Migne Patrologia Latina Tomus 129
Miracula B. Martini (Hebernus Turonensis), J. P. Migne 129.1050D
Miracula B. Martini
129.1035B| Absida siquidem, ubi corpus beati Martini continebatur, quam etiam detulerant ab Antissiodoro, fusilis erat ex auro et argento quod dicitur electrum, spissitudine duorum digitorum, auctoremque operis beatum Perpetuum insculptarum ac . . . . . designans suffragio litterarum et versuum, nec erat rima, foramen, fenestra et ostium in ea. Hanc autem fecerat beatus Perpetuus, quando elevavit corpus ejus a terra, involutum prius in purpura rubea, et diligenter consutum, sicque in hanc absidam posuit. Fecit etiam altare quadratum et coronam ex lapidibus tabulatis, quod magna tabula cooperuit, et cum aliis caementavit. Fecit etiam intus aliam absidam ex aurichalco, cupro et stanno, fusilem, habens palmum in spissitudine cum ostio fusili; gumphiis, et virtevellis; 129.1035C| et quatuor clavibus firmabatur. Fecit denique fredam desuper auro optimo et lapidibus pretiosis tanto sacerdote condignam. Denique meruit idem consul cum venerabilibus episcopis Adalaudo Turonensi, et S. Lupo Andegavensi, et Mainoldo Cenomannensi, et Raimone Aurelianensi, corpus saepe nominandi confessoris Martini infra ambitum altaris in altera absida componere, ipsumque ostium cum absida sigillaverunt, ita ut nec pateret aditus et introitus. Cum omni autem consilio dederunt Ingelgerio comiti praebendam beati Martini ipsi et haeredibus ejus in perpetuum possidendam. Quia vero ecclesia ejusdem sancti tunc temporis carebat thesaurario et aedituo, consulem Ingelgerium inthronizaverunt, et thesaurarium constituerunt et defensorem 129.1035D| ecclesiae fecerunt, et tutorem omnium possessionum ejus, ubicunque essent, delegaverunt. Qui sedem thesaurarii et domos cum redditibus, quandiu advixit, obtinuit. Omnes autem qui cum consule Ingelgerio erant, et ad corpus beati Martini reducendum 129.1036B| fuerant evocati, maxime vero barones Turonici pagi, foedaverunt societatem et beneficium ecclesiae largiti sunt. Contigit autem eodem mense, dum esset consul Ingelgerius Turonis, Adalaudum confectum senio viam universae carnis intrare. Ingelgerius vero consul, auxiliante Deo et intercedente beato Martino, opitulantibus etiam clericis, necnon consentientibus civibus Turonicae civitatis, inthronizavit et in sede episcopali sublimavit Hebernum, senem, beati Martini majoris monasterii abbatem et ministrum. Denique post beati Martini ab Antissiodoro reversionem, sive post corporis ejus depositionem, ob ipsius merita longe lateque propalanda, creberrimas Dominus ad ejus sepulcrum venerabiles virtutes operari dignatur. De quibus quidem virtutibus multa frequenter 129.1036C| audivimus. Sed de plurimis nonnulla miracula quae vidimus declarare decrevimus.
I.
Episcopus Leodici, Hildricus nomine, vir morum honestate laudabilis, occulto Dei judicio morbo, qui vulgo lupus dicitur, miserabiliter imo mirabiliter laborabat. Patiebatur autem in natibus. Erat igitur videre miseria. Tam graviter enim vis valetudinis grassabatur ut mirum in modum carnes viri more lupino consumeret, corroderet, devoraret, solumque solatium, non quidem spes evadendae aegritudinis, sed saltem dilatio mortis, erat quod quotidie duo pulli gallinarum explumes et eviscerati mane, duoque vespere, vice carnium viri consumendi morbo, ac si lupinae rabiei, opponebantur. Nec sic cessabat consumptio carnium ejus. Invisceratus enim 129.1036D| morbus, etsi aliquando extrinsecus pascebatur, intrinsecam tamen materiam familiarius consumebat. Quid plura? Desperantibus medicis, cura omnium inutiliter frustraque consumpta, episcopus, acsi moriturus, ab humana salute penitus destituitur. Sed. 129.1037A| ut ait Dominus, quae impossibilia sunt apud homines, possibilia sunt apud Deum (Luc. XVIII, 27).
Audiens autem idem episcopus quod, post beati Martini ab Antissiodoro reversionem, sive post corporis ejus depositionem, ob ipsius merita longe lateque propalanda creberrimas Dominus ad ejusdem venerabile sepulcrum virtutes operari dignabatur, quod spiritu sibi intimante sentiscens episcopus, de Martini suffragio spem velut contra spem concipiens, ad ipsum totus, et ex toto corde convertitur, praesumens per eum posse fieri quod ars humana non poterat. Voto itaque se obligat Martini sepulcrum se visitaturum, ab eo fideliter se periturum quam post Deum ab ipso sibi dari sanitatem solummodo praesumebat. Nec mora: pium votum pia voluntas exsequitur. 129.1037B| Adjunctis sibi igitur honestissimis comitibus, praeparatis abunde quae erant necessaria, iter aggreditur, summopere procurans ut ad festum summi Pontificis, quod imminebat, occurreret. Quod et factum est. Nec latere potuit vel aegrotantis sublimitas vel tantae sublimitatis infirmitas. Quanto enim quis eminentior, tanto ejus infortunia latius divulgantur. Quippe fama fortunae comes, quem illa subruit, haec diffamat. Intererat igitur moribundus episcopus episcopi Martini vivis laudibus et festivis: sed, ut dicitur, ei posito in luctu musica erat importuna narratio. Vincebat tamen devotione moestitiam, nec unquam nocturnis vigiliis abesse patiebatur. Multa canonicorum circa eum compassio, mira benevolentia erat. Ipse autem sanctum tumulum insomnis 129.1037C| pronusque pernoctabat, quia nonnisi pronus urgente incommodo, valebat subsistere. Continuatis itaque septem diebus solemnitatibus, clerus et populus more debito laetabantur. Ipse vero non diebus, non noctibus, a lacrymis et oratione cessabat. Septima demum nocte, oratione continua et doloris fatigatus acerbitate, ut erat ante sacrosanctum tumulum prostratus, paululum obdormivit, cum ecce signipotens Martinus, pontificali decoratus infula, ei visus est astitisse. Quem ut patrem filius, ut discipulus praeceptorem sanctus Briccius sequebatur, et ipse tamen episcopaliter redimitus. Ad quem ita Martinus: Quid, frater Bricci? Justumne tibi videtur ut aeger hic optatam recipiat sanitatem, qui tam devotus ex tam longinquis partibus ad nostrum venit 129.1037D| tumulum, tam suppliciter, tam perseveranter nostram opem expetiit? Et Briccius: Domine, inquit, si placet vestrae pietati, bonum est ut iste pristinam sanitatem recipiat, praesertim homo nostri ordinis, et cujus vita ordinem non deturpat. Tunc igitur Martinus conversus ad aegrum, et familiare sibi nomen crucis ore sacro depromens, ipsamque crucem super eum depingens: Heldrice, inquit, sanat te Dominus Jesus Christus. Surge sanus, et vocatis clericis meis, innotesce illis quia precibus meis adeptus es sanitatem: Dices etiam eis ex praecepto meo quatenus te hujus ecclesiae meae canonicum faciant. In testimonium autem gloriae Christi et tuae sanitatis praecipio ut missam majorem hodie cantes, 129.1038A| quo populus universus qui tuam noverat insanabilem aegritudinem, viso te sospite in missae celebratione, et Deum glorificet, et de nostra intercessione fiducialius praesumat.
