 LI. A Cassiano del Pozzo |
LIII. All'imperatore Ferdinando II d'Austria  |
LII
Al Cardinal Gabriele Trf.xo y Paniaque
Non essendo stata consegnata da Cipriano Martines una prima lettera del Campanella al Trexo, questi ne sollecita .una seconda. Dove il filosofo, dopo avere accennato le iniquitá a cui soggiace per la perfidia e malizia de’ ministri che ora non hanno il coraggio di filtrarlo, si mostra dolente di non esser in grado di sodisfare alle gradite richieste del cardinale; lo prega quindi di procurare la stampa delle opere bramate, non che di raccomandarlo al viceré, perchè sono trascorsi oramai due anni da che il prigioniero non riceve nulla di quanto si è ordinato di pagare per il suo vitto quotidiano. Illustrissimo ac excellentissimo domino sacri romani collegi cardinali Trexo, doctissimo patrono colendissimo, saiutem plurimam.
lam elabitur annus ex quo vir doctus Peralta de amplitudine virtutum tuarum amplissimorumque desideriorum erga meliora ac potiora, deque tua in me benevolentia disseruit speciatim, quamquam omnium voce generatim isthaec cognoveram. Quapropter, ut aequum erat, Praestantiam Tuam illustrissimam et reverendissimam intensius extensiusque venerari atque beneficia ea abs te sperare quibus beneficus aliis fierem tibique non inutilis servus, qualis nunc sum, incoepi. Scripsique luculentam epistolam, ubi mearum rerum tibi rationem dabam, quandoquidem intelligere coepi te non more vulgari de nobis sentire, sed forsan id quod Ecclesiasticus inquit de asseclis sapientiae per ipsam tentatis, videlicet «timorem et metum et probationern inducet super illuni, et cruciabit illuni in tribulatione doctrinae sua e donec tentet eum in cogitationibus suis etc.», «et denudabit absconsa sua illi, et thesaurizabit super illuni etc.». Quamobrem misi etiam indicem commentariorum meorum quos cogente Deo inter angustias idcirco positus et non ex causa quam vulgus causatur, condideram; alterum quoque indicem promissorum quibus ecclesia sanctoruni satisfactionem acciperet aut ab innocente aut a fructuoso poenitente. Neque enim poenitentiam sed fructus poenitentiae Deus a nobis exposcit. Innocentiae inimici nostri sunt iudices qui nisi quia Dominus erat in nobis forte vivos deglutissent nos; et tunc (?) hucusque insontem ter et quater pronunciaverunt, librimi accusationum combusserunt; et ne videantur errasse adhuc, me detinent non absque suo ipsorum rubore in vinculis; et quia Deus noluit, quatenus perficerem, quae iusserat, per patrocinium multa sponte ex tota fere Europa oblata, me liberari, res adhuc ita se habent. Testes sunt libri quos De monarchia hispanorum ante captivitatem condideram, bis in Germania latine et germanice publicati; et Panegyricus ad principes Italiac prò eadem; et Commentarli ad convincendum sectarios novi orbis prò amplificatione catholicae monarchiae valde utiles, licet contra omnes mundi sectas iam me scripsisse certuni sit. Haec omnia sint curae Deo: epistolam Ulani et indices enarratos habet Cyprianus Martines clericus hispanus, qui habitat ad scholas pias, de literis et probitate benemeritus meusque amicus; qui, nescio quo timore aemuli apud te, non reddidit eas Tuae illustrissimae ac reverendissimae Praestantiae; poteris accersire et extorquere ab eo. Hanc secundam scribo ex mandato perillustris regii maioris cappellani domini Albari Toledo qui tuam mihi ostendit; et sicut iubes, mitto iterum indicem commentariorum meorum impressorum et non impressorum. Scribo etiam ad Iohannem Caroluin Coppulam, unum ex academia nostra curantem, qui tuis desideriis satisfaciat referetque rtrum mearum et scriptorum statum. Non enim sunt viginti dies adhuc quod ipsum ad urbem destinavi ; Monarchiam et Pnnegyricum ego proregi obtuli petens imprimendi licentiam, quandoquidem et in Germania vulgati sunt. Miseram enim ad Caesarem qui, dum esset archidux, nostris favebat rebus. Prorex commisit negotium don Francisco del Campo, consiliario regio. Is cum gaudio legit promittitque licentiam. Sunt enim opuscula valde utilia hac tempestate, imminentium malorum minaci. Post hos alii edentur commentarii. Plurimum laetatus suiti quia offers te revisorem; scio enim ex tanta prudentia quantopere lucrabor. Idcirco sic faciendum curabo: exemplaria ad te mittere non valeo, quoniam tempus et negotium multum in transcribendis, et labor mihi in corrigendis onerosus. Adde paupertatem meam, scriptoribus satisfacere non potentem. Potius ergo cura ut edantur; et commenda me proregi ut victus quotidianus, qui mihi suppeditatur in tribus carolinis diurnis, solvatur; iam enim annus evolvitur et annus ex quo nihil dant, quamvis iubeat prorex, tanta est ministrorum malitia. Consideret ergo Tua Prudentia reverendissima an ego sumptibus transcriptionum sufficere queam. Ubi nune poterò in cunctis obsequentissimum me comprobabis. Vale, decus hispanarum virtutum et praesidium italicarum, sospitet te Altissimus in salutem populi sui et me in obsequium tibi. Neapoli, X\’111 kalendas ianuarias 1625 (15 dicembre 1624). Frater Thomas Campanella ordinis praedicatorum, servus humillimus inutilisque.