Opuscula adversus Amalarium

by Florus Lugdunensis

Florus Lugdunensis

Opuscula adversus Amalarium

saeculo IX

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 119

Opuscula adversus Amalarium

Opuscula adversus Amalarium (Florus Lugdunensis), J. P. Migne 119.0095C

I. Incipit epistola FLORI totius veritatis plena, contra falsiloquas adinventiones AMALARII, quondam Lugdunensis chorespiscopi, de Corpore Domini tripartito.

1.

Dominis beatissimis, reverentissimis, et piissimis pastoribus gregis Christi, rectoribus Ecclesiae Dei, praedicatoribus ac propugnatoribus catholicae fidei, DROGONI sacri consilii magistro et pontifici clarissimo; HETI Trevirorum antistiti, ALDRICO reverentissimo Cenomannorum episcopo, RABBAN abbati venerabili, 119.0072D| et ex provincia Lugdunensi prima ALBARICO Lingonum reverentissimis episcopis, Ecclesiae catholicae indignus filius, et pietatis ac paternitatis vestrae exiguus servulus FLORUS.

Obsecro, mansuetissimi et benignissimi servi Christi, ut extremitatem meam periculis Ecclesiae Dei condolentem et compatientem, ac pro hoc necessitates ejus humiliter et fidenter ad vos referentem, in ipsius Christi, et Dei Ecclesiae piae matris amore, pio ac benigno suscipiatis affectu. Exigua quidem et indigna est persona quae loquitur; sed Domini est 119.0073A| res, Domini est causa quam loquitur: digna certe, quae a melioribus suggereretur, et idonea quae ad vestrum jam olim judicium examinanda perferretur; sed quoniam fortius clamare solent qui atrocius vapulant, et qui maxima cogente indigentia importunius postulant, miseratione potius quam indignatione digni habentur: sit et mihi minimo sub vestra pietate tutum ac liberum inter flagella vapulantis Ecclesiae tristius vociferari, de cladibus ejus ac miseriis conqueri, et a vobis paternae opis auxilium deprecari.

2.

Idcirco enim ad vos, o domini et Patres beatissimi, qui et dignitatis culmine, et fidei sinceritate, et Dei timore, et scientiae probitate praecellitis, et Lugdunensi Ecclesiae quidem familiarius obstricti 119.0073B| estis, querelam hanc potissimum credidi deferendam: ut quanto plures divini muneris largitate praeitis, tanto instantius et religiosius pro divinae fidei et veritatis tuitione certetis; memores Spiritus sancti per Salomonem talibus, quales Christi estis gratia, proclamantis: Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare necesse est (Prov. XXIV, 11). Si dixeris, vires non suppetunt, qui inspector est cordis ipse intelligit, et servatorem animae tuae nihil fallit, reddetque homini juxta opera sua. Praecessit enim in praefata nuper Ecclesia per praelatum ejus Amalarium error insanus et vanus, fidei et veritatis inimicus, religioni et saluti contrarius, quem primum quidem, aggregata presbyterorum synodo, circumsedentibus omnibus, 119.0073C| et velut praeceptorem audientibus, viva voce conatus est serere, imo tota intentione et studio per totum triduum proponendo, exponendo, exigendo, omnibus inculcavit et tradidit, quasi Novi Testamenti minister tabulis cordis carnalibus cuncta quae asserebat, indelebiliter vellet imprimere. Deinde etiam magnum quemdam codicem quatuor voluminibus diffusum, a se compositum atque digestum, legendum transcribendumque tradidit, asserens eum Officialem nuncupari, tanquam de sacris officiis prudentissime et sufficientissime disputantem, qui tantis vesaniis et erroribus confertus est, ut quibuslibet etiam imperitis palam ridendus conspuendusque videatur. Protulit quoque Antiphonarium velut a se digestum atque correctum, cui talia ex 119.0073D| suo sensu inseruit, ut pro ejus impudenti audacia frons legentis pudore ac rubore feriatur. Novissime vero novum digessit volumen, et apud Lugdunum ornate indui, ac vittis sericeis distingui fecit: quod ad palatium ferens, vel principi, vel magistro consilii dicitur oblaturus. In quo vere tam inepto eloquio, tam absurdis sensibus, tam exquisitis et inauditis phantasiis involvitur, ut putes eum lymphatico more bacchari. Vocat hujus insulsissimae garrulitatis librum, Embolim opusculorum suorum, et rectissime omnino; est enim multiplicium errorum ejus velut cameli gibbus procrescens ac redundans argumentum [al., augmentum].

3.

De singulis autem pauca proponere, et vestrae 119.0074A| gravitati fastidiosum, et meae supplicationis sermoni videtur incongruum, quem metuo rebus frivolis facere prolixiorem, ne in seriis ac necessariis onerosior videatur. Certe libri ipsi fere ubique dispersi, fere omnibus noti sunt, neque ullatenus ambigo quin gravium ac prudentium virorum judicio severius reprehendantur, quam exiguitatis meae aut comprehendi ingenio, aut exaggerari possit eloquio. Attamen, ne frustra opem sanitatis videar implorare, si dissimulo aut formido vulnus detegere, nonnulla vel breviter replicabo. Vos ut coelestis cooperatores medici, sive antidoto fidei, sive scapello, aut cauterio sincerissimae veritatis curate languida, resecate putrida, urite vitiosa, et saluti corporis Christi in commune prospicite. Absit, absit a vestrae 119.0074B| gravitatis censura, ut in hujusmodi erroribus et ineptiis confutandis, aut personae respectu, aut adulationis fuco, aut humanae offensionis seu discriminis metu cujusquam pii et fidelis animus retardetur. Cum res fidei, cum causa Ecclesiae, cum negotium Christi agitur, sola fides, sola mater Ecclesia, solus amator veritatis, imo Veritas, Christus prae oculis habeatur.

4.

Docet praeceptor ipse Amalarius egregius, ita corpus Christi esse triforme et tripartitum, ut tria Christi corpora: primum quod ipse suscepit, secundum in nobis, qui super terram ambulamus; tertium in illis qui sepulti jacent. Asserit in mysterio sacrificii hac de causa tres debere fieri partes: unam calicis pro Christo, alteram in patena pro vivis, tertiam 119.0074C| in altari pro mortuis. Dicit panem illum esse carnem Christi, sanguinem animam, ut sit totus Christus. Haesitandum dicit, utrum corpus Christi de altari sumptum, in corpore nostro maneat usque in diem sepulturae, an recipiatur invisibiliter in coelum, an quando venam incidimus, cum sanguine profluat, an cum caeteris quae in os intrant, in secessum labatur. Epistola ejus est in suo Officiali libro, ad juvenem nescio quem episcopum scripta, quae hoc continet: Ubi etiam de sputis et flegmatibus spurcissime disputat, et cum sit tam sordidae mentis putidaeque doctrinae, se spiritalem jactat, qui omnia dijudicet, et alios carnales et animales vocat. Calicem Domini vocat sepulcrum, presbyterum Joseph ab Arimathia, archidiaconum Nicodemum tanquam sepultores 119.0074D| Christi; diaconos retro acclines apostolos, se in passione Domini velut contrahentes et occultare volentes; subdiaconos ad faciem erectos, mulieres libere astantes. Aliam partem mysticae orationis, qua corpus Domini consecratur, Christo tribuit oranti in monte Oliveti; aliam in cruce pendenti, et post nescio quas fatuas divisiones, aliam morienti. Cum vero presbyter inclinatur, hoc esse: Et inclinato capite tradidit spiritum (Joan. XIX, 30).

5.

In anno legitima jejunia ad quatuor humores refert, quibus corpus vegetatur humanum, et pro his fieri asserit in eisdem jejuniis. Duas lectiones quarta feria ad missam legi, propter duo sidera ipso die condita, ut paganis ejus verbis utar, Phoebum et 119.0075A| sororem ejus Phoebam. Nam et sanctum David semper in Domino fortem et bellicosum, more ethnico arsisse dicit in Marte, quem daemonem esse pessimum inventorem [al., incentorem] tumultuum atque bellorum proclamat etiam poeta gentilis dicens: Saevit toto Mars impius orbe. In Evangelio majoris Litaniae, per panem intelligit fruges terrae; in pisce genita ex aquis; in ovo animalia quae ex utroque sexu gignuntur in terris; talemque phantasiam sensus sui evangelico praeferens sensui, asserit pro talium rerum conservatione tunc a fidelibus celebrari litanias. Nam et messes tunc in profectum sunt, inquit, et pisces tunc veniunt, et pulli campos tundunt. Addit insuper et quasdam significationes monstruosas, et instar antipodarum capite deorsum, pedibus 119.0075B| sursum versis, ita ut in his praecedat res ipsa, et sequatur figura; cum e contrario umbrae legis, juxta Apostolum, res designent futurorum bonorum. Cum ab altari sumitur Evangelium, ipsum altare significat Jerusalem, unde Evangelium processit. Locus altaris locum illum significat, ubi Jacob dormiens angelos vidit. Romanus pontifex, cum sabbato ante Palmas eleemosynam dat, mulierem significat quae Dominum unxit.

6.

