Migne Patrologia Latina Tomus 74
- CAPUT PRIMUM. IACOBUS NISIBITA.
- CAPUT II. IULIANUS SABAS.
- CAPUT III. MARCIANUS
- CAPUT IV. EUSEBIUS.
- CAPUT V. PUBLIUS.
- CAPUT VI. SIMEONES PRISCUS.
- CAPUT VII. PALLADIUS.
- CAPUT VIII. APHRAATES.
- CAPUT IX. PETRUS.
- CAPUT X. THEODOSIUS.
- CAPUT XI. ROMANUS.
- CAPUT XII. ZENO.
- CAPUT XIII. MACEDONIUS.
- CAPUT XIV. MAESYMAS.
- CAPUT XV. ACEPSIMAS.
- CAPUT XVI. MARO.
- CAPUT XVII. ABRAAMES.
- CAPUT XVIII. EUSEBIUS.
- CAPUT XIX. SALAMANUS.
- CAPUT XX. MARIS.
- CAPUT XXI. IACOBUS.
- CAPUT XXII. THALASSIUS ET LIMNAEUS
- CAPUT XXIII. IOANNES, MOYSES, ANTIOCHUS, ANTONIUS.
- CAPUT XXIV. ZEBINAS ET POLYCHRONIUS.
- CAPUT XXV. ASCLEPIUS, ET IACOBUS EREMITA.
- CAPUT XXVI. SIMEONES.
- CAPUT XXVII. BARADATUS.
- CAPUT XXVIII. THALELAEUS.
- CAPUT XXIX. MARANA ET CYRA.
- CAPUT XXX. DOMNINA.
CAPUT PRIMUM. IACOBUS NISIBITA.
(PL 74 0015A) Moyses ille divinus legislator, qui imum maris fundum aperuit, et inundatione aquarum aridam obruit solitudinem, et alia omnia fecit miracula, scripsit res gestas eorum sanctorum qui fuere antiquitus: non ea usus sapientia quam acceperat ab Aegyptiis, sed splendore gratiae accepto a superis. (0015B) Undenam enim alioqui Abelis didicisset virtutem, et Enoch virtutis studium, et Noe iustitiam, et Melchisedech pium sacerdotium, Abrahae vocationem, fidem, fortitudinem, et quae ei magnae erat curae hospitalitatem, vulgo iactatum filii sacrificium, et aliorum quae ab eo praeclare gesta sunt catalogum: et ut in summa dicam, divinorum virorum certamina, victorias, praeconia, nisi intelligentis divinique Spiritus radios accepisset? Hoc mihi quoque in praesentia opus est auxilio, qui conor eorum vitam scribere sanctorum, qui parum ante nos et nostris temporibus claruere, et veluti quasdam leges iis qui imitari volent, velim proponere. Horum ergo sunt preces invocandae, et incipiendum est narrare.
Nisibis est civitas in confinio regni Romanorum et Persarum, quae olim quidem erat Romanis vectigalis, et eorum parebat imperio. Ex ea ortus magnus ille Iacobus, solitariam vitam et quietam est amplexus, et altissimorum montium occupatis verticibus, in eis vitam egit. (0015C) Vere quidem et aestate et autumno utens silvis, et pro tecto habens coelum: tempore autem hiemis, antrum ipsum excipiebat, quod ei parvum praebebat tegumentum. Habebat autem alimentum, non quod cum labore nascitur et seritur, sed quod sua sponte producitur: iam ex silvestribus colligens arboribus fructus qui sponte nascuntur, et ex herbis eas quae sunt esculentae, et habentur instar olerum, ex iis dabat corpori ea quae satis erant ad vivendum, ignis usum recusans. Usus quoque lanae erat ei supervacaneus; asperrimi enim caprarum villi eius usum implebant, ex eis ipsi fiebat et tunica et simplex amiculum. (0015D) Ita corpus affligens, spiritale alimentum assidue exhibebat corpori, et cogitationis facultatem expurgans contemplantem, et divini Spiritus perspicuum efficiens speculum, revelata facie, ex divini Apostoli sententia, gloriam Domini speculans, in eamdem transformabatur imaginem a gloria in gloriam, tanquam a spiritu Domini (I Cor. III) . Hinc quae Dei erat in Deum fiducia augebatur in dies, et a Deo petens quae oportebat petere, ea statim accipiebat. Porro autem hinc quoque futura praevidebat prophetice, et virtutem ad facienda miracula a sanctissimi Spiritus accipiebat gratia. Ex his pauca narrabo, et apostolici eius splendoris radium iis qui nesciunt aperiam. (0016A) Vigebat illo tempore in simulacra hominum insania, et inanimae quidem statuae divinum cultum sibi vendicabant, Dei autem cultus negligebatur a plurimis: contemptui autem habebantur qui eorum ebrietatis nolebant esse participes, quique, perfecta virtute praediti, ea quae sunt discernebant, et simulacrorum quidem ridebant imbecillitatem, universorum autem adorabant opificem.
Illo tempore venerat in Persidem, visurus plantas verae religionis, et ei quam par erat curam adhibiturus. Cum is autem fontem transmitteret, puellae quaedam, quae pannos lavabant, et vestes pedibus emundabant, ne novum quidem, et qui decentem prae sese ferebat gravitatem, sunt reveritae habitum; sed, exuto pudore, et perfricta facie, et impudentibus oculis divinum hominem aspiciebant, neque capita operientes, neque vestes quas succinxerant demittentes. (0016B) Hoc cum aegre tulisset homo Dei, et vellet Dei virtutem in tempore ostendere, ut facto miraculo liberaret ab impietate, fontem quidem est exsecratus, et fluentum confestim evanuit. Puellas quoque est exsecratus, et impudentem earum iuventutem castigavit canis ante tempus inductis, et sermonem factum est consecutum, mutatusque est nigror pilorum, et similes evaserunt nuper plantatis arboribus, quae vere circumtectae sunt foliis autumnalibus. Eae autem cum sic sensissent supplicium (nam et fontis fluenta effugerant, et sua invicem capita intuentes, videbant repentinam illam mutationem), cursu ad urbem contenderunt, renuntiaturae illud quod acciderat. Illi autem cum accurrissent, et magnum Iacobum offendissent, rogaverunt ut iram compesceret, et supplicium remitteret. (0016C) Ille autem non diu cunctatus. Domino quidem preces obtulit, fluenta autem rursus scatere iussit. Illa vero mox rursus e suis emanarunt penetralibus, iusti derivata nutibus. Illi autem cum hoc impetrassent, petebant ut filiarum quoque suarum crinibus color suus redderetur. Aiunt autem, eum hoc quoque concessisse, requisiisse autem puellas quae illam acceperant disciplinam, et quoniam non venerunt, reliquisse supplicium, documentum temperantiae, et argumentum moderationis, et divinae virtutis perpetuum et evidens monimentum. Tale est novi huius Moysis miraculum, quod quidem non factum est virgae percussione, sed operationem accepit signo crucis. (0016D) Ego autem praeter miraculum valde quoque miror mansuetudinem; neque enim, ut magnus Elisaeus, impudentes illas puellas ursis tradidit immanibus; sed quadam innoxia disciplina, et quae dedecoris parum habebat, usus, pietatem simul docuit et moderationem. Haec autem dixi, non ut prophetam saevitiae accusem (absit ut adeo insaniam), sed ut ostendam quod cum eamdem haberet virtutem, ea effecit quae congruebant Christi magnitudini et novo Testamento. (0017A)
Is cum aliquando vidisset iudicem Persam iniquam tulisse sententiam, quemdam maximum lapidem, qui prope situs erat, exsecratus, iussit eum conteri et dispergi, et illius iniquam arguere sententiam. Lapide autem statim comminuto in particulas innumerabiles, conterriti fuere qui aderant: horrore autem plenus iudex, revocavit quidem priorem, alteram autem iustam tulit sententiam. Et hic quoque suum Dominum est imitatus, qui cum vellet ostendere se sua sponte ac lubentem subire passionem, et facile si voluisset puniisset sceleratos, non eis intulit supplicium, sed ficum inanimam verbo arefaciens, suam ostendit virtutem (Matth. XXI) . Hanc ipse quoque imitans clementiam, non puniit iniustum iudicem, sed ictu lapidis illum docuit iustitiam. (0017B)
Cum his rebus esset insignis, ex omnibus amabilis, et in ore omnium versaretur, trahitur ad munus pontificatus, et suae patriae praeficitur. Cum illam autem montanam vivendi mutasset rationem, et civilem vitae consuetudinem non ex sui animi cepisset sententia, neque cibum mutavit, nec vestitum; sed loca quidem erant mutata, vitae autem institutio nullam accipiebat mutationem. Crescebant vero labores, et erant longe maiores prioribus. Ieiunio enim, et cubili humi strato, et sacco quo induebatur, accesserant etiam omnino curae eorum qui indigebant; ut de viduis, inquam, esset sollicitus, et provideret orphanis, et eos qui iniuriam faciebant argueret, et iis quibus fiebat iniuria iustum afferret auxilium. Et quid opus est omnia recensere apud eos qui norunt quaenam illis competant qui hanc suscepere curationem? (0017C) Insigniter autem ille tales amplectebatur labores, ut qui ovium dominum insigniter et cuperet et timeret.
Quo autem virtutis opes colligebat maiores, eo maiore sanctissimi Spiritus fruebatur gratia; et cum aliquando ei in vicum quemdam aut oppidum iter esset (neque enim locum satis teneo) ad eum accedunt quidam pauperes, unum quempiam ex eis qui cum eis versabantur, tanquam mortuum proponentes, et quae ad illum sepeliendum erant necessaria supplices ab eo postulantes. Ille autem concessit quidem rogantibus, Deo autem preces obtulit tanquam pro mortuo, rogans ut ei remitteret quae in vita peccaverat, et eum in chorum iustorum dignaretur admittere. Haec autem cum dicerentur, eius qui tunc mortem simulabat evolavit anima, suppeditata sunt autem corpori tegumenta. (0017D) Postquam autem parum processisset homo admirabilis, iubebant eum qui iacebat surgere ii qui actum composuerunt. Postquam autem viderunt eum non exaudire, et quod simulabatur id verum evasisse, et in veram faciem mutatam esse personam, ad magnum quidem adeunt Iacobum, suppliciter autem obsecrantes, et ad pedes eius provoluti, et actus quem temere agendum susceperant, dicentes causam fuisse paupertatem, rogabant ut eis suum mitteret delictum, et ei qui iacebat ablatam restitueret animam. Domini itaque imitans clementiam, et preces exaudiit, et ostendit miraculum, ut qui vitam precibus ablatam, per preces iacenti restituerit. (0018A) Hoc autem mihi quidem videtur esse simile magni Petri miraculo, qui Ananiam et Saphiram suffuratos mentitosque morti tradidit (Act. V) . Etenim hic quoque similiter, eius qui veritatem erat furatus, et mendacio erat usus, abstulit animam. Sed ille quidem cum furtum cognovisset (revelaverat enim gratia Spiritus) intulit supplicium; hic autem actus argumentum nesciens, obtulit quidem preces, stitit autem vitae cursum ei qui simulaverat. Et divinus quidem Apostolus mortuos a calamitate minime eripuit; salutaris enim praedicationis initia metu opus habebant. Hic autem cum esset refertus gratia apostolica, et puniit ad tempus, et poenam mox remisit. Hoc enim opus habebat eo qui esset lucrifacturus eos qui offenderant.
Sed enim et est eundum ad alia, et sunt illa breviter exponenda. (0018B) Postquam enim Arius, in unigenitum et sanctissimum Spiritum maledicti blasphemiaeque pater et opifex, in eum qui ipsum fecerat linquam movens, implevit Aegyptum tumultu et perturbatione, Constantinus autem imperator maximus, gregis nostri Zorobabel (illius enim instar universam piorum captivitatem reduxit ab exsilio, et divina templa humi disiecta in altum erexit et excitavit) postquam ergo is omnes ecclesiarum praesides illo tempore congregavit Nicaeae, venit cum aliis magnus quoque Iacobus, pro veris decertaturus decretis, ut vir fortis et princeps totius phalangis. Romanorum enim imperio tunc parebat Nisibis. (0018C) Postquam autem fuit dimissus sacer ille conventus, et unusquisque in suam est reversus, rediit hic quoque tanquam vir fortis victoria potitus, exsultans propter trophaea pietatis.
Cum autem aliquantum processisset temporis, imperator quidem ille magnus et admirabilis excessit e vita cum coronis pietatis; illius autem filii fuere haeredes imperii orbis terrae. Tunc rex Persarum, cui nomen erat Sapores, contemptis filiis, ut quorum potentia non esset patri aequalis, bellum movit adversus Nisibim magnis et equitum et peditum copiis. Duxit autem elephantos quoque quamplurimos, et ad urbem obsidendam diviso exercitu, eam circumsedit et machinas exstruxit, et turres aedificavit, vallosque figens, et quod inter eos intercedit, ramis tanquam cratibus contextis, obstruens, iussit militibus ut aggerem exstruerent, et turres contra turres excitarent. (0018D) Deinde illic sagittarios collocans, et in eos qui erant super muros tela iubens mittere, alios iussit inferius fodere murosque subruere. Postquam autem omnia illi erant irrita et inania, ut quae viri divini dissolverentur precibus; postremo cum fluvii praeterfluentis, multitudine hominum fretus, fluxum prohibuisset, exstructisque muris, et ad retinendum comparatis impedimentis, fluvii plurimum collegisset, id totum simul immisit in moenia, eo usus tanquam aliqua vehementissima machina. Ea vero aquae insultum non tulerunt, sed impetu concussa in illa parte funditus corruerunt. (0019A) Illi vero magnum clamorem sustulerunt, utpote quod urbs iam esset captu facilis; habitantium enim civium magnum murum ignorabant: distulere tamen irrumpere, cum viderent non posse urbem adiri propter aquas. Cum ergo procul recessissent, utpote quod labor eis esset cessaturus, quiescebant ipsi, et equos curabant; qui autem urbem habitabant, ex animo conversi erant ad supplicationes, magnum Iacobum habentes intercessorem. Qui autem aetate adhuc vigebant, omnes quam maxima poterant contentione rursus aedificabant, nec pulchritudinis nec concinnae compagis ullam curam gerentes, sed omnia temere componentes, et lapides et lateres, et quidquid portabat quilibet: unaque nocte opus tantum processit, et in tantam crevit altitudinem, ut et satis esset ad arcendum cursum equorum, et hominum ascensum absque scalis. (0019B) Tunc omnes ab homine Dei petunt supplices, ut et in muris se ostendat, et tela exsecrationum iaculetur in hostes. Is vero exoratus ascendit, et eorum plurima millia contemplatus, a Deo supplex petiit, ut in eos immitteret nubem cyniphum et culicum. Et is quidem dixit, Deus vero immisit, ab eo tanquam a Moyse exoratus, et viri quidem divinis telis vulnerabantur, equi autem ac elephanti ruptis vinculis fugiebant, huc et illuc dispersi, ut qui non possent illos ferre aculeos. (0019C) Cum itaque vidisset rex impius, et machinas nulli sibi fuisse usui, et aquae irruptionem fuisse inutilem (murus enim qui corruerat, rursus fuerat aedificatus) et omnem exercitum et affligi laboribus, et male se habere sub dio, et vexari a plaga immissa divinitus: vidisset autem divinum quoque hominem super muros ambulantem, et coniecisset ipsum imperatorem ei praeesse operi (sibi enim visus erat et purpura indutus, et redimitus diademate), indignatus quidem est in eos qui eum decepissent, et ut bellum moveret persuasissent, et dixissent non adesse imperatorem, et cum eos damnasset capitis, dimisit exercitum, et in suam regiam rediit quam citissime. Haec in hoc quoque Ezechia Deus fecit miracula, non illis minora, sed etiam maiora, ut mihi quidem videtur. Quod enim cum corruisset murus, urbs non capta fuerit, quodnam potest esse eo maius miraculum? Ego autem praeter hoc illud quoque valde admiror, quod cum uteretur exsecrationibus, non petiit ut fulgura et fulmina e coelo mitterentur, ut fecit magnus Elias, quando ad ipsum uterque quinquagenarius venisset cum suis quinquaginta. (0019D) Audiverat enim Dominum aperte dixisse Iacobo et Ioanni qui hoc ipsum conabantur facere: Nescitis cuius spiritus sitis (Luc. IX) . Et ideo non petiit ut terra eis dehisceret, nec rogavit ut phalanx igne consumeretur; sed ut animalculis illis sauciaretur; et cum Dei cognovisset virtutem, tandem mutata edisceret pietatem et verum Dei cultum. Tantam habuit hic homo divinus apud Deum fiduciam, tantam a superis gratiam est consecutus. Cum in his perpetuo versaretur, et in rebus divinis quotidie cresceret, cum maxima gloria hanc vitam deposuit, et ex his locis migravit. (0020A) Cum autem praeteriisset aliquantum temporis, et hoc oppidum, ab eo qui tunc imperabat, regno Persarum esset traditum, exierunt quidem omnes qui in eo habitabant, sui autem defensoris ac principis corpus ferebant, aegre quidem ferentes et dolentes quod transmigrarent, canentes autem celebrantesque virtutem fortissimi victoris. Si ille enim vixisset, ii minime venissent in potestatem barbarorum. Haec cum de viro divino recensuerim, ad aliam transibo narrationem, rogans ut consequar eius benedictionem.
(PL 74 0020A) CAPUT II. IULIANUS SABAS.