His dictis morbi locum baculi pastoralis cuspide visus est tetigisse. Ad cujus tactum et visio disparuit, et somnus recessit. Excitatus episcopus experientiae causa loco vulneris manum apponit. At ministri ejus, qui prope excubabant, timentes tactu pruriginem irritare, prohibebant eum. Quibus ille: Nolite, inquit, timere. Domnus enim Martinus me sanitati restituit. Quibus excitantibus ne forte per somnium loqueretur, Accendite, inquit, lucernas, venite et videte locum ubi fuerat morbus. Illi dicto citius (nam morae impatiens desiderium est) accensis 129.1038B| luminaribus praeeuntem sequuntur, inque capitulo ecclesiae substiterunt. Tunc vero resolvunt fascias quibus, ut mos est, ligabatur, pullosque quos sero morbo velut insatiabili belluae objecerant intactos reperiunt, carnem subcrevisse reliqua in nullo humiliorem inveniunt, nec ab ea differre praeter quod lineola quaedam rubicunda hinc cicatricis alterutram dividebat. Quid moror? Clamor mirantium simul et gaudentium ad astra sustollitur. Canonici, qui matutinos hymnos pro solemni more decantabant, exciti vocibus accurrunt, remque dignam satis miraculo oculis comprobantes, neminem sanctorum signorum efficacia comparabilem Martino protestabantur. Pulsantur igitur signa, Te Deum laudamus alacriter decantatur. Mane dato conventus canonicorum 129.1038C| in capitulum convocatur: Jussione Martini accepta, episcopum sanatum canonicum faciunt; qui et eodem die, ut sibi sanctus jusserat, Dominicam missam clero populisque astantibus celebravit. Quibus rite perfectis, laetus et incolumis remeavit ad propria. Sed non ingratus, vel sancti beneficio vel canonicorum suorum obsequio, ipsi sancto vestes sericas pretiosas vasaque aurea et argentea, quibus hodieque Domino et sancto inibi ministratur, transmisit singulisque canonicis singula donaria destinavit. Neque hoc visum est ei satis. Processu itaque temporis in dioecesi sua ecclesiam in honore beati Martini construxit, quam tantis redditibus cumulavit ut quinquaginta canonici in ea Deo et sancto Martino 129.1038D| deservientes abundantissimis sumptibus sustententur.
II.
Marchisius de Monteferrato, Bonifacius nomine, bonae devotionis consuetudinem fecerat ut annis singulis ad diem festum beati Martini, tumulum ejus sacrosanctum expeteret. Non enim itineris longitudo et asperitas, non interjacentium hostium insidiae, non bellorum frequens incursio, non denique ulla poterant impedire negotia quin ad sancti suffragia promerenda occurreret. Adeo fideli viro propositum erat! Pro more igitur aliquando venerat, cum subito posito in oratione negotium periculosum satis perculit ejus memoriam. Mutuo siquidem sexaginta solidorum millia in patria sua a quodam Burgense acceperat, sub fidei suae sacramento scilicet, 129.1039A| interpositis simul fideijussoribus multis, et tunc ejusdem reddendae pecuniae dies condictus instabat. Quid faceret? Si enim more avium pernicibus alis evolare posset, nec sic quidem ad praefixum poterat occurrere diem. Quod igitur solum sibi restabat, ad Martini suffragia poscenda totus convertitur. Illum votis, illum exorat gemitibus ut in tanta necessitate constituto subveniat; ne scilicet, qui sese et sua negotia ob ejus devotionem oblitus fuerat, ab ipso obliviscatur, ne fidejussorum et suam ipsius fidem periclitari sinat; sed more suo divinitus faciat esse « possibile quod apud omnes impossibile est (Marc X, 27). »
In hac supplicatione, quam dura necessitas praetendebat, diu fatigatus, tandem obdormivit; cum 129.1039B| ecce signipotens ille Martinus, ut totus semper visceribus charitatis affluebat, devotum sibi miseratus, in visu ei astitit pontificalibus redimitus infulis, duobus pariter episcopis comitatus visumque est viro quod duo illi pro eo Martino supplicarent, quorum precibus sanctus liberali hilaritate annuens fidem jubet, auxilium pollicetur. Nec mora; visio somnusque pariter terminantur. Homo excitus congratulari coeperat visioni. Sed Martini promissio revertitur in effectum. Nam repente duo vasa aurea prope se posita vir illustris reperit summam nummorum continentia pro quibus sollicitus Martino supplicaverat. Quae simul ut aspexit, servante nemine, mirari secum, circumquaque prospicere, ne forte ad sui tentationem pecuniam tantam quis apposuisset. 129.1039C| Haerebat igitur stupens. Quem servientes sui, qui ejus orationis fidem eminus praestolabantur, sollicitum perpendentes propius accedunt, neminem adfuisse sese excubantibus qui ea deposuerit, non minus miraculo quam gaudio affecti protestabantur. Tunc Marchisius: Signipotens, inquit, Martinus de coelestibus, credo, thesauris mihi pondus pecuniarum quibus debitor his diebus teneor coelitus destinavit. O si et creditorem exhiberet, ne ejus visitatio mihi fiat occasio fidei infringendae. His dictis, pecuniam colligi et ad hospitium jubet deportari, cum ecce in ipsius ecclesiae introitu adest improvisus ille cui debitor tenebatur. Tunc vir exclamat prae gaudio; miraculum explicat; Martinum attollit; Martinum inclamat; Martini facit audiri mirabilia. Tandem 129.1039D| creditori reconsignat pecuniam. Plebs urbana concurrit et rustica, clero praeconante, praesente Marchisio simul et protestante miraculum exponitur. Christi gloria, Martini pietas in communi laudatur.
