 Liber II — § 111 |
Liber II — § 113  |
CXII.
1(cviii.) Pars nostra terrarum, de qua memoro, ambienti (ut dictum est) Oceano velut innatans, longissime ab ortu ad occasum patet, hoc est, ab India ad Herculis columnas Gadibus sacratas, octuagies quinquies centena sexaginta octo mill. pass., ut Artemidoro auctori placet ; ut vero Isidoro, nonagies octies centena, et xviii mill. Artemidorus adjicit amplius, a Gadibus circuitu Sacri promontorii ad promontorium Artabrum, quo longissime frons procurrit Hispaniæ, ccccxci. 2Id mensuræ duplici currit via. A Gange amne ostioque ejus, quo se in Eoum Oceanum effundit, per Indiam Parthyenenque, ad Myriandrum urbem Syriæ in Issico sinu positam, quinquagies bis centena, xv. mill. pass. Inde proxima navigatione Cyprum insulam, Pataram Lyciæ, Rhodum, Astypalæam in Carpathio mari insulas, Laconicæ Tænarum, Lilybæum Siciliæ, Calarim Sardiniæ, vicies et semel centena, tria mill. pass. Deinde Gades, duodecies centena, et quinquaginta mill. pass. Quæ mensura universa ab eo mari efficit octogies quinquies centena, lxviii mill. pass.
3 Alia via, quæ certior, itinere terreno maxime patet, a Gange ad Euphratem amnem quinquagies et semel centena mill. pass. et lxix. Inde Cappadociæ Mazaca, cccxix mill. Inde per Phrygiam, Cariam, Ephesum, ccccxv mill. Ab Epheso per Ægæum pelagus Delum, cc. Isthmum, ccxii, quingenti. 4Inde terra, et Lechaïco mari, et Corinthiaco sinu, Patras Peloponnesi, xc mill. Leucadem, lxxxvii millia, quingenti : Corcyram, totidem : Acroceraunia, cxxxii millia quingenti : Brundisium, lxxxvii millia, quingenti : Romam, ccclx millia. Alpes usque ad Scingomagum vicum, dxix. Per Galliam ad Pyrenæos montes Illiberim, dccccxxvii. Ad Oceanum et Hispaniæ oram, cccxxxi. Trajectu Gadis, vii millia, quingenti. Quæ mensura Artemidori ratione efficit octuagies novies centena, xlv.
5 Latitudo autem terræ a meridiano situ ad septemtrionem, dimidio fere minor colligitur, quadragies quater centena, xc millia. Quo palam fit, quantum et hinc vapor abstulerit, et illinc rigor. Neque enim deesse arbitror terris, aut non esse globi formam ; sed inhabitabilia utrinque incomperta esse. Hæc mensura currit a littore Æthiopici Oceani, qua modo habitatur, ad Meroën, decies centena millia. Inde Alexandriam, duodecies centena millia quinquaginta. Rbodum, dlxiii. Cnidum, lxxxvii millia, quingenti. Con, xxv millia. Samum, c millia. Chium, xciv millia. Mitylenen, lxv millia. Tenedon, xciv millia. 6Sigeum promontorium, xii millia, quingenti. Os Ponti, cccxii millia, quingenti. Carambim promontorium, cccl. Os Mæotidis, cccxii millia, quingenti. Ostium Tanais, cclxxv mill. qui cursus compendiis maris brevior fieri potest lxxxix mill. Ab ostio Tanais nihil modicum diligentissimi auctores fecere. Artemidorus ulteriora incomperta existimavit, quum circa Tanaim Sarmatarum gentes degere fateretur ad septemtriones versas. 7Isidorus adjecit duodecies centena millia quinquaginta, usque ad Thulen : quæ conjectura divinationis est. Ego non minore, quam proxime dicto, spatio Sarmatarum fines nosci intelligo. Et alioquin quantum esse debet, quod innumerabiles gentes subinde sedem mutantes capiat ? Unde ulteriorem mensuram inhabitabilis plagæ multo esse majorem arbitror. Nam et a Germania immensas insulas non pridem compertas, cognitum habeo.
8 De longitudine ac latitudine hæc sunt, quæ digna memoratu putem. Universum autem hunc circuitum Eratosthenes in omnium quidem litterarum subtilitate, et in hac utique præter cæteros solers, quem cunctis probari video, ducentorum quinquaginta duorum millium stadium prodidit. 9Quæ mensura Romana computatione efficit trecenties quindecies centena millia pass. Improbum ausum, verum ita subtili argumentatione comprehensum, ut pudeat non credere. Hipparchus et in coarguendo eo, et in reliqua omni diligentia mirus adjicit stadiorum paulo minus xxv millia.
10(cix.) Alia Dionysodoro fides : neque enim subtraham exemplum vanitatis Græcæ maximum. Melius hic fuit, geometrica scientia nobilis. Senecta diem obiit in patria. Funus duxere ei propinquæ, ad quas pertinebat hæreditas. Eæ, quum secutis diebus justa peragerent, invenisse dicuntur in sepulcro epistolam Dionysodori nomine ad superos scriptam : « Pervenisse eum a sepulcro ad infimam terram, esseque eo stadiorum quadraginta duo millia. » 11Nec defuere geometræ qui interpretarentur, significare epistolam a medio terrarum orbe missam, quo deorsum ab summo longissimum esset spatium, et idem pilæ medium. Ex quo consecuta computatio est, ut circuitu esse ducenta quinquaginta duo millia stadiorum pronunciarent.