Jam de sacerdotum et ministrorum sacris vestibus, de vasis divini ministerii, de cantorum tabulis, de signis aereis, de ipsis etiam indumentorum et calceamentorum fimbriis, coloribus et speciebus, de officiis quoque sacris, et psalmorum distributionibus, quam inepta et fatua et omni risu digna contingit, 119.0075C| quasi ei soli licuerit post legem et prophetas, post Evangelia et apostolos, res typicas et mysticas in Ecclesia statuere, ita ut mysteriorum ejus praevaricator habeatur, qui usu et consuetudine simplici aliud quid celebrare praesumpserit. Dicit se in talium phantasiarum adinventionibus sancti Augustini auctoritatem sequi, eo quod obscura quaeque et ambigua tandiu ille tractari jubeat atque versari, donec ad dilectionem Dei vel proximi intelligentia perducatur: in quibus duobus mandatis tota lex pendet et prophetae. Nec considerat, nimia novitatum cupiditate caecatus, haec illum de sacrarum Scripturarum indagandis sensibus tradidisse: nempe libri in quibus haec loquitur, de Doctrina Christiana titulantur, de sola in his Scripturae sacrae intelligentia regulae traduntur, 119.0075D| multa ibi de rebus, multa de signis disseruntur; et tamen de hujusmodi significationibus quas iste perquirit, nihil penitus dicitur, imo in libris ad Januarium, omnem ecclesiasticarum observationum varietatem triplici genere distinguit, universas videlicet aut ex Scripturae sacrae auctoritate, aut ex generali Ecclesiae traditione, aut ex diversorum locorum multiformi consuetudine eas asserens propagatas: et primas quidem ostendit numero esse paucissimas, sed observatione facillimas, significatione praestantissimas; secundas quoque pari religione asserit venerandas; in tertiis vero nullam omnino significationem, nullum requirens mysterium, sincerissimam atque gravissimam B. Ambrosii sententiam 119.0076A| sequitur, ac velat coeleste oraculum sequendam proponit, quam eidem respondit de talibus consulenti: « Ad quamcunque, inquiens, Ecclesiam deveneris, ejus morem serva, si non vis alteri esse scandalum, nec quemquam tibi. » In eisdem ad Januarium libris. « Quidquid humana auctoritate statuitur, ac veluti sacramentum et mysterium tenetur, nullatenus approbandum, imo et indubie asserit resecandum. »

7.

Quid igitur novellus iste praeceptor de mysteriis suis faciet? qua ratione tot vanitatum suarum commenta defendet? Scripturae sanctae auctoritas deest, Ecclesiae in talibus generalis traditio, et regula nulla est, doctrina Patrum repugnat, Libellum Romani ordinis tantae auctoritatis habet, ut eum pene ad verbum nitatur exponere; et tamen statim sibi ipse 119.0076B| contrarius asserit hunc Romano archidiacono, cujus traditionibus gloriatur, ignotum. Quod si Scripturarum sensus ad suas fabulas trahit, et commenta erroris sui ex his fulcire conatur, quis hanc nesciat haereticorum propriam esse insaniam ut sua semper mendacia veritatis specie pallient, vertentes, juxta Isaiam, argentum in scoriam, et coelestis vigorem vini terrenae fatuitatis aquae miscentes? Ignoscat mihi indigno et exiguo vestra paternitas, si rem necessariam fidei et salubrem Ecclesiae devota supplicatione suggessero. Claudendus est plane juxta legis praeceptum bos cornipeta, et os ejus sempiterni freno silentii constringendum, imo quia jam aut virum aut mulierem fortassis invasit, id est, vel qui sibi fortis videtur, vel qui vere infirmus in fide est, 119.0076C| scandalizavit, divinarum sententiarum capidibus [f. cuspidibus vel lapidibus] obruendus, nec carnes ejus, id est doctrina et sensus, ullatenus comedendae. Nam quoties de his arguitur vel monetur, nequaquam, ut piorum moris est, libenter et humiliter acquiescit, sed tunc jactantius et insolentius cornua erigens, multiplicat vesaniam. suam sic sentire clamans omnem Germaniam, sic totam Italiam, sic ipsam Romam, se fuisse Constantinopoli, se apud Istriam sive Lucaniam, et idcirco in talibus singularis auctoritatis existere. Nec ei sat est quod ipse tantis implicatur erroribus atque phantasiis, nisi et totum pene orbem sui complicem infamet. Persistit namque, sub multorum pontificum ficta auctoritate, suum de sacrosanctae eucharistiae divisione ineptissimum, 119.0076D| imo blasphemum, confirmare sensum. Neque enim nos cujusquam morem Ecclesiae reprehendimus, nec alteram alteri superbe praeferimus, quas omnes in Christo constat vinculo pacis unitas, et sancti Spiritus distributione distinctas, sed sensum profanum redarguimus, quem manifestissime et Scripturae sanctae, et fidei catholicae, et unitati Ecclesiae inimicissimum constat. Vere nulli unquam licuit corpus Christi dicere triforme vel tripartitum, quod Apostolus unum semper et unicum proclamat, dicens: Unus panis, unum corpus multi sumus (I Cor. X, 17): Et iterum: Multi unum corpus sumus in Christo (Rom. XII, 5). Et alibi: Unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae 119.0077A| (Eph. IV, 14). Vere unius capitis Christi unum est omnium electorum corpus; uno spiritu vegetatum, suo capiti inseparabiliter unitum, suorum membrorum indissolubili connexione solidatum atque compactum, sola gratiarum varietate distinctum, nec mortalitate divisum, nec ipsa morte solvendum. Neque enim quia talium figmentorum doctor, cum adhuc mortaliter vivit, pater autem forsan mortuus et pulveri redditus est, idcirco vel a Christo, si ejus membra meruerunt, vel a se invicem, quantum ad gratiam unitatis corporis Christi attinet, mortalitatis aut mortis obstaculo divisi sunt, quoniam conditio mortalitatis et mortis ad poenam pertinet praevaricationis antiquae, non ad spiritalis innovationis ineffabilem unitatem. Unitatem istam sola charitas compaginat, 119.0077B| sola iniquitas dissecat, testante Apostolo: Qui adhaeret Domino, unus spiritus est (I Cor. VI, 17), et Propheta e contrario inclamante: Iniquitates vestrae diviserunt inter vos et Deum vestrum (Isa. LIX, 2).

8.

Reprehendit sanctus Augustinus Tichonium quod, in libro Regularum, unam de septem de corpore Domini bipartito nominaverit, mutatoque nomine irreligioso, potius eam de corpore Domini vero atque simulato, vel de corpore Domini permisto, asserit nuncupandam; ita sanctus Pater edocuit esse nunc propter unam bonorum et malorum piscium captionem in Christi corpore permistionem.

9.

Divisionem vero repudiavit, quoniam indissolubilis sacramenti unitas nullam penitus recipit sectionem. 119.0077C| Quam misera autem anxietate ventilatur et coarctatur, cum corpus Christi humanae corruptionis sordibus inquinari formidat, et idcirco vel in coelum recipi invisibiliter vel in corporis nostri velut conditorio reponi mira vanitate delirat! Addit quoque usque in diem sepulturae, metuens videlicet ne vel tunc, nisi nescio quo invisibili modo, a nobis discretum fuerit corpus Christi, nostri corporis conditione in pulverem dissolvatur. Quid autem honoris ei confert, si ex venae incisione, mirum cur non et narium fluxu simul simul fluere opinatur? annon videmus quibus et quam sordidis animalibus sive locis fusus pateat sanguis humanus? absint ab animo fideli de mysterio salutari atque coelesti tam ineptae et sordidae cogitationes! Prorsus panis ille sacrosanctae 119.0077D| oblationis corpus est Christi, non materie vel specie visibili, sed virtute et potentia spirituali. Neque enim in agro nobis corpus Christi gignitur, aut in vinea sanguis ejus exoritur, vel torculari exprimitur. Simplex e frugibus panis conficitur, simplex e botris vinum liquatur, accedit ad haec offerentis Ecclesiae fides, accedit mysticae precis consecratio, accedit divinae virtutis infusio; sicque, miro et ineffabili modo, quod est naturaliter ex germine terreno panis et vinum, efficitur spiritualiter corpus Christi, id est vitae et salutis nostrae mysterium, in quo aliud oculis corporis, aliud fidei videmus obtentu; nec id tantum quod ore percipimus, sed quod mente credimus, libamus. Unde et fideliter petimus ut quod 119.0078A| ore contingimus, pura mente capiamus. Mentis ergo est cibus iste, non ventris; non corrumpitur, sed permanet in vitam aeternam, quoniam pie sumentibus confert vitam aeternam. Pie autem sumit qui, spiritu fidei illuminatus, in illo cibo et potu visibili virtutem intelligibilis gratiae esurit ac sitit; et minus indulgentiae, et salutis spiritaliter precipit . . . nullatenus cogitanda vel metuenda est in hoc mysterio ulla pollutio. Christus enim Dei virtus, et Dei sapientia in eo sumitur; quae sapientia, ut Scriptura testatur, candorem lucis aeternae, et emanatio quaedam claritatis Dei sinceris, et ideo nihil inquinatum in illam incurrit, attingit autem ubique suam munditiam. Corpus igitur Christi, ut praedictum est, non est in specie visibili, sed in virtute spiritali, nec inquinari 119.0078B| potest faece corporea, quod et animarum et corporum vitia mundare consuevit.

10.