Vir igitur praeclarus, quem et ingenuitas et liberalitas exornabat, et Martini praerogata humanitas ad melius incitabat, regressus ad propria, sancti beneficiis haud ingratus exstitit. Nempe ecclesiam in honore domni Martini in proprio fundavit allodio, eamque de propriis redditibus sua munificentia ampliavit, ut conventu monachorum inibi congregato, et praelato eis Patre abbatiam fore in perpetuum constitueret, in qua usque hodie in honorem Dei et 129.1040A| laudem sancti Martini floret religio, Christique servitus liberalis in dies exsolvitur. Crediturque quod illustris Marchisii, etsi sanguinis generositate inferior, morum tamen nobilitate, praecipue circa Martini honorem, se probavit ingenuum. Nam et ipse propriis sumptibus in Martini honorem ecclesiam construxit, cui tantum reddituum acquisivit quantum conventui monachorum ibidem Deo et beato Martino servientium plenissimos sumptus sufficere potuisset. Florent autem hodieque ambae ecclesiae, quae ingredientibus nobis Italiam perviae sunt, vicinae scilicet Susensi pago.
III.
In diebus illis ad beati viri sacrosanctum tumulum undecunque patriae energumeni ferebantur. Mirum in modum mortui virtus circa vivos salutem 129.1040B| operabatur, nec quisquam optata sanitate frustrabatur, nisi cujus fides infirma de Martini potentia haesitabat. Erat tunc temporis daemoniacus quidam aetate juvenis, militaris progenie, Gimo nomine, de castro Prierato oriundus. Hunc parentes vinctum catenis ministrorum obsequio ad sancti basilicam exhiberi fecerunt. Daemon autem qui eum invaserat, et durus possessor praesidebat, illo ad multorum confusionem, ut proprio organo, abutebatur. Quicunque enim in ejus venisset praesentiam capitalis criminis noxe obnoxius, statim tempus, locum, personam, modumque facinoris daemon in ejus faciem irreverenter coram omnibus exponebat.
Tanta erat in daemone perspicacia scelerum quod quidam clericus sancti, Fridericus nomine, dives 129.1040C| opum, clari sanguinis, nonnullius etiam dignitatis in ecclesia (nam subdecanus erat) audiens, graviter tulit, tantam scilicet a Deo diabolo permissam potestatem ut homines, praesertim Christianos, communicaret infamiae. Denique in praesentia daemoniaci cum hac querela venit. In quem diabolus, ejus dirigens oculos quem occupaverat, per os ipsius ait: Et tu de sano capite nos objurgas, qui hac nocte tale facinus cum tali persona, tali loco, admisisti. Erubuit clericus; divertensque ab eo sacerdotem evocat, in partem secedit, crimen a daemone sibi objectum, et si qua forte premebant conscientiam, spiritu contrito damnat, voce humili confitetur, judicio se sacerdotis subdit, satisfactionem sibi injunctam prompta alacritate amplectitur. Sicque tandem 129.1040D| fidei virtute animatus ad daemoniaci rediens praesentiam, Et de me, inquit, quid dicis? In quem ille, ut suum erat, torvos intendens oculos, Et saepe hunc multum respectans, Recede, inquit, a me, quia nihil nostrum in te reperio. Quo clericus audito, Christi gloriam sanctaeque confessionis virtutem suae praeferens confusioni, exclamavit et dixit: Audite, fideles, attendite, populi, quanta sit fidei nostrae virtus, quam admirabilis quamque efficax sit confessionis indicibile sacramentum. Audistis enim qui coram aderatis quam turpia mihi improperavit daemon, qui hunc hominem obsidet, et utique vera. Nunc autem facta confessione, et criminum vera de corde abrenuntiatione, ecce nihil in me suum recognovit. 129.1041A| Quapropter unanimes Deum deprecemur fideliter ut hominem istum liberet a daemone quo obsidetur. Tunc daemon per os energumeni: Vos, inquit, omnes non timeo, nec meum palaestritem per vos dimittam. Solus Martinus hoc poterit et hoc tamen in ejus honore missa celebrata.
