Migne Patrologia Latina Tomus 105
Liber diurnus Romanorum Pontificum (Auctores varii), J. P. Migne
CAPUT PRIMUM. INDICULUM SCRIBENDAE EPISTOLAE.
1 ARGUMENTUM.
In epistolis, quas summus Pontifex scribit, observanda sunt tria: superscriptio, subscriptio, et compellatio. Superscriptio praefigitur litteris; subscriptio subjungitur; compellatio inseritur. Forma primae et secundae habetur in Diurno, deest tertia; sed facile potest vel ex prioribus aliis duabus, vel ex literis Pontificum, praesertim Gregorii Magni, suppleri. --Epistolae summi Pontificis sunt vel ad saeculares, vel ad ecclesiasticas personas. Inter saeculares eminent Imperator, Augusta, Rex, et qui primas in aula tenent, cujusmodi Patricii, Exarchi, Comites, Consules. Inter ecclesiasticas censebantur id aetatis Patriarcha, Archiepiscopus Ravennae, Episcopi tum forenses, tum qui ordinationi sedis Apostolicae subjacebant, Presbyteri, Diaconi, Primicerii et Secundicerii. Ad hos, quorum numero caeteri 2 comprehenduntur, scribendi formulae sunt undecim; accedit duodecima, qua subscribitur constituto.-- Quoad istas voces, Indiculum scribendae epistolae; observa veteres formulas inscriptionum et subscriptionum frustra ex edito Gregorii Magni Regesto sperari, unde tamen spes videri poterat aliqua esse: collector enim, praetermissis honorificis titulis, id unum fere epistolae fronti inscripsit, quis cui scriberet. Reperiuntur tamen veterum auctorum libris insertae Gregorii epistolae, quae integram et solemnem formulam praeferant; ex quo apertum est, non a Pontifice omissam, quod ex Joanne Diacono intelligitur, (0023)sed a collectore neglectam, non parvo antiquitatis historicae dispendio. Idipsum contigit epistolis Leonis Magni: quare non sunt audiendi, qui non aliter inscriptas utriusque Pontificis epistolas ausi sunt asserere, quam quomodo in codicem collectae sunt.
TITULI.
TITULUS I. Ad Principem.
(0027A) Superscriptio. Dominopiissimo et serenissimo, victori ac triumphatori filio, amatori Dei et Domini nostri 3 Jesu Christi,Ill. Augusto, Ill. Episcopusservus servorum Dei.
Etsubscriptio ejus. Piissimum domini imperium gratia superna custodiat, eique omniumgentilium colla substernat.
TITULUS II. Ad Augustam.
Superscriptio. Dominae piissimae filiae Ill. Augustae, Ill. Episcopus servus servorum Dei.
Et subscriptio ejus. Vestrae pietatis imperium gratia superna custodiat, domina filia.
(0024A)Item alia. Incolumem serenitatem vestram divina conservet majestas, domina filia.
4 TITULUS III. Ad Patricium.
Superscriptio. Domino excellentissimo, atque praecellentissimo filio Ill. Patricio, Ill. Episcopus servus servorum Dei.
Item subscriptio ejus. Incolumem excellentiam vestram gratia superna custodiat.
TITULUS IV. Ad Comitem imperialis obsequii, et Exarchum.
Subscriptio. Incolumen excellentiam vestram gratia superna custodiat, domine fili.
5 TITULUS V. Ad Consulem.
(0025A) Superscriptio. Domino eminentissimo filio Ill. Consuli, Ill. Episcopus servus servorum Dei.
Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, domine fili.
TITULUS VI. Ad Regem.
TITULUS VII. Ad Patriarcham.
Superscriptio. Dilectissimo fratri Ill. Ill.
Et subscriptio ejus. Deus te incolumen custodiat, dilectissime frater.
6 TITULUS VIII. Ad Episcopum forensem.
(0025B)Superscriptio. Dilectissimo nobis Ill. Ill.
Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, dilectissime nobis.
TITULUS IX. Ad Archiepiscopum Ravennae.
Superscriptio. Reverentissimo et sanctissimo fratri Ill. coepiscopo Ill. servus servorum Dei.
(0026A)Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, reverentissime et sanctissime frater.
7 TITULUS X. Ad Episcopum.
Superscriptio; ut supra.
Subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, reverentissime frater.
TITULUS XI. Ad Presbyterum, Diaconum, Primicerium et Secundicerium.
Superscriptio. Dilectissimo filio Ill. Ill. servus servorum Dei.
Et subscriptio ejus. Deus te incolumen custodiat, dilectissime fili.
TITULUS XII. Subscriptio constituti.
(0026B) Ill. Episcopus sanctae ecclesiae catholicae atque apostolicae, urbis Romae, Ill.constituto a nobis facto subscripsi. 8
CAPUT II DE ORDINATIONE SUMMI PONTIFICIS. (0027)
ARGUMENTUM. Sexto, septimoque, et octavo saeculo, in ordinatione summi Pontificis haec observabantur. --I. Ubi primum summus Pontifex excesserat vita, nuntius ad Exarchum mittebatur ab iis, qui sedis Apostolicae vicem servabant.--II. Post justa defuncto persoluta, indictumque tridui jejunium, eligebatur Pontifex, convenientibus cleri, optimatum et populi votis, decretumque condebatur, quod ab eligentibus subscriberetur.--III. De electione mox referebatur ad Principem, id est, Constantinopolitanum Imperatorem, postulabaturque electionis approbatio.--IV. Referebatur etiam ad Exarchum Ravennae, cum precibus ut electionem vel nomine Principis confirmaret, vel confirmandam curaret.--V. Scribebatur pariter ad Judices, Archiepiscopum et Aposcrisiarium Ravennae, et ut certum videtur, ad Patricium, Antistitem, et Apocrisiarium Constantinopolis, a paribus.--VI. Accepta confirmatione electus solemni ritu deducebatur ad confessionem sancti Petri.--VII. Illic nondum ordinatus ad corpus Apostolorum Principis profitebatur fidem.--VIII. Mox ordinatus eamdem iterum exponebat.--IX. Denique de fide concionem in urbe habebat, et ad universam Dei ecclesiam mittebat. Singula haec suas habent in Diurno formulas. Desiderari possent duae, altera Imperatoris rescribentis; altera Exarchi: verum nuspiam reperiuntur, quod quidem meminerim me legere. Quae formulae undecim hoc capite continentur, desumptae sunt ex iis, quae contigerunt in ordinationibus quatuor Pontificum 9 Bonifacii V. anno 617. Leonis II. ann. 682. Cononis ann. 686. et Gregorii II. ann. 714. quantum conjectura assequi fas est.
TITULI. TITULUS I. Nuntiusad exarchumde transitu pontificis.
(0027A) Superscriptio. Domino excellentissimo atque praecellentissimo, et a Deo nobis longaeviter in principalibus ministeriis feliciter conservando, Ill. exconsuli, patricio et exarcho Italiae, Ill. archipresbyter, Ill. archidiaconus, Ill. primicerius notariorum.servantes locum sanctae sedis apostolicae.
10 Quamvis non sine gravi gemitu et vere flebili voce, a Deo servatae excellentiae Domini nostri, per has nostras innotescimus humiles syllabas, Dei judicio, cujus dispensatione universus regitur orbis, ab hac luce fuisse subtractum dominum Ill. sanctissimum nostrum pontificem, cujus cuncti vere, et si dicendum est, etiam lapides ipsi fleverunt exitum.Die (0027B)enim Ill. instantis mensis obiit, pro cujus consternati, (0028A)ut diximus, funere, omnes grandi tristitiae premimur mole, ad solam Christi Dei nostri cordis oculos miserationem attoltentes, ut ipse dignetur subvenire desperatis, et suae providere dignum rectorem ecclesiae, a quo fundata est, qui etiam est pollicitus, non ei praevalere portas inferi (Matth. XVI, v. 18). Post divinum auxilium ad vestram excellentiam, domine Ill. excellentissime, et a Deo nobis multis temporibus concedende, omnes habemus fiduciam. Ecce eventum lugubrem indicavimus, quia ad nostram consolationem humanam alibi non habemus confugium.
TITULUS II. Decretum de electionepontificis.
Inter caetera, quae summae divinitatis consilio disponuntur, (0028B)pontificalis promotionis sublimitas, ipso, (0029A)a quo procedit omne quod bonum est, praedestinante ac largiente, 11 conceditur: nimirumnovit humanis rebus providentia divina succurrere, et moerentium fletus ac gemitus in exsultationem convertere, ut qui nuper consternabantur afflicti, postmodum appareant nimium consolati. Canentis enim Regis sunt dicta, quae sanctus Spiritus de templo prophetalis cordis insonuit. Ad vesperum demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia (Psal. XXIX, v. 6). Qui et iterum gratias referens Deo, beneficiorum ejus magnificentiam canit et dicit: Convertisti planctum meum in gaudium mihi, concidisti saccum meum, et praecinxisti me laetitia, ut cantet tibi gloria mea, et non compungar (Ibid., v. 12 et 13). Ipsi enim cura de nobis est (I Petr. V, v. 7), ut vas electionis (0029B)et verae fidei monet integritas. Quippe quae sunt tristitiae, ad gaudium miserando perducit, quod et nobis exiguis et peccatoribus opem de ejus misericordia praestolantibus dignatio caelestis exhibuit.
Etenim pontificalis memoriae domno IIl. papa de praesentibus curis ad aeternam requiem evocato, ut assolet humanis rebus accidere,magna nos tristitiarum moles obstrinxerat 12 proprio dispensatore destitutos; sednon diu in afflictione persistere consueta Dei nostri benignitas sperantes in se dereliquit. Divina enim nobis in oratione manentibus, ut caelestis dignatio demonstraret, quem dignum ad successionem apostolicae vicis jubeat eligendum, ejus gratia suffragante, et omnium animis inspirante, in unum convenientibus nobis,ut moris est, id est, (0029C)cunctis sacerdotibus ac proceribus ecclesiae, et universo clero atque optimatibus, et universa militari praesentia, seu civibus honestis, et cuncta generalitate populi istius a Deo servatae Romanae urbis, si (0030A)dici est, a parvo usque ad magnum, in personam Ill. sanctissimi hujus sanctae apostolicae sedis Romanae Ecclesiae presbyteri, Deo cooperante, et beatorum apostolorum annisu concurrit, atque consensit electio.
Cujus Deo amabilis viri tantum meruit apud omnium conscientias bonae et pudicae conversationis profectio, ut nullus in ejus electione dissideret, nullus abesset, nullusve seipsum subtraheret, quem nempe ad hoc apostolicae vicis officium incomparabilis atque indeficiens Dei nostri providentia praedestinatum habuerat. Quomodo non et humanis mentibus unanimis consonantia conveniret in id quod procul dubio in Dei praesentia tenebatur affixum?
Cujus et decretum solemniter facientes, et desideria (0030B)cordium circa ejus electionem manuum subscriptionibus confirmantes, profitemur ipsum Deo amabilem nostrum electum, castum, pudicum, sobrium ac benignum, et in omnibus 13 piis operibus esse perfectum, atque orthodoxae fidei et sanctorum Patrum traditionis defensorem et fortissimum observatorem.
Hunc omnes, ut profectomitissimum virum, pro ejus suavissima ac bonae voluntatis constantia unanimiter nobis elegimus pastorem atque pontificem, unde ob ejus piae conversationis integritatem immensas Redemptori nostro laudes referimus, consona cum Propheta canentes voce: Magnus es, Domine Deus noster, et magna virtus tua (Psal. CXLVI, v. 5). Quis enim loquetur potentias tuas, Domine, et auditas (0030C)faciet omnes laudes clementiae tuae? (Ibid. CV, v. 2.) Quoniam vota petentium te ex audiens, pium nobis contulisti pastorem, qui sanctam tuam universalem Ecclesiam, et cunctas (0031A)dominicas ac rationales sibi commissas oves regere atque gubernare, te Domino Deo et Salvatore nostro protegente, valeat.
Hoc vero decretum a nobis factum subter, ut praefatum est, manibus propriis roborantes, in archivo dominico nostrae sanctae Romanae Ecclesiae, scilicet in sacroLateranensi scrinio, pro futurorum temporum cautela, recondi fecimus in mense Novembrio, indictione quinta.
Ill. humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae huic decreto a nobis facto in Ill. sanctissimum presbyterum consensi et subscripsi: similiter totus clerus, optimates et milites seu cives subscribunt.
14 TITULUS III. Relatio de electione pontificis ad principem.
(0031B)Cum non sine divinae misericordiae nutu sit, ita post mortem summi pontificis, in unius electionem omnium vota concurrere et convenire consensum, ut nullus penitus inveniretur qui discors posset existere. Necessarium est ut serenissimo ac piissimo domino petitionis unitae famulanter debeamus preces effundere, quem certum est, et de subjectorum suorum gaudere concordia, et clementer unitati postulata concedere.
Obeunte itaque beatissimae recordationis papa nostro Ill.in electionem Ill. venerabilis apostolicae sedis (0032A)archidiaconi, 15 omnium, Deo volente, declinavit assensus, propterea quod ita ab ineunte aetate sanctae idem Ecclesiae militavit, atque sic se in omnibus solerter exhibuit, ut ecclesiastico regimini non immerito, divina suffragante gratia, sit praeponendus; praesertim cum talis olim fuerit instituti, ut etiam praedicti beatissimi Ill. pontificis assidua conversatione sua ad tantorum meritorum insignia, quibus isdem sanctae recordationis antistes fuisse cognoscitur adornatus, fecerit, Christo adjuvante, profectum, ut verbis suis desiderantes ad superna gaudia animos semper accenderit, ut quidquid boni in illo amisimus, in hoc nos invenire indubitabiliter confidamus.
Ideoque lacrymabiliter cuncti famuli supplicamus, (0032B)ut dominorum pietas servorum suorum obsecrationes dignanter exaudiat, et concessa pietatis suae jussione, petentium desideria, pro mercede imperii sui, ad effectum de ordinatione ipsius praecipiat pervenire. Quatenusper sacros clementiae suae apices, sub pastore eodem constituti, pro vita imperioque serenissimorum dominorum nostrorum, omnipotentem Dominum, et beatorum apostolorum principem, cujus Ecclesiae dignum ordinari gubernatorem concedit, jugiter exoremus.
Subscriptio sacerdotum. Ego Ill. misericordia 16 (0033A)Dei presbyter sanctae Ecclesiae Romanae huicdecreto a nobis facto in Ill. venerandum archidiaconum sanctae sedis apostolicae et electum nostrum consentiens subscripsi.
Et subscriptio laicorum. Ego Ill. pietatis vestrae servus huic decreto a nobis facto in Ill. venerandum archidiaconum sanctae sedis apostolicae et electum nostrum consentiens subscripsi.
TITULUS IV. De electione pontificis ad exarchum.
Superscriptio. Domino excellentissimo atque praecellentissimo, et a Deo nobis longaeviter in principalibus ministeriis feliciter conservando, Ill. exconsuli, patricio, et exarcho Italiae,presbyteri, diaconi et familiaris universus clerus,axiomati etiam, seu (0033B)exercitus et populus hujus Romanae urbis supplices.
Novit humanis rebus providentia divina succurrere, et moerentium fletus ac gemitus in exultationem convertere, ut qui nuper consternabantur afflicti, postmodum appareant nimium consolati. Canentis enim Regis sunt dicta, quae sanctus Spiritus de templo prophetalis cordis insonuit: 17 Ad vesperam demorabitur fletus, et ad matutinum laetitia (Psal. XXIX, v. 6). Qui et iterum gratias referens Deo, beneficiorum ejus magnificentiam canit, et dicit: Convertisti planctum meum in gaudium mihi, concidisti saccum meum, et praecinxisti me laetitia, ut cantet tibi gloria mea, et non compungar (Ibid., v. 12 et 13). Ipsi enim cura de nobis (I Petr. V, v. 7), ut vas electionis et verae fidei monet integritas, quippe quae (0033C)sunt tristitiae, ad gaudium miserando perducit: quod et nobis exiguis et peccatoribus opem de eius misericordia praestolantibus, dignatio caelestis exhibuit.
Etenim pontificalis memoriae Ill. de praesentibus curis ad aeternam requiem evocato, ut assolet humanis rebus accidere, magna nos tristitiarum moles obstrinxerat, proprio dispensatore frustratos: sed non diu in afflictione persistere consueta Dei nostri benignitas sperantes in se dereliquit:triduo enim nobis exiguis in oratione manentibus, ut omnium (0034A)mentibus caelestis dignatio demonstraret, quem dignum ad successionem apostolicae vicis jubeat eligendum, ejus gratia suffragante, et omnium animis inspirante,in uno convenientibus nobis, ut moris est,familiaribus cleri et plebis,procerum etiam et militaris praesentiae, si dici est, a parvo usque ad magnum, in personam Ill. sanctissimi hujus sanctae apostolicae sedis Romanae Ecclesiae archidiaconi, Deo cooperante, et beatorum apostolorum annisu, 18 concurrit atque consensit electio.
Cujus Deo amabilis viri tantum meruit apud omnium conscientias bonae et pudicae conversationis perfectio, ut nullus in ejus electione dissideret, ac nullus abesset, nullusve seipsum subtraheret: quem enim ad hoc apostolicae vicis officium incomparabilis (0034B)atque indeficiens Dei nostri providentia destinatum habuerat, quomodo non et humanis mentibus consonantia conveniret? Quod procul dubio in Dei praesentia tenebatur adfixum.
Cujus et decretum solemniter facientes, et desideria cordium, circa ejus electionem, manuum subscriptionibus confirmantes, per harum latores Ill. sanctissimum episcopum, Ill. venerabilem presbyterum, Ill. notarium regionarium, Ill. adaeque subdiaconum regionarium, ill. et Ill. viros honestos cives et de florentissimo atque felicissimo Romano exercitu, Ill. eminentissimum consulem, seu Ill. et Ill. viros magnificos tribunos militiae confamulos nostros direximus, supplicantes atque communiter impensissime exorantes a Deo conservandae praecellentiae (0034C)vestrae consuetam bonitatem piis votis concurrere: quia talis a nostro famulatu concorditer electus est, in quo, quantum ad hominum scientiam respicit, nullius macula reprehensionis apparebit.
Et ideo supplicantes quaesumus, ut inspirante Deo celsae ejus dominationi, nos famulos voti compotes celeriter fieri praecipiat: praesertim cum plura sint capitula, et alia ex aliis quotidie procreentur, quae curae sollicitudinem et pontificalis favoris expectant remedium. Provinciales vero curae, vel quaecunque sunt subinde causarum utilitates, perfectae autoritatis (0035A)censuram expectant.Propinquantium quoque inimicorum ferocitas, quam nisi sola Dei atque 19 apostolorum principis per suum vicarium, hoc est, Romanae urbis pontificem, virtus aliquando vero flectit, et morigerat hortatu, singulari interventu indiget, cum hujus soliuspontificalibus monitis, ob reverentiam apostolorum principis, parentiam offerant voluntariam, et quos non virtus armorum humiliat, pontificalis increpatio cum observatione inclinat.
Cum haec ita sint, iterum atque iterum impensius, praecelse et a Deo servate domine, supplicamus, ut celerius, Deo operante, vestrisque praecordiis inspirante, apostolicam sedem de perfecta ejusdem nostri Patris atque pastoris ordinatione adornarepraecipiatis, (0035B)ut pote per gratiam Christi ministerium imperialis fastigii feliciter atque fideliter peragentes: quatenus et nos exigui famuli desiderium nostrum maturius expleri cernentes, incessabiles Deo et imperiali clementiae atque eximiae ac Deo placitae dominationi vestrae gratiarum actiones valeamus exolvere, et cum promoto apostolicae sedis pontifice, spiritali nostro pastori juges preces effundere pro vita atque incolumitate perfectisque victoriis tranquillissimorum atque Christianissimorum dominorum nostrorum Ill. et Ill. magnorum, victorum, imperatorum, ut regalibus eorum virtutibus misericors Deus multiplices concedat victorias, et de subjectione omnium gentium Christianam rempublicam faciat triumphare, deque restituta plenius Romani imperii (0035C)prisca devotione laetitiam cordis impertiat.
Scimus enim, quod oratio ejus, quem ad pontificalis dignitatis culmen Dei nutu eligimus, divinam omnipotentiam 20 suis precibus flectet atque complacabit, et optatae felicitatis incrementa Romano imperio praeparabit, vestramque a Deo custodiendam potestatem, ad dispensationem hujusservilis Italicae provinciae, nostrumque omnium famulorum praesidium et subventum longaevis armorum actis conservabit.
(0036A)Subscriptio sacerdotum. Ego Ill. humilis archipresbyter sanctae Romanae Ecclesiae huic decreto in Ill. sanctissimum archidiaconum et electum nostrum consentiens subscripsi.
Subscriptio laicorum. Ego Ill. in Dei nomine consul huic decreto a nobis facto in Ill. sanctissimum archidiaconum et electum nostrum consentiens subscripsi.
TITULUS V De electione pontificisad archiepiscopum Ravennae.
Superscriptio. Domino sanctissimo nobis spirituali Patri Ill. archiepiscopo, Ill. archipresbyter, Ill. archidiaconus, et ill. primicerius notariorum, servantes locum sanctae sedis apostolicae.
Inter caetera, quae summae divinitatis consilio disponuntur, (0036B)pontificalis promotionis sublimitas, ipso, a quo procedit omne bonum, praedestinante ac largiente conceditur. Quod quia ita dubium non est, sanctae et paternae beatitudini vestrae indicare curavimus, quod pontificalis memoriae domno Ill. de praesentibus curis ad aeternam requiem evocato, 21 consueta Dei benignitas tristitiarum molem, quae nos de praeteriti dispensatoris frustratu ad paululum obstrinxerat, abstersit atque inlinivit. Etenim ne diu ictus afflictionis nos sauciaret, providum ac Deo placitum apostolicae vicis successorem condonare dignata est.
In unum quippepost triduum, ut moris est, convenientibus nobis, id est, sacerdotibus, et reliquo omni clero, eminentissimis consulibus et gloriosis (0036C)judicibus ac universitate civium et florentis Romani exercitus, in personam amatoris vestri ac oratoris domini nostri Ill. sanctissimi hujus apostolicae sedis archidiaconi, electionis vota contulimus. In cujus Deo deditae electionis, nullus, gratia sancti Spiritus illustrante, defuit, sed omnium vota concorditer convenerunt: inque ejus sanctitatis persona decreta solemniter facientes, per harum portitores,sanctissimum episcopum Ill. venerabilem presbyterum Ill. notarium Ill. regionarium, Ill. adaeque subdiaconum (0037A)regionarium, Ill. et Ill. viros honestos cives, et de exercitali gradu, Ill. eminentissimum consulem, Ill. et Ill. magnificos tribunos, ad praecelsi et a Deo servati filii vestri exarchi vestigia demandavimus: impensius obsecrantes, ut celerius, Deo hujus animum inspirante, hanc apostolorum principis sedem, praesertim pro diversis imminentibus, et ad subventum provinciae exigentibus, simul et ad imperiale servitium respicientibus, de perfecta ordinatione electi apostolicam sedem adornet, quatenus insit in apostolicae sedis specula, qui et Christi regat Ecclesiam, gregemque rationabilium salubriter dispenset 22 ovium, et pro stabilitate a Deo decreti Romani imperii, longaevaque sospitate ac temporum prosperitate praedicti eximii domini exarchi indesinenti prece (0037B)exoret.