Iulianus, quem cognomine Sabam honorantes nominabant incolae, πρεσβύτην autem, id est senem, Graeca voce hoc nomen significat, in regione quae olim quidem Parthorum, nunc autem nominatur Osroenorum, fixit ad exercitationem monasticam tugurium. (0020B) Ea autem patet ad Occidentem quidem usque ad ripam fluvii, est autem ei nomen Euphrates: ad Orientem autem solem, habet limitem Romani imperii. Assyria enim excipit Persas, cum Persici regni sit finis occidentalis, quam qui postea sunt secuti, nominarunt Adiabenem. In hac gente multae quidem sunt urbes magnae et populosae; regionis autem plurimum quidem habitatur, plurimum autem est et inhabitabile et desertum. Ad extrema huius solitudinis cum hic vir divinus pervenisset, et antrum non manu factum, neque bene ac pulchre effossum, invenisset, sed quod posset exiguum aliquod tegumentum praebere iis qui ad ipsum confugiebant, locum lubenter habitavit, auro et argento fulgentibus regiis, id existimans esse magnificentius. (0020C) In eo autem degebat, in hebdomada semel cibum capiens: cibus autem erat panis hordeaceus, isque furfuraceus; obsonium autem, sales; potus autem suavissimus, per se nativum aquae fluentum; idque non satietate dimensum, sed usu demissi prius sibi definitum. Erant autem ei deliciae opiparumque et lautissimum epulum, Davidicorum hymnorum decantatio, et assidua cum Deo conversatio. (0020D) Et cum eis frueretur insatiabiliter, eorum nunquam voluit capere satietatem; sed semper quidem implebatur, semper autem clamabat: Quam dulcia gutturi meo eloquia tua! super mel et favum ori meo (Psal. CXVIII) . Rursus enim audivit beatum David dicentem: Iudicia Domini vera, iustificata in idipsum, desiderabilia super aurum et lapidem pretiosum multum, et dulciora super mel et favum (Psal. XVIII) . Rursus audivit eum dicentem: Delectare in Domino, et dabit tibi petitiones cordis tui (Psal. XXXVI) . Et rursus, Laetetur cor quaerentium Dominum (Psal. CIV) . Et: Laetifica cor meum, ut timeat nomen tuum. Et: Gustate et videte quam benignus est Dominus (Psal. XXXIII) . Et: Sitivit anima mea ad Deum fortem vivum (Psal. XLI) . Et: Adhaesit anima mea post te. Et eius qui haec dixit, amorem in se transtulit. Hac enim de causa magnus quoque David haec canens docuit, ut multos socios et in Deo amando rivales constitueret. Neque vero spe falsus est; sed et hunc virum divinum, et alios innumerabiles divino amore sauciavit. (0021A) Hic enim tanto amoris igne fuit incensus, ut inebria retur desiderio, et nihil videret ex terrenis: solum autem dilectum et noctu somniaret, et interdiu visione apprehenderet. Hanc summam eius philosophiam cum multi didicissent, alii quidem qui propius habitabant, alii vero qui remotius. Allata enim fama percurrebat in omnes partes, accurrebant supplicantes ut essent palaestrae participes, et ei tanquam exercitationis magistro et paedotribae parentes, viverent in posterum. Non solum enim aves venantur canentes, et ad se eas evocantes, quae sunt eiusdem generis, et subiectis laqueis implicantes; sed etiam homines venantur eos qui sunt eiusdem naturae, alii quidem ad exitium, alii vero ad salutem. Sic congregati quidem cito fuere decem, deinde duplo et triplo plures. (0021B) Eos autem cum tot essent, accipiebat illud antrum; a sene enim didicerant negligere curam corporis: vescebantur autem ipsi quoque similiter atque paedotriba, hordeaceo pane sale condito. Aliquo autem post tempore, et olera sponte nascentia colligentes, deinde dolia implentes, et muriae quantum satis erat miscentes, id habebant obsonium qui opus habebant curatione. His autem oleribus humida habitacula sunt maxime infesta; solent enim sua natura eis ingenerare situm et putrefactionem: cum huis ergo obsonio id accidisset (erat enim antrum undiquaque valde humidum), supplicarunt seni sodales, ut sibi parvam aliquam domunculam liceret exstruere, quae sufficeret obsonii vasis accipiendis. (0021C) Ille autem primo quidem postulatum minime admittebat: tandem autem persuasus (a magno enim Paulo didicerat non quaerere quae sua sunt [I Cor. XIII] , sed aliquid concedere et se accommodare humilibus), dedit quidem domunculae brevem quamdam et exiguam mensuram, abiit autem procul ab antro, solitas oblaturus Deo supplicationes. Solitus enim erat saepe quidem quinquaginta stadia, nonnunquam autem etiam bis totidem in desertum proficiscens, et se ab omni humana consuetudine separans, et ad seipsum rediens, per se cum Deo congredi ac conversari, et divinam illam et ineffabilem speculari pulchritudinem. Hoc otium cum sumpsissent, qui ut ab illo cura eorum gereretur, digni erant habiti, usui quidem iusta symmetria respondentem, sed maiorem quam iussi fuerant, exstruxere domunculam. (0021D) Decimo autem die, veluti quidem Moyses reversus a monte, et ab ea quae verbis explicari nequit contemplatione, cum vidisset maius factum quam volebat aedificium, Vereor, inquit, o viri, ne dum terrena dilatamus habitacula, minuamus coelestia: atqui haec quidem sunt ad tempus, et quae nobis parumper convenient, coelestia autem sunt aeterna, et quae nullum possunt finem capere. Et haec quidem dixit, chorum docens ea quae sunt perfectiora; toleravit tamen cum vocem audiisset apostolicam: Non quaero quod mihi est utile, sed quod multis, ut serventur (I Cor. X) . Illos quoque docuit, intus quidem communem Deo offerre hymnodiam, post auroram autem duos simul exire in solitudinem: et unum quidem flexis genibus offerre eam quae Domino debetur adorationem, alterum vero stantem Davidices psalmos canere quindecim. (0022A) Deinde operis facta commutatione, alterum quidem surgentem canere, alterum vero humi procumbentem adorare, et id a mane usque ad crepusculum assidue faciebant. Ante occasum autem solis, in antro paululum quiescentes, hi quidem hinc, illi vero illinc, omnes vero undequaque in antrum conveniebant, et hymnos vespertinos simul Domino offerebant. Solebat autem ipse quoque senex unum aliquem ex insignioribus assumere socium officii.
Sequebatur autem eum frequentius vir quidam genere quidem Persa, forma autem corporis magnus et admirabilis, forma vero corporis magis admirabilem possidebat animam. Erat autem ei nomen Iacobus, qui etiam post illius mortem in omni quidem virtute resplenduit. (0022B) Fuit autem insignis et illustris, non iis solis quae illic erant, sed etiam iis quae erant in Syria philosophiae gymnasiis seu monasteriis, in quibus etiam vitam finiit, cum vixisset, ut fertur, centum et quatuor annos. Is cum esset magno seni ad solitudinem viae comes, sequebatur eminus. Non sinebat enim magister eum propius accedere, ne occasio disserendi ex eo sumeretur; sermo autem abstraheret mentem a Dei contemplatione. Sequens autem, in via vidit draconem maximum; deinde eum contemplatus, non est quidem ausus progredi: cum saepe autem eum prae metu voluisset declinare, rursus confirmavit animum. Deinde cum inclinatus accepisset lapidem et eum proiecisset, vidit draconem in eodem statu manentem non posse se omnino movere. (0022C) Cum autem eum intellexisset esse mortuum, existimavit esse opus senis mortem belluae. Confecto autem itinere, et hymnorum completo officio, postquam venit tempus quietis, et sedens senex, ei quoque iussit ut corpus quieti parumper traderet, primum quidem sedebat tacitus: cum autem senex sermonem quemdam leniter subridens aggressus est, rogavit Iacobus ut ei aperiret id quod ignorabat. Cum is autem permisisset rogare, Vidi, inquit, in via maximum draconem iacentem, et primum quidem timui, illum vivere existimans, postquam autem eum aspexi mortuum, securus iter sum ingressus. Dic mihi, inquit, o pater, quis eum interfecit? Tu enim praecedebas, nullus autem alius hac praeteriit. (0022D) Senex autem: Cessa, inquit, de iis curiose percontari, quae iis qui sciscitantur non possunt ullam afferre utilitatem. Verum nihilo secius instabat Iacobus admirabilis, verum scire desiderans. Senex autem diu quidem tentans celare, non ferens autem amicum diutius angere: Ego, inquit, tibi dicam, si id scire desideras: praecipio autem, ut me vivo nullus alius hoc a te resciscat quod dicendum est, haec enim sunt celanda, quae ad arrogantiam et fastum saepe excitant; sed si ego hinc excessero, et ab eiusmodi animi perturbationibus fuero liberatus, non veto quominus dicas et narres vim divinae gratiae. (0023A) Scias ergo, inquit magnus Iulianus, quod me iter ingredientem illa invasit bellua, osque aperuit me cupiens dev rare; ego autem Iesum appellans, et digito trophaeum crucis ostendens, omnem quidem excussi timorem: extemplo autem vidi humi cecidisse belluam; et communi laudato Servatore, perrexi ulterius. Sic finita narratione, ad antrum est profectus.
Aliquando autem adolescens, nobili quidem loco natus, sed molliter educatus, maiorem autem ostendens promptitudinem et animi alacritatem quam vires ferre possent, supplex petiit a sene ut esset illi viae comes eunti in solitudinem, non eius quidem quam omnes obibant quotidie, sed longissimae, et qua saepe erat octo et decem diebus peregrinandum. Is autem erat celeberrimus ille Asterius. Cum autem divinus senex prohiberet iuvenem, et aridam aquaque carentem diceret esse solitudinem, instabat adolescens obsecrans ut hoc ei donum concederet. (0023B) Victus autem precibus cessit senex; ille vero sequebatur, primo quidem alacriter. Cum autem primus et secundus et tertius dies praeteriisset, et a radiis solis exureretur (erat enim aestas, vigente autem aestate est utique flamma solis ardentior), siti perpetuo laborabat. Et primum quidem eum morbum aperire pudebat, memoria reputans ea quae sibi praedicta fuerant a magistro. Tandem autem victus et plane omnino deficiens, oravit senem ut sui misereretur. Is autem cum quae ei praedixerat revocasset in memoriam, iussit eum reverti. (0023C) Cum autem diceret adolescens nec se scire viam quae ducit ad antrum, nec si sciret, ire posse, cum sint vires siti consumptae; misertus homo divinus casus adolescentis, et ignoscens imbecillitati corporis, genibus flexis oravit Dominum, et calidis lacrymis solum irrigavit, et viam salutis petiit adolescenti. Qui autem facit voluntatem eorum qui ipsum timent, et eorum exaudit orationem, stillas lacrymarum quae pulverem attigerant effecit fontem aquarum, et sic fluento repletum adolescentem iussit abire protinus. Fons autem mansit usque in hodiernum diem, Moysaicae divini senis orationi ferens testimonium. Quomodo enim ille olim, cum sterilem illam petram virga percussisset, effecit ut produceret exundantes aquas fluviatiles, ut satiaret multa illa hominum millia siti confecta; ita hic cum arenam illam aridissimam irrigasset lacrymis, fecit ut fontana emanarent fluenta; non ut multarum myriadum, sed ut unius adolescentis afferret siti remedium. (0023D) A divina enim gratia anima illuminatus, aperte praevidit futuram adolescentis perfectionem. Is enim multis post temporibus a divina provocatus gratia, ut alios quoque multos ad eamdem exerceret gratiam, in locis quae sunt circa Gendarum [Al., Gidarum] (est autem is vicus maximus sub Antiochia) palaestram fixit monasticam, et multos quidem etiam alios ad se traxit athletas philosophiae.
Traxit autem magnum quoque Acacium, insignem inquam illum et fama clarum, qui fuit quidem egregius in vita monastica, emisit autem splendidos virtutis radios, ut qui sit dignus habitus qui fieret pontifex, et Berhoeam pascendam est sortitus. (0024A) Cum quinquaginta autem et octo annis ei fuisset cura gregis credita, non reliquit quidem formam vitae monasticae, monasticam autem et civilem simul temperavit virtutem; et illius quidem sumens exactam perfectionem, huius autem oeconomiam ac dispensationem, in unum coegit ea quae erant inter se disiuncta.
Sed huius virtutis et venator et exercitator fuit ille Asterius, qui magni illius senis tanto semper tenebatur amore, ut saepe quidem bis in anno, saepe etiam ter ad eum proficisceretur. Veniens autem solebat caricas afferre sodalibus, onerans tria vel quatuor iumenta. Duos autem medimnos colligens, ut qui seni toto anno sufficerent, id onus suis imponebat humeris, se magistri iumentum et vocans et praestans. Portabat autem id onus, non decem vel viginti stadiis, sed septem dierum iter conficiens. (0024B) Cum eum autem aliquando vidisset senex ferentem humeris sarcinam caricarum, aegre ferens, dixit haec non sibi esse exhibenda alimenta; non esse enim iustum ut ille quidem tantum subiret laborem, ipse vero delicate eius frueretur sudoribus. Cum is autem iurasset se non esse onus a suis humeris depositurum, nisi assensus esset senex, se allati cibi futurum participem: Faciam, inquit senex, quod iubetur, modo tu quamprimum deponas canistrum. Nam in hoc quoque imitabatur primum apostolorum, qui cum voluisset Dominus lavare eius pedes, prius quidem negavit, aperte affirmans id non esse futurum (Ioan. XIII) . Postquam autem audivit fore ut abrumperetur a Domini communione nisi hoc concederet, oravit ut praeter pedes, manus quoque et caput lavaret. (0024C) Ita etiam egregius Ioannes iussus tingere Servatorem, prius quidem et suam confessus est servitutem, et ostendit Dominum. Postea autem iussum est exsecutus, non se aspere gerens, sed parens Domino. Ita etiam hic quoque vir divinus gravabatur quidem alio laborante ipse frui alimento; sed postquam vidit ardentissimam clientis animi alacritatem, praeposuit suae voluntati illius ministerium.
Forte autem aliquis ex iis qui ex aliorum reprehensione magnam capiunt voluptatem, et ea quae sunt honesta solum didicerunt irridere, dixerit hanc narrationem non esse dignam quae commemoretur. Ego autem aliis huius viri miraculis hoc quoque adieci, non solum magnorum virorum volens in eum pietatem ostendere, sed etiam morum eius suavitatem et moderationem declarare, existimans conducibile. (0024D) Nam cum tanta esset et tali virtute, ne levissimo quidem honore seipsum dignum esse censebat, sed eum repellebat ut qui ad se nequaquam pertineret; rursus autem eum sustinebat, ut qui eos qui faciebant afficeret beneficio.
Aufugiens autem (nam ut qui omnibus evasisset manifestus, ad se trahebat per famam eorum quae sunt bona et honesta amatores) venit in montem Sinaeum cum paucis ex paulo familiaribus: non oppidum ingrediens, non vicum, sed iter per inviam iniens solitudinem. (0025A) Ferebat autem humeris alimentum quoque necessarium, panem inquam et salem, lagenam et cyathum ligneum, et spongiam fune alligatam; ut si quando aquam invenissent profundiorem, exhaurirent quidem spongia, expressam autem in cyathum ebiberent. Cum itaque iter multorum dierum confecissent, ad montem optatum perveniunt; et cum suum Dominum adorassent, illic longum tempus perpetuo transegerunt, loci solitudinem et animae quietem maximam existimantes voluptatem. Cum autem in illa petra sub qua latens Moyses, prophetarum princeps, dignus est habitus qui Deum videret sicut videri poterat, ecclesiam exstruxisset, et divinam aram consecrasset, quae etiam mansit usque in hodiernum diem, in suam reversus est palaestram. (0025B)
Cum autem eius, cui erat quidem idem quod ipsi nomen, sed impii imperatoris minas intellexisset (pios enim se funditus perditurum minatus, profectus erat in Persas, et qui eadem quae ipse sentiebant, abominandum illum reditum inhiantes exspectabant), tunc Deo orationem magno studio et vehementi desiderio offerens, et eamdem ad decimum usque diem extendens, audivit vocem dicentem, exsecrandum illum et fetidum porcum de medio esse sublatum. Sed neque accepto fine orationis, confestim finiit orationem, sed mutavit petitionem in hymni decantationem, gratias agens Servatori suorum, clementique et potenti hosti alienorum. Longissimo enim tempore fuit clemens et lenis in impium; sed cum eius lenitas et patientia sceleratum ad maiorem exercuisset rabiem, opportune intulit supplicium. Cum autem implesset orationem, et ad suos esset conversus, planum fuit eum esse laeto et tranquillo animo; animi enim alacritas vultum ostendebat hilarem. (0025C) Cum autem qui cum eo versabantur novum admirati essent spectaculum (nam cum semper tristi aspectu videretur, tunc visus est subridere), et cum causam rogassent laetitiae, Praesens tempus, inquit, o fratres, est gaudii; cessavit enim impius, ut est vox Isaiae (Isa. XXIV) , et audacium inceptorum meritas dedit poenas; et qui tyrannidem exercuit in Deum qui fecit et servavit, ab eius qui illius parebat imperio dextera iure est caesus. Ideo laetor cum videam Ecclesias quae ab eo sunt oppugnatae exsultantes, et cernam sceleratum ab iis quos colebat daemonibus nihil auxilii consecutum. Huius ergo impii caedis talem habuit praescientiam. (0025D)
Cum autem Valens, qui post illum accepit habenas Romani imperii, relicta veritate evangelicorum dogmatum, erroris Arii accepisset imposturam, tunc exorta est maior procella adversus Ecclesiam; cum gubernatores quidem undique expellerentur, praedones autem quidam et hostes in eorum locum sufficerentur. Ne autem totam illam in praesentia recenseam tragoediam, alia nunc praetermittam, unius autem solummodo faciam mentionem, quod aperte ostendit divini Spiritus gratiam in hoc sene florentem. Ab Antiochena quidem ecclesia eiectus erat magnus Meletius, quae a Deo universorum pascenda ei credita fuerat: a divinis autem templis eiecti fuerant cum populo qui erat eiusdem cum eis sententiae, quicunque in clerum cooptati, Trinitatis divinam unam colebant essentiam. (0026A) Et nunc quidem in aliquem specum montis venientes, sacros illic coetus celebrabant; nunc autem ripam fluminis faciebant oratorium, aliquando autem bellicum gymnasium, quod situm est ante portam Septentrionalem. Non permittebant enim qui bellum gerebant, in uno loco pios consistere. Iactarant autem alumni mendacii; et rumorem in illa civitate sparserant, quod magnus, hic inquam senex, eorum quae ipsi tenebant religionis dogmatum amplecteretur communionem. Hoc pios maxime angebat, ne fama rudiores et simpliciores decipiens, eos haereticorum implicaret laqueis. (0026B)
Sed divini et beati viri, Flavianus et Diodorus, qui digni erant habiti ut essent sacrifici, et praeessent piorum populo, et Aphraates, cuius per se vitam vobis si Deus concesserit, adiiciam, persuadent magno illi Acacio, cuius fecimus mentionem, ut viae acciperet comitem suum quidem magistrum, sancti autem senis discipulum, insignem illum Asterium, curreret autem ad communem pietatis splendorem, et evangelicae doctrinae sustentaculum, et persuaderet ut relinqueret quidem illam in solitudine versandi rationem, veniret autem ut ferret auxilium tot millibus quae fraude interibant, et rore sui adventus flammam exstingueret Arianam. Cucurrit divinus Acacius, et sumpto, ut iussus erat, magno Asterio, accessit ad maximum lumen ecclesiae; et cum eum salutasset, Dic mihi, inquit, o pater, quanam de causa totum hunc laborem tam lubenter toleras? (0026C) Cum is autem respondisset: Et corpore, et anima, vitaque, et omnibus quae ad vitam pertinent, est mihi Dei cultus pretiosior; conor autem, quoad eius a me fieri potest, illi a sorde nudum offerre ministerium, et ei perpetuo placere; Ostendam tibi, inquit Acacius, rationem per quam ei plus quam nunc servies; idque dicam, non sola utens ratiocinatione, sed ut qui ab eius doctrina didicerim. Cum enim Petrum aliquando rogasset an eum plus quam alii amaret, et didicisset id quod sciebat vel ante Petri vocem, Tu enim, inquit, nosti, Domine, quod amo te (Ioan. XXI) ; ostendit ei quidnam agens eum magis coleret. Si enim, inquit, amas me, pasce oves meas, et pasce agnos meos. Hoc quoque tibi, o Pater, est faciendum; periculum enim est ne oves a lupis intereant; eas autem valde amat, qui a te valde amatur. Est autem proprium amantium illa facere, quae cum fiunt, eis qui amantur grata sunt. (0026D) Et alioqui non parvum est periculum, multorumque et magnorum illorum sudorum detrimentum, si pati potueris negligere, tacitus praeterire, veritatem quidem graviter oppugnari, eos autem qui ei adhaerent captari; ad eos autem venandos esse escam tui nominis appellationem. Te enim habere socium suae impietatis gloriantur et iactant praesides Arii abominationis. Hoc cum primum audiisset senex, quietem quidem iubens valere ad tempus, neque civitatis strepitus, quod eis non esset assuetus, refugiens, accurrit Antiochiam. (0027A) Cum autem duorum vel trium dierum iter confecisset in solitudine, noctu venit in quoddam praedium: quaedam autem dives muliercula cum sacrum illum chorum audiisset venire, cucurrit ut perciperet eorum benedictionem; et ad eorum pedes provoluta, rogabat ut sua domus esset eorum diversorium. Concessit senex, idque cum plus quam quadraginta annis a tali fuisset spectaculo separatus. Cum autem admirabilis illa mulier esset in sacris illis viris ministrando occupata, puer septem annos natus, cuius solius erat mater, quae hospitalitatem Sarae est aemulata, esset autem vesperum et tenebrae, cecidit in puteum. Cum autem ex eo, ut est consentaneum, exortus esset tumultus, mater autem sensisset, iubet quidem omnes quiescere; puteo autem operculo imposito, instabat ministerio. Mensa autem viris divinis apposita, divinus senex iussit vocari puerum mulieris, et accipere benedictionem. (0027B) Cum autem admirabilis mulier diceret eum male habere, perstitit iubere ut is duceretur. Postquam autem ei quod accidisset significavit mulier, mensam quidem relinquit senex, accurrens autem ad puteum, cum auferri quidem operculum, afferri autem lucem iussisset, videt puerum sedentem super aquae superficiem, et aquam manu pueriliter pulsantem, et qui reputatus fuerat interitus, eum ludum putantem; et cum quosdam funes alligassent et eos demisissent, puerum extraxerunt; et statim accurrit puer ad pedes senis, dicens se eum vidisse in aquis ipsum ferentem, et ne mergeretur prohibentem. Hanc hospitalitatis mercedem recepit mulier a beato sene. (0027C)
Et ut alia praetermittam quae facta sunt in itinere, venerunt quidem Antiochiam; omnes autem undique concurrebant, Dei hominem videre cupientes, et morbi sui medicinam unusquisque accipere desiderans: habitabat autem in speluncis quae erant in latere montis; ubi divinum quoque apostolum Paulum et habitasse dicunt et latuisse. Sed statim ut scirent omnes eum esse hominem, eum invadit febris vehementissima. Cum autem videret magnus Acacius, multitudinem eorum qui simul erant congregati, et eam quae acciderat aegre ferret aegritudinem (existimabat enim fore ut ii qui convenerant perturbarentur, si viri morbum resciscerent, a cuius manu se inventuros sperabant medicinam): Noli angi animo, inquit senex; si est enim necessaria sanitas, eam statim dabit Dominus. (0027D) Statim ergo post haec verba ad preces conversus, et ut solebat, et genua et frontem solo admovens, rogavit ut assequeretur sanitatem, si ex ea reditura sit aliqua utilitas ad eos qui convenerant. Nondum finierat preces, et repente multus sudor profluens exstinxit flammam febris.