Quod audientes clerici, consilio inito inter se dixerant: Etsi diabolus mendax est, certe vel quandoque dicere verum cogitur. Non igitur ab ipso fidem capientes, sed ab eo cui invitus testimonium perhibet, in his nos domni Martini gloriosi missam celebremus, credentes in eum qui et malis bene utitur. Nec mora; festiva in crastino missa celebratur in honore sancti. Dumque post communionem sacram, Martinus Abrahae sinu laetus excipitur, clerus 129.1041B| decantaret, diabolus non ferens tantam laudem Martini, tetrum clamorem emittens, tetrumque relinquens odorem, ab energumeno discedens, eum sanum et invitus deseruit. Quod clericus videns non fuit ei satis sub communi clericorum vita sancto deservire Martino, sed placitam Martini vitam professus, in majori monasterio monachicum habitum monachumque virtute suscepit, et monachus factus, monachi vigilavit in actus, adeo ut postea custos ordinis in eodem monasterio prae sanctitate vitae et religionis custodia poneretur. O Martinum nulli fere sanctorum meritis inferiorem, nulli secundum potentiam, nulli visceribus charitatis minorem, qui mirabiliter daemoniacum curavit, et ejus sanitatem clerico suo misericorditer verae salutis causam esse 129.1041C| donavit. Martinum igitur energumeni laudat medela. Martinum magnificat plebis admiratio et devotio. Martinum vero glorificat clerici ad Dominum conversio perfecta. Et ubique tanto mirabilior Martinus habetur quanto poscentium fides ad Dominum ad ipsumque devotio promeretur.
IV.
Per idem tempus Sanubertus quidam diutino languore contractus, cui nulla remedia valebant proficere, cum ad tumulum beati Martini in lecto fuisset allatus, primum circa genua, in quibus graviorem patiebatur dolorem, sudore coepit non parvo madescere deinde tepefactis venis, reparatisque nervis, redivivos pedes extendit. Nec multo post cernente populo, surrexit incolumis, pedibusque suis 129.1041D| ad propria remeavit qui manibus allatus fuerat alienis.
V.
Item quaedam mulier, nomine Roscelina, quam malignus spiritus per quinquennium possederat, et ab omni membrorum privatam obsequio, ab introitu quoque ecclesiae diu prohibuerat, postquam basilicam sancti antistitis introivit, continuo liberata a daemonio, totius corporis alacritatem non sine admiratione multorum sub momento recepit. Cui deinde domum revertenti ut candelam praepararet, quam cum aliis fidelibus veniens offerret, sed unde emeret omnino non haberet, quidam monachus angelica canitie decoratus in foribus ecclesiae obviavit, dansque illi purissimi candoris nummum, subito non comparuit. Accepto mulier nummo, et nummulariis 129.1042A| ostenso, tres obolos mutuo sumpsit, quibus candelam comparatam rediens ad sancti tumbam obtulit. Haec res omnibus civibus Turonensis civitatis eadem femina referente innotuit.
VI.
Sub ipso tempore alia femina, nomine Agnes, de oppido Faiae manum pedumque officio per biennium destituta, ut ad sepulcrum beati antistitis post longos labores potuit accedere, tam fuit illi cito sospitatem recipere quam postulasse.
VII.
Cum itaque pro tantis et tam manifestis miraculis clerici signa pulsarent, et hymnum Te Deum laudamus jucundis vocibus decantarent, quidam clericus de ecclesia beati Petri puellaris in pede cancri ulcere percussus, audita cantantium voce, nisu quo potuit, comitum sustentatus auxilio, miracula quae 129.1042B| ibi fiebant visurus, basilicam beati Martini introivit, statimque, quod mirabile dictu, sanitatem, quam non petebat, eadem hora adipisci promeruit.
VIII.
Sed et puella, nomine Osanna, quae prae diuturno ambarum tumore manuum operandi usum amiserat, suffragio sancti viri fide devota invocato, per immutationem dexterae excelsi pristinae restituta est sospitati.
IX.
Eodem nihilominus die quidam puer, nomine Gaufridus, contractis genibus per triennium infelicia membra baculo sustentaverat. Qui, virtute beati Martini renovatus, baculo quo pro pede uti solebat, in basilica sancti confessoris ad memoriam posterorum deposito, et a trabe suspenso, gratulabundus et incolumis populo spectante ad sua repedavit. 129.1042C|
X.
Item aliud huic simile non est silendum miraculum. Nam quaedam mulier, nomine Maria, cui vir suus, suadente diabolo, nervos tibiarum ferro absciderat, amisso gradiendi usu per triennium domi elanguerat. Quae, audita tot signorum potentia, se sustentans baculo, nisu quo potuit ad tumulum sancti viri accedere non distulit, juxta quem orationi cum lacrymis diutius incubuit. Mira deinceps res secuta est. Oratione namque completa, multis videntibus, rejunctis nervis genibusque reparatis, subito mulier se erexit. Moxque concito gradu domum venit, et eadem hora rediens, cortinam, quam domi habebat, laetabunda attulit, allatam ad memoriam sancti viri cum gaudio et devotione obtulit.
XI.
129.1042D| Praeterea Hedigunnis quidam sagenarius, cui ambae manus curvatae simul et tumefactae longo tempore usum piscandi negaverant, mox ut tumbam sancti antistitis firma fide tetigit, in conspectu populi circumstantis, utriusque palmae sedato tumore, et expulso dolore, sanitatem quam puro corde poposcerat impetravit, redivivaque dextera, tota plebe in laudibus Dei acclamante et prae gaudio flente, ibere se signavit.
XII.
Nec minus his gloriosum addendum credo miraculum. Tot itaque et tantorum circumquaque discurrente praeconio signorum, inter caeteros debiles ad memoriam sancti antistitis undique confluentes, affuit et quaedam calamitosa puella, nomine Theophenia, 129.1043A| damno aridi imo praemortui corporis nota multis. Illam quippe insanabilis morbus, qui a medicis fistula dicitur, consumptis omnino carnibus et scabie per multa foramina jugiter diffluente, exsanguem et macilentam reddiderat. Haec igitur omni prorsus spe recuperandae aliquando sanitatis fraudata meritis beati Martini integritatem omnium membrorum peste fugata sub momento recepit.
XIII.
Sub ipso tempore quaedam adolescentula, nomine Petronilla, tantae debilitatis vinciebatur incommodo ut plantae pedum ad poplites reflexae suo frustrarentur officio. Haec itaque duobus lignis, quibus pro pedibus utebatur, membra vectitans paralytica, ad mausoleum beati Martini firma fide accessit. Quod devote amplectens et cum lacrymis deosculans, 129.1043B| invocato sancti confessoris nomine, optatam diu et integram eadem hora meruit adipisci sanitatem.
