Notitia utriusque Vasconiae/Liber primus/Caput II
CAPUT II.
[recensere]CANTABRIA à recentioribus variè describitur aliis alios fines ei assignantibus. Florianus Ocampo lib. 4. cap. 3. putat hoc nomine comprehensos esse Vis¬ cainos. Alauenses, & qui hinc totum illum tractum, qui ad Lucronium Rioiæ oppidum patet, incolunt: vbi etiam cxtare ait, hactenus Cantabriæ nomine vicum in edito colle, qui huic regioni nomen dederit. Florianum sequi. tur Garibaius lib. 6. cap. 27. vbi præter iam dictas ditiones, Ipuscuam & montanam Regionem illis adiacentem, Cantabriæ adscribit. Huic suffragantur Mariana, Ludo. uicus Nonius. Ambrosius salazarius. aliique non pauci. Prudentius sandouallius in commentario rerum Mona. sterii sancti Amiliani a se edito fol. 56. his verbis illam describit. La tierra de Cantabria llegava hasta los montes vergidios donde estan el Monasterio de Sant Millan, bolvia por gran̄on hasta la villa de Cereço y de alli tocava en treviño de suerte que lo-groño, que fue cabeça desta provincia, Clavijo, Albelda, Viguera, Nayara y otros lugares estaban en las entrañas de Cantabria cuya parte se llama agora Rioxa y antiguamente Ruconia. In quo sequutus est Rodericum Toletanum & Lucam Tudensem, qui Cantabriæ nomine Rioiam potissimum & circuniectas regiones intelligunt. Idem sandouallius parum sibi constans in vita Pelagii Regis pag. 85. de Cantabria verba faciens hæc habet: Y nο es como algunos pensaron lo-groño ni Navarra ni Rioxa sino las montañas de Santillana val de buron desde san Vincente de la Barquera hasta Mier y Trasmiera baxando por el Rio Ezla hasta donde agora es Sahagun y Carrion y era la cabeça donde residia el que tenia en honor y gobierno esta tierra la ciudad de Cea , que era grande y fuerte desde que los Romanos fueron señores de España . Ioannes de Puente in eo libro, cui titulus eft. De la Conuenientia de las dos Monarchias,, lib.3 . cap. 23. Cantabriâ contineri vult præter Ipufcuam , Alauam , Viſcaiam , & Rioiam , Afturias de Santillana dictas usque ad locum , cui nomen llanes , & quidquid terràrum ab Ibero amne ad montem Idubedam interiacet. Nos etfi certum Cantabria fitum repræfentare vfquequaque haud poffumus , affirmare tamen audemus maximo illos in errore verfari , qui ipfam eifdem cum Viſcaia, Alaua, Rioia, & Ipufcua finibus circumfcribunt , quarum ne vna quidem vlli illius parti annumeranda eſt , quod veterum Geographorum præfertim Ptolemei , Mela , & Plinij libros legentibus palam fiet , nam Ptolemeus feptentrionale Hifpaniæ latus defcribens,primos ab occafu ponit Artabros , & iuxta hos ad ortum Aftures , mox Cantabros, deinde Autrigones atque Cariftos & tandem Vardulos in confinio Galliæ : A Ptolemeo ftant Mela & Plinius , nifi quod vterque Autrigones , ac Cariſtos fub Vardulis videtur comprehendere; quod fi Cantabros admittimus in Viſcaia , Alaua & Ipufcua , quæ vltimæ gentes à parte Pyrenei claudunt Hiſpanias , vbi terrarum fedes fuas accipient Autrigones , Carifti , & Varduli , quas inter Cantabros, & Pyrenei iugi promontorium obtinere debuerant ? Certè fi verum attendimus Ipufcuates & Alauenses Vardulis & Caristis , at Viscainos & Bureuenses Autrigonibus, Rioianos denique Beronibus respondere comperiemus. Nam primò vt ab Ipufcuatibus & Vifcainis ordiamur : Deuam fluuium per Ipufcuam labi nemo est qui nefciat : at eius oftia Ptolemeus in Cariftis ponit : Mela autem hunc amnem Tritium Tobolicum Vardulorum oppidum ( quod H. Coquus Mondragon effe putat ) attingere affirmat. Idem Ptolemeus oftia fluuij Nefuæ, vel Neruæ ( vtramque enim lectionem reperio in exemplaribus editis ) ad Autrigonũ fines trahit , eundémq ; per Autrigones & Origeuiones defcendere, Mela author eft :fed hunc amnem ipfummet effe , qui per Bilbao & Portugalete Viscaię oppida fluens non procul inde Oceano infunditur , ne ij quidem negant ; quorum fententiam hîc oppugnamus , è quibus Florianus lib . 