Cum illic autem liberasset multos a morbis omnis generis, profectus est ad conventum piorum. (0028A) Transeunte autem eo per portas regiae, mendicus quidam qui clunibus utebatur pro pedibus, et per terram trahebatur, cum manum extendisset, et eius pallium tetigisset, fide quidem morbum exegit, exiliens autem ostendit se aeque currere atque ante morbum, idem faciens quod claudus quem Petrus et Ioannes suscitarunt (Act. III) . Hoc cum factum esset, confluxit totus populus civitatis: eratque bellicum gymnasium plenum iis qui concurrebant. Pudore autem afficiebantur calumniatores et mendacii artifices, laeto autem et tranquillo animo erant alumni veritatis. Ex hinc in domos suas trahebant lumen veritatis, ii qui opus habebant ut curarentur. Vir autem quidam cui fuerat maximus mandatus magistratus, eiusque fidei commissus erat clavus Orientis, ad eum misit rogans ut ad se veniret, et a morbo urgente liberaret. Ille vero accessit nihil cunctatus, et communi Domino fusis precibus verbo solvit aegritudinem, et iussit ut Deo ageret gratias.
Cum haec et talia fecisset, statuit deinceps reverti ad suae exercitationis monasticae tugurium. (0028B) Cum per Cyrum [Al., Gyrrhum, vel Cyrrhum] autem iter faceret (distat autem haec civitas duorum dierum itinere ab Antiochia), divertit quidem in aedem praeclari martyris Dionysii: qui illic autem vero Dei cultui et rectae religioni praeerant, convenientes supplicarunt ut sibi opem ferret exitium praevisum exspectantibus. Dicebant enim Asterium qui in sophistica et falsa disserendi arte fuerat educatus, et se in haereticorum ecclesiam iniecerat, et episcopale munus erat assecutus, falsum acriter defendere, et improbo uti artificio adversus veritatem; et veremur, inquiebant, ne facundia veluti quadam esca falsum contegens, et nexus syllogismorum tanquam quaedam retia extendens, capiat multos ex simplicioribus; ea enim de causa fuit ab adversariis accersitus. (0028C) Senex autem: Estote, inquit, bono animo, et Deo nobiscum supplicate, orationem et corporis afflictionem precibus adiungentes. His Deum sic rogantibus, uno die ante diem festum ac celebrem, quo verba erat facturus falsi defensor et hostis veritatis, is divinitus immissam accepit plagam, et cum uno tantum die aegrotasset, excessit e vivis, illam, ut est probabile, vocem audiens: Stulte, hac nocte repetunt a te animam tuam (Luc. XII) ; quae autem parasti retia et laqueos, iis tu implicaberis, et non alii. (0028D) Haec Balaam quoque acciderunt, qui ipse quoque adversus Dei populum accersitus, cum impia quaedam Balaac adversus ipsum consuluisset, eius dedit poenas, ut qui ab Israelitica dextera fuerit caesus (Num. XXIV) . Igitur hic quoque cum in Dei populum quasdam callidas excogitasset sententias, per Deum populi vita fuit privatus. Hanc autem salutem Cyrus est consecuta per huius orationem.
Haec autem quae narravi, mihi divinum caput, ille magnus tradidit Acacius, qui pulchre sciebat omnia quae ab ipso facta fuerant. Cum ergo illinc esset profectus, et ad suos sodales reversus, et una cum eis non parvo tempore esset versatus, ad vitam senii et molestiae expertem valde prompte et alacriter transiit, ut qui in mortali natura meditatus esset impatibilitatem, exspectaret autem corporis immortalitatem. Ego autem hic de eo sistens orationem, transibo ad alium: rogans sanctos qui in hanc ingrediuntur narrationem, per suam intercessionem mihi supernam conciliare benevolentiam.
(PL 74 0042B) CAPUT V. PUBLIUS.
Eodem tempore fuit quidam Publius, et propter formam spectatu dignus, et anima praeditus quae formae conveniebat, vel potius eam ostendens corpore magis admirabilem. (0042C) Is ex senatorio quidem ordine ducens originem, natus autem ex civitate apud quam Xerxes ille, cuius ubique est fama tam celebris, in Graeciam bellum gerens, et volens exercitu fluvium Euphratem transmittere, navium congregata multitudine, iisdem inter se coniunctis, et hoc modo super fluvium ponte constructo, locum Zeugma, id est coniuncturam appellavit, et civitatem ex re denominavit. Ex ea ortus, et ex tali genere procreatus, altum locum occupat, qui distabat ab urbe non plus quam triginta stadiis. In eo cum quamdam parvam exstruxisset domunculam, omnia quidem vendidit quae a patre acceperat; domum, inquam, et possessiones, et greges, et vestes, vasaque argentea et aenea, et si quid erat cum his aliud. (0042D) Et cum ex lege divina ea divisisset iis quibus oportebat, et se ab omni cura terrena liberasset, illam unam curam suscepit pro omnibus, nempe ut ei serviret qui eum vocaverat; eamque animo perpetuo versabat, noctu diuque considerans et perscrutans quemadmodum eam augeret. Ea de causa ei labor crescebat quotidie, ampliorque et intensior evadebat in dies, eratque dulcis et voluptate plenus, et procul expellens satietatem. Nemo enim eum unquam vidit quiescentem vel minima parte diei, sed psalmodiam quidem oratio, orationem vero psalmodia, utrumque autem excipiebat divinorum eloquiorum lectio. Deinde cura hospitum venientium, deinde fiebat aliquid ex operibus necessariis. In his vitae iter ingrediens, et iis qui imitari volebant exemplar virtutis propositus, veluti quaedam avis canora, multos sui generis in haec retia coegit salutaria. (0043A) Caeterum ab initio quidem nullum habere passus est qui secum habitaret: sed parvas domunculas foribus vicinas aedificans, unumquemque ex iis qui conveniebant iubebat per se degere: domunculas saepe invisens et perscrutans, nunquid praeter usum habeant repositum. Aiunt autem eum quoque accedentem ad trutinam, panis mensuram diligenter perpendisse; et si quando invenisset plus quam esset definitum, aegre tulisse, et eos qui hoc faciebant helluones appellasse. Iubebat enim neque comedentes, neque bibentes exspectare satietatem; sed tantum capere quantum satis esset ad tuendam vitam corporis: si quando autem vidisset etiam farinam opertam furfure, eos qui hoc fecissent impetebat maledictis, ut qui Sybariticis fruerentur deliciis. (0043B) Porro autem noctu quoque ex improviso veniens ad ostium uniuscuiusque, si aliquem quidem invenisset vigilantem et Deum laudantem, recedebat tacitus; si quem autem sensisset dormientem, manu quidem pulsabat ostium, lingua autem in eum qui iacebat invehebatur, ut qui corpus plus quam oporteret curaret.
Hinc eius laborem cum considerassent aliqui qui erant eiusdem animi et sententiae, ad eum retulerunt ut omnibus unum aedificaret habitaculum. Eos enim qui nunc sunt dispersi exactius et accuratius dixerunt esse victuros, eumque fore liberum a magna parte sollicitudinis. (0043C) Probavit consilium vir sapientissimus, et cum omnes simul coegisset, et parvas illas diruisset domunculas, iis autem qui erant congregati, unam aedificasset, rogavit ut simul viverent, et se invicem incitarent: et hic quidem illius imitaretur mansuetudinem, ille vero mansuetudinem huius zelo temperaret, et alius communicans vigilias, acciperet ieiunii disciplinam. Sic enim, inquit, a nobis invicem id quod deest sumentes, perfectissimam efficiemus virtutem. Quomodo enim in foris civitatum alius quidem vendit panes, alius vero olera; alius habet vestes venales, alius est opifex calceorum; a se autem invicem id quo opus habent comparantes, vitam agunt iucundiorem; qui dat enim vestem, pro ea accipit calceos; qui autem emit olus, vendit panem: ita nos oportet invicem permutare virtutis partes pretiosissimas. (0043D) Cum qui erant eiusdem linguae sic exercerentur et decertarent, et Graeca voce Deum laudarent, huius vitae instituti eos quoque cepit amor qui lingua utebantur illius regionis; et concurrentes aliqui, supplicarunt ut ipsi quoque in eorum gregem admitterentur, et essent eius sacrae doctrinae participes. Concessit autem quod postulabant, legis memor dominicae quam sanctis tulit apostolis, dicens: Euntes docete omnes gentes (Matth. XXVIII) . Et cum iuxta illud habitaculum aedificasset alterum, eos iussit illic degere, divino quodam templo constructo, in quod iussit et hos et illos convenire, incipiente die et desinente: ut vespertinos et matutinos hymnos Deo simul offerrent, in duas quidem divisi partes, et singuli sua voce utentes, ex successione autem canticum emittentes. (0044A) Permansit autem in hodiernum usque diem forma eius instituti, et neque tempus, quod haec talia mutare vehementer contendit; nec ii qui illius successere curationi, ut ex limitibus ab eo positis aliquid everterent, in animum induxere; idque cum non duo vel tres, sed plures hanc susceperint praefecturam. Cum primum enim ille certamen implesset, et ex hac vita excessisset, et in illam omni molestia vacuam commigrasset, Theotecnus quidem Graecae linguae, Aphthonius vero Syrae, praefecturam accepere, qui utrique illius virtutis fuerunt quaedam animatae statutae et imagines. Neque enim iis qui simul conveniebant, neque iis qui extrinsecus adveniebant concesserunt mortis illius ullum habere sensum, ut qui illius vitae instituti seipsos expressa ostenderent simulacra. (0044B) Sed divinus quidem Theotecnus cum non diu vixisset, tradidit Theodoto praefecturam: Aphthonius autem gregis curam gerens, et iam latis legibus regens, permansit diutissime. Hic autem Thodotus ex Armenia oriundus, cum exercitationis monasticae illum vidisset ordinem, primum quidem erat in numero eorum qui magno parebant gubernanti Theotecno: postquam autem, ut dixi, ille quidem excessit, ipse vero accepit praefecturam, eam tot bonis exornavit, ut fama sua priores propemodum obscurarit. Sic enim eum divinum affecit desiderium, eumque tot et talibus consauciavit iaculis, ut noctu et interdiu effunderet lacrymas compunctionis. (0044C) Erat autem spiritali tanta plenus gratia, ut eo quidem precante, silerent quidem omnes qui aderant, solum autem illa sacra verba audirent, illam auditionem plane ducentes bonam precationem. Quis enim fuisset adeo adamantinus, ut illis verbis tam sincere et germane prolatis, non demulceretur anima, illiusque duritiem emolliret et inobedientiam, et ad Deo serviendum traduceret? Cum sic opes augeret quotidie, et sacros ostenderet thesauros talibus bonis plenos, postquam viginti quinque annis gregem pavisset, adiectus est ad patres suos, ut divina dicit Scriptura (Gen. XV) , in bona eductus senectute, traditis habenis Theotecno, qui erat quidem genere fratris filius, frater autem moribus. (0044D)
Iam vero divinus quoque Aphthonius, cum plus quam quadraginta annis choro praefuisset, sedem accepit pontificalem: nec cilicium mutans monasticum, nec tunicam contextam ex pellibus caprarum; iisdem quoque cibis vescebatur, quibus antequam fieret antistes. Quin etiam quamvis hanc accepisset curationem, nihilo secius curam gerebat illius gregis, illic multos dies versans: et nunc quidem componens eorum lites qui inter se depugnabant, nunc vero eis consulens qui erant aliqua affecti iniuria; aliquando autem sodalibus divinam porrigens admonitionem. Faciebat autem unumquodque horum, vel contubernalium interim pannos consuens, vel lentem expurgans, vel frumentum abluens, vel aliquid tractans ex iis quae sunt eiusmodi. Cum sic autem et pontificatum ornasset, et virtutem auxisset, ad divinum portum pervenit cum suis oneribus. (0045A)
Et quid opus est dicere de Theotecno, et qui illum secutus est Gregorio, quorum ille quidem a iuventute omne genus virtutis collegit, et cum maiorum suorum excessit gloria; hic vero adhuc in hodiernum diem laborat in profunda senectute, perinde ac si esset in florenti aetate. Perstitit enim vitis fructum perpetuo recusans, et nec aceto quidem vel uvis passis vescens, non lacte neque recenti nec concreto. Sic enim vivere magnus constituit Publius: olei autem usum agnoscentes in tempore Pentecostes, rursus recusant eius esse participes. Haec didici de magno Publio, quae partim quidem audita accepi, partim vero ab ipsis eius quos vidi discipulis, in quibus agnovi praeceptorem, et per athletas didici paedotribam. (0045B)
Iniquum igitur esse arbitratus, et hominis mundi, tantam utilitatem mandare silentio, iis qui ignorabant proposui narrationem, ut et ipsi utilitatem hinc accipiant procurans, et memoriae hinc mihi quaestum parans. Audivi enim Dominum dicentem: Quicunque me confitebitur coram hominibus, ego quoque eum confitebor coram Patre meo qui est in coelis (Matth. X) ; et plane scio quod si eorum memoriam fecero in hominibus, futurum sit ut ii quoque mei meminerint apud Deum universorum.
(PL 74 0045B) CAPUT VI. SIMEONES PRISCUS.
(0045C) Simeonem autem senem si quis de industria praetermiserit (Theodor., lib. IV Hist., c. 26) , et illius philosophiae memoriam mandarit oblivioni, iniuriae et invidiae merito accusari poterit, ut qui neque velit laudare ea quae sunt laude digna, nec iis qui volunt iuvari ea proponat quae sunt maxime expetenda. Ego autem non ne accuser metuens, sed laudibus eum prosequi cupiens, narrabo eius vitae institutum.
