Regesta sive epistolae 3/I

CI. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI ET PRIORI SANCTI DEMETRII THESSALONICENSIS ET PROCURATORI EPISCOPATUS DIMICENSIS. Scribitur pro episcopo Cardicensi. (Laterani, V Idus Julii.) Lacrymabilem venerabilis fratris nostri Cardicensis episcopi recepimus quaestionem quod cum obtentas a nobis litteras, rediens post labores, captiones, et angustias plurimas quas sustinuit Romaniam, praesentari fecerit fratribus hospitalis Sancti Joannis Jerosolymitani, qui episcopatum ipsius cum Cardicensi castro et res alias detinentes nec restituere volunt ei, nec de perceptis a promotionis suae tempore proventibus, quos in usus proprios converterunt, in aliquo subvenire, ipsi earum latore gravissime verberato, turpiter ipsas litteras projecerunt, et comminantes ipsum interficere, asseverant quod pro nullis litteris vel mandato episcopatum praedictum ei resignabunt aliquatenus vel dimittent: qui praeter haec quamdam in Armiro cum suis pertinentiis, in qua propriam mansionem faciunt, detinent abbatiam, quam nos ei duximus concedendam. Propter quod idem episcopus factus pauper, et ad extremam deductus inopiam, exsul ab episcopatu suo compellitur mendicare. Verum, quia venerabiles nostri Atheniensis et Thebanus archiepiscopi et episcopus Fermopilensis, quibus episcopus ipse causam super hoc obtinuit delegari, pro eo sententiam protulerunt fratres ipsos super restitutione castri praedicti et pertinentiarum ipsius ac casalium omnium et possessionum omnium pertinentium ad Ecclesiam Cardicensem praedicto episcopo condemnatos, quia contumaciter resistebant, excommunicationis vinculo innodantes, nobis humiliter idem episcopus supplicavit ut tam diffinitivam quam excommunicationis sententiam rite latas auctoritate dignaremur apostolica roborare. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus diffinitivam, sicut est justa, per censuram ecclesiasticam, excommunicationis vero sententiam, sicut rationabiliter est prolata, usque ad satisfactionem idoneam auctoritate nostra faciatis appellatione remota inviolabiliter observari; attentius provisuri ut fructus ecclesiae suae, quos iidem fratres percepisse dicuntur, et castrum praedictum, quod detinetur ab ipsis, eidem sublato appellationis obstaculo restitui cum integritate debita faciatis, contradictores censura ecclesiastica compescendo. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, V Idus Julli, anno tertio decimo .

CII. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI, ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET AVALONENSI ELECTO. Ut bona ablata restituantur ecclesiis. (Laterani, Nonis Julii.) Conquesti sunt nobis venerabiles fratres nostri Larissenus archiepiscopus et suffraganei ejus quod abbas de Plaerio, nobilis vir Comestabulis Romaniae, W. de Larissa dominus de Armiro, Balivus charissimi in Christo filii nostri Constantinopolitani imperatoris illustris, dominus de Valestino, et quidam alii Larissenae dioecesis monasteria, abbatias, ecclesias et possessiones alias ad eos de jure spectantes contra justitiam detinent occupatas, se habere jus patronatus in monasteriis, abbatiis et ecclesiis asserentes: qui etiam quosdam laicos Latinos et Graecos suae dioecesis nolentes debitas sibi decimas exhibere super hac nequitia confovent et tuentur: contra quos licet pluries obtinuerint scripta nostra, non potuerunt justitiam obtinere, cum illi quibus super hoc scripsimus, postponentes humano timori divinum, plus hominibus quam Deo duxerint deferendum, processum super injuncto sibi negotio non habentes. Ne igitur jura ecclesiastica pereant per insolentiam laicorum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus abbatem et nobiles memoratos et alios, ut detenta cum integritate restituant, et ab hujusmodi praesumptione desistant, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota, sicut justum fuerit, compellatis. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc.

Datum Laterani, Nonis Julii, anno tertio decimo.

CIII. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI ET NAZORESCENSI ET CITRENSI ELECTIS. Scribitur pro archiepiscopo Larisseno. (Laterani, VI Nonas Julii.) Jam semel, secundo et tertio dilectae in Christo filiae nobili mulieri relictae bonae memoriae marchionis Montisferrati nostras dicimur litteras destinasse ut episcopatus, abbatias et alia jura ecclesiastica quae ad venerabilem fratrem nostrum Larissenum archiepiscopum pertinentia detinet occupata restitueret Ecclesiae Larissenae. Sed ipsa nec ad monitiones venerabilium fratrum nostrorum Atheniensis et Thebani archiepiscoporum, per quos eam ad hoc mandavimus praemissa monitione compelli, voluit restituere supradicta. Quinimo non solum ea detinet, verum etiam quosdam episcopos Graecos suffraganeos ejus et alios abbates et clericos nolentes sibi exhibere reverentiam manu tenet, favorem eis super tanta eorum nequitia exhibens contra ipsum. Nolentes igitur sustinere quod per eamdem nobilem defraudetur idem archiepiscopus jure suo, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsam ut et detenta restituat et ab hujusmodi praesumptione desistat moneatis attentius et efficaciter inducatis, ipsam ad hoc, si necesse fuerit, censura ecclesiastica sublato appellationis obstaculo, sicut justum fuerit, compellentes, ac cogentes censura simili episcopos, abbates et clericos supradictos ad debitam obedientiam eidem archiepiscopo exhibendam. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, VI Nonas Julii, anno tertio decimo.

CIV. SYDONIENSI ET CARDICENSI EPISCOPIS, ET ELECTO NAZORESCENSI. Ut Dimicensis episcopus ad Ecclesiam suam redire cogatur. (Laterani, III Nonas Julii.) Significarunt nobis venerabilis frater noster Larissenus archiepiscopus et dilecti filii procurator et canonici Dimicensis Ecclesiae quod venerabilis frater noster episcopus Dimicensis post tertium consecrationis suae diem ab Ecclesia Dimicensi recedens, bona ejus, quae ad ipsum spectant, reliquit in manibus nobilis viri comestabuli Romaniae: ad quam redire cum jam trium annorum spatium praeterierit, hactenus non curavit; propter cujus defectum ad tantam devenit eadem Ecclesia paupertatem quod vix possunt in ea tres clerici sustentari. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si est ita, episcopum ipsum ut ad suam Ecclesiam revertatur, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis. Quod si non omnes etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, III Nonas Julii, anno tertio decimo.

CV. NOBILIBUS VIRIS COMESTABULO ROMANIAE, W. DE LARISSA DOMINO DE ARMIRO, ET DOMINO DE VALESTINO, ET ALIIS BARONIBUS AC MILITIBUS PROVINCIAE LARISSENAE. Scribitur eis ut restituant bona Ecclesiae Larissenae. (Laterani, Nonas Julii.) Ad ecclesiastica bona manus extendere minime deberetis, cum Ecclesiae sponsus Christus adampliaverit vobis manus, nec gravare deberetis ecclesias, quarum creditis ministrorum precibus flecti Christum, ut vos ab hostium gravaminibus tueatur. Inde est quod nobilitatem vestram rogandam duximus et monendam quatenus restituentes Ecclesiae Larissenae si qua de bonis ipsius minus licite detinetis, permittatis venerabilem fratrem nostrum archiepiscopum Larissenum et suffraganeos suos ecclesias, abbatias, clericos, possessiones, decimas et alia jura quae ad ecclesias pertinent eorumdem pacifice possidere.

Datum Laterani, Nonis Julii, anno tertio decimo.

CVI. ARCHIEPISCOPO LARISSENO. Ut sublevet paupertatem episcopi Cardicensis (Laterani, III Nonas Julii.) Cum venerabilis frater noster Cardicensis episcopus multa laboret inopia, multaque paupertate prematur, cum ex Ecclesiae suae redditibus vix posset simplex clericus sustentari, fraternitatem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus ipsius paupertati compatiens, ejusque indigentiam miseratus, ei procures in aliquo providere, ut mendicare in clericalis ordinis vituperium non cogatur.

Datum Laterani, III Nonas Julii, anno tertio decimo.

CVII. COMESTABULO ROMANIAE, DOMINO DE ARMIRO, A. DE PLAERIO, ET ALIIS BARONIBUS ET POPULIS LATINIS ET GRAECIS IN CARDICENSI DIOECESI CONSTITUTIS. Scribitur pro eodem. (Laterani, II Nonas Julii.) Sanctam Dei Ecclesiam sponsam Christi honorare vos convenit, non gravare, ne forsan Christus Dominus sponsus ejus, ipsius gravamine provocatus, vos aggravet, et dum auferre sibi modicum quod habet intenditis, plura perdere vos contingat. Cum igitur venerabilis frater noster episcopus Cardicensis quaedam Ecclesiae suae jura vos asserat minus licite detinere, universitatem vestram monemus atque exhortamur in Domino quatenus detenta omnia divinae considerationis obtentu et pro sedis apostolicae reverentia eidem Ecclesiae restituere cum integritate debita procurantes, non impediatis quominus idem episcopus abbatias, ecclesias, possessiones, decimas tam Graecorum quam Latinorum, et alia Ecclesiae suae jura valeat pacifice possidere.

Datum Laterani, II Nonas Julii, anno tertio decimo.

CVIII. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. De ablatis restituendis episcopo Citrensi. (Laterani, VI Idus Julii.) Conquestionem dilecti filii Citrensis electi nobis accepimus praesentatam quod nobilis vir V. Alemannus et quidam alii milites et homines tui ecclesias Citrensem et Platamonensem, castellum etiam de Citro, decimas tam Latinorum quam Graecorum, ac possessiones alias ad ipsum et ecclesias memoratas rationabiliter pertinentes per violentiam invaserunt, et detinent contra justitiam occupatas. Ideoque imperialem excellentiam monemus et exhortamur in Domino quatenus eos ut ecclesias et possessiones easdem ac decimas electo restituant memorato, et de perceptis satisfactionem exhibeant competentem, tradita tibi a Deo potestate compellas.

Datum Laterani, VI Idus Julii, anno tertio decimo.

CIX. EPISCOPO SIDONIENSI, ET ELECTO NAZORESCENSI, ET PROCURATORI DIMICENSI. De ablatis restituendis ecclesiae Cardicensi. (Datum, ut in alia. ) Conquestus est nobis venerabilis frater noster episcopus Cardicensis quod nobilis vir comestabulus Romaniae, dominus de Armiro, A. Plaerio, dominus de Valestino, Balivus charissimi in Christo filii nostri Constantinopolitani imperatoris illustris, et quidam alii Cardicensis dioecesis monasteria, abbatias, ecclesias, decimas tam Latinorum quam Graecorum, et possessiones alias ad ipsum de jure spectantes contra justitiam detinent occupatas, se habere jus patronatus in monasteriis, abbatiis et ecclesiis asserentes qui etiam quosdam laicos Latinos et Graecos ipsius dioecesis nolentes decimas sibi debitas exhibere super hac nequitia confovent et tuentur: contra quos, licet pluries obtinuerit scripta nostra, non potuit justitiam obtinere, cum illi quibus super hoc scripsimus, postponentes humano timori divinum, plus hominibus quam Deo duxerint deferendum, processum super injuncto sibi negotio non habentes. Ne igitur jura ecclesiastica pereant per insolentiam laicorum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus nobiles praedictos et alios, ut et integre detenta restituant, et ab hujusmodi praesumptione desistant, monitione praemissa, censura ecclesiastica appellatione remota sicut justum fuerit, compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia.

CX. ARCHIEPISCOPO THEBANO, ET DAVALIENSI ET SYDONIENSI EPISCOPIS. De libera potestate testandi in favorem Ecclesiarum. (Datum, ut in alia. ) Venerabilium fratrum nostrorum archiepiscoporum et episcoporum ac dilectorum filiorum aliorum praelatorum Constantinopolitani imperii gravem nuper accepimus quaestionem quod nobilis vir Otto de Roca dominus Athenarum, et alii barones, et milites ipsius imperii communiter inhibuerunt in eorum gravissimum detrimentum ne quis de possessionibus suis in vita sua conferat, vel in extremo articulo condat ecclesiis testamentum. Cum igitur ex inhibitione hujusmodi et ecclesiarum dispendium et inhibentium interitus procuretur, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus illos ut eamdem inhibitionem relaxent moneatis attentius et efficaciter inducatis, ipsos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota, sicut justum fuerit, compellentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia.

CXI. SYDONIENSI ET CARDICENSI EPISCOPIS, ET ELECTO NAZORESCENSI. De ablatis restituendis Ecclesiae Citrensi. (Datum, ut in alia. ) Conquestionem dilecti filii Citrensis electi nobis accepimus praesentatam quod nobiles viri V. Alemannus et quidam alii Citrensis dioecesis ecclesias Citrensem et Platamonensem, castellum etiam de Citro, decimas tam Graecorum quam Latinorum, ac possessiones alias ad ipsum et ecclesias memoratas rationabiliter pertinentes per violentiam invaserunt, et detinent contra justitiam occupatas. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus illos ut ecclesias, decimas et possessiones easdem electo memorato restituant, et de perceptis satisfactionem exhibeant competentem, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, sicut justum fuerit, compellatis. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, per censuram eamdem, appellatione remota, cogatis perhibere testimonium veritati. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia.

CXII. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI, ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET ELECTO CITRENSI. De decimis solvendis. (Datum, ut in alia. ) Conquesti sunt nobis venerabiles fratres nostri Larissenus archiepiscopus et suffraganei ejus quod nobilis mulier relicta bonae memoriae marchionis Montisferrati decimas ipsis debitas nec ipsa persolvit, nec ab hominibus suis Graecis videlicet et Latinis permittit exsolvi. Cum igitur decimae, quae tributa sunt egentium animarum, a laicis sine salutis periculo detinere non possint, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eamdem nobilem, ut debitas decimas et ipsa persolvat eisdem, et ab aliis persolvi permittat; monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia, etc.

CXIII. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI ET PRIORI SANCTI DEMETRII THESSALONICENSIS, ET PROCURATORI EPISCOPATUS DIMICENSIS. (Laterani, Nonis Julii.) Lacrymabilem venerabilis fratris nostri Cardicensis episcopi, etc., ut supra epist. CI. per totum.

Datum Laterani, Nonis Julii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXIV. CARDICENSI, SYDONIENSI, ET FERMOPILENSI EPISCOPIS. De subjectione monasterii de Sciro. (Laterani, Idibus Julii.) Dilecti filii prior et capitulum Dominici sepulcri suam nobis obtulere querelam quod cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, qui tunc in partibus Romaniae legationis officio fungebatur, monasterium Sancti Lucae de Sciro cum pertinentiis suis ipsis et eorum ecclesiae pia devotione duxerit concedendum, abbas et monachi ejusdem monasterii Graeci Davaliensis dioecesis dicti cardinalis concessioni temere obviantes, fulti quorumdam auctoritate potentum, debitam eisdem obedientiam et reverentiam contumaciter denegant exhibere, et tam ipsi quam praedicti potentes ipsis super eodem monasterio graves molestias inferre praesumunt. Nolentes igitur praedictos priorem et fratres in sua pati justitia laesionem, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus abbatem et monachos memoratos, ut ipsis priori et capitulo debitam exhibeant obedientiam et honorem, et laicos, ut ab eorum molestationibus indebitis penitus conquiescant, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, Idibus Julii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXV. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. De eadem re. (Laterani, Idibus Julii.) Si te servum recognoscis illius per quem datur potentialiter omnis honor et conceditur principatus, honorare te condecet sanctam Dei Ecclesiam, sponsam Christi, et ejus ministros sceptro tuae potentiae ab hostium incursibus defensare, ut dum commoditatibus summi Regis pie intenderis ministrorum, in temporali regno te ipsius dextera tueatur. Sane, sicut a dilectis filiis priore ac capitulo Dominici sepulcri nobis exstitit reseratum, cum eisdem monasterium Sancti Lucae de Sciro cum pertinentiis suis auctoritate sedis apostolicae sit concessum, imperialis excellentia super eodem monasterio ipsis non exhibet, prout convenit, se benignam, sed potius permittit eos ab aliis indebite molestari. Propter quod nobis humiliter supplicarunt ut pro eis tibi scribere dignaremur. Nos igitur ipsorum supplicationibus inclinati, serenitatem tuam monemus attentius et exhortamur in Domino quatenus divinae considerationis obtentu, et pro sedis apostolicae reverentia, et te ipsis exhibeas super eodem monasterio favorabilem et benignum, ac eorum molestatores ab ipsorum vexationibus desistere compellas tibi tradita potestate, non impediens aliquatenus quo minus iidem dictum monasterium valeant pacifice possidere.

Datum Laterani, Idibus Julii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXVI. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI, ET EPISCOPO SIDONIENSI, ET ELECTO NAZORESCENSI. Dantur conservatores episcopo Cardicensi. (Laterani, VI Idus Julii.) Cum venerabilem fratrem nostrum B. Cardicensem episcopum et Ecclesiam sibi commissam sub protectione sedis apostolicae receperimus, nolumus, sicut nec velle debemus, ut a quoquam temere molestetur. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus non permittatis eum contra tenorem protectionic nostrae ab aliquo indebite molestari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, VI Idus Julii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXVII. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. De tuitione episcopi Cardicensis. (Laterani.) Querelam venerabilis fratris nostri Cardicensis episcopi recepimus continentem quod dilecti filii fratres hospitalis Jerosolymitani sub tua jurisdictione morantes ei super castro Cardicensi, ecclesiis, possessionibus et rebus aliis violentiam inferunt et gravamen, quamvis praedicta sint ipsi episcopo per judices a sede apostolica delegatos sententialiter restituta. Ideoque imperialem excellentiam monemus et hortamur in Domino quatenus praedictum episcopum, ne ab aliquibus super his quae ipsi sunt ratione praevia restituta indebite molestetur, potestate tibi tradita tuearis.