Elabora itaque, quaesumus, sanctissime ac beatissime Pater, ut cum harum portitoribus, veneratoribus et filiis vestris, apud praefatum dominum exarchum impigrius intervenias, vicem gratiae propriae beato Petro fautori tuo reddens, totisque nisibus imminens, ut optatae ordinationis, Deo jubente, acceleretur negotium, quatenus de praesularibus paternae vestrae beatitudinis adminiculis, et haec apostolica laetetur ac exsultet Ecclesia, et nos gratiarum actiones agamus, et charitas denominati domini nostri electi futurique apostolici pontificis opulentius erga vestram praesentarem sanctitatem dilatetur.
TITULUS VI. De electione pontificisad judices Ravennae.
Superscriptio. Domino eminentissimo et nobis in Christo fratri Ill. consuli, Ill. archipresbyter, et Ill. archidiaconus, Ill. primicerius notariorum. servantes locum sanctae sedis apostolicae.
Si benefacta saecularibus impensa negotiis digna minime vicissitudine defraudantur, nullus profecto est qui dubitet, quin ea, quae pio intuitu peraguntur, aeternae vitae remuneratione rependantur.
Quae cum ita sint, licet inclytae eminentiae vestrae propositum documentis pluribus agnoscamus, totis nisibus spirituali matri huic sacrosanctae apostolicae Dei Ecclesiae utilitatibus ad concurrendum suffragari: fraterna tamen dulcedine hortari atque poscere, congruum duximus, ut convenientibus 23 harum portitoribus (0038A)Ill. et Ill. quoscum decretalibus paginis et cum impensa supplicatione, pro celeri promotione oratoris vestri ac amatoris domini nostri Ill. archidiaconi et electi, apud praecelsum et a Deo servatum domnum exarchum destinavimus, cum eis conveniat, et ad precandum Deo optatis apud denominatum dominum exarchum subveniat: ut cum effectu, Deo propitio, eis qui missi sunt, remeantibus, et de vestrae a Deo servatae eminentiae bonitate prospera praefato domino nostro electo nuntiantibus, non solum affectiorem ejus sanctitatem erga vestram eminentiam efficiant; verum et boni ministerii merces atque vicissitudo ab ipso apostolorum principe, cui specialiter concurritis, et in praesenti vita multiplicetur, et in regnis caelestibus rependatur.
TITULUS VII. De electione pontificis ad apocrisiarium Ravennae.
(0038C) Superscriptio. Dilectissimo fratri Ill. presbytero et apocrisiario, Ill. archipresbyter, Ill. archidiaconus, et Ill. primicerius notariorum, servantes locum sanctae sedis apostolicae.
Dudum dilectissimam fraternitatem vestram obitum sanctae memoriae domni Ill. agnovisse pontificis, satis scimus: cui post transitum, ut moris est, die tertia convenientibus nobis, id est, clero, axiomaticis etiam, et generalis militiae ac civium universitate, in personam domni Ill. sanctissimi archidiaconi, Dei gratia suffragante, electionis vota contulisse nos, indicamus. Cujus et solemne decretum facientes subscriptione (0038C)omnium roboratum apud eximium et a Deo servatum dominum exarchum, per harum portitores Ill. et Ill. direximus, cum quibus dilectissima fraternitas 24 vestra conveniat, et pro celeri promotione pontificalis ordinationis deposcenda apud denominatum dominum exarchum interveniat, ut valeant ii, qui missi sunt, Christo comite, cum effectu ad nos repedare, et de prosperis nuntiis apostolicam Christi Ecclesiam, omniumque nostrum animos magnanimiter relevare.
TITULUS VIII. Ritus ordinandi pontificis.
Psallunt secundum consuetudinem. Procedit electus de secretario, cum cereostatis septem, et venit (0039A)ad confessionem, etpost litaniamascendunt ad sedem, simul episcopi et presbyteri. Tunc episcopus Albanensis datorationem primam: deinde episcopus Portuensis datorationem secundam:postmodum adducuntur Evangelia, et aperiuntur, et tenentur super caput electi a diaconibus. Tuncepiscopus Ostiensisconsecrat eum pontificem. Post haec archidiaconus annectit ei pallium, deindeascendit 25 ad sedem, et dat pacem omnibus sacer dotibus,et dicit, Gloria in excelsis Deo.
TITULUS IX.
[Quod indiculum hoc in loco dicitur, professionem fidei vocant Ivo, Gratianus, Antonius Augustinus, et Baronius, locis in praefatione citatis. Eam omnes illi professionem acceptam tradunt ex libro (0039B)diurno, sed nemo tamen refert puram, ut hic est, sed ad usum noni saeculi auctam atque interpolatam. Visum est operae pretium, utramque παραλλήλως exhibere, ut quisque facilius et varietatem (0040A)observet, et quae ex ambarum collatione concludi debeant, minore negotio intelligat.] Indiculumpontificis.
In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Christi, etc. Indictione Ill. mense Ill. Ego Ill. misericordia Deipresbyter etElectus, futurusque per Dei gratiam humilis Apostolicae sedis Antistes, tibi profiteor, beate Petre Apostolorum Princeps, ( cui claves regni caelorum ad ligandum atque solvendum in caelo et in terra, creator atque redemptor omnium Dominus (0040B)Jesus Christus tradidit, inquiens: Quaecumque ligaveris super terram, erunt ligata et in (0041A)coelo; et quaecumque solveris super terram, erunt soluta et in coelis ) sanctaeque tuae Ecclesiae, quam hodie tuo praesidio regendam suscepi.
Hanc verae fidei rectitudinem (quam Christo autore tradente, per successores tuos atque discipulos, usque ad exiguitatem (0041B)meam perlatam, in tua sancta Ecclesia reperi, totis conatibus meis, usque ad animam et sanguinem custodire, temporumque difficultates, cum tuo adjutorio, toleranter sufferre.)
Tam de sanctae et individuae Trinitatis mysterio, quae unus est Deus; quam de dispensatione, quae secundum carnem facta est, Unigeniti filii Dei Domini nostri Jesu Christi, et de caeteris Ecclesiae dogmatibus, sicut inuniversalibus Conciliis, et Constitutis Apostolicorum (0041C)Pontificum probatissimorum, atque Doctorum Ecclesiae scriptis 28 sunt commendata;item quaecumque ad rectitudinem vestrae nostraeque orthodoxae fidei, a te traditae, respiciunt, conservare.
Sancta quoque universalia Concilia, Nicaenum, (0042A)Constantinopolitanum, Ephesinum primum, Chalcedonense, et secundum Constantinopolitanum, quod Justiniani piae memoriae Principis temporibus celebratum est,usque ad unum apicem, immutilata servare.
Et una cum eis pari honore et veneratione sanctum sextum Concilium, quodnuperConstantino piae memoriae Principe, Agathone Apostolico praedecessore meo 29 convenit, medullitus et plenius conservare, quaeque vero praedicaverunt, (0042B)praedicare; quaeque condemnaverunt, ore et corde condemnare.
Diligentius autem et vivacius omniadecreta praedecessorum Apostolicorum nostrorum Pontificum, quaeque synodaliter statuerunt, et probata sunt, confirmare, et indiminute servare, et sicut ab eis statuta sunt, in sui vigoris stabilitate custodire; quaeque vel quosque simili autoritatis sententia condemnaverunt, vel abdicaverunt, simili autoritatis sententia condemnare.
(0042C)Disciplinam et ritum Ecclesiae, sicut inveni, et a sanctis praecessoribus meis traditum reperi, inlibatum custodire.
Et indiminutas res Ecclesiae conservare, et ut indiminutae custodiantur, operam dare.
(0043A)30 Nihil de traditione, quod a probatissimis praedecessoribus meis servatum reperi, diminuere vel mutare, aut aliquam novitatem admittere; sed ferventer, ut vere eorum discipulus et sequipeda, totis viribus meis conatibusque tradita conservare ac venerari.
Si qua vero emerserint contra disciplinam canonicam, emendare; sacrosque (0043B)Canones et Constituta Pontificum nostrorum, ut divina et coelestia mandata, custodire, utpote tibi redditurum me sciens de omnibus, quae profiteor, districtam in divino judicio rationem, cujus locum divina dignatione perago, et vicem intercessionibus 31 tuis adjutus impleo.
Si praeter haec aliquid agere praesumpsero, vel ut praesumatur, permisero, eris mihi, in illa terribili die divini judicii, depropitius.
(0044A)Haec conanti et diligenter servare curanti, in hac vita corruptibili constituto, adjutorium quoque ut praebeas obsecro, ut irreprehensibilis appaream ante conspectum judicis omnium Domini nostri Jesu Christi, dum terribiliter de commissis advenerit judicare, ut faciat me dextrae partis compotem, et inter fideles discipulos ac successores tuos esse consortem.
32 Quam professionem meam, ut supra continetur, (0044B)per Ill. Notarium et Scriniarium me mandante conscriptam, propria manu subscripsi, et tibi, beate Petre Apostole et Apostolorum omnium Princeps, pura mente et conscientia devota, corporali jurejurando sinceriter obtuli.
Subscriptio. Ego qui supra Ill. indignus presbyter Dei gratia electus hujus Apostolicae sedis Romanae Ecclesiae Episcopus, hanc professionem meam, sicut supra continet, faciens jusjurandum corporaliter tibi, beate, Petre Apostolorum (0044C)Princeps, pura mente et conscientia obtuli. Professio pontificia.
In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Amen. Ego N. sanctae Romanae Ecclesiae Diaconus vel Presbyter, vel Episcopus Cardinalis electus, ut fiam per Dei gratiam hujus sanctae Apostolicae sedis humilis minister: profiteor tibi, beate Petre Apostolorum Princeps, (cui claves regni caelestis ad ligandum atque solvendum in caelo et in terra creator et redemptor Dominus (0040B)noster tradidit, inquiens: Quaecumque ligaveris super terram, erunt ligata et in coelo; et quaecumque (0041A)solveris super terram, erunt soluta et in coelis [Matth. XVI, 19] ) sanctaeque tuae Ecclesiae, quam hodie tuo praesidio regendam suscipio, quod quamdiu in hac misera vita constitutus fuero, ipsam non deseram, non relinquam, non abnegabo, non abdicabo aliquatenus, nec ex quacumque causa, cujuscumque metus vel periculi occasione dimittam, nec me segregabo ab ipsa.
Sed verae fidei rectitudinem, (quam Christo autore tradente per te, et beatissimum tuum coapostolum (0041B)Paulum, et per discipulos successores vestros usque ad exiguitatem meam prolatam in tua sancta Ecclesia reperi totis conatibus usque ad sanguinem custodire.)
Tam de sanctae et individuae Trinitatis mysterio, quae est unus Deus; quam de dispensatione, quae secundum carnem facta est, unigeniti Filii Dei Domini nostri Jesu Christi, et de caeteris Ecclesiae dogmatibus, sicut in universalibus Conciliis, et Constitutionibus Apostolicorum (0041C)Pontificum, probatissimorumque Ecclesiae Doctorum scriptis sunt commendata, id est, quae ad rectitudinem nostrae vestraeque orthodoxae fidei, a te traditae, respiciunt, conservare.
Sanctaque octo universalia Concilia, id est, Nicaenum, (0042A)Constantinopolitanum, et Ephesinum primum, Chalcedonense, quintum quoque et sextum item Constantinopolitana, et septimum item Nicaenum,octavum quoque Constantinopolitanum, usque ad unum apicem, immutilate servare.
Et pari honore et veneratione digna habere, et quae praedicaverunt et statuerunt, omnimode sequi et praedicare, quaeque condemnaverunt, condemnare ore et corde.
(0042B)Diligentius autem et vivacius, quamdiu vixero, omnia decreta canonica praedecessorum Apostolicorum nostrorum Pontificum, quaecumque ipsi Synodaliter statuerunt et probata sunt. confirmare et indiminuta servare, et sicut ab eis statuta sunt, in sui vigoris stabilitate custodire; quaeque vel quoscumque condemnaverunt, vel abdicaverunt, simili sententia condemnare vel abdicare.
(0042C)Disciplinam et ritum, sicut invenimus a sanctis praedecessoribus meis canonice traditum, quamdiu vita in istis comes fuerit, illibate custodire.
Et indiminutas res Ecclesiae conservare, neque alienare, seu in feudum, censum, vel emphytheusim (0043A)dare, quomodolibet, ex quacumque causa, et ut indiminutae custodiantur, operam dare.
Nihil de traditione, quam a probatissimis praedecessoribus meis canonice traditam et servatam reperi, diminuere vel mutare, aut aliquam novitatem admittere; sed ferventer, ut eorum discipulus et sequipeda, totis mentis meae conatibus, quae tradita canonice reperio, servare et venerari.
Si qua vero emerserint contra canonicam disciplinam, communicatione (0043B)filiorum meorum sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalium cum quorum consilio, directione, et rememoratione ministerium meum geram et peragam, emendare, aut patienter, excepta fidei et christianae Religionis gravi offensione, tua et beatissimi tuicoapostoli Pauli procurante intercessione, tolerare, sacrosque canones et sacrorum Pontificum decreta, ut divina et coelestia mandata, Deo auxiliante, custodire: utpote Deo et tibi sciens me redditurum de omnibus, quae profiteor et (0043C)quamdiu vixero, egero, vel obliviscar, districtam in divino judicio rationem, cujus sanctissimae sedi divina dignatione, te patrocinante, praesideo, et vicem intercessionibus tuis adimpleo.
(0044A)Eris autem mihi in illa terribili die haec conanti et diligenter servare conanti propitius.
Adjutorium quoque ut praebeas obsecro in hac corruptibili vita constituto, ut irreprehensibilis appaream ante conspectum judicis omnium Domini nostri Jesu Christi, dum terribiliter de commissis advenerit judicare, ut faciat me dextrae partis participem, et inter fideles discipulos et successores tuos esse consortem.
Hanc autem professionem meam, per Notarium (0044B)et Scriniarium sanctae Romanae Ecclesiae me jubente scriptam, propria manu subscripsi, et tibi, Apostole Petre, et Apostolorum omnium Principi, pura mente et devota conscientia, super sanctum corpus tuum, et altare tuum sinceriter obtuli. Actum, etc. Secunda professio fidei.(0044C) Ill. Episcopus sanctae Catholicae et Apostolicae Ecclesiae urbis Romae, reverentissimis fratribus, et dilectissimis filiis, seu universae plebi.
(0045A)Apostolicae sedis officium, dilectissimi, ad quod, superna 33 gratia ita providente ac suffragante, pervenimus, cum tanto cordis stupore ac humilitate nos suscipere debere perpendimus, quantum ad ejus accessum nostram pusillitatem incomparabiliter imparem esse cognoscimus: quia neque pro meritis praecedentibus hoc nobis collatum advertimus, neque propter solertiam gubernandi commissum fuisse permittimus. Sed clementissimi Dei nostri misericorditer inclinata sublimitas hoc fieri vestris obsecrationibus annuit, et eligentium nos atque concurrentium sententiam, tanquam jugum piae nobis dispensationis, impressit.
Idcirco, carissimi, pusillanimitatem, quam in nobis aspicitis, crebris orationibus adjuvate, pro nobis (0045B)apud Dei clementiam 34 cum fletibus intercedite, ut impotentiam quae in nobis est, Dei nostri omnipotentia roboret, et qui omnes filii sui pretioso sanguine dignatus est redimere, etiam nostrae fragilitatis officium placatus dignetur aspicere.
Verum etsi virtutum indoles nequaquam in nobis est, Evangelicae tamen atque Apostolicae fidei salutaris integritas inlibata atque perfecta, Christo annuente, et nunc in nobis est, et eadem fine tenus permanebit.
Quamquam ergo merita Pontificum praedecessorum, nec imitari possumus, nec condigne pensare; horum tamen spiritales regulas medullitus conservamus, et salutiferis sanctorum Patrum doctrinis innitimur, hisque tanquam inexpugnabili muro praecincti, (0045C)confidimus, cuncta inimicorum fidei tela (0046A)destruere, et veritatem oppugnantes mentes, eorum et praesidio et autoritate prosternere.
Horum traditionibus juxta capacitatem instructi, devota menteomni Ecclesiae profitemur, et coram Deo conscientiarum teste satisfacimus, quaecumque ad stabilitatem Christianae religionis et rectitudinem Catholicae fidei congruunt, quod et fidelium de nobis expectat optatus, et audire designat intuitus, nos facturos.
Cognoscat itaque vestra dilectio, et integra nos satisfactione praedicare, tenere, ac defendere, praedicaturosque esse confidat fidem Christi, quam Apostoli tradiderunt, Apostolorum discipuli docuerunt, eorumque successores Apostolici 35 nostri ac probatissimi praedecessoresimmutabiliter servaverunt (0046B)ac defenderunt.
Etenim hujus Apostolicae traditionis normam inviolabiliter custodiemus, quam venerandum sanctorum trecentorum decem et octo Patrum Concilium, quod in Nicaea, sub magno Principe Constantino, convenit, Dei gratia revelante, redegit in Symbolum, et consubstantialem Patri Filium praedicavit, et Verbum Dei Deum verum esse confirmans Dominum nostrum Jesum Christum, Arium deitatem blasphemantem, cum suis consortibus expulit, et ut diaboli ministros aeterno anathemate condemnavit.
Dehinc secundum Constantinopolitanum adaeque sanctum, centum quoque quinquaginta Patrum, concilium, sub Imperialis memoriae majore Theodosio, in Regiam urbem concurrens,quod Symbolo deesse (0046C)putabatur, exposuit, et gratia Spiritus sancti inlustrante, (0047A)Deum esse Spiritum sanctum, Patrique et Filio, utpote consubstantialem, coadorandum annexit: unde Macedonium rebellem Spiritus sancti, et Apollinarem cum suis sacrilegis complicibus, perpetui anathematis censura prostravit.
Per haec duo sacra Conciliasanctam et insepabilem Trinitatem, unum Deum, unamque Trinitatis substantiam esse cognoscimus, Trinitatemque in unitate, et unitatem in Trinitate palam praedicare didicimus, ut unum Deum, propter unitatem essentiae, fateamur, et Trinitatem inseparabilem, 36 propter substantiarum atque personarum differentiam, doceamus; dum de Patre Filius aeternaliter nascitur, Spitus sanctus de Patre procedere confirmatur, eumdem Dei Filius de suo accipere perhibet, et in nomine suo (0047B)mitti a Patre Spiritum sanctum manifestat, et insufflando discipulis, Accipite Spiritum sanctum (Joan. XVI, v. 14), ut potede se procedentem, adnuntiat: et in coelos ascendens, ut promiserat, Paraclitum ad discipulos mittit.
Ex hoc ergo vivaciter edocemur, et unicam divinitatis essentiam, et propter inconfusas subsistentiarum proprietates, Trinitatem praedicare perfectam. Patris igitur et Filii et Spiritus sancti, sicut una vere est divinitas; ita una est gloria, imperium, majestas, virtus, atque potentia, una quoque eorum naturalis voluntas, et una est operatio.
Quibus duobus universalibus venerandisque Conciliis Tertium generaleducentorum sanctorum Patrum accessit Concilium, quod sub principalis quidem (0047C)memoriaeTheodosio Augusto factum est,ex auctoritate tamen Coelestini Apostolicae sedis Antistitis, (0048A)cum beato Cyrillo Alexandrinae Ecclesiae 37 Praesule, prius in Ephesinam urbem convenit; in quo unitio in Christo convenientium naturarum, id est, deitatis atque humanitatis in Christo connexio secundum subsistentiam, salubriter praedicata est, et profanus hominicola Nestorius dominicae dispensationi infestus, utpote qui adorandae Incarnationis arcanum, Deum ab homine separando, disjunxerat, et sanctam virginem Mariam Dei genitricem blasphemis vocibus objurgabat,per duodecim veneranda capitula, multiplici anathemate in perpetuam condemnationem cum sociis suis dejectus est, confiteri veraciter nolens, quod Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 12), id est, Deus Verbum, idemque Filius Dei, pro nobis factus est homo,id quod erat manens, factus est (0048B)quod non erat: et quia simul caro, simul Verbi caro animata anima rationali, in Verbo quippe hoc ipsum subsistere habuit.
Pro hujusmodi ergo de incarnatione Dei Verbi regulis explanandis, etiam Quartum sanctum sexcentorum triginta Patrum sanctorum Concilium, sub augustae memoriae Marciano Imperatore, in Chalcedona concurrit, cui Apostolicus Papa Leo per Legatos et Vicarios praefuit, cujus, Dei gratia reserante,venerabili tomo firmati Patres sententialiter 38 promulgaverunt, ex duabus et in duabus naturis, sive substantiis, id est, deitate atque humanitate, unum eumdemque Filium Dei Dominum Jesum Christum; et quod in nullo perempta sit differentia naturarum, magis autem, salva proprietate, utraque natura in (0048C)unam personam atque subsistentiam concurrerit: etenim ex quibus eum veraciter subsistere credimus, (0049A)in eisdem inconfuse inseparabiliter et indivise, et esse, et contemplari nihilominus praedicamus. Quibus acquiescere nolentes blasphemus Dioscorus, simul et delirus Eutyches, anathematis justi censura, cumfautoribus suis, percussi sunt.
Haec igitur sancta atque universalia quatuor Concilia, etiam sanctum Quintum Concilium venerandum assecutum est, et sub piae memoriae Justiniano Principe, apud Constantinopolitanam urbem est congregatum, cujus salutari consultu,unus esse de sancta Trinitate Dominus noster Jesus Christus veraciter praedicatus est: et confundentes ac dividentes sacrae ejus incarnationis arcanum, istius vocis spirituali mucrone prostrati sunt.
In hoc Origenes, cum impiis discipulis et sequacibus, (0049B)Didymo et Evagrio, et qui creatorem omnium Deum et omnem rationalem ejus creaturam gentilibus fabulis prosecuti sunt, aeternae sunt condemnationi submissi.
In eo Theodorus Mopsuestenus autor Nestorii, pariterque Diodorus, et omnes execrandae divisionis discipuli, qui et Semi-Nestoriani vocati sunt, sub anathematis aeterna censura ab Ecclesia Dei projecti sunt. Cum his et epistola, 39 quae Ibae dicitur ad Marim Persam, et scripta Theodoriti adversus beatissimum Cyrillum, cum condemnatione projecta sunt.