Is enim longissimo tempore perpetuo vitam amplexus est solitariam, et in parva quadam spelunca vitam agens, nulla humana fruebatur anima, solus enim vivere statuerat; sed cum Deo universorum loquebatur assidue, herbas autem esculentas sibi parabat cibum, ea in re eius labor consumebatur. A superis autem tam copiosa donatus erat gratia, ut vel fortissimis et audacissimis imperaret bestiis. Idque non solis piis, sed etiam incredulis Iudaeis evasit manifestum. (0045D) Nam cum propter aliquod eorum negotium peregre proficisceretur ad aliquod castellum quod situm erat extra eam quae a nostri imperii hominibus habitatur regionem, ortus autem esset imber vehemens et ingruisset tempestas, a via quidem aberrarunt, ut qui anteriora videre non possent: errabant autem per solitudinem, nec vicum, nec antrum, nec viatorem aliquem invenientes. Cum autem in medio continente non secus undis iactarentur, quam ii qui navigant in mediis fluctibus, divini Simeonis antrum, veluti quemdam portum, animadvertere, sordidumque et squalidum hominem aspexere, et quemdam exiguum ex pelle caprina contextum pannum habentem super humeros. Ille autem simul ac vidit, eos salutavit (erat enim affabilis) et eos rogavit causam adventus. (0046A) Postquam autem narrarunt quod evenerat, et rogarunt ut eos doceret viam quae ducit ad castellum, Manete, inquit, statim vobis dabo duces qui ostendent viam quam desideratis. Atque ii quidem tunc parebant et quiescebant. Ipsis autem sedentibus, venere duo leones, non torve et ferociter intuentes, sed veluti cuidam domino blandientes, et servitutem significantes. His annuens, iussit ut hospites ducerent, et ad viam a qua aberrarant reducerent. Nemo autem existimet fabulosam esse narrationem, cum communes veritatis hostes habeat ferentes veritati testimonium; ipsi enim consecuti beneficium, hoc perpetuo cecinerunt; hocque mihi hic magnus narravit Iacobus, dicens se affuisse, cum hoc beato Maroni narrarent miraculum. Qui ergo non credit Iudaeis de Christianorum miraculis ferentibus testimonium, quomodo non merito vocabitur Iudaeis infidelior? (0046B) siquidem illi, etiamsi in nos sint infesto animo, vincuntur tamen, et cedunt radiis veritatis: hi autem cum existimentur benevoli, et fidei socii, ne inimicis quidem credunt virtutem gratiae testantibus. Cum autem vir ille divinus talibus miraculis evasisset insignis, et multos attraxisset ex vicinis barbaris (illam autem habitant solitudinem qui de Ismaele generis auctore gloriantur), quietis amans, necesse habuit speluncam relinquere. Et cum multum viae confecisset, pervenit ad montem qui Amanus dicitur; idque quod olim erat refertum insania multorum deorum cultus, multis iisque omnis generis excoluit miraculis, pietatemque ac veram religionem quae nunc in eo exercetur plantavit. (0046C)
Sed omnia quidem narrare valde esset laboriosum, et fortasse id a me praestari minime posset. Cum itaque unius mentionem fecero, et veluti quamdam formam characteremque apostolici et prophetici miraculi adiecero, relinquam deinceps cogitandum lectoribus cuiusnam gratiae virtutem acceperit.
Aestas erat, et messis, et ferebantur manipuli in areas. Vir autem quidam, qui non erat suis iustus contentis [Fleg. iustis contentus] laboribus, sed aliena concupiscebat, proximi quidem aliquot sustulerat manipulos, per haec autem conabatur suum augere cumulum: sed statim in eius furtum divina lata est sententia; cecidit fulmen, et exusta est area. (0046D) Miser autem ille ad Dei hominem accessit, qui non procul a vico fixerat tabernaculum; et quae sibi quidem acciderat, narrabat calamitatem, furtum autem celare conabatur. Postquam autem vera dicere iussus, est furtum confessus (coegit enim casus vel seipsum accusare), iussit vir ille divinus ut corrigendo iniuriam faceret ut liberaretur a poena. Nam si tu, inquit, illos solveris manipulos, exstinguetur ille ignis immissus divinitus; licebat ergo videre illum quidem currentem, et spicas furto surreptas ei cui facta fuerat iniuria offerentem, pyram autem absque aqua exstinctam, divini senis oratione et intercessione. (0047A) Hoc non incolas solum implevit terrore, sed etiam totam civitatem, Antiochiam inquam (erat enim in eius ditione hoc praedium) coegit illuc currere, et unum quidem petere ut liberaretur a rabie daemoniaca, alium vero ut quiesceret febris, alium autem ut alicuius ex eis quae eum cruciabant consequeretur remedium. Ille vero, iis qui inhabitabant, gratiae fluenta abunde suppeditabat.
Sed rursus amans quietis, ad montem Sinaeum voluit pervenire. Cum autem id scivissent multi viri optimi, et qui eamdem persequebantur philosophiam, simul accurrerunt cupientes esse socii eius peregrinationis. Cum autem iter multorum dierum confecissent, postquam in Sodomiticam venerunt solitudinem, vident eminus viri manus quae ex profundo in altum expandebantur. (0047B) Et primum quidem existimabant esse fraudem daemonis; cum autem maiore animi studio precati essent, et eadem vidissent, profecti sunt ad illum locum, et vident quidem parvam fossam, qualem solent vulpes facere, cum quae subeant lustra machinantur; nullum autem illi videbant illic apparere. Nam cum sensisset pedum strepitus qui manus habebat extensas, se intra cavernam occultaverat. Diu autem moratus senex, valde rogavit ut se illi ostenderet si humanam habeat naturam, et non sit impostor aliquis daemon, qui se in has formas verteret. (0047C) Etenim nos quoque, inquit, persequentes vitam monasticae exercitationis, et quietem amantes, erramus per hanc solitudinem, in monte Sina cupientes adorare Deum universorum, in quo cum Moysi servo suo apparuisset, dedit legum tabulas; non quod existimemus Deum esse loco circumscriptum; audimus enim eum dicentem: Coelum et terram ego impleo, inquit Dominus (Ierem. XXIII) ; et quod contineat terrae ambitum, et eos qui in ea habitant tanquam locustas: sed quoniam ii qui ardenter amant, non solum eos qui amantur desiderant, sed etiam illis loca grata sunt et iucunda, in quibus ii fuere praesentes, et in quibus versati sunt. Haec et similia cum diceret senex, ex caverna se ostendit homo qui in ea delitescebat. Erat autem aspectu quidem agrestis, coma squalida, facie corrugata, exsiccatis et plane exsanguibus omnibus membris corporis. Erat autem sordidis quibusdam pannis indutus, ex consutis palmarum germinibus. Cum autem salutasset, et pacis verbum dedisset, rogavit quinam essent, et unde venirent, et quo abirent. Ille autem et ad rogatum respondit, et vicissim rogavit undenam venisset, et cur hanc vitam delegisset. (0047D) Idem, inquit, me quoque coeperat desiderium eo eundi quo vos nunc itis: huius autem vitae socium assumpseram quemdam meum familiarem, et qui erat eiusdem animi et sententiae, et cui erat idem qui mihi scopus et institutum. Adegeramus autem nos invicem iureiurando, ne morte quidem nostram seiungere consuetudinem. Accidit ergo ut is quidem in peregrinatione vitae finem hic acciperet. Ego autem iureiurando astrictus, et fossam feci ut potui, et corpus tradidi sepulturae: propter hoc vero monimentum effosso mihi altero sepulcro, vitae finem hic exspecto, et Domino consuetum offero officium. Vescor autem dactylis, quos ad me afferre ab eo qui curam gerit iussus est quidam frater. Haec cum sic dicerentur, leo procul apparuit. (0048A) Cum autem ii qui erant cum sene animi angore et metu cecidissent, sentiens is qui iacebat in caverna, surrexit, et leoni annuit, ut transiret ad aliam partem. Is autem statim paruit, et venit, botrum afferens dactylorum. Deinde rursus abiit cum sibi fuisset permissum, et procul a viris decumbens obdormiit. Cum ergo dactylos divisisset omnibus, et eorum precibus et psalmodiae communicasset, et post finem matutini officii salutasset, eos dimisit novitate spectaculi stupefactos.
Si quis autem non habet fidem iis quae dicta sunt, recordetur vitae insignis Eliae, et corvorum ministerii, qui mane quidem panem, vespere autem ei carnem perpetuo afferebant; universorum enim effectori est facile ut suis provideatur, omnem viam invenire. (0048B) Sic Ionam in ventre ceti trium dierum et noctium spatio conservavit, et effecit ut leones in lacu Danielem obstupuerint, et ut ignis inanimus operaretur tanquam ratione praeditus, et eos quidem qui erant intus illuminaret, eos autem qui erant foris ureret. Sed enim rem facio supervacaneam, qui ad probandam Dei potentiam argumenta affero.
Postquam ergo pervenit in montem quem desiderabat, aiunt senem illum admirabilem, in illo loco in quo Moyses dignus est habitus qui Deum videret (vidit autem ut videri potuit ab humana natura), genua flexisse, et non prius surrexisse quam vocem divinam audiverit, quae illi significabat Domini benevolentiam. Quoniam autem tota vertente hebdomada ita perpetuo fuerat inclinatus, et ne minimum quidem cibi sumpserat, iussit vox quae ad eum facta est ut ea sumeret quae erant apposita, et prompto et alacri animo comederet. (0048C) Cum autem manum extendisset, et tria mala invenisset, et ea comedisset, ut iusserat qui dederat, et ei plenae restitutae sunt vires, et alacri, ut par erat, animo eos qui cum eo versabantur salutavit. Laetus ergo et hilaris reversus est, ut qui et vocem divinam exaudierat, et rursus comederat cibum a Deo datum.
Reversus autem, duo philosophiae exstruxit gymnasia: unum quidem in vertice montis, de quo prius diximus; alterum autem infra, propter ipsas oras lateris montis. Cum in utroque autem athletas virtutis congregasset, horum et illorum exercitator fuit et praedotriba. (0048D) Et adversarii docens insultus, et agonothetae promittens benevolentiam, et bono animo, non autem degeneri et pusillo esse iubens, et in suos quidem moderatione, in hostem autem animi magnitudine uti praecipiens, haec docens, sic vivens, haec miracula faciens, et splendorem omnis generis emittens, laboriosae huius vitae finem cepit, et migravit in eam quae est senii, et molestiae expers, relicta gloria quae exstingui non potest, et memoria quae manet in perpetuum Huius benedictionem, cum is adhuc esset superstes, beata, atque adeo ter beata, mater mea est consecuta, et saepe mihi multa de eo narravit.
Ego autem nunc oro ut quam dare potest, eius consequar intercessionem; et scio me consecuturum: omnino enim dabit petitionem, imitans Domini benignitatem.
(PL 74 0048D) CAPUT VII. PALLADIUS.
(0049A) Qui autem multorum sermone celebratus est Palladius (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) , et tempore ei fuit aequalis, et moribus similis, notusque et familiaris. Ad se enim, ut aiunt, invicem ventitantes, ex se invicem capiebant utilitatem, se mutuo provocantes, et ad zelum Dei incitantes. Inclusus autem erat in quadam domuncula, quae erat propinqua vico maximo et populo longe frequentissimo: est autem ei nomen lemme [Long., Imme]. Ac de maxima quidem viri a cibo abstinentia seu ieiunio et inedia, vigiliaque, et oratione perpetua, dicere existimo esse supervacaneum. In his enim idem traxit iugum quod beatus Simeon. (0049B) Miraculum autem quod in hodiernum usque diem decantatur, ab illius autem voce et manu factum est, existimavi si narrarem facturum me operae pretium.
In praedicto vico fit celeberrimus conventus, qui undique attrahit mercatores, et maiorem multitudinem quam quae possit numerari. In eo quidam mercator, iis quae attulerat venditis, et auro coacto, noctu volebat recedere. Quidam autem homicida, qui aurum illic collectum aspexerat, oestro quodam et furore percitus, somnum quidem a ciliis depulit, observabat autem quando vir ille esset profecturus. Post galli autem cantum, ille quidem abibat securus: hic autem praeveniens, cum quemdam locum aptum insidiis occupasset, repente adortus, eum et percussit et caedem fecit. (0049C) Exsecrando autem facinori impium quoque aliud factum adiicit; nam cum aurum cepisset, mortuum illud corpus proiecit ad ostium Palladii. Cum autem dies venisset, et fama pervasisset, et totus hominum conventus de eo quod factum erat passim loqueretur, concurrerunt omnes, et effracto ostio, caedis factae poenam exigere volebant a divino Palladio: unus autem ex iis qui hoc faciebant, erat is qui sua manu caedem fecerat. Cum ergo vir divinus circumsideretur a tanta multitudine, coelum intuens, et mente coelum superans, supplicavit Domino ut calumniae mendacium refelleret, et veritatem quae latebat ostenderet. (0049D) Cum sic orasset, et iacentis manum prehendisset, Dic, inquit, o adolescens, quis hanc tibi plagam intulerit: ostende quis hoc exsecrandum facinus admiserit, et libera innocentem ab hac improba calumnia. Sermonem autem sermo quidem est consecutus. Dextera autem homo etiam sedens, circumspiciebat quidem eos qui accedebant, digito autem ostendebat homicidam. Clamor sublatus est ab omnibus, et miraculum stupentibus, et calumniam quae fuerat intentata deflentibus. Cum autem illum sceleratum exuissent, et gladium invenerunt adhuc cruentum sanguine, et aurum illud quod caedis causam dederat. Divinus autem Palladius cum prius fuisset admirabilis, hinc merito evasit longe admirabilior. Sufficiebat enim miraculum ad viri ostendendam apud Deum fiduciam. (0050A)
Ex eodem autem ordine fuit etiam Abraames admirabilis, qui aedificavit quidem id quod vocatur Paratomon, virtutis autem splendores in omnem partem emisit. Quam clara autem fuerit eius vita, testantur quae post eius mortem fiunt miracula. Ex eius sepulcro in hodiernum usque diem scaturiunt omnis generis morborum curationes. Huius autem sunt locupletes testes, qui eas abunde illinc per fidem hauriunt. Mihi autem quoque detur consequi auxilium qui eorum memoria linguam sanctificavi.
(PL 74 0050A) CAPUT VIII. APHRAATES.
(0050B) Quod una sit omnium hominum natura, et philosophari sit facile volentibus, sive sint Graeci, sive barbari, ex multis quoque aliis scire est in promptu: ad hoc autem aperte ostendendum sufficit vel solus Aphraates (Theodor., lib. IV Hist., cap. 24) . Is enim in Persis, qui sunt iniustissimi, et natus et educatus, et ortus ex talibus parentibus, et in eorum legibus institutus, ad tantam pervenit virtutem, ut eos qui ex piis nati fuerant, et piam doctrinam ab ineunte aetate acceperant, obscuraverit. Primum enim contempto genere (erat autem id clarum et illustre) accurrit ad Dominum adorandum, maiores suos imitatur magos, deinde sui generis hominum impietatem abominatus, suae praetulit alienam regionem. (0050C) Et cum venisset Edessam (est autem civitas maxima et populo frequentissima, et quae pietate insigniter exornatur), cum extra eius ambitus invenisset domunculam, et se in ea inclusisset, suae curam gerebat animae, veluti quidam optimus agricola, vitiorum spinas exscindens radicitus, et divinam expurgans segetem, et maturos Evangelii fructus offerens Domino. Illinc venit Antiochiam, quae ab haeretica procella graviter circumsidebatur, ubi cum ante civitatem in quoddam philosophiae gymnasium divertisset, et Graecae linguae pauca verba didicisset, ad divinos quidem sermones audiendos traxit plurimos: utens autem lingua barbarie commista, fetus proferebat ingenii et intelligentiae, ex gratia divini Spiritus accipiens haec fluenta. Quis enim ex iis qui suam iactant eloquentiam, et supercilia contrahentes elate loquuntur et magnifice, et propter syllogismorum laqueos iuveniliter exsultant, inerudita illa et barbara voce fuit unquam superior? (0050D) Ratiocinationibus enim ratiocinationes, et divinis eloquiis philosophorum vincebat rationes, cum magno Paulo clamans, etsi imperitus sermone, non tamen scientia (II Cor. XI) . Hoc autem modo perpetuo ex Apostoli sententia deprimebat rationes, et omnem altitudinem quae extollitur adversus Dei cognitionem, et captivabat omnem intelligentiam ad Christi obedientiam (II Cor. X) . Licebat autem videre concurrentes eos qui gerebant magistratus, et qui erant relati in aliquos militiae numeros, eosque qui manu sibi victum comparabant; et ut semel dicam, et privatos et milites, et doctos, et litterarum rudes, et pauperes, et divites: et alios quidem silentio accipientes ea quae offerebantur, alios vero rogantes et sciscitantes, et orationi praebentes occasionem. (0051A) Cum autem tantum laborem caperet, non passus est unquam ullum accipere qui secum habitaret; quinetiam malebat suam ipsius operam quam officium et ministerium quod sibi offerebatur ab aliis. Cumque eius congressiones et collocutiones fierent ad portam atrii, ipse eam aperiebat ingredientibus, et abeuntes deducebat ac dimittebat. Nihil autem unquam omnino accepit ab aliquo, non panem, non obsonium, non vestem, sed unus solus ei notus panem suppeditabat. Cum autem usque ad profundum processisset senium, post occasum solis vescebatur oleribus. (0051B)
Aiunt autem Anthemium, qui postea fuit et praefectus et consul, cum electus legatus profectus est ad Persas, ad eum attulisse tunicam apud Persas contextam, et dixisse: Cum scirem unicuique suam dulcem esse patriam, et qui illic nascuntur fructus esse iucundissimos, hanc ex patria ad te attuli tunicam, rogoque ut tu eam accipias, ego vero sim tuae benedictionis particeps. Is autem eam quidem primum iussit poni in subsellio; deinde cum multi fuissent interiecti sermones, dixit se angi animo, utpote quod sit in duas partes divisa cogitatio; illo autem rogante causam: Semper, inquit, constitui habere unum solum qui mecum habitaret; mihique ipsi hanc legem imposui, ut mihi omnino denegetur duorum simul habitatio. Cum ergo unus mecum iam sedecim annis habitasset, et esset mihi cordi, accessit quidam meus contribulis, volens mecum habitare, et rogans ut hoc sibi liceat. Hoc mihi mentem distrahit, duos enim simul habere non patiar. (0051C) Contribulem enim amplector ut contribulem; priorem autem, ut qui mihi cordi fuerit, expellere, et grave et iniquum existimo. Ille vero: Merito, inquit, o Pater, neque enim fas est ut eum qui tibi plurimo tempore inserviit amandes, tanquam non aptum; eum autem cuius morum nondum fecisti periculum, propter solam admittas patriam. Ad haec divinus Aphraates: Non accipiam ergo, inquit, o vir admirande, hanc tunicam; duas enim habere non patiar. Est enim mea quidem sententia iucundior, tua vero melior ea quae mihi tanto tempore inserviit. Cum callido ergo commento sic elusisset Anthemium, et ingenti solertiae exhibuisset miraculum, persuasit ut nemo deinceps cum eo ageret de illa tunica. (0051D) Ego autem haec retuli, volens duo simul ostendere: et quod ab uno solo acceperit quod curando corpori satis erat, et quod tanta eius fuerit sapientia, ut effecerit ut qui rogabat ut acciperet, sententiam tulerit eum non debere accipere. Sed his et quae sunt huiusmodi relictis, narrabo maiora.