Datum Laterani, etc., ut in alia.

CXVIII. SALZEBURGENSI ET MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPIS, ET ABBATI DE PIGAVIA MERSEBURGENSIS DIOECESIS. De matrimonio filiae Marchionis Misnensis. (Laterani, II Kal. Augusti.) Dilectus filius nobilis vir dux Austriae per suas nobis litteras intimavit quod cum insignitus sit charactere crucifixi, cum multitudine armatorum proficisci disponens in subsidium terrae sanctae, ac filium in aetate tenera constitutum et terram suam nulli commodius quam nobili viro marchioni Misnensi valeat commendare, per suos et ejusdem marchionis amicos habitus et tractatus de matrimonio inter filium suum et ejusdem marchionis filiam contrahendo, ut hoc facto securius ei committeret terram suam: Verum nonnullis firmiter asserentibus quod in quinto et quarto consanguinitatis gradu se dicti pueri contingebant, non fuit ulterius in eodem facto processum. Unde tam supradicti nobiles quam multi magnates alii per suas nobis litteras humiliter supplicarunt ut multiplici utilitate pensata quae speratur ex hujusmodi copula proventura, dispensare cum praedictis personis ex benignitate apostolica dignaremur, quatenus eisdem matrimonialiter copulari ex nostra permissione liceret. Quocirca praesentium vobis auctoritate mandamus quatenus de gradibus consanguinitatum utrinque ac universa genealogiae serie, a stipite scilicet usque ad personas illas de quarum conjunctione tractatur, et an scandalum ex hoc facto valeat suboriri, et de necessitate urgente ac evidenti utilitate, quae dispensationis gratiam solent in hujusmodi suadere, inquiratis diligentissime veritatem, et quod inveneritis per vestras litteras fideliter intimetis; ut per vos certiores effecti, prout expedire viderimus in eodem negotio procedamus. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, II Kal. Augusti, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXIX. MAGISTRO ET FRATRIBUS JEROSOLYMITANI HOSPITALIS. Confirmat donationem factam a rege Armeniae. (Laterani, III Nonas Augusti.) Ex litteris charissimi in Christo filii nostri Leonis Armeniae regis illustris accepimus quod ipse ob reverentiam apostolicae sedis et nostram, et quia necessarium ei contulistis adversus barbarorum multitudinem regnum ejus volentium intrare succursum. civitatem Saleph, castellum novum, et Camard. cum omnibus ipsorum pertinentiis et divisionibus assignatis, et cum omni jure ad ea terra et mari spectante, sicut in privilegio confecto suo exinde continetur, domui contulit Hospitalis. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, praedicta omnia, sicut juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad majorem autem domus vestrae cautelam, ejusdem regis litteras de verbo ad verbum praesentibus duximus litteris inserendas: quarum tenor est talis: « Reverendissimo in Christo Patri et domino Innocentio Dei gratia sanctae et universalis Ecclesiae summo pontifici Leo per eamdem et Romani imperii gratiam rex Armeniae, sanctitatis suae servus, sanctaeque Romanae Ecclesiae nova, devota, et obediens planta, cum omnimoda reverentia grata servitia et pedum oscula. Reverendae ac recolendae dominationi vestrae cupimus innotescat venerabiles magistrum et conventum sanctae domus Hospitalis praeterita aestate, mense videlicet Augusto, sanctae sedis apostolicae amore atque reverentia, non solum nobis, verum etiam universae Christianitati magnum et necessarium contulisse succursum contra infinitam paganorum barbariem super nos et regnum nostrum aggregatam, quam Deus disperdat. Pro quo a beatitudine vestra, tanquam viri strenui vicem Machabaeorum gerentes, promeruerunt dignius commendari. Eapropter, reverende Pater et domine celeberrime, pro tam fortunato ac necessario succursu nobis et Christianitati ab eisdem collato, Deo, a quo bona cuncta procedunt, sanctae Romanae Ecclesiae et vobis ipsius vices digne gerenti copiosas exsolvimus gratiarum actiones et a beatitudine vestra illos petimus inde regratiari. Unde quia dignus est operarius mercede, ex regalis largitatis nostrae munificentia, pro salute animae nostrae nostrorumque omnium progenitorum, habentes prae oculis cordis quia sicut aqua exstinguit ignem, ita eleemosyna exstinguit peccatum, donamus et concedimus sanctae domui Hospitalis amodo in perpetuum, respectu et reverentia sanctae sedis apostolicae, atque bonorum meritorum suorum exigentia, civitatem Saleph, castellum novum, et Camard. cum omnibus pertinentiis ipsorum et divisionibus signatis, et cum omni jure per terram, per mare sibi pertinente, secundum continentiam scripti inde privilegii sigillo nostro regali muniti et corroborati. Insuper de sanctitate ac religione eorum plenam habentes spem et fiduciam, venerabilibus fratribus Garino de Monte Acuto magistro et conventui sanctae domus Hospitalis specialiter personam nostram et personam dilecti nepotis nostri Raymundi Rupini legitimi haeredis nostri et totam terram nostram; quam modo habemus, et quam, Deo dante, acquisituri sumus, post Deum et Dominum nostrum in vita nostra et post decessum nostrum attentius recommendamus. Cujus donationis et concessionis nostrae beneficium et recommendationem factam venerabilibus praedictis confratribus a circumspecta dominatione vestra flagitamus per apostolica privilegia confirmari et corroborari, ut ne quis deinceps cognito hujus nostrae donationis, concessionis et recommendationis tenore auctoritate apostolica confirmato, in aliquo ausu temerario contraire praesumat. »

« Datum Tharsi Ciliciae, medio mense Aprilis. » Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei, etc., usque incursurum. »

Datum Laterani, III Nonas Augusti, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXX. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI, ET PRIORI SANCTI DEMETRII THESSALONICENSIS, ET PROCURATORI EPISCOPATUS DIMICENSIS. Committitur eis causa episcopi Cardicensis adversus Hospitalarios. (Laterani, XIX Kal. Septembris.) Lacrymabilem venerabilis fratris nostri Cardicensis episcopi, etc., ut supra epist. CI, usque Fermopilensis, quibus episcopus ipse causam super hoc obtinuit delegari, eum in possessionem castri praedicti et pertinentiarum ipsius ac casalium omnium et possessionum pertinentium ad Ecclesiam Cardicensem causa rei servandae miserunt, fratres ipsos, quia contumaciter resistebant, excommunicationis vinculo innodantes, nobis humiliter idem episcopus supplicavit ut eamdem excommunicationis sententiam auctoritate dignaremur apostolica roborare ac ratum habere processum judicum praedictorum. Caeterum quidam de fratribus dicti Hospitalis coram dilecto filio Benedicto tituli Sanctae Susannae presbytero cardinale, quem eis dedimus auditorem, mandatum ab eorum magistro procuratorium exhibentes, proposuerunt econtra quod idem episcopus super praemissis composuerat cum eisdem, nobis humiliter supplicantes ut compositionem ipsam auctoritate curaremus apostolica confirmare. Praefatus vero episcopus humiliter supplicavit ut quia eadem compositio redundat in enorme damnum Ecclesiae. Cardicensis et sine consensu capituli facta fuit, pro qua etiam compositione irritanda nuntius et procurator capituli ad hoc specialiter destinatus nobis humiliter supplicavit, illam irritare auctoritate apostolica dignaremur. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictam excommunicationis sententiam, sicut rationabiliter est prolata, usque ad satisfactionem idoneam auctoritate nostra facientes appellatione remota inviolabiliter observari, causam convocatis partibus audiatis, et quod canonicum fuerit appellatione postposita decernentes, faciatis quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari; attentius provisuri ut fructus Ecclesiae suae, quos iidem fratres percepisse dicuntur, et castrum praedictum, quod detinetur ab ipsis, eidem sublato appellationis obstaculo restitui cum integritate debita faciatis, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Quod si non omnes, etc., tu, frater archiepiscope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani, XIX Kal. Septembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXI. MABILIAE MULIERI JANUENSI. Ut fructus pignoris in sortem computentur. (Laterani, XV Kal. Septembris.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecta in Christo filia, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, sententiam quam dilectus filius noster Pelagius Sanctae Luciae ad septa solis diaconis cardinalis pro causa quae vertebatur inter te ac dilectum filium Henricum Mallon. super medietate domus et turris de Moneta, terra de Sauri, et quadam summa pecuniae, de mandato nostro rationabiliter promulgavit, sicut est justa, et in ipsius cardinalis authentico continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus: cujus tenor est talis: « Pelagius Dei gratia Sanctae Luciae ad Septa Solis diaconis cardinalis, dilectae in Christo Mabiliae mulieri Januensi salutem in omnium Salvatore. Cum olim ab Ottone judice sexaginta libras mutuo accepisses, Henrico Mallon. fratre tuo et duobus aliis, praeter obligationem aliam, fidejussoribus sibi datis, licet sub poena dupli eos indemnes promiseris conservare, adveniente solutionis termino non solvisti. Propter quod praefatus Henricus frater tuus, creditore sibi suam contra te actionem cedente, in sexaginta libris satisfecit eidem. Cumque post annum, quo in mora fuisti solvendi, dictus Henricus te coram consulibus Januensibus convenisset, centum viginti libras a te nomine sortis et poenae seu damni petens, tu sexaginta libras te sibi debere, quas idem pro te creditori solverat, recognoscens, alias sexaginta negasti, asserens nullum eum ex hoc damnum aliquatenus incurrisse. Demum cardinale marito tuo, quem procuratorem institueras, nec pignus banni dare consulibus nec respondere volente, iidem consules laudaverunt quod idem Henricus valens centum viginti libras in tuis bonis haberet, per civitatem praeconizari nihilominus facientes quod quicunque medietatem domus et turris de Moneta et terram de Sauro ad te pertinentem vellet emere, cum praedicto Henrico de pretio conveniret. Interim autem a te ac marito tuo pro centum viginti libris possessionibus quibusdam distractis, memorati consules auferentes vobis sexaginta de illis, memorato Henrico solverunt, pignoribus eidem pro sexaginta libris tantummodo remanentibus obligatis. Caeterum post biennium elapsum a sententia consulum praedictorum, idem Henricus pignora, quae ducentas quinquaginta libras communi aestimatorum aestimatione valebant, duobus consanguineis suis pro libris sexaginta distraxit, pro eadem summa recomparans postea eadem ab eisdem. Qui cum processu temporis a saepedicto cardinale, marito tuo super restituendis praedictis possessionibus et usuris fuisset coram venerabili fratre nostro archiepiscopo Januensi conventus, ad sedem apostolicam appellavit. Ubi cum de communi assensu partium ad eumdem archiepiscopum litterae fuissent obtentae, idem archiepiscopus, auditis hinc inde propositis, consulum sententiam confirmavit, actione de fraude venditionis eidem cardinali servata; qui ab eodem archiepiscopo reputans se gravatum, ad sedem apostolicam appellavit. Eodem itaque cardinale ac B. adversae partis procuratore in nostra praesentia ex delegatione apostolica constitutis, idem B. ab observatione judicii memorati petiit se absolvi, cum causa ipsa, sicut idem conabatur astruere, civilis esset et inter personas laicas agitata, et ipsius cognitio ad Ecclesiam nullatenus pertineret; maxime cum jam dudum pro H. fuerit sententia lata, quae in auctoritatem rei transiit judicatae. Ex tua vero fuit parte propositum quod cum causa eadem de utriusque partis procuratorum assensu fuerit archiepiscopo memorato commissa, et ab eodem pro Henrico sententia lata, quam etiam idem H. sub eo litigans approbavit, viginti sex libras sex solidis minus, quae forti sibi debitae minus licite accesserunt, percipiens ultra fortem adjudicatam eidem, jure ad judicium ecclesiasticum pertinebat. Nos igitur utriusque partis allegationibus, instrumentis, concessionibus et rationibus aliis diligenter inspectis et cognitis, quod a saepedicti Henrici procuratore de ecclesiastica jurisdictione proponitur omnino frivolum reputantes, cum idem H. in judicium Ecclesiae consenserit sua sponte, de prudentum virorum consilio sententiam consulum confirmamus. Verum cum post solutionem sexaginta librarum, quas consules eidem H. fecerunt persolvi, nonnisi pro residuis sexaginta memorata pignora remanserint obligata, nec consulum intentio fuerit quod res ducentas quinquaginta libras valentes eidem H. pro sexaginta cederent in solutum, sed satisfacto sibi de ipsis, idem eas restituerit debitori, et eidem H. viginti sex libras sex solidis minus ante distractionem rerum ex fructibus perceperit earumdem, quas in sorte debuit computare, cum fructus a creditore seu fidejussore percepti secundum jura civilia extenuent debiti quantitatem, te ad supplementum sexaginta librarum, viginti sex libris sex solidis minus perceptis ex fructibus computatis in eis Henricum et eumdem Henricum tibi ad restitutionem supradictae medietatis domus et turris de Moneta cum terra de Sauro sententialiter condemnamus. » Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum.

Datum Laterani XV Kal. Septembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXII. CATHOLICO, ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS PER ARMENIAM CONSTITUTIS. Datur eis privilegium. (Laterani, XIII Kal. Septembris.) Cum juxta canonicas et legitimas sanctiones sententia quae a non suo judice fertur in quemquam, nec nomen sententiae mereatur habere, praesentium auctoritate statuimus ut nullus omnino qui ordinariam vel delegatam jurisdictionem in vos vel vestros subditos non habuerit, sententiam ferre praesumat: quae si forsan lata fuerit, ipsam decernimus irritam et inanem. Firmiter etiam inhibemus ne quis jurisdictionem in vos vel subditos vestros habens, vos aut ipsos injuste molestet. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae constitutionis et inhibitionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XIII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXIII. EPISCOPO CREMONENSI. De controversia pro principatu Antiocheno. (Laterani.) Occasione discordiae quae inter charissimum in Christo filium nostrum Leonem illustrem regem Armeniae nomine R. nepotis sui ex parte una et dilectum filium nobilem virum comitem Tripolitanum ex altera super principatu Antiocheno agitari dignoscitur, gravia personarum et rerum hactenus pericula provenerunt, et nisi fuerit judicio vel concordia terminata, graviora timentur procul dubio proventura. Unde nos, qui juxta verbum Apostoli facti sumus sapientibus et insipientibus debitores, et de regno Dei tollere scandala ex debito tenemur officii pastoralis, diversis personis saepe super ipso negotio direxisse meminimus scripta nostra. Sed humani generis inimico, qui paci fidelium invidet, faciente, idem non potuit negotium terminari, sed necdum auspicia judicialis conditionis accepit. Nuper autem praefatus rex, dilectis filiis abbate Sanctae Mariae trium arcuum et Arcivardo milite et Bovone Latino cancellario suo ad sedem apostolicam destinatis, per eosdem nobis humiliter supplicavit ut cum ejus desiderii votum existat ut contra Christianos nullatenus arma sumat, sed acies suas dirigat contra inimicos fidei Christianae, supradicto pupillo nepoti suo super principatu jamdicto justitiae faceremus plenitudinem exhiberi. Cum igitur plenam geramus de tua discretione fiduciam, et ejusdem negotii merita ex magna tibi parte sint nota, de fratrum nostrorum consilio causam ipsam sub hac forma tibi duximus committendam, per apostolica scripta mandantes quatenus cum ad partes illas, Deo duce, perveneris, ad concordiam utramque partem moveas efficaciter et inducas. Quae si forte nequiverit provenire, tu associatis tibi duobus viris providis et honestis in quos partes convenerint, audias causam ipsam, et eamdem cum ipsis vel eorum altero, si ambo nequiverint interesse, sublato cujuslibet contradictionis vel appellationis obstaculo fine debito terminare procures, illud idem neutro eorum interesse valente facturus nihilominus per te ipsum. Quod si partes in hujusmodi viros nequiverint convenire, venerabiles fratres nostros Jerosolymitanum apostolicae sedis legatum et Antiochenum patriarchas in collegas assumas, cum quibus vel eorum altero secundum praescriptam formam eamdem causam appellatione remota decidas, faciens quod decreveris per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Si vero alterutra partium duxerit resistendum, tam per indigenas terrae quam etiam peregrinos rebellionem ejus facies edomari. Proviso prudenter ut interim nulla penitus inter dictos regem et comitem guerra fiat, sed treugae ad invicem observentur, ad quas utramque partem volumus et mandamus, si fuerit necesse, compelli, cum simul non sit et armis et legibus contendendum. Caeterum si quidquam humanitus tibi contigerit, propter quod mandatum non possis apostolicum adimplere, illud ipsum duo pariter patriarchae freti auctoritate praesentium exsequantur.

Datum Laterani, etc., per totum ut in alia.

CXXIV UNIVERSIS ABBATIBUS NIGRI ORDINIS PER ROTHOMAGENSEM PROVINCIAM CONSTITUTIS. De capitulo celebrando semel in anno. (Laterani, XIII Kal. Septembris.) Ordinem religionis plantare ac fovere plantatum ex officii nostri debito provocamur, et sic religiosorum petitionibus apostolicum nos convenit praebere patrocinium et favorem quod sub regimine ac gubernatione nostra valeant assiduis proficere incrementis. Sane gaudemus in Domino, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, quod divinitus inspirati ad corrigendos excessus qui aliquando in vestris monasteriis, suadente inimico humani generis, committuntur, studium efficax adhibetis ut inquinamentis malitiae ac dissolutionis vitiis abdicatis, efficacius possitis vos divinae subdere servituti, et per opera pietatis gratiorem praestare Altissimo famulatum. Ut autem per favorem apostolicum regularia suscipiant instituta vigorem, neque possint per alicujus insolentiam enervari, ut liceret vobis de nostra promissione petistis semel in anno sub aliquo abbate religioso et humili ejusdem provinciae capitulum celebrare; ubi per consultationem omnium, tam abbatum excesus quam dissolutiones monachorum, salvo per omnia jure praelatorum comprovincialium, compescantur, volentes de quarto in quartum annum per vos vel nuntios vestros ad apostolorum limina visitanda teneri, recepturi a nobis salubria monita et praecepta, quibus vigor religionis monasticae foveatur. Nos vero vestris postulationibus annuentes, charitati vestrae concedimus ut hoc salutare propositum incipiatis exsequi diligenter, et quid ex ipso proveniat nobis fideliter intimetis, ut si viderimus quod per exsecutionem ipsius religionis honestas suscipiat incrementum, quod ad robur perpetuae firmitatis super eo fuerit statuendum, securius et cautius statuamus.