(0050A)In hoc Severus Acephalus, cum Petro et Zoara, caeterisque eorum impiae confusionis consortibus atque sequacibus, perpetua condemnatione prostrati sunt, et omnes qui ex duabus et in duabus naturis sive substantiis, cum earum proprietatibus, unum eumdemque Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei cognoscere renuunt. Qui cum Deus sit consubstantialis Patri atque coaeternus, propter nos nostramque salutem descendit de caelo, et incarnatus est de Spiritu sancto, id est, operatione sancti Spiritus virgo Dei filium concepit, carne animam habente rationalem atque intellectualem: in qua carne et crucifixus est, et mortuus est, et tertia die, sicut voluit, resurrexit a mortuis, mortis nostrae dissolvens imperium: in qua carne, quam ex nobis (0050B)assumpsit absque solo peccato, sedet ad dexteram Patris, in ea venturus judicare vivos et mortuos: cujus regni non erit finis.
Inter haec veneranda universalia quinque Concilia etiam sanctum Sextum Concilium universale centum septuaginta quinque venerabilium Praesulum praedicamus, quod favente Deo, et votumpiae memoriae magni Principis nostri Domini Constantini clementer implente, in Urbe regia,eo praesidente, celebratum est, cui Apostolicae recordationis 40 Agatho Papa per Legatos suos et Responsales praefuit, cujus venerabilem tomum celebriter assequentes, (0051A)eos qui novo et haeretico dogmate immaculatam Dei Ecclesiam polluere nitebantur, et errasse manifestius probaverunt, et cum sui errorisautoribus, atque fautoribus, perpetuo anathemate damnaverunt.
Recte atque veraciter statuentes, sicut duas unius Domini nostri Jesu Christi naturas, id est, deitatem et humanitatem, cujus duas nativitates esse cognoscimus, de Patre videlicet, ex aeterno; de matre, de qua humanitas ei accessit, ex tempore: ita duas quoque substantias unius ejusdemque personae confitemur, juxta subsistentiam unitas, ex quibus et in quibus idem Dominus noster Jesus Christus Filius 41 Dei, et adnuntiatur, et creditur: quia totus Deus totus factus est homo, et in suis integer manens, (0051B)etiam in nostris perfectus apparuit, absque solo (0052A)peccato, quia in se salvare totum hominem venerat; ita quoque et duas naturales habere voluntates, duasque naturales operationes, secundum sanctorum Patrum doctrinam, decreverunt.
Autores vero novi haeretici dogmatis Sergium, Pyrrhum, Paulum, et Petrum Constantinopolitanos, una cum Honorio, qui pravis eorum assertionibus fomentum impendit; pariterque et Theodorum Pharanitanum, et Cyrum Alexandrinum, cum eorum imitatoribus, simulque et hos, qui haeretica dogmata contra veritatem fidei synodaliter declaratam 42 atque praedicatam, pertinaciter defendebant.
Pessimum etiam et Deo odibilemMacarium (cum ejus discipulo, et magistro impietatis,Stephano, et Polychronio deliro sene,novo Simone) (0052B)cum omnibus haereticis scriptis atque sequacibus (0053A)nexu perpetui anathematis devinxerunt, qui unam execrabiliter asserebant voluntatem, et unam operationem in Christo; quam neque divinam, neque humanam, neque inconditam, neque conditam poterant demonstrare, sed velut confusam atque congregatam. Sicut de naturis impius Eutyches, ita de naturalibus voluntatibus atque operationibus Christi, juxta haereticorum praestigias, nitebantur defendere.
43 Sed et eos, qui unam simul et duas voluntates et operationes in Christo dicere praesumebant, sive nec unam, nec duas; vel qui proprietates naturarum Christi confundere vel extinguere nisi sunt, vel nituntur, pari cum eis anathemate multaverunt.
Propterea quosquos, vel quaeque sancta sex universalia (0053B)Concilia abjecerunt, simili etiam nos condemnatione percellimus anathematis,
Cum supra fatis haereticis, Sabellium, Paulum Samosatenum,Marim Persam, Montanum, Donatum, Eunomium, Novatum, Sabbatium, Acacium, Anthimum,Julianum Halicarnasseum, Theodosium, Gaianum, Priscillianum, Pelagium, Caelestium, et Julianum eorum discipulum, et cum eis simul omnes haereticos eorumque simul sequaces execramur ac condemnamus.
Quosque vero, vel quaeque eadem sex sancta Concilia susceperunt, ut rectae fidei consortes suscipimus, et cum eadem reverentia ore et corde veneramur.
Sed et hoc vestrae caritati, Christo annuente, pollicemur, (0053C)cuncta, quae hujus Apostolicae sedis praefati Pontifices Apostolici praedecessores nostri synodaliter (0054A)statuerunt, cum toto mentis studio et puritate nos esse conservaturos; et ad defendendam rectae fidei puritatem, eorumdem praesidio, coram hominibus esse sequipedam.
Unde et districti anathematis interdictioni subjicimus, si quis unquam, seu nos, sive est alius, qui novum aliquid praesumat contra hujusmodi evangelicam traditionem, et orthodoxae fidei Christianaeque religionis integritatem, vel quidquam contrarium annitendo immutare, sive subtrahere 44 de integritate fidei nostrae tentaverit, vel ausu sacrilego hoc praesumentibus consentire.
Ut sinceritas perfectae nostrae fidei vestrae caritati manifestius clareat, praesentem nostrae professionis paginam per Ill. Notarium scriptam, cum (0054B)nostrae manus subscriptione, coram omnibus relectam, in confessione beati Petri Apostolorum Principis, deposuimus, tanquam ipso testificante de puritate conscientiae nostrae, cui claves ligandi atque solvendi in terra et in caelo omnium Salvator et Dominus tradidit.
Ill. gratia Dei Episcopus sanctae catholicae et Apostolicae Ecclesiae urbis Romae huic professioni rectae et orthodoxae fidei, sicut superius legitur, subscripsi, eamque ad corpus tuum, beate Petre Apostole, obtuli consolidandam. Tertia Professio fidei, post ordinationem.
Ill. Episcopus sanctae catholicae atque Apostolicae Ecclesiae urbis Romae,dilectissimis et dulcissimis filiis in Domino salutem.
(0054C)45 Hodiernae diei festiva jocunditas invitat nos, dilectissimi, vestram in Christo fraternam humili (0055A)voce exhortari concordiam. Quatenus tam alacer vestrae devotionis concursus, non ad favorem hominum, sed ad laudem potentissimi proficiat Creatoris, qui dum votis vota ubertim accumulat, gaudiis caelestibus nostrae humilitatis gaudia amplificare dignabitur.
Quis namque, ut ait Propheta, loquetur potentias Domini, aut quis omnes ejus auditas valebit facere laudes (Psal. CV, v. 2)? vel quis digne poterit magna et mirabilia ejus opera enarrare (Eccl. XVII, v. 8)? Neque enim hoc mea merita, carissimi, quae nulla sunt, sed vestrae christianitatis vota apud Altissimum promeruerunt, quod in me indignum desuper cernitis exultantes, ut nimirum Omnipotens de terra inopem et de stercore pauperem sublimaret (Psal. CXII, (0055B)v. 7), praerogativam sacerdotii concederet, dispensatoremque suae constitueret familiae.
Quapropter, carissimi, hujus diei praeclara solemnitas geminam apud vestram Deo placitam caritatem, per hanc meae mediocritatispaginam compulit persolvere functionem.
46 Et primum omnium quidem, condecet paterno affectu meos dulces deposcere natos, ut pro meae fragilitatis inopia Christum Dominum convenienter deprecemini, ut hoc officium pietatis, quod largiente Domino, vestris precibus, indeptus sum, suorum intercessionibus Apostolorum, concedat inculpabiliter adimplere, quatenus non de culmine praesulatus temeritatis poena condemner; sed de fideli officio ac sedulo pietatis ministerio, in die adventus Domini, (0055C)merear, una cum animabus ab eo mihi creditis, immarcescibilem gloriae percipere coronam
Deinde alia mihi ad vos, o dilectissimi, pro vobis estamplissima caritatis adhortatio, quatenus si quis vestrum adversus aliquem habuit vel habet huc usque querelam, meae obsecrationis interventu, propter eum scilicet, qui autor pacis et caritatis est, invicem ex cordibus relaxetis. Donantes vobismetipsis (Coloss. III, v. 13), secundum apostolicam exhortationem, sicut Deus in Christo donavit vobis, ut (0056A)non, quod absit, quolibet argumento, a satana, inimico pacis dissensionisque autore, circumveniamur (II Cor. II, v. 11). Finiantur quaeso simultates et discordiae, ut non regnet in vestro casto corpore odii fomes, sed pax et caritas, quam diligit Deus: ut sitis obedientes filii Patris vestri, qui in coelis est (Matth. V, v. 45). Scriptum quippe est: Beati pacifici, quia filii Dei vocabuntur (Ibidem, v. 9). Et iterum: Pacem sequimini et sanctimoniam sine qua nemo videbit Deum (Hebr. XII, v. 24). Dimittite, inquit Dominus in Evangelio, et dimittetur vobis (Luc. VI, v. 37), In hoc, ait, cognoscent omnes, 47 quia mei estis discipuli, si dilectionem invicem conservetis (Joan. XIII, v. 35), ut pax Dei, quae exuperat omnem sensum, custodiat corda et intelligentias vestras, in Christo Jesu (0056B)Domino nostro (Philip. IV, v. 7). Quatenus, sicut meae exiguitatis promotione laetitiaegaudia vobis hodie cumulavit Altissimus; ita profecto, et mihi de vestrae unanimitatis et pacis concordia mentis jocunditas uberius multiplicetur, ut condecenter pari assensuhymnum gloriae cum sanctis angelis, ante venerabile Apostolorum Principis corpus, possimus concordi modulamine, etiam cum interno mentis adsensu, alacriter exclamare, Gloria in excelsis Deo, et in terra pax hominibus bonae voluntatis (Luc. II, v. 14).
Quibus praemissis, carissimi, ad illud singulare spei nostrae remedium, meae humilitatisalloquium summopere curro, ut ad quod vestrum desiderium, per afflatum Spiritus sancti indesinenter esse sollicitum (0056C)atque adtentum in meis oculis habeo conspectum; illaque meae humilitatis professione,ad vestram aedificationem, libenter invitor depromere, quae a me inhianter, suspensis auribus, fervore catholicae atque orthodoxae fidei, christianae religion dedita vestra devotio, per meae ministerium linguae convenienter cupit audire.
Propterea christianae simul et evangelicae doctrinae discipuli, paternaeque traditionis, per Dei gratiam, aemulatores, et orthodoxae fidei sectatores existentes, (0057A)ea, quae per sanctos Apostolos, hujusque Aposlicae Sedis Praesules, praedicanda suscepimus, quemadmodum corde credimus ad justitiam (Rom. X, v. 10), ita nos condecet, ad vestrae salutis aedificationem, mente devota proprie ac veraciter,in conspectu totius Ecclesiae, libera profiteri voce.
48 Credimus in unum Deum, Patrem et Filium et Spiritum sanctum, Trinitatem inseparabilem: Patrem scilicet, ex quo omnia: Filium per quem omnia: Spiritum sanctum, in quo omnia. Patrem quidem ingenitum, Filium autem ex Patre unigenitum, Spiritum vero sanctum nec genitum, nec ingenitum, sed de Patre Filioque procedentem. Unam sanctae Trinitatis essentiam, unam virtutem, unam dominationem, unam naturalem voluntatem atque (0057B)operationem unam. Trinitatis nomine credentes baptizati sumus, et credendum fideliter praedicamus.
Unum igitur sanctae Trinitatis, hoc est, Deum Verbum, qui natus est de Patre ante omnia saecula, eumdem in ultimis temporibus descendisse credimus, incarnatum esse de Spiritu sancto, et de semper virgine beata Dei genitrice Maria, et inhumanatum: consubstantialem Patri secundum deitatem, et consubstantialem eundem nobis secundum humanitatem: de Patre quidem natum sine tempore et aeterne, de matre autem absque semine in tempore: unde et duas ejus nativitates praedicamus, et unum eumdemque Dei Filium, eumdemque hominis filium ex duabus, et in duabus naturis, hoc est, divina et (0057C)humana, incondita et condita, impassibili et passibili, in unam personam atque substantiam concurrentibus, et in sua proprietate, inconfusis et immutabiliter eisdem naturis manentibus, ex quibus ineffabilis adunatio facta est, et Deus unitus, 49 mediante rationali anima, carni, quam de sancta et immaculata virgine assumpsit.
Quare vere ac proprie Θεοτόκον, id est, Dei genitricem sanctam semperque virginem praedicamus, eo quod unum eumdemque Deum et Dominum nostrum Jesum Christum genuit, non in duas personas duosve filios partitum, sed eumdem, deitate quidem impassibilem, passum autem carne, crucifixum et sepultum (0058A)carne, resurrexisse et ascendisse in coelos carne, unde nunquam divinitate discessit, sedentem ad dexteram Patris in eadem carne, et ita venturum judicare vivos et mortuos, et sic semper in eadem carne mansurum.
Propterea detestamur eos atque condemnamus, quicumque ante adunationem duas naturas et post adunationem unam Christi naturam errantes adseverant; necnon et illos, qui in duas personas, vel duos filios, unum Dominum nostrum Jesum Christum dividentes blasphemant.
Nos igitur in omnibus sequentes sanctarum quinque Synodorum instituta, necnon et probabilium catholicae Ecclesiae Patrum atque Doctorum venerabiles traditiones, confitemur, atque praedicamus (0058B)unitas duarum Christi naturarum proprietates, ita nihilominus, ut duas naturales voluntates atque operationes unius ejusdemque Domini nostri Jesu Christi fateamur.
Ad haec quoque profitemur etiam cuncta decreta Pontificum Apostolicae sedis praedecessorum meorum, praesertim quae a sanctae memoriaeMartino universali papa, ad confirmationem praedictarum quinque Synodorum, definita 50 sunt atque decreta, in omnibus custodire, maxime quae adversus novas promulgata sunt quaestiones, quibus zizaniorum scandala huc atque illuc disseminata sunt.
Quorum sanctorum Patrum et Apostolicae sedis Pontificum autoritate muniti ac freti, quae vel synodice (0058C)susceperunt, vel praedicaverunt, sine aliqua diminutione suscipimus et praedicamus. Simili modo et quaecunque damanaverunt cum suis autoribus et sectatoribus, sub anathemate damnamus.
Profitemur etiam nos, secundum illa, quae a praedecessoribus meis statuta sunt, nunquam aliquid novi contra catholicam atque orthodoxam fidem suscepturos, nec talia temerarie praesumentibus, si opportunum fuerit etiam mori, Dei gratia nos corroborante, quoquo modo consensum praebituros.
Ad haec vero suscipio et amplector et veneror definitionem, quam, Deo auspice, fecit sancta et universalis ac magna Sexta Synodus, quae nuper in regia (0059A)Constantinopoli urbe, in qua et Apostolicae sedis Legatos praesidere manifestum est, quae et per decretum christianissimi ac piissimi, a Deoque coronati Constantini Principis congregata est, et quae suscepit, suscipio et quae vel quos abjecit, abjicio, similiter et quos anathematizavit atque damnavit, anathematizo et damno.
Et hanc denique, dilectissimi, orthodoxae atque Apostolicae fidei normam in omnibus tenentes, atque spiritalium Patrum, lucidissimis veluti saeculi luminaribus, sacris inhaerentes doctrinis, oportet nostrae humilitatis religiosa devotione, quae eorum magisterio, illustrante superna gratia, corde concepimus, ore etiam libere confiteri, ut in die adventus et Domini et salvatoris nostri Jesu Christi a dextris 51 consistentes, (0059B)illam desiderabilem de Evangelio mereamur vocem audire dicentem: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum, quod vobis praeparatum est ab origine mundi (Matth. XXV, v. 34).
His igitur praelibatis, oportet nos, dilectissimi, ad (0060A)hoc sacratissimum et venerabile beati Apostolorum Principis corpus, fixis genibus, Dominum Jesum Christum impensius exorare, ut fidelissimum ac christianissimum Romanum a Deo constitutum Principem, cum vita et victoria,religionis cultu pollentem, longaevae aetatis curriculis in suo sancto timore conservare et custodire, longe lateque regnantem pacifice, dignetur, una cum fidelissimis atque fortissimis Romanae reipublicae Italiae exercitibus, rebelles inimicos imperii, praeviantibus beatissimis Apostolorum Principibus, subjugare ac prosternere, non mucrone ferri, sed prudentiae consiliis, et absque dispendio florentissimi exercitus, sua virtute dignetur: de eorum feritate tamin regiam urbem, quam circumquaque adversantium, laudabiles decurrant (0060B)triumphi, ut omnis sexus et dignitas de ejusmodi victoriis exultantes, uno ore Deo nostro et Domino Jesu Christo dignas invitentur laudes et gratias persolvere, cum quo est Deo Patri Spirituique sancto gloria per omnia saecula saeculorum. Amen. 52
CAPUT III. DE ORDINATIONE EPISCOPI SUBURBICARII A SUMMO PONTIFICE. ARGUMENTUM (0059)
I. Ubi e vita excesserat Episcopus aliquis eorum, qui sedis Apostolicae ordinationi suberant, de obitu statim monebatur Pontifex, sive Cleri et Plebis Ecclesiae viduae literis, sive a defensoribus patrimonii illic positi.--II. Monitus Pontifex scribebat Clericis et Plebi Ecclesiae viduae de electione Episcopi.--III. Scribebat et vicino Episcopo, cui commendaret Ecclesiae curam, donec pastorem haberet.--IV. Fiebat electio, concurrentibus Cleri, Ordinisque, et Plebis votis, decretumque omnium subscriptione firmabatur.--V. Electionis decretum deferebatur ad Pontificem, cum precibus, ut electionem probaret, ordinaretque Episcopum, quem sibi delegerant.--VI. Respondebat Pontifex, Episcopumque, quem probasset, evocabat Romam ad consecrationem.--VII. Electo, cum se conferret ad sedem Apostolicam, Archidiaconus Ecclesiae viduae, aliique Honorati comitabantur, secumque deferebant alias Cleri Plebisque literas, quibus instantius ordinatio urgebatur.--VIII. Peragebatur solemni ritu ordinatio Romae, praevio examine de fide et moribus, monitaque inter ordinandum Episcopo dabantur, quibus ad regendam suam Ecclesiam juvaretur.--IX. In ordinatione Episcopus professionem fidei ad corpus sancti Petri emittebat.--X. Dabat etiam cautionem, qua disciplinam Ecclesiasticam observaturum se pollicebatur. -- 53 XI. Addebat et indiculum de obedientia erga summum Pontificem, et fidelitate erga Principem servanda.--XII. Post ordinationem accipiebat a Pontifice ad Clericos et Plebem civitatis suae literas, quibus monebantur, quid Episcopus, et in mandatis accepisset, et spopondisset; qua etiam deberet observantia a suis subditis coli.--XIII. Accipiebat quoque, cum dimitteretur, ab Archidiacono Romanae Ecclesiae formatam, ut constaret, a quo facta esset ordinatio, qua die, quo mense, qua indictione, quo imperante, etc.--XIV. Si Episcopus Ecclesiam, ad quam erat ordinatus, propter feritatem barbarorum amisisset, nec recipiendae spes foret, a summo Pontifice per literas praeficiebatur viduae alteri, quod incardinari dicebatur.--XV. Quod si contra e re foret, nullum viduae alicui Ecclesiae praeficere, vicinus Episcopus literas a summo Pontifice recipiebat, quibus adunabantur Ecclesiae, unusque ambabus praeficiebatur. --XVI. In Ecclesia sua sedentem Episcopum invitare solebat literis summus Pontifex ad natalem suum Romae solemnius celebrandum.--XVII. Qui invitatus fuerat, si prohibente infirmitate, alioque gravis momenti negotio, venire non posset, literisque se excusaret, rescribebat Pontifex excusatoriam, id est, epistolam, qua excusationem probaret.--XVIII. Statis debebant temporibus sistere se Pontifici Episcopi, qui sedis Apostolicae ordinationi subjacebant. Si quando id officii omitterent, accipiebant a Pontifice exhortatoriam, qua morantes monerentur, atque etiam minis terrerentur.--XIX. Quod si adversi aliquid paterentur, consolatorias Pontifex literas dabat: quae fuit illorum temporum humanitas atque benignitas.--Fuerunt igitur circa ordinationem suburbicarii Episcopi, ordinatique instructionem novemdecim formulae: undecim pertinebant ad scribentem Pontificem; tres ad Episcopum; reliquae ad alios. Ex Pontificiis, neque exhortatoria Cleri ad electionem; 54 neque commendatoria Ecclesiae viduae in Diurno reperitur; sed ubique passim utraque inter Epistolas Gregorii Magni obvia est.
Non reperitur etiam forma decreti post electionem: verum illa in Ordine Romano legitur. Quae desunt, post Notas, appendicis instar, apponentur, ut temporum, de quibus agimus, manifestior sit usus.
TITULI.
TITULUS I. Decretum de electo Episcopo, quod legetNotarius Regionarius.
(0061A) Superscriptio. Domino sancto, merito Apostolico, et divina benedictione decorato, Ill.Papae Patrum, summae sedis Praesuli, famuli vestri Clerus et Plebs Ecclesiae Ill.
Ad laudem Apostolatus vestri nihilominus credimus pertinere, si Ecclesia, quae Pontificis, officio destituta videtur, vestris fuerit, Deo favente, decorata temporibus: proinde, sancte meritis Apostolice, quaesumusApostolatum vestrum, uti famulum vestrum Ill. virum venerabilem, Diaconum Ecclesiae nostrae, cujus vitam et honestos mores apud nos habemus bene et optime comprobatos, hunc nobis (0061B)Apostolatus vester, divina gratia praeveniente, Episcopum consecrare dignetur: quatenus Ecclesia Dei et vestra, dum vestris fuerit decorata temporibus, Deo et Apostolatui vestro insufficientes gratias referat.
55 Et Subscriptio ipsorum. Ill. huic decreto a nobis facto in Ill. viro venerabili, Diacono et electo nostro, consensi et subscripsi, etc.
TITULUS II. Vocatoria.
Dilectissimisfratribus et filiis Presbyteris, Diaconibus, (0062A)Clericis, Honoratis, Possessoribus, et cunctae Plebi Ill. Ecclesiae, simulque vocato Ill. Episcopo, auxiliante Domino, futuro Ill. sanctae Ecclesiae.
Dilectionem vestram salubriter alloquimur, quia praedictum Ill. a vobis electum Episcopum virum venerabilem ordinare compellimur. Gaudemus et oramus Christum Jesum, ut qui vobis devotionem electionis dedit, nobis quoque perficiendi tribuat potestatem. Jam fatum virum religiosa violentia tenete, et ad sanctam nostram sedem perducere festinate, qui forte dignior eo erit, si seoccultare voluerit.