Cum Iulianus Deo infestus in barbarorum regione poenas dedisset impietatis, res quidem fuere parumper tranquilliores alumnis pietatis, cum Iovinianus accepisset clavum Romani imperii: postquam autem hic quoque, cum parvo tempore regnasset, accepit finem vitae, Valens autem accepit principatum, procellae et tempestates rursus mare nostrum agitabant, gravisque fluctus excitabatur, et undae maximae scapham undique impetebant. (0052A) Efficiebat autem graviorem tempestatem solitudo gubernatorum. Eos enim imperator, qui in solam veram religionem suam exercebat audaciam, coegit habitare in exsilio. Et cum tanta esset usus iniquitate, impietatis eum non capiebat satietas, sed dispergebat ac dissipabat coetum piorum omnium, instar ferae immanis gregem contendens discerpere. Ea de causa eos non solum expulit ab omni ecclesia, sed etiam ex latere montis, et ex ripa fluvii, et ex bellico gymnasio. Haec enim loca perpetuo mutabant, ut in quos obiter saeviret armata manus. (0052B) Et Scythae quidem, et alii barbari, totam Thraciam a Danubio usque ad Propontidem secure populabantur: ille autem eorum auditionem, ne arrectis quidem, ut dicitur, auribus, poterat accipere; sed in eos qui erant eiusdem generis, et eius ditionis, pietateque ac religione clari, armis utebatur. Divinus autem populus illorum malorum deflebat importunitatem, Davidicum illud canens canticum: Super flumina Babylonis illic sedimus; et flevimus, dum nos recordaremur tui, Sion (Psal. CXXXVI) . Reliqua autem cantici eis non conveniebant. Aphraates enim, et Flavianus, et Diodorus, non permiserunt ut suspenderentur in salicibus instrumenta doctrinae; nec passi sunt dicere: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena (Psal. CXXXVI) ? Sed et in montibus, et in campis, et in urbe, et in suburbanis, et in aedibus, et in foris, canticum Domini assidue canebant. (0052C) A Davide enim didicerant, Domini est terra, et plenitudo eius, orbis terrae, et omnes qui habitant in eo (Psal. XXIII) . Rursus autem audierant eumdem Prophetam clamantem: Benedicite Domino, omnia opera eius, in omni loco dominationis eius (Psal. CII) . Audiverunt autem divinum quoque Paulum praecipientem orare viros in omni loco, tollentes manus sanctas absque ira et disceptationibus (I Tim. II) . Porro autem ipse quoque Dominus loquens cum Samaritana, hoc praedixit apertius: Amen enim, inquit, dico tibi, mulier, venit hora, et nunc est, quando neque in loco hoc, neque Ierosolymis, sed in omni loco adorabunt Patrem (Ioan. V) . Haec cum didicissent, et in domo, et in foro, et, ut apostolice dicam, publice et per domos perpetuo testificabantur (Act. XX); et veluti quidam praestantissimi imperatores, suos quidem armabant, adversarios autem confodiebant. (0052D) Atque magnum quidem Flavianum, et divinum Theodorum, qui tunc sub alio pascebant, et secunda cathedra digni erant habiti, haec facere quae dixi, et admirandum quidem est, et laude dignum: sed tamen haec faciebant, cum essent electi exercitus imperatores, et subiecti legibus imperatoriis. Sapientissimus autem Aphraates sua sponte ad haec prosiluit certamina; in quiete enim educatus, et cum eius institutum esset per se vivere, et extra teli iactum sederet, ut dicitur, cum vidisset belli vehementiam, non illi placuit quod esset securus, sed quietem iubens valere ad tempus, piorum phalangis fuit in pugna princeps, feriens quidem et vita et sermone et miraculis, ipse autem nunquam percussus. (0053A) Quinetiam cum imperator omni ex parte stultus eum aliquando vidisset exeuntem in gymnasium bellicum (contigerat enim ut tunc illic congregarentur qui erant rite venerandae Trinitatis socii), ostendit autem quis eum ad ripam fluvii ambulantem spectanti imperatori, rogavit eum quonam tenderet. Cum is autem dixisset se ire deprecatum pro terrarum orbe et pro imperio, rursus respondit imperator: Et quanam de causa vitam profitens monasticam, secure per forum ingrederis, silentio et quiete relicta? (0053B) Ille autem (solebat enim Dominum imitans, parabolice ratiocinari): Dic mihi, inquit, imperator, si essem virgo absconsa in thalamo, vidissem autem aliquem in domum patris ignem iniicientem, quid mihi consuluisses facere, videnti flammam ardentem, et domum quae comburitur, intusne sedere, et domum quae crematur despicere? Sed sic ego quoque fuissem consumpta ab incendio. Sin autem dicis oportere properare, aquam ferre, et susquedeque currere, flammamque exstinguere; ne me reprehendas, o imperator, si id ipsum facio. Quod enim tu consulueris virgini quae est in thalamo, hoc ego cogor facere qui vitam sum professus monasticam. Quod si tu me reprehendis qui quietem reliquerim, teipsum reprehende qui hanc flammam in domum divinam inieceris; et non me, qui conor exstinguere. Quod enim oporteat opem ferre domui paternae quae uritur, ipse quoque confiteberis. (0053C) Quod autem Deus sit magis verus et germanus Pater quam ii qui sunt in terra, est cuivis apertum, etiam qui rebus divinis non est omnino initiatus. Nihil ergo absurdum facimus, o imperator, neque coepto nostro et instituto contrarium, si verae religionis alumnos congregamus et pascimus, et eis herbam divinam exhibemus. His dictis, imperator quidem tacite assentiebatur, considerans iustam defensionem.
Unus autem ex iis qui nec viri censentur nec mulieres, sed posse unquam patres fieri eis est ademptum, et hac de causa censentur bene velle imperatori, et ei loqui confidenter, is ex loco superiore divinum virum convicio est insectatus, et mortem minitatus; sed non ita diu post poenas luit suae audaciae. (0053D) Nam cum vellet imperator corpus lavare in balneo, accessit quidem miser tanquam solium visurus an bene esset temperatum, mente autem captus, insiluit in solium, quod aquam calidam minime temperatam continebat; et cum nullus adesset intus (solus enim ingressus fuerat, visurus an esset paratum) remansit coctus et resolutus. Cum autem tempus interim tereretur, mittit imperator alium qui eum vocaret: cum is autem neminem in illa domo invenisset, id renuntiat imperatori. Cum deinde autem plures accurrissent, omnia perscrutantes solia, et ad illud tandem venissent, eum iacentem et vita privatum aspiciunt. Excitato autem tumultu, et omnibus deflentibus, alii quidem aquam illa calidam exhauserunt, alii vero corpus miserrimum extulerunt. Hinc factum est ut metus invaderet imperatorem et omnes qui armabantur adversus pietatem. (0054A) Sparsa est autem fama per totam civitatem, quales infelix ille luerit poenas contumeliae qua affecit Aphraatem, omnesque Deum Aphraatis perpetuis celebrabant laudibus. Hoc, etsi instarent adversarii, obstitit quo minus homo Dei mitteretur in exsilium. Imperator enim perterritus, eos quidem qui haec suadebant aversabatur, virum autem reverebatur.
Porro autem aliunde quoque eius virtutem didicit. Equus quidam bono genere natus, et portare apprime doctus, erat imperatori charissimus: morbus quidam qui ei acciderat male habebat imperatorem, retinebatur autem humidorum excrementorum excretio; ad eum curandum accersebantur qui in hac arte fuerant exercitati. (0054B) Cum ea autem esset etiam morbo inferior, imperator quidem molestia afficiebatur; lamentabatur autem is cui equorum cura fuerat credita. Cum esset autem pius et fide firmus, in meridie venit una cum equo ad magni Aphraatis habitaculum; et cum morbum dixisset, et fidem suam significasset, oravit ut solveret morbum suis precibus. Ille autem nihil cunctatus, sed statim Deum precatus, iussit aquam hauriri ex puteo; et cum ei salutaris crucis signum imposuisset, iussit eam ad equum afferre: is autem bibit plus quam consueverat. Deinde cum oleum divina invocatione implesset benedictione, equi ventrem inungit, et manus contrectatione statim morbus est sublatus. (0054C) Laetus ergo homo equo accepto, cucurrit ad stabulum. Vespere autem (solebat enim eo tempore venire ad stabulum imperator) venit et interrogavit quomodo equus se haberet. Is autem cum et sanum esse significasset, et equum valentem, et exsultantem, hinnientemque, et collum superbe erigentem eduxisset, rogavit eum causam sanitatis. Ubi autem diu cunctatus (verebatur enim ostendere medicum, sciens eum qui rogabat esse ei infensum), tandem verum coactus est dicere, et docuit modum curationis. Obstupuit quidem imperator, et confessus est eum esse virum admirabilem, nec tamen a priore destitit insania, sed perrexit furere adversus Unigenitum, donec a barbarico fuit igne consumptus, ne sepultura quidem, qua famuli vel mendici, dignatus. Divinus autem Aphraates et in illa tempestate suam ostendit virtutem, et reddita tranquillitate fecit quoque consimiliter. (0054D) Porro autem alia quoque miracula fecit innumerabilia, quorum unius vel duorum meminero.
Mulier quaedam genere nobilis, simul cum viro intemperante trahens iugum matrimonii, venit ad beatum illum hominem, deflens propriam calamitatem. Dicebat enim, maritum concubinae captum consuetudine, magicis quibusdam praestigiis fuisse incantatum, et odio habere ipsam legitimo matrimonio coniunctam. Haec autem dicebat mulier stans pro foribus atrii; sic enim solebat colloqui eum femina, nullam enim unquam admisit intra fores. Tunc ergo mulieris misertus eiulantis, oratione incantationis abolet operationem: et cum olei guttum ab ipsa allatum invocatione divina sanctificasset, iussit ut eo ungeretur. (0055A) Haec praecepta cum implesset mulier, coniugis amorem in se transtulit, et persuasit ut pro illegitimo legitimum cubile eligeret.
Iam vero dicunt etiam quod cum locustae aliquando regionem repente invasissent, et instar ignis omnia consumerent, segetes, arbores, prata et nemora, venit ad eum quidam vir pius, rogans ut opem ferret unum quidem agrum habenti, ex eo autem et se et uxorem et filios et familiam alenti, et a quo etiam imperatoria exigeretur collatio. Is ergo rursus dominicam imitans benignitatem, iussit ad se afferri congium aquae. Postquam autem aquae congium attulit is qui orabat, ei quidem manum imposuit; Deum autem est precatus, ut fluentum impleret divina virtute, deinde finita oratione, iussit ut in praedii limitibus aqua aspergeretur. (0055B) Qui eam attulerat, fecit ut iussus fuerat, idque fuit illis agris pro vallo sacrosancto et inexpugnabili; nam usque ad illos fines reptantes et circumvolantes locustae instar exercitus, rursus retrocesserunt, benedictionem impositam extimescentes, et veluti quodam freno suffocatae, et ultra progredi prohibitae.
Et quid opus est dicere omnia quae facta sunt a beata illa anima? haec enim satis sunt ad ostendendum splendorem gratiae quae in eo habitabat.
Eum ego vidi, et sanctae illius dexterae percepi benedictionem, cum essem quidem adhuc adolescens, matri autem me adiunxissem comitem ad illum profectionis. Et cum pro more quidem ianuam aperuisset, illam et suo sermone dignatus est et benedictione: me autem intromissum impertiit opibus deprecationis. (0055C) Ea nunc quoque fruar, ut qui credam eum vivere, et una cum angelis choros ducere, et maiori quam olim apud Deum uti fiducia. Eam enim tunc metiebatur corpus mortale, ne occasio arrogantiae evaderet, si fuisset maior quam par esset fiducia. Nunc autem deposito onere animi perturbationum, ut athleta victoria potitus, fiducia et libera loquendi facultate utitur apud agonothetam. Qua de causa oro quoque ut eius consequar intercessionem.
(PL 74 0055C) CAPUT IX. PETRUS.
De Gallis quidem audimus qui sunt in Europa ad Occidentem (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) . Scimus autem eos quoque qui sunt in Asia ab illis oriundi qui sedes fixerunt propter Pontum Euxinum. (0055D) Ex iis germinavit beatus Petrus, atque adeo terque quaterque beatus. Septem autem annis, ut aiunt, postquam natus est, a parentibus educatus, consumpsit totam reliquam vitam in philosophiae certaminibus. Dicitur autem obiisse, cum vixisset nonaginta et novem annos.
Eum ergo qui nonaginta et duos annos decertavit, et noctu diuque semper victor evasit, quis pro dignitate laudaverit? Quaenam autem lingua suffecerit ad eius narrandas res praeclare et ex virtute gestas, in pueritia et adolescentia, in virili et in ingravescente aetate, et in extrema senectute? Quis illum sudorem mensus fuerit? Quis luctas quae in tanto tempore factae sunt enumeraverit? (0056A) Quaenam autem oratio consequi potuerit vel semina ab eo deiecta, vel collectos manipulos? Quis est adeo magna et excelsa mente praeditus, ut possit perfecte intueri facultates et copias collectas ex praeclara mercatura? Scio rerum illius gestarum vastum pelagus, et ideo vereor accedere ad narrandam historiam, ne obruatur oratio. (0056B) Quamobrem ambulabo propter littus, et quae in continente gesta sunt, ante mare admirabor et enarrabo, profundum autem relinquam ei qui, ut divina dicit Scriptura, scrutatur profunda, et occulta cognoscit (I Cor. II; Dan. II).
Hic ergo primo tempore certavit in Galatia, illinc videndi gratia venit in Palaestinam, ut cum vidisset loca quae susceperunt salutares passiones, in his Deum qui servavit adoraret; non ut qui loco circumscribatur (sciebat enim eius naturam non posse circumscribi), sed ut pasceret oculos spectaculo eorum quae desiderantur; nec sola animae vis qua contemplatur, absque visu, spiritali alimento per fidem frueretur. Iis enim qui amore aliquem prosequuntur est a natura insitum ut non ex solo eius aspectu capiant voluptatem, sed et domum et vestes et calceos contemplentur cum magna laetitia. Tali in sponsum amore praedita sponsa quae desiderabat in Cantico canticorum, clamabat, dicens: Sicut malum in lignis silvae, ita patruelis meus in medio filiorum. (0056C) In umbra eius desideravi et sedi, et fructus eius dulcis in gutture meo (Cant. II) . Nihil ergo absurdum et alienum fecit hic homo divinus, qui in sponsum quidem eumdem accepit amorem, iisdem autem verbis usus est quibus sponsa: Vulneratus sum ego, clamabat, ab amore (Cant. IV) . Cum autem desiderasset contemplari sponsi quamdam veluti umbram, abiit visurus loca ex quibus scaturierunt fontes omnibus hominibus salutares.
Cum ergo quae desiderabat ei frui licuisset, profectus quidem est Antiochiam: cum autem vidisset civitatis pietatem ac religionem, externam regionem patriae suae praetulit, cives existimans non contribules et cognatos, sed eos qui erant eiusdem cum ipso sententiae, et in fide socii, et trahebant idem iugum pietatis ac religionis. Cum illic autem morari placuisset, non extendit tabernaculum, non fixit tugurium, non excitavit domunculam, sed totum tempus transegit in alieno sepulcro. (0056D) In eo autem erat proiectum quoddam superius tabulatum, cui coniunctae scalae eos excipiebant qui volebant ascendere. In eo permansit inclusus longissimo tempore, aqua quidem utens calida, solo autem pane vescens, idque non quotidie, sed uno quidem manens ieiunus, postridie autem ea sumens.
Cum autem quidam insaniens, et furore percitus, et maligni daemonis plenus operatione, ad eum venisset, eum quidem mundavit, deprecatus, et ab illo diabolico furore liberavit. Cum vero nollet abire, sed obsecrasset ut pro illa curatione ei suum impertiret ministerium, eum admisit ut secum habitaret. Eum ego et novi, et memini miraculi, et vidi mercedem curationis, et audivi sermonem quem de me habuerunt. (0057A) Dicebat enim Danielus (erat enim hoc illi nomen) me quoque praeclari ministerii huius futurum socium. Vir autem ille divinus non est assensus ut hoc fieret, parentum meorum in me amorem considerans; saepe autem me genibus impositum uva aluit et pane. Nam cum mater fecisset periculum spiritalis eius gratiae, iussit me semel in hebdomada decerpere illius benedictionem. Eius autem habuit notitiam hac de causa: Morbus qui ei in alterum ex oculis incubuerat, visus est medicinae superare scientiam; nihil enim erat aut scriptum a veteribus, aut inventum ab iis qui fuere posterius, quod non morbo fuerit adhibitum. Postquam autem omnia probavit, et ostendit nullam afferre utilitatem, venit quaedam ei familiaris quae divinum virum ostendebat, et ab eo factum docebat miraculum. (0057B) Dicebat enim uxorem eius qui eo tempore tenebat clavum Orientis administrationis (erat autem is Pergamenus) cum ea in hunc morbum incidisset, eum ipsam curasse cum deprecatione esset usus et crucis signaculo. Audivit mater, et ad divinum statim accurrit hominem: habebat autem inaures, catenas, et torques, et alia aurea quae sibi induerat, et vestem variam ex sericis filis contextam: nondum enim virtutem gustarat perfectiorem; florebat autem tempore [Leg., annis], et mundum muliebrem gestabat ut adolescentula. (0057C) Cum divinum ergo caput haec aspexisset, nimii ornatus amoris primum morbum curavit, usus verbis talibus: Dic mihi, inquit, filia (utar enim eius voce, et non mutabo verbum sanctae illius linguae), si quis pictor, in arte bene exercitatus, aliquam pinxisset imaginem, ut praecipit lex artis, et eam proposuisset videre volentibus, veniret autem aliquis alius, artem non sciens perfecte et accurate, temereque et inconsulte, ut sibi videtur, vellet contra pingere; deinde illam artificiosam reprehendens picturam, superciliis quidem et ciliis lineas adderet longiores, faciem autem efficeret albiorem, et genis rubrum adderet colorem; non tibi videtur prior ille pictor iure succensurus, quod et ars eius probro esset et contumelia affecta, et eorum quibus opus non erat additamentum a manu indocta accepisset? Ergo universorum quoque, inquit, opificem, et nostrae naturae effictorem et pictorem iure irasci credite, quod illam quae verbis explicari non potest, naturam et sapientiam accusetis inscitiae. (0057D) Non enim rubrum et album et nigrum colorem vobis infunderetis, si non existimaretis esse vobis opus hac additione. His autem corpus egere arbitrantes, imbecillitatis damnatis creatorem. Sciendum est autem eum habere potestatem suae voluntati iusta symmetria respondentem. Omnia enim, ut ait David, quae voluit Dominus fecit (Psal. CXIII, CXXXIV) . Eius autem quod est omnibus utile futurum curam gerens, non dat ea quae damnum afferunt. Nolite ergo Dei corrumpere imaginem, neque tentetis ea addere quae sapienter non dedit, neque hanc adulterinam excogitate pulchritudinem, quae vel pudicis affert exitium, videntibus insidians. (0058A) Haec audivit praestantissima et omni ex parte optima femina, et statim Petri reti fuit implicata (piscabatur enim hic quoque similiter atque is qui idem quod ipse nomen habebat), pedesque tangens, et vociferans, obsecravit ut curaret oculum. Is autem dicebat, se quidem esse hominem, et eamdem habere quam ipsa naturam; se autem peccatorum magnam gestare sarcinam, et ideo privatum esse ea quae ad Deum habetur fiducia. Cum autem mater fleret et oraret, et diceret se non esse eum relicturam, nisi sanitatem assequeretur, dixit Deum esse horum curatorem, petitiones autem semper dare iis qui credunt. Dabit ergo, inquit, nunc quoque, non mihi donans gratiam, sed tuam fidem contemplans. Si eam ergo habes sinceram et veram, puramque et ab omni liberam dubitatione, iubens et medicos valere et medicamenta, a Deo datum sume hoc medicamentum. (0058B) Haec cum dixisset, manum imposuit oculo, et salutaris crucis signo facto, morbum expulit. Illinc domum reversa, cum et medicamentum abluisset, et omnem extrinsecus inductum abiecisset ornatum, ex legibus a medico latis vitam instituebat: neque varia veste induta, neque aureis monilibus exornata, idque cum esset aetate adhuc admodum iuvenis; nata enim erat vigesimum tertium annum, necdum mater facta fuerat: cum enim septem alios annos vixisset, me peperit, qui fui eius primus et solus fetus. Tantum fructum cepit ex magni Petri doctrina, et duplicem accepit curationem; et cum corpori quaereret medicinam, bonam quoque animae sibi paravit habitudinem. Talia dicendo ille operabatur, et tam potens erat precando. (0058C)
Cum ea autem aliquando adduxisset obsonatorem famulum, qui a malo daemone vexabatur, rogavit ut ei suum non negaret auxilium. Cum precatus autem esset vir divinus, iussit daemoni ut diceret causam cur haberet potestatem in Dei creaturam. (0058D) Ille autem, tanquam homicida aliquis vel murorum perfossor ac latro stans ante iudicem, et iussus dicere quae fecit, sic omnia est persecutus, ut qui praeter consuetudinem cogeretur vera dicere; et dixit Heliopoli aegrotasse quidem servi dominum; dominam autem coniugi, utpote aegrotanti, assedisse; ancillis autem dominae domus in qua manebant narrasse vitam monachorum qui philosophabantur Antiochiae, et quantas vires habeant adversus daemones; et has quidem, utpote puellas, ludo delectatas, daemoniacas et insanas egisse; illum ipsum autem famulum monastica veste ex caprina pelle confecta indutum, illas monastice adiurasse. Cum haec, inquit, fierent, ego stans pro foribus, superbaque illa et gloriosa quae de monachis dicebantur non ferens, volui facere periculum de illa quam illos habere iuveniliter iactabant potestate. Ea de causa relictis ancillis, in hunc me intrusi, volens scire quemadmodum expellerer a monachis. Nunc autem, inquit, didici, nec ulla alia egeo experientia, mox autem te iubente exeo. Haec dicens, aufugit, fuitque liberatus famulus.