Obsecro, Patres beatissimi, ut reminiscantur piissima corda vestra, et cum omni timore ac tremore cogitent, quanta exstiterit in antiquis Patribus cautela fidei et cura veritatis, et quanto zelo perfidiae semina et impietatis scandala exstirpaverint, quatenus Ecclesia Christi sponsa, Agni sponsi ac Domini sui sanguine redempta et ornata, sine macula inveniretur et ruga. Taceo Sabellium et Arium, qui in summae atque individuae, et coaeternae Trinitatis fide peccaverunt; praetermitto Nestorium, et Eutychen, quos in fide incarnationis Unigeniti impia sensisse vulgatum est. Nec illos contingo qui, licet eamdem fidem Trinitatis tenentes, schismate obstinationis 119.0078C| spiritu ab Ecclesia recesserunt. Ad eos venio quos, in cultu et celebratione sacrorum sanctorum seu in superstitiosis quibusdam observantiis evanescentes, antiqua sinceritas foras misit. Sunt Cataphryges funesta, et Manichaei spurca celebrantes mysteria jure damnati; habeantur etiam Adamitae ob impudentiam jure ab Ecclesia pulsi. Nudi enim viri, et feminae ad imitationem Adae mysteria exercebant, Ecclesiamque suam paradisum vocabant, et tamen a superstitiosi cultus observantia quantum differt superstitio nuditatis. Artonitae, qui graeco eloquio ex pane nuncupantur et caseo, merito judicentur extranei, quoniam pro pane et vino evangelico in mysteriis suis, velut Cain et Abel imitatores, panem et caseum offerebant. Aquarii quoque similiter, utpote aquam 119.0078D| solam contra praeceptum Evangelicum offerebant, et tamen pie considerandum quod et hi et illi ob hoc solummodo abjecti sunt, quia in mysterio sacrificii, contra evangelicum et apostolicum constitutum, vel mutare quidpiam, vel addere aut subtrahere praesumpserunt. Haec igitur in sacris rite improbata jure videntur esse punita, utpote quibus tantum mysterium impie violatur. Oro, quid commeruerunt Euchitae, graeco vocabulo ab orando nuncupati? quid Dactylici a digito, quid Ascitae ab utre vocitati deliquerunt, ut Ecclesia excluderetur? Bona est oratio, et tamen primi ob nimium orationis excessum repulsi: bonum est et silentium; sed ob nimiam silendi superstitionem, ita ut digitum labiis opponerent, 119.0079A| secundi abjecti sunt. Jam vero Ascitae quid agebant? quam leve nunc, quam non curandum, quam etiam ludicrum putaretur? utrem inflatum, et opertum ebrii circumvenientes [al., circumeuntes], se utres novos evangelico vino repletos dicebant. Cavendum ergo, Patres Beatissimi, et paterna vigilantia providendum, ne forte et nunc hostis antiquus, qui tanquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret, qui magnum de modico saepe malum excitat, et de scintillis conflat incendia nova, per has novas phantasias in simplicium et ignorantium cordibus errorum semina nutriat. Curandum etiam ne per earum imperitissimum actorem divina volumina violentur: confert enim ea assidue cum Hebraeis, et, quia nullam linguae eorum, nullam litterarum familiaritatem habet, 119.0079B| frequenter, ut audio, quae sunt recta pervertit. Nam et in hac parte tantam Patres adhibuere cautelam, ut Evangelia quae beatus Hieronymus ab Esitio, sive Luciano falsata esse commemorat, inter libros non recipiendos abjecerint. Quanto etenim magis istius emendatio debet esse suspecta, qui in tantis, ut res ipsae demonstrant, praeceptum calcat Scripturae dicentis: Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui (Prov. XXII, 28).

11.

Haec sunt, o sanctissimi Patres, quae pro timore Dei, pro honore fidei, pro amore vestro, imo totius Ecclesiae, mansuetudini vestrae credidi intimanda. Nunc precor indignus, et obsecro per Dominum nostrum Jesum Christum, qui dilexit Ecclesiam suam, et seipsum credidit [al., tradidit] pro ea, 119.0079C| mundans eam lavacro aquae in verbo, ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam aut rugam aut aliquid hujusmodi, ut inflammemini veritatis zelo, et una cum sancto concilio expugnetis errorem insulsissimum, neque de hac solum nostra, quae praedae et direptioni et conculcationi patet, sed et ex aliis Christi Ecclesiis hujus superstitionis pestilentiam exterminetis. Credite enim, domini, omni mihi veneratione dignissimi, quia nihil ita haec misera et miserabilis plangit Ecclesia sicut veritatis, quam non audit, dispendium, et multiplicium errorum, quos tolerare compellitur, incrementum. Videtis, sanctissimi, pro qua et adversus quem supplicem: pro Ecclesia videlicet Christi, cui fidem et charitatem usque ad mortem debeo; adversus 119.0079D| fabricatorem mendacii, et cultorem perversorum dogmatum, qui temporibus prudentissimorum antistitum, temporibus religiosissimi principis, contra veritatem Scripturarum, contra auctoritatem ecclesiasticorum patrum, contra omnem rationis ordinem, Ecclesiae Dei vivi, qui est columna et firmamentum veritatis, ausu temerario atque sacrilego, tanta errorum et superstitionum scandala inferre conatus est: quae procul dubio habent initium truncum, et medium putridum, et finem ruinosum. Nam aut humiliter confitebitur errorem, ut possit dignam praebere satisfactionem; aut, si insaniarum suarum commenta pertinaciter atque impudenter asserere maluerit (quod ei non expedit, nec optamus), habet 119.0080A| praecedentium in talibus rebus, ut supra ostendimus, exempla, quorum exitus pertimescat.

EXPLICIT.

II. In nomine Domini Jesu Christi, incipit opusculum de causa fidei, apud Carisiacense episcoporum concilium nuper habita.

1.

Res nuperrime apud Carisiacum palatium, in generali et valde celebri episcoporum concilio, super quibusdam causis fidei et observationibus ecclesiasticis acta est, adeo memorabilis et salubris, ut, licet in omnium fere notitiam propalata sit, dignissima tamen existat quae ad utilitatem et aedificationem 119.0080B| fidelium litteris mandari, et cunctorum sensibus solertissime debeat commendari.

2.

Cum enim in sacrosancto sacerdotali conventu. inspirante Domino, qui in nomine suo congregatis medium se affuturum promisit, clarus fidei ac veritatis fulgor aperitur, non oportet divinum munus obtegi, sed, ad illuminationem Ecclesiae et laudem nominis Dei, aperta luce omnibus declarari, ipso Domino dicente: Neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus qui in domo sunt. Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent Patrem vestrum qui est in coelis (Matth. V, 15). Hac igitur intentione, ut Deus inspicit, praefatam rem laudabiliter atque utiliter gestam, tenui licet 119.0080C| eloquio, brevissime, quantum potero, caeteris [al., litteris] tradere, et piorum auribus, Christo Domino auxiliante, inculcare curabo. Quod praecipue nobis, id est universo clero Ecclesiae Lugdunensis necessarium duxi, ut quorum fides hactenus infausti et fantastici erroris fabulis improbe afflicta est, nunc paterno adjuta ac roborata suffragio, et evasisse se gaudeat et vicisse.

3.

Auctor hujus inauditi exsecrandique erroris Amalarius omnibus notus est. Hic in tantum praesumptionis erupit, ut, spreta Scripturarum veritate, calcata sanctorum Patrum auctoritate, doctrina damnabili sinceritatem fidei catholicae violaverit, et simplicem ecclesiasticae observationis cultum fallaciarum nebulis involvere ac decolorare ausus sit. 119.0080D| Quam vanitatum suarum pestiferam vanitatem, non tam viva quam mortua voce, sed et librorum multiplicium monumentis longo jam tempore, ubi poterat, velut sator nocturnus tritico agri Domini zizania interserens, longe lateque disseminavit, Scripturarum testimoniis abutens ad aniles ineptias suas, et orthodoxorum Patrum sententias coaptans fabulis suis.

4.

Sensit, imo ingemuit hoc malum praesens Ecclesia, cum in celeberrimo presbyterorum conventu, praesentibus chorepiscopis et archidiaconibus, praesentibus etiam nonnullis aliis ex clero, tam inepta et fidei contraria docere praesumpsit, ut omnium horreret auditus; cum postmodum etiam detestandum 119.0081A| opusculorum suorum codicem omni parochiae nostrae velut legendum transcribendumque ingessit; sed et ante paucos dies cum alium librum suum huc detulit dementissimus, adinventionum suarum phantasmatibus plenum. Quae omnia, magis odio et oblivione quam relatu digna, libenter nunc silentio praeterirem, nisi haec vel tenui commemoratione praestringere, rei gestae quam explicandam suscepi ordo et causa deposceret. Neque enim finis quaestionis potest rite agnosci, nisi ante initium sollicitius praenoscatur.

5.

