vini 2 126 AD LEGEM 11 ' ULPIANUS libro octavo decimo ad edictum Item Mela scribit, si, cum pila quidam luderent, ve¬ hementius quis pila percussa in tonsoris manus eam deiecerit et sic servi, quem tonsor habebat3, gula sit praecisa adiecto3 cultello: in quocumque eorum culpa sit, eum lege Aquilia teneri. Proculus in ton¬ sore esse culpam: et sane si ibi tondebat, ubi ex consuetudine ludebatur vel ubi transitus frequens erat, est quod ei imputetur: quamvis nec illud4 male di¬ catur, si in loco periculoso sellam habenti tonsori 1 se quis commiserit, ipsum de se queri debere. Si alius tenuit, alius interemit, is qui tenuit, quasi cau- 2 sam mortis praebuit, in factum actione tenetur. Sed si plures servum percusserint, utrum omnes quasi occiderint teneantur , videamus, et si quidem appa¬ ret cuius ictu perierit, ille quasi occiderit tenetur: quod si non apparet, omnes quasi occiderint teneri lulianus ait, et si cum uno agatur, ceteri non libe¬ rantur: nam ex lege Aquilia quod alius praestitit, 3 alium non relevat, cum sit poena. Celsus scribit, si alius mortifero vulnere5 percusserit, alius postea exanimaverit, priorem quidem non teneri quasi oc¬ ciderit, sed quasi vulneraverit, quia ex alio vulnere periit, posteriorem teneri, quia occidit, quod etMar- 4 cello videtur et est probabilius. Si plures trabem deiecerint et hominem oppresserint, aeque veteribus 5 placet omnes lege Aquilia teneri. Item cum eo, qui canem irritaverat et effecerat, ut aliquem mor¬ deret, quamvis eum non tenuit, Proculus respondit Aquiliae actionem esse: sed lulianus eum demum Aquilia teneri ait, qui tenuit et effecit ut aliquem morderet: ceterum si non tenuit, in factum agendum. 6 Legis autem Aquiliae actio ero competit, hoc est 7 domino. Si in eo homine, quem tibi redhibiturus essem, damnum iniuria datum esset, lulianus ait legis Aquiliae actionem mihi competere meque, cum coe- 8 pero redhibere, tibi restituturum. Sed si servus bona fide alicui serviat, an ei competit Aquiliae actio? D et magis in factum actio erit danda. Eum, cui vestimenta commodata sunt, non posse, si scissa fue¬ rint, lege Aquilia agere lulianus ait, sed domino eam 10 competere. An fructuarius vel usuarius legis Aquiliae actionem haberet, lulianus tractat: et ego puto melius utile iudicium ex hac causa dandum. 12 PAULUS libro decimo ad Sabinum Sed et si proprietatis dominus vulneraverit servum vel occiderit, in quo usus fructus meus est, danda est mihi ad exemplum legis Aquiliae actio in eum pro portione usus fructus, ut etiam ea pars anni in aestimationem veniat, qua nondum usus fructus meus fuit. 13 Ulpianus libro octavo decimo ad edictum Liber homo suo nomine utilem Aquiliae habet actionem: directam enim non habet, quoniam dominus mem¬ brorum suorum nemo videtur, fugitivi autem nomine 1 dominus habet, lulianus scribit, si homo liber bona fide mihi serviat, ipsum lege Aquilia mihi teneri. 2 Si servus hereditarius occidatur, quaeritur, quis Aquilia6 agat, cum dominus nullus sit huius servi, et ait Celsus legem domino damna salva esse vo¬ luisse: dominus ergo7 hereditas habebitur, quare 3 adita hereditate heres poterit experiri. Si servus legatus post aditam hereditatem sit occisus, compe¬ tere legis Aquiliae actionem legatario, si non8 post mortem servi adgnovit legatum: quod si repudiavit, consequens esse ait lulianus dicere, heredi competere. 14 Paulus libro vicensimo secundo ad edictum Sed si ipse heres eum occiderit, dictum est dandam in eum legatario actionem. 