Iam vero alium quoque rusticum cum matri quidem meae mater, mea vero matertera, adduxisset, rogabat adversarium vitii ut ei opem ferret. (0059A) Is autem rursus rogavit, et undenam esset, et a quonam accepisset potestatem in Dei creaturam. Ut autem silens ille non dedit responsum, oravit Petrus flexis genibus, Deumque est precatus, ut exsecrando illi daemoni suorum famulorum ostenderet potentiam. Deinde rursus surrexit; ille autem rursus resistens, tacebat: et haec facta sunt usque ad horam nonam. Postquam autem maiore studio et magis vehementem Domino obtulit orationem, surgens dixit scelerato daemoni: Non tibi imperat Petrus, sed Petri Deus: responde ergo, ut qui ab illius cogaris potentia. Reveritus est, etsi sit impudens, perniciosus daemon, sancti lenitatem ac moderationem; et magna usus voce, clamavit, quod in monte quidem Amano versaretur. (0059B) Cum eum autem vidissem, inquit, in via, ex aliquo fonte aquam haurientem et bibentem, contendi hoc mihi sumere habitaculum. Sed egredere, inquit homo Dei, eo qui pro orbe terrarum est crucifixus, hoc tibi imperante. Audivit ille, et fugit, et a furore liber materterae redditus est agricola. Cum alia autem huiusmodi innumerabilia possim de beata illa narrare anima, plurima praetermittam, pertimescens vulgi imbecillitatem; ad seipsos enim respicientes, fidem non habent divinorum virorum miraculis. Cum unum autem vel duo narravero, transibo ad alium athletam.
Erat quidam vir libidinosus, qui superioribus temporibus fuerat dux militiae. (0059C) Puella autem quaedam innupta, sed nubilis, quae eius suberat dominio, relicta matre et suis, fugit in quoddam gynaeceum, in quo erat coetus athletarum. Decertant enim feminae quoque similiter atque viri, et descendunt in stadium virtutis. Cum huius fugam didicisset dux militiae, matrem flagris cecidit, et vinxit, nec eam prius emisit e vinculis, quam religiosarum mulierum ostendit habitaculum. Sua itaque usus rabie, illinc rapuit puellam, et domum suam reduxit; et speravit infelix se suam expleturum libidinem. (0059D) Sed qui magnis et malis tentationibus de Sara uxore Abrahae tentavit Pharaonem, et pudicam mulierem conservavit intactam; et qui Sodomitas percussit caecitate, qui eos qui erant incorporei aggressi fuerant, tanquam hospites, insectari contumeliis, is cum huius vivendi virtutem percussisset caecitate, effecit ut praeda evaderet e manibus: et ipse quidem ingressus fuerat in thalamum, illa autem quae intus custodiebatur, mox exiit et evanuit ex oculis, et ad maxime expetendum pervenit habitaculum. Sic cum didicisset stolidus se non esse eam superaturum quae Deum sponsum elegisset, coactus est quiescere, eam quae capta fuerat, et divina potestate evaserat, non amplius requirens. Haec tempore procedente in gravem morbum inciderat; morbus autem erat cancer, cum mamilla autem inflata dolor quoque crescebat. Sed magnum vocabat Petrum, cum dolor esset vehementissimus; et dicebat, sacra illa voce in aures suas immissa, totum illum sopiri dolorem, et nullum exhinc sensum sentire molestiae. Ea de causa eum accersens, frequentius accipiebat consolationem. (0060A) Dicebat enim toto illo tempore illius praesentiae dolores omnino recedere. Sed illam quidam, cum sic decertasset, laudibus victoriam significantibus ex hac vita excedentem est prosecutus.
Rursus autem matrem meam, cum postquam me peperisset, esset in ipsis mortis foribus, a matertera rogatus, veniens eripuit a mortis manibus. Iacebat enim, ut aiunt, medicis quidem desperantibus, familiaribus autem deplorantibus, et finem exspectantibus, clausis oculis, febre vehementi laborans, nullum ex notis agnoscens. Postquam autem venit qui apostolico et sermone dignatus fuerat et gratia, et, Pax tibi, dixit, filia (haec enim erat eius salutatio), dicitur protinus et cilia erexisse, et eum fixis oculis aspexisse, et benedictionis fructum renuntiasse. (0060B) Postquam ululavit autem chorus feminarum (animi enim angor et laetitia simul erant commixta, et causa erant illius vociferationis), praecipit homo divinus ut eae omnes sint sociae eius orationis. Sic enim dicebat etiam Tabitham fuisse salutem consecutam, viduis quidem deflentibus, magno autem Petro offerente Deo illorum lacrymas (Act. IX) . Precatae sunt ut iussit, et acceperunt ut praedixit. Nam cum finem accepisset oratio, morbus quoque finem cepit: et sudor repente fluxit ex toto corpore, et ignis ille est exstinctus, et sanitatis signa apparuerunt. Talia nostris quoque temporibus per suos servos benevolos Deus fecit miracula.
Huius quoque vestium superficies operata est similiter atque divinissimi Pauli. (0060C) Hoc autem posui, non utens aliqua hyperbole, sed consentientem habens dicto veritatem. Nam cum propriam zonam divisisset in duas partes (erat autem lata et longa, ex crasso lino contexta) huius quidem dimidio suos lumbos, altero vero meos cinxit. Hanc cum saepe quidem mihi aegrotanti mater imposuisset, saepe autem patri quoque, morbum exegit. Quinetiam ipsa quoque hoc medicamento saepe usa est ad sanitatem. Multi autem ex notis quoque cum hoc didicissent, assidue ad ferendum aegrotis auxilium hanc zonam accipiebant, et ubique illius gratiae ostendebat operationem. Cum quidam sic eam accepisset, privavit eos qui donaverant, in eos qui ipsum beneficio affecerant se ingratum ostendens. Hoc modo fuimus illo dono nudati. (0060D) Cum sic resplenduisset, et radiis Antiochiam illustrasset, abductus fuit a certaminibus, exspectans coronam quae est reposita victoribus.
Ego autem, cuius, dum adhuc esset superstes, percepi benedictionem, ea ut nunc quoque fruar precatus, finem imponam huic narrationi.
(PL 74 0063B) CAPUT XI. ROMANUS.
(0063C) Magnus ergo Theodosius ab Antiochia profectus, cum in montibus Rosicis decertasset, et Antiochiam reversus esset, sic vitae finem accepit (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) . Divinus autem Romanus, Rosi et natus, et primum educatus, Antiochiae ostendit prima virtutis certamina, extra ambitum quidem civitatis ad latus montis fixo tabernaculo, in aliena autem domuncula eaque parva vivens toto tempore. Nunquam autem usque ad senectutem neque igne usus est, neque lumine lucernae. Cibus autem ei erat panis et sal; potus autem fontanum fluentum. Erat autem coma magno Theodosio similis; vestis autem ferrum quoque similiter.
Abundavit autem hic et morum simplicitate ac mansuetudine et moderatione, et ideo emisit splendorem divinae gratiae. (0063D) Super quem, inquit, respiciam, nisi super mitem et quietum, et trementem sermones meos (Isaiae LXVI) ? Iam vero rursus quoque dixit suis discipulis: Discite a me, quoniam mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris (Matth. XI) . Et rursus: Beati mites, quoniam ipsi haereditabunt terram (Matth. V) . Quinetiam Moysis legislatoris erat hoc vel maxime insigne. Erat enim, inquit, Moyses mitissimus praeter omnes homines qui erant super terram (Num. XII) . Hoc de propheta Davide testatus quoque est sanctissimus Spiritus: Memento enim, inquit, Domine David, et omnis mansuetudinis eius (Psal. CXXXI) . Didicimus etiam de patriarcha Iacob, quod non fictus erat domum habitans (Gen. XXV) . Has virtutes cum instar apis collegisset ex divinis illis pratis, mel confecit verae philosophiae. (0064A) Profundebantur autem eius quoque in externos fluenta iucundissima: et iis qui ad ipsum veniebant, leni ac dulci voce utens, de amore in fratres, de concordia et pace, multas offerebat admonitiones. Multos autem vel solo aspectu effecit rerum divinarum amatores. Quis enim non esset mirandum in modum admiratus, cum videret eum corpore afflictum, et qui prolixam gestabat comam, et maximum ferri pondus sua sponte ferebat, et veste ex pilis contexta utebatur, et tantum capiebat alimenti quantum satis erat ad prohibendum ne fame moreretur?
Magnitudini autem et multitudini laborum accedebat quae in eo florebat gratia, qua quidem omnes persuadebantur, ut eum admirarentur et honore afficerent. Multorum enim saepe morbos exegit difficiles, multis autem sterilibus mulieribus filios impetravit. Et cum tantam a divino Spiritu accepisset potestatem, seipsum appellabat egenum et mendicum. (0064B) Quotquot itaque ad eum ventitabant, eos et aspectu et sermone, toto vitae suae tempore implevit utilitate.
Porro autem cum hinc quoque excessisset, et in angelicum chorum esset translatus, reliquit memoriam quae non fuit sepulta simul cum corpore, sed quae viget, floret, et germinat, et quae exstingui non potest, sed semper permanet, et quae sufficit ad eos qui volunt adiuvandos. Cum hinc itaque benedictionem mihi conciliavero, aliorum quoque athletarum res gestas narrabo, ut potero.
(PL 74 0064B) CAPUT XII. ZENO.
(0064C) Zenonem admirabilem non multi quidem cognoscunt; qui cognoscunt autem, non possunt admirari pro dignitate (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) . Is enim cum maximas opes reliquisset in patria (ea autem erat Pontus) magni quidem, ut dicebat, Basilii hausit fluenta, qui erat vicinus, et Cappadocum irrigabat regionem: irrigatione autem dignos fructus reddidit. Cum primum enim imperator Valens fuisset de medio sublatus, militare deposuit cingulum: erat autem ascriptus in numerum eorum qui litteras imperatoris ferebant celeriter. (0064D) Cum autem a regia venisset in quoddam sepulcrum (multa autem sunt in monte) quod est situm prope Antiochiam, solus illic degebat expurgans animam, et eius contemplandi facultatem semper emundans, et divinam contemplationem semper visione apprehendens, et Dei ascensus in corde disponens, et pennas tanquam columbae accipere desiderans et in divinam requiem evolare cupiens (Psal. LXXXIII; Psal. LIV) . Ea de causa non habuit lectum, non lucernam, non focum, non ollam, non guttum, non arculam, non librum, non aliquid aliud; sed erat quidem pannis indutus veteribus, erant quoque calcei eiusmodi ut indigerent vinculis, erat enim divulsum ac discerptum solearum corium. Ab uno autem ex familiaribus necessarium accipiebat alimentum. Id autem erat unus panis, qui duobus suppeditabatur diebus; aquam autem procul hauriens, ferebat ipse. Cum quis autem eum aliquando vidisset onus portantem, rogabat ut eum levaret labore. (0065A) Ille autem primum quidem resistebat; docens se non posse in animum inducere ut biberet aquam quae esset portata ab alio. Postquam autem non persuasit, dedit urnas; ferebat enim duas ambabus manibus: postquam autem fuit intra portam atrii, cum aquam effudisset et dispersisset, rursus cucurrit ad fontem, reipsa confirmans quae dixerat.
Porro autem ego quoque, quando eum primum desiderans videre ascendi in montem, aspexi eum tenentem urnas manibus. Deinde rogavi eum ubinam esset admirabilis Zenonis habitaculum. Is autem dixit se nullum nosse monachum qui sic appellaretur. Ego autem cum eum ipsum esse coniecissem, secutus sum, id coniiciens ex eius sermonis modestia. (0065B) Postquam autem ingressus sum ostium, vidi torum ex feno constructum, et quamdam aliam stoream ita super lapides stratam, ut qui super illam sedebant, ab ea minime laederentur. Postquam autem de philosophia multa verba fecimus; ego enim interrogabam, ipse vero nobis explicabat ea quae quaerebantur: et oportebat deinceps domum reverti; ego eum precabar ut daret viaticum benedictionis: ille autem repugnabat, dicens aequum esse ut nos preces impleremus, et seipsum quidem privatum, nos autem milites appellans; tunc enim sacros libros legebam Dei populo. (0065C) Cum nos autem iuventutem et aetatis immaturitatem adduceremus (tunc enim primum paucam quamdam producebamus lanuginem) et iuraremus nos non esse rursus venturos, si cogeremur hoc facere, vix tandem quidem multis flexus precibus, Deo obtulit quidem intercessionem; sed quod id fecisset, multis verbis se excusavit, dicens se id fecisse et amoris causa et obedientiae, appropinquantes enim audivimus precantem. Quod autem in tam profunda philosophia, tanta esset modestia ac moderatione vir senex (quadraginta enim annis perpetuis versatus erat in monastica exercitatione), quis satis pro dignitate potuerit admirari? quasnam autem laudes rei magnitudini pares potuerit afferre? (0065D) Cum autem virtutis tales possideret opes, tanquam qui esset in extrema inopia, ad Dei ecclesiam die Dominico veniebat cum populo, divinos audiens sermones, et aures accommodans doctoribus; et postquam mensam participasset mysticam, revertebatur in novum illud habitaculum, non habens clavem, non claustrum, non relinquens custodem: erat enim maleficis plane invium et sacrosanctum, ut quod solam illam haberet stoream. Unum autem librum accipiens a familiaribus, cum totum legebat, et eo prius reddito, alium accipiebat. Sed licet nec claustra haberet, nec vectibus uteretur, custodiebatur a superna gratia; idque per ipsam experientiam aperte didicimus. (0066A) Quando enim Isauri per insidias noctu arcem cepere, deinde mane usque ad latus montis faciebant incursiones, multos quidem viros, et multas mulieres quae vitam exercebant monasticam, crudeliter confodere; tunc ergo vir divinus, aliorum caedem intuens, effecit oratione ut eorum caligarent oculi, et per ostium ingredientes, non videbant aditum: ut autem dicebat, testem appellans veritatem, aperte quoque tres vidit adolescentes, qui totam illam catervam expellebant, Deo manifeste suam ostendente gratiam.
Qualem ergo vitam egerit hic vir divinus, et qualem sit divinitus gratiam assecutus, ad docendum haec sufficiunt. Sed enim necesse est hoc quoque his adiicere. Valde eum angebat et male habebat, quod eius mansissent facultates, et non ex lege evangelica et venundatae essent et distributae: huius autem causa fuit fratrum aetas immatura. Quoniam enim erant communes et pecuniae et possessiones, ipse quidem nolebat divisionis causa redire in patriam: alii autem verebantur vendere partem suarum facultatum, ne emptores moti avaritia, fratres circumscribentes, illi inurerent ignominiam. (0066B) Haec apud se animo versans, diu distulit venditionem; postea autem cum cuidam ex notis suis vendidisset omnia, plurima quidem distribuit: interim autem mala quae accidit valetudo, coegit eum consultare de reliquis. Accersito itaque antistite civitatis (is autem erat magnus Alexander, splendor verae religionis, et exemplar virtutis, exacta et accurata imago philosophiae): Adesdum, inquit, o divinum caput, harum tu pecuniarum sis mihi optimus oeconomus, eas ex divino instituto distribuens, tanquam iudici illi rationem redditurus. Alias enim ego manu mea dispensavi, et distribui, ut mihi visus sum optime; vellem autem reliqua quoque dispensare similiter: sed quoniam iubeor migrare ex hac vita, te ego earum constituo dispensatorem, qui es et pontifex, et pontificatum legibus recte geris. (0066C) Pecunias itaque tanquam Dei quaestori tradidit. Ipse autem cum non plus quam annum vixisset postea, tanquam quidam Olympicus victor recessit a septis, non ab hominibus solum gloriam assecutus, sed etiam ab angelis.
Ego autem cum eum ut pro me ad Dominum intercedat, oravero, me ad aliam convertam narrationem.
(PL 74 0066C) CAPUT XIII. MACEDONIUS.
Macedonium autem, cognomine Κριθοφάγον, id est vescentem hordeo (is enim cibus hoc ei cognomen imposuit), sciunt quidem omnes Phoenices et Syri et Cylices: sciunt autem horum quoque vicini et finitimi, qui partim quidem ipsi videre miracula, partim autem ea famam celebrantem audivere. (0066D) Neque vero sciunt omnes omnia; sed cum alii quidem hoc, alii vero illud didicerint, quod sciunt merito solum admirantur. Ego autem cum de hoc divino capite aliis sciam perfectius (multa enim me moverunt ut ad eum irem et frequens apud eum essem), narrabo singula ut potuero. Hunc autem ei ordinem servavi, et post multos, eius posui narrationem, non quod is aliis fuerit virtute secundus (erat enim vel summis et primis aequalis), sed quod cum vixerit longissimo tempore, post illos quorum memini, vitae finem accepit.