Asserit itaque doctor praefatus, inter alia, corpus Christi triforme et tripartitum esse, imo tria esse Christi corpora. Corpus Christi quod in sacramento a fidelibus sumitur, vel in coelum invisibiliter 119.0081B| recipi, vel in corporibus sumentium manere usque in diem sepulturae, vel ex incisione venarum cum sanguine fluere, vel in secessum labi opinatur. Diaconos, altari cum assistunt inclines, asserit significare apostolos in passione Domini metuentes atque latitantes; subdiaconos, mulieres cruci intrepide assistentes; presbyterum, Joseph ab Arimathia; archidiaconum, Nicodemum; calicem, sepulcrum; oblationem Dominici corporis dicit crucifixionem; lignum ipsum designare dicit doctores; lignum unde pendet, crucem; funem quo attrahitur, fidem; tintinnabulum quo resonat, linguam; manum trahentis cum levatur, vitam contemplativam; cum deponitur, activam. Exorcismos catechumenorum, ad spiritalem emundationis affectum simpliciter depromendos, 119.0081C| ad quinque sensus corporeos nimia carnalitate convertit.

6.

Hisdem ipsis, sicut aures et nares, ita et oculos tangendos melius indicat. Antiphonarium Joannis Apocalypsi comparat. Atque has omnes et innumerabiles alias naenias per sanctum dicit Spiritum revelari, sibi usurpans testimonium Petri apostoli dicentis: Non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed Spiritu sancto inspirati locuti sunt sancti Dei homines (II Petr. I, 21). Ex quo manifeste et se prophetam, et doctrinam vanissimam et risu dignam, heu! miserabiliter deceptus, vult credi prophetiam. Verum, ut quod coeptum est breviter explicetur, ubi doctrinae hujusmodi contagium ad subversionem simplicium in hac Ecclesia disseminari 119.0081D| coepit, pastor de commissi gregis salute sollicitus, cum multi moeroris amaritudine religioso principi causam innotuit, conquerens ac deplorans magnum Ecclesiae vulnus, et exsecrandam fidei maculam, sub istiusmodi novitatum praesumptione nutriri, nisi velocius Deo debita ejus providentia subveniret. Pii principis cura ardenter ac laudabiliter in Dei rebus sollicita, cum ob pleraque Ecclesiae negotia in praedictum palatii locum reverendos Patres episcopos convenire jussisset, causam ad cognitionem atque examen concilii eorum proferri fecit, cumque in eorum auribus, tam inepta et profana novarum adinventionum commenta recitarentur, ipso quoque qui ea de cordis sui audacissima vanitate protulerat 119.0082A| praesente; et res blasphemas religiosus horreret auditus; exigunt ab eo, si vere sua esset doctrina. Negare non potuit, utpote quae in libris quamplurimis ab ipso editis fere ubique vulgata sit. Interrogant ubi haec legerit. Tunc ille, maximo constrictus articulo, rem quae neque de Scripturis sumpta est, sed nec ab ipsis etiam haereticis praesumpta (quia aliud quod diceret penitus non habebat) in suo spiritu se legisse respondit. Sed mox tam superbam et fatuam responsionem veneranda synodus exsecrans, dixit: Vere ille fuit spiritus erroris. Meminerant enim beatum dixisse Apostolum: Novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis daemoniorum in hypocrisi loquentium 119.0082B| mendacium (I Tim. IV, 1). De qualibus et Ezechiel dicit: Vae prophetis insipientibus qui sequuntur spiritum suum, et nihil vident! (Ezech. XIII, 3.). Et iterum: Videntes vana et divinantes mendacium, dicentes: Haec dicit Dominus, cum Dominus non sit locutus (Ezech XXII, 28). Unde et istiusmodi praesumptores Deus per eumdem prophetam suo deceptos esse judicio testatur, dicens: Et propheta cum erraverit a me, et locutus fuerit verbum in nomine meo quod non praecepi ei, ego Dominus decepi prophetam illum (Ezech. XIV, 9). Quos omnes Spiritu Dei vacuos, et spiritu proprio inflatos, alienandos penitus a sanctorum coetu terribiliter denuntians in concilio, ait: Populi mei non erunt, et in Scripturas domus Israel non scribentur, nec terram Israel ingredientur 119.0082C| (Ezech. II, 10); cumque, illo reticente ac de mendaciorum suorum deprehensis fallaciis confuso, veneranda synodus plurima loqueretur, deliberatum est doctrinam hanc esse omnino damnabilem, et ab omnibus catholicae fidei cultoribus funditus respuendam, praecipiente nobis Apostolo, ac dicente: Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci (Hebr. XIII, 9). Diversam esse istam doctrinam a sinceritate verae fidei, et omnino ab Ecclesia peregrinam, quippe quam nemo orthodoxorum Patrum novit, nulla veritatis ratio fulcit, sed novitius atque adventitius error induxit; umbras et figuras in caeremoniis Testamenti Veteris exstitisse; novum adventum Christi veritate fulgere, et fidei puritate atque observantiae simplicitate consistere, testante 119.0082D| Apostolo: Vetera transierunt, ecce facta sunt nova. Omnia autem ex Domino, qui reconciliavit nos sibi per Christum (II Cor. V, 18). Omnia igitur, id est et vetera et nova, et typum legis et Evangelii veritatem, unius et solius Dei, non cujusquam hominis aut angeli, auctoritate constare. Unde nemini omnino, post utriusque Testamenti ministros divino spiritu illustratos, divina auctoritate subnixos, in quibus et per quos ea quae diversis temporibus ad salutem populi sui congrua judicavit, evidenter Deus et operatus est et locutus, licuisse aut licere nova figurarum genera vel mysteriorum sacramenta sancire, et ideo rationabile obsequium Ecclesiae sive in ornatu vestium, sive in multiplici vasorum ministerio, in 119.0083A| simplicitate veritatis et fidei puritate, procul omni superstitionis phantasmate, remota omni nebulosi dogmatis vanitate, pure Deo et simpliciter exhibendum esse; in his honorem religionis, reverentiam divini cultus, laetitiam Christianae devotionis, non figuras aliquas vel mysteria vanitatis. Jam vero illud quod corpus Christi triforme et tripartitum dicere, imo tria Christi corpora inauditae temeritatis audacia asserere praesumpsit, in tantum sacerdotes Domini exsecrati sunt, ut hoc, sicut supra ostensum est, de spiritibus erroris, et doctrinis daemoniorum sumptum dicere minime dubitarint, tanquam cum angelo Domini detestantes Satan, qui dextris Jesu magni et veri sacerdotis adversari conatur, et exsufflantes dicerent: Increpet Dominus in te, Satan, et 119.0083B| increpet in te qui elegit Jerusalem (Zach. III, 2).

7.

