.jpg)
IVITAS * Eluſa* Euſe
* La Gelise ad * Geliſam fluviolum, vetus eſt urbs olim archiepiſcoporum ſeu metropolitanorum Novempopulaniæ ſedes, ſub qua cum plurimis aliis ipſa civitas Auſciorum continebatur. Id vero probant veteres provinciarum notitiæ, ac ſubjectæ antiquis Galliarum conciliis ſubſcriptiones, quæ Eluſam (quandoque Eloſam) non ſolum ab Auſciorum urbe diſtinguunt, ſed ipſi præponunt, tanquam Novempopulaniæ caput, cui ceteræ hoc ordine ſubjiciuntur : Metropolis civitas Eluſatium, civitas Aquenſium, civitas Lactoratium, civitas Convenarum, civitas Conserannorum, civitas Boatium, civitas Benarnenſium, civitas Aturenſium, civitas Vaſatica, civitas Tarba ubi caſtrum Bigorra, civitas Ellenorenſium, civitas Auſciorum. Ubi vides Auſciorum urbem, quæ nunc Novempopulaniæ eſt metropolis, poſtremo recenseri loco.
Attamen jam tum Auſci percelebres erant apud Aquitanos, ut teſtatur Pomponius Mela, qui ſimul Eluſam commendat libro III. cap. 2.Comment. 3.Aquitanorum, inquit, clariſſimi ſunt Auſci, Celtarum Ædui, Belgarum Treviri : urbeſque opulentiſſimæ in Treviris Auguſta, in Æduis Auguſtodunum, in Aquitanis Eluſa. Cæſar in commentariis Eluſatium meminit, quos aliqui corrupte Fluſates & Fluſtates appellarunt. Apud Plinium Eloſates memorantur, inter Auſcos & Sottiates in Aquitania. Nemauſi legitur vetus inſcriptio quæ continet epitaphium L. Taurini Aurelii civis Eluſenſis. Sulpicius Severus libro ii. historiæ ſacræ, Eluſanæ plebis mentionem facit. Apollinaris Sidonius recenſens urbes epiſcopales & populos, qui in Evaricis Gothorum regis perſecutione ſuos amiſerant epiſcopos, ita loquitur : Eluſani, Vaſates, Convenæ, Auſcenſes. In conciliis antiquis Galliarum, ut infra videbimus, epiſcopus Eluſanus diverſimode appellatur, episſopus de civitate Eloſatium ; de civitate Eluſa metropoli ; denique, eccleſiæ Eloſanæ, &c. Quæ ſubſcriptiones ad Auſcienſes epiſcopos referri nequeunt ; ſimul enim occurrunt Auſcenſium præſulum ſubſcriptiones. Gregorius loquitur de Laban Heloſenſi epiſcopo l. viii. hiſt. c. 22.
Ab Elusa pagus Eluſanus dictus eſt, qui Armaniacenſis comitatus nunc eſt pars, teſte Oihenarto, cujus ſtudio & opera utriuſque Vaſconiæ notitiam habemus. Nunc autem Eluſa in oppidulum verſa eſt ob frequentes clades quibus attrita eſt a Gothis, Saracenis, Normannis. Ibi tamen ſupereſt domus Auſcienſium archiepiſcoporum, arcis inſtar ad amnem Geliſam.
Nuper vidimus novum catalogum epiſcoporum Eluſatum, a viro clariſſimo mihique percolendo contextum, in quo hoc ordine recenſentur, ſanctus Ceratius, ſanctus Paternus, ſanctus Servandus, ſanctus Luperculus, ſanctus Optatus, ſanctus Taurinus, ſanctus Clarus, ſanctus Leontius, ſanctus Aſpaſius, Laban, Deſiderius, Senochus. Sed quia vir doctiſſimus non probat eos hoc ordine eſſe recenſendos, idcirco, donec prodeant argumenta, quibus adſtruatur hic ordo, antiquum sequemur.