Hic ergo habebat palaestram et stadium, cacumina montium: non in uno loco positus, sed nunc quidem in hoc agens, nunc vero in illum transiens. (0067A) Hoc autem faciebat, non loca aegre ferens, sed eorum qui ad ipsum conveniebant, et undique concurrebant, effugiens multitudinem. Quadraginta autem et quinque annis perpetuis vixit hoc modo, non utens tabernaculo, non tugurio; sed stans in fossa profunda; unde etiam quidam eum vocabant Gubbam. Id autem nomen, si ex lingua Syriaca in Graecam transferatur, significat λάκκον, id est lacum. Post id autem temporis cum evasisset senex, cessit rogantibus, et fixit tugurium. Postea autem orantibus familiaribus, domunculis quoque non propriis, sed alienis est usus. Viginti quinque autem annis perpetuo vitam egit in tugurio et domunculis, ut deinde colligatur certaminum tempus septuaginta anni. Cibo autem usus est non pane, nec leguminibus, sed purgato hordeo, et aqua sola madefacto. (0067B) Hunc autem cibum mater mea, quae ei fuit familiaris, longissimo tempore suppeditavit. Cum aliquando autem ad eam venisset aegrotantem, et didicisset eam nolle persuaderi ut sumeret cibum morbo convenientem (nam ipsa quoque iam exercitationem amplectebatur monasticam) consuluit ut cederet medicis, et illud nutrimentum existimaret esse medicamentum: non enim deliciarum, sed necessitatis gratia adhibetur. Nam ego quoque, inquit, qui quadraginta annis, ut scis, hordeo solo sum usus, cum quaedam mihi pridie huius diei venisset infirmitas, iussi eum qui mecum habitabat, parum mihi panis petere et afferre. Venit enim mihi in mentem, quod si morerer, mortis redderem rationem apud iustum iudicem, ut qui fugissem certamina, et detrectassem labores servitutis. (0067C) Nam cum pauco cibo posset mors prohiberi, et in hac vita possem sic manere, laborans et me affligens, et opes quae ex his percipiuntur colligens, mori fame quam vivere in philosophia duxi magis expetendum. Timore ergo hinc repletus, cum vellem cogitationis obtundere aculeos, et panem petere iussi, et allatum comedi; et tibi praecipio ne mihi amplius hordeum, sed panem praebeas. Ex illa ergo lingua ab omni mendacio aliena audivimus quod quadraginta annis comederit hordeum. Atque haec quidem sufficiunt ad coniiciendum quam esset vir in exercitatione monastica strenuus, et quam laboriosus.
Integritatem autem et simplicitatem morum per alia declarabimus. (0067D) Postquam enim magnus fuit ordinatus Flavianus, ut magnum Dei gregem pasceret, viri autem virtutem didicit (praedicabatur enim et erat in ore omnium), eum quidem abducit a vertice montis, tanquam in eum ad se delata fuisset accusatio. Cum autem mysticum esset propositum sacrificium, adducit ad altare, et eum cooptat in numerum sacerdotum. Postquam autem fuit sacrum finitum officium, et hoc ei significavit aliquis (quod enim factum fuerat ignorabat omnino) primum quidem incessebat omnes maledictis et conviciis; postea autem, accepto baculo (solebat enim eo innitens ingredi propter senium) et ipsum persequebatur pontificem, et alios quotquot aderant. (0068A) Existimabat enim ordinationem eum esse privaturam et cacumine montis, et ea quam desiderabat vivendi ratione. Sed tunc quidem vix eum irascentem sedaverunt quidam ex familiaribus. Postquam autem fuit finitus hebdomadae circulus, et rursus venit dies festi Dominici, rursus eum magnus accersit Flavianus, rogans ut cum eis esset particeps huius celebritatis; ille vero ad eos qui venerant: Non sufficiunt, inquit, vobis ea quae facta sunt; sed me rursus vultis efficere presbyterum? Cum ii autem dicerent fieri non posse ut bis eadem fieret ordinatio, non cessit, neque venit, donec tempus et eius familiares eum id docuerunt. Scio quidem fore ut haec narrato videatur multis non adeo admiranda: eam autem posui, ut qui eam dignam quae commemoretur existimem, ut ex qua satis possit coniici et eius animi simplicitas et animae puritas. (0068B) Iis autem qui sunt huiusmodi, Dominus regnum coelorum est pollicitus: Amen enim, inquit, dico vobis, nisi conversi fueritis ut puelli isti, non intrabitis in regnum coelorum (Matth. XVIII) . Quoniam ergo summatim ostendimus eius animae formam ac characterem, age eius quoque ostendamus ex virtute fiduciam.
Quidam dux militum qui delectabatur venatione, ascendit in montem venaturus. Eum autem sequebantur et canes et milites, et quaecunque sunt apta ad venationem. Postquam autem procul vidit hominem, et ab iis qui cum eo erant audiit quisnam esset, statim ex equo dissiliens, accessit, et allocutus est, et rogavit quid faciens hic degeret; is autem contra vicissim interrogavit: Tu autem quid hic venisti facturus? (0068C) Cum dux autem dixisset: Venaturus: Et ego, inquit, meum venor Deum, et eum capere cupio, et contemplari desidero; nec ab hac pulchra cessabo venatione. Haec cum dux audiisset, et ut par erat miratus esset, recessit.
Cum autem aliquando civitas a malo aliquo daemone incitata baccharetur, et in imperatoris fureret statuas, venerant quidam ex ducibus praestantissimi, qui adversus civitatem internecionis ferebant sententiam. Cum is autem e monte descendisset, ambos accedentes duces in foro retinuit. Illi vero cum quisnam is esset didicissent, et ex equis desiluerunt, manusque et genua prehenderunt, et ei salutem significarunt. (0068D) Ille autem iussit ut dicerent imperatori quod homo esset, et eamdem haberet naturam quam ii qui eum affecerant contumelia; et cum natura iram metiri oporteat, ira sit usus immoderata, et pro suis imaginibus Dei imagines occidat, et pro aere statuarum, corpora morti tradat; ac nobis quidem aeneas effingere et rursus formare, est in promptu et facile; tu autem, etsi sis imperator, non potes occisa corpora ad vitam reducere. Et quid dico corpora? neque enim pilum unum potes effingere. Haec dixit voce usus Syriaca. Illi autem, interprete in linguam Graecam transferente audientes, et exhorruerunt, et ad imperatorem transmissuros significarunt. Ego autem existimo omnes confessuros haec verba esse gratiae divini Spiritus. (0069A) Quomodo enim aliter haec esset locutus, vir quidem expers omnis eruditionis, in agris autem educatus, vitam autem agens in cacuminibus montium, omnem autem omnino circumferens simplicitatem, et qui nec divinis quidem vacaverat eloquiis? Cum itaque eius et spiritualem declaraverim sapientiam, et quae iustis convenit fiduciam (iustus enim confidit ut leo [Prov. XXVIII] ), transibo ad miracula.
Uxor quaedam cuiusdam locupletis nobilis inciderat in morbum ingluviei; et alii quidem eum morbum appellabant operationem seu vexationem daemonis, alii autem eum existimabant imbecillitatem corporis. Sive autem hoc, sive illud esset, erat huiusmodi. Dicebant eam comedentem in die triginta gallinas, non posse appetitionem exstinguere satietate, sed adhuc alias appetere. (0069B) Cum sic ergo in ea consumerentur facultates, eius miserti qui ad eam attinebant, divinum illum hominem obsecrant. Ille autem venit quidem et precatus est: et cum aquae dexteram imposuisset, et salutare efformasset signaculum, et iussisset bibere, curavit morbum, et adeo retudit immoderatam illam appetitionem, ut deinceps parva aliqua gallinae particula quotidie eius alendae usum impleret. Hic quidem morbus hoc modo est curatus.
Cum autem quaedam puella thalamo adhuc contineretur, et repente coepisset vexari a malo daemone, accurrit pater ad divinum hominem, orans, et vociferans, et postulans ut curaretur filia. Is autem precatus, iussit ut daemon statim abiret a puella. Is autem dicebat se eam non sua sponte esse ingressum, sed magicis coactum praestigiis. (0069C) Dicebat autem eius quoque nomen qui coegerat, et morem esse causam incantationis. Sed cum haec diisset, non tulit pater irae impetum, nec exspectavit ut curaretur puella; sed omnium magistratuum summum adit, praesidem scilicet qui pluribus praeerat gentibus, accusat hominem, et rem narrat. Is autem reus in iudicium adductus, rem negabat, et accusationem nominabat calumniam. Hic autem non alium citabat testem quam ipsum daemonem qui minister fuerat incantationis: et orabat iudicem ut curreret ad illum virum divinum, et acciperet eius testimonium. Cum is autem diceret non esse fas nec iustum ut in loco monasticae exercitationis haberetur quaestio, dixit pater puellae se in iudicium ducturum Macedonium; et currens persuasit et duxit. Sedens autem extra iudicium iudex, non fuit iudex, sed spectator. (0069D) Magnus enim Macedonius fungebatur officio iudicis, utens ea quae intus habitabat potestate. Et cum iuberet daemoni ut consuetum mitteret mendacium, cum tota autem veritate rei narraret tragoediam, ille a maxima adactus necessitate, et virum ostendit qui ei magicis carminibus vim attulerat, et ancillam per quam illa potio puellae data fuerat. Cum autem alia quoque pararet dicere quae fecerat coactus ab aliis, unius quidem aedes exurens, alterius vero iumenta interimens, alium vero aliquo alio damno afficiens, iussit homo Dei eum silere, et statim procul recedere a puella et ab urbe. Ille autem tanquam Domini legi parens, fecit quod iussus erat, et protinus effugit. (0070A) Sic cum hanc vir divinus liberasset a furore, illum quoque miserum eripuit ab accusatione, et obstitit quominus iudex in eum ferret sententiam capitis, non esse fas dicens ut propter ea quae per ipsum sunt convicta, supplicium capitis decerneretur, sed potius per poenitentiam ei daretur salus. Atque haec quidem satis sunt ad ostendendam divinae potentiae copiam quae ei data fuerat, ego tamen alia quoque narrabo.
Mulier quaedam nobili loco nata, et longe ditissima (ea autem vocabatur Assyria) erat quidem emotae mentis, ex domesticis autem agnoscebat neminem, ut cibum autem et potum sumeret, ferre non poterat. Plurimo autem tempore assidue delirabat, et hoc alii quidem dicebant esse vexationem et operationem daemonis; medici autem dicebant esse morbum cerebri. (0070B) Cum omnis ergo ars esset consumpta, et ex ea nullum daretur auxilium, eius maritus (erat autem is Abrodianus) vir qui et erat ex magistratibus, et magna dignitate praeditus, ad divinum illud caput accurrens, narravit morbum coniugis, et oravit ut ea assequeretur curationem. Cessit vir divinus, et domum quidem venit, et magno ac vehementi studio Deo obtulit orationem. Perfecta autem oratione cum iussisset aquam afferri, et fecisset figuram salutaris signaculi, iussit illam bibere. Cum autem prohiberent medici, utpote quod potu aquae frigidae morbus cresceret, expulsa tota illorum caterva, obtulit mulleri potionem. (0070C) Illa autem simul ac bibit, ad se rediit, et a morbo omnino liberata, divinum virum agnovit, et ut dextram acciperet rogavit, oculisque eam imposuit, et ori admovit, et deinceps semper fuit mentis compos.
Cum autem illud vitae genus amplecteretur in montibus, pastor quidam quaerens oves errantes, venit ad illum locum ubi erat homo Dei (erat autem nox profunda, et multa nix descenderat) et vidit, ut ipse dixit, pyram circa ipsum accensam, et quosdam duos candida veste indutos, igni praebentes materiam. Animi enim alacritatem afferens, divino fruebatur auxilio.
Quin etiam doni erat prophetici particeps. Et cum ad eum aliquando venisset quidam dux, pietate et vera religione clarus (quis autem ignorat virtutem Lupiciani?), dixit se esse de quibusdam sollicitum, qui ab urbe regia per mare ad ipsum ferebant necessaria. (0070D) Dicebat enim praeteriisse quinquaginta dies, ex quo ex portu solverant, de eis autem nihil audiverant. Ille autem nihil cunctatus: Una, inquit, navis, amice, periit; altera autem postridie portum occupabit Seleuciae. Et hoc quidem audivit divinam illam vocem locutam: didicit autem experientia eorum quae dixerat veritatem.
Ut autem alia praetermittam, ea narrabo quae ad nos ipsos pertinent. Cum mater mea una cum patre meo habitasset tredecim annis, ea non fuerat facta mater filiorum; erat enim sterilis, ut quae fructum ferre a natura prohiberetur. (0071A) Et ipsa quidem id non valde aegre ferebat; quae enim erat in rebus divinis erudita, credebat hoc esse utile: magnam autem molestiam accipiebat pater quod careret filiis, et circumquaque cursitans, rogabat Dei servos ut a Deo ei peterent filios. Alii ergo pollicebantur se et Deum deprecaturos, et iubebant ut esset Dei voluntate contentus. Hic autem homo divinus est aperte professus se unum petiturum ab universi opifice, et se petitionem accepturum est pollicitus. Cum tres itaque anni praeteriissent, et promissio finem non accepisset, rursus accessit pater promissum exigens. Ille autem iussit ut ad se mitteretur coniux. Cum autem venisset mater, dixit ille vir divinus, se et petiturum, et eam filium accepturam, et quod oportet eum ei qui dederat dedicari. Cum autem mater solum rogaret ut animae salutem acciperet, et ut liberaretur a gehenna: Praeter hoc, inquit, liberalis et munificus Deus tibi dabit filium. (0071B) Iis enim qui pure et sincere petunt, duplices largitur petitiones. Illinc reversa est mater afferens promissi benedictionem. Et quarto anno a promissione concipit, et gerit uterum; et accedit ad divinum hominem, benedictionis ostendens manipulos. Quinto autem mense a conceptione, fuit periculum abortionis. Illa autem rursus misit ad novum suum Elisaeum (vetabat enim morbus ne ad ipsum veniret) et ei revocavit in memoriam quod nolebat fieri mater filiorum, et eius promissa adduxit in medium. Ille autem cum procul vidisset venientem, et agnovit, et causam significavit; noctu enim et morbum et salutem ei ostenderat Dominus. Accepto ergo baculo, venit, ei innitens; et cum fuisset intra aedes, et pacis salutationem dedisset ut consueverat. (0071C) Bono, inquit, sis animo, nec timueris; neque enim donum auferet is qui dedit, nisi tu pacta conventa transilieris. Pollicita es autem te ei redditurum eum qui datus fuerit, et ei consecraturum ad divinum ministerium. Sic autem, inquit mater, ego et opto et volo. Existimo enim vel imperfectissimum foetum esse magis expetendum, quam a Deo alienam filii educationem. Cum itaque aquam accepisset et benedixisset: Bibe ergo, inquit vir divinus, hanc aquam, et senties divinum auxilium. Bibit itaque ut iusserat, et abortionis effugit periculum. Haec sunt nostri Elisaei miracula.
Ego eius benedictionem et doctrinam saepe percepi. (0071D) Me enim adhortans, saepe dicebat: Natus es, o fili, cum multis laboribus; multas noctes Deum hoc solum perpetuo rogavi, ut tui parentes hoc fierent quod te nato sunt nominati. Vide ergo ut vitam agas dignam laboribus, ut qui, antequam nascereris, promissis fueris dedicatus. Quae sunt autem Deo dedicata, sunt omnibus veneranda, et quae a vulgo minime sunt contrectanda. Convenit ergo ut tu quoque malos animi motus non admittas; illa autem sola et facias et cogites quae Deum placant virtutis legislatorem. Haec mihi perpetuo suadebat vir divinus; ego autem et eorum quae mihi dixit memini, et donum divinum sum edoctus. Cum autem non ostendam factis ea quae mihi suasit, rogo ut per illius preces divinum consequar auxilium, et quod est vitae reliquum, agam ex illius praeceptis. (0072A) Qualis ergo ille fuerit, et quibus usus laboribus divinam attraxerit gratiam, haec quoque ad docendum sufficiunt.
Accepit autem etiam in hoc mundo eius obitus dignum honorem laboribus. Omnes enim et cives et externi, et quibus credita fuerat magnorum magistratuum dispensatio, ferentes illum sacrum lectum super humeros, deportarunt in aedem martyrum victoria insignium; et cum divinis viris Aphraate et Theodosio, sanctum illud et Deo gratum corpus deposuerunt: mansit autem gloria eiusmodi ut exstingui non possit. Nos autem imposito fine narrationi, eum qui percipi potest ex narratione bonum odorem percipimus.
(PL 74 0072A) CAPUT XIV. MAESYMAS.
(0072B) Scimus quidem alia quoque plurima in urbe Antiochena resplenduisse pietatis et verae religionis lumina, magnum Severum, et Petrum Aegyptium, Eutychen, et Cyrillum, et Moysem, et Malchum, et alios quoque plurimos eadem via esse ingressos. Sed si res ab omnibus in vita gestas conaremur scribere, totum tempus nobis non suffecerit: maxime cum etiam multis permultorum lectio afferat satietatem. Ex iis ergo qui scripti sunt, de eorum quoque qui sunt praetermissi vita coniecturam facientes, prosequantur laudibus et imitentur, et utilitatem percipiant. Ego autem transibo ad prata Cyri, et eorum qui in eis fuerunt fragrantium speciosorumque florum, quam maxime potero, ostendam pulchritudinem. (0072C)
Fuit quidam Maesymas, in iis quae nos praecesserunt temporibus, voce quidem Syrus, et ruri educatus, et qui virtutis omne genus ostendit. Cum autem claruisset in ea quae est per se vita, ei cuiusdam vici cura fuit credita. Sacrificans autem, et Dei oves pascens, illa et dicebat et faciebat quae lex iussit divina. Aiunt autem eum neque tunicam, neque cilicium saepe mutasse, sed iis quae in eis fiebant rupturis aliquot pannos consuendo, senectuti hoc modo remedium attulisse. Hospitum autem et pauperum tam alacri animo curam gerebat, ut patefaceret portas omnibus qui aderant. (0072D) Dicitur enim habuisse duo dolia, unum quidem frumenti, alterum vero olei: ex his semper quidem suppeditabat omnibus egentibus; habebat autem ea semper plena benedictione quae data est viduae Sarephtanae, et immissa fuerat in haec dolia. Ipse enim Dominus omnes opes effundit in omnes eos qui ipsum invocant, et sicut illius hydriam et guttum iussit scaturire, praebens manipulos seminum hospitalitatis; ita etiam huic viro admirabili exhibuit suppeditationem, quae ex aequo respondebat eius animi alacritati.