56 TITULUS III. Decretale, quod legitDiaconus designato Episcopo.
(0062B) Domino beatissimo Papae, sanctae Ecclesiae Ill. Presbyteri, Diaconi, et Plebs consistens.
Item alia manus. Cum adjacentibus Parochiis, in Domino, salutem
Pontificii vestri est destitutis Ecclesiis subvenire, ne Plebs Deo devota diu sine proprio videatur esse rectore: et ideo, Domine beatissime papa, precamur Apostolatum vestrum, uti nobis Ill. virum venerabilem, Diaconum nostrum, 57 vita et moribus comprobatum, (0063A)et abUniversitate electum, dignemini consecrare Pastorem.
Item alia manu. Optamus te per multos annos bene valere, Domine beatissime Papa
Ill. Archipresbyter subscripsit, Ill. presbyter subscripsit, III. archidiaconus subscripsit, III. diaconus subscripsit, Ill. subdiaconus subscripsit, Ill. primicerius subscripsit, Ill. acolytus subscripsit, Ill. lector subscripsit, cantor, et caeteri subscripserunt
TITULUS IV. Item aliud.
Desiderio facile credimus annuendum, quando id petitur, quod Ecclesiasticae convenit disciplinae. Ecclesia igitur nostra proprio est destituta pastore, (0063B)cui a vestro apostolatu est consulendum: et ideo, Domine beatissime Papa, precamur apostolatum vestrum, ut ill. virum venerabilem Diaconum nostrum, vita moribusque perspicuum, et judicio universitatis electum, antistitem nobis consecrare dignemini.
TITULUS V Item aliud.
Paschalis festivitas nos hortatur, ad vestri Pontificii remedia convolare, in cujus potestate omnium (0064A)Ecclesiarum 58 consistit ornatus: et ideo quaesumus apostolatum vestrum, domine beatissime Papa, ut ill. virum venerabilem, Diaconum nostrum, vita et moribus comprobatum, et ab universitate electum, nobis dignemini consecrare pastorem, cum quo venerandum Pascha, annuente vobis Domino, celebrare possimus.
TITULUS VI. Promissio fideiepiscopi.
In nomine Domini, et caetera. Promitto ego Ill. episcopus sanctae Ecclesiae ill. Domino meo sanctissimo et ter beatissimo ill. summo Pontifici,seu universali Papae, et 59 per vos sanctae vestrae catholicae Ecclesiae et apostolicae sedi, devota mentis integritate, et pura conscientia, firmoque, ut oportet, (0064B)proposito, ea quae pro firmamento sive rectitudine catholicae fidei et orthodoxae religionis conveniunt, me profiteri.
Et ideo promitto atque spondeo vobis, sanctissimo et beatissimo domno meo Papae, et per vos beato Petro principi apostolorum, ejusque sanctae Ecclesiae, illam fidem tenere, praedicare, atque defendere, quam ab apostolis traditam habemus, et quam per successores eorum custoditamveneranda Nicaena synodus trecentorum decem et octo Patrum, (0065A)sancto Spiritu sibi revelante, suscipiens redegit in symbolum.
Deinde tres aliae sanctae synodi, id est, Constantinopolitana centum quinquaginta Patrum, sub piae memoriae Theodosio seniore principe facta, et Ephesina prima, cui beatae memoriae Papa Caelestinus apostolicae sedis pontifex, et beatus Cyrillus Alexandrinus episcopus praesederunt. Sed et Chalcedonensis sexcentorum triginta Patrum, quae sub piae memoriae Martiano imperatore convenit, cuique sanctae recordationis papa Leo per legatos suos vicariosque praesedit, prout diversarum haeresum damnanda exigebat 60 diversitas, eamdem fidem, uno eodemque sensu atque Spiritu, declarantes latius ediderunt.
(0065B)Eos autem, quicunque ab eisdem sanctis Patribus in memoratis quatuor synodis, vel quinta sub piae memoriae Justiniano confecta, diversis vicibus damnati leguntur, ego meaque Ecclesia eorumdem venerandam Patrum autoritatem sequentes, insolubili damnatione percellimus; necnon et omnes, quos beatae recordationis Romae urbis Pontifices propter diversos errores vel haereses, damnaverunt, damnamus
Illud etiam, spiritali suffragante gratia, profitemur, nos sanctae et beatae recordationis Leonis apostolicae sedis antistitis epistolam ad Flavianum Constantinopolitanum episcopum datam, quae et Tomus appellatur; sed et omnes ejus epistolas de fidei firmitate perscriptas, per omnia et in omnibus inviolabiliter (0065C)custodire, et semper libere, sicut praedicatis, praedicare.
In quibus inter caetera evidentissime continetur, unum eumdemque Deum Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum Filium Dei, eumdemque hominis filium, ex duabus et in duabus naturis, hoc (0066A)est, divina et humana, in unam personam atque subsistentiam concurrentibus, et in sua proprietate differentiaque manentibus, esse praedicandum: non in duas personas atque in duos filios partitum; sed, ut dictum est, unum eumdemque Filium Dei, Deum et Dominum nostrum Jesum Christum, quem credimus in utero virginis sanctae Mariae genitricis suae, de eadem sancta semper virgine Maria sumpsisse veram carnem animatam anima rationali, ac sibi univisse, et ita ex utero virginis Dei genitricis Mariae natum eumdem Deum verum carne, eumdem passum carne, crucifixum et mortuum carne, resurrexisse eum secundum carnem, ascendisse eumdem in eadem in coelos, unde nunquam divinitate 61 discessit: et ita in eadem carne venturum judicare vivos et mortuos: (0066B)et sic semper in eadem carne mansurum.
Et quamvis ad orthodoxae fidei sinceritatem abunde superius dicta sufficiant: tamen quiahoc specialiter a nobis profitendum, sicut condecet, voluistis; detestamur etiam eos et abominamur, atque damnamus, quicunque in Domino Deo et Salvatore nostro Jesu Christo ante adunationem, duas naturas, et post adunationem, unam, delirando dicere, vel credere praesumpserunt.
Profitemur etiam cuncta decreta Pontificum apostolicae sedis, id est, sanctae recordationisSeverini, Joannis, Theodori, atque Martini, custodire, qui adversus novas quaestiones in urbe regia exortas, et pro propria doctrina cuncta zizaniorum scandala amputasse noscuntur, profitentes juxta duarum naturarum (0066C)motum, ita et duas naturales operationes: et quaecunque damnaverunt, sub anathemate damnamus: quaeque susceperunt, suscipimus, et tota fidei integritate veneramur.
62 Ad haec vero suscipio et amplector et veneror definitionem, quam, Deo auspice, sancta universalis (0067A)ac magna sexta synodus, quae in regia Constantinopolitana urbe convenit, et in qua apostolicae sedis domni Agathonis legatos praesidere manifestum est, quae et per decretum Christianissimi ac piissimiet a Deo coronati Constantini Magni principis congregata est: et quaecunque susceperunt, suscipimus: et quos vel quae adjecerunt, abjicimus: similiter et quos anathematizaverunt atque damnaverunt, anathematizamus ac damnamus
Profitemur etiam nunquam nos aliquid novi, quod contra catholicam fidem et orthodoxam religionem esse claruerit, suscepturos.
Praeterea promitto nunquam me parochiam, aut jura alterius cujuscunque Ecclesiae pertinentia, sub jurisdictione episcopatus mei usurpare.
(0067B)Et ut nostrae fidei vestro apostolatui, sanctaeque ejus catholicae Ecclesiae, integritas ac puritas monstraretur, praesentis 63 promissionis nostrae paginam per ill. notarium scribendam dictavimus,et sacro scrinio sanctae apostolicae sedis beatitudinis vestrae contradimus.
Et subscriptio episcopi. Ill. indignus episcopus sanctae Ecclesiae Ill. huic promissioni sponsionique orthodoxae fidei fideliter a me factae, omnia relegens, quae superius continentur, consentiensque subscripsi.
Et subscriptio sacerdotum ejusdem Ecclesiae. Ill. (0068A)indignus presbyter sanctae Ecclesiae Ill. huic promissioni sponsionique orthodoxae fidei factae ab Ill. sanctissimo episcopo meo, omnia, quae superius professa sunt, relegens, consentiensque subscripsi.
TITULUS VII. Cautio episcopi.
In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, imperante ill., etc.
Inter caetera salubris instituta doctrinae, quibus me ill. episcopum vos Dominus ill. beatissimus atque apostolicae sedis Papa, ad accipiendum regendumque episcopatum Ecclesiae ill. perducere atque informare dignati estis: hoc me quoque admonuistis, (0068B)sacerdotiumnullo praemio concedi, 64 exceptis officiis, quibus ex antiqua consuetudine dari solet: quia dignum est, ut quod gratis accepi, gratis debeam, Deo juvante, conferre.
Spondeo me de ordinatione clericorum, ab ostiario usque ad presbyterum, nullum praemium esse accepturum; sed eos, quos Dei consideratione ad officium clericatus elegero, gratis me esse ordinaturum.
Idemque fateor,nec de baptizandis consignandisque catholicis, unquam me aliquod praemium in qualibet re vel specie, pro quacunque persona postulaturum, (0069A)nec accepturum, sub divini obtestatione judicii promitto.
Spondeo etiam ecclesiastica praedia urbana vel rustica, universasque res immobiles, seseque moventes, vel ornamenta Ecclesiae, ministeriaque sacrata diligenter et fideliter servaturum: si qua pignora a quibuslibet obligata sunt, aut indebite detinentur, meo annisu, labore et sumptu proprio, ut temporis necessitas largietur, atque meo studio revocanda, 65 nec a me alienanda quolibet titulo esse promitto.
Ecclesiastica vero negotia, quae proponenda aut excipienda fuerint, me sine respectu gratiae, conludii, vel venalitatis aut fraudis, agendi contra detentatores, vel excipiendi contra pulsantes, efficaciter (0069B)atque fideliter, considerata tamen in omnibus justitia, quae universis utilitatibus praeponenda est, Deo juvante, a me peragenda confirmo.
Nullum me ecclesiastici juris praedium urbanum vel rusticum, cujuslibet meriti, aut idoneum, aut nimium, vel mancipia cujuslibet sexus vel aetatis, Episcopatus mei promitto alienaturum esse temporibus, quatenus Ecclesia, in qua ordinatus sum, nullum dispendium patiatur.
Quartam Clericis vel fabricis portionem me annis (0070A)singulis sine aliqua imminutione spondeo praestaturum, nec pro gratia ullam, cujuslibet meriti sit, personam Ecclesiasticis officiis aggregare.
Sarta tecta vero per omnes Ecclesias meas, sub omni diligentia vel sollicitudine, me profiteor annis singulis, prout expensas habuero, esse facturum, nec ulterius Episcopatus mei tempore, pro qualibet causa, ministeria supradicta loco pignoris obliganda.
Praeterea promitto, mesine sedis Apostolicae jussione ad 66 comitatum nullatenus proficisci, nec per diversas provincias aut civitates discurrere, quatenus Ecclesiam meam videar sine gravi occasione deserere.
(0070B)Promitto, me etiamad natalem Apostolorum, si nulla necessitas impedierit, annis singulis occursurum
Quod si contra haec, quae superius continentur, aut contra quodlibet eorum, me egisse vel fecisse convictus fuero, tunc non solum ea, quae Ecclesiae meae competentia amiserim, vel forte injuste perceperim, a me heredibusque meis restituenda confirmo: verum etiam honoris me periculum spondeo subiturum
(0071A)67 Insuper etiam promitto, praeter cunctas mihi propinquas aut affines personas, si quis pro animae suae judicio, me heredem inscripserit, aut per donationem aliquid mihi forsitan largitus fuerit, hoc me Ill. Episcopum sanctae Ecclesiae Ill. spondeo collaturum. Quod si minime fecero, sit superscriptae sanctae Ecclesiae licentia, vel sacerdotibus ejus, tanquam si ab eis universa sibi acquisita fuerint vel collata, ex hac mea professione et sponsione, indubitabiliter vindicare.
Illud etiam [prae omnibus spondeo atque promitto, me omni tempore, per singulos dies, a primo gallo usque mane, cum omni ordine Clericorum meorum, vigilias in Ecclesia celebrare, ita ut minoris quidem noctis, id est, a Pascha usque ad aequinoctium, (0071B)vigesima quarta die mensis Septembris, tres Lectiones et tres Antiphonae, atque tres Responsorii dicantur: ab hoc vero aequinoctio usque ad aliud vernale aequinoctium, et usque ad Pascha, quatuor 68 Lectiones cum Responsoriis et Antiphonis suis dicantur. Dominico autem, in omni tempore, novem Lectiones cum Antiphonis et Responsoriis suis persolvere Deo profitemur.
Litanias vero bis in mense omni tempore a me faciendas spondeo. Quae tamen omnia cum timore et disciplina, ut Deus placari possit, me in Ecclesia mea instituturum, atque diebus vitae meae conservaturum, ipso auxiliante, promitto
Quam cautionem meam, per Ill. Notarium Ecclesiae meae scribendam dictavi, in qua et ego subter (0071C)manu propria subscripsi, et testes, ut scriberent, rogavi, exhortatione Domini et beatissimi Papae Ill stipulantibus vobis Domno Ill. Primicerio, seu Domno Ill. Secundicerio sanctae Sedis Apostolicae, in omnibus superius comprehensis, in verbis solemnibus spopondi. (0072A)Actum Romae die Ill. Imp. Ill. Consule Ill.
Et Subscriptio Episcopi. Ill. indignus Episcopus sanctae Ecclesiae Ill. huic cautioni sponsionique meae, omnia suprascripta relegens consentiensque subscripsi, et testes, qui subscriberent, rogavi.
Subscriptio testium. Ill. Tribunus huic cautioni sponsionique factae ab Ill. Episcopo sanctae Ill. Ecclesiae rogatus ab eo testis subscripsi, etc.
69 Subscriptio scriptoris. Ill. sanctae Ecclesiae Ill. Notarius, qui et scriptor, testimonium subscriptione supplevi.
TITULUS VIII.
Indiculum Episcopi. In nomine Domini, Imp. (0072B)etc.
Promitto ego Ill. Episcopus Ecclesiae Ill. vobis beato Petro Apostolorum principi, Vicarioque tuo, beatissimo Papae Domino Ill. successoribusque ejus, per Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum. Trinitatem inseparabilem, et hoc sacratissimum corpus tuum, me omnem fidem et puritatem sanctae (0072C)fidei Catholicae exhibere, et in unitate ejusdem fidei, Deo operante, persistere, in qua omnis Christianorum salus esse comprobatur, et nullo modo (0073A)contra unitatem communis et universalis, suadente quopiam consentire: sed, ut dixi, fidem et puritatem meam atque concursum tibi et utilitatibus Ecclesiae tuae, cui a Domino Deo potestas ligandi solvendique data, et praedicto Vicario tuo atque successoribus ejus, per omnia exhibere.
Sed et si cognovero Antistites contra instituta antiqua sanctorum Patrum conversari, cum eis nullam habere communionem aut conjunctionem: sed magis, si valuero prohibere, prohibebo: sin (0073B)minus, fideliter statim Domno meo Apostolico renuntiabo.
Quod si, quod absit, contra hujus promissionis meae seriem aliquid facere quolibet modo, seu ingenio vel occasione tentavero, reus inveniar in aeterno judicio, ultionem Ananiae et Saphyrae incurram: qui vobis etiam de rebus propriis fraudem facere vel falsum dicere praesumpserunt.
(0073C)71 Hunc autem Indiculum sacramenti ego Bonifacius exiguus Episcopus manu propria scripsi, atque ponens supra sacratissimum corpus beati Petri, ita ut perscriptum est, Deo teste et judice, praestiti sacramentum, quod et servare promitto. Indiculus Bonifacii Moguntinensis.(0072A) In nomine Domini Dei (0072B)et salvatoris nostri Jesu Christi. Imperante Domno Leone a Deo coronato magno Imperatore, anno VI post Consulatum ejus: sed et Constantino magno Imperatore ejus filio, anno III, Indictione VI.
Promitto ego Bonifacius Dei gratia Episcopus tibi beato Petro Apostolorum principi, Vicarioque tuo beato Gregorio Papae, et successoribus ejus, per Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, Trinitatem inseparabilem, et sacratissimum corpus tuum, me omnem fidem et puritatem sanctae fidei (0072C)catholicae exhibere, et in unitate ejusdem fidei, Deo operante, persistere, in qua omnis Christianorum salus sine dubio esse comprobatur, nullo modo me (0073A)contra unitatem communis et universalis Ecclesiae suadenti cuipiam consentire: sed, ut dixi, fidem et puritatem meam, quae. Ecclesiae tuae, cui a Domino Deo potestas ligandi solvendique data, et praedicto Vicario tuo atque, successoribus ejus, per omnia exhibere.
Promitto pariter, quod si quid contra rempublicam, vel piissimum Principem nostrum a quolibet agi cognovero, minime consentire: sed in quantum virtus suffragaverit, obviare, et Vicario tuo Domino (0073B)meo Apostolico modis quibus potuero, nuntiare, et id agere vel facere, quatenus fidem meam in omnibus sincerissimam exhibeam.
Quod si, quod absit, contra hujus promissionis meae seriem aliquid facere quolibet modo, seu ingenio, vel occasione tentavero, reus inveniar in aeterno judicio, vel ultionem Ananiae et Saphyrae incurram: qui etiam tibi beato Petro, de rebus propriis fraudem facere et falsum dicere praesumpserunt.
(0073C)Hoc autem Indiculum sacramenti ego Ill. Episcopus manu propria subscripsi, atque posui super sacratissimum corpus tuum, ac sicut superius legitur, Deo teste et judice, praestiti sacramentum, quod et servare promitto. Indiculum Episcopide Langobardia(0074A) In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Christi, Imp. etc.
Promitto ego Ill. Episcopus sanctae Ecclesiae Ill. vobis beato Petro Apostolorum Principi, Vicarioque tuo beatissimo Papae Domino meo Ill. ejusque successoribus, per Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, Trinitatem inseparabilem, et hoc sacratissimum corpus tuum, me omnem fidem et puritatem sanctae fidei catholicae exhibere, et in unitate fidei, Deo operante, persistere, in qua omnis Christianorum salus esse sine dubio comprobatur, et nullo modo contra unitatem communis et universalis Ecclesiae suadenti cuipiam consentire: sed, ut dixi, fidem et puritatem meam atque concursum tibi ac (0074B)utilitatibus Ecclesiae tuae, cui a Domino Deo data est potestas ligandi solvendique, et praedicto Vicario tuo atque successoribus ejus, per omnia exhibere.
Promitto pariter festinare omni annisu, ut semper pax, 72 quam Deus diligit, inter rempublicam et nos, hoc est, gentem Langobardorum, conservetur, et nullo modo contra agere vel facere quidpiam adversum, quatenus fidem meam in omnibus sincerissimam exhibeam.
Quod si, quod absit, contra hujus promissionis meae seriem aliquid facere quolibet modo, aut ingenio, vel occasione tentavero, contra catholicam legem, reus inveniar in aeterno judicio, et ultionem Ananiae et Saphyrae incurram: qui etiam tibi beato Petro, de rebus propriis fraudem facere et falsa dicere (0074C)praesumpserunt.
Hunc autem Indiculum sacramenti ego Ill. Episcopus manu propria scripsi, atque posui supra sacratissimum corpus tuum, beate Petre, ac praebui jusjurandum, quod, ut superius legitur, Deo teste et judice, conservare promitto.
TITULUS IX. Synodale, quod accipit Episcopus.
Clero, Ordini et Plebi consistenti Ill. dilectissimis filiis in Domino salutem.
Probabilibus desideriis nihil attulimus tarditatis, (0075A)fratrem 73 jam et Coepiscopum nostrum Ill., vobis ordinavimus Sacerdotem, cui dedimus in mandatis.
1. Ne unquam ordinationes praesumat illicitas.
2. Ne bigamum, aut qui virginem non est sortitus uxorem, neque inliteratum, vel in qualibet corporis parte vitiatum, aut expoenitentem, vel curiae aut cuilibet conditioni obnoxium, notatumque, ad sacros ordines permittat excedere, sed si quos hujusmodi forte repererit, non audeat promovere.
3.Afros passim ad Ecclesiasticos ordines procedentes nulla ratione suscipiat, quia aliqui eorum Manichaei, aliqui rebaptizati, saepius sunt probati.
4. Ministeria atque ornamentum Ecclesiae, vel quidquid est in patrimonio ejusdem, non minuere studeat, sed augere.
(0075B)5. De reditu vero Ecclesiae vel oblatione fidelium quatuor faciat portiones, quarum unam sibi ipse retineat; alteram Clericis, pro officiorum suorum sedulitate, distribuat; tertiam pauperibus et peregrinis; quartam ecclesiasticis fabricis noverit reservandam, de quibus divino erit redditurus judicio rationem.
6.Ordinationes vero Presbyterorum seu Diaconorum (0076A)non nisi primi, quarti, septimi et decimi mensis jejuniis, sed 74 et in ingressu quadragesimali atque mediana, vespere Sabbati noverit celebrandas.
7. Sancti autem baptismi sacramentum, nonnisi in Paschali festivitate et Pentecostes, noverit esse praebendum, exceptis his qui mortis urgentur peri culo, quibus ne in aeternum pereant, talibus oportet remediis subvenire.
8. Litanias vero per triduum ante diem Ascensionis Domini celebrare.
Huic ergo sedis nostrae praecepta servanti devotis animis obsequi vos oportet, ut irreprehensibile placitumque fiat corpus Ecclesiae, per Christum Dominum nostrum, qui vivit et regnat cum Deo Patre (0076B)omnipotenti, et Spiritu sancto, per omnia saecula saeculorum.
Et subscriptio ejus. Deus vos incolumes custodiat, dilecti nobis.
TITULUS X. Formata, quamaccipit Episcopus.
Ill. Presbyteris Diaconibus, et Plebi consistenti, (0077A)Ill. fratribus salutem,per carissimum nostrum Ill. Episcopum, 75 salutamus vos, carissimi nostri: vos etiam nostri salutant.
Et subscriptio ejus. Bene valete, fratres, in nomine Domini. Dominicum erit Pascha die Ill. mensis Ill. Indictione Ill.
Subscriptio Archidiaconi. Ill. Archidiaconus sanctae sedis Apostolicae subscripsi et dimisi. Data die Ill. mensis Ill.Imperante Ill. post Cons. Ill. Indictione Ill.
TITULUS XI. Synodale, ut episcopus alterius civitatis in alia Ecclesia possitincardinari.
Clero, Ordini, et Plebi consistenti Ill. dilectissimis (0077B)filiis in Domino salutem.
