Admiranda cano levium spectacula rerum,
Exiguam gentem, et vacuum sine mente popellum;
Quem, non surreptis coeli de fornice flammis,
Innocua melior fabricaverat arte Prometheus.
Compita qua risu fervent, glomeratque tumultum
Histrio, delectatque inhiantem scommate turbam;
Quotquot laetitiae studio aut novitate tenentur,
Undique congressi permissa sedilia complent.
Nec confusus honos; nummo subsellia cedunt
Diverso, et varii ad pretium stat copia scamni.
Tandem ubi subtrahitur velamen, lumina passim
Angustos penetrant aditus, qua plurima visum
Fila secant, ne, cum vacuo datur ore fenestra,
Pervia fraus pateat: mox stridula turba penates
Ingreditur pictos, et maenia squallida fuco.
Hic humiles inter scenas, angustaque claustra,
Quicquid agunt homines, concursus, bella, triumphos,
Ludit in exiguo plebecula parva theatro.
Sed praeter reliquos incedit homuncio rauca
Voce strepens; major subnectit fibula vestem,
Et referunt vivos errantia lumina motus;
In ventrem tumet immodicum; pone eminet ingens
A tergo gibbus; Pygmaeum territat agmen
Major, et immanem miratur turba Gigantem.
Hic magna fretus mole, imparibusque lacertis
Confisus, gracili jactat convitia vulgo,
Et crebro solvit, lepidum caput, ora cachinno.
Quanquam res agitur solleni seria pompa,
Spernit sollicitum intractabilis ille tumultum,
Et risu importunus adest, atque omnia turbat.
Nec raro invadit molles, pictamque protervo
Ore petit nympham, invitoque dat oscula ligno.
Sed comitum vulgus diversis membra fatigant
Ludis, et vario lascivit mobile saltu.
Saepe etiam gemmis rutila, et spectabilis auro,
Lignea gens prodit, nitidisque superbit in ostris.
Nam, quoties festam celebrat sub imagine lucem,
Ordine composito nympharum incedit honestum
Agmen, et exigui proceres, parvique Quirites.
Pygmaeos credas positis mitescere bellis,
Jamque, infensa gruum temnentes praelia, tutos
Indulgere jocis, tenerisque vacare choreis.
Tales, cum medio labuntur sidera coelo,
Parvi subsiliunt lemures, populusque pusillus
Festivos, rediens sua per vestigia, gyros
Ducit, et angustum crebro pede pulsitat orbem.
Mane patent gressus; hinc succos terra feraces
Concipit, in multam pubentia gramina surgunt
Luxuriem, tenerisque virescit circulus herbis.
At non tranquillas nulla abdunt nubila luces,
Saepe gravi surgunt bella, horrida bella, tumultu.
Arma cient truculenta cohors, placidamque quietem
Dirumpunt pugnae; usque adeo insincera voluptas
Omnibus, et mistae castigant gaudia curae.
Jam gladii, tubulique ingesto sulphure foeti,
Protensaeque hastae, fulgentiaque arma, minaeque
Telorum ingentes subeunt; dant claustra fragorem
Horrendum, ruptae stridente bitumine chartae
Confusos reddunt crepitus, et sibila miscent.
Sternitur omne solum pereuntibus; undique caesae
Apparent turmae, civilis crimina belli.
Sed postquam insanus pugnae deferbuit aestus,
Exuerintque truces animos, jam Marte fugato,
Diversas repetunt artes, curasque priores.
Nec raro prisci heroes, quos pagina sacra
Suggerit, atque olim peperit felicior aetas,
Hic parva redeunt specie, cano ordine cernas
Antiquos prodire, agmen venerabile, Patres.
Rugis sulcantur vultus, prolixaque barbae
Canities mento pendet: sic tarda senectus
Tithonum minuit, cum moles tota cicadam
Induit, in gracilem sensim collecta figuram.
Nunc tamen unde genus ducat, quae dextra latentes
Suppeditet vires, quem poscat turba moventem,
Expediam. Truncos opifex et inutile lignum
Cogit in humanas species, et robore natam
Progeniem telo efformat, nexuque tenaci
Crura ligat pedibus, humerisque accommodat armos,
Et membris membra aptat, et artubus insuit artus.
Tunc habiles addit trochleas, quibus arte pusillum
Versat onus, molique manu famulatus inerti
Sufficit occultos motus, vocemque ministrat.
His structa auxiliis jam machina tota peritos
Ostendit sulcos, duri et vestigia ferri:
Hinc salit, atque agili se sublevat incita motu,
Vocesque emittit tenues, et non sua verba.
