Opera omnia/Liber Primus/Elegia Quinta

E Wikisource

ELEGIA V.

Asper eram, et bene discidium me ferre loquebar;
   At mihi nunc longe gloria fortis abest

Namque agor, ut per plana citus sola verbere turbo[1],
   Quem celer assueta versat ab arte[2] puer.
Ure ferum[3] et torque: libeat ne dicere quidquam
   Magnificum post hac, horrida verba doma.
Parce tamem per te[4] furtivi foedera lecti
   Per Venerem quaeso, compositumque caput[5].
Ille ego, quum tristi morbo defessa jaceres,

   Te dicor votis eripuisse meis ;
Ipseque ter circum lustravi sulfure puro,
   Carmine quum magico praecinuisset anus.
Ipse procuravi ne possent saeva nocere
   Somnia, ter sancta deveneranda mola.
Ipse ego, velatus filo, tunicisque solutis

   Vota novem Triviae nocte silente dedi.
Omnia persolvi : fruitur nunc alter amore,
   Et precibus felix utitur ille meis.
At mihi felicem vitam, si salva fuisses
   Fingebam demens, sed renuente Deo.
Rura colam, frugumque aderit mea Delia custos,
   Area dum messes sole calente teret,
Aut mihi servabit plenis in lintribus uvas,
   Pressaque veloci candida musta pede.

 Consuescet numerare pecus; consuescet amantis
   Garrulus in dominae ludere verna sinu.
Illa deo sciet agricolae pro vitibus uvam,
   Pro segete spicas, pro grege ferre dapem.
Illa regat cunctos, illi sint omnia curae;
   Et juvet in tota me nihil esse domo.
Huc veniet Messala meus; cui dulcia poma
   Delia selectis detrahet arboribus.

Et tantum venerata virum, hunc sedula curet,
   Huic paret atque epulas ipsa ministra gerat.
Haec mihi fingebam, quae nunc Eurusque Notusque
   Jactat odoratos vota per Armenios.
Saepe ego tentavi curas depellere vino:

   At dolor in lacrimas verterat omne merum.
Saepe aliam tenui; sed jam, quum gaudia adirem ,
   Admonuit dominae deseruitque Venus.
Tunc me devotum descendens femina dixit,
   Et pudet, et narrat scire nefanda mea.
Non facit hoc verbis; facie tenerisque lacertis

   Devovet et flavis nostra puella comis;
Talis ad Haemonium Nereis Pelea quondam
   Vecta est frenato caerula pisce Thetis.
Haec nocuere mihi : quod adest huic dives amator,
   Venit in exitium callida lena meum.
Sanguineas edat illa dapes, atque ore cruento

   Tristia cum multo pocula felle bibat
Hanc volitent animae circum, sua fata querentes;
   Semper, et e tectis strix violenta canat.
Ipsa fame stimulante furens, herbasque sepulcris
   Quaerat, et a saevis ossa relicta lupis.
Currat et inguinibus nudis, ululetque per urbes,
   Post agat e triviis aspera turba canum.
Evenient; dat signa Deus : sunt numina amanti,
   Saevit et injusta lege relicta Venus.
At tu quamprimum sagae praecepta rapacis
   Desere : nam donis vincitur omnis amor.

Pauper erit prasto tibi, praesto pauper adibit
   Primus, et in tenero fixus erit latere.
Pauper in angusto fidus comes agmine turbae,
   Subjicietque manus, efficietque viam.
Pauper ad occultos furtim deducit amicos,
   Vinclaque de niveo detrahit ipse pede.
Heu! canimus frustra, nec verbis victa fatiscit

   Janua, sed plena est percatienda manu.
At tu, qui potior nunc es, mea fata timeto:
   Versatur celeri Fors levis orbe rotae.
Non frustra quidam jam nunc in limine perstat
   Sedulus, ac crebro prospicit, ac refugit;

Et simulat transire domum, mox deinde recurrit
   Solus, et ante ipsas exscreat usque fores.
Nescio quid furtivus amor parat. Utere, quaeso,
   Dum licet; in liquida nat tibi linter aqua.

  1. Agor H Voss uni confisus codici vagor in textum inseruit audaciorem hoc modo fieri locutionem asserens. Verum turbo non vagatur sed agitur; ὀυ πλάζεται Homer. lib. XX vs. 91: ἀλλὰ στρέφεται (Callim. Ep. I vs. 9) Ergo etiam homo turbini comparatus non vagatur, sed quod Tibullus sine controversia scripsit, agitur, στρέφεται, δινεῖται ut apud Theoc. Id II vs 3o HUSCHK. Est turbo genus instrumenti lusorii nempe lignum forma metae inversae, ima sui parte in acutum desinens in summo latius quod a pueris scutica circumagitur; graece vocatur στρόμβος,στρόβιλος,βέμβιξ... Statius, Scaliger, H. Voss. Huschk. et Bach. secuti auctoritatem quorundam apud Charisium scripsere turben invitis omnibus libris. Sed ipse Charisius in eadem pagina scripserat: "Turbo, turbonis si proprium sit hominis nomen: turbinis si procellam voluerimus exprimere." Virgil. dixit Æn. lib. VII, vs. 378: "Torto volitans sub verbere turbo." Ubi Servius quoque turbo agnoscit non turben.
  2. Ab arte. Sic apud Plautum Truc. Act. IV, Sc. III, vers. 69 : Ab ingenio. H. Voss.
  3. Ure ferum etc. Achilli Statio hi duo versus suspecti erant et propter ἀνακόλουθον et propter ipsum genus dicendi. Sed deceptus ille fuit prava veterum editionum interpunctione quam postea correxit Pulmannus ad finem edit. Plantin. 1569. HUSCHK. - H. Voss. post torque signum exclamationis ponit, et verba libeat ne dicere etc., dependere a doma opinatur. Bach. e posteriore pentametri parte sensum absolutum effinxit. Qua opinione sum, utrum eligas parum refert, dummodo poetam carminibus suis frui patiaris.
  4. Per te etc. Hanc constructionem in obtestatione solemnem, qua pronomen inter praepositionem et casum præpositionis interponitur in deliciis habet Tibullus: vide infra IV, v, 7. Immo haec elegantia e Graecia in Latium migravit monente contra Brouckhusium Valkenario ad Eurip. Phaen. vs 1659: Ναὶ πρὸς σὲ τήσδε μητρός Ιοκάστης, Κρέον. Huschk.
  5. Compositumque caput. Componere caput, idem est quod caput jungere, caput limare. Est omnino com- -ponere verbum amoris.