Corpus autem Domini, quod in mysterio a fidelibus sumitur, absit ut tam sordida vel superstitiosa mente quis appetat, ut aliquid horum quae immundissime auctor doctrinae confinxit, in suo animo et cogitationibus versari permittat! Quapropter cum omni desiderio et supplicatione pietatis divinam misericordiam implorandum, ut non solum ab auribus, verum etiam a cordibus nostris, talium phantasmatum ac sordium labe remota . . . sempiternum munditiae suae, mentes nostras emundet, quatenus tam divinum gloriosumque mysterium puro sensu cogitantes, pura pietate sumentes, incorruptae purificationis gratiam consequamur. Cum enim Dominus dicat: Ego sum vitis vera (Joan. XV, 1); et: Pater 119.0083C| meus dat vobis panem de coelo verum (Joan. VI, 32); et: Caro mea vere est cibus, et sanguis meus vere est potus (Ibid., 56); et: Qui manducat me, et ipse vivet propter me (Ibid., 58); sicut nihil vitae aeternae cibo nisi vera animae refectio appetenda est, ita nihil penitus cogitandum, nisi quod spiritale et immortale est. Quid autem mirum si, fidei gratia et virtute divina, talis cibus sic sumitur ut absorbeatur quod mortale est a vita? Hic est, ait Dominus, panis de coelo descendens; ut si quis ex ipso manducaverit, non moriatur (Ibid., 50). Sed quid pertinet ad virtutem sacramenti, quod pertinet ad visibile sacramentum? Qui manducat intus, non foris; qui manducat in corde, non qui premit dente. Credere enim in eum, hoc est manducare panem 119.0083D| vivum; qui credit, manducat; invisibiliter saginatur, quia et invisibiliter renascitur. Sacramenta sunt ista; ideo autem dicuntur sacramenta, quia in eis aliud videtur, aliud intelligitur. Quod videtur, speciem habet corporalem; quod intelligitur, fructum habet spiritalem. Manet igitur in mente fidelium incorrupta venerabilis mysterii virtus, et efficacissima potentia, purgans delicta, emundans conscientias, perficiens gratiam redemptionis et salutis. Unde ait beatissimus Joannes: Et sanguis Filii ejus Jesu Christi emundat nos ab omni peccato (I Joan. I, 7). Vas quoque electionis Paulus: Quanto magis, inquit, sanguis Christi, qui per Spiritum sanctum semetipsum obtulit immaculatum Deo, emundavit conscientiam 119.0084A| vestram ab operibus mortuis, ad serviendum Deo viventi (Hebr. IX, 14). Sed et princeps apostolorum Petrus: Scientes, ait, quod non corruptibilibus auro et argento redempti estis de vana conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine tanquam Agni incontaminati et inviolati Christi (I Petr. I, 18). Non ergo corruptibili redempti sumus. Hoc fidelis sumit ad vitam, indignus ad poenam; hoc pretium redemptionis et viaticum salutis unusquisque fidelium sub hora mortis fideli pietate exposcit. Hoc se peccatorum veniam adepturum, a malignorum spirituum incursu in ipsa morte tuendum, ad paradisi amoena praesumit admittendum. Cumque pulvis revertitur in terram suam unde erat, spiritus tamen, hujus muneris solatio fretus, hujus gratiae praesidio 119.0084B| munitus, redit ad Dominum qui dedit illum, nec in depositione corruptibilis corporis sui amittens incorruptibilem gratiam corporis Christi. Haec, prout Deo annuente potui, de concilio venerabilium episcoporum, ad aedificationem Ecclesiae Dei, et confirmationem catholicae fidei nuper habito, brevi paginula annotare curavi, verba eorum et sensus quibus valui verbis, et Scripturarum testimoniis explicans, et excogitati nuper et exsecrandi erroris confutationem. In omnium qui haec legere vel audire voluerint notitiam perferens, ut, repudiata atque damnata profani dogmatis fabulosissima vanitate et vanissima fabulositate, procul abjectis et libris et verbis mendacissimis vaniloqui doctoris, de purissimo Scripturarum fonte, de sincerissima Patrum doctrina, 119.0084C| de venerabilis concilii auctoritate, fidei et scientiae hauriamus fluenta, servantes sollicite semel traditum nobis fidei thesaurum, et fugientes oppositiones scientiae falsi nominis, et profanas vocum novitates, de quibus Apostolus fideli discipulo ait: O Timothee, depositum custodi, devitans profanas vocum novitates, et oppositiones falsi nominis scientiae quam quidam promittentes circa fidem exciderunt (I Tim. VI, 20), cum ergo istiusmodi pseudoscientia et profana vocum novitas fidei excidium et naufragium faciat, velut scyllam quamdam et charybdim eam vitemus, metuamusque intima cordis formidine, ne forte jam in illo tempore esse coeperimus de quo idem terribili denuntiatione clamat Apostolus: Erit enim tempus cum sanam doctrinam 119.0084D| non sustinebunt; sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur (II Tim. III, 4), statimque subjungit: Tu vero vigila, videlicet ne, dormientibus patrisfamiliae servis, inimicus homo superseminet zizania in medio tritici. Audiamus eumdem Apostolum alteri charissimo discipulo dicentem: Stultas autem quaestiones, et genealogias, et contentiones, et pugnas legis devita; sunt enim inutiles et vanae (Tit. III, 9). Et protinus adjungit: Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita; sciens quia subversus est ejusmodi, et peccat proprio judicio condemnatus (Ibid., 10, 11). Sed et alio loco dicit: Si 119.0085A| quis autem docet et non acquiescit sanis sermonibus Domini nostri Jesu Christi, et ei quae secundum pietatatem est doctrinae, superbus est, nihil sciens sed languens (I Tim. VI, 3, 4). Circa quaestiones et pugnas verborum nonne videtur Apostolus in his verbis velut digito monstrare praefatum nostri temporis vaniloquum praesumptorem, qui spernens sanos sermones Domini Jesu Christi, conculcans doctrinam pietatis, totus circa novas quaestiones et inutiles adinventiones languidus et inquietus oberrat? Dominus enim noster Jesus Christus, qui est verus et Veritas, verissimum corporis et sanguinis sui mysterium in Evangelio exponere dignatus ait: Amen, amen dico vobis, nisi manducaveritis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Caro 119.0085B| enim mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus. Qui manducat meam carnem, et bibit sanguinem meum, in me manet et ego in eo. Sicut misit me vivens Pater, et ego vivo propter Patrem; et qui manducat me, et ipse vivit propter me (Joan. VI, 54, 56, 57). Panis enim Dei est qui descendit de coelo, et dat vitam mundo; et panis quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita. Ecce sanos sermones Domini nostri Jesu Christi, ecce doctrinam pietatis. Ecce verba vitae aeternae, de quibus ipse ait: Verba quae locutus sum vobis, spiritus et vita sunt (Ibid., 64). Et Petrus ad illum: Domine, inquit, verba vitae aeternae habes (Ibid., 69). Audiamus ergo verba vitae ex ore vitae. Carnem suam dicit a fidelibus manducari, et sanguinem suum potari; vere illum cibum carnem suam 119.0085C| esse, vere illum potum sanguinem suum existere confirmat; seipsum asserit a fidelibus suis comedi, et sine hoc cibo neminem vere per hunc mundum vivere testatur; hunc esse panem de coelo descendentem, id est carnem quam ipse tradidit pro mundi vita. Hic panis coelestis, quia coeleste, imo super coeleste Verbum, nostri quidem generis, sed coelestis originis, caro factum est, et habitavit in nobis, neque carnem illam Dei genitrix ex voluntate viri, sed ex superventu Spiritus sancti et obumbratione concepit virtutis Altissimi. Ideo et de hoc pane olim fuerat prophetarum: Panem, coeli dedit eis, panem angelorum manducavit homo (Psal LXXVII, 25). Verbum enim Dei manens in coelestibus supernis panis angelorum caro factum est, ut panem 119.0085D| angelorum manducaret homo. Quomodo igitur iste profanae novitatis praesumptor, et quantum in se est, tantae pietatis violator, per quam in Christo fideles, et in suis fidelibus Christus manens, caput corporis Ecclesiae existit? Quomodo, inquam, unum coelestem panem in tria dividit? aliud illic asserens esse Christum, aliud viventes fideles, aliud jam defunctos. Et Christum quidem calicis particula contineri, viventes in patenae fragmentis, defunctos autem in tertia quadam altaris particula censeri. Ita errore sacrilego implicatur ubi Dominus Jesus Christus asserit semetipsum a fidelibus manducari, et vere carnem suam esse cibum, vere sanguinem suum potum, iste contendit vivos comedi, et defunctos. Arguit, ipso in 119.0086A| se loquente, Apostolus hunc errorem: Calix, in quiens, benedictionis cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi? et panis quem frangimus, nonne communicatio corporis Christi est? (I Cor. X, 16.) Iste autem e contrario in presbyterorum concilio docet: Sanguis ille anima Christi est. Quid hac novitate profanius? Apostolus omni divisionis suspicione sublata, clamat assidue: Multi unum corpus sumus in Christo (Rom. X, 5). Et iterum: Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis, unum corpus, et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae (Ephes. IV, 4). Et rursus, caput et corpus Christum et Ecclesiam unum Christum esse contestans, dicit: Sicut enim corpus unum est, et membra multa, omnia autem membra corporis cum 119.0086B| sint multa; unum corpus sunt. Ita et Christus (I Cor. XII, 12). Unde et Corinthios male divisos, et texturam Dominici corporis schismatibus disrumpentes objurgans clamat: Divisus est Christus? (I Cor. I, 13.) Hanc quoque unitatem in sacrificio sacro sancto mysterio asserens designari. Unus panis, inquit, unum corpus; multi sumus, omnesque de uno pane participamus (I Cor. X, 17). Ita igitur omnes tam antiqui quam moderni, tam viventes quam dormientes, in Christo unus panis sumus, Christo incorporati et uniti, ut tamen omnes ad vitae et salutis gratiam capiendam de uno participemur: illo videlicet qui descendit de coelo, et dat vitam mundo. Sic omnes sancti sunt lapides vivi, sed per eum vivificati; de quo illis per Petrum apostolum dicitur: Ad quem 119.0086C| accedentes lapidem vivum, et ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini (I Petr. II, 4). Sic omnes efficiuntur lux, dicente Domino: Vos estis lux mundi (Matth. V, 14), sed ex illo illuminati de quo Evangelista ait: Ecce lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum (Joan. I, 9). Sic ergo et unus panis existunt, sed illius participatione vitalem substantiam trahentes; qui dicit: Ego sum panis vivus qui de coelo descendi (Joan. VI, 41). Participantur quidem et communicant sibi invicem omnes fideles per societatem et communicationem spiritus, per unitatem fidei, spei et charitatis, dicente Apostolo: Gratia Domini nostri Jesu Christi, et charitas Dei, et communicatio sancti Spiritus, sit cum omnibus vobis (II Cor. XIII, 13). Omnis tamen haec participatio et 119.0086D| communicatio, quae illis non utique de invicem sed ad invicem existat, ad illum tendit et ex illo solo vegetatur qui est fons vitae, de quo beatus Joannes dicit: Quod vidimus et audivimus, annuntiamus vobis, ut et vos communionem habeatis nobiscum, et communio nostra sit cum Patre et cum Filio ejus Jesu Christo (I Joan. I, 3). Christus enim Jesus caput et vertex Ecclesiae, et idcirco ad vitae aeternae commercium illi connectitur et cohaeret, et in illum tota concurrit Ecclesia, ut fonte capitis totum corpus irrigetur et vivat, dicente Apostolo: Veritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus: Ex quo totum corpus compactum et connexum per omnem juncturam subministrationis, 119.0087A| secundum operationem in mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis facit in aedificationem sui in charitate (Eph. IV, 15, 16). Et iterum: Nemo vos seducat (Eph. V, 6), volens in humilitate et religione angelorum, quae non vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae, et non tenens caput, ex quo totum corpus per connexum et conjunctionem subministratum, et constructum crescit in augmentum Dei. Hanc unitatem ineffabilem Ecclesiae, id est corporis sui, ipse Dominus Jesus quem omnium caput significabat dicens: Et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile, et unus pastor (Joan. X, 16). Pro hac adunatione et unitate corporis sui suscepit mortem, testante Evangelista. Quia 119.0087B| Jesu moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios qui erant dispersi congregaret in unum, pro hac Deum Patrem, in qua nocte tradebatur, exorare dignatus est, dicens: Pater sancte, serva eos in nomine tuo quos dedisti mihi, ut sint unum sicut et nos (Joan. XVII, 11). Et post pauca: Non pro his autem rogo tantum, sed pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me, et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint (Joan. XX, 21); et: Ego claritatem quam dedisti mihi dedi eis, ut sint unum sicut nos unum sumus, ego in eis et tu in me, ut sint consummati in unum (Joan. XXII, 23). Haec est ineffabiliter mirabilis unitas Domini Jesu, et corporis ejus, quam nemini licitum est violare aut dividere, praecipiente lege de agno 119.0087C| paschali: Os non comminuetis ex eo (Joan. XIX, 36). Vere enim, quantum in se est, os Agni nostri comminuit qui virtutem et robur tantae compaginis infringit. Hujus unitatis mysterium, jam olim in Adam et Eva praefiguratum, et in novissimis temporibus in Christo, et in Ecclesiam revelatum Adam prophetavit; Apostolus exposuit, dicens: Propter hoc relinquet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una (Ephes. V, 31). Sacramentum, inquit, hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesia, quod ipse Dominus Jesus in Evangelio memorans adjunxit, dicens: Itaque jam non sunt duo, sed una caro. Quod ergo Deus junxit, homo non separet (Matth. XIX, 6). Volumus scire quanta vigilantia cavendus sit, quantumque 119.0087D| nefas praesumat, qui hanc unitatem violare ac dissolvere conatur? Audiamus beatum Joannem apostolum dicentem: Charissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex Deo sunt. In hoc cognoscitur spiritus Dei. Omnis spiritus qui confitetur Jesum Christum in carne venisse, ex Deo est; et omnis spiritus qui solvit Jesum, ex Deo non est, et hic est antichristus (I Joan. IV, 1). Audiat ergo hoc etiam iste, qui ambulans frustra, inflatus sensu carnis suae, et non spiritum Dei sequens, sed spiritum suum, Jesum, quantum in se est, solvit ac dissipat, dividens eum in tres partes, in tres formas et in tria corpora. Audiat, inquam, et aeterno silentio conticescat: Omnis spiritus, qui solvit Jesum, ex Deo non 119.0088A| est, et hic est antichristus. Audiamus et apostolum Paulum, nos in semel tradita fidei veritate solidantem atque dicentem: Si quis vobis evangelizaverit praeter quam quod accepistis, anathema sit (Gal. I, 9).