Datum Laterani, XIII Kal. Septembris, anno tertio decimo.

CXXV. MAGISTRO ET FRATRIBUS HOSPITALIS TEUTONICORUM ACCONENSI. Ne alba pallia deferant. (Laterani, VI Kal. Septembris.) Suam nobis dilecti filii fratres militiae Templi querimoniam obtulerunt quod cum in primordio institutionis ordinis sui eis fuerit ab apostolica sede concessum ut in religionis signum milites militiae Templi albis palliis uterentur ad differentiam aliorum, vos, in confusionem ordinis supradicti, nuper alba pallia portare coepistis. Nolentes igitur ut ex hoc inter vos et ipsos aemulationis seu discordiae materia suscitetur, praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus vestro contenti habitu existentes, hujusmodi alba pallia, quae, sicut praemissum est, in signum religionis concessa fuerunt Templariis antedictis, nullatenus deferatis. Alioquin venerabili fratri nostro patriarchae Jerosolymitano apostolicae sedis legato nostris damus litteris in mandatis ut inquisita plenius et cognita veritate, id appellatione remota super hoc statuat quod religioni pariter et saluti viderit expedire.

Datum Laterani, VI Kal. Septembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXVI. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Suam nobis dilecti filii, etc., in eumdem modum ut in alia, usque ad differentiam aliorum, dilecti filii magister et fratres Hospitalis Teutonicorum Acconensis in confusionem ordinis supradicti nuper alba pallia portare coeperunt. Nolentes igitur ut ex hoc inter praedictos fratres aemulationis seu discordiae materia suscitetur, eisdem magistro et fratribus Hospitalis dedimus in praeceptis ut suo contenti habitu existentes, hujusmodi alba pallia nullatenus deferant, quae, sicut praemissum est, in religionis signum concessa fuerunt Templariis antedictis. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita plenius et cognita veritate, id super hoc statuas appellatione remota quod religioni pariter et saluti videris expedire, faciens quod statueris per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum ut in alia per totum.

CXXVII. ROTHOMAGENSI ARCHIEPISCOPO. Respondet ad ejus consulta. (Laterani, Kal. Septembris.) Cum contingat interdum quod laici ad monasteria convolantes, a suis abbatibus tonsorentur, apostolicae sedis oraculum requisiti an clericatus ordo in tonsura hujusmodi conferatur. Super quo fraternitati tuae taliter respondemus, quod cum in septima synodo sit statutum ut lectores per manus impositionem licentia sit unicuique abbati in proprio monasterio solummodo faciendi, dummodo ipsi ab episcopo, secundum morem perficiendorum abbatum, manus impositio facta noscatur, et constet eum existere sacerdotem, per primam tonsuram a talibus abbatibus juxta formam Ecclesiae datam clericalis ordo confertur. Praeterea cum quidam super aliquo litigantes, ad diversos judices litteras impetrant, quorum quidam obtenti a parte altera tibi mandant ut partem adversam denunties excommunicationis sententiae subjacere, aliis judicibus tibi postmodum injungentibus ut eamdem denunties absolutam, quaeris a nobis an utriusque, vel neutris, vel alterutris saltem obedire debeas in hac parte. Super quo tuae prudentiae respondentes, credimus distinguendum an cum primum mandatum recepisse dignosceris, tibi forsan innotuit inter illos et alios super jurisdictione discordiam suscitatam, an super hoc nihil omnino scivisti. Et quidem si super contentione hujusmodi nihil tibi penitus innotescit cum primum mandatum recipere te contingit, illud debes humiliter exsecutioni mandare. Sed si postea contrarium tibi ab aliis demandetur, tunc litterarum ad utrosque a sede apostolica obtentarum copia postulata, quas auctoritate praesentium districte praecipimus exhiberi, si ex ipsarum tenore deprehenderis evidenter, ita quod non sit aliquatenus haesitandum, quod litterae quae ad illos a quibus secundum mandatum receperis impetratae noscuntur, expresse revocent litteras aliorum, tu illud intrepidus exsequaris quod secundo tibi loco mandatur. Si vero ex litterarum inspectione manifeste tibi constet quod litterae obtentae ad illos qui primum dedere mandatum per alias minime revocantur, secundum mandatum nullatenus exsequaris. Quod si super hoc tibi fuerit merito dubitandum, ad exsequendum secundum mandatum te procedere non oportet donec juxta cujusdam nostrae constitutionis tenorem inter eos hujusmodi contentio sopiatur. Et id ipsum facere debes, si primo mandato recepto, et nondum exsecutioni mandato, tibi forsitan innotuerit quod inter se, super jurisdictione videlicet demandata, coeperint disceptare. Caeterum in his omnibus puram et providam te convenit intentionem habere, ne vel ad declinandum mandatum dubitare te dicas ubi dubitandum non est, vel ad mandatum etiam exsequendum te asseras esse certum ubi certus esse non debes. Licet autem ex his certa tibi detur doctrina qualiter in hujusmodi debeas te habere, nulla tamen attribuitur potestas ut inter delegatos aut partes de jurisdictione debeas judicare. Insuper requisisti, cum quis conqueritur in se a suo episcopo post appellationem ad nos legitime interpositam vel alias injuste excommunicationis sententiam promulgatam, et nos judicibus damus nostris litteris, in mandatis ut si ita est, vel juxta formam Ecclesiae illis beneficium absolutionis impendant, vel eamdem sententiam denuntient nullam esse, ac episcopus paratus sit probare se in illum, antequam vocem appellationis emitteret, vel alias juste hujusmodi sententiam protulisse, an probationibus non admissis, judicibus liceat excommunicatum absolvere, vel denuntiare sententiam nullam esse. Ad quod tibi taliter respondemus, quod super jam dicto casu non consuevimus, si bene meminimus, sub praescripta forma judicibus scribere, sed sub ista, ut videlicet, si excommunicationis sententiam post appellationem ad nos legitime interpositam invenerint esse latam, ipsam denuntiantes penitus nullam esse, audiant si quid fuerit quaestionis; alioquin recepta juxta formam Ecclesiae cautione impendant absolutionis beneficium conquerenti, et injuncto sibi quod de jure fuerit injungendum, audiant causam, et eamdem fine debito terminare procurent. Sed si forsan appareat nos in jam dicto casu sub praenotata quandoque forma scripsisse, et in altero utique casuum praedictorum, cum videlicet quis conqueritur se post appellationem ad nos legitime interpositam excommunicatione fuisse notatum, semper utriuslibet partis probationes sunt admittendae antequam ad decernendum super hoc aliquid procedatur; per quas denique apparebit an absolutione indigeat conquerens, vel denuntiandus sit potius non ligatus. In reliquo vero casu, cum videlicet excommunicatum quis se asseverat injuste, vix unquam ejus est, antequam absolutus fuerit, probatio admittenda, nisi tunc tantum cum asserit in excommunicationis sententia intolerabilem errorem fuisse patenter expressum: ad quod probandum admittitur antequam absolutionis gratiam consequatur. Verum si proponat se simpliciter excommunicatum injuste, ac episcopus ad probandum quod juste ipsum excommunicaverit suas postulet probationes admitti, non est ante absolutionem illius aliquatenus audiendus, cum etsi pro certo constaret in illum rationabiliter excommunicationis sententiam promulgatam, nihilominus ei esset absolutio secundum formam Ecclesiae impendenda humiliter postulanti. Et ideo in hoc casu illum credimus juxta formam Ecclesiae protinus absolvendum, ut sic demum probationibus utriusque partis admissis, utrum juste an injuste ligatus fuerit decernatur.

Datum Laterani, Kal. Septembris, anno tertio decimo.

CXXVIII. GNESNENSI ARCHIEPISCOPO. De Prussis noviter conversis. (Laterani, II Nonas Septembris.) Coelestis agricola Jesus Christus semetipsum vitem veram et fertilem in vinea sua electa plantavit, ex qua multitudo palmitum prodiens, non solum illam amoenam viroribus, verum etiam fructibus redderet gratiosam. Ex ista nimirum vite tot quotidie palmites pullulant quod in ecclesiasticae unitatis radice fundati, ad sanctae conversationis studium extendentes se per opera pietatis, non solum internae gratiae virore turgescunt, sed etiam laudabili exercitatione fructificant in profectibus proximorum. In hac siquidem laborare vinea dilecti filii Christianus, Philippus et quidam alii monachi pio desiderio cupientes, illius dudum amore succensi qui neminem vult perire, ad partes Prussiae de nostra licentia in humilitate spiritus accesserunt, ut ibidem semen verbi Dominici seminando, in umbra infidelitatis et tenebris ignorantiae positos ad semitam reducerent veritatis. Quod cum in terram bonam et fertilem cecidisset, fructum protulit opportunum; et ejus gratia praeeunte, qui vocat ea quae non sunt tanquam ea quae sunt, et ex lapidibus suscitat filios Abrahae, quidam magnates et alii regionis illius sacramentum baptismatis receperunt, et de die in diem proficere dignoscuntur in doctrina fidei orthodoxae, sicut iidem monachi nuper ad sedem apostolicam venientes nostro apostolatui reserarunt. Cum igitur hujusmodi novella plantatio beneficio irrigationis indigeat, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus eisdem monachis et fratribus suis nec non et aliis ad fidem de novo conversis in ecclesiasticis sacramentis et aliis quae ad ampliandum Christianae religionis cultum spectare noscuntur tandiu curam officii pastoralis impendas, donec, divina faciente clementia, adeo ibidem numerus fidelium augeatur ut proprium possint episcopum obtinere. Episcopos etiam et alios ecclesiarum praelatos ac terrae magnates moneas sollicitius et inducas ut pro Deo et propter Deum eis propitii ac favorabiles existentes, ubi dignum fuerit gratiam, solatium et humanitatem impendant.

Datum Laterani, II Nonas Septembris, anno tertio decimo.

CXXIX. JOANNI EPISCOPO ALBANENSI. Confirmat quamdam sententiam. (Laterani, II Kal. Septembris.) His quae judicio sunt vel concordia terminata decet nos robur apostolicum impertiri, ne sopitae querimoniae reviviscant, et relabantur iterum in recidivae scrupulum quaestionis. Cum igitur dilectus filius Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis causam quae inter te ex parte una et monasterium Cryptae ferratae ex altera vertebatur super institutione ac destitutione presbyteri ecclesiae Sancti Nicolai de Neptuno sententiae calculo duxerit terminandam nos tuis justis precibus inclinati eamdem sententiam, exigente justitia promulgatam, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus; cujus tenorem de verbo ad verbum praesentibus fecimus adnotari: « In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Cum causam quae super ecclesia Sancti Nicolai de Neptuno inter dominum Joannem Albanensem episcopum ex una parte et abbatem de Crypta ferrata ex altera, vertebatur nobis Benedicto tituli Sanctae Susannae presbytero cardinali dominus papa mandaverit audiendam, procurator episcopi pro parte sua contra abbatem coram nobis proposuit quod abbas et monachi de Crypta ferrata privaverant administratione presbyterum ecclesiae praenominatae, quem ad repraesentationem abbatis et monachorum jamdictus episcopus investiverat et instituerat pro persona in jam dicta ecclesia et idem presbyter eidem, ut suo episcopo, fidelitatis more solito praestiterat juramentum. Unde cum praedicta ecclesia de Neptuno sit praefato episcopo dioecesana lege subjecta, petebat restitui sacerdotem ad administrationem et personatum, ut et eidem episcopo de spiritualibus, monachis vero de temporalibus responderet. Yconomus vero monasterii econtra respondebat administrationem tam in temporalibus quam in spiritualibus et ecclesiam saepe dictam ad monasterium tantummodo pertinere, nec in aliquo episcopo teneri, cum sit ipsum monasterium Romanae Ecclesiae speciale, ac exemptum tam in capite quam in membris. Quod probare per sua privilegia intendebat, quae post multas inducias et terminos peremptorie sibi datos ad probandam suam intentionem coram nobis exhibere in judicio non curavit. Dicebat tandem tantum, de longa consuetudine abbatem et monachos habere potestatem in ecclesiis suis administratorem temporalium libere ordinare. Quod cum probare noluisset, idem Yconomus postmodum confessus fuit in nostra praesentia quod episcopus praefatum sacerdotem in supradicta ecclesia ad repraesentationem abbatis et monachorum instituit et confirmavit. Nos vero visis et auditis allegationibus hinc inde propositis et confessionibus utriusque partis, dicimus presbyterum saepedictum restituendum ad administrationem et personatum ecclesiae memoratae. » Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere, vel ei, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Kal. Septembris, anno tertio decimo.

CXXX. EPISCOPO PARISIENSI. Ut praebenda reservata conferatur consanguineo papae. (Laterani, Idibus Septembris.) Ad signandum devotionis affectum quam erga nos te non ignoramus habere, praebendam in Ecclesia Pariensi vacantem, in manu propria reservasti, cuicunque vellemus, sicut per tuas nobis intimasti litteras, conferendam, habiturus gratissimum si alicui de sanguine nostro conferre dignaremur eamdem, quem ob nostram reverentiam et amorem honoraturum te asseris et sincerissime dilecturum. Super quo liberalitatem tuam in Domino commendantes, de tantae devotionis indicio gratiarum tibi referimus actiones. Dignum itaque reputantes ut de tuo munere tuo satisfiat affectui, praebendam ipsam dilecto filio Benedicto consanguineo nostro, adolescenti siquidem bonae indolis, quem non minus signa virtutum, quae in tenera videntur aetate praeludere, quam sanguis aut caro nobis reddunt acceptum, duximus concedendam, sperantes quod tunc maxime praelibatam praebendam ordinatam esse gaudebis ad votum cum per ipsum et ex ipso Domino concedente videbis tibi et Ecclesiae tuae gratum provenire profectum. Quocirca fraternitatem tuam monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus dilectum filium magistrum Peregrinum capellanum nostrum vice ac nomine praefati Benedicti ad eamdem praebendam recipi facias in canonicum et in fratrem, et stallo chori ac loco capituli sibi assignato, de more ipsum in corporalem ejusdem praebendae possessionem inducas, et inductum facias eam pacifice possidere. Nos enim eumdem Benedictum ac ipsum, opportunitate recepta, dante Domino, transmittemus.

Datum Laterani, Idibus Septembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXXI. MAGISTRO PEREGRINO CAPELLANO NOSTRO. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Ad signandum devotionis affectum quam venerabilem fratrem nostrum Parisiensem episcopum erga nos non ignoramus habere, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque profectum. Unde ipsi per scripta nostra mandamus ut te vice ac nomine praefati Benedicti ad eamdem praebendam recipi faciat in canonicum et in fratrem, et stallo chori ac loco capituli ibi assignato, de more te in corporalem ejusdem praebendae possessionem inducat, et inductum faciat pacifice possidere. Nos enim eumdem Benedictum ad ipsum, opportunitate reperta, dante Domino, transmittemns. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus super hoc quod ad te pertinet exsequaris.

Datum, etc., ut in alia per totum.