Et temporis necessitas nos perurget, et imminutio exigit personarum, ut destitutae Ecclesiae vestrae salubri debeamus 77 dispositione succurrere, et ideo, secundum desiderium vestrum, fratrem et Coepiscopum nostrum Ill. cujus Ecclesia est ab hostibus occupata, Cardinalem vestrae Ecclesiae, sicut petiistis, constituimus Sacerdotem: quatenus vos, Deo propitio, et ordinando et vigilando sollicite studeat gubernare, cui dedimus in mandatis, ne unquam ordinationes praesumat illicitas, etc. secundum morem.
TITULUS XII. Praeceptumde adunandis Ecclesiis.
(0078A) Postquam hostilis impietas diversarum civitatum, ita peccatis facientibus, desolavit Ecclesias, ut reparandi eas spes nulla, populo deficiente, remanserit: majori valde cura constringimur cogitare, ne defunctis earum Sacerdotibus, reliquiae plebis nullo pastoris moderaminegubernatae,per invidiam, fidei hostis callidi, quod absit, rapiantur insidiis.
Hujus ergo rei sollicitudine saepecommonitis, sedit cordi 78 consilium, ut vicinis easmandare debeamus Antistitibus gubernandas, ideoque fraternitati tuae curam gubernationemqueIll. Ecclesiae providimus committendam, quam etiam tuae Ecclesiae aggregatam esse constituimus ac unitam, (0078B)quatenus utrarumque Ecclesiarum Sacerdos recte, Christo adjutore, possis existere, et quaecumque tibi de ejus patrimonio, vel de Cleri ordinatione seu promotione, vigilanti ac canonica visa fuerint cura disponere, quippe ut proprius Episcopus, liberum habeas, ex praesenti nostraauctoritate licentiam.
Quapropter, frater charissime, dominicorum reminiscens salubriter mandatorum, ita in commissae plebis regimine, lucrandisque animabus invigila, ut redemptori nostro fructum bonae operationis, in quo laetari possis, exhibeas.
TITULUS XIII. Invitatoria ad Episcopum,in natali Papae.
(0079A) Dei nostri misericordia favente, Ill. dies in quo Episcopatus mei est natalis, adproperat, ad quem ex more missis a me litteris invitaris: decet enim, frater charissime, 79 ut ejusdem particeps festivitatis existas, et fraternae congregationi praesentiam tuae dilectionis accommodes, ut ea inter nos, quae mos Ecclesiasticus exigit, confirmemus.
80 TITULUS XIV. Excusatoria.
Scripta fraternitatis tuae, quae transmisisti, oblata nobis relegimus, veniamque imbecillitati ac senectuti fraternitatis tuae, quam expetiisti, ob id quod venire non potuit, concessimus: cognoscentes, quia (0079B)non studio excusationis peractum est, ut ad nos minime fraternitas tua pervenisset.
TITULUS XV. Excusatoria, quando Episcopus infirmatur.
Et natalis nostri festivitas et consuetudinis solemnitas exigit, ut de profectu nostro omnipotenti Deo, quae debentur gratiae, sub cunctorum Sacerdotum frequentatione et praesentia redderentur: sed quia charitatem tuam ad devotionis occursum inaequalitate corporis perhibes impeditam, necesse est ut (0080A)concedamus veniam, quidquid infirmitas exigit corporis: quia ubi necessitas interest, voluntas non vocatur ad culpam: cupimus tamen, recuperata sanitate, pro tempore ea, quae oportet, affectione pensetur.
TITULUS XVI. Epistola ad Episcopum exhortandum
Miramur nimis fraternitatis tuae reverentiam, quod immemorpollicitationis; quam temporibus consecrationis 81 tuae, beato Petro Apostolorum Principi praebuisti, huic Apostolicae sedi post biennium adfuturum, ut tuo te Pontifici praesentasses. Ecce quot lapsa sunt tempora, et minime advenisti: sed in praesenti moneo reverentiam tuam, ut mox susceperis praeceptionis nostrae litteras, absque aliqua (0080B)excusatione celerius apud nos convenias: quod si distuleris, superbiae fastu elatus, scias te, ex auctoritate Domini mei summi Apostolorum Principis beati Petri, a Missarum solemniis esse suspensum, quoad usque tuam nobis praesentiam exhibeas.
TITULUS XVII. Epistola consolatoria.
Apostolici sermonis sumentes principium clamamus: Quis infirmatur, et ego non infirmor (I Cor. XI, v. 27)? Alio etiam inquit loco: Si unum membrum patitur, compatiuntur et caetera membra (I Cor. (0081A)XII, v. 16). Nam ipsi nos tuis condolentes doloribus, continua quasi valetudine laboramus: quod quia opportunitas est, veluti praesentes charitatis fervore sanctitatem alloquimur tuam, et stylo exarante, illud ad animum Apostolicae consolationis reducimus, quo consolatur moerentes: Omne gaudium existimate, fratres, cum in tentationes varias incideritis (Jac. I, v. 2). Ipsa quoque Veritas docet: Beati eritis, cum vos oderint homines, et persecuti fuerint, atque dixerint adversum vos omne malum (Matth. V, v. 11), et reliqua. Pro quo pollicetur, mercedem eis reconditam esse copiosam in coelis. Quia vero in saeculo exercitium tribulatio est, ut aequanimiter toleres eventus, tuam unanimem charitatem admonemus, ne iste tibi casus aliquam ingerat pusillanimitatem. Labor (0081B)enim est, per quem fructum te credimus spiritalem recipere a Christo. Illud namque recole dictum Prophetae (0082A)canentis: Euntes ibant et flebant, mittentes semina sua, venientes autem venient in exsultatione portantes manipulos suos (Psal. CXXV, v. 6).
His denique praelibatis, consolare, sancte frater, et esto 82 robustus: illius enim praesidio te confidimus ad propriam redire sedem, pro cujus amore tantam peregrinationis contumeliam sustines. Nam nostra apud Christum indesinens est deprecatio, ut ipse, compressa insania saevientium, ad propriam te revocet sedem. Laborare nisibus totis non quiescimus, ut modis quibus potuerimus, ejus auxilio fulti, te tuae reducamus sedi, et in aliquo non haesites, nec te superflua opprimat tristitia: votis enim nostris Christum Dominum nostrum favere cito confidimus, atque credimus, quod, eo miserante, laetus concessam (0082B)recipias ad regendum Ecclesiam, ut laeta jam mente Christo feramus laudes.
CAPUT IV. DE USU PALLII. ARGUMENTUM. (0081) Pallium summi pontifices aliquando praesentibus dabant, aliquando mittebant absentibus. Dandi praesentibus antiquum ritum exhibet Ordo Romanus. Litterarum, quibus mitteretur, formulae quatuor hic continentur.
TITULI.
TITULUS I.
(0081B)Si pastores ovium solem geluque pro gregis sui custodia die ac nocte ferre contenti sunt, et ut nequaquam ex eis, aut errando pereant, aut ferinis laniatae (0081C)morsibus moriantur, oculis semper vigilantibus circumspectant, 83 quanto sudore quantaque cura debeamus esse pervigiles, nos qui pastores animarum dicimur, attendamus: susceptum officium exhibere erga custodiam dominicarum ovium non cessemus, ne in die divini examinis, pro desidia nostra, ante summum pastorem, negligentia reatus nos excruciet, unde modo honoris reverentia sublimiores inter caeteros judicamur.
Pallium autem fraternitati tuae ex more, ad missarum (0082B)solemnia celebranda transmisimus, quo non aliter, Ecclesiae tuae privilegiis in suo statu manentibus, uti largimur, quam decessores praedecessoresque tuos usos esse incognitum non habes.
(0082C)Cujus quoniam indumenti honor modesta actuum vivacitate servandus est, hortamur, ut ei morum tuorum ornamenta consentiant, quatenus auctore Deo, recte utrobique possis esse conspicuus.
Itaque vita tua filiis tuis sit regula: in ipsa, si qua torpitudo illis invecta est, se erigant: in ea quod imitentur, aspiciant: in ipsa semper considerando proficiant, ut tuum, post Deum, videatur esse, bene quod vixerint.
Cor ergo neque prospera, quae temporaliter 84 (0083A)blandiuntur, extollant, neque adversa dejiciant; sed, quidquid illud fuerit, virtute patientiae devincatur.
Nullum apud te locum odia, nullum favor indiscretus inveniat: benignum te boni sentiant, districtum mali cognoscant: insontem apud te suggestio mala non faciat, nocentem gratia non excuset: remissum te delinquentibus non ostendas, ne quod ultus non fueris, perpetrari permittas.
Sit in te et boni pastoris dulcedo, sit et judicis severi districtio: unum scilicet, quod innocentes viventes foveat; aliud, quod inquietos feriendo a pravitate compescat. Sed quoniam nonnunquam praepositorum zelus, dum districtus malorum vult vindex existere, transit: in crudelitatem correctio, iram judicio refraena, et censura disciplinae sic utere, ut et culpas (0083B)ferias, et a dilectione personarum, quas corrigis, non recedas.
Misericordem te, prout virtus patitur, pauperibus exhibe. Oppressis defensio tua subveniat: opprimentibus modesta erectio contradicat: nullius faciem contra justitiam accipias. Nullum querentem justitia despiciat: custodia in te aequitatis excellat, ut nec diviti potentia sua aliquid apud vos extra viam suadeat rationis audere; nec pauperem de se sua faciat humilitas desperare: quatenus, Deo miserante, talis possis existere, qualem sacra lectio praecepit dicens: Oportet episcovum irreprehensibilem esse (I Tim. III, v. 2).
Sed his omnibus uti salubriter poteris, si magistram charitatem habueris, quam qui secutus fuerit, (0083C)a recto tramite non recedit.
Ecce, frater charissime, inter multa alia, ista sunt sacerdotii; ista sunt pallii. Quae si studiose servaveris, quod foris accepisse ostenderis, intus habes.
85 Fidem autem, quam in tuis epistolis breviter adscripsisti, licet latius explanare debueras, redemptori (0084A)tamen nostro gratias agimus, quod eam in ipsa etiam brevitate rectam esse cognovimus.
Sancta Trinitas fraternitatem vestram gratiae suae protectione circumdet, atque ita in timoris sui via nos dirigat, ut post vitae unius amaritudines, ad aeternam simul pervenire dulcedinem mereamur.
TITULUS II. Item aliud.
Officium sacerdotis assumere, si nteriori vigilantia perpendamus, plus est oneris, quam honoris; 86 quippe cui propria curare non sufficit, nisi et salubriter gesserit aliena. Nam ad hoc pastoralis regiminis cura adgraditur, ut aliorum in se sollicitudinem pia provisione suscipiat et in eorum se custodia vigilanter disponat, ut lupus insidians possibilitatem (0084B)in eo irrumpendi non habeat, nec laesionem ovibus inferat. Sic quia nimirum curam suscepimus assiduam debemus sollicitudinem exercere, ut callido antiquoque humani generis inimico aditum praecludamus, et totis contra ejus voracitatem viribus obsistamus: ne nostra forte desidia, rabida, quod absit, quemquam fauce deglutiat: quatenus ad nostram non immerito apolicetur poenam, perditio dirae negligentiae.
Exhibeamus ergo quod dicimus. Divini dispensatione consilii praeesse nos contigit, prodesse quantum possumus, festinemus, ut dum creditor rationes nobiscum positurus advenerit, lucrum nos fecisse reperiat, et sua nos, sicut promisit, remuneratione laetificet.
(0084C)Hoc itaque, frater charissime, considera, et locum quem adeptus es, non ad requiem, sed ad laborem, te suscepisse cognosce. Adhortationis ope corda fidelium corrobora, infidelium converte: quod ut facilius adsequi merearis,praedicationem tuam vita commendet: ipsa eis instructio, ipsa magistra (0085A)sit: ad desiderium aeternae vitae, docente te, suspirent: tuo viventes exemplo, ad eam perveniant: temporalia despiciant, et quae transitura sunt, contemnentes, ad ea semper, quae nullo fine clauduntur, anhelent.
In his igitur studium adhibe, in his tota mentis intentione persiste: quatenus dum tua praedicatione atque 87 imitatione haec fuerint consecuti, tanto majora a Deo nostro recipias, quanto congrua sollicitudine lucrandis ei animabus officii tui exercere opera minime destiteris.
Pallium praeterea, juxta antiquam consuetudinem, fraternitati tuae transmisimus, quo ita uti memineris, sicut praedecessores nostri tuis praedecessoribus concessere, privilegiorum tuorum scilicet integritate (0085B)servata.
Fidem autem fraternitatis tuae, quamvis in epistola quam direxisti, subtiliter debuisses exponere; verumtamen laetamur in Domino, qui eam rectam esse ex solemni symboli confessione didicimus.
Praeterea pervenit ad nos, quod sacri ordines in illis partibus cum datione commodi conferantur: quod si ita est, flens dico, gemens denuntio, quia, cum sacerdotalis ordo intus cecidit, foris quoque diu stare non poterit: scimus quippe ex Evangelio, quid Redemptor noster per semetipsum fecerit, quia ingressus templum cathedras vendentium columbas evertit (Matth. XXI, v. 12). Columbas enim vendere, est de Spiritu sancto, quem Deus omnipotens consubstantialem (0086A)sibi, per impositionem manuum hominibus tribuit, commodum temporale percipere: ex quo, ut praedixi, malo jam innuitur, quid subsequatur: quia qui in templo Dei columbas vendere praesumpserunt, eorum, Deo judice, cathedrae ceciderunt, quia videlicet error in subditos cum augmento propagatur: nam ipse quoque, qui pretio ad sacrum honorem perducitur, jam in ipsa provectus sui radice vitiatus, paratus est aliis venundare quod emit. Et ubi est quod scriptum est: Gratis accepistis, gratis date (Matth. X, v. 8).
88 Cum prima contra sanctam Ecclesiam Simoniaca haeresis sit exorta, cur non perpenditis, cur non videtis, quoniam cum quisque cum pretio ordinat, provehendo agit, ut haereticus fiat?
(0086B)Pro qua re admoneo atque obtestor, ut omnino debeas esse sollicitus, ut nihil sibi commodi datio, nihil gratia, nihil quarumlibet supplicatio personarum in sacris ordinibus vindicet: sed ille ad hoc officium perducatur, quem morum gravitas commendat, et actiones: nam si, quod non credimus, fieri tale aliquid senserimus, canonica illud, ut dignum est, severitate corrigemus.
Oramus omnipotentem Deum, ut sua te munitione circumtegat, et sacerdotii susceptum officium operibus implere concedat.
TITULUS III. Item aliud.
Pallii usum, quem ad sacerdotalis officii decorem, (0087A)et ad ostendendam unanimitatem, quam cum beato Petro apostolo universum gregem dominicarum ovium, quae ei commissae sunt, habere non dubium est, 89 Apostolicam sedem, sicut decuit, poposeisti, ut pote ab eisdem apostolis fundatae Ecclesiae episcopus, majorum petitioni libenter indulsimus, et ad ostendendam in te tuamque Ecclesiam, ejusdem sedis Apostolicae charitatem, ex nostri etiam tibi usu pallii, quo secundum tuae morem uti possis Ecclesiae, illud destinasse significamus. Fraternitatem tuam congrue ac necesse commonentes, ut et creditae tibi Ecclesiae opus, et Apostolicae in te sedis benevolentiam affectumque considerans, ita Deo regente cor tuum, commissam exsequi gubernationem studeas, ut adepta, cujus ornaris officio, dignitate, et probitate (0087B)morum, et vivacitatis sollicitudine, et custodita integritate fidei, amplius studeas adornari.
90 TITULUS IV. Item aliud Episcopis Siciliae.
(088A) Apostolicae sedis benevolentia, etantiqua consuetudine provocati, fraternitati tuae, quam in Ill. Ecclesia gubernationis suscepisse constat officium, pallii usum praevidimus concedendum, illis videlicet temporibus atque eo ordine, quibus decessorem quoque tuum usum essenon ambigis.
Hoc nihilominus admonentes, ut sicut a nobis hujusce decoris usum, ad sacerdotalis officii honorem, accepisse te gaudes: ita etiam morum atque actuum probitate, ad gloriam Christi, nostra susceptum auctoritate sacerdotale adornare contendas officium. Sic etenim alterno eris invicem honore conspicuus, si ad hujuscemodi corporis habitum, (0088B)mentis quoque tuae bona concordent
Omnia etiam privilegia, quae tuae pridem concessa esse constat Ecclesiae, nostra auctoritate firmamus, et inlibata decernimus permanere. 91
CAPUT V DE PRAECEPTIS SUMMI PONTIFICIS AD EPISCOPOS SUAE ORDINATIONIS, DE SACRIS LOCIS ET SANCTORUM RELIQUIIS.
ARGUMENTUM. (0087) Formulis hoc capite comprehensis describuntur praecepta summi pontificis ad episcopos suae ordinationis, de locis sacris, sanctorumque reliquiis. Mandat vero loca sacra, id est, basilicas, oratoria, baptisteria et altaria consecrari, sanctuaria collocari, reliquias concedi vel recondi, levari corpora sanctorum, et honestiore loco reponi; praefici presbyteros oratoriis et basilicis. Sunt hic porro non praeceptorum tantum, sed etiam petitionum formulae.
TITULI.
TITULUS I. Episcopo, de ordinando presbytero.
(0087C) Presbyter, qui basilicae Massae Ill. praefuerat, praesentis saeculi dicitur vita privatus, in cujus locum ab his, quorum intersit, Ill. Diaconus substitui postulatur; cujus vitam et conversationem charitas tua diligenti examinatione perquirat: et si vitae meritis venerabilium canonum per omnia suffragatur auctoritas, vespere Sabbati, sine suffragatione, eum presbyterum solemniter ordinabis: quatenus sub ecclesiasticae disciplinae observatione dignus sit, qui memoratam inculpabiliter gubernare possit Ecclesiam.
92 TITULUS II. Item aliud.
(0087C) Filius noster Ill. postulavit, in oratorio instantia sua consecrato, debere sibi ordinari presbyterum: et ideo si fraternitas tua videt expedire, aut quae donata sunt, possunt servientibus sine querela sufficere. Suprascripti desiderii praebentes effectum, praesenti praeceptione censemus, ut in eodem loco ordinare, tempore competenti, charitas tua debeat presbyterum, qui sit dignis moribus, et fide perfectus.
TITULUS III. Petitio dedicationis oratoru.
Domino sancto et beatissimo Patri Patrum Ill. papae famulus vester.
(0089A)Ad augmentum catholicae religionis pertinet, quotiens in honore sanctorum loca venerabilia divino cultui consecrantur.
In praedio quidem Ill. juris mei basilicam, sumptu proprio, me suggero construxisse, quam in honore sanctorum Id. et Ill. martyrum desidero consecrari: cui basilicae ad luminaria, vel ad alimoniam ibidem servientibus offero Ill. et Ill.
Quapropter quaeso apostolatum vestrum, uti detis praeceptiones vestras ad Ill. venerandum civitatis Ill. Antistitem, quatenus supra memoratam basilicam debeat sacrosanctis mysteriis consecrare, ut hoc facto, beatitudinis vestrae temporibus sancta veneratio sumat augmentum.
Promitto pariter, nihil mihi de eodem loco ulterius (0089B)vindicandum, nisi processionis gratiam, quae Christianis omnibus in commune debetur.
93 Pari prece deposco, ut datis affatibus vestris ad Ill. venerandum Ill. civitatis episcopum, quatenus possit mihi reliquias supra memoratorum sanctorum solemniter contradere.
TITULUS IV. Responsum oratorii dedicandi.
Petitoria Ill. nobis insinuatione suggessit, quod habetur in subditis: in fundo Ill. juris Ill. oratorium se pro sua devotione fundasse, quod in honorem sancti Ill. desiderat consecrari.
Et ideo fraternitas tua, si in tuae parochiae memorata constructio jure consistit, et nullum corpus ibi constat humatum, percepta primitus donatione legitima, (0089C)id est, Ill. et Ill. vel Ill. praestantes liberos a fiscalibus titulis, solidos tot, gestisque municipalibus allegatis, praedictum oratorium absque missis publicis, solemniter consecrabit, ita ut in eodem loco, nec futuris temporibus baptisteria construantur, nec presbyterum constituas cardinalem.
Sed etsi missas fieri sibi forte maluerit, a dilectione tua noverit presbyterum postulandum, quatenus nihil tale a quolibet alio sacerdote nullatenus praesumatur. Sanctuaria vero suscepta, sui cum reverentia, collocabis.
94 TITULUS V. Responsum de sperandis sanctuariis.
(0090A) Sanctuaria beati Ill. Ill. oblata petitione sibi postulat debere concedi, quatenus in ejus nomine basilica propriis constructa sumptibus solemniter consecrari debeat: et ideo, frater charissime, praefati desideriis, ex nostra te praeceptione convenit obedire, uti devotionis suae, in consecratione quam postulat, potiatur effectu.
TITULUS VI. De dandis sanctuariis.
In oratorio ab Ill. constructo, quod jubente decessore nostro, in honorem beatorum Ill. et Ill. dicitur consecratum, beati Martyris Ill. accepta sanctuaria dilectio tua, sub congrua devotione, restituat, (0090B)ut supradicti sancta religiosa petitio, per operam sacerdotalis officii, mereatur effectum.
TITULUS VII. De dando beneficio sancti angeli.
Ill.beneficia sancti Archangeli, oblata petitione, sibi postulat debere concedi, quatenus in ejus nomine oratorium 95 propriis constructum sumptibus possit solemniter consecrari: et ideo, frater charissime, praefati desideriis, ex nostra te praeceptione convenit obedire, ut devotionis suae, in consecratione quam postulat, potiatur effectu.
TITULUS VIII. Responsio de dedicando oratorio intra monasterium monachorum.
Religiosis desideriis sine difficultate praestari (0090C)decet effectum. Quoniam Ill. Sancti Ill. in loco, in quo monachi habitant, oratorium, pro voto suo dixit esse fundatum, dilectionem tuam praesentibus jussionibus duximus admonendam, quatenus ad praedictum locum, cum postulaverit, ingravanter accedas, veneranda solemnia dedicationis impendens, ut quotiens necesse fuerit, a presbyteris Ecclesiae in supra scripto loco deservientibus celebrentur sacrificia veneranda missarum: ita ut in eodem monasterio, neque fraternitas tua, neque presbyteri, praeter diligentiam disciplinae, aliquid molestiarum (0091A)inferant, ut si quid pro diversorum devotione commoditatis accesserit, sibi aestiment vindicandum, cum monachis in eodem loco deservientibus debeat proficere, quidquid offerri constiterit.