XIV.
Nec minus et matrona quaedam, Galliciana nomine, non humili orta progenie, nota quidem multis, pro honesta conversatione amabilis, sed diuturna totius corporis infirmitate confecta, proximam morti calamitosam deducebat vitam. Si quidem sopitis faucibus, obstrictisque gutturis meatibus, usum pariter et appetitum comedendi penitus amiserat. Haec tandem salubri potita consilio, vecta equo, et clientum ducta obsequio, tumulo sancti Martini prosternitur. Nec multo post oratione fusa, beati Martini meritis toto renovato corpore, gratias 129.1043C| agens, a pavimento erigitur, gaudensque et incolumis post aliquantos dies ad propria revertitur.
XV.
Eodem quoque die puella, nomine Prima, debilitate contractorum genuum et arentis dexterae infortunio tristis, per decem annos et octo infelicem duxerat vitam. Hanc denique Christus restauratis gressibus, reformataque dextera, ob merita servi declaranda ad gloriam et laudem nominis sui incolumem et laetabundam remisit ad sua.
XVI.
Per idem tempus erat et Alexandra, mulier discrimine aridi pedis nota multis, quae ad compage viventis corporis pedem emortuum, non ad opus, sed ad onus, per triennium misera circumferebat quo potius ferri debuerat. Haec igitur fide roborata ad sepulcrum gloriosi confessoris, ubi multi aegri 129.1043D| quotidie sanantur, accedens, pavimento cum lacrymis et precibus prosternitur. Nec mora: spectante populo (dies enim Dominica erat), integram a Domino obtinuit sanitatem, et altera die gratulabunda ad sua recessit.
XVII.
Eodem quoque die aliam mulierem paralyticam, longo omnium membrorum officio destitutam, cum ad tumulum sancti viri in grabato a fidelibus delata fuisset, Christus per viri sancti merita, expulsa omni aegritudine, diem comparare dignatus est.
XVIII.
Nec minus eodem die quaedam pulchra facie puella, sed nomen nescimus, gloriosi beati Martini meritis ad laudem Christi ab eadem incommoditate, 129.1044A| multis astantibus et prae gaudio flentibus, liberata est
XIX.
Circa idem tempus virguncula quaedam Guiburgis nomine, ab ipsis uberibus matris oculorum luce privata, auditis sancti confessoris virtutibus, ut ad ipsius tumbam duceretur fideliter flagitabat. Quo cum adducta fuisset, omni caecitate discussa, lumen diu optatum sine mora recepit, gaudensque et gratias agens, sequenti die ad sua repedavit.
XX.
Orientium quoque quemdam puerum paralytico morbo diutius detentum, cum beati viri mausoleum puro corde et fide non ficta tetigisset, Christus ad merita sui famuli magis magisque declaranda, expulso omni languore, integre restituit sanitati; et 129.1044B| eodem die rediit, qui maternis fuerat deportatus officiis.
XXI.
Sub eodem tempore Gonerannus Burelli (hoc erat nomen infirmo) per beatum Martinum virtutis divinae sumpsit remedium. Qui cum per septennium fracti et arefacti brachii officio frustraretur, cum aliis fidelibus ad vigilias sancti confessoris Martini pernoctaturus, fide plenus advenit. Dumque ingenti fletu et gemitu oraret ut sibi Christus placaretur et pristinam redderet sanitatem, repente comperit suum divinitus extendi brachium, quod longo ante tempore fuerat curvum. De quo eadem hora sanato cruor uberrime fluens gloriosum astanti populo et insolitum praebuit spectaculum. Quantas tunc laudes multitudo fidelium Domino 129.1044C| decantaverit, quantis confessorem praeconiis extulerit, lectori relinquimus aestimandum.
XXII.
Unum inter caetera est apud nos factum, non majus quam praedixi, sed tam clarum atque illustre miraculum ut nullum, arbitror, in toto pago Turonensi qui hoc et non viderit, et audiendo non didicerit, nullum qui oblivisci aliqua ratione potuerit vel debuerit. Quidam enim senex rusticanus, nomine Herbetus de vico qui dicitur Noviacus: cum die medio aestatis tempore purgaret triticum in area, invasus a daemone, spumans et evomens, aestuans et fremens, post triduum amisit linguae officium. Cumque nullum omnino per sex dies per se sumeret cibum, ad beati Martini tumulum a suis deductus; quo tacto, tria ibi simul miracula 129.1044D| sub momento Christus operatur: dum nequam spiritus effugatur, linguae nexus enodatur, homo ab omni languore liberatur. Demum cum pro gratiarum actione ad capsam sancti confessoris duceretur, rogabat circumstantes tam laicos quam presbyteros ne hostem suum, utique daemonem, post se venire permitterent. Hoc igitur signum, quod breviter juxta veri fidem perstrinximus, toti civitati Turonicae, ipso narrante, innotuit.
XXIII.
In festivitate itaque protomartyris Stephani, quae aestivo tempore celebratur, cum nocturnam synaxim clerici decantarent, quidam paralyticus de vico qui dicitur Puteolus, per multos 129.1045A| annos omni membrorum officio destitutus, ad tumbam sancti cum aliis quampluribus excubans, diu optatae redditus est sanitati. Quem Alermus de Carenciaco, vir nobilis, dominus ejus, multique alii cum illo utriusque sexus et diversae aetatis, quantas ibi prae gaudio lacrymas fuderint, quantas tibi, bone Jesu, gratias egerint, non est nostrae facultatis edicere.
XXIV.
Petrum quoque quemdam puerum, notis honestisque parentibus in confinio civitatis Aurelianensis procreatum, quem morbus, non natura, per biennium curvaverat, nec oculos ad coelum levare permittebat, vidimus eodem erecto toto corpore alacriter deambulare, virtutemque sancti confessoris populis undique advenientes, ostensa incolumitate, 129.1045B| manifestare.
XXV.
Nec minus et alius puer, ab urbe Cenomannica delatus, quem Ingelgerius comes Andegavorum diligenter nutriri fecerat, et in filium adoptaverat, ut sancti mausoleum attigit, ab eadem incommoditate sanus factus est.