CXXXII. TURONENSI ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO ENGOLISMENSI ET ABBATI GRATIAE DEI CISTERCIENSIS ORDINIS. Scribitur adversus canonicos Cellenses. (Laterani, III Kal. Octobris.) Detestabile facinus et piaculare flagitium quod a quibusdam filiis Belial, nonnullis canonicis Cellensis Ecclesiae instigantibus, sicut nobis venerabilis frater noster Pictaviensis episcopus intimavit, nuper exstitit in Cellensi Ecclesia perpetratum, maximam non immerito menti nostrae amaritudinis causam ingessit, dum viperea soboles in proprii parentis necem exarsit, et perditionis filii sui patris interitum inofficioso non sunt veriti malignitatis studio machinari. Quem siquidem tam crudelis horror et horribilis crudelitas audita non moveat, dum pastori ob ovibus, magistro a discipulis, et patri a filiis mortis dispendia procurantur? In hac nimirum parricidii horrendi atrocitate naturalis affectionis juri detrahitur, vituperatur ministerium clericale, ac regularis reverentiae puritas dissipatur. Sicut enim tenor litterarum ejusdem episcopi nos edocuit, sibi et capitulo Pictavensi multis abbatibus et aliis viris peritis praesentibus est relatum quod Joanne cantore, A. eleemosynario, Guillelmo de Lobea et Guillelmo de Sancto Leodegario canonis Cellensibus procurantibus, a quatuor sicariis, qui ab illis ob hoc sexaginta libras acceperant, abbas Cellensis, vir providus et honestus, dum ad matutinas accederet, nequiter exstitit interfectus quadraginta plagis et amplius inflictis eidem. Cum autem haec vera esse non solum per bonos viros et sacerdotes, verum etiam per eosdem sicarios, qui dum in carcere principis tenerentur, coram nuntiis suis et multis aliis ea publice confessi fuerant, praefatus episcopus didicisset, et deliberasset cum viris prudentibus et discretis qualiter esset in hoc negotio procedendum, diversa reperit consilia diversorum, nonnullis asserentibus hujusmodi perversitatis actores, non per saeculare brachium, sed per ecclesiasticum judicium puniendos; aliis affirmantibus ipsos propter enormitatem criminis relinquendos curiae saeculari, ut ultore materiali gladio, poenam exciperent sibi dignam. Alios quoque canonicos illius malignitatis ignaros asseverabant aliqui in detestationem criminis de ipsa Ecclesia depellendos, ut, secundum evangelicam veritatem malis male perditis, vinea Domini Sabaoth bonis agricolis locaretur; maxime cum paucis quandoque peccantibus, ira Dei desaevisse legatur in multos. Quidam vero dicebant quod culpa suos tenere debebat auctores, ne ultra progrederetur poena quam inveniretur delictum, cum nullius crimen maculet nescientem. Licet autem in tanta varietate consilii coeperit jam dictus episcopus fluctuare, attendens tamen exemplo perniciosum existere si omitteretur tantum facinus impunitum, et quod canonici supradicti longe ante incorrigibiles fuerant et rebelles, et commonitionis suae iteratae saepius contemptores, quodque essent fornicatores; adulteri, negotiatores, et usarii manifesti, tandem consilium hoc providit, ut universis canonis ab ecclesia memorata depulsis, loco eorum Sancti Victoris Parisiensis canonici subrogentur, hoc ipsum in suspenso tenendo donec super eo nostrae reciperet beneplacitum voluntatis. Volentes igitur ut in tanti criminis poena discant alii a consimili culpa cessare, communicato fratrum nostrorum consilio, praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus illos quos vobis constiterit hujus fuisse iniquitatis actores ab omni ordine clericali sublato cujuslibet appellationis obstaculo degradetis, eosdem si grave scandalum non timetur, apud aliqua monasteria singillatim in arctis carceribus concludentes, in quibus pane tribulationis et aqua doloris ad agendam perpetuam poenitentiam sustentetur. Si vero grave scandalum formidetur, quod minime conquiescat postquam etiam reos sanguinis vestris curaveritis intercessionibus defensare, vos eosdem publice degradatos, ad poenitentiam studiose commonitos, relinquatis curiae saeculari juxta constitutiones legitimas puniendos. Quod si alii canonici hujus criminis inscii incorrigibiles hactenus exstiterunt, et praelibatis sunt criminibus irretiti de quibus in suis fecit memoratus episcopus mentionem, volumus et mandamus ut per ordinem Sancti Victoris Cellensis Ecclesia reformetur: quem si aliqui ex praedictis canonis recipere voluerint humiliter et servare, vos eosdem ibidem remanere sinatis. Alioquin ad arctiora monasteria transmittatis eosdem; contradictores, si quos inveniretis, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XIII Kalend. Octobris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXXIII. PETRO NIGRO CANONICO SANCTI URSINI BITURICENSI. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, X Kal. Octobris. Sacrosancta Romana Ecclesia devotos et humiles filios ex assuetae pietatis officio propensius diligere consuevit, et ne pravorum hominum molestiis agitentur, eos tanquam pia mater, suae protectionis munimine confovere. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus gratum impertientes assensum, personam tuam cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum, praestante Domino, justis modis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem praebendam Sancti Ursini Bituricensis, sicut eam juste possides, et quiete, tibi auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Octobris anno tertio decimo.

CXXXIV. NOVARIENSI ELECTO. De causa episcopi Albiganensis (Laterani, Kal. Octobris.) Ex litteris venerabilis fratris nostri patriarchae Antiocheni, tunc Yporiensis episcopi, et tui tunc de Tilieto abbatis, meminimus recepisse quod cum dudum ad Albiganensem Ecclesiam una cum venerabili fratre nostro Pisano archiepiscopo, tunc episcopo Vercellensi, accessissetis, visitationis officium impleturi, Albiganensis episcopus, inter caetera quae proposita fuerant contra ipsum, hoc vobis ore proprio est confessus, quod cum quidam in villa quadam ad ipsius jurisdictionem spectante infamaretur de furto, et idem illud inficiaretur omnino offerens quod candentis ferri judicio se purgaret, adjiciendo ut suspendio puniretur si deficeret in eodem, dictus episcopus a judice requisivit quid super hoc videretur eidem, et cum judex respondisset ut fieret prout fur ipse petierat, ferrum candens in ipsius episcopi praesentia est allatum: quod cum arripuisset fur ille, combustus est. Unde judex expavefactus, quid sibi super hoc videretur episcopum consuluit memoratum: qui respondit quod si fur sic evaderet, malum esset, quanquam per litteras quas nobis tunc idem direxit episcopus affirmarit se talibus verbis usum fuisse: Auditis quantus est clamor populi, omnes dicunt quod malum est si evaserit impunitus; et sic episcopus et judex eamdem villam cum multitudine populi sunt egressi: in quorum praesentia fur praedictus ipsius fuit episcopi auctoritate suspensus; propter quod eumdem cum vestris litteris ad nostram praesentiam destinastis; sed ipse nihil unquam super his proposuit coram nobis. Quinimo statim ut dictus archiepiscopus ad apostolicam sedem accessit, qui nobis rei seriem plenarie indicavit, idem episcopus a nostra discessit praesentia, et perquisitus non potuit inveniri. Unde nos cum fratribus nostris deliberatione habita diligenti, quia saepefatum episcopum, non solum in candentis ferri judicio, verum etiam in furis suspendio graviter intelleximus deliquisse, cum his non tantum auctoritatem praestiterit, sed etiam praesentiam exhibuerit corporalem, ipsum reputavimus ministerio altaris indignum. Et quia pontificale officium absque altaris ministerio non poterat adimplere, supradicto patriarchae ac tibi tunc dedimus in mandatis ut ad cessionem eumdem episcopum moneretis alioquin auctoritate nostra ipsum ab Albiganensi Ecclesia sublato appellationis obstaculo amoventes, faceretis eidem de persona idonea per electionem canonicam provideri. Dictus vero episcopus postmodum ad sedem apostolicam rediens, apud quam moram fecisse dignoscitur diuturnam, et se multipliciter satagens excusare, inter caetera proposuit coram nobis quod aliter rei veritas se habuerat quam in litteris fuerit supradictis expressum: quod se proposuit opportuno tempore probaturum. Quocirca devotioni tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus auditis quae super praemissis idem episcopus duxerit proponenda, et probationibus ejus admissis, si de his tibi per probationes legitimas sufficiens fuerit facta fides per quae constet veritatem rei se aliter habuisse quam in litteris fuerit supradictis expressum, et super praemissis innocentem episcopum exstitisse, cum per sententiam ad falsam suggestionem latam eidem praejudicari non debeat, tu eum super praemissis absolvens, officium suum exsequi libere permittas eumdem. Alioquin quod a nobis dudum super hoc exstitit diffinitum facias appellatione remota exsecutioni mandari contradictores, si qui fuerint vel rebelles censura ecclesiastica appellatione postposita compescendo.

Datum Laterani, Kal. Octobris, anno tertio decimo.

CXXXV. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO MAGDEBURGENSI. Confirmatur quaedam concordia. (Laterani, V Nonas. Octobris.) Cum dilectus filius nobilis vir Albertus de Harnestem ad sedem apostolicam accessisset, litteris tuis et aliorum frater archiepiscope, qui simul intercessere pro ipso, nobis humiliter praesentatis, absolutionis munus suppliciter postulavit et clementer obtinuit juxta formam Ecclesiae, super eo quod ex violenta detentione dilecti filii praepositi Odonis subdiaconi nostri ecclesiasticam se dolebat incurrisse censuram. Licet autem se multipliciter excusaret, quod videlicet nec ex malitia praeconcepta, nec ex praecogitato consilio, sed ex subita moti pectoris levitate ac repentino cordis ad prolationem quorumdam verborum inflammati colore id fuerit perpetratum, demum tamen ad compositionem hujusmodi pro satisfactione subdiacono ipsi praestanda spontanei devenerunt, ut videlicet idem nobilis honorificentiam illi et sibi verecundiam faciendo, cum ducentis militibus a loco in quo praefatum subdiaconum captivavit usque ad civitatem Magdeburgensem et per omnes conventuales ecclesias portet opprobrium quod harmiscare vulgariter appellatur, detque sibi centum milites in vassallos, qui nunquam a sua fidelitate recedant, ac turris in qua fuerat carceratus, funditus destruatur, et quinque libras usualis monetae cui vel quibus ecclesiis voluerit subdiaconus antedictus, assignet annualiter in perpetuum exsolvendas, petatque ab ipso veniam cum viginti nobilibus, reverentiam corporalem exhibendo de more; cum quibus etiam ipse juret se nequaquam praeconcepisse in persona vel rebus eidem subdiacono laesionem inferre, sed ex quadam vehementia et calore animi quod factum fuerat evenisse: quae omnia infra sex hebdomadas postquam fuerit a praedicto commonitus subdiacono, nisi forsan ipse majus spatium ei duxerit indulgendum, procurabit implere. Cum igitur idem subdiaconus ad preces et praeceptum nostrum haec ei de praescripta forma duxerit remittenda, ut nec turris in qua detentus exstitit diruatur, nec memoratus nobilis reverentiam corporalem, quam sibi apud sedem exhibuit apostolicam, per se cogatur iterum exhibere, ipsum et socios suos qui cum eo ad sedem apostolicam accesserunt ad vos cum gratia et benedictione nostra duximus remittendos, injuncto sibi sub debito praestiti juramenti ut praescriptam compositionem observet, quam spontaneus noscitur iniisse; hanc etiam sibi gratiam ad preces ejusdem subdiaconi facientes, quod caeteri ejus socii, qui propter hoc fuerint absolvendi, pro absolutionis munere obtinendo laborare ad sedem apostolicam non cogantur. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum nobilem de caetero propter hoc nec vos in aliquo molestetis, nec permittatis ab alio molestari, et tu, frater archiepiscope, absolvendos ipsius socios secundum Ecclesiae formam absolvens, injungas eisdem quod ex tenore compositionis praedictae videris injungendum.

Datum Laterani, V Nonas Octobris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXXXVI. ATHENIENSI ET NEOPATRENSI ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO DAVALIENSI. Scribitur pro Templariis. (Laterani, XV Kal. Octobris.) Gravem dilectorum filiorum fratrum militiae Templi recepimus quaestionem quod cum nobilis vir G. marchio Pelavicinus et Meboffa comestabulus quondam marchionis Montisferrati quemdam locum qui Sydonius dicitur, pertinentem ad ipsos, jamdictis fratribus concesserint intuitu pietatis, et ipsi quoddam castrum ibidem ad defensionem terrae construxerint non absque gravibus laboribus et expensis, charissimus in Christo filius noster imperator Constantinopolitanus illustris castrum ipsum cum pertinentiis suis et quaedam alia eis pro suae abstulit arbitrio voluntatis, quae quidam nobilis R. de Trabalia Citrensis dioecesis ejus nomine in ipsorum fratrum detinet praejudicium et gravamen: qui licet saepius super hoc obtinuerint scripta nostra, suam tamen ob ipsius imperatoris favorem et potentiam supradicti R. nequiverunt hactenus consequi rationem. Cum igitur dictos fratres, qui pro servitio Jesu Christi multis laboribus se exponunt, nolimus ab aliquibus indebite praegravari, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus detentorem ejusdem castri et aliarum rerum monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ac, si necesse fuerit, per excommunicationis in ipsum et in jam dictum castrum interdicti sententias, sublato appellationis obstaculo, compellatis ea omnia, sicut justum fuerit, fratribus restituere memoratis; supradicto imperatori ex parte nostra nihilominus intimantes ut detentori praedicto vel aliis in eorumdem fratrum injuriam vel gravamen nullum impendat auxilium vel favorem, cum ex hoc graviter oculos divinae majestatis offendat. Alioquin, quantumcunque sibi, utpote charissimo in Christo filio, deferre velimus, cum eorumdem fratrum tantam dissimulare injuriam nequeamus, in ipsum etiam officii nostri debitum exsequi cogeremur. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XV Kal. Octobris, anno tertio decimo.

CXXXVII. EISDEM. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) Dilectorum filiorum fratrum militiae Templi exposita nobis querimonia patefecit quod cum clarae memoriae Bonifacius marchio Montisferrati eis Ravennicam cum omnibus pertinentiis, honoribus, et juribus suis pia devotione contulerit ad subsidium terrae sanctae, prout in ejus authentico super hoc confecto plenius continetur, et eamdem terram in vita marchionis ipsius pacifice possiderint et quiete, postmodum charissimus in Christo filius noster imperator Constantinopolitanus illustris ad partes illas accedens, supradictam terram eisdem abstulit violenter, quam quidam nobilis R. de Tribalia Citrensis dioecesis ejus nomine detinere praesumit in eorum praejudicium et gravamen; et licet propter hoc saepius miserimus scripta nostra, dicti tamen fratres suam nequiverunt hactenus consequi rationem. Cum igitur dictos fratres, qui pro servitio Jesu Christi multis laboribus se exponunt, nolimus ab aliquibus indebite praegravari, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus detentorem ejusdem castri et aliarum, etc., per totum ut in alia usque in finem. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia per totum.

CXXXVIII. De electione archiepiscopi Thebani. (Laterani, IV Nonas Octobris.) Thebana dudum Ecclesia viduata pastore, A. archidiaconus vester cum Gerardo de Besentun. et I. cognato suo propria vota direxit in venerabilem fratrem nostrum Davaliensem episcopum pro vestro pontifice postulandum, appellationem ad sedem apostolicam interponens ne caeteri canonici procederent ad electionem aliam faciendam. Qui tandem convenientes in unum, appellatione hujusmodi pro inutili reputata, dilectum filium A. capellanum charissimi in Christo filii nostri Constantinopolitani imperatoris illustris concorditer in archiepiscopum elegerunt. Postmodum autem electione ipsius venerabili fratri nostro Constantinopolitano patriarchae praesentata de more, cum sibi demum per testes ab archidiacono et ejus sociis introductos de appellatione interposita constitisset, negotium ipsum ad nostram praesentiam destinavit. Constitutis itaque partibus coram nobis, et quae fuerunt hinc inde proposita plenius intellectis, postulationem de memorato episcopo tantummodo factam a tribus, quanquam persona commendabilis haberetur, non duximus admittendam, electionem vero de capellano praefato a sedecim regulariter celebratam, quia studiis et meritis potioribus juvabatur, justitia confirmavimus exigente. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus eidem electo tam in spiritualibus quam temporalibus reverentiam et obedientiam debitam impendatis.

Datum Laterani, IV Nonas Octobris, anno tertio decimo.

CXXXIX. CASTORIENSI ET ZARATORIENSI, EPISCOPIS ECCLESIAE THEBANAE SUFFRAGANEIS. Ut electo Thebano obedientiam praestent. (Datum, ut in alia. ) Thebana dudum Ecclesia viduata pastore, A. ipsius Ecclesiae archidiaconus cum Gerardo de Besentun. et I. cognato suo propria vota direxit in venerabilem fratrem nostrum Davaliensem episcopum pro Thebano pontifice postulandum, appellationem, etc., ut in alia per totum, usque exigente. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem electo reverentiam et obedientiam debitam impendatis.

Datum, ut in alia per totum.

CXL. PRIORI SANCTI JOANNIS IN MONTE BONONIENSI, ET ARCHIPRESBYTERO DE CAMPO GALLANO MUTINENSIS DIOECESIS, ET G. DOCTORI DECRETORUM BONONIAE COMMORANTI. Adversus abbatem sancti Bartholomaei Ferrariensis. (Laterani, III Idus Octobris.) Ex litteris piae memoriae Huguccionis episcopi et dilectorum filiorum archipresbyteri et praepositi Ferrariensium intelleximus quod cum olim inter B. tunc abbatem et monachos Sancti Bartholomaei de Ferraria gravi dissensione suborta, ipsi omnes communicato consilio in eumdem episcopum compromiserint, jurantes in omnibus ejus observare mandata, quaecunque faceret pro statu ipsius Ecclesiae reformando, proponentibus demum monachis et conversis quod sub ejusdem abbatis cura nunquam proficere posset ecclesia memorata, idem abbas in manu ipsius episcopi administrationi et abbatiae spontaneus resignavit, assentiens quod alius eligeretur ad ipsam. Ejus itaque cessione recepta, dictus episcopus annuam sibi praebendam cum consensu constituit monachorum, quamdam nihilominus ei capellam assignans, et curam sibi conferens animarum. Cumque postmodum capitulum vota sua in duos fratres et praefatum episcopum contulisset, ipsi sancti Spiritus gratia invocata dilectum filium Joannem tunc priorem Sancti Danielis, virum idoneum, elegerunt concorditer in abbatem; sub cujus tandem regimine cum Ecclesia proficere imcoepisset, memoratus B. diabolica suggestione compulsus ad abbatiam cui sic renuntiarat aspirans, litteras apostolicas ad archipresbyterum de Greczano subripuit, facti praemissi tacita veritate. Qui rationabiles substituti abbatis exceptiones recusans admittere per procuratorem suum probare volentis litteras ipsas fuisse per mendacium impetratas, post appellationem ab eodem procuratore ad nostram audientiam interpositam, lite non contestata, pro saepedicto B. temerariam sententiam promulgavit, praecipiens eam per abbatem Nonantulanum et quosdam alios exsecutioni mandari. Et licet idem abbas appellationem suam postmodum prosecutus, ad abbatem Sancti Michaelis apostolicas litteras obtinuerit, super ea nihilominus tamen praefatus B. ipsum non desiit per quasdam litteras molestare quas super confirmatione praelibatae sententiae se a nobis obtinuisse dicebat. Quapropter ad praesentiam nostram memoratus Joannes abbas accedens, non tam sibi quam commissae sibi Ecclesiae petiit provideri, quae hujus occasionis praetextu graviter laesa est et gravius laedenda timetur. Volentes igitur indemnitati et paci ejus, sicut tenemur, adesse, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus inquisita et cognita veritate, si dictum B. taliter abbatiae ipsi renuntiasse constiterit, revocantes in irritum quidquid per litteras per ipsum vel pro ipso subreptas inveneritis attentatum, silentium super hoc ei perpetuum imponatis, et pro eo quod abusus gratia sibi facta, repetendo improbe praelaturam cui spontanee resignarat, ecclesiam suam enormiter asseritur offendisse, compellatis eumdem, praebenda et capella memorata dimissa, vacare arctius regularibus disciplinis, ac praedictum abbatem administrationis et loci sui faciatis pacifica possessione gaudere; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, III Idus Octobris, anno tertio decimo.