15 Ulpianus libro octavo decimo ad edictum Huic scripturae consequens est dicere, ut, si ante aditam hereditatem occidatur legatus servus, apud heredem remaneat Aquiliae actio per hereditatem adquisita. Suod si vulneratus sit ante aditam hereditatem, in ereditate quidem actio remansit, sed cedere ea le- 1 gatario heredem oportet. Si servus vulneratus mortifere postea ruina vel naufragio vel alio ictu maturius perierit, de occiso agi non posse, sed quasi de vulnerato, sed si manumissus vel alienatus ex vulnere periit, quasi de occiso agi posse lulianus ait. haec ita tam varie, quia verum est eum a te occi¬ sum tunc cum vulnerabas, quod mortuo eo demum apparuit: at9 in superiore non est passa ruina ap¬ parere an sit occisus, sed si vulneratum mortifere liberum et heredem esse iusseris, deinde decesserit, heredem eius agere Aquilia non posse, 16 Marcianus libro quarto regularum quia in eum casum res pervenit, a quo incipere non potest. 17 Ulpianus libro octavo decimo ad edictum Si dominus servum suum occiderit, bonae fidei posses¬ sori vel ei qui pignori accepit in factum actione tene¬ bitur. 10 18 Paulus libro decimo ad Sabinum Sed et si is qui pignori servum accepit occidit eum vel vul¬ neravit, lege Aquilia et pigneraticia conveniri potest, sed alterutra contentus esse debebit actor. 19 Ulpianus libro octavo decimo ad edictum Sed si communem servum occiderit quis, Aquilia teneri eum Celsus ait: idem est et si vulneraverit: 20 Idem libro quadragensimo secundo ad Sabinum scilicet pro ea parte, pro qua dominus est qui agat. 2111 Idem libro octavo decimo ad edictum Ait lex: ‘quanti is homo in eo anno plurimi fuisset1, quae clausula aestimationem habet damni, quod da- 1 tum est. Annus autem retrorsus computatur, ex quo quis occisus est: quod si mortifere fuerit vul¬ neratus et postea post longum intervallum mortuus sit, inde annum numerabimus secundum Iulianum, ex quo vulneratus12 est, licet Celsus contra scribit. 2 Sed utrum corpus eius solum aestimamus, quanti fuerit cum occideretur, an potius quanti interfuit nostra non esse occisum? et hoc iure utimur, ut eius quod interest fiat aestimatio. 22 Paulus libro vicensimo secundo ad edictum Proinde si servum occidisti, quem sub poena traden- 1 dum promisi, utilitas venit in hoc iudicium. Item causae corpori cohaerentes aestimantur, si quis ex comoedis aut symphoniacis aut gemellis aut quadriga aut ex pari mularum unum vel unam occiderit: non solum enim perempti corporis aestimatio facienda est, sed et eius ratio haberi debet, quo cetera cor¬ pora depretiata sunt. 23 Ulpianus libro octavo decimo ad edictum Inde Neratius scribit, si servus heres institutus occisus 1 sit, etiam hereditatis aestimationem venire. Iu- lianus ait, si servus liber et heres esse iussus occi¬ sus fuerit, neque substitutum neque legitimum actione legis Aquiliae hereditatis aestimationem consecuturum, quae servo competere non potuit: quae sententia vera est. pretii igitur solummodo fieri aestimationem, quia hoc interesse solum substituti videretur: ego autem puto nec pretii fieri aestimationem, quia, si heres 2 esset13, et liber esset. Idem lulianus scribit, si institutus fuero sub condicione ‘si Stichum manu¬ misero* et Stichus, sit occisus post mortem testatoris, in aestimationem etiam hereditatis pretium me con¬ secuturum : propter occisionem enim defecit condicio: quod si vivo testatore occisus sit, hereditatis aesti¬ mationem cessare, quia retrorsum quanti plurimi fuit 3 inspicitur. Idem lulianus scribit aestimationem hominis occisi ad id tempus referri, quo plurimi in eo anno fuit: et ideo et si pretioso pictori pollex fuerit praecisus et intra annum, quo praecideretur, (l) § 2 = lulianus h. t. I. 51 § l (2) habebat] radebat edd. cum JB (3) praecisadiecto F, praecisa deiecto vel praecisa adiecto detL, praecisa adacto edd. (4) illum F (5) vulnera F (6) aquiliae FS (7) ergo] vero scr. (8) non] sic FS cum B : fuitne vel ? (9) at om. Fx (10) post tenebitur add. si coniunctim duobus legetur Stichus et alter eorum occisum repudiaverit, puto coniunc- tum solum posse Aquilia agere, quia retro aderevisse domi¬ nium ei videretur S exi. 34. 35 h. t contra F et JB (ii) § 1 — lulianus h. t. L 51 § 2 (12) vulneratos F (13) si heres esset] si superesset scr.