8.

Ignoscat mihi indigno, o Domini venerabiles, vestra dilectio, quia haec non superbiae fastu, nec malitiae alicujus instinctu, sed amore Ecclesiae hujus dominae et nutricis meae loquor, cui non solum, prout Deus inspirare dignatur, exhortationis verbum, sed et omne debeo charitatis et pietatis obsequium; praesertim hoc tempore quo tam lacrymabili calamitate, peccatis nostris exigentibus, afflicta est, ut habe t episcopum sine potestate, magistrum sine veritate. Nunc ad finem sermonis commodum 119.0088B| duxi paucas ecclesiasticorum Patrum sententias ponere, quibus adversus omnia fallaciarum commenta, quae huic Ecclesiae ineptus fabulator conatur ingerere, velut turribus et propugnaculis muniamur, fiatque in nobis, divina favente gratia, quod Apostolus optat et obsecrat dicens: Obsecro autem vos, fratres, ut et idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata, sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem sententia (I Cor. I, 10); et iterum: Sicut ergo accepistis Jesum Christum Dominum, in ipso ambulate radicati, et superaedificati in ipso, et confirmati fide (I Col. II, 7). Itaque alio loco: Si qua ergo consolatio in Christo, si quod solatium charitatis, si quae societas spiritus, si quae viscera et miserationes, implete gaudium meum, ut idem sapiatis, eamdem charitatem 119.0088C| habentes, unanimes idipsum sentientes, nihil per contentionem neque per inanem gloriam (Phil. II, 1, 2, 3); et alibi: Et si quid, ait, aliter sapitis, et hoc vobis revelavit Deus (Phil. III, 15). Verumtamen ad quod pervenimus, ut idem sapiamus, et in eadem permaneamus regula. Panem qui in mysterio sumitur, corpus et carnem Christi esse, imo ipsum esse Christum et Dominum, ex libro sancti Cypriani de oratione Dominica, panem nostrum quotidianum [invenimus].

9.

Panis vitae Christus est, et panis hic omnium non est, sed Dominus noster est; et quomodo dicimus Pater noster, quia intelligentium et credentium pater est; sic et panem nostrum vocamus, quia Christus eorum, qui corpus eorum contigimus, panis 119.0088D| est. Hunc autem panem dari nobis, quotidie postulamus, ne qui in Christo sumus, et eucharistiam ejus quotidie ad cibum salutis accipimus, intercedente aliquo graviori delicto, dum abstenti et non communicantes a coelesti pane prohibemur, a Christi corpore separemur, ipso praedicante et dicente: Ego sum panis vitae qui de coelo descendi; si quis ederit de hoc pane, vivet in aeternum. Panis autem quem ego dedero, caro mea est pro saeculi vita (Joan. VI, 41). Quando ergo dicit in aeternum vivere si quis ederit de ejus pane, ut manifestum sit eos vivere qui corpus ejus attingunt, ita contra timendum est et orandum ne, dum quis abstentus separatur a Christi corpore, extraneus remaneat a salute, comminante 119.0089A| ipso et dicente: Nisi ederitis carnem Filii hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis (Joan. VI, 54), et ideo panem nostrum, id est Christum, dari nobis quotidie petimus, ut qui in Christo manemus et vivimus, a sanctificatione ejus et corpore non recedamus.

Item ex tractatu psal. LXXX S. Hieronymi.

10.

Vis accipere Domini cibos? vis comedere ipsum Dominum tuum et Salvatorem? Audi quid dicat: Dilata os tuum, et implebo illud (Psal. LXXX, 11). Dilatate ora vestra, ipse est et Dominus et panis. Ipse hortatur nos ut comedamus, et ipse noster cibus est; quantumcunque dilataveris, tantum accipies.

Item ex homilia sancti Augustini.

119.0089B|

11.

In altaris mysterio Dominum sumi, nec aliqua posse divisione partiri, qualem vocem Domini audistis invitantis nos. Quis invitavit? quos invitavit? et quid praeparavit? Invitavit Dominus servos, et praeparavit eis cibum seipsum. Quis audeat manducare Dominum suum? et tamen ait: Qui manducat me, vivit propter me (Joan. VI, 57). Quando Christus manducatur, vita manducatur, nec occiditur ut manducetur, sed mortuos vivificat quando manducatur. Reficit, sed non deficit. Non ergo timeamus, fratres, manducare panem istum, ne forte finiamus illum, et postea quem manducemus non inveniamus. Manducatur Christus; vivit manducatus, quia resurrexit occisus; nec quando manducamus, partes de illo facimus. Et quidem in sacramento sic fit, et 119.0089C| norunt fideles quemadmodum manducent carnem Christi. Unusquisque accipit partem suam; unde et ipsa gratia partes vocantur. Per partes manducatur in sacramento, et manet integer totus in coelo, manet integer totus in corde tuo; totus enim erat apud Patrem, quando venit in Virginem. Implevit illam, nec recessit ab illo; veniebat in carnem, ut eum homines manducarent; et manebat integer apud Patrem, ut angelos pasceret. Quod enim scitis, et qui scitis et qui nescitis scire debetis. Quando Christus factus est homo, panem angelorum manducavit homo. Unde, quomodo, qua via, quibus meritis, qua dignitate panem angelorum manducaret homo, nisi creator angelorum fieret homo?

Item sancti Gregorii de eadem re, ex homilia Natalis Domini. 119.0089D|

12.

Qui ergo, aeternus permanens, temporalis apparuit, alienum est ubi descendit; et, quia per prophetam dicitur: Omnis caro fenum (Isa. XL, 6), factus homo, fenum nostrum vertit in frumentum, qui de seipso ait: Nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet (Joan. XII, 24). Unde et natus in praesepio reclinatus ponitur, ut fideles omnes, videlicet sancta animalia, carnis suae frumento reficeret, ne ab internae intelligentiae pabulo jejuna remanerent.

Item ejusaem in alia homilia de eadem re.

13.

Bonus pastor animam suam ponit pro ovibus 119.0090A| suis. Fecit quod monuit, ostendit quod jussit, bonus pastor pro ovibus animam suam posuit, ut in sacramento nostro corpus suum et sanguinem verteret, et oves quas redemerat carnis suae alimento satiaret.

Ejusdem de ea re ex Dialogorum libris.

14.

Haec namque singulariter victima ab aeterno interitu animam salvat, quae illam nobis morte Unigeniti per mysterium reparat: qui licet surgens a mortuis, jam non moritur, et mors ei ultra non dominatur: tamen in semetipso immortaliter atque incorruptibiliter vivens pro nobis iterum in hoc mysterio sacrae oblationis immolatur. Ejus quippe ibi corpus sumitur, ejus caro in populi salute partitur, 119.0090B| ejus sanguis non jam in manus infidelium, sed in ora fidelium sumitur.