1. cap. 2. & Andreas Poça illius regionis incola in eo tractatu , cui De las antiquas poblationes de España , titulum fecit , Florianus quoque,Iacobus Galdastus , Garibaius, Iosephus Moletius, Tarapha atque Morales Flauiobrigam, quam Ptolemeus in Autrigonibus, Plinius in Vardulis collocat , in Viscaia statuunt , putantque fuiffe vbi nunc Bilbao vel Vermeo vrbes fitæ funt. Vt autem quod de Viſcaia , & Ipuscua diximus , idipsum de Alaua pronuntiemus multis mouemur rationibus : nam & hæc regio in Vardulis erat ( Bardyetæ & Bardyali vocantur Straboni ) quorum fines etiam vlteriùs verfus meridiem & occidentem proceffiffe Alauâ , quemadmodum & Caristorum; ita vt proxima Pompelonenfis ditionis loca contingerent , patet ex eo quod Ptolemeus Tullonium & Tritium Tubolicum Vardulorum ciuitates in eodem gradu latitudinis cum Pompelone locat & quod Author Itinerarij Antonino tributi, Afturicâ Burdigalam petentibus inter Virouefcam , quæ adhuc nomen retinet in regione Bureba & Pompelonem, post Vindeleiam & Deobrigam Autrigonum vrbes , post Beleiam item & Suissatium ( quod Ptolemei Suessatium esse affirmat Çurita notis in Itinerarium ) Cariftorum oppida, Tullonium & Albam Vardulorum ciuitates in itinere oftendit 47.tatùm milliaribus passuum Pompelone diftantes , quæ duodecim leucas noftras fi æquant vix certè fuperant . Vnde manifeftum fit , fancti Vincentij atque Lagardiæ oppida , quæ non ita pridem Nauarræ Regibus fuberant, in Vardulis olim conftitiffe aut faltemfub Cariftis , inter quos & Cantabros etiam ex hac parte inrerpofiti erant Autrigones, ( Allotrigæ, vt videtur, dicti Straboni, ) latè vltra citraque Iberum effusi. Horum vrbs Virouefca nunc l. circiter milliaribus passuum àfinibus A lauæ diftat Occidentem verfus vnde, antequam ad Cantabros perueniatur, occurrit rurfum Tricium aliud Vardulorum oppidum , tefte Plinio , XI. mil. pas. à Viroueſca diftans diuerfum à Tritio Tobollico, quod in Vardulis Deux flumini infidere docuimus ex Mela & Ptolemeo , licet vtrumque confundat Çurita ; diuerfum item à Tritio Metallo , quod inter Beronum vrbes nominat Ptolemeus .Denique ne vel in Rioia Cantabros confiftere patiamur prohibent Strabo & Ptolemeus ,dum ille Cantabros Conifcos Beronibus finitimos esse testatur: hic autem Autrigonibus ad meridiem statim Berones subiicit , quorum vrbem Variam ad traiectum Iberi amnis fitam Lucronium effe exiftimat Morales; At Garibaius & Çurita Vaream vicum modico à Lucronio interuallo fitum. Aliam eiufdem gentis vrbem Tricium Metallum nomine Naïaram effe volunt Sampyrus Asturicensis , Rodericus Toletanus , Lucas Tudenfis , aliique Nauarricarum rerum Scriptores : Çurita autem notis ad Itinerarium,manere adhucTritij nomen vico iuxta Naiaram, affirmat : Atqui cum hæc tria oppida, Lucronium, Varcam & Naiaram,hodie Rioia poffideat, vnà cum circumiectis vicis atque agris Bureuam versus , quis tam caecus qui non videat, Cantabrorum fines multis olim milliaribus ab Alaua & Rioia , abfuiffe? Quod autem Florianus atque eum fecuti Garibaius , Sandouallius & alij plerique Cantabriam vrbem,caput gentis, in ora Iberi amnis,non procul à Lucronio , fitam fuiffe, arbitrantur, noménq ; adhucferuare locum, vbi condita erat, in edito colle, affirmant, nihil hoc ad veterem Cantabriam pertinet, cum nullus Author,antiquæ aut mediæ ætatis, huiusmodi vrbis meminerit, conftétque ex his, quæ iam diximus, Lucronij fedem olim in Beronum & Vafconum confiniis extitiffe .