96 TITULUS IX. De recondendis reliquiis intra monasterium.
Religiosis desideriis sine difficultate praestari decet effectum: atque ideo, quoniam Ill. abbas monasterii Ill. vel Ill. qui est supradicti monasterii, oratorium pro voto suo dixit esse fundatum, postulans, ut dedicari debeat: dilectionem tuam praesentibus jussionibus duximus admonendam, quatenus ad praedictum locum, cum postulaverit, ingravanter accedas, veneranda solemnia dedicationis impendens, ut quotiens necesse fuerit, a presbyteris (0091B)ecclesiae in eodem loco deservientibus, celebrentur sacrificia veneranda missarum.
Ita ut in eodem loco, neque fraternitas tua, neque presbyteri, praeter diligentiam disciplinae, aliquid molestiarum inferant; aut si quid pro diversorum devotione commoditatis accesserit, sibi aestiment vindicandum: cum monachis in eodem loco deservientibus debeat proficere, quidquid constiterit offerri.
Sanctuaria vero suscepta sui cum reverentia collocabis.
TITULUS X. De recondendis reliquiisintra episcopium.
Quoniam dilectio tua sanctuaria beati Ill. sibi nostra (0091C)voluntate concessa, in oratorio, quod in nomine ejusdem 97 beati martyris intra episcopium civitatis suae asserit construxisse, postulat recondenda, ut in ejus honorem locus ipse debeatconsecrari, fraternitati tuae, si tamen nullum illic humatum corpus esse claruerit, quae postulas, indulgemus, quatenus desiderii tui, Deo auctore, potiaris effectu.
TITULUS XI. Petitio Episcopi.
Ad laudem summi certum est pertinere Pontificis, quotiens sanctarum Basilicarum copia videtur accrescere. In fundo Ill. in nostro territorio constituto, Basilicam me propriis sumptibus certum est fabricasse, quam, Deo auctore, vobis propitiis, in honorem (0091D)sancti Ill. martyris consecrare desidero, cui Basilicae ad sarta tecta, vel ad alimoniam custodum, de ipsius fundi Ill. et Ill. offero: ideoque oro apostolatum (0092A)vestrum, uti, data jussione vestra, in praedicti sancti Ill. martyris honorem, Basilicam possim dedicare.
TITULUS XII. Item Responsum.
Basilicam, quam dilectio tua, in honorem beatorum Apostolorum Ill. et Ill. nuper fabricasse commemorat, facultatem tribuimus dedicandi, praecipue si ea spatia Ecclesiae tuae juris esse testaris, in quibus eadem est fundata constructio, in qua etiam benedictiones de sanctuariis 98 Apostolicis, id est,palliola de eorum confessionibus, tradidimus collocanda. Providi quoque Pontificis devotione providebis, ut possessionem servientibus ibidem profuturam, quam de propriis facultatibus deputasti, solemni devotione (0092B)transcribas.
TITULUS XIII. Item Responsum.
Ill. in solo sibi concesso ab Ill. et in Ill. fundo, petitione oblata, dudum se asserit Monasterium condidisse, in quo nuper oratorium, quod deerat, esse commemorat, petens hoc in honorem Sancti Ill. debere dedicari.
Et ideo, frater carissime, si in tuae dioecesis jure consistit antedicta fundatio, praesenti praeceptione suscepta, oratorium memoratum solita benedictione sacrabis. Sic tamen ut non illud publica processione a conditore aliquatenus teneatur: congregationi tantummodo, quae illic esse noscitur, sacra mysteria celebrabis, quatenus religiosa congregatio, citra (0092C)strepitum plebis, Domino die noctuque valeat supplicare.
TITULUS XIV. Item Responsum.
Petitionem dilectionis tuae, boni operis perfectione gaudentes, congrua gratulatione suscepimus: et ideo Basilicam, quam dudum asseris Arianae haeresis speluncam fuisse, nunc sollicitudinis tuae opera catholicae fidei, Christo Deo nostro ac Salvatore nostro regnante, aptaveris concedendam, quam postulas, ut in honorem beatorum Ill. atque Ill. Martyrum debeat consecrari.
99 Et ideo, frater charissime, si in tuae parochiae memorata constructio jure consistit, et nullum corpus (0092D)ibidem constat humatum, praedictam Basilicam reconciliandi, atque consecrandi, tibi nostris praeceptionibus facultatem noveris attributam.
TITULUS XV. De altari dedicando.
(0093A) Relationis tuae, sed et petitionis oblatae ab Ill. tenore decurso, necesse fuit rationabiliter respondere: ideoque in altare, quod in Basilica Sancti Ill. olim dedicata constructum dicitur, dilectionis tuae consecratio aptata perveniat: quatenus aedificatoris devotio desiderii sui plenum sortiatur effectum.
TITULUS XVI. De recondendo corpore Sanctorum.
Filius noster Ill. suis nobis suggestionibus indicavit, partibus Ill. corpus Beati Ill. noviter fuisse repertum, et quod Ill. gloriosus genitor ejus in Basilica, quam noviter aedificavit, idem corpus statuit collocandum, petitque ut eadem Ecclesiasolemniter (0093B)debeat consecrari.
Ideoque, frater charissime, si in tuae parochiae memorata constructio jure consistit, nullumque corpus ibi constat humatum, percepta primitus a praedicto viro donatione legitima, quae in luminariis ejusdem basilicae digne possit sufficere, eamdem Ecclesiam, convocatis aliis fratribus et Coepiscopis nostris tibi vicinantibus, stude solemniter dedicare, quatenus devotionis suae in consecratione, quam postulat, potiatur effectu.
100 TITULUS XVII. Basilica quae post incendium reparatur.
Basilicam, quam in castro Ill. dilectio tua post incendium asserit reparatam, et in honorem beati Ill. (0093C)habitatores loci ipsius desiderant consecrari, dedicationis tibi in eo praeceptionis nostrae serie facultatem tribuimus, ut fidelium devotio competentem sortiatur effectum.Scias sanctuaria noviter missa: sanctuaria vero suscepta sui cum reverentia collocabis.
TITULUS XVIII. Basilica quae post ruinam alterius juxta ipsam constructa est.
Quoniam beati Ill. Basilicam lateribus aliquando constructam funditus perhibes corruisse, et ita ruina ipsa vel aliis squaloribus esse repletam, ut mundari difficilius fuerit, quam aedificari: te autem in vicino omnino ejusdem loco, Basilicam aliam in honorem praedicti Martyris, non de lateribus, sed de calce (0094A)atque arena intruxisse commemoras, sed et in meliorem longe statum, quam illa fuerat, surrexisse. Nunc autem facultatem tibi ejusdem Basilicae tribui desideras dedicandae, et ut de praedictis ruinis ad novam Basilicam ipse reliquiae transferantur.
Ideoque, ut pia et justa sunt, quae a tua fraternitate poscuntur, dedicandi tibi praedicti locum concedimus, Deo propitiante, licentiam; sed et reliquias cum honore debitotransferendi, atque in ea quae a te constructa est, 101 Basilica collocandi. Haec enim ad filiorum Ecclesiae gaudium, et ad tuae opinionis, vel etiam mercedis, utilitatem noscuntur pertinere.
TITULUS XIX. Petitio de dedicando Baptisterio.
(0094B)Votiva solemnitas animorum exigit augmenta Basilicae, quatenus in bonum religionis populi devotio major adcrescat. Ergo quia in Basilica Sancti Ill. et in fundo Ill. juris meiBaptisterium collocavi, ita ut reliquias in eodem loco sanctorum Martyrum Ill. et Ill. desiderem introduci: idcirco provolutus Apostolatus vestri meritum obtestor, et per sedem, quam regitis, divinitatis sorte Vicarii, ut datis ad nostrum venerabilem Ill. Episcopum jussionibus, in cujus dioecesi videtur esse constructum, dedicationem Baptisterii, praedictis Martyribus propitiis, fieri censeatis, ut in fide catholica, adcrescente populo, et agente beatitudini vestrae gratias, reliquiae collocentur: cuiBasilicae facta donationis cartula, fundos Ill. et Ill. me collocaturum esse promitto.
102 TITULUS XX. Responsum dedicandi Baptisterii.
(0094C) Filius noster in fundo Ill. juris sui Basilicam dudum dicatam oblata asserit petitione, et se praedicta in Basilica Baptisterium, quod deerat, suggessit condidisse, quod solemni benedictione sacrari desiderat, atque in eodem Baptisterio Sanctorum Ill. et Ill. sanctuaria debere collocari.
Idcirco, charissime frater, si in tuae dioecesis memorata fundatio jure consistit, praeceptione suscepta, desideriis satisfacies conditoris: sic tamen, ut oblatarum rerum primitiasdonatio solemnis praeveniat, denuntiaturus ex more, nihil illic juris fundatori ulterius jam deberi, nisi processionis gratiam, (0095A)quae Christianis omnibus in commune debetur: quatenus et desideria conditoris in omnibus compleantur, et per sacrum lavacrum regenerandis illic peccatorum maculae deleantur.
TITULUS XXI. Item Responsum.
Petitoria Ill. nobis suggessit insinuatione, quod (0096A)habetur in subditis, in loco Ill. juris sui Baptisterium se asserit construxisse.
Et ideo, frater charissime, praesenti praeceptione suscepta, desideriis satisfacies conditoris: quatenus per venerandum lavacrum peccatorum illic maculae deleantur. 103
CAPUT VI. DE REBUS ECCLESIAE PROCURANDIS ET ALIENANDIS.
ARGUMENTUM.
(0095A)Cum mittitur ad patrimonium gerendum curator, datur primum ei procurandi auctoritas: deinde scribitur et ad colonos, ut obediant; et ad Patritium Provinciae, ut patrocinetur; et ad judicem pariter, ut in causis pauperum adjuvet; et ad Episcopos loci, ut opem ferant. Postea fit potestas et conficiendi legitimas locationis cartulas, et commutandi sive fundos, sive mancipia, et servos seu pueros concedendi. Denique post rationes administrationis gestae redditas, tribuitur immunitas. Horum omnium formulae hic habentur, et tres insuper aliae nempe libertatis qua donatur servus, et tractoriarum, quibus, vel qui mittuntur ad negotia sedis Apostolicae, vel qui redeunt in patriam, post limina Apostolorum rite salutata, instruuntur. TITULI. TITULUS I. Praeceptum quando laicus tonsuratur, et fit Regionarius.
(0095B) Quos bonae vitae opinio et optimae conversationis meritum commendat, hos et nos intra Ecclesiasticum ovile aggregare non despicimus.
Et quia ex narratione plurium sumus satisfacti de conversationis tuae modestia, quod elegantis vitae sis, dignum censuimus inter Clerum hujus Apostolicae Dei Ecclesiae te connumerari, ac inter Notarios Regionarios, per hujus praeceptionis paginam, ex auctoritate beati Petri Apostolorum Principis, cujus licet impares meritis, Deo tamen dignante, vices gerimus, ab hac die noveris te esse ascriptum, quatenus talis beneficii vel promotionis memor existens, (0095C)104 diebus vitae tuae, in his quae injuncta fuerint a proceribus tuis, fideliter ac sinceriter deservias, et in cunctis obedientiam et rectitudinem exhibeas, ut Deo beatoque Petro Apostolo auctori et protectori nostro acceptus appareas, et apud nos commendatior de fideli servitio, atque laude dignus proberis.
TITULUS II. Praeceptum, quando absens Subregionarius fit Regionarius.
Qui in commissis sinceriter fidem suam illibatam exhibet, unde Apostolorum Principi, ejusque Vicario, possit esse acceptus, merito ad incrementum provehitur dignitatis, et fortiori, nostro interveniente praeceptionis annisu, ditatur honore.
(0095D)Et idcirco de tuis fidelibus servitiis, quanquam dudum, tamen et in praesenti ex suggestione Ill. satisfacti, promotionis munificentiam tibi concedimus: et ideo ex autoritate beati Petri Principis Apostolorum, cujus licet impares meritis, Deo tamen dignante, vices gerimus, noveris te ab hac die inter Regionarios Notarios esse adscriptum, quatenus talis (0096B)beneficii existens memor, tu quoque meliora valeas ac festines demonstrare servitia.
TITULUS III. Praeceptum, eunte ordinatore in patrimonium.
Salubri providentia, quidquid Ecclesiastica requirit utilitas, illis committendum credimus esse personis, quas fidei puritas, vel placitae actionis studium laudabili opinione commendat: quapropter tibi Ill. quod divina gratia suffragante dictum sit, omne patrimonium juris sanctae Romanae, cui Deo auctore deservimus, Ecclesiae, per insulam 105 Ill. constitutum, praesenti praeceptione peraequandum, sive ordinandum committimus: injungentes ut colonorum vires, sub divini judicii contemplatione, consideres, et quantum pensionis nomine, a praesenti Ill. indictione, (0096C)inferre debeant, sollicita provisione disponas, ne quisquam eorum ultra quam sufficit, exigi coarctetur, aut amplius quam inferre convenit, minusve persolvat; et quidquid tibi, cum Dei timore, provida deliberatione constiterit, ejusdem creatoris nostri dextera protegente, disponas: ut cui praevideris aliquid relaxandum pensionis, levigationem inveniat; et cui addendum esse credideris, quod justum est, cogatur exsolvere: quia id quod pauperibus erogatur, longe fit a mercede, si in his, a quibus infertur, non fuerit juste ac misericorditer dispensatum.
TITULUS IV. Item aliud, fundi Rectori.
Quoniam in ordinando, sive discutiendo patrimonio (0096D)sanctae Romanae, cui Deo autore deservimus, Ecclesiae, in provincia Ill. constituto, praesenti Ill. indictione, jubemus te rectorem accedere: te videlicet bene agente, et absque colonorum gravamine conversante, ut divini consideratione judicii, nostrae quoque commonitionis memor, ita te efficaciter et fideliter exhibeas, ut nullius neglectus, vel fraudis, (0097A)quod absit, alicujus inveniaris sustinere periculum: magis autem id agas, quatenus de fide et industria tua divinae possis gratiae commendari. Ad familias quoque ejusdem patrimonii, secundum morem, praecepta direximus, ut nihil, quod ad peragenda ea, quae tibi injuncta sunt, in aliquo valeant impedire.
106 TITULUS V. Colonis, et Familiae massarum sive fundorum in Provincia constitutae.
Ad sollicitudinem vos Ill. sedis nostrae Notarii et Rectoris dispositio nostra pertinere constituit. Jubemus enim, ut ejus, pro Ecclesiae utilitatibus et cultura agrorum, mandatis parere properetis, et salubrioribus obedire praeceptis: cui talem dedimus potestatem, ut eos, qui contumaces exstiterint, districta (0097B)severitate corripiat. Noveritis enim sub hac conditione vos esse commissos, ut mancipia, si qua foris latitant, vel fines pervasos, sua instantia juri Ecclesiastico revocare non differat: pariter etiam periculo suo fuisse commonitum, ne aliquando violentiam rebus alienis, vel raptum forsitan, facere praesumatis.
TITULUS VI. Praeceptum ad commendationem euntis Rectoris in patrimonium, ad Judicem Provinciae.
Qui in actione positus bonis se omnipotenti Deo commendare studet operibus, viam sibi profecto sternit, per quam salubriter ad desiderata perveniat, et ad majora semper, Christo adjuvante, proficiat.
Itaque praemisso salutationis alloquio, Ill. Notarium (0097C)portitorem praesentium, quem ad regimen patrimonii Ecclesiastici in Ill. insula constituti transmisimus, vestrae magnitudini 107 commendamus, ut bonitatis vestrae illi affectum et gratiam in causis pauperum libentissime commendetis: atque ita eum, sicut revera christianos decet, in omnibus adjuvetis: quatenus dum, vobis concurrentibus, utilitatem commissam peregerit, ante omnipotentis Dei oculos, intercedente beato Petro Apostolorum Principe, actionum vestrarum mercedem invenire, et ejus semper debitricem habere Ecclesiam valeatis.
TITULUS VII. Ad Patricium Provinciae.
(0098A) Qui illa protegit, unde aliquid accesere cognoscitur pauperibus alimentum, quid aliud agit, quam de proprio egentibus eleemosynam subministrat? Quod et quia ita esse excellentiae vestrae indicium non latet, libenter scribimus ea, quae facere vos sponte confidimus.
Proinde, honore debito salutantes, latorem praesentium Ill. cui patrimonii Ecclesiastici in illis partibus constituti cura commissa est, scriptis praesentibus commendantes, petimus, ut ei auxilii vestri salus dignanter assistat, atque illum, quaecumque causa poposcerit, adjuvet: quatenus pro impensis patrociniorum bonis, et nos orare pro excellentiae vestrae (0098B)incolumitate enixius provocemur, et beatus Petrus Apostolorum Princeps, cui vestrum obsequium commodatis, dignam vobis et hic et in futurum retributionem compenset. Nec enim novum vobis est, ista, quae poscimus, agere: nam multi exinde venientes tanta de vobis testati sunt, ut majorem de sublimitatis vestrae bonitate fiduciam capere, quam olim habuimus, debeamus: 108 quoniam postulatus rationi sine dubio creditur exhibere, quae consuevit etiam non postulatus praestare.
Omnipotens Deus ab omni malo vos protegat, et de vestra nos semper faciat salute gaudere.
TITULUS VIII. Item ad Episcopos.
Notario Ill. sanctae nostrae Ecclesiae patrimonium (0098C)in insula Ill. a praesenti Ill. indictione, Deo auxiliante, peragendum noveritis esse commissum: quare dilectio vestra memorato Notario, ubicunque necesse habuerit, solatia festinet impendere: quatenus adjutus vestro auxilio, quae ei injunximus, sine impedimento valeat explicare: ut dum nobis de obedientia vestra retulerit, apud nostros animos possitis, Deo propitio, melius commendari.
TITULUS IX Tractoria.
Ecclesiasticae causae non recepit utilitas tarditatem, (0099A)ideoque apud excellentissimum filium nostrum Ill. Regem Ill. Notarium sanctae nostrae Ecclesiae destinavimus. Exhortamur, ut ei caballos, cum quibus ad vicinam 109 civitatem facile possit occurrere, charitas vestra sine mora faciat procurare: quatenus actio, quae ei injuncta est, cum divino favore vestroque solatio, celeriter mereatur effectum.
TITULUS X. Item tractoria.
Praesentium latores pro sua devotione liminibus beatorum Principum Apostolorum praesentati, petierunt, ut a nobis relaxati, valeant ad propria remeare: ideoque praecipimus, quatenus sine impedimento solatium eis ac consultum impertientes, eosabsolvere debeatis, videlicet ut ex vestra subventione refecti, (0099B)sospites valeant et insontes ad propria repedare. Ad eorum vero sustentationem, itineris adjumentum atque vires impendite, vicissitudinem vobis a remuneratore omnium bonorum Deo impertiendam absque dubio praestolantes.
110 TITULUS XI. Praeceptum autoritatis de faciendis cartulis.
Quaecumque ad Ecclesiasticarum rerum locationes contractusque respiciunt, sicut salubre est, Pontificale providere consultum: ita providae ejus autoritatis interesse censuram, necesse est, ut non tantum legaliter, sed etiam regulariter, possit res Ecclesiae Dei committi poscentibus.
Quia igitur vineas atque casales juris sanctae Romanae, (0099C)cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, in patrimonio Ill. quod curae tuae commissum est, constitutas, diversi sibi factis cartulis postulant debere conduci, atque ipsam conductionem multis desiderant annis extendi: experientia tua, hac autoritate suffulta, praedictas vineas et casales, cum omnibus eis pertinentibus, factis solemniter cartulis, sub justa pensione, rationibus ecclesiasticis annis singulis persolvenda, dare non differat.
Ita sane, ut nulla ratione praesumas, colonos sanctae nostrae Ecclesiae emittere, neque locum eis pertinentem ulla ratione usurpare, et alii cuilibet conducere vel locare: nam sunt omnia irrita et vacua, quae feceris, si exstiteris temerator.
Quatenus hoc modo, interveniente locationis conductionisque (0099D)contractu, et illis eorum labor sit utilis, et sanctae nostrae Ecclesiae procuretur utilitas atque indemnitas.
TITULUS XII. Item aliud, de faciendis cartulis.
(0100A) Quamvis ea, quae legaliter geruntur, nulla valeant refragatione convelli, ne qua tamen possit esse contrahendi dubietas, necessario nostra intervenire debet autoritas.
111 Quia igitur Ill. vineae tabulas plus minus tot juris sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, in patrimonio, quod curae tuae commissum est, constitutas, sibi factis cartulis postulat debere conduci, atque ipsam conductionem multis desiderat annis extendi: experientia tua, hac nostra autoritate suffulta, praedictam vineam, cum omnibus ei pertinentibus, factis solemniter cartulis, sub uniusaurei solidi pensionem rationibus Ecclesiasticis annis singulis (0100B)persolvendam, dare non differat.
Quatenus hoc modo interveniente locationis conductionisque contractu, et illis suus labor sit utilis, et sanctae nostrae Ecclesiae procuretur utilitas.
TITULUS XIII. Praeceptio de commutando fundo.
Quanquam rei commutatio ex ipsa corporali traditione possit firma consistere, vel ea quae legaliter geruntur, nulla valeant refragatione convelli: ne qua tamen possit esse contrahendi dubietas, nostrae debet intervenire autoritatis annisus.
Et quoniam Ill. fundum Ill. positum in loco Ill. juris sanctae Romanae, cui, Deo auctore deservimus Ecclesiae, poposcit, atque desiderat commutare, ad cujus vicem fundum Ill. positum in loco Ill. juris (0100C)proprii concedere velit: experientia tua, hac nostra suffulta autoritate, praedictum fundum Ill. in integro juris sanctae Romanae Ecclesiae, ut praemissum est, existentem, a praesenti Ill. indictione denominato Ill. contradat atque commutet, suscipiens ab eo nimirum ad invicem ejusdem fundi, in jus dominiumque sanctae nostrae Romanae Ecclesiae, denominatum fundum Ill. in integro, et omnibus ei pertinentibus, vel quaecunque 112 sunt nomina ejusdem fundi, quae in Ecclesiastico nostro Scrinio pro futuri temporis cautela contradere Scriniariis sanctae Ecclesiae nostrae convenit.
Quatenus hoc modo interveniente, et ille suae petitionis potiatur effectu, et sanctae nostrae Ecclesiae (0100D)procuretur indemnitas.
TITULUS XIV. Praeceptum de commutando mancipio.
Constat strenuitatem tuam, juris sanctae Romanae, (0101A)cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, puerum nomine Ill. nutrivisse, ipsumque in ministerium tuae domus per tot annos etiam habuisse, quam tuae strenuitati precatus es nos commutare, ad cujus vicem Ill. puerum natione Ill. juvenem tribuere poposcisti.
Tuis denique precibus flexi, per hujus nostrae praeceptionis atque commutationis paginam, antefatum puerum in jura nostrae sanctae Ecclesiae suscipientes, sibi qui supra Ill. a praesenti Ill. indictione, puerum ante dictum Ill. iure irrevocabili concedimus, atque donamus, nullam jurisdictionis partem sanctae nostrae Ecclesiae in eum de caetero habere decernentes.