CXLI. AL. RIGENSI EPISCOPO. Confirmatur quaedam compositio. (Laterani, XIII Kal. Novembris.) Cum inter te ac fratres militiae Christi super sorte terrarum quae per gratiam sancti Spiritus nuper sunt ad cultum fidei Christianae conversae sub examine nostro controversia verteretur, mediantibus demum nobis ad hanc concordiam devenistis, ut videlicet ipsi fratres tertiam partem earumdem terrarum, Lectiae scilicet ac Livoniae, teneant a Rigensi episcopo, nullum sibi ex ea temporale servitium praestituri nisi quod ad defensionem Ecclesiae ac provinciae perpetuo contra paganos intendant, verum magister eorum qui pro tempore fuerit obedientiam semper Rigensi episcopo repromittet, sed fratres aut clerici qui eis spiritualia ministrabunt, nec decimas nec primitias nec oblationes nec cathedraticum ei solvent; coloni vero praedictae sortis, de parte proventuum ad ipsos spectante decimas ecclesiis suis reddent; de quibus quarta pars eidem episcopo persolvetur, nisi hoc idem episcopus, inspecta necessaria et rationabili causa, sponte duxerit remittendum; ipsi autem fratres et successores eorum jus habebunt ad praefatas ecclesias, cum vacaverint, Rigensi episcopo personas idoneas praesentandi, quas ipse de cura investire non differet animarum. Caeterum cum tu ac tuorum quilibet successorum ipsos duxeritis visitandos, in domo sua cum viginti evectionibus semel vos procurabunt in anno; in plebatibus autem suis bis in anno vos exhibere curabunt. De terris vero quas amodo extra Livoniam seu Lectiam cum auxilio Dei dicti fratres acquirent, Rigensi episcopo minime respondebunt, nec ipse de illis eos aliquatenus molestabit; sed cum episcopis creandis ibidem quoquo rationabili modo component, vel observabunt quod apostolica sedes super hoc providerit statuendum. Regulam quoque fratrum militiae Templi servantes, aliud in habitu signum praeferent, ut ostendant se illis nequaquam esse subjectos. Sepulturam quoque ad opus fratrum et familiae suae, nec non etiam et eorum qui apud ipsos elegerint sepeliri, liberam praedicti fratres habebunt, salva canonica portione ipsarum ecclesiarum a quibus assumuntur corpora mortuorum. Nos igitur compositionem approbantes eamdem, ipsam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XIII. Kalen. Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXLII. WOLCUINO MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE CHRISTI IN LIVONIA CONSTITUTIS. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum super sorte terrarum, etc., ut in alia, usque conversae inter vos et venerabilem fratrem nostrum Rigensem episcopum sub examine nostro controversia verteretur, mediantibus demum nobis ad hanc concordiam devenistis, ut videlicet vos tertiam partem earumdem terrarum, Lectiae scilicet ac Livoniae, ab eodem episcopo teneatis, nullum sibi, etc. ut in alia usque provinciae contra paganos perpetuo intendetis. Verum magister vester qui pro tempore fuerit, etc., ut in alia, per totum usque duxerit remittendum. Vos autem et successores vestri jus habebitis ad ecclesias ipsas vacantes Rigensi episcopo personas idoneas praesentandi, quas ipse de cura investire non differet animarum. Caeterum cum ipse vos duxerit visitandos, in domo vestra cum viginti evectionibus semel in anno eumdem curabitis procurare; in plebatibus autem vestris eum exhibebitis bis in anno. De terris vero quas amodo extra Livoniam seu Lectiam cum Dei auxilio acquiretis Rigensi episcopo minime respondebitis, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque in finem.

Datum, ut in alia per totum.

CXLIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI. Confirmatur eis ecclesia data a legato. (Laterani, XV Kal. Octobris.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus annuentes, ecclesiam Sanctae Luciae quae Fotae Graeco vocabulo nuncupatur, extra Thebarum positam civitatem, cum pertinentiis suis, quam dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus in partibus Romaniae, vobis ad terrae sanctae subventionem liberaliter assignavit, sicut eam juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XV. Kal. Octobris, pontificatus nostri anno tertiodecimo.

CXLIV. EISDEM. Confirmat diversas possessiones. (Datum, ut in alia. ) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, concessionem terrae de Rupo et Joannis filii Nicolai de Vianet cum fratribus et sororibus suis ac possessionibus et rebus aliis eorumdem a nobilibus viris Rolandino de Canusa et Albertino germano ejus nec non a bonae memoriae Hugone de Colongi vobis factam intuitu pietatis, sicut pie ac provide facta est, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia per totus.

CXLV. EISDEM. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) Annuere consuevit sedes apostolica piis votis, et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, domum Philocali apud Thessalonicam cum pertinentiis suis, quam dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus in partibus Romaniae, vobis ad terrae sanctae subventionem liberaliter assignavit, sicut eam juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

CXLVI. EISDEM. Ejusdem argumenti. (Datum, ut in alia. ) Solet annuere sedes apostolica, etc. Eapropter, in Nigroponte, et domum de Lageran, et casale de Oizparis, cum eorum pertinentiis, ac alia quae tenetis in insula Nigripontis, a nobili viro Ravano et bonae memoriae Jacobo de Avenn. et Guberto vobis pia devotione concessa, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino, etc., hanc paginam nostrae confirmations, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

CXLVII. FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI IN ROMANIA. Confirmat donationem viridarii. (Datum, ut in alia. ) Justis petentium desideriis, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, viridarium quod est a bonae memoriae Thebano archiepiscopo, tunc electo, pia vobis devotione concessum, sicut illud juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

CXLVIII. EISDEM. Confirmat donum Pasalani. (Laterani, XIV Kal. Octobris.) Justis petentium desideriis, etc., ut in alia, usque vestris justis precibus inclinati, casale quod dicitur Pasalan cum suis pertinentiis a nobili viro Guillelmo de Resi vobis pia devotione concessum, et a Goffrido de Villa-Arduini postea confirmatum, sicut illud juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XIV Kal. Octobris, anno tertio decimo.

CXLIX. EISDEM. Confirmat donum Paliopolis. (Datum, ut in alia. ) Justis petentium desideriis, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, casale quod Paliopolin dicitur cum suis pertinentiis a nobili viro Hugone de Bezenson vobis pia devotione concessum, et a Goffrido de Villa-Arduini postmodum scripto authentico confirmatum, sicut illud juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

CL. EISDEM. Confirmat casale Laffustan. (Laterani XIV Kal. Octobris.) Justis petentium desideriis, etc., ut in alia, usque vestris justis precibus inclinati, casale quod dicitur Laffustan cum pertinentiis suis a bonae memoriae Guillelmo Campaniensi pia vobis devotione concessum, sicut illud juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XIV Kal. Octobris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLI. FERMOPILENSI EPISCOPO, ET ELECTO CITRENSI, ET PRIORI SANCTI DEMETRII THESSALONICENSIS. Scribitur pro Templariis adversus episcopum Citoniensem. (Datum, ut in alia. ) Dilectorum filiorum fratrum militiae Templi in Romania recepimus quaestionem quod episcopus Citoniensis in quemdam capellanum eorum, pro eo quod ad porrigendum viaticum cuidam confratri eorum accesserat, manus injiciens, calicem cum eucharistia ei abstulit violenter, et ipsum turpiter ac inhoneste tractatum in fovea quadam inclusit in clericalis opprobrium honestatis: praeterea cuidam eorum famulo posito in extremis in ipsorum injuriam denegari fecerit ecclesiastica sacramenta; unde absque poenitentia et viatico diem clausit extremum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, et inquisita super praemissis et cognita plenius veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum, etc.

Datum, ut in alia

CLII. LARISSENO ET NEOPATRENSI ARCHIEPISCOPIS, ET ELECTO CITRENSI. Pro iisdem adversus marchionissam Montisferrati (Datum, ut in aliis. ) Inter caeteros religiosos viros, quos quemlibet convenit divinae retributionis intuitu honorare, dilecti filii fratres militiae Templi tanto debent speciali gratia confoveri quanto majoribus laboribus se exponunt pro servitio Jesu Christi, ac favorem apostolicum meruisse plenius dignoscuntur. Verum dilecta in Christo filia nobilis mulier relicta clarae memoriae marchionis Montisferrati, sicut ex ipsorum gravi conquestione didicimus, eos super possessionibus et rebus aliis a clarae memoriae viro suo de ipsius conniventia et consensu ipsis pia devotione concessis multipliciter aggravat et molestat. Unde nos eidem nobili per scripta nostra mandamus ut ob reverentiam apostolicae sedis et nostram ab eorumdem fratrum super praemissis indebita molestatione desistat. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictam nobilem ad id, monitione praemissa, districtione qua convenit, appellatione remota cogatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum, ut in aliis per totum.

Scriptum est eidem nobili mulieri super hoc.

CLIII. DAVALIENSI ET ZARATORIENSI EPISCOPIS, ET ELECTO NAZORESCENSI. Pro iisdem adversus dominum Nigripontis. (Laterani, IV Nonas Octobris.) Suam ad nos dilecti filii fratres militiae Templi querimoniam transmisere quod nobilis vir Ra. dominus insulae Nigripontis quasdam possessiones a Jacobo quondam domino de Avenis pietatis intuitu concessas eisdem in animae suae dispendium detinere praesumit. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum nobilem ut easdem possessiones sine qualibet difficultate fratribus memoratis assignet monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsum ad hoc, si necesse fuerit, per censuram canonicam, sicut justum fuerit, sublato appellationis obstaculo compellentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, IV Nonas Octobris, anno tertio decimo.

CLIV. ARCHIEPISCOPO NEOPATRENSI ET EPISCOPO DAVALIENSI, ET NAZORESCENSI ELECTO. Pro iisdem. (Laterani, XII Kal. Octobris.) Exposita nobis dilectorum filiorum fratrum militiae Templi petitio continebat quod nobilis vir Ni. de Sancto Amero dioecesis Thebanae super quibusdam terris a Rolandino et Albertino fratre ipsius in eleemosynam concessis eisdem ipsos contra justitiam aggravat et molestat. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum nobilem ut ab ipsorum fratrum super eisdem terris indebita molestatione desistat, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Testes autem qui nominati fuerint, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram eamdem appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XII Kal. Octob., anno tertio decimo.

CLV. GARDICENSI ET DAVALIENSI EPISCOPIS, ET ELECTO ZARATORIENSI. De causa Templariorum cum archiepiscopo Patracensi. (Laterani, VII Kal. Novembris.) Cum olim causam quae inter dilectos filios fratres militiae Templi ac venerabilem fratrem nostrum Patracensem archiepiscopum vertebatur super domo de Geracomita et rebus mobilibus ad valentiam duorum millium et sexcentorum decem octo hyperberorum, quibus dicti fratres per eumdem se querebantur archiepiscopum contra justitiam spoliatos, venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Atheniensi et Fermopilensi episcopo duxerimus committendam, iidem reputantes archiepiscopum contumacem, memoratos fratres in ipsius domus possessionem causa rei servandae inducendos sententialiter decreverunt. Licet autem praedicti fratres nuper in nostra praesentia super premissis cum eodem archiepiscopo litigantes, et proponentes se ipso mandato judicum renitente, corporalem ipsius domus possessionem apprehendere nequivisse, petierint auctoritate nostra in eamdem induci, quia tamen idem archiepiscopus standi juri sufficientem exposuit cautionem, petitionem fratrum in hoc nullatenus admittentes, de ipsius archiepiscopi et alterius partis procuratoris assensu per apostolica vobis scripta mandamus quatenus si dicti fratres domo et rebus aliis supradictis se probaverint contra justitiam spoliatos, vos eisdem, sicut justum fuerit, restitutis, audiatis si quid fuerit quaestionis, et illud appellatione remota fine debito decidatis, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc., usque appellatione remota cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, VII Kalend. Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLVI. EISDEM. Ejusdem argumenti. (Datum, ut in alia. ) Cum inter venerabilem fratrem nostrum archiepiscopum Patracensem et dilectos filios fratres militiae Templi super abbatia quae Provata vocatur, de qua per dilectum filium electum Montanensem et archidiaconum Andrevillae delegatos a nobis jam quaedam fuerat contra ipsos Templarios sententia promulgata, sub examine nostro controversia verteretur, auditis et intellectis quae proposita hinc inde fuerant, sententialiter duximus decernendum ut idem archiepiscopus possessionem ipsius obtineat abbatiae; reservata praedictis fratribus facultate probandi, sicut dicebant, eam sibi a domino terrae, accedente postmodum consensu archiepiscopi, concessam fuisse. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus dictam abbatiam facientes ab archiepiscopo ipso pacifice possideri, probationes fratrum admittere procuretis. Quod si legitime praescripta probaverint, eumdem archiepiscopum districtione qua convenit, appellatione remota, cogatis abbatiam ipsam cum fructibus medio tempore perceptis ex ea fratribus restituere memoratis, in pace perpetuo possidendam. Quod si praefatus archiepiscopus infra mensem post susceptionem praesentium per se vel responsalem idoneum propter hoc coram vobis non curaverit comparere, vos nihilominus, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, procedatis, cum lis jam fuerit contestata, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia per totum.

CLVII. EPISCOPO ET CANTORI ZAMORENSI, ET ABBATI DE MOREROLA DIOECESIS ZAMORENSIS. Confirmatur electio cantoris. (Laterani, V Kal. Novembris.) Dilecto filio nostro Petro tituli Sancti Marcelli presbytero cardinale bonae memoriae A. thesaurario Salamantino Paschasii et Dominico Garsiae clericorum procuratoribus apud sedem apostolicam constitutis auditore concesso, idem thesaurarius proposuit coram eo quod cum in Salamantina Ecclesia, in qua cantoris electio ad episcopum et capitulum communiter pertinet, cantoria vacante, dictum capitulum saepius episcopum monuisset ut ad celebrandam cantoris electionem cum eo pariter conveniret, eodem episcopo infra semestre tempus id facere negligente, capitulum uti cupiens jure suo, in Ecclesiae memoratae capitulo, sicut est moris, supradictum Paschasium ejusdem loci canonicum in cantorem elegit, ne quid in ejusdem electionis praejudicium fieret appellando, quam supradictus thesaurarius auctoritate petiit apostolica confirmari, ac electionem quam venerabilis frater noster Compostellanus archiepiscopus post appellationem hujusmodi de G. clerico multis criminibus irretito ac tunc temporis vinculo excommunicationis astricto fecerat, tanquam minus canonice celebratam cassari. Dictus vero Dominicus proposuit ex adverso quod emenso sex mensium spatio, infra quod ad episcopum et capitulum cantoris electio pertinebat, decanus et quidam canonici Salamantini, episcopo, archidiacono et nonnullis canonicis, qui praesentes in civitate aderant, inconsultis, non consueta hora vel in capitulo juxta morem, sed in ecclesia potius, quibusdam laicis advocatis, stulte et inordinate nimis eligere praesumpserunt: et cum jam dicti archiepiscopi, qui eosdem propter hoc evocaverat, adire praesentiam noluissent, ipse intelligens eligendi auctoritatem ad se juxta Lateranensis statutum concilii devolutam, supradictum G. in cantorem elegit, et eumdem fecit de cantoria corporaliter investiri. Postmodum autem decanus et sui complices nobis, de his mentione non habita, suggerendo quod episcopus, qui monitus saepius infra sex menses eligere noluerat in Ecclesiae detrimentum, cantore qui ab eodem decano cum majori parte capituli institutus fuerat spoliato, alium instituerat in cantorem, ad decanum, archidiaconum et archipresbyterum Abulenses nostras litteras impetrarunt: quarum auctoritate cum supradictus G. ab eisdem fuisset judicibus evocatus, eisdem inhibuit ne per dictas litteras procederent contra eum, cum in eis de sua electione facta per archiepiscopum nulla mentio haberetur, et cum propter hoc, tum etiam quia prima citatione ad loca remota peremptorie citatus exstiterat, tum etiam quia judices quosdam ex electoribus dicti Paschasii consanguinitatis linea contingebat, ad sedem apostolicam appellavit. Sed judices nihilominus ad Salamantinam accedentes ecclesiam, saepedictum P. in cantoriae possessionem causa rei servandae contra justitiam induxerunt. Cum igitur super his et aliis coram eodem cardinale procuratores ipsi aliquandiu litigassent, et ipse nobis fideliter retulisset quae proposita fuerant coram eo, quia nobis constitit a supradicto decano et ejus sequacibus post elapsum sex mensium spatium infra quod episcopo et capitulo memoratis, prout communiter spectabat ad eos, procedere ad cantoris electionem neglexerant, electionem supradicti P. minus canonice celebratam, eamdem decrevimus irritam et inanem, et appellationem ab eodem decano et suis fautoribus interpositam, factum archiepiscopi, ad quem jam erat eligendi auctoritas devoluta, nequivisse aliquatenus impedire. Quia vero contra personam ipsius G. quaedam objecta fuerunt de quibus nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, nisi jam dicto G. aliquid canonicum obviet, electionem de ipso factam sublato appellationis obstaculo confirmetis, facientes ipsum ejusdem cantoriae pacifica possessione gaudere, contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, V Kal. Novembris, anno tertio decimo.