XXVI.
Per idem tempus alius puer, nomine Guffierius, diutina membrorum debilitate contractus, cum a matre sua per jumentum ad memoriam sancti adduceretur, longe adhuc positus, id est, quarto ab hac urbe milliario, sensit sibi dari divinae virtutis remedium. Qui statim descendens de animali cui insidebat, ad locum confessoris concito gressu sanissimus advenit, vetustamque infirmitatem, quam perpessus fuerat, novamque 129.1045C| incolumitatem, quam sibi Christus per beati Martini merita praebuerat, fidelibus in communi audientia exposuit.
XXVII.
Mulierem quoque de Barbivio, cui nomen erat Ermengardis, cum ad memoriam viri Dei accedere festinaret, in ipso itinere adhuc longe positam visitavit Oriens ex alto (Luc. I, 78). Egressa siquidem de domo sua, sicut ipsa narrante didicimus, ut ad vigilias sancti accurreret, oculorum lumen, quod longo tempore perdiderat, stupentibus qui comitabantur eam, in via recepit, ducemque sui ulterius non requirens, ad locum quem optaverat pervenit; ubi oratione fusa, dataque solemniter oblatione, cum gratiarum actione sequenti die laetabunda et incolumis ad sua remeavit. 129.1045D|
XXVIII.
Circa idem tempus duae infelicissimae mulieres, quarum nomina memoriam meam praeterierunt, molestia fistulae diu laboraverant, quae per septimanae circulum totam suis basilicam replentes clamoribus, viscera nostra calamitosis planctibus turbaverant. Denique Pater misericordiae earum miseriae et nostrae, praestita illis pariter sanitate, finem imposuit.
XXIX.
Sub ipso tempore alia puella toti nostrae civitati prae diuturna caecitate cognita, ad tumbam servi Dei cum lacrymis et precibus pernoctans per aliquos dies, depulsis veteribus tenebris, peregrinum lumen sub momento recepit.
XXX.
Hoc non praetermittendum aestimo quod 129.1046A| venerabilium personarum relatione me didicisse gaudeo. Theophania, Christi famula, abbatissa monasterii beatae Mariae perpetuae Virginis, quod Bellusmons dicitur, religiosis muneribus sanctum Dei honorare cupiebat. Cum itaque cereos quos ut offerret ei praepararet, ecclesiasticis, ut assolet, occupata negotiis deferre tardaret, cuidam ejusdem famulo, nomine Bosogono, boni testimonii viro, beatus Martinus per visum noctu apparuit. Quem benigne alloquens, blandaque manu caput ejus demulcens: Eia, inquit, frater, surge, et ad dominam tuam proficiscere, dicesque ex mea parte quatenus munuscula quae mihi se daturam devoverat ulterius reddere non differat. Quo dicto, cum Bosogonus evigilaret, et quid domina sua sancto confessori promiserat penitus 129.1046B| ignoraret, ad eam velociter currit, et quid sibi sanctus dixerat revelavit. Sanctimonialis vero femina cum narrantis verba audisset, promissionis suae statim reminiscens, seque de negligentia sua redarguens, ut tandem vota compleret, cum festinatione venit, cereosque quos jampridem confessori spoponderat solemniter ei et devote reddidit.
XXXI.
Herveus quidam juvenis de territorio Pictavensi, cum circiter decem per annos aridum brachium spe obtinendae sanitatis per plurima sanctorum loca deferens, nullum adhuc laboris sui fructum percepisset, in vigilia sancti Laurentii, quae dies Dominica habebatur, cum aliis fidelibus pia mente et fide devota ad sepulcrum benignissimi Patris accessit. Quod cum factum fuisset, meritis sancti 129.1046C| confessoris sospitatem diu desideratam, omni populo in laudes Christi acclamante, eadem hora recepit.
XXXII.
Quodam nihilominus die duo juvenes, surdi pariter et muti, quorum alter Draco vocatus, de vico quem Launacum vocant, alter vero dictus. . . . . de vico quem nominant Cameliacum, mausoleum piissimi confessoris pulchra fide certatim deosculantes, officium linguae simul et aurium, quem natura eis denegaverat, meritis sancti viri una eademque hora percipere meruerunt.
XXXIII.
Item ipso die, quaedam mulier, Hildegardus nomine, de vico qui dicitur Novus burgus, eodem quo et praefati juvenes infortunio damnata parem cum eis gratiam a Christo adepta est. 129.1046D|
XXXIV.
Postea in solemnitate beati Laurentii, cum Andreas puer, de Oratorio septennium transfigens, in nubilo caecitatis, tractus a matre ad locum confessoris pervenisset, statim in conspectu populi circumstantis, tenebris inter ulnas suae genitricis ignotum diem subito videre promeruit.
XXXV.
Sub ipso die quaedam mulier, nomine Aiga, de castro quod Cormanacum vocatur, contractorum artuum debilitate per quinquennium moesta, piissimi Patris meritis pristinae restituta est sanitati.
XXXVI.
Puellam quoque de Asaiaco, Hildegardis nomine, eodem die Christus ab eadem calamitate ad honorem servi sui liberare dignatus est. 129.1047A|
XXXVII.
Item ipso die, puer quidam, Fulco nomine, de vico Sancti Clementis, longo tempore debilitatum pedem baculo circumferens, mox ut tumbam sancti tetigit, omni dolore caruit, et cum eo alius qui manus officium amiserat sospitati redditus abscessit.
XXXVIII.
Post hoc puer quidam de Semblenciaco, Joannes nomine, qui annuo morbo fistulae in brachio adeo confectus erat ut consumptis putredine carnibus etiam corrosa vermibus ossa ab intus deciderent, ad tumbam sancti antistitis aliquantis diebus excubans, et Dominum Jesum ut sui misereretur aliquantis gemitibus exorans, effugata peste mortifera, pristinaque sanitate meritis beati Martini integre recepta, populo magna, nobis majora, sed suis 129.1047B| maxima praebuit gaudia.
XXXIX.