Mysterium vestis Christi, id est corporis ejus, scindi non oportere; ex libro S. Cypriani de Ecclesiae Unitate.

15.

Dominus dicit: Ego et Pater unum sumus (Joan. X, 30). Et iterum de Patre et Filio et Spiritu sancto scriptum est: Tres unum sunt (Joan. V, 7); et quisquis credit hanc veritatem de divina firmitate venientem, sacramentis coelestibus haerentem, scindi in Ecclesia non posse hoc unitatis sacramentum, hoc vinculum concordiae inseparabiliter cohaerentis, ostenditur, quando in Evangelio tunica Domini nostri Jesu Christi non dividitur omnino nec scinditur, sed sortientibus de veste Christi, quis Christum potius 119.0090C| indueret, integra vestis accipitur, et incorrupta atque indivisa tunica possidetur. Loquitur ac dicit Scriptura: De tunica autem, quia de superiori parte non consutilis, sed per totum textilis fuerat, dixerunt ad invicem: Non scindamus illam, sed sortiamur de ea cujus sit (Joan. XIX, 23). Unitatem ille portabat de superiore parte, id est de coelo et Patre venientem, quae ab accipiente scindi omnino non poterat, sed totam semel et solidam firmitatem inseparabiliter obtinebat. Possidere non potest indumentum Christi, qui scindit et dividit Ecclesiam Christi. Contra denique, cum Salomone moriente regnum ejus et populus scinderetur, Achias propheta Jeroboam regi obvius factus in campo in duodecim scissuras vestimentum suum discidit dicens: Sume tibi 119.0090D| decem scissuras, quia haec dicit Dominus: Ecce scindo regnum de manu Salomonis, et dabo tibi decem sceptra, et duo sceptra erunt ei propter servum meum David, et propter Jerusalem civitatem quam elegi, ut ponam nomen meum illuc (III Reg. XI, 31). Cum duodecim tribus Israel scinderentur, vestimentum suum propheta Achias discidit. At vero, quia Christi populus non potest scindi, tunica ejus per totum textilis et cohaerens divisa a possidentibus non est; individua, copulata, contexta, ostendit populi nostri, qui Christum induimus, concordiam; cohaerente sacramento vestis et signo, declaravit Ecclesiae unitatem. Quis ergo sic sceleratus et perfidus, quis sic discordiae furore vesanus, ut aut credat scindi posse, aut audeat 119.0091A| scindere unitatem Dei, vestem Domini, Ecclesiam Christi?

16.

Ille sacerdos vice Christi vere fungitur, quidquid Christus fecit imitatur, et sacrificium verum et plenum tunc offert in Ecclesia Deo Patri, si sic incipiat offerre quomodo ipsum Christum videt obtulisse. Non est ergo quod aliquis existimet sequendam esse quorumdam consuetudinem; quaerendum est enim ipsi quem sint secuti: nam, in sacrificio quod Christus obtulit, nonnisi Christus sequendus; utique id nos obaudire et facere oportet quod Christus fecit, et quod faciendum esse mandavit, quando ipse in Evangelio dicat: Si feceritis quod mando vobis, jam non dicam vos servos, sed amicos (Joan. XV, 15). Et quod Christus debeat solus audiri. Pater 119.0091B| etiam de coelis contestatur dicens: Hic est filius meus dilectissimus in quo bene sensi. ipsum audite (Matth. XVII, 5). Quare si solus Christus audiendus est, non debemus attendere quid alius ante nos faciendum esse putaverit, sed quod, qui ante omnes est, Christus prior fecerit. Neque enim hominis consuetudinem sequi oportet, sed Dei virtutem. Cum per Isaiam prophetam Deus loquatur, et dicat: Sine causa autem colunt me, mandata et doctrinas hominum docentes (Matth. XV, 9). Et iterum Dominus in Evangelio hoc idem repetit dicens: Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram statuatis (Marc. VII, 9). Sed et alio loco ponit et dicit: Qui solverit unum de mandatis istis minimis, et sic docuerit homines, minimus vocabitur in regno coelorum 119.0091C| (Matth. V, 19). Quod si nec minima de mandatis Dominicis licet solvere, quanto magis tam magna, tam grandia, tam ad ipsum Dominicae passionis, et nostrae redemptionis sacramentum pertinentia fas non est infringere, aut in aliud quam quod divinitus institutum sit, humana traditione mutare? Tota ipsa redempta civitas, hoc est congregatio societasque sanctorum, universale sacrificium offertur Deo per sacerdotem magnum: qui etiam seipsum obtulit in passione pro nobis, ut tanti capitis corpus essemus, secundum formam servi. Hanc enim obtulit. in hac oblatus est, quia secundum hanc mediator est. In hac sacerdos, in hac sacrificium est. Cum itaque nos hortatus esset Apostolus, ut exhibeamus corpora nostra hostiam vivam (Rom. XII, 1), intulit 119.0091D| post aliquanta: Sicut enim in uno corpore multa membra habemus, omnia autem membra non eosdem actus habent: ita multi unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra (Ibid. 4, 5); hoc est sacrificium Christianorum, multi unum corpus in Christo, demonstratur quod in eadem re quam offert ipsa offeratur.

Ecclesiarum diversitates fidei unitate constare, ex libris sancti Cypriani de unitate fidei.

17.

Episcopatus unus est, cujus a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia una est, quae in multitudinem latius incremento fecunditatis extenditur, quomodo solis multi radii, sed lumen unum, et rami arboris multi, sed robur unum tenaci charitate fundatum. 119.0092A| Et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas [al., universitas] licet diffusa videatur exundantis copiae largitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore, divisionem lucis unitas non capit; ab arbore frange ramum, fructus germinare non potest; a fonte praecide rivum, praecisus arescit. Sic Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit, unum tamen lumen est, quod ubique diffunditur, nec unitas corporis separatur. Ramos suos in universam terram copia ubertatis extendit, profluentes largiter rivos latius pandit, unum tamen caput est, et origo una, et una mater fecunditatis successibus copiosa, illius fetu nascimur, illius lacte nutrimur, spiritu ejus animamur.

Non pro locis res, sed pro bonis rebus loca amanda, ex epistola S. Gregrorii ad Augustinum episcopum Anglorum scripta. 119.0092B|

18.

Novit fraternitas tua Romanae Ecclesiae consuetudinem, in qua se meminit nutritum. Sed mihi placet ut, sive in Romana, sive in Galliarum, sive in qualibet Ecclesia aliquid invenisti quod plus omnipotenti Deo possit placere, sollicite elige, et in Anglorum Ecclesia, quae adhuc ad fidem nova est, institutione praecipua quam de multis Ecclesiis colligere potuisti, infunde; non enim pro locis res, sed pro bonis rebus loca amanda sunt. Ex singulis ergo quibusque Ecclesiis, quae pia, quae religiosa, quae recta sunt elige, et haec quasi in fasciculum collecta apud Anglorum mentes in consuetudinem depone.

In vestibus et cultu ecclesiastico non superstitiosum mysterium praeferri, ex epistola S. Celestini papae ad episcopos Galliarum scripta. 119.0092C|

19.

Didicimus quosdam Domini sacerdotes superstitioso potius cultui inservire, quam mentis vel fidei puritati. Et post pauca: Amicti pallio et lumbos praecincti credunt se sanctae Scripturae fidem non per spiritum, sed per litteram completuros. Nam si ad hoc ista praecepta sunt, ut taliter servarentur, cur non fiunt pariter quae sequuntur, ut lucernae ardentes una cum baculo in manibus teneantur? Habent suum mysterium, et intelligentibus ita clara sunt, ut ea magis quam decet significatione serventur. Nam in lumborum praecinctione castitas, in baculo regimen pastorale, in lucernis ardentibus boni fulgor operis, de quo dicitur sic: opera vestra luceant, 119.0092D| indicatur. Habent tamen istum forsitan cultum, morem potius quam rationem sequentes, qui remotioribus habitant locis, et procul a caeteris degunt. Unde hic habitus in Ecclesiis Gallicanis, ut tot annorum tantorumque pontificum in alterum habitum consuetudo versatur. Discernendi a plebe vel caeteris sumus doctrina, non veste; conversatione, non habitu; mentis puritate, non cultu. Nam si studere incipiamus novitati, traditum nobis a patribus ordinem calcabimus, ut locum supervacuis superstitionibus faciamus. Rudes ergo fidelium mentes ad talia non debemus inducere. Docendi enim sunt potius quam ludendi, nec imponendum est eorum oculis, sed mentibus infundenda praecepta sunt.

Item S. Hieronymi de simplici ministrorum et sacerdotum ornatu, ex libris dialogorum Attici et Christoboli. 119.0093A|

20.