Iam vero ad facienda quoque miracula a Deo universorum magnam accepit gratiam. Faciam autem mentionem unius aut duorum miraculorum; reliqua autem praetermittam, ut qui properem venire ad alios. (0073A)
Mulier quaedam et genere et fide ornata, filium qui ceciderat in malam valetudinem (erat autem admodum tenera aetate) multis obtulit medicis. Arte autem superata, cum et medici desperassent, et puerum esse moriturum aperte dixissent, non abiecit mulier spem meliorem, sed illam imitata Sunamitidem, mulis imponit cameram. Cum in ea autem se et puerum imposuisset, pervenit ad virum illum divinum: lamentans autem, et naturae ostendens affectionem, rogavit ut ferret auxilium. Is autem cum puerum manibus accepisset, et arae basi admovisset, iacebat pronus, animarum et corporum rogans medicum; et accepta petitione reddidit valentem matri filium. Ego autem id audivi ab ea quae hoc vidit miraculum, et pueri accepit salutem. (0073B)
Aiunt autem illius quoque vici dominum cum venisset (is autem erat Latoius, qui Antiocheni quidem senatus primas partes tenebat, impietatis autem tenebatur caligine) et fructus acrius quam oportebat exigeret ab agricolis, divinum illum hominem clementiam illi consuluisse, et de misericordia apud eum verba fecisse: mansisse autem illum inexorabilem, experientia autem cognovisse secutum damnum ex eo quod non paruerit. Cum enim eum abire oporteret, et currus esset paratus, et sedens aurigae iussisset ut mulas incitaret; illae quidem trahebant totis viribus, urgentes et temonem asportare molientes: visae sunt autem rotae ferro et plumbo alligatae. (0073C) Cum autem agrestium quoque multitudo rotas movens vectibus nihil proficeret, quidam ex amicis qui Latoio assidebat, ei causam significat, dicens sacerdotem senem eum esse exsecratum, et quod oportet eum placare et reddere benevolum. De curru itaque exsiliens, ei fuit supplex quem prius respuerat; et ad eius pedes provolutus, et sordidos pannos amplectens, rogabat ut iram compesceret. Is autem cum preces accepisset, et eas Domino obtulisset, solvit vincula rotarum quae sub visum non cadebant, et effecit ut sicut solebat veheretur vehiculum.
Porro autem multa quoque alia huiusmodi narrant de divino illo capite. Potest autem ex his quoque intelligi, quod iis qui volunt philosophari, nihil detrimenti afferat mora quae trahitur in oppidis et vicis. Ostendit enim hic, et qui huic similes Dei culturae curam gerunt, quod etiam qui versantur in media hominum multitudine, pervenire possint ad ipsum virtutum fastigium. (0073D)
Cuius ego utinam ad aliquam saltem partem exiguam sustollar, eorum adiutus precibus.
(PL 74 0073D) CAPUT XV. ACEPSIMAS.
(0074A) Acepsimas fuit eodem tempore, cuius fama late sparsa est per Orientem (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) . Is cum in domuncula seipsum inclusisset, sexaginta annos transegit, neque videns, neque loquens; sed in seipsum conversus, et Deum visione apprehendens, illinc omnem accipiebat consolationem, convenienter prophetiae quae dicit: Delectare in Domino, et ora eum et ipse dabit tibi petitiones cordis tui (Psal. XXXVI) . Per exiguam autem quamdam fossam manum porrigens, accipiebat id quod afferebatur nutrimentum: fossa autem non ita effossa fuerat ut omnino tenderet in directum, ne esset ex adverso eorum qui vellent ipsum videre, sed erat obliqua, et ita constructa, ut esset instar incurvae lineae. Ei autem afferebatur cibus, lens aqua madefacta: semel autem in hebdomada noctu egrediens, hauriebat ex fonte propinquo quantum satis erat aquae. Et cum aliquando quidam pastor procul oves pascens in tenebris vidisset eum moveri, et eum coniecisset esse lupum, ibat enim incurvus, ut qui multo esset ferro gravatus, movit fundam tanquam iaculaturus lapidem. (0074B) Cum autem eius manus longo tempore maneret immobilis, et lapidem non posset emittere donec vir ille divinus hausta aqua reversus est, sensit ignorantiam, et post auroram venit ad virtutis gymnasium, et narrat quod acciderat, et petit veniam, et accipit delicti remissionem; non audita voce loquente, sed per manus motiones intellecta placatione.
Quidam autem alius, usus quodam maligno investigandi studio, et scire desiderans quid toto tempore ageret perpetuo, ausus est conscendere platanum, quae sita erat iuxta fossam; sed percepit illico fructus suae audaciae. Media enim parte corporis usque ad pedes exsiccatus, supplex erat, suum peccatum accusans. Ille vero, secta platano, prius significavit futuram sanitatem. Ne enim alius quoque cum similia fecisset, poenas lueret similes, arborem iussit exscindi; arboris autem sectionem secuta est etiam ablatio supplicii. Tanta quidem fortitudine et tolerantia usus est hic vir divinus: ab agonotheta autem tantam accepit gratiam. (0074C)
Cum autem se abhinc migrandum pararet, praedixit quod post quinquaginta dies vitae finem esset accepturus: excepit autem omnes qui vellent eum videre. Cum autem ecclesiae quoque venisset antistes, eum quidem urgebat ut iugum acciperet presbyterii: Novi, dicens, o pater, et tuae philosophiae altitudinem, et quanta sit mea paupertas; sed cum mihi sit credita pontificatus administratio, ex hac non ex illa ordino manus imponens. Accipe ergo, inquit, donum sacerdotii, mea quidem dextera ministrante, sanctissimi autem Spiritus gratia suppeditante. (0074D) Ad haec fertur dixisse paucis post diebus hinc migraturus: De his, inquit, minime decertabo; si enim essem diutius victurus, omnino fugissem hoc grave et terribile onus sacerdotii, pertimescens reddendam depositi rationem. Quoniam autem non ita diu abhinc recedam, iis quae hic sunt relictis, iussis non invitus pareo. Statim ergo nullo ducente, hic quidem flectens genua, exspectabat gratiam; ille vero manum imponens, erat administer Spiritus. Cum autem, accepto sacerdotio, vixisset paucos dies, vita vitam mutavit, seniique et curae expertem, pro hac quae multis curis est obnoxia, accepit.
Cum vellent autem omnes corpus rapere, et in animo haberent unusquisque in vicum suum transferre, quidam cum sancti iusiurandum significasset, sustulit contentionem. Dixit enim sanctum eum iureiurando adegisse ut cum in hoc loco traderet sepulturae. (0075A) Ita etiam post mortem, frugalitatis et simplicitatis curam gerebant cives coelorum; et neque cum vivebant, in animum unquam induxerunt ut eis res ulla magnos spiritus faceret, et mortui non sunt amplexi honorem hominum; sed totum amorem transtulerunt in sponsum; non secus ac pudicae mulieres, quae a solis coniugibus student et amari et laudari, laudes aliorum contemnentes. Ea de causa sponsus eos etiam si nolint, reddit claros et insignes, et hominum gloria ex redundanti quadam copia impertit. Cum enim quis divina persequens, petit coelestia, una cum illis multa quoque alia adiicit, multiplicatas largiens petitiones. (0075B) Hoc etiam dixit in ferendis legibus: Petite regnum Dei, et iustitiam, et caetera omnia adiicientur vobis (Luc. XII) . Et rursus: Qui reliquerit patrem et matrem, et fratrem et filios propter meum Evangelium, etiam in hoc saeculo centuplum accipiet, et in futuro erit haeres vitae aeternae. Haec et dixit et fecit (Matth. XIX) .
Nobis quoque adsit et sermone et opere eruditis, et eorum precibus innixis, tanquam scopum, attingere praemium supernae vocationis, quae est in Christo Iesu Domino nostro.
(PL 74 0075B) CAPUT XVI. MARO.
Maronis post hunc meminero; nam is quoque divinum sanctorum chorum exornavit. (0075C) Eam enim quae sub dio fit vitam amplexus, occupavit quoddam cacumen, quod in honore habebatur ab iis qui erant olim impii; et cum quod in eo erat templum daemonum, Deo consecrasset, in eo est versatus, parvo quodam in eo fixo tabernaculo, quo tamen raro est usus. Non solum autem consuetis usus est laboribus, sed etiam alios excogitavit, accumulans opes philosophiae; agonotheta autem mensus est gratiam eius laboribus. Liberalis enim et munificus Deus ei tam copiose dedit donum curationum, ut in omnes quidem partes eius gloria pervaserit, omnes autem undique attraxerit, et experientia docuerit eam famam esse veram. Videre enim erat et febres exstingui rore benedictionis, et horrorem cessare, et daemones fugere, et varios omnisque generis morbos uno curari medicamento. (0075D) Medici enim unicuique morbo exhibent conveniens medicamentum, sanctorum autem deprecatio est commune omnium morborum remedium.
Non solum autem medebatur aegritudinibus corporis, sed etiam animis convenientem exhibebat curationem; huius quidem avaritiam, illius vero curans iracundiam; et uni quidem exhibens doctrinam moderationis, alteri vero disciplinam iustitiae, et illius quidem castigans intemperantiam, illius vero excitans hebetudinem. Hac utens agricultura, effecit multas plantas philosophiae; et hortum qui nunc germinat in regione Cyri, ipse Deo plantavit. (0076A) Huius plantationis opus est magnus Iacobus, ad quem quispiam vocem illam traxerit propheticam: Tanquam cedrus quae est in Libano multiplicabitur (Psal. XCI) ; et etiam alii omnes, cuius seorsum, si Deus velit, faciam mentionem.
Sic autem agriculturae divinae curam gerens, et animas simul curans et corpora, parvam passus aegritudinem, ut et naturae imbecillitatem et animi discamus fortitudinem, ipse quidem excessit e vita.
Acre autem bellum inter vicinos exortum est de corpore. Ex finitimis autem quidam vicus populo frequentissimus, cum toto simul coacto populo advenisset, alios quidem fudit ac fugavit, maxime autem expetendum illum rapuit thesaurum; et maxima aede exstructa, ea quae ex eo percipitur utilitate fruuntur in hodiernum diem, publico ac celebri festo illum insignem victorem honorantes. (0076B)
Nos autem etiam absentes fruimur benedictione, nobis enim pro monimento sufficit memoria.
(PL 74 0079B) CAPUT XVIII. EUSEBIUS.
Prius dictis sanctis magnum quoque addam Eusebium, qui non longo quidem abhinc tempore est mortuus (Theodor., lib. IV Hist., cap. 26) . Cum multis autem annis vixisset, tempori quidem aequalem sustinuit laborem, labori autem aequalem simul delegit virtutem. Multiplex autem lucrum ex eo retulit; magnitudine enim remunerationum agonotheta superat certamina. (0079C) Hic ergo cum primo aliorum fidei sui curam credidisset, quo illi ducebant, ducebatur; erant enim ipsi quoque viri divini virtutisque athletae et exercitatores; et cum aliquo tempore cum eis esset versatus, et bene recteque philosophiae accepisset scientiam, vitam monasticam est amplexus; et cum quoddam dorsum montis occupasset (imminet autem ei vicus maximus, quem nominant Asicham), fossa solummodo facta, et lapidibus ne luto quidem coniunctis, sub dio reliquam transegit vitam seipsum affligens, veste quidem opertus pellicea; cicere autem et fabis aqua madefactis se nutriens. Quinetiam aliquando quoque vescebatur caricis, sic utcunque conans sustentare imbecillitatem corporis. Cumque ad summam pervenisset senectutem, ut etiam dentes plurimos amisisset, neque mutavit cibum, neque habitationem. (0079D) Sed et cum hieme congelaretur, et aestate ureretur, fortiter ferebat contrarias qualitates aeris, faciem quidem habens corrugatam, arefacta autem omnia membra corporis. Tam multis autem corpus consumpsit laboribus, ut ne zona quidem maneret super lumbos, sed caderet inferius; nihil enim erat quod vetaret; nam et clunes et coxendices consumpti erant, et zonae facilem descensum praebebant ad inferiora. Zonam itaque adsuit tunicae, hac ratione ut staret excogitans.
Aegre ferebat autem conversari cum multis. (0080A) Nam cum divinam contemplationem visione assidue apprehenderet, mentem ab ea nolebat abstrahere; sed tamen etsi esset amore tam vehementi praeditus, permittebat aliquibus ex notis, ut id quod portam obstruebat auferrent, et intrarent; et cum eis exhibuisset doctrinam ex divinis eloquiis, iubebat rursus abeuntes portae lutum imponere. Verum cum omnino satius existimasset, etiam cum paucis vitare congressionem, aditum omnino obstruxit, illi portae maximo admoto lapide. Per quamdam autem fossam colloquebatur quidem cum paucis ex familiaribus, sed non videbatur. Sic enim providerat. Illinc autem illud quoque exiguum accipiebat nutrimentum. Rursus autem cum omnibus colloqui denegasset, me solum dulci illa et Deo grata voce dignabatur, et abire volentem me saepe detinebat, de rebus disserens coelestibus. (0080B) Cum multi autem ad eum venirent, et postularent bonum benedictionis, et eum aegre ferret tumultum, nec senectutem considerans, nec urgentem reputans imbecillitatem, transilit fossam quae nec a robustis quidem et volentibus facile transiri poterat; et cum ad quamdam propinquam venisset monachorum classem, parva rursus fossa acta ad muri angulum, cum consuetis decertabat laboribus.
Huius autem gregis praefectus, vir omni virtute plenus, dixit eum cum comedisset quindecim caricas, transegisse septem hebdomadas sancti ieiunii. Hoc autem subiit certamen, cum vixisset plus quam nonaginta annos, imbecillitate autem quae narrari non potest esset affectus: sed imbecillitatem superabat animi alacritas, et Dei amor omnia facilia reddebat et expedita. Cum hic talibus circumflueret sudoribus, pervenit ad metam cursus, et agonothetam videns, et coronam desiderans. (0080C)
Ego autem rogo ut illam consequar intercessionem, quam huc usque percepi dum esset adhuc superstes. Credo enim eum vivere et habere puriorem ad Deum fiduciam.
(PL 74 0080C) CAPUT XIX. SALAMANUS.
Me virtuti iniuriam facere arbitratus, si admirabilis Salamani vitam posteris non significavero, sed oblivione obrutam neglexero, summatim afferam narrationem. Est quidam vicus ad Occidentem fluvii Euphratis, ipsi ripae imminens, vocatur autem Capersana. Hic ex eo ortus, cum vitam amplecteretur quietam, et in vico qui est ex adverso parvam invenisset domunculam, seipsum in ea inclusit, nec ostio relicto, nec fenestra. (0080D) Semel autem in anno terram fodiens, accipiebat totius anni nutrimentum, cum nullo unquam homine loquens. Idque facere perseveravit, non parvo tempore, sed longissimo. Porro autem pontifex civitatis cuius erat is vicus, cum viri didicisset virtutem, accessit, volens ei dare donum sacerdotii; et domunculae perfossa aliqua parte, est ingressus; et manum imposuit, et peregit precationem, et saepe quidem ei dixit, et quae ad eum advenerat gratiam significavit. Cum nullam autem vocem audiisset, abiit iubens ut fossa rursus aedificaretur. (0081A) Aliquando autem rursus qui erant illius vici ex quo erat profectus, cum noctu fluvium traiecissent, et domum perfodissent, eum accipientes nec resistentem nec iubentem, in suum vicum exporuarunt; et cum talem ad Orientem construxissent domunculam, eum protinus incluserunt. Ille autem similiter quietem agebat cum illo loquens. Paucis autem post diebus, qui erant illius vici qui est ex adverso, cum noctu rursus aggressi essent, et domum perfodissent, ad se abduxerunt, neque contradicentem, nec ut maneret urgentem, neque rursus prompto et alacri animo recedentem. Ita seipsum omnino mundo mortuum constituit, et apostolicam illam vocem vere loquens, dicebat: Cum Christo sum crucifixus. Vivo autem, iam non ego, vivit vero in me Christus. Quod autem nunc vivo in Christo, in fide vivo Filii Dei qui me dilexit, et pro me seipsum dedit (Galat. II) . Talis hic quoque fuit. Sufficiunt enim haec ad ostendendum totum eius vitae institutum. (0081B)
Ego autem cum benedictionem ab eo quoque percepero, ad alium transibo.
(PL 74 0081B) CAPUT XX. MARIS.
Est Homeri quidam vicus qui a nobis vocatur Netis. Cum apud eum parvam quamdam domunculam aedificasset divinus Maris, in ea permansit inclusus triginta et septem annis. Ex monte autem prope sito ea suscipiebat multum humoris. Tempore autem hiemis quaedam quoque guttae aquae in eam emanabant. Quantum autem hinc damni oriatur corporibus, sciunt et cives et rustici; nam iis quoque qui in agris habitant, manifesti sunt morbi qui ex eo nascuntur. (0081C) Sed tamen ne haec quidem sacro illi capiti persuaserunt ut mutaret domunculam; sed fortiter et constanter permansit donec cursum confecerit.
Quin etiam priorem quoque vitam transegit cum virtutis laboribus: unde et corpori et animae conservavit castitatem; idque ipse mihi aperte significavit, docens sibi mansisse corpus integrum et incorruptum, et quale egressum fuerat ex materno utero, idque cum multos quidem dies festos martyrum celebrasset cum esset adolescens, vocis autem bonitate demulsisset populum. Nam et plurimo tempore perseveravit psallere, et fuit insigni pulchritudine corporis. Sed tamen nec species corporis, nec vocis claritas, nec quae ei cum multis intercedebat congressio, animae pulchritudini aliquid detrimenti attulit: sed vivens similiter atque ii qui sunt inclusi, suae curam gerebat animae. (0081D) Virtutem autem auxit quoque laboribus quos sustinebat inclusus.
Ego huius saepe usus sum consuetudine; iussit enim mihi aperiri ostium; quinetiam complectebatur me venientem, et de philosophia, fusa prolixaque utebatur oratione.
Porro autem hic quoque fuit simplicitate insignis, et varios mores omnino abhorrebat. Inopiam autem magis dilexit quam summas copias. Nonaginta autem annos natus, utebatur vestibus contextis ex villis caprinis. Panis autem et parum salis nutrimenti eius usum implebant. Cum autem longo tempore desiderasset videre offerri spiritale et mysticum sacrificium, rogavit ut divini doni illic fieret oblatio. (0082A) Ego vero lubenter parui; et iussi sacra vasa afferri (pagus enim haud longe aberat) et pro altari usus diaconorum manibus, mysticum, divinum, et salutare obtuli sacrificium. Ille autem omni spiritali implebatur voluptate, et existimabat seipsum coelum videre dicebatque se nunquam tantam cepisse laetitiam.
Ego autem cum ab eo valde fuerim dilectus, putavi me et ei iniuriam esse facturum si non etiam mortuum laudaverim, et aliis, si non hanc optimam philosophiam eis proposuerim imitandam. Cum itaque nunc oravero ut eius consequar auxilium, imponam finem narrationi.