In hoc etiam fuerunt admiranda et ubique praeconanda sancti confessoris merita quod, non minus absentes aegros et longe positos quam praesentes, id est tumulo suo assistentes, si firmam spem et fidem habuerunt, per Christi gratiam curare consuevit. Ad hoc praesens non unus aut duo, sed plures deducantur in medium. Garinus, puer de Faia, vertigine capitis totiusque corporis molestia vexabatur. Nec minus per idem tempus puella, Ermengardis nomine, de vico quem Bucseias nominant, maledicto iratae matris, imo potius inscrutabili Dei judicio, contractarum manuum injuriam patiebatur. Hi itaque cum pro ipsis parentes et propinqui sui fide pleni votum facerent, et eos ad locum sancti 129.1047C| adducerent, adhuc longe in via positi, diu desideratam incolumitatem a Christo per beatum Martinum se percepisse gratulati sunt.
XL.
Sub ipso tempore erat apud Salmurum castrum mulier opulenta et multis nota, sed nomen ejus memoriam meam fugit, quae contractarum palmarum infortunium incurrerat. Haec etiam audita fama signorum quae per famulum suum Christus operabatur, cum quadam nocte se in lecto recepisset, ut sequenti die vita comite ad vigilias sancti confessoris cum oblatione digna properaret, obdormivit, statimque evigilans, tanta facilitate manus renovatas aperuit acsi in eis nullam prius aegritudinem passa fuisset. Deinde facto mane, ut votis satisfaceret, locum sancti adiit; ubi fusa cum lacrymis 129.1047D| oratione, exhibitaque solemniter oblatione, laeta et incolumis ad sua recessit.
XLI.
Erat nihilominus Osanna in confinio Caynonis castri, quae diuturna totius corporis incommoditate laborabat. Sed et ipsa tantarum virtutum audita potentia, cum ad memoriam sancti gratia recuperandae incolumitatis pedibus suis ire nequiret, vehiculum sibi praeparari fecit. Quod cum ascendere voluisset, eadem hora divinae virtutis sensit sibi adesse remedium. Denique relicto vehiculo, gressu concito ad sepulcrum beati Martini laetabunda cum oblationibus venire non distulit, sanitatemque meritis sancti antistitis sibi divinitus praestitam populo circumstanti ex ordine retulit. 129.1048A|
XLII.
Gaufridus quoque puer de vico qui dicitur Blarenciacus ab eadem calamitate, eodem tempore, interventu sancti confessoris sub momento liberatus est.
XLIII.
Per idem tempus, femina quaedam de Montaureo castro, nomine Ermengardis, fracti et aridi lacerti infortunio per quinquennium damnata beati materiam miraculi praebuit. Cunctis siquidem unius mensis noctibus ad ejus mausoleum cum multo fletu et gemitu contenta vigilans, tandem divinitus visitata est. Brachium enim illius, osse reintegrato, venis repletis, nervis renovatis, finito mense revixit, suoque corpori non segnius quam alterum ad usus necessarios postea ministravit.
XLIV.
Nec minus eodem tempore puer quidam 129.1048B| de vico cui nomen est Senterius eodem detentus incommodo similem gratiam divinitus adeptus est.
XLV.
Sed puella nomine Menoldis de vico quem Montricardum nominant, dum quadam nocte aestivo tempore cum messoribus in area quiesceret, repente conspexit teterrimos spiritus in specie militum armatorum super se discurrere et se vehementer opprimere. Qua horrenda visione exterrita, et pene amens effecta, eadem hora usum loquendi amisit. Cum vero post trium septimanarum circulum ad tumulum sancti a suis deducta fuisset, mox in laudes Christi et famuli sui Martini os aperuit, quod sibi daemonum terribilis effigies divina permissione concluserat. Hoc etenim putavimus factum ut opera Dei per beatum Martinum in ea manifestarentur. 129.1048C|
XLVI.
Duas quoque puellas, quarum Legardis de vico cui nomen Espeniacus, altera vero de castro quod Vilencastri nuncupant, ille qui bene omnia fecit, una eademque die surdas pariter et mutas ad honorem famuli sui fecit audire et loqui (Marc. VII, 37). Proinde quantas ibi populus de diversis regionibus ad memoriam sancti confessoris aggregatus Creatori laudem persolvit, nullus narrando explicare poterit mortalium.
XLVII.
Item ipso die puerum quemdam, Guillermum nuncupatum, de castro quod Prulliacum vocant, cui totum tergum gibbus deformis in spina succrescens opprimebat, Dominus misericorditer visitare dignatus est. Cum enim ab utero matris esset 129.1048D| totus curvus, sublato gibbo venustatem formae quam sibi natura negaverat, per beatum Martinum innovatus et erectus, flente prae glaudio plebe et gratias agente, sub momento recepit.
XLVIII.
Item sequenti die puella, nomine Joanna, de vico qui Crevanturus dicitur, debilitate contracti corporis biennio damnata, palmarum et genuum officium coacta verterat in usum pedum. Mox vero ut ecclesiam beati Martini puro corde et mente non ficta ingressa est, in medio turbae circumstantis repente sanitatis diu optatae munere per beatum Martinum laetificata est.
XLIX.
Item ipso die quidam puer, nomine Bernardus, de castro Montesauro, decennio vexatus 129.1049A| parem divini muneris gratiam se recepisse gratulatus est.
L.
Nec hoc praetermittendum existimo quod multis fidelibus notum esse non dubito. Quidam infantulus infirmata vesica calculosus erat effectus. Hic a matre sua spe obtinendae sanitatis ad sancti viri sepulcrum delatus est. Cumque totam noctem illam nimiis arctatus doloribus duxisset insomnem, solius mortis adventum praestolabatur. Denique facto mane imminet ei conatus ejiciendae urinae. Quod mater ut comperit, statim manum virgulae parvuli sui supposuit, ejectumque instar fabae calculum, sequente urina, suspiciens planctum in gaudium, lacrymas in laudes vertit, et eadem hora cum rediviva sobole ad propria remeavit. 129.1049B|
LI.