Adjungis gloriam vestium et ornamentorum Deo esse contrarium. Quae sunt, rogo, inimicitiae contra Deum, si tunicam habuero mundiorem? si episcopi, si presbyteri, si diaconi et reliquus ordo ecclesiasticus in administratione sacrificiorum candida veste processerit? Cavete, clerici, cavete, monachi, viduae et virgines, periclitamini nisi sordidas vos atque pannosas vulgus aspexerit. Taceo de hominibus saeculi, quibus aperte bellum indicitur, et inimicitiae contra Deum, si pretiosis atque nitentibus utuntur exuviis. In sacerdotio Ecclesiae non mysticum vestium ornatum, sed splendorem quaerendum 119.0093B| animarum, ipsa consecratio monstrat pontificis, ita se habens: « Deus qui Moysen famulum tuum secreti familiaris affatu, inter caetera coelestis documenta culturae, de habitu quoque indumenti sacerdotalis instituens, electum Aaron mystico amictu vestiri inter sacra jussisti, ut intelligentiae sensum de exemplis priorum caperet secutura posteritas, ne eruditio doctrinae tuae ulli deesset aetati, cum et apud veteres reverentiam ipsa significationum species obtineret; et apud nos certiora essent experimenta rerum, quam aenigmata figurarum. Illius namque sacerdotii anterioris habitus nostrae mentis ornatus est, et pontificalem gloriam non jam nobis honor commendat vestium, sed splendor animarum. Quia et illa quae tunc carnalibus blandiebantur obtutibus, 119.0093C| ea potius quae in ipsis erant intelligenda, poscebant. Et idcirco huic famulo tuo, quem ad summi sacerdotii ministerium elegisti, hanc quaesumus, Domine, gratiam largiaris ut, quidquid illa velamina in fulgore auri, in nitore gemmarum, in multimodi operis varietate signabant, hoc in ejus moribus actibusque clarescat. »

Falsos codices, et a fidei sinceritate discordes, in nullo usu lectionis habendos: quin potius igni tradendos, ex epistola sancti Leonis papae ad Turibium Asturicensem.

21.

Curandum ergo est, et sacerdotali diligentiae maxime providendum, ut falsi codices, et a sincera veritate discordes, in nullo usu lectionis habeantur. Apocryphae autem scripturae quae sub nominibus apostolorum 119.0093D| multarum habent seminarium falsitatum, non solum interdicendae sunt, sed etiam penitus auferendae atque ignibus concremandae, quia, quamvis sint in illis quaedam quae videantur speciem habere pietatis, nunquam tamen vacua sunt venenis.

22.

Haec, domini venerabiles, tam de Scripturis sacris, quam de Scripturarum sanctarum dictis, sedula intentione collegi, ac reverentiae vestrae audienda seu et legenda proposui, quatenus, ea et hujusmodi meditantes, contra novellae praesumptionis auctorem, qui, in similitudinem harioli et conjectoris, aestimat quae ignorat, fidei et veritatis firmitate munita dicamus cum Ecclesia: Narraverunt mihi iniqui fabulationes, sed non ut lex tua, Domine (Psal. CXVIII, 119.0094A| 85). Atque intelligamus quam verum sit quod Spiritus sanctus Salomonis ore praececinit, dicens: Multi sibi in novalibus patrum et aliis congregantur absque judicio (Prov. XIII, 23), neque enim sic nostra calamitate et humilitate abuti debet, ut imitator insolentissimae jactantiae Naas regis filiorum Ammon, qui interpretatur serpens, dicere nobis, velut habitatoribus Jabes Galaad, oppugnator veritatis iste praesumat: In hoc feriam vobiscum foedus ut eruam omnium vestrum oculos dextros, ponamque vos opprobrium Israel (I Reg. XI, 2). Vere enim dextrum oculum conatur eruere, qui lumen rectae fidei laborat exstinguere. Utilius illi a nobis optandum est, quod parabolice per Salomonem dicitur: Oculum qui subsannat patrem, et despicit partum matris suae, effodiant 119.0094B| eum corvi de torrentibus, et comedant eum filii aquilae (Prov. XXX, 17). Vere etenim subsannat Patrem, qui Filii dividit unitatem, testante ipso: qui non honorificat Filium, non honorificat Patrem, qui misit illum (Joan. V, 23), et prorsus despicit partum matris suae Ecclesiae, qui mysterium redemptionis, quo ex ejus utero ad vitam gignitur, puritate sincera venerari contemnit. Expedit nobis in talem oculum, qui ducatum promittit luminis, et e contrario tenebris caligat erroris, praeceptum evangelicum: Si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te (Matth. V, 29). Cupit nequam iste oculus haereditatem patrum auferre: nititur vineam ipsorum in hortum olerum commutare, id est, fortia et fructuosa ac meracissima eorum dicta vilibus et cito 119.0094C| arescentibus ac decidentibus fabulis enervare; sed filii martyris lapidati respondeant ei cum Naboth: Propitius mihi sit Dominus, ne dem haereditatem patrum meorum (III Reg. XXI, 3). Si ob hujus responsionis honestam libertatem vel infamandi falsis testibus, vel etiam lapidibus obruendi essemus, habeamus Deum clementissimum consolatorem atque ultorem dicentem: Si non pro sanguine Naboth et filiorum ejus quem vidi heri, dicit Dominus, reddam tibi in agro isto, dicit Dominus.

FINIT.

III. Epistola FLORI Lugdunensis diaconi ad Theodonis villae concilium adversus libros Amalarii.

Sancto et venerabili concilio, apud Theodonis villam habito.

Audite, Patres beatissimi et reverendissimi, a Deo convocati et in Deo uniti, propter Deum auxiliante ipso laborantes et laboraturi, atque in illo et cum illo post beatum laborem requieturi, audite ita ut audiat vos Deus, ac mementote Apostoli, rectores Ecclesiae, exhortantis et dicentis: Attendite vobis et universo gregi in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Ecclesiam Domini quam acquisivit sanguine suo (Act. XX, 28). Sermo de fide agitur, et catholica veritate, quam praelatus ecclesiae Lugdunensis depravare 119.0095A| et subvertere lingua et calamo non desistit, errorisque ac mendaciorum suorum vos ipsos venerabiles Ecclesiae Christi oculos intantum socios et complices esse confirmat, ut in publico Ecclesiae nostrae conventu jactare ausus sit, ad hoc vos suis persuasionibus in generali synodo fuisse perductos, ut omnes manu propria suis ineptissimis libris subscribere, et sic unanimiter sentire atque observare velletis. Cui ego per majores natu respondi, non solum me de tantis viris id credere nullatenus posse; sed etiam mihi indigno, qui sum canis mortuus, et pulex exiguus, tres prius digitos quibus scribimus radicitus amputari vellem, quam errores hujusmodi manus propriae subscriptione firmarem. Addidi etiam quod si libri illi in bono concilio fuerint discussi et 119.0095B| dijudicati, erunt procul dubio anathematizati: quos etiam chorepiscopo Ecclesiae nostrae velut valde utiles omnibus jussit transcribere; quos cum ego ex parte aliqua relegissem, et mendaciis plenos deliramentisque vidissem, dehortatus sum ne hoc penitus fieret, librosque suo quantocius auctori restituendos admonui, metuens videlicet ne oves Christi, id est simplices quosque, ex eorum lectione quaedam vanissima curiositatis scabies aspergeret, et ardentes papulae diri erroris exurerent. Collegi autem ipse ac digessi in ordinem, propriisque sermonibus explicavi nonnulla quae in generali presbyterorum concilio proposuit, disseruit, commendavit, ex quibus ejus vanitas contemptui, imo exsecrationi pateat. Sed ne quis me falsa putet asserere, veniat liber 119.0095C| illius in medium, et foeditatem sui publice legentibus atque audientibus denudabit, ex quo et ista, quae sincerissimo examini vestro dijudicanda offero, verissime ab illo prolata probabitis, cum illic multa 119.0096A| insaniora legeritis, testes sunt horum chorepiscopi, testes archidiaconi, testes omnes qui aderant presbyteri Lugdunenses, a quibus haec continuo irrisa ac repudiata, imo plancta et plorata cognovi, cum, divinis assueti fluentis, de lacuna lutulenta bibere cogerentur, murmurantes in nequissimo pane doctrinae, de quo Ecclesiasticus loquitur liber: In nequissimo pane murmurabit civitas (Eccli. XXXI, 29). Et testimonium nequitiae illius verum est, nec vero ille divina docet, sed sua concinnat et fabricat, et juxta Salomonem, in similitudinem harioli et conjectoris aestimat quod ignorat (Prov. XXIII). Succurrite igitur, Patres piissimi, succurrite animabus nostris. Modicum enim fermentum totam massam corrumpit (I Cor. V, 6), et juxta quemdam patrem antiquum, 119.0096B| si quid in fide falsi admittitur, intrat putredo de veneno serpentis, nascuntur vermes corruptionis, et nihil integrum remanebit. Testis est mihi omnipotens Deus, quia haec non impulsu iracundiae tanquam laesus exaggero, quae ab ipso statim exordio, dum adhuc se mihi utcunque blandulum exhiberet, dolere ac detestari coepi, nec divinae ordinationi seu imperiali piae provisioni, quod ille forsan jactitat velut rebellis existens, cum id mea exiguitas nec cogitare unquam poterit, sed erroris odio, et amore veritatis, Ecclesiae quoque matris meae vulneribus condolens, cujus uberibus ab infantia alitus sum, in qua et administrationis locum, et doctrinae ac praedicationis officium indignus exercui. Certe vivam ego egentissimus, vel etiam moriar, si placet: tantum 119.0096C| pateat vulnus putridum, pateat sanies putrida; et omnes qui hoc tabescunt contagio, vobis opitulante Christo medicantibus, gravi veterno depulso, optata gaudeant sanitate.

(no apparatus)