CLVIII. MINDENSI ELECTO, ET ABBATI LESBURNENSI MONASTERIENSIS DIOECESIS, ET CUSTODI MONASTERIENSI. De translatione episcopi Osnaburgensis. (Laterani, III Kal. Novembris.) Venerabiles fratres nostri Lubicensis et Livoniensis episcopi et dilectus filius major decanus cum caeteris canonicis Bremensis Ecclesiae suis nobis litteris intimarunt quod cum olim Waldemarum quondam Sleuvicensem episcopum a nobis in archiepiscopum postulassent, quia id non potuit effectui mancipari, quidam ex eis electionis suae vota in dilectum filium B. ejusdem Ecclesiae majorem praepositum contuerunt, verum quia ipsius non exstitit electio confirmata, ipsi, quantum in eis exstitit, de alia persona tractantes, Ecclesiae suae consulere curaverunt: propter quod non tantum rerum, verum etiam personarum, a laicis adhuc adhaerentibus propter diversas causas Waldemaro praedicto graves jamdudum persecutiones sunt et impedimenta perpessi, et adhuc etiam patiuntur. At, quoniam mora praeteriti temporis Ecclesiae viduatae ad nihilum fere redactae fuit quamplurimum huc usque damnosa, et futuri protractio perniciosa poterat magis esse, iidem in manus hominum incidere potius eligentes quam pro domo Dei murum non opponere se ac sua, rei quam incoeperant insistere fortiter necessarium decreverunt. Unde tam ipsi quam dictus praepositus per suas litteras speciales a nobis humiliter postularunt ut venerabilem fratrem nostrum Osnaburgensem episcopum, eisdem vicinum, et per omnia cognitum, ipsis in archiepiscopum concedere dignaremur: per quem, cum sit vir nobilis, et scientia praeditus, ac generis nobilitate praeclarus, et Ecclesiam sibi commissam hactenus viriliter defensarit, praefata Ecclesia poterit in statum pristinum reformari, et compesci nihilominus insolentia laicorum. Nos igitur consuli volentes Ecclesiae diutius desolatae, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita super his et cognita veritate, si res ita se habet, auctoritate nostra eidem episcopo injungatis ut ad praefatam Ecclesiam Bremensem accedat, ejusdem regimen in nomine Domini recepturus: cum quo, propter necessitatem temporis, hanc gratiam duximus faciendam ut usque ad susceptionem pallei Osnaburgensem Ecclesiam sicut proprius pastor retineat et gubernet; injungentes nihilominus clero, ministerialibus et populo Ecclesiae memoratae quod eidem usque ad susceptionem pallei tanquam pastori proprio intendant ut hactenus et exhibeant obedientiam debitam et honorem; contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Nos enim venerabilibus fratribus nostris suffraganei et dilectis filiis capitulo ac ministerialibus Bremensis Ecclesiae nostris damus litteris in mandatis ut postquam idem de mandato nostro per vos sibi facto ad saepedictam Ecclesiam accesserit gubernandam, tanquam pastori suo ipsi obedientiam et reverentiam debitam exibentes, eidem intendant humiliter et devote. Ad haec, volumus et mandamus ut contradictores, si qui fuerint, vel rebelles censura simili appellatione postposita compescatis. Quod si non omnes, etc., tu ea, fili electe, cum eorum altero nihilominus exsequaris, etiamsi jam fueris in episcopum consecratus.

Datum Laterani, III Kal. Novemb., pontificatus nostri anno tertio decimo.

Scriptum est ipsis suffraganeis et aliis supradictis hoc modo: Ex litteris vestris, fratres Lubicensis et Livoniensis episcopi, et filii decane ac capitulum, nostro est apostolatui reseratum quod cum olim Waldemarum quondam Sleuvicensem episcopum in archiepiscopum postulassetis a nobis, quidam vestrum electionis suae vota in dilectum filium B. Ecclesiae vestrae majorem praepositum contulerunt; verum, quia ipsius non exstitit electio confirmata, vos, quantum in vobis exstitit, de alia persona tractantes, eidem Ecclesiae consulere curavistis; propter quod, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque diutius desolatae, dilectis filiis Mindensi electo et abbati Lesbernensi Monasteriensis dioecesis et custodi Monasteriensi nostris dedimus litteris in mandatis ut inquisita super his et cognita veritate, si rem invenerint ita esse, dicto episcopo auctoritate nostra injungant ut ad praefatam Ecclesiam Bremensem accedat, ejusdem regimen in nomine Domini recepturus, etc., ut in alia, usque gubernet; injungentes nihilominus clero, ministerialibus et populo Osnaburgensis Ecclesiae quod eidem episcopo, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque honorem, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus postquam idem de mandato nostro sibi facto per exsecutores eosdem ad saepedictam Bremensem Ecclesiam accesserit gubernandam, etc., ut in alia, usque eidem intendatis humiliter et devote. Alioquin dictis exsecutoribus nostris damus litteris in mandatis ut contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescant.

Datum, ut in alia per totum.

Scriptum est episcopo Osnaburgensi super hoc in eumdem fere modum ut in prima usque recepturus. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus cum a praefatis exsecutoribus tibi fuerit injunctum, accedas ad Ecclesiam memoratam, et in Christi nomine regimen ejus suscipias ac fideliter exsequaris. Nos enim tecum propter necessitatem temporis specialem gratiam, etc, ut in alia, usque gubernes, dantes supradictis exsecutoribus in mandatis ut injungant clero, etc., usque compescendo. Praeterea suffraganeis et decano, et capitulo, et nobilibus viris ministerialibus Bremensis Ecclesiae nostris duximus litteris injungendum ut, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque in finem.

Datum, ut in alia.

CLIX. ARCHIEPISCOPO PATRACENSI. Ut canonicos S. Ruffi instituat in ecclesia Patracensi. (Laterani, III Kal. Novembris.) Cum ecclesia cathedralis extra civitatem posita Patracensem, occasione saecularium clericorum, qui jam in ea pluries ordinati, motu demum propriae voluntatis dereliquerunt eamdem, debito servitio fraudaretur, nobis humiliter supplicasti ut licentiam instituendi conventum regularium canonicorum in ipsa de collegio Sancti Ruffi tibi concedere dignaremur: quibus ita es pollicitus providere. In primis siquidem terras eis et vineas assignabis de quibus frumentum et annona sufficiens quinquaginta et vinum sufficiens sexaginta personis percipiant, sine suis laboribus aut expensis in eorum cellarium deferenda. Praeterea statues ut eis pisces et sal ad sufficientiam sine pretio ministrentur, daturus ipsis nihilominus olivetum de quo percipiant oleum quod ad opus ecclesiae nec non etiam ad victum sexaginta sufficiat personarum, conferens eis quoque villanos trecentas gallinas, ducentas oves, triginta porcos, et centum libras cerae ipsis annualiter tributuros, in praesentiarum ipsis ducentos porcos et oves largiens septingentas; pro vestibus autem assignabis eis in certis locis ducentos perperos [hyperperos] annualiter persolvendos. Caeterum pro recipiendis pauperibus et hospitibus dabis eis quinquaginta carrugatas bonae terrae, quadraginta boves, et totidem vaccas, bubulosque triginta, et tantum vineae de qua vinum pro decem personis proveniat annuatim, assignans nihilominus eis rusticos qui sine mercede vel expensis eorum in domo sua labores exerceant universos, omnium proventuum archiepiscopatus in decimis, mortuariis et eleemosynis eisdem medietate concessa. Quod si haec omnia non duxerint acceptanda, dimidiabis cum eis cunctas possessiones Ecclesiae Patracensis; sic tamen quod ipsi persolvant crosticam annuatim quam principi terrae ipsa Ecclesia persolvere consuevit. Nos igitur piis tuis precibus inclinati, considerato quod non solum Ecclesia memorata poterit in religione sic in se plantanda proficere, verum etiam ad alias quae nuper sunt ad ritum Latinitatis adductae propagationis suae palmites dilatare, de consilio fratrum nostrorum hoc tibi duximus concedendum; ita nimirum ut si qui de canonicis saecularibus qui sunt ad praesens in ipsa voluerint ordinem suscipere regularem, hoc eis libere concedatur, illis autem qui ordinem ipsum suscipere recusaverint, dummodo per continuam residentiam Ecclesiae ipsi curaverint deservire, provideatur de proventibus ejus in congrua portione. Ad haec, praesentium auctoritate statuimus ut fratres ipsi tantum priorem sibi regulariter eligentes, ipsum tibi vel tuis repraesentent successoribus confirmandum, jure apud ipsos in perpetuum residente Patracensem archiepiscopum secundum statuta canonum eligendi. Nulli ergo, etc., nostrae concessionis et constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, III Kal. Novemb., pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLX. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI RUFFI. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum ecclesia cathedralis, etc., ut in alia, usque fraudaretur, venerabilis frater noster Patracensis archiepiscopus nobis humiliter supplicavit ut licentiam, etc., ut in alia, usque de collegio Ecclesiae vestrae sibi concedere dignaremur: quibus ita est pollicitus providere. In primis siquidem terras eis et vineas assignabit, de quibus, etc., usque deferenda. Praeterea statuet ut eis pisces, etc., usque pro vestibus autem assignabit eis in certis locis, etc., usque pauperibus et hospitibus dabit eis quinquaginta carrugatas, etc., ut in alia per totum, usque acceptanda, dimidiabit cum eis cunctas possessiones, etc., usque consuevit. Nos igitur piis ejus precibus inclinati, etc., usque de consilio fratrum nostrorum hoc sibi duximus concedendum, ita nimirum, etc., usque regulariter eligentes, ipsum sibi vel suis repraesentent successoribus confirmandum, etc., usque eligendi. Quocirca devotionem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus hujusmodi propositum prompto prosequentes favore, conventum de fratribus vestris eidem archiepiscopo in suis deducendum expensis propter hoc assignare curetis.

Datum, ut in alia per totum.

CLXI. ARCHIEPISCOPO LARISSENO, ET EPISCOPO CITHONIENSI. Contra nobiles Achaiae detinentes bona ecclesiastica. (Laterani, II Kal. Novembris.) Exposuit nobis venerabilis frater noster archiepiscopus Patracensis quod nobilis vir . . . dominus Achaiae et quidam alii Latini habentes in illa terra dominium corporale, possessiones quas Ecclesiae sub annua certa pensione consueverant Graecorum temporibus retinere, per violentiam auferentes, secundum curiae suae judicium ipsas ordinant et disponunt, cogentes ecclesiarum praelatos de litigiosis possessionibus in foro contendere saeculari et consuetudinibus ac institutionibus quas illic ipsi noviter creavere subesse, nullam inter laicos et clericos aut ecclesias differentiam faciendo. Negotia vero ecclesiastica quae vel apostolicae commissionis auctoritate, vel jurisdictionis ordinariae ratione, a viris ecclesiasticis sunt tractanda, sine licentia sua terminari non sinunt: quae si forsan praeter voluntatem eorum decisa fuerint, quod statuitur non servatur. Qui etiam propriis episcopis inconsultis abbatias, ecclesias ac praebendas, nec non etiam quaelibet ecclesiastica beneficia laicis et clericis indifferenter tribuunt sicut volunt, et vacantes ecclesias per proprium ordinari praelatum minime permittentes, canonicos quoque in nonnullis ecclesiis intrudere non verentur, excommunicatos tam clericos quam et laicos in sua pertinacia confovendo. Cumque dudum ad bellum contra Michalicium processuri, recipientes corpus et sanguinem Jesu Christi, omnes pariter promisissent, quinimo per votum obligaverint se solemne, quod de ipso praelio redituri, decimas ecclesiis suis solverent, et subditos suos tam Latinos quam Graecos cogerent ad solvendum: id postmodum efficere non curarunt. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus Latinos hujusmodi, ut decimas ecclesiis suis solvant, sicut ex communi jure ac speciali quoque voto tenentur, nec non etiam super universis praenotatis abusibus a sua praesumptione desistant, monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsos ad hoc, si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota, sicut justum fuerit, compellentes. Si quid autem recurrerit quod apostolica indigere providentia videatur, illud ad nostram audientiam referatis.

Datum Laterani, II Kal. Novemb., anno tertio decimo.

CLXII. EISDEM. Super eodem. (Laterani, IV Kal. Novembris.) Venerabilis frater noster archiepiscopus Patracensis in nostra proposuit praesentia constitutus quod cum . . . quondam Constanti. imperator abbatiam Pantocraton in urbe Constantinopolitana fecisset, redditum viginti quinque librarum perperorum, quem antiquitus Patracensis Ecclesia pro quibusdam possessionibus imperiali camerae persolvebat, eidem contulit abbatiae: sed cum, tempore procedente, difficile foret Ecclesiae memoratae pro possessionibus ipsis quantitatem exsolvere praetaxatam, ad hanc demum compositionem cum eadem abbatia devenit ut pro possessionibus praedictis quinque tantummodo libras perperorum sibi redderet annuatim, et sic possessiones easdem recuperavit et habuit usquequo in Achaiam intravere Latini, per quos illis fuit contra justitiam destituta. Unde nobis idem archiepiscopus supplicavit ut detentores praedictarum possessionum restituere cogeremus easdem Ecclesiae Patracensi sub praescripto quinque librarum redditu retinendas. Quia igitur nobis non constitit de praemissis, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis quos propter hoc noveritis esse vocandos, audiatis causam, et appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, censura simili appellatione remota cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis.

Datum Laterani, IV Kal. Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXIII. EISDEM. Ejusdem argumenti. (Datum, ut in alia. ) Querelam venerabilis fratris nostri archiepiscopi Patracensis recepimus continentem quod cum nobiles viri Guiardus et Guillelmus quidquid juris habebant in feudo quod in Constantinopolitanae urbis acquisierant captione, uni eorum octingentis ob hoc perperis ab eadem archiepiscopo persolutis, Patracensi Ecclesiae contulissent, nobilis vir Gaufridus de Villa-Arduini Achaiae dominus feudum ipsum auferens Ecclesiae memoratae, illud cuidam militi pro sua voluntate concessit. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus tam eumdem Gaufridum quam praefatum militem ad restituendum idem feudum, sicut justum est, cum fructibus inde perceptis Ecclesiae supradictae monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsos ad hoc, si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogentes. Testes autem, etc.

Datum, ut in alia per totum.

CLXIV. EISDEM. Super eodem. (Datum, ut in aliis. ) Exposuit nobis venerabilis frater noster archiepiscopus Patracensis quod cum a prima institutione Patracensis Ecclesiae in ecclesia beati Theodori archiepiscopalis consueverit sedes esse, in qua novi pontifices primo inthronizari solebant, ac certam ibi mansionem nec non etiam sepulturam habere, aedificato castro circa ipsam, non solum ossa tumulatorum ibi pontificum sunt effossa, verum etiam sedes eadem ipsi archiepiscopo est ablata. Unde nobis humiliter supplicavit ut detentores praedictae sedis ad ejus restitutionem compelli et Ecclesiae ipsi competens spatium in circuitu dimitti libere mandaremus. Volentes igitur archiepiscopo memorato in Ecclesiae suae jure, sicut tenemur, adesse, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus detentores praedictos ad restitutionem praefatae sedis, prout justum fuerit, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compellentes, faciatis in canonico circa ipsam spatio provideri.

Datum, ut in aliis.

CLXV. ARCHIEPISCOPO PATRACENSI. Ejusdem argumenti cum epistola 163. (Laterani, III Kal. Novembris.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis justis precibus inclinati, concessionem Dimossarii Patracensis et totius Autumpnae ac omnium casalium de Exafilina, quae nobiles viri Guiardus et Guillelmus in captione Constantinopolis acquisisse noscuntur, Ecclesiae Patracensi liberaliter factam ab ipsis, sicut pie ac provide facta est, tibi ac per te ipsi Ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, III Kalend. Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXVI. DECANO, ARCHIDIACONO DE LOSEO, ET MAGISTRO HUGONI CANONICO CABILONENSI. De libero accessu laicorum ad ordinem Cisterciensem. (Laterani, IX Kal. Novembris.) Dilecti filii abbas et conventus Cisterciensis transmissa nobis petitione monstrarunt quod quidam rectores ecclesiarum provinciae Lugdunensis ab eis qui vivi et incolumes ad eorum ordinem transeunt, sibi fieri exigunt testamentum, et in eos quos iidem relinquunt in saeculo, propter hoc ecclesiastica exercent censuram, ac capitulum illud quo eis a sede apostolica indulgetur ut licite liberos et absolutos a saeculo fugientes recipiant interpretantes sinistre, asserunt eos, licet alias absoluti existant et liberi, sine ipsorum licentia non posse ad religionem transire, pro eo quod jure parochiali eisdem obligati tenentur. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praesumptores praedictos a praesumptione hujusmodi, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, IX Kalend. Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXVII. PATRACENSI ARCHIEPISCOPO. De sustentatione ballivi. (Laterani, Nonis Novembris.) Cum S. ballivo quondam tuo, qui pro eo quod jura Ecclesiae tuae fideliter defendebat, non solum naso est mutilatus, verum etiam graves alias jacturas incurrit, de bonis Ecclesiae tuae disponas liberaliter providere, sicut ex tua insinuatione didicimus, nos in hac parte pium tuum propositum in Domino commendantes, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus de bonis Ecclesiae tuae sibi ad sustentationem suam decenter providere procures.

Datum Laterani, Nonis Novembris, anno tertio decimo.

CLXVIII. ABBATI ET CONVENTUI ALTAECUMBAE. De monachis mittendis ad archiepiscopum Patracensem. (Datum, ut in alia. ) Cum nobilis vir Gaufridus de Villa-Arduini dominus Achaiae ad suggestionem venerabilis fratris nostri Patracensis archiepiscopi, sicut ipse proposuit coram nobis, multas possessiones et alia bona vobis duxerit concedenda, de quibus conventus valeat sustentari, devotioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus hujusmodi propositum prompto prosequentes favore, conventum de fratribus vestris eidem archiepiscopo, in suis deducendum expensis, propter hoc assignare curetis.