In cujus fidem praeceptionis atque commutationis paginam manu nostra roboratam tibi tradidimus.
TITULUS XV. Item aliud, de commutando mancipio.
(0101B) Abbas Monasterii Ill. propria nobis relatione suggessit, memorati Monasterii quemdam servum in possessione Ill. famulam nostrae Ecclesiae fuissesortitum.
113 Pro quibustuae experientiae, praesentis praeceptionis nostrae autoritate injungimus, ut accedens apud locum Ill. in patrimonio Ill. tibi commisso, pro praedicta Ecclesiae famula vicariam suscipias a praedicti Monasterii hominibus, et commutatione propriam Ecclesiae emittas, eo quod colonum Monasterii est sortita, ut deinceps in possessione Monasterii absque ulla repetitione debeat deservire.
Pro cujus rei peragendae firmitate, praesentem praeceptionem nostram intervenire censuimus, ut praedicta commutatio omne in posterum stabilitatis (0101C)robur obtineat.
TITULUS XVI. Praeceptum de donando puero.
Nihil sibi subtrahit, qui sedule sibi ministrantibus aliquid largitur, Domino Deo nostro dicente: Beatus servus ille, quem cum venerit Dominus, invenerit vigilantem (Luc. XII, v. 37).
Ideoque ex Apostolica autoritate tibi puerum nomine Ill. ex jure Xenodochii Ill. largimur ad serviendum, compassionis modo a nobis tibi impenso, pro gratitudinibus tuis, atque fideli servitio nobis exhibito, quem in tuo dominio, sub ea conditione statuimus esse, ut post tui diem obitus, si bene servierit, jugo servitutis absolvatur, libertate a te munitus.
(0101D)Quam nostram auctoritatis praeceptionem quicunque maluerit violare, sit aeternae condemnationis innodatus vinculo.
114 TITULUS XVII. Itempraeceptum de concedendo puero.
(0102A) Exemplo pastoralis benignitatis accenduntur fidelium animae, et maxime ministrorum Ecclesiasticae dignitatis; ut fidelia servitia in commissis, non solum ipsi exerceant, verum alios adhibere commemorent.
Quapropter fidelibus servitiis tuis satisfacti, dilectioni tuae Ill. puerum, qui ex colonatu massae ill. patrimonii Ill. juris sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae cognoscitur, collocata tibi munificentia, Apostolica autoritate donamus, cedimus, atque largimur, et juri atque dominio tuo eumdem Ill. puerum conferimus. Ita ut, ab hac die ut proprius dominus, ejus servitio potiaris; et quidquid (0102B)de eo facere volueris, liberam ex nostra autoritate habeas facultatem: quatenus hoc beneficio potitus, etiam meliora nobis ac fideliora obsequia exhibere inviteris.
TITULUS XVIII. Item praeceptum de concedendo.
Credimus ad augmentum et laudem sanctae Ecclesiae pertinere, si ex donis beati Petri Apostolorum Principis, cujus, licet impares meritis, vices tamen, Dei dignatione, gerimus, ejus utilitatibus fidelia exhibentibus servitia, aliquid largiamur: non enim respicit ad dispendium, quod eis irrogatur, dum largitatis Apostolicae munificentia invitantur majori studio atque alacritate in commissis invigilare ministeriis, et solerti cura erga creditas utilitates impendere (0102C)devota mente certamina.
115 Igitur tuis fidelibus atque sinceris provocati servitiis, ad aliquantulam tuae puritatis remunerationem, ex largitate beati Petri Apostolorum Principis, in praesenti Ill. indictione, donamus tibi atque largimur puerum nomine Ill. natione Ill. ex familia sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, in tua transferentes jura, ita ut in eo jus atque dominium, ut in propriis famulis habere debeas: nec licentia sit cuilibet, a tuo aliquando jure auferre, quidquid tuorum ad aliquantulam recompensationem servitiorum bona voluntate dignoscimur contulisse.
Quam donationis paginam manibus nostris roboratam tuae dilectioni tradidimus pro futura cautela.
TITULUS XIX. Securitas.
(0102D) Justitiae consentaneum esse dignoscitur, ut ii, (0103A)qui Ecclesiasticis utilitatibus fideliter serviunt, perfecta debeant securitate muniri, quatenus nullam imposterum a quoquam patiantur jacturam.
Et quoniam patrimonium Ill. juris sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, curae tuae commissum est, cujus exactionem, per nostrum dispositum, fecisse dignosceris, praesenti Ill. indictione de nuntiatica, vel de aliis accidentibus causis, praedicta Ill. indictione, pro quo tradidisti nobis de suprascripto patrimonio in auro scilicet solidos X boves numero pari X, caballos X, vaccas X, porcos accepturi tui tenorem.
116 TITULUS XX. Securitas.
Constat nos magnitudini vestrae commisisse actionaria (0103B)de diversis portis hujus Romanae urbis ad peragendum in fidedominicale, de hac transacta indictione, cujus exactione fecisse dignosceris fideliter, quodcunque exinde abstollere exigereque valuistis, sine ulla fraude praesentare atque adsignare in integro visi estis, et in omnibus a vobis completi sumus de eadem actionaria: nihilque apud vos remansisse manifestum est, dum omnia puriter fideliterque cum omni integritate manifestum est vos praesentasse.
Statuentes Apostolica censura, et autoritate beati Petri Principis Apostolorum, ut nullus unquam, sit licet magna parvaque persona, praesumat quoquo modo vos haeredesque vestros pro eadem actionaria molestare, aut quamlibet requisitionis controversiam (0103C)vobis vestrisque haeredibus inferre: unde amplissima vobis haeredibusque vestris cautela plenariam (0104A)securitatem duximus muniendam, quam Ill. Notario et Scriniario sedis nostrae scribendam praecipimus, cuique manu nostra subscripsimus, et vobis contradidimus, sub die Ill. Imper. Domino, filioque et caetera.
TITULUS XXI. Praeceptum libertatis.
Domino credimus Deo nostro placere, quod pietatis intuitu discreta prosequitur compassio, eo dicente 117: Misericordiam volo, et non sacrificium (Ose. VI, 6; Matth. IX, 13). Ipse namque in suis legitur eloquiis conductis operariis tribuisse mercedem.
Ad cujus imitationem, nos, qui pastoris vices, eo (0104B)dispensante, gerimus, fidelia exhibentibus servitia, praemia laborum reddere debemus, ut illi, quod miserendo fecerimus, sit acceptabile.
Igitur servitiis exhibitis, prona, in quantum voluisti, mente, quibus nostro in commissis animo satisfecisti, te Ill. sanctae, cui, Deo autore, servimus Ecclesiae, famulum, autoritate beati Petri Apostolorum Principis, per hujus nostrae praeceptionis paginam, recompensationis munere, a praesenti Ill. indictione, cumulo libertatis largito, ab omni servili fortuna et conditione liberum esse censemus, civemque Romanum solutum ab omni subjectionis noxa decernimus: nec aliud cunctis, nisi solam salutationem debere, ut perfecto, absolutus jugo servili, ritu possis degere, quibus advixeris diebus, et more liberorum, (0104C)Deo agens gratias, pro cujus hoc amore et mandato te constat promeruisse.
CAPUT VII. DIVERSA PRIVILEGIA APOSTOLICAE AUCTORITATIS CONCESSA MONASTERIIS, DIACONIIS ET XENODOCHIIS.
ARGUMENTUM.
(0103)Comprehenduntur hoc capite diversa privilegia Apostolicae auctoritatis Monasteriis, Diaconiis, et Xenodochiis, aliisque piis locis 118 concessa; neque visus est debere ullus alius ordo statuendus quam qui reperitur in codice MS. in quo perturbate omnia permiscentur: ponitur tamen in fronte, propter singularitatem, Prologus in Judicatum. --Non praesto aetatem omnium ejusmodi formularum: suspicor enim id accedisse collectioni isti, quod Ordini Romano, qui cum simplicior esset primum breviorque, additamentis auctus est. Opinor ab audaci manu inserta esse huic parti quaedam sequioris aevi: neque enim praecedentis aetatis leniori spiritu plena sunt, sed terribiliter minantur; qui genius novi decimique saeculi.--Paucissima quaedam observavimus ad singulas formulas, quoniam nihil admodum Ecclesiasticae vetustatis habent, nihil reconditioris doctrinae: voces autem inclinatae Latinitatis, si quae occurrant, ex Glossario V. Clar. Cangaei facile intelligentur.
PRIVILEGIA.
PROLOGUS IN JUDICATUM. (0103D)
Cum pro exequendis justitiae profectibus, et altercantium sopiendis tergiversationibus, pastoralis (0104D)nos vehementer provocare dignoscatur sollicitudo curae: idcirco vigilantius insistimus, ut, si qua inter partes deceptio exoritur, liquida protinus indagine (0105A)jus perscrutari, et aequitatis moderamine, quoad cuncta congruant, limari queat.
Et quoniam constat, etc.
I. Privilegium.
Quoniam semper sunt concedenda, quae rationabilibus congruunt desideriis, oportet ut devotio conditori piae constructionis oraculi in privilegiis praestandis minime denegetur.
Igitur quia postulasti a nobis, quatenus Monasterium Sancti Ill. situm in loco Ill. privilegiis sedis Apostolicae decoretur, 119 ut sub jurisdictione sanctae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, constitutum, nullius alterius Ecclesiae jurisdictionibus submittatur.
(0105B)Pro qua re piis desideriis faventes, hac nostra autoritate, id quod exposcitur, effectui mancipamus: et ideo omnem cujuslibet Ecclesiae Sacerdotem in praefato Monasterio ditionem quamlibet habere, vel autoritatem, praeter sedem Apostolicam, prohibemus: ita ut nisi ab Abbate Monasterii fuerit invitatus, nec Missarum ibidem solemnitatem quispiam praesumat celebrare, omnimodo constituentes per hujus decreti nostri paginam, atque interdicentes omnibus omnino cujuslibet Ecclesiae Praesulibus, vel cujuscumque dignitatis potestate praeditis, sub anathematis interpositione: qui praesumpserit, praesentis constituti a nobis praefato Monasterio indulti, quolibet modo existere temerator, etc.
II. Privilegium. (0105C)
Quoniam semper, ut supra usque ad haec verba, existere temerator.
Statuentes insuper Apostolica censura, sub divini judicii obtestatione, et validis atque atrocioribus anathematis interdictionibus, ut neque ullus Sacerdos unquam praesumat, vel quispiam alius, quae in eodem sancto loco largita atque oblata sunt, et in postmodum illic concessa fuerint, vindicare, sed firma stabilitate, juris ipsius praelati Monasterii existenda, atque in perpetuo permanenda statuimus. Nec licentia sit, ut dictum est, ex ejus vel omnibus eidem Monasterio pertinentibus, cuiquam magnae (0106A)parvaeque personae auferre, ut profecto isdem venerabilis locus juxta id quod 120 subjectus Apostolici constituti atque privilegii tenor consistit, inconcusse dotandus permaneat.
Si quis autem, quod non optamus, nefario ausu praesumpserit, haec quae a nobis ad laudem Dei pro stabilitate jam dicti Monasterii statuta sunt, refragari, aut in quoquam transgredi, sciat se anathematis vinculo innodatum, et cum Diabolo et ejus atrocissimis Pompis, atque Juda traditore Domini nostri Jesu Christi, aeterni incendii supplicio concremandum deputari. At vero qui pio intuitu observator in omnibus extiterit, custodiens hujus nostri Apostolici constituti ad cultum Dei respicientis praeceptionem, benedictionis gratiam a misericordissimo Domino (0106B)nostro multipliciter consequatur, et vitae aeternae particeps effici mereatur.
III. Privilegium Monasterii.
Creditae speculationis impellimur cura atque etiam ardore christianae religionis, et studio divini cultus promovendi, pro venerabilium locorum atque Deo servientium, cogitare stabilitate, ut hoc proveniente pio labore et animae Christo dicatae, quae se in illis diebus vitae earum, servituras decreverunt, perseverent imperturbatae, 121 necnon illa maneant fine tenus firma, quae a christianis in Dei laudem constructa sunt.
Quia igitur monasterium sancti Christi martyris Stephani, quod intra atrium beati Apostoli Pauli (0106C)fundatum est, omnino constat, jam elapso tempore, congregatione servorum aut ancillarum Dei, nudatum et solitudini, nullo Praeposito in eo aut monachis habitantibus, traditum: permoti proinde compassione tanti piaculi, ac compulsi dolore, apostolica autoritate, providimus monasterio tibi commisso idem monasterium sociare, quatenus a praesenti Ill. indictione atque in perpetuum, a te tuisque successoribus, cum sibi omnibus subjacentibus, in integro disponatur, atque cum Dei timore regatur, ut vestro conjunctum subsistat monasterio: ita ut in eodem venerabili loco Domino Deo nostro laudes exsolvere debeatis, nullam vos rationem exinde vel (0107A)ei pertinentibus, nisi soli Deo, solvere, hac nostra autoritate statuimus: fabrica autem seu luminariorum concinnatio indifferenter, vobis sine dubio procurantibus, efficiatur.
Nulla proinde in exsolvendis Deo laudibus, vel in luminariis concinnandis mora proveniat: sed devota sinceritate peragere festinate, ac ne per incautae desidiae culpam judicii vos futuri metus concutiat, potius elaborare studete, ut divina placetur vestro conatu clementia, possitque manere hoc, quod a nobis justa deliberatione decretum est, futuris inconvulse perpetuisque temporibus.
IV. Privilegium.
Spiritualium praemiorum munificentiam religiosis (0107B)viris castamque vitam degentibus, cum mittit praesularis 122 autoritas ad futurae prorsus vicissitudinis cumulum proficiens, laudabili poterit apud omnium conditorem mercimonio aeternam obtinere memoriam.
Hinc proinde certam habentes sollicitudinis tuae religiosae constantiam, piis semper studiis inhaerentis, et sobria conversatione pollentis, praefata venerabilia loca Ill. beatorum Ill. posita in loco Ill. nimia egestate obrui reperta, praedecessorum incuria, tibi per hujus nostrae praeceptionis paginam omnibus diebus vitae tuae, ad regendum ac dispensandum committimus, tuae religiositati et successoribus tuis in perpetuum donantes monasterium Ill. situm in loco Ill. cum quo pariter consociantes (0107C)ei et dicto Ill. qui ponitur in loco Ill. cum omnibus ad eadem venerabilia loca pertinentibus urbanis vel rusticis praediis in integrum: ea prorsus ratione, ut omnem, qua indigent praefata, fabricam ac restaurationem, seu luminariorum concinnationem, omni seposito neglectu, perficere studeas, ut haec perficiens nullo modo a quopiam ejici, aut alienari dubites. Imo magis omnium eorumdem venerabilium locorum, ut praefatum est, augmentum et compendium, fabricam ac meliorationem perficere studeas, sub divinae retributionis intuitu. Nos autem omnibus omnino indicimus nostris posteris ac successoribus hujus piae dispositionis censuram fine tenus inviolatam servare.
V. Privilegium.
Cum magna nobis sollicitudine insistat cura pro universis Ecclesiis ac piis locis vigilandi, ne aliquam necessitatis jacturam sustineant, sed magis propria utilitatis stipendia consequantur: ideo convenit nos pastorali tota mentis integritate eorumdem venerabilium locorum maximae stabilitatis integritatem procurare, et sedule eorum utilitatum subsidia conferre: ut Deo nostro omnipotenti, id quod pro ejus sanctimoniis, honore etiam et laude atque (0108A)123 gloria ejus divinae majestatis, venerabilibus nos certum est contulisse locis, sit acceptabile, nobisque ab ejus locupletissima manu digna hujusmodi pii operis in sidereis conferatur arcibus remuneratio.
Igitur quia petiistis a nobis, quatenus fundos Ill. atque Ill. sitos in loco Ill. tuae religiositati ad tenendum, emissa praeceptione, in perpetuum concedere deberemus: ita sane ut a vobis, etc.
Statuentes apostolica censura, autoritate beati apostolorum principis, sub divini judicii obtestatione et anathematis interdicto, ut nulli unquam nostrorum successorum pontificum, vel alii cuilibet magnae parvaeque personae, ipsa praenominata loca a potestate et ditione jam praefati monasterii auferre (0108B)vel alienare sit licitum, sed potius in proprio suo consistant.
Si qua autem temerario ausu parva magnaque persona contra hoc nostrum apostolicum decretum agere praesumpserit, sciat se anathematis vinculo esse innodatam, et a regno Dei alienam, et cum omnibus impiis aeterno incendic et supplicio condemnatam: at vero qui observator exstiterit praecepti, gratiam atque misericordiam, vitamque aeternam a misericordissimo Deo nostro consequi mereatur.
VI. Privilegium.
Convenit apostolico moderamini pia religione poscentibus benevola compassione succurrere, et poscentium (0108C)animis alacri devotione impertiri assensum: tunc enim potissimum praemium apud conditorem omnium reponitur Deum, quando venerabilia loca opportune ordinata 124 ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta.
Igitur quia petiistis a nobis, quatenus fundum Ill. etc.
Statuentes beati Petri principis apostolorum autoritate, cujus nos etsi impares meritis, divina tamen gratia suffragante, vices gerimus, sub anathematis interdictione et divini judicii obtestatione, haec quae a nobis compassionis modo decreta sunt, quempiam in quoquam convellere, sed potius firma stabilitate inconvulsa perpetuis permanere temporibus definimus.
VII. Privilegium. (0108D)
Tanto plus ecclesiasticae res protensiori incremento proficiunt, quantum ex eis, studio pietatis, egentibus aliquid fuerit, vel Christo servientibus, aut locis venerabilibus commodatum. Unde enim credita, miserante Deo, suscepimus, optima dispensatione ejus potentiae restitui non dubitamus, atque nos fiduciam, de obtinendo praemio futuro, tenemus.
(0109A)Igitur quia petiistis a nobis, quatenus fundum Ill. etc.
Statuentes quapropter apostolica autoritate, sub interminatione futuri judicii, nulli licere nostrorum successorum, vel alii cuilibet, haec quae a nobis intentione decreta sunt pia, in quoquam convellere, potius firma stabilitate inconvulsa manere, atque sub anathematis vinculo perpetuis temporibus observanda definimus.
VIII. Privilegium.
Divina nos ac saluberrima praecepta, et sanctorum Canonum ac venerabilium Patrum instruunt efficaciter documenta, omnium ecclesiarum Dei, pio considerationis intuitu, imo et apostolici moderaminis (0109B)annisu, utilitatum commoditatem, atque firmitatis perficere 125 integritatem, quatenus procurata earum utilitatum subsidia existunt, inconcussa permaneant, atque personae divino cultui dedicatae in laudibus Dei diutissime persolvendis valeant proficere.
Nam profecto inter caetera pastoralis congruae operationis certamina, quae indeficienter studemus procurare, hoc procul dubio commissa sollicitudo nos provocat, pia consideratione, sancire, ut nullam indigentiae inopiam, quaecunque ecclesia, quae sub episcopali regimine constituta est, quoquomodo perpeti debeat. Et ideo fas exigit aequanimiter nos uniuscujusque ecclesiae privilegia, juraque parochiarum, ac dioeceseon, et monasteriorum apostolica (0109C)censura promulgare possidenda, ut ex hoc et sanctorum Canonum instituta illibata permaneant, et nobis lucri potissimum praemium a conditore omnium Deo conferatur.
Igitur, etc.
IX. Privilegium.
Cum piae desiderium voluntatis, et laudanda de bonis intentio apostolicis sit semper studiis adjuvanda, cura est sollicitudinis adhibenda, ut ea quae legaliter geruntur, et aequitatis formae conveniunt, nulla valeant refragatione perturbari, sed irrefragabili jure, Deo autore, debeant permanere: et ob hoc apostolicis promulgatis sanctionibus, propria unicuique, quae suppetunt, rationis fas exigit, possidenda (0109D)confirmari.
Et ideo, quoniam constat, excellentiam vestram plurima monasteria tam construxisse, quam acquisivisse, et cuncta in honore et nomine fautoris vestri beati Petri constituisse dedicare: quibus et diversa agrorum praedia ac possessiones, et famulorum multitudinem videmini contulisse: quae omnia sub tuae excellentiae ditione, vel conjugis tuae Ill. reginae et natorum vestrorum genealogiae, in perpetuum eadem monasteria et agrorum possessiones, cum 126 omnibus originalibus famulis ac manentibus (0110A)vel universis sibi pertinentibus, apostolicae sedis privilegiis poposcitis confirmare detinenda, sicuti inferius ascripta, eadem loca atque agrorum praedia continere monstratur, scilicet, etc.
X. Privilegium.
Convenit apostolico moderamini, pia religione poscentibus, benevola compassione succurrere, et poscentium animis alacri devotione impertire assensum: ex hoc enim lucri potissimum praemium a conditore omnium Deo procul dubio promeremur, dum venerabilia loca opportune ordinata ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta.
Igitur quia petiisti a nobis, quatenus monasterium Sancti Ill. positum in loco Ill. juris sanctae (0110B)Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, tibi ad regendum, ac cum Dei timore dispensandum, emissa praeceptione, concedere deberemus: inclinati precibus tuis, per hujus praecepti seriem, supra scriptum monasterium integrum cum omnibus pertinentibus, a praesenti Ill. indictione, et donec, Deo jubente, advixeris, tibi concedimus, cum Dei timore regendum atque dispensandum: ea dumtaxat ratione, ut servos Dei monachos, qui in eodem monasterio sunt, vel quos aggregare potueris, sub castitate et modestia, sub regulari atque monachica disciplina, ut paterfamilias, foveas et gubernes, ita ut quotidianis diebus ac noctibus juges Deo laudes canere debeant: et ut luminariorum concinnationem atque restaurationem omnem sine mora procures. (0110C)Loca etiam monasterii urbana vel rustica, si forsitan ab aliquibus ablata vel perversa cognoveris, haec tuo studio juri 127 venerabilis monasterii elabores reducere: ut juxta quod a nobis es institutus, in omnibus et erga omnes, sollicitudinem pii studii gerens, possis a Deo mercedem suscipere, atque id quod a nobis decretum est, cunctis diebus vitae tuae inconcussa firmitate valeat subsistere.
XI. Privilegium.
Semper religiosis castamque vitam viventibus libenter in his, quae postulant, annuimus: ideoque petente te a nobis, cum tua congregatione, monasterium beati Ill. juris sanctae nostrae Ecclesiae constitutum (0110D)in hac Romana civitate, regione Ill. quatenus ibidem commanentes, et jugiter piis operibus vacantes, quotidie Deo laudes decantare debeatis.