Interpositis autem paucis diebus puella quaedam, Vinargandis nomine, de oppido quodam in pago Bituricensi sito quod Paludellum vocatur, ab ipsis cunabulis oculorum luce fraudata, postquam sancti confessoris tumulum osculari meruit, depulsis veteribus tenebris, coram omnibus qui ibi aderant, favente Deo, clarissimum sub momento visum recepit.
LII.
Deinde procedente tempore duo pueri quorum unus ex oppido Castellione nuncupato, nomine Petrus, alter vero de viculo cui nomen est Luciacus, territorio Bituricensi, Guillermus et ipse nuncupatus, ambo immundorum spirituum infestatione horribiliter vexati, dentibus vehementer stridebant, semetipsos et omnes sibi propinquantes morsibus 129.1049C| dilacerabant. Quamobrem funibus astricti, sensu funditus perdito, ad locum ubi sancti viri corpus honoratur non sine magno labore adducti sunt. Qui per aliquot dies ibidem commorati, Domino miserante et beato Martino intercedente, a malignorum spirituum rabie liberati, sensu reddito, incolumes ad propria sunt reversi.
LlIl. Circa idem tempus duo fabri, quorum alter de castello Busenciaci, Robertus nuncupatus, alter de Argeio, Gaufridus vocatus; brachiis longo tempore arefactis, manibus contractis, diuturnae otiositati, non voluntariae . . . . . . sed vacabant. Isti igitur cum precibus et votis ad tumulum hominis Dei aliquantis noctibus vigilatis, optatae per biennium 129.1049D| sanitati una eademque hora pariter sunt restituti.
LIV.
Nec hoc silendum puto quod in conspectu multorum factum scio. Filia cujusdam mulieris in Turonica civitate, febrium igne succensa vexabatur, et ita aestuantis corporis accensio puellulae medullas corpusque consumpserat ut in ea spes vitae nulla remaneret, sed desperatione conclamata sequeretur. Quid plura? Medicorum remedia subtrahuntur, solus luctus matri reservatur. Quae ad beatum virum totam spem convertens tollit corpus jam fere, ut diximus, exanime. Cumque a multis admoneretur ut cadaveri exstincto sepulturam praepararet, fide plena sobolis suae deferens membra praemortua ad tumulum viri Dei flens et ejulans accurrit; ubi exhibita 129.1050A| oratione simul et oblatione, protinus puella, omni dolore effugato, totius incolumitatem corporis beato mediante Martino se recepisse in momento gavisa est.
LV.
Item huic simile non debeo reticere miraculum. Ipso die alia mulier apud Pontem Cari lugebat parvulum jam imminente mortis periculo desperatum. Cumque et infans solam necem operiret et mater de sepultura ipsius jam cogitaret, admonetur a fidelibus quatenus infantulum devovens ad memoriam sancti viri afferret. Quod cum fecisset, puerulus sanitatem recepit, et mater cum sobole laetabunda ad sua repedavit.
LVI.
Multa quidem miracula praetermittimus quae vidimus et audivimus, ne lectori fastidium facere 129.1050B| videamur. Quod autem scribimus coram Deo testificamur, quod ad sancti hujus, de quo loquimur, venerabilem memoriam, qua saepe imbecillium sanantur infirmitates plurimorum. Caecis quippe restituitur visus, illisque ipse mundus aut datur novus, aut redditur perditus. Otiosis surdorum auribus fugata insensualitate tribuitur proprio sensu uti. Manus pedesve morbo debilitati optato restituuntur officio. Reparantur paralytici, renovantur aridi, a daemonibus liberantur energumeni. Sed quid moramur in singulis? Enumeret sanitates cui vacat enumerare infirmitates. Ut omnia compendiose claudamus, quisquis plenus fide ad ejus tumulum incommoditate qualibet accessit affectus, opem sanitatis, quam digne et fideliter expetit, divinitus obtinuit.
129.1050C| Sed et nunc ad miraculorum gratiam revertamur. Vodium nomen est praedii ubi jacebat aegrotus Hugo nominatus. Hic itaque multis diebus toto corpore debilitatus, saepissime a propinquis admonitus ut auxilium beati Martini puro corde imploraret seque ei tota devotione committeret. Quorum suggestionibus ille jam morti proximus acquiescens, mox ut beato viro firma fide sese devovit, paulatim morbo recedente coepit convalescens lecto relicto deambulare. Sequenti die aggrediens iter ut ad memoriam sancti viri venire tentaret, tantam in ipsa via divinitus adeptus est valetudinem ac si nullam prius passus fuisset aegritudinem.
LVII.
Est operae pretium de tribus hydropicis rem 129.1050D| gloriosam memoriae thesauro commendare. Isti siquidem diversis in locis positi, eodem incommoditatis genere detenti, cunctis hydropico morbo artubus tumefactis, recuperandae aliquando sanitatis spem amiserant. Ex quibus primus erat de pago Cenomanensi, ex oppido Malicorna nuncupato. Secundus de provincia Andegavensi, ex vico quem Burgulium vocant. Tertius de territorio Pictavensi, de burgo, qui dicitur Estubiliacus. Tres igitur isti pari loco salvatoris clementiam ut sibi sanitatem meritis beati Martini indulgeret jugiter flagitantes, diversis provinciis, sicut supra taxavimus, constituti, paris spiritualis medicinae gratiam consecuti sunt.
LVIII.
Eodem nihilominus die mulier quaedam, 129.1051A| Maria nomine, ab eadem qua et tres praefati viri incommoditate liberata est.
LIX.
Circa idem tempus alia femina, Nia nomine, de castro Loca, muta, surda et caeca, mediante sancto, sub uno momento visum, auditum et linguae officium divinitus recepit. 129.1052A|
LX.
Guillermus quoque parvulus puer ex oppido cui nomen est Montaureus oriundus, cum jam praevalescente morbo morti esset deditus et vicinus, mater eum morientem filium meritis beati Martini tota devotione commisit. Quod cum fecisset, qui necis faucibus jam tenebatur, statim vitae donatus est.