Datum, ut in alia.

CLXIX. NOBILI VIRO GAUFRIDO PRINCIPI ACHAIAE. De munienda ecclesia Patracensi. (Datum, ut in alia. ) Ad tuitionem ecclesiarum tanto te intendere convenit quanto ex hoc Regi regum dignosceris complacere. Cum igitur Ecclesia Patracensis, in maris littore constituta, incursibus pateat piratarum, et venerabilis frater noster Patracensis archiepiscopus eam intendat aedificiis necessariis communire, ut clerici et servitores ipsius tute ibidem valeant commorari, nobilitatem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus super hoc archiepiscopum non impedias memoratum. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Larisseno archiepiscopo et episcopo Cithoniensi damus nostris litteris in mandatis ut te ad hoc, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, justitia mediante, compellant.

Datum, ut in alia.

Scriptum est ipsis super hoc.

CLXX. LARISSENO ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO CITHONIENSI. Ut archiepiscopus Patracensis fruatur terra de Larsa. (Laterani, Nonis Novembris.) Ex insinuatione venerabilis fratris nostri archiepiscopi Patracensis accepimus quod, cum bonae memoriae Willelmus Campaniensis, dudum in Apuliam transiturus, nobilem virum, Hugonem de Cham. suum ballivum et procuratorem fecerit generalem, promittens firmiter ut quidquid disponeret vel donaret, ratum haberet et firmum, sigillum sibi proprium committendo, idem Hugo positus in extremis terram de Larsa Ecclesiae Patracensi reliquit, et licet id postmodum nobilis vir Gaufridus princeps Achaiae approbasset, spontanea voluntate dictum archiepiscopum de terra illa investiens coram multis, cum tamen idem archiepiscopus ad percipiendos fructus illius terrae suum destinasset ballivum, nobilis vir P. de Becciniaco, asserens se terram ipsam auctoritate principis possidere, ballivum ipsum fructus percipere non permisit, eosdem occupans pro suae arbitrio voluntatis. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus principem et nobilem memoratos, ut ab ejusdem archiepiscopi super hoc indebita molestatione desistant, permittentes eumdem terram ipsam pacifice possidere, ac eidem de fructibus perceptis ex ea satisfactionem idoneam exhibentes, monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsos ad hoc, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota, sicut justum fuerit, compellentes. Testes autem qui fuerint nominati, etc.

Datum Laterani, Nonis Novembr., pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXXI. EISDEM. De satisfactione facienda archiepiscopo Patracensi. (Datum, ut in alia. ) Conquestionem venerabilis fratris nostri Patracensis archiepiscopi recepimus continentem quod C. miles et quidam socii sui Patracensis dioecesis in domum suam nequiter irruentes, manus in ipsum temerarias injecerunt, ac ballivum suum, quem inter brachia contra eorum saevitiam tuebatur, per violentiam capientes, pro eo quod jura Ecclesiae fideliter defensabat, nasum ei crudeliter amputarunt. Per ipsius quoque militis servientes idem archiepiscopus captus fuit, et per quinque dies in carcere diro retentus, multis alias eidem ab eodem milite ac suis complicibus damnis et injuriis irrogatis. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum militem et alios, ut eidem archiepiscopo super datis damnis et irrogatis injuriis satisfactionem exhibeant competentem, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Testes autem, etc.

Datum, ut in alia.

CLXXII. EISDEM. De reverentia exhibenda praelatis. (Laterani, VIII Idus Novembris.) Venerabilis frater Patracensis archiepiscopus proposuit coram nobis, quod domini terrae illius, pro eo quod sacerdotes et monachos Graecos angariare nituntur, eosdem non permittunt sibi et aliis Latinis praelatis debitam obedientiam et reverentiam exhibere in animaruum suarum dispendium et gravamen. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos dominos, ut ab hujusmodi praesumptione desistant, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione remota, sicut justum fuerit, compellatis. Testes autem, etc.

Datum Laterani, VIII Idus Novembris, anno tertio decimo.

CLXXIII. EISDEM. Ut possessiones restituantur Ecclesiae Patracensi. (Datum, ut in alia. ) Cum nonnullae possessiones ac jura et pertinentiae quas Graecorum temporibus habuit Ecclesia Patracensis, quarum etiam possessione in ingressu Latinorum in Achaiam gaudebat, eidem per Latinos asserantur esse subtracta, fraternitati vestrae apostolica scripta mandamus quatenus detentores earum, ut ipsas restituant venerabili fratri nostro archiepiscopo Patracensi, monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsos ad hoc, si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellentes.

Datum ut in alia.

CLXXIV. MONOTHONENSI ET AMICLIENSI EPISCOSPIS. De piis legatis Ecclesiae Patracensis. (Laterani, Nonis Novembris.) Venerabilis frater noster Patracensis archiepiscopus nobis exposuit conquerendo quod domini terrae illius Ecclesiae suae dioecesis ea quae a Christi fidelibus in ultima voluntate legantur, eisdem contra justitiam auferre praesumunt in suum et Ecclesiae praejudicium et jacturam. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos dominos, ut ab hujusmodi praesumptione desistant, monere prudenter et efficaciter inducere procuretis, ipsos ad hoc, si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit appellatione postposita compellentes. Testes autem, etc.

Datum Laterani, Nonis Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXXV. DE CLAROMARISCO ET DE LONGOVILLARI ABBATIBUS CISTERCIENSIS ORDINIS, ET DECANO MOSTEROLI, MORINENSIS ET AMBIANENSIS DIOECESUM. De reformatione monasterii S. Judoci . (Laterani, VI Idus Martii.) Sicut per vestras nobis, filii abbates, litteras intimastis, cum vobis dederimus in mandatis ut ad monasterium Sancti Judoci supra mare personaliter accedentes, corrigeretis in capite ac in membris quae limam correctionis exposcerent, vos, filii abbates, te, fili decane, tuam absentiam excusante, accedentes ad locum, nostris obtemperantes mandatis, tam abbatem quam universum capitulum invenistis, duobus duntaxat exceptis, Ingelranno et Clalbordo monachis, qui cum essent suis exigentibus culpis per abbatem et conventum ipsius loci excommunicationis vinculo innodati, duos alios seducentes, quos viros perniciosos, rebelles, et contumaces attestatione plurium didicistis, rejecto habitu monachali contumaciter recesserunt, correctione domus nullatenus exspectata. Vos autem capitulo convocato, cum abbas juxta mandatum vestrum universis et singulis fratribus in virtute obedientiae ac animarum suarum periculo injunxisset ut super conversatione ipsius et statu Ecclesiae dicerent veritatem, vos singulariter examinantes eosdem super his quae personam contingebant abbatis, laudabile omnium testimonium invenistis; sed laudabilius juxta nonnullorum assertionem invenissetis, si se circa quosdam perversos et contumaces severius habuisset. Invenistis praeterea sub ejusdem abbatis regimine, qui oppressiones multiplices est perpessus, imminutum Ecclesiae debitum et redditum augmentatum, et tam in aedificiis quam aliis necessariis domus expensas factas, sicut oculata fide perpenditur, quae usque ad mille librarum Parisiensium summam excrescunt. Conventui quoque, qui major est solito, ac hospitibus et pauperibus abundantius et honestius quam consueverit providetur. Licet autem omnibus inquisitis quaedam, prout expedire vidistis, ibidem curaveritis ordinare, quia tamen inevitabilis necessitas vos trahebat accedendi ad capitulum generale, de nonnullis disponere in vestro reditu statuistis. Cum autem abbas et monachi supradicti propter hoc ad sedem apostolicam accesissent, et iidem monachi humiliter petiissent absolvi per venerabilem fratrem nostrum Nicolaum Tusculanum episcopum, recepto prius ab eis corporaliter juramento juxta formam Ecclesiae ipsis fecimus beneficium absolutionis impendi. Quia vero in multis eosdem culpabiles deprehendimus, nec speratur quod ipsis praesentibus idem locus debita possit pace gaudere, de concilio fratrum nostrorum eos ad vos remittendos duximus in districtioribus monasteriis singulariter collocandos, in quibus in humilitate spiritus sua possint peccata deflere. Quocirca devotioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eisdem ad vos redeuntibus injungatis sub debito praestiti juramenti, et eos si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis ut ad loca quae singulis deputaveritis transeant, victuri regulariter in eisdem. Abbates quoque ac monachos eorumdem locorum ad suscipiendum eos censura simili, si necesse fuerit, appellatione remota cogatis. Volumus nihilominus et mandamus ut ad saepedictum monasterium accedentes, corrigatis diligentissime quidquid adhuc inveneritis corrigendum, et ita, Deum habentes prae oculis, ordinetis ut locus ipse debita de caetero valeat tranquillitate laetari. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus, etc. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, VI Idus Novembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXXVI. ABBATI ET CONVENTUI MONASTERII SANCTAE MARIAE DE CARRAZETO CISTERCIENSIS ORDINIS. Confirmat concessionem regis Legionensis. (Laterani, VI Kal. Novembris.) Charissimus in Christo filius noster A., rex Legionensis illustris, suis nobis litteris intimavit quod cum castrum de Ventosa, ex parte in possessionibus monasterii vestri situm, quod desertum fuerat ab antiquo, reaedificare ac in eodem populum congregare coepisset, idem attendens quod castro populato praedicto, tam vos quam alia loca religiosa vicina et villae nihilominus adjacentes ex eo paterentur non modicam laesionem, poenitentia ductus, destitit ab incoepto, vobis et aliis locis religiosis ac adjacentibus villis concedens ne unquam in posterum ibidem populus collocetur, super hoc vobis et aliis fieri faciens publicum instrumentum. Qui etiam nobis humiliter supplicavit ut ad stabilitatem perpetuam concessionem ipsius apostolico dignaremur munimine roborare. Nos igitur paci et quieti monasterii vestri providere volentes, ac devotionem regiam commendantes, concessionem eamdem ad perpetui roboris firmitatem auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis infringere vel ei, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VI Kal. Novembris, anno tertio decimo.

CLXXVII. ADULPHO QUONDAM COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Conceduntur ei quaedam gratiae. (Laterani, II Idus Novembris.) Ad hoc exemplaria coelestis imaginis in divinis voluminibus sunt descripta ut ea non solum venerari curemus, sed etiam imitari, non tam auditores verborum quam rerum factores effecti; quia non auditores legis, sed factores, justi sunt apud Deum. Sacra quippe Scriptura docente, didicimus quod in arca foederis Domini cum tabulis legis virga continebatur et manna; quoniam in pectore summi pontificis, quod per arcam foederis designatur, cum scientia legis divinae debet virga correctionis et manna dulcedinis contineri, ut sciat vulneribus sauciati oleum infundere super vinum, et quem novit ex rigore percutere, sciat etiam ex benignitate sanare, humiliando superbos et humiles erigendo. Hinc est igitur quod licet in eo non parum deliqueris quod sine nostra licentia speciali, quin etiam contra nostram prohibitionem expressam, Ottone dimisso, adhaesisti Philippo; quia tamen impositam tibi propter hanc culpam a sede apostolica disciplinam patienter hactenus et humiliter supportasti, dignam pro meritis poenitentiam peragendo, ac per hoc quod idem Otto contra nos indigne se gerit, qui eum toto conamine studuimus promovere, validissime praesumatur quod etiam contra te indigne se gessit, qui promotionis ipsius inter homines fueras prima causa, post rigorem justitiae tibi rorem misericordiae instillare volentes, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus ut cum de mandato nostro non fueris a pontificali ordine degradatus, sed ab officio tantum pontificali remotus, liceat tibi cum pontificalibus celebrare, paleo duntaxat excepto, et ex permissione pontificis vel abbatis in cujus dioecesi vel coenobio fueris constitutus, clericos vel monachos tibi canonice praesentatos ad minores ordines promovere, benedicere vestes, et vasa sacrare. In quibus omnibus illam te custodire volumus honestatem et modestiam adhibere ut scandalum evitando sic interdum prodesse possis aliquibus ut nullis omnino velis obesse. Ad haec etiam tibi concedimus ut si citra curam pontificalis officii evocatus fueris ad aliquam ecclesiasticam dignitatem, licenter illam assumas; sed, si ad praesulatum fueris postulatus, illium suscipere non praesumas nisi de alia Romani pontificis indulgentia speciali, qui super hoc suo discreto consilio providebit quod viderit expedire. Tu ergo talem te studeas in omnibus exhibere ut gratiae tibi factae aut etiam faciendae non reddaris ingratus, sed ad haec et alia forte majora dignus et idoneus comproberis. Nulli ergo, etc., nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Id. Novemb., anno tertio decimo.

CLXXVIII. MAGISTRIS PALMARIO ET RICARDO CANONICIS LUCANIS. De presbytero contra sententiam latam tergiversante. (Laterani, XVI Kal. Decembris.) Inter dilectos filios plebanum et clericos de villa Basilica ex una parte ac forensem presbyterum Lucanae dioecesis ex altera super ecclesia Sancti Genesii de Boellio dudum quaestione suborta, cum dilecti filii prior et magister Zenobius subdiaconus noster canonicus Sancti Fridiani Lucani de nostro eam examinassent mandato, tandem de meritis ipsius sufficienter instructi, electionem rectoris ipsius Ecclesiae, cum aliis quae in eorum sententia continentur, plebi supradictae villae adjudicare curarunt, dictum presbyterum ab eadem sententialiter removentes. Quin cum ab eorum sententia nostram audientiam appellasset, ei demum in nostra praesentia constituto dilectum filium Angelum subdiaconum et capellanum nostrum concessimus auditorem. Et quia quaedam, quae contra praelibatam sententiam opponebat, asseruit se coram eo probare non posse, idem subdiaconus probationes suas recipiendas Pratensi praeposito suoque collegae commisit, nihilque coram ipsis probato, partes denuo ad ipsius subdiaconi praesentiam redierunt. Et praedictorum plebani et clericorum procuratore petente praefatam sententiam confirmari, eo quod idem presbyter in probatione defecerat objectorum; ipso autem presbytero in contrarium asserente quod probationes suas producere coram eodem praeposito et collega ipsius ex causa rationabili recusarat, eo quod contra mandatum suum procurator ejus convenerat in judicem in quem non debuit convenire, subdiaconus ipse, ad convincendam ejus astutiam, alias ei duxit inducias concedendas, infra quas probaret, si vellet, coram aliis judicibus ea quae coram prioribus non probarat. Super quo dictus presbyter apud subdiaconum memoratum, proprio procuratore dimisso, recessit. Sed hujusmodi procurator, licet vellet in judices convenire, litteras tamen accipere denegavit.

Interim autem saepefato presbytero in urbe callide latitante, procurator supradictae plebis apud subdiaconum saepedictum diu fatigatus instabat ut procederet contra illum; sed respondente ipso quod jam esset officio suo functus, dilectus filius Alatrinus subdiaconus et capellanus noster denuo sibi concessus auditor a nobis citari jussit presbyterum memoratum; eoque coram ipso minime comparente, eum nec procurator ejus saepius requisitus litteras vellet accipere deferendas ad judices coram quibus objecta contra sententiam probarentur, praemissa nobis ex ordine recitavit. Nos autem priori Sanctae Reparatae ac M. canonico Lucanis injunximus ut eamdem sententiam, quemadmodum erat justa, exsecutioni mandarent. Sed idem presbyter ex illa clausula, quemadmodum erat justa, diffugii occasionem assumens, ad sedem apostolicam appellavit. Propter quod sententia ipsa non exstitit exsecutioni mandata. Cum autem postea coram dilecto filio G. subdiacono et capellano nostro ad impugnandam supradictam sententiam quasdam exhibuisset litteras venerabilis fratris nostri episcopi Florentini, ex quibus colligi videbatur quod praedictus magister Zenobius tempore latae sententiae fuerat excommunicationis sententia innodatus, litteris tamen circa tenorem atque sigillum appensum habitis manifeste suspectis, pronuntiavit subdiaconus antedictus de consilio sapientium saepedictum presbyterum, qui diutius super ipso negotio litigando hujusmodi litteras nunquam duxerat exhibendas, contra supradictam sententiam nullatenus ulterius audiendum; perpetuum super hoc eidem silentium imponendo. Et licet eidem presbytero ab ipsa sententia provocanti dilectus filius S. subdiaconus et capellanus noster fuerit post haec concessus auditor, nunquam tamen per se aut procuratorem idoneum, exspectatus diutius, comparuit coram eo. Nuper etiam, licet quidam laicus, cui pro presbytero memorato clamanti dilectum filium Rainaldum acolythum et capellanum nostrum concessimus auditorem, quoddam coram eo exhibuerit instrumentum, in quo in verbo veritatis idem presbyter fatebatur se illa corporis infirmitate gravatum quod sedem non poterat apostolicam visitare, ad defensionem tamen illius nihil aliud allegavit. Volentes igitur finem imponi hujusmodi controversiae toties suscitatae, ne saepedictus presbyter lucrum de tanta tergiversatione reportet, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem presbyterum contra dictam sententiam nullatenus audientes, sententiam ipsam appellatione remota exsecutioni mandetis, contradictores per censuram ecclesiasticam compescentes.

Datum Laterani, XVI Kalend. Decembris, anno tertio decimo.

CLXXIX. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO. De reducendis monialibus in monasterium de Lorbano. (Laterani, XVII Kal. Decembris.) Causam, quae vertebatur inter abbatem et monachos de Lorbano ac illustrem reginam Tarasiam, post multas commissiones tibi duximus delegandam: qui diligenter in illa procedens, eam nobis remisisti sufficienter instructam. Nos igitur utriusque partis attestationibus et allegationibus intellectis, ita duximus sententialiter providendum, ut quia constitit nobis praefatos abbatem et monachos per vim et metum fuisse coactos monasterium de Lorbano deserere disponendum praedictae reginae, quae, sicut conata fuerat ab initio, sic demum quasdam in illud monachas introduxit, quas tanquam propriam familiam ibi continet et gubernat, illis honeste remotis ab ipso, iidem abbas et monachi reducantur in illud et restituantur ad plenum, ita quod ejus bona dilapidare non possint, debitis tamen ab ipsa regina solutis quae propter justas et moderatas expensas necessario contraxerunt. Cum autem plenam fuerint restitutionem adepti, quia probatum est evidenter praedictum monasterium per eosdem abbatem et monachos multis et magnis criminibus irretitos in spiritualibus et temporalibus esse collapsum, ipsi de illo protinus excludantur, et per monasteria quae bene sint ordinata singuli collocentur, ut et locus inquinatus ab ipsis ab eorum spurcitiis emundetur, et ipsi in locis aliis dignam agant poenitentiam pro peccatis; quatenus, hac adhibita providentia, nec libertas ecclesiastica per saecularem insolentiam ancilletur, nec enormes excessus remaneant incorrecti. Monasterio denique sic vacante, si saepedicta regina fervore religionis accensa voluerit illud, a debitis liberando, tam in officinis quam aliis necessariis taliter praeparare quod conventus quadraginta monialium possit in eo secundum statuta Cisterciensis ordinis congrue sustentari, moniales praedictae de nostra licentia reducantur in illud, et secundum institutiones praedicti ordinis disponantur. Alioquin per honestos monachos nigri ordinis de diversis monasteriis assumendos idem monasterium reformetur. Volentes igitur ut haec quae provide sunt statuta per sollicitudinem tuam fideliter impleantur, fraternitati tuae, de qua plenam fiduciam obtinemus, per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ea sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo facias adimpleri, contradictores, si forsitan apparuerint, sive mulieres fuerint, sive viri, per censuram ecclesiasticam compescendo. Quod si praedicti abbas et monachi secundum praescriptam formam redire noluerint, tu in caeteris mandatum apostolicum prosequaris.

Datum Laterani, XVII Kal. Decembris, anno tertio decimo.

CLXXX. NOBILI MULIERI BLANCHAE COMITISSAE CAMPANIAE. Confirmatur compositio facta cum rege. (Laterani, X Kal. Decembris.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecta in Christo filia, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, compositionem inter te ac charissimum in Christo filium nostrum Philippum regem Francorum illustrem super custodia nati tui, et ab ipso nato eidem regi hominio faciendo, et quibusdam aliis articulis initam, sicut provide facta est et ab utraque parte sponte recepta et juramento firmata, et in authenticis exinde confectis plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Decembris, anno tertio decimo.

CLXXXI. EPISCOPO TIBURTINO. Quod filius censendus est quem pater et mater publice recognoverunt. Per tuas nobis litteras intimasti quod cum T. Tiburtinus civis quamdam per septennium habuerit concubinam, nec prolem interim susceperit ex eadem, ac ipsa postmodum divertens ab eo, ad ipsum post non multum temporis rediisset, filium quem reversa in domum ipsius peperit, ex eo se asseruit suscepisse. Qui licet a principio dixerit illum nequaquam filium suum esse, cum mulier illa per septennium eidem cohabitans ex eo minime concepisset, mulieris tandem et aliorum devictus instantia, eum suum filium recognovit, Rainaldum eum nomine appellando. Cum autem idem Rainaldus ad virilem pervenisset aetatem, ac domum Saturnellae sororis ipsius T. frequentaret, quae ipsum nepotem suum publice nominabat, et Sophiam ipsius Saturnellae filiam, cum qua quotidianam conversationem habuerat, in vinea invenisset, arrhavit et carnaliter cognovit eamdem. Quod cum pervenisset ad notitiam Saturnellae, acriter increpavit urtumque; et apud se filiam retinens, supradictum R. removit a domo. Cum autem mater ipsius Rainaldi accepisset quod pater ejusdem Sophiae dicto R. graviter minabatur, in civitatis platea juravit publice coram multis quod Rainaldus supradictam Sophiam propinquitatis linea minime contingebat, affirmans sub virtute praestiti juramenti se de alio quam de supradicto T. antefatum suscepisse Rainaldum. Cum ergo nos duxeris consulendos an mulieris assertioni standum sit in hac parte, et an memoratus R. supradictam Sophiam habere valeat in uxorem, insinuatione tibi praesentium respondemus quod cum idem Rainaldus, quem dicta mulier filium dicti T. primitus constanter asseruit, et ille, ipsius praecipue devictus instantia, ipsum suum filium publice recognovit, filius dicti T. nominatus communiter fuerit et habitus ab ambobus, ejusdem mulieris jurationi postmodum in contrarium praestitae non est standum, cum nimis indignum sit, juxta legitimas sanctiones, ut quod sua quisque voce dilucide protestatus est, id in eumdem casum proprio valeat testimonio infirmare. Unde apparet per consequentiam quod praedictus R. memoratam Sophiam, cujus prima facie praesumitur consobrinus, habere non potest aliquatenus in uxorem.

Datum Laterani, v. Kal. Decembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXXXII. ABBATI SANCTI VICTORIS, CANCELLARIO, ET DECANO SANCTI MARCELLI PARISIENSIS. Confirmatur epistola 147 libri XII. (Laterani, II Kal. Decembris.) Cum causam, quae inter monasterium Sancti Martini de Campis et archipresbyterum ecclesiae Sancti Jacobi Parisiensis, cujus jus patronatus ad ipsum monasterium pertinet, super medietate proventuum ejusdem ecclesiae, quam in ea sibi monasterium vindicabat, dilecto filio abbati Sancti Joannis de Valleia, archidiacono et cantori Carnotensibus olim duxerimus commitendam, ipsi demum de meritis causae redditi certiores, habito prudentum consilio, supradictum archipresbyterum ad reddendum annuatim monasterio antefato medietatem omnium proventuum ecclesiae Sancti Jacobi condemnarunt. Super qua sententia cum tam coram judicibus delegatis a nobis quam coram nobis diutius fuerit litigatum, nos demum iis quae utraque pars proposuit intellectis, de fratrum nostrorum consilio sententiam praedictorum judicum approbantes, archipresbyterum antedictum super medietate omnium proventuum ecclesiae suae annuatim monasterio Sancti Martini reddenda sententialiter meminimus condemnasse, dilectis filiis abbati et priori Sancti Germani de Pratis et magistro Roberto de Corzon canonico Parisiensi nostris dantes litteris in mandatis ut quod fuit a nobis sententialiter diffinitum facerent appellatione remota inviolabiliter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Cum autem archipresbyter, sicut exsecutores ipsi per suas nobis litteras intimarunt, saepedictam proventuum medietatem monasterio integraliter solvere detrectaret, et ad querimoniam monasterii ejus saepius iteratam ipsi archipresbyterum pluries monuissent ut apostolico mandato parendo, a monasterii super hoc inquietatione cessaret, ac eidem satisfaceret de subtractis, et id postea sub excommunicationis poena et saepe mandassent, quia tamen archipresbyter, eorumdem monitis vilipensis, nostrae praesumebat sententiae obviare, parochianos suos contra monachos Sancti Martini ad ecclesiam Sancti Jacobi pro suis accedentes justitiis nequiter incitando, eum excommunicationis vinculo innodarunt, facientes per dilectum filium archidiaconum Parisiensem in universis Parisiensibus ecclesiis excommunicatum publice nuntiari. Unde, cum nuper idem archipresbyter ad nostram praesentiam accessisset, recepto ab ipso corporaliter juramento, juxta formam Ecclesiae ipsi fecimus beneficium absolutionis impendi, firmiter injungentes eidem sub debito praestiti juramenti ut medietatem omnium proventuum ecclesiae Sancti Jacobi, nulla prorsus vel pro expensis vel pro alia causa deductione facta, reddat integraliter annuatim monasterio memorato. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus faciatis idem sublato appellationis obstaculo adimpleri, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam compescentes: ita videlicet quod si dictus archipresbyter mandato nostro praesumpserit ulterius obviare, tam pro perjurio quam pro praesumptione hujusmodi ipsum appellatione remota poena canonica castigetis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani II. Kal. Decembris, anno tertio decimo.

CLXXXIII. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS PER HISPANIAM CONSTITUTIS. De subsidio praestando regibus adversus Sarracenos. (Laterani, IV Idus Decembris.) Significavit nobis dilectus filius Fernandus primogenitus charissimi in Christo filii nostri Aldefonsi illustris regis Castellae quod ipse militiae suae primitias omnipotenti Deo desiderans dedicare, ad exterminandum inimicos nominis Christiani de finibus haereditatis ipsius, quam impie occuparunt, intentionis studium toto conamine satagit impertiri, suppliciter postulans et devote requirens ut ei ad hoc opus fideliter consummandum et nos ipsi apostolicum impendamus suffragium et ab aliis faciamus opportunum subsidium exhiberi. Nos igitur pium ejus propositum in Domino commendantes, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus reges et principes vestros, qui non sunt cum illis ad treugas observandas astricti, ad opus simile peragendum sedulis exhortationibus inducatis, monentes ex parte Dei et nostra subditos vestros, et in remissionem eis omnium peccaminum injungentes, quatenus tam praefato primogenito regis Castellae quam aliis regibus et principibus vestris ad hoc opus salubriter intendentibus necessarium impendent auxilium in rebus pariter et personis, ut per haec et alia bona quae fecerint, coelestis regni gloriam consequi mereantur. Pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos qui propria devotione undecunque processerint ad idem opus fideliter exsequendum. Taliter autem studeatis exsequi quod mandamus ut sollicitudo vestra clareat in effectu, nosque devotionem vestram valeamus merito commendare.

Datum Laterani, IV Idus Decembris, anno tertio decimo.

CLXXXIV. CONSTANTINOPOLITANO PATRIARCHAE. Ne Graeci faveant Michalicio. (Laterani, VII Idus Decembris.) Ex litteris charissimi in Christo filii nostri Henrici Constantinopolitani imperatoris illustris nostro est apostolatui reseratum quod Michalicius, fidelitate quam eidem praestiterat imperatori contempta, hominibus ejus minime diffidatis, et spreto nihilominus juramento quod eidem imperatori et E. fratri ejus, cui idem Michalicius filiam suam primogenitam tradiderat in uxorem, praestiterat, A. imperii comestabulum cum militibus et aliis usque centum in dolo capiens, quosdam flagellavit ex ipsis, quosdam retrusit in carcerem, et quibusdam nequiter interfectis, comestabulum ipsum cum tribus aliis et capellano suo, quod est horribile dictu, suspendit in cruce. His autem ad nequitiam postmodum animatus, Latinorum fretus potentia, qui cupiditate caecati ad ipsum Michalicium confugerunt, castra ejusdem imperatoris obsedit, villas combussit, et omnes Latinos presbyteros quos capere potuit, et quemdam electum in praesulem et etiam confirmatum, fecit capitibus detruncari. Praeterea Lascarus, qui pro imperatore se gerit, stipatus viribus Latinorum, qui postpositis Dei timore ac hominis reverentia, spretis etiam stipendiis quae idem imperator ipsis poterat exhibere, ab inimicis ejus recepere majora quam ipse illis valeat erogare, quemdam de principibus ejus cepit, et ut dicitur, excoriari fecit eumdem. Quia vero si Graeci recuperarent imperium Romaniae, terrae sanctae succursum pene penitus impedirent, ne occasione succursus ipsius iterum perderent locum et gentem, cum et antequam idem imperium a Graecis translatum fuerit ad Latinos, ipsi a nobis saepe moniti et rogati nunquam terrae sanctae voluerint subvenire, quin etiam Isachius imperator ob gratiam Saladini fieri fecerit in urbe Constantinopolitana meskitam; et quia si possent exterminare Latinos, in apostasiae suae vitio fortius perdurarent in odium Latinorum, quos etiam nunc canes appellant, sicque novissimus error fieret pejor priore, cum submurmurare non cessent quod per apostolicae sedis ingenium exercitus Latinorum in Constantinopolim declinaverit captivandam, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus Latinos diligenter moneas, inducas, et eis sub poena excommunicationis injungas ne Graecis, et praesertim praefato Michalicio, qui faciendo necari presbyteros laqueum excommunicationis incurrit, contra imperatorem praedictum vel fideles ipsius auxilium praebeant vel favorem, commonens nihilominus imperatorem eumdem ut ipsis congrua stipendia subministret, ne se ad Graecos transferre prae inopia compellantur; illos autem qui tua monitione contempta Graecis contra eumdem imperatorem et fideles ipsius praesumpserint adhaerere, per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescere non postponas; ita quod sententias quas propter hoc tuleris in eosdem nullus relaxare praesumat, nisi de mandato sedis apostolicae speciali.

Datum Laterani, VII Idus Decembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

In eumdem modum scriptum est archiepiscopis, episcopis, et dilectis filiis universis praelatis Romaniae per totum, usque captivandum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque compescatis; ita ut si qui propter hoc laqueum excommunicationis incurrerunt, et postmodum redierint ad cor, offerentes se mandatis Ecclesiae parituros, auctoritate praesentium juxta formam Ecclesiae ipsis absolutionis beneficium impendatis.

Datum Laterani, VII Idus Decembris, anno tertio decimo.

CLXXXV. SALIMBRIENSI EPISCOPO, ET SANCTAE MARIAE DE BLAKERNA ET SANCTI GEORGII DE MANGONIA DECANIS CONSTANTINOPOLITANIS. De unione Ecclesiae Medensis cum Verisiensi. (Datum, ut in alia. ) Cum Ecclesia Verisiensis, quae metropolitica est praedita dignitate, in redditibus sit exsilis, ne prae nimia paupertate in ea nomen episcopale vilescat, nobis fuit humiliter supplicatum ut Medensem Ecclesiam in ejus provincia constitutam eidem adjungere dignaremur, cum nondum quisquam ejus regimini sit praefectus. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si eam vacare ac de ipsius provincia esse constiterit, curam ejusdem dilecto filio Varisiensi electo auctoritate apostolica committatis ut eam teneat commendatam donec de illa nos vel successores nostri aliter duxerimus disponendum; ita quod distrahendi vel alienandi quoquo modo possessiones ipsius nullam habeat penitus potestatem, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum, ut in alia per totum.

CLXXXVI. SALIMBRIENSI EPISCOPO. De dividendis proventibus ecclesiasticis. (Laterani, VII Idus Decembris.) Cum clerici prae nimia paupertate non valeant, sicut dicitur, apud Constantinopolim remanere, nobis fuit humiliter supplicatum quatenus decimas et quintas decimas inter venerabilem fratrem nostrum Constantinopolitanum patriarcham et ipsos clericos dividi congrue faceremus, ut de ipsis valeant sustentari. Quocirca praesentium tibi auctoritate mandamus quatenus, duobus tecum assumptis, quorum unus ab eodem patriarcha et alter ab ipsis clericis eligatur, componas una cum illis super his, si fieri poterit, infra mensem amicabiliter inter eos; alioquin ex tunc tu et illi usque ad adventum legati, quem ad partes illas in brevi proponimus destinare, super eis auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo, de plano, sine strepitu litis, provide arbitremini quod utrique parti videritis expedire; ita quod si non omnes potueritis concordare, quod duo vestrum statuerint robur obtineat firmitatis, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si alterutra partium noluerit eligere arbitrium, tu nihilominus cum eo qui fuerit electus a reliqua praescripto modo procedas.

Datum Laterani, VII Idus Decembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CLXXXVII. PALENTINO ET BURGENSI EPISCOPIS, ET ABBATI DE MORIMUNDO CISTERCIENSIS ORDINIS. De benedictione monialium et praedicatione vetita abbatissis. (Laterani, III Idus Decembris. Nova quaedam nuper, de quibus miramur non modicum, nostris sunt auribus intimata, quod abbatissae videlicet in Burgensi et Palentinensi dioecesibus constitutae moniales proprias benedicunt, ipsarumque confessiones criminalium audiunt, et legentes Evangelium praesumunt publice praedicare. Cum igitur id absonum sit pariter et absurdum, nec a nobis aliquatenus sustinendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ne id de caetero fiat auctoritate curetis apostolica firmiter inhibere; quia licet beatissima virgo Maria dignior et excellentior fuerit apostolis universis, non tamen illi, sed istis, Dominus claves regni coelorum commisit.

Datum Laterani, III Idus Decembris, anno tertio decimo.

CLXXXVIII. NOBILI VIRO COMITI TOLOSANO. Ut haereticos de terris suis ejiciat. (Laterani, XVI Kal. Januarii.) Non decet tanti nominis virum super justis promissionibus suis desistere vel tepere, quin eas sic studiosus adimpleat prout factas sibi desiderat promissiones impleri. Cum igitur de terris tuis haereticos promiseris amovere, miramur non modicum et dolemus quod ipsi adhuc in terris eisdem, sicut accepimus, tua faciente negligentia, ne, te permittente, dixerimus, commorantur. Quia vero praeter animae tuae periculum, quod ex hoc posses incurrere, grave famae suae dispendium patereris, nobilitatem tuam rogamus, monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus exterminare a terris eisdem haereticos, prout te coram nobis promisisse recolimus, non postponas. Alioquin exterminatoribus eorumdem terras ipsorum noveris esse concessas divino judicio possidendas.

Datum Laterani, XVI Kalend. Januarii, anno tertio decimo.

CLXXXIX. NOBILI VIRO SIMONI COMITI LEICESTRIAE, DOMINO MONTISFORTIS. Ut censum exigat apostolicae sedi debitum. (Laterani, XV Kal. Januarii.) Ut tuae nobilitatis devotio, quam expertam habemus in multis, nobis sit semper obnoxior, ea tibi duximus committenda per quae nobis et apostolicae sedi possis et debeas amplius complacere. Ideoque nobilitati tuae, de qua plene confidimus, per apostolica scripta mandamus quatenus cum fideliorem te non possimus in ipsis partibus invenire, istud onus pro nobis