Ob hoc, per hujus nostrae praeceptionis seriem, tibi tuaeque congregationi ipsum monasterium perenniter concessimus, videlicet ut nunquam te liceat tuamque congregationem exinde egredi, sed semper ibidem inhabitare: quia, ut dictum est, a nobis pietatis intuitu compatientibus vestrae peregrinationi, ipsum monasterium vobis est concessum.
Sed sicut statuimus vos exinde minime egredi, (0111A)ita firmamus, atque decernimus, nullum habere de nostris successoribus licentiam, vos exinde dejiciendi; sed semper esse monasterium, in quo Domino nostro Jesu Christo humani generis redemptori laudes decantare omnibus diebus congregatio vestra debeat.
In qua praeceptionis nostrae piaeque mentis dispositione subterscripsimus, et tibi proinde atque tuae congregationi pro aeterno munimine vestro tradidimus.
128 XII. Privilegium monasterii in alia provincia.
Si semper sunt concedenda, quae piis desideriis congruunt, quanto potius ea quae pro divini cultus praerogativa poscuntur, non sunt omni modo abneganda, (0111B)ut quae sunt a largitoribus non solum poscenda, sed etiam vi charitatis procul dubio exigenda.
Petis nos igitur, ut monasterio Ill. sancti Ill. in loco Ill. constituto, in quo praeesse dignosceris, privilegia sedis Apostolicae largiamur: quatenus sub jurisdictione sanctae nostrae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, constitutum, nullius ecclesiae jurisdictionibus submittatur.
Pro qua re piis votis faventes hac nostra autoritate, id quod a tua religione exposcitur, effectui mancipamus: et ideo omnem cujuslibet ecclesiae sacerdotem in praefatum monasterium jurisdictionem quamlibet, autoritatemve extendere, atque sua autoritate, nisi a Praeposito monasterii fuerit (0111C)invitatus, missarum solemnitatem celebrare, omnimodo inhibemus.
Curae ergo tuae sit, monasterii fratres, in quo praees, egregiis moribus ac vita irreprehensibili exornare, ut charitas tua, quos subjectis apostolicis privilegiis maluit inconcusse dotandos, desideret, aut potius anhelet, inviolabili coelestis affluentiae munere, diurnis sanctae disciplinae precibus decorandos.
Sit profecto communis et sincera vita, sit sobria communionis sinceritas, ut quibus mundus est mortuus ac sepultus, per incentiva contentionis vitia minime suscitetur: quia incassum quis et frustra laborare cognoscitur, si superbiae vitiorum auctrici colla submittere sentiatur. Sit excelsa in Deo humilitas, (0111D)quia per hanc electi arcem caelestium munerum possidebunt.
Sit igitur ante oculos mentis et corporis traditionum regula paternarum, ut unusquisque Praelatus noverit, qualiter 129 debeat imperare subjectis, ne dum aspera, et non unicuique fratri aptissima, videntur imponi, usque ad contemptum prorumpant de imperantis indiscretione subjecti.
Sit itaque moderata vivacitas, sit sollicitudinis supereminens in fratribus strenuitas, ut dum regulariter omnes, qui se Deo integerrime conferunt, pro (0112A)obedientiae linea bene servientes exhibeant temporalia, et ad gaudia caelestis patriae perveniant sempiterna. Et haec quidem, quae ad sollicitudinem pertinent, dixisse sufficiat.
Anta omnia vero Redemptoris nostri misericordiam, cui ingemiscimus redemptionem nostram expectantes, enixius cum singultibus et gemitibus expectemus, ut ea quae pietas flagitat, fragilitas humanae conditionis sufficienter atque confidenter de sui autoris suffragatione, adimpleat.
XIII. Praeceptum de concedendo Xenodochio.
Petentium desideriis ita nos convenit impertire assensum, ut tamen sequentibus temporibus, nullis Ecclesiastica utilitas valeat submitti dispendiis: nam (0112B)tunc petitorum postulatio congruum videtur suscipere effectum, quando venerabilia loca opportune ordinata, ad meliorem fuerint sine dubio statum perducta.
Igitur quia petiisti a nobis, quatenus Xenodochium, quod appellatur Ill. constitutum in Romana regione Ill. juris sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, tibi ad regendum, emissa praeceptione, concedere deberemus: inclinati precibus tuis, per hujus praecepti seriem, supra scriptum Xenodochium, cum omnibus ei pertinentibus, a praesenti Ill. indictione, diebus vitae tuae, sub inferius ascripta conditione concedimus dispensandum.
130 Ea prorsus ratione, ut in eodem venerabili (0112C)loco lecti cum stratis suis tuo studio praeparentur, in quibus aegros semper suscipias et egenos, eisque curam adhibeas, et necessaria tribuas, confectionem idoneam infirmantibus atque indigentibus annue facias, atque praepares, vel omnia, quae infirmantium necessitati sunt utilia: medicos introducens, et curam aegris impendens, ut tali tuo studio Christus Deus noster possit placari, atque praesens praeceptio cunctis diebus vitae tuae maneat imperturbata, ne, si neglexeris, divinam indignationem incurras, et justa mercede tuae dispensationis frustreris.
XIV. Item aliud. Qui in commissis sibi fidem propriam illibate exhibere (0112D)festinant, maxime ex quibus pauperum potest provenire consultum, ab iis nihil aliud agi creditur, quam si de proprio egentibus eleemosynam administrent.
Quod quia ita esse non est ambiguum, tibi Ill. sanctae nostrae Ecclesiae Notario, cum Dei auxilio, Xenodochium Ill. omnibus diebus vitae tuae providimus committendum: ea videlicet ratione, ut omnipotentis Dei prae oculis habens judicium, pure ac fideliter conversans, nullius hominum, pro fideli et pia operis conversatione, hujus rei cautelam habens prae oculis, ita te in commissis ejusdem Xenodochii (0113A)utilitatibus geras, ut curam infirmorum ibidem jacentium solertem ac fidelem necnon efficacem exhibere festines; quatenus apud hominum opiniones laudem acquiras, et omnipotenti Deo nullis de neglectu reprehensionum maculis submittaris.
Constituentes videlicet haec, quae a nobis, per praesentis nostrae praeceptionis autoritatem, decreta sunt, nostros etiam in futuro successores inconcussa modis omnibus conservare.
XV. 131 Praeceptum de Praepositatu. Quantum nobis fidelium moderata sinceritas, et dispensatorum discreta laetificat puritas, tantum pastoralis providentiae cura nos sollicitat, in subjectis (0113B)meritorum cumulare suffragia: hinc enim et pietatis integritas compendium sustinet, et Apostolica Dei Ecclesia digne commissa meliori tantum flagravit statu.
Idcirco certis verisque indiciis experti de sinceritatis tuae certissima efficacia, quod Deum prae oculis praeferas, per hujus nostrae praeceptionis paginam, Praepositum te in memorata Basilica Beati Ill. quae sita est in loco Ill. esse cunctis diebus vitae tuae, a praesenti Ill. indictione, decernimus.
Et vero ratione servata, ut si qua expensa aut mercede, in quacumque re praedicta, necesse habuerit Basilica seu luminariorum concinnatione, a tua industria expendatur: ita videlicet, ut summam sollicitudinem et curam erga eandem sacrosanctam (0113C)Basilicam nihilominus exhibeas, quatenus valeas Deo omnipotenti ejusque Martyri complacere.
Statuentes per hujus nostrae praeceptionis paginam, et sub divini judicii obtestatione prohibentes, si studiose ejus a te fuerit in omnibus utilitas procurata, nulli licere diebus vitae tuae de eodem Praepositatu te suadere, potius quod a nobis decretum, servari devote statuimus.
XVI. Praeceptum de concedendo puero in monasterio. Nihil credimus minui ab Ecclesiae jure, quoties ex bonis Apostolicis aliquid piis locis fuerimus largiti, praecipue tamen eis, providentia favente, qui in nomine Jesu Christi Dei nostri laudes jugiter solvunt.
(0113D)Igitur tibi Ill. Abbati Presbytero, et per te antefato venerabili Monasterio irrevocabili jure pro Monachorum Fratrum 132 congregatione, et stipendii victusque necessitate procuranda, a praesenti Ill. indictione, donamus, cedimus, atque largimur juri dominioque Monasterii, ut praemissum est, possidendos, ex patrimonio Ill. vel Monasterio Ill. seu in suprascripta familia tales natione Ill. ita ut cunctis diebus vitae eorum in eodem deserviant Monasterio, et omnes obedientiam vobis exhibeant, vel qui ex eis fuerint procreati, sicut certe servi propriae dominationis.
(0114A)Nec licentia sit cuiquam aliquem subtrahere, aut alienare, sed jure perpetuo loco venerabilis Monasterii, vel Diaconiae servire subjaceant in omnibus servitia exhibentes, in quibus fuerint imperati, et ordinati a congregatione illic constituta, ut certe propriae dominationis.
Quod si quisquam contra hujus nostrae praeceptionis atque donationis paginam venire tentaverit, sit autoritate beati Petri Apostolorum Principis anathematis vinculo innodatus, et perpetuae condemnationi summissus.
Quam praeceptionis paginam a nobis subscriptam tibi Abbati Ill. tuoque Monasterio contradidimus, pro futura cautela.
Privilegium Diaconias. XVII. (0114B)
Dum pro adipiscendis coelestis regni gaudiis aeternis sunt procul dubio ad cultum divinae majestatis conferenda stipendia, omnino fas exigit, eo, quo valemus, annisu, quaecumque ad stabilitatis integritatem et profectum venerabilium pertinere noscuntur locorum, enucleate perficere, maxime in quibus omnipotenti Deo laudes referuntur, et sedula fratribus nostris subministratur alimonia, quatenus omnium indigentium, inopum etiam proselytorum, copiosa proficiant subsidia: et ex hoc Redemptori nostro hoc ipsum, quod ad gloriam sancti nominis ejus dignoscimur procurasse, sit acceptabile, nobisque ab eodem 133 omnium creatore Domino Deo nostro in aethereis arcibus conferatur remuneratio.
(0114C)Igitur quia postulat a nobis tua fidelitas, quatenus fundum Ill. etc.
Eum, a praesenti Ill. indictione, tuae magnitudini, et per te in eadem venerabili Diaconia, in perpetuum concedimus detinendum. Sed dispensator qui pro tempore fuerit in eadem venerabili Diaconia, id est,quando lucina perficitur, in eadem Diaconia pro remissione peccatorum nostrorum, omnes diaconites et pauperes Christi, qui ibidem conveniunt, Kyrie eleison exclamare studeant: ita sane: ut singulis quibusque Indictionibus pensio rationibus Ecclesiasticis ter a tua magnitudine, successoribusque tuis dispensatoribus, difficultate postposita, in perpetuum persolvatur, omnisque, qua indiget defensio, seu melioratio, indifferenter vobis sine (0114D)dubio procurantibus, efficiatur, nullaque praeterea ad dandam annue pensionem a tua magnitudine successoribusque tuis dispensatoribus mora proveniat, sed ultro actionariis sanctae nostrae Ecclesiae apto tempore persolvatur.
Statuentes autoritate beati Petri Principis Apostolorum, sub divini judicii obtestatione, et anathematis interdicto, ut nulli unquam nostrorum successorum Pontificum, vel alii cuilibet magnae parvaeque personae, liceat ipsum praenominatum fundum quoquomodo auferre, vel alienare: potius autem in propria utilitate, usu et potestate venerabilis (0115A)Diaconiae, pro sustentatione et alimoniis fratrum nostrorum Christi pauperum perpetuis maneat temporibus.
At vero qui observaverit hoc nostrum Apostolicum praeceptum, habeat gratiam maximam, vitamque aeternam a misericordissimo Domino Deo nostro consequi mereatur.
XVIII. 134 Privilegium.
Supernae miserationis respectu ad hoc regiminis curam suscepimus, ut juste precantium votis, et libramine aequitatis, cunctis in necessitatibus subvenire debeamus, praesertim iis, qui pro nomine redemptoris Domini Jesu Christi, totis se vitae temporibus, ad exhibenda sedula servitia, et canendas (0115B)potentias ejus, sub religionis habitu, septis monasterialibus contulerunt: nam pontificalibus meritis decoramur, dum ex mandato divino, exigente ratione, jure pertinentia cuique restituimus, et compassione pastorali, si quos arctat necessitas, consolamur.
Quia vero plurimis transactis annis, Monasterium, cui praeest tua religio, Ill. Abbas, coram synodali Collegio, porrecta petitione, innotuisti, possedisse jure inconcusso fundum Ill. et Ill. et quod talis sanctae recordationis praecessor supra scriptum fundum tuae congregationi restituisset: justum fore decernimus, autoritate beati Petri Apostolorum Principis, cujus licet meritis impares, dignatione tamen divina, vices gerimus, ut a praesenti Ill. indictione (0115C)atque perpetuis temporibus, eumdem fundum Ill. et III. Monasterium tuum, tuaque congregatio, absque qualibet annuali possideat functione, suoque jure defendat, propriisque usibus vindicet, nullusque temeritatis ausu a vobis auferre, quovis ingenio aut occasione, tentet vel temeret, sed perpetuo jure et proprietate maneant venerabilis loci.
Si quis autem, quod non optamus, hujus nostri fuerit ausus decreti paginam contra ire, vel molestiam inferre conatus fuerit parti vestrae, vinculo anathematis innodetur, et Judae percellatur maledictione traditoris; at vero observantes, ex meritis atque precibus Apostolorum, necnon Christi Confessoris Martini, vitae futurae praemiis perfruantur.
XIX. 135 Privilegium.
Summam gerentes sollicitudinem venerabilium locorum, quantum ex divino adjutorio possibilitas datur, de eorum stabilitate satagere studemus: hoc namque studio, et divina placatur clementia, et laus Christi ac Ecclesiae procuratur, et nos potiori fiducia, (0116A)pro impetranda venia delictorum, aeternam pietatem audemus implorare.
Igitur improbitate quorumdam petentium contigit, elapsis jam annis, ut loci antedicti Praeposito avaritia devicto, fundus III. et III. pupillorum, quo illorum alimentorum necessitas sustentabatur, locaretur; ipsaque dum extenditur annorum conditio, mors acciderit, et a jure jam dicti Orphanotrophii praemissa alienarentur loca, et Domino proprio frustrarentur, dumque necessitate victus arctatur locus, frequentia cessavit infantium, quibus deerat expensae providentia.
Ne ergoCantorum deficeret ordo, atque hinc Dei Ecclesiae contumelia irrogaretur, eadem curiose inquirentes loca, a quibus ultra rationem detinebantur, (0116B)praecipientes venerabili restituimus loco: justum fore cernentes, ut pro laude Dei pupillos nutrientibus ministrarent, quae usibus excolebantur exterorum.
Praecipimus proinde, ut a praesenti Ill. indictione, et futuris perpetuisque temporibus, ex autoritate beati Petri Apostolorum Principis, cujus, licet meritis impares, vices tamen gerimus, Deo miserante, jam dictus fundus, cum omnibus ejus juribus redonatus, Orphanotrophii saepius dicti permaneat proprius sub inconcussa firmitate, utilitati ejus 136 vel infantium ministraturus: nec liceat cuiquam magno vel parvo eum conducere, aut ab utilitate ejus alienare, sed et semper usibus loci venerabilis et necessitatibus conservetur.
(0116C)Si quis itaque extiterit temerator, vel contra hujus decreti paginam venire tentaverit, anathematis vinculo insolubiliter innodetur, atque Judae traditoris maledictione condemnetur.
XX. Privilegium firmationis loci. Quaecumque intuitu pietatis geruntur, inconvulsa debent firmitate manere: atque ita convenit studere, ut omnium jura perenni subsistant stabilita tempore, praesertim cum pro laude Domini Dei nostri devota sinceritate pauperibus Christi providentur subsidia vitae, eo nempe dicente: Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur (Matth. 5. v. 7); atque in se dicente redigi, quod (0116D)uni fuerit ex minimis factum.
Hac spe fretus, condidisse Diaconiam in honorem sanctae Dei genitricis semperque virginis Mariae Dominae nostrae, in loco Ill. venerabilis frater, dignosceris, opportune certus, quod mercedis praemia obtineas in futuro: ibique ob id contulisti, atque alii pro amore omnipotentis Dei nostri, fidelium offerre, (0117A)pro administratione pauperum ejus, et propter redimenda peccata, student.
Ne ergo aliquis aemulatione quadam contra salutem temerator existens, ex rebus semel Deo dicatis, aviditate devictus, abstrahat aut defraudet, nostrae ut autoritatis 137 praecepto venerabilis loci immunitas procuretur, sperasti.
Quapropter praecipimus, beati Petri apostolorum principis autoritate, per hujus decreti paginam, omnibus omnino qualibet dignitate praeditis et potestate, ut ex rebus ejusdem venerabilis diaconiae nemo praesumat quidquam auferre. Sed quidquid illud est, suo semper possideat jure, et omnia sibi vindicet concessa, vel si-qua fuerint oblata, ita ut sub tuitione et regimine ac dispensatione loci (0117B)Ill. maneat.
Sub judicii metu aeterni statuentes pontificali censura, atque sub anathematis interdicto, nullum existere temeratorem.
XXI. Privilegium, quando suo proprio loco conceditur. Dum magna nobis cura insistit, pro stabilitate omnium locorum sanctorum cogitare, ut eorum devotissimae commoditatis proficiat integritas, convenit. Certe nos pro Ecclesia tam Ill. quam Ill. maximam gerere sollicitudinem, ne minus illic luminariorum concinnatio habere videatur, ob hoc de ejus propriis praediis, scilicet loca Ill. subter via Ill. in praefato venerabili titulo, pro usu et utilitate ejusdem sancti loci, atque presbyteri, qui omni tempore ejusdem (0117C)venerabilis tituli curam gesserit, perennibus ac perpetuis temporibus permansuros confirmamus supra scriptos. Ill. fundos, et praesenti Ill. indictione, et in perpetuum in usu et utilitate praefati tituli, ut dictum est, permansuros.
Statuentes apostolica censura, sub divini judicii obtestationibus, et anathematis interdictionibus, ut nullus nostrorum successorum pontificum, vel quaelibet magna parvaque persona, ipsos praenominatos fundos ab eodem venerabili titulo et usu presbyteri auferre, vel alienare 138 praesumat. Sed nec presbyteri,aut Visitatores, qui ejusdem sancti loci in tempore curam gesserint, audeant cartulam, aut aliud quodlibet munimen, exinde cuiquam emittere; potius autem, ut praefati sumus, firma stabilitate (0117D)in usu et utilitate ipsius sancti loci, vel omnium ejus presbyterorum, perpetuis permaneant temporibus.
XXII. Privilegium ad confirmationem monasterii.
Desiderium quod ad religiosum propositum et sanctorum locorum stabilitatem pertinere monstratur, sine aliqua est, Deo autore, dilatione perficiendum, ut quoties in quibusdam ejus utilitatibus et commodis nostrorum assensuum, et solitae apostolicae (0118A)autoritatis exposcitur praesidium, ultro benignitatis intuitu nos conveniat subvenire, et jura, pro integra securitate, ex ratione solidare; ut ex hoc ipsius venerabilis loci Ill. salus et indemnitas proficiscatur, et nobis quoque lucri potissimum praemium a conditore omnium Deo in sidereis arcibus praescribatur.
Convenit reverentiae Ill. nos implorasse, ut praefatum monasterium sancti Ill. autoritatis serie muniamus, et omnia ei pertinentia perenni jure ibidem inviolabiliter permanenda confirmemus.
Propterea flexi precibus tuis, per hujus praeceptionis paginam statuentes, decernimus et cuncta loca urbana, vel rustica, id est, massas, casales, diversa praedia, culta vel inculta, colonos vel familias, (0118B)quae praecepto per Ill. et Ill. et Ill. in eodem venerabili monasterio concessa sunt, vel etiam per alias monitiones in eodem pio loco advenerint, sicuti omnia praefatum tuum monasterium detinuit temporibus sanctae recordationis Ill. atque Ill. praedecessoris nostri, ex 139 nunc cum magna securitate, quietus debeas possidere: et per te etiam venerabili tuo monasterio, vel successoribus tuis abbatibus, sit facultas possidendi ac tenendi; ut jurisdictione in perpetuum fruentes defendant, et in utilitatibus ejusdem pii loci perenniter proficiant.
Pro quo, sub divini judicii obtestatione promulgantes, decernimus, ut nullo modo cuiquam publicae actionis virorum vel etiam cujuscunque sit dignitatis magnae vel parvae personae, cuilibet liceat habere (0118C)jurisdictionem in dicto monasterio, massis, fundis, casalibus, praediis, cultis vel incultis, vel aliis possessionibus, colonis etiam et familiis, vel diversis rebus, ubicumque detinere videmini, nec quispiam horum ex eodem pio loco auferre, aut diripere praesumat, neque ullam laesionem, aut contrarietatem malam in ipso beati Ill. monasterio, atque omnibus annexis ei pertinentibus, pro quovis ingenio aut argumento, inferre audeat, potius autem jure perpetuo in eodem venerabili monasterio, ut superius affatum est, proficiat, et in potestate atque ditione religiositati tuae vel omnibus successoribus tuis abbatibus perenniter permaneat disponendi atque possidendi licentia.
(0118D)Si quis autem temerario ausu, contra hujus nostrae apostolicae praeceptionis seriem, pie a nobis promulgatam, venire vel agere tentaverit, sciat se Domini nostri et apostolorum principis Petri anathematis vinculo innodatum, et cum diabolo et ejus atrocissimis pompis, atque cum Juda traditore Domini Dei et salvatoris nostri Jesu Christi, in aeternum igne concremandum, simulque in chaos demersus cum impiis deficiat.
Qui vero intuitu pietatis custodes, et obedientes, atque observantes hujus nostrae salutiferae praeceptionis (0119A)extiterint, benedictionis gratiam, et coelestis retributionis aeterna gaudia a justo judice Domino Deo nostro consequi merceantur.
XXIII. 140 Privilegium, quando loca quae ablata sunt in monasterio, in usus pristinos restituuntur. Divinae praeceptionis monent cunctos eloquia, ut quoties res aliena contra rationis ordinem a quoquam detinetur, aequitate debeat imminente restitui.
Constat siquidem fundum Ill. in loco Ill. constitutum qui dudum a tuo monasterio detinebatur ab (0120A)Ill. et Ill. fuisse illicite invasum, et usque hactenus detentum.
Nunc igitur, quoniam, supernae pietatis gratia suffragante, praedictum monasterium tuum, nos sicut ex antiquitus fuit, denuo confirmamus, statuimus, ut hoc, quod suum est, debeat sine cunctatione recipere.
Ea de re hujus privilegii autoritate confirmantes, ante dictum locum in praefato monasterio constituimus, quatenus ad jus ejusdem monasterii, de quo ablatum fuerat, revertatur, et in ipsius dominio sine ambiguitate permaneat.
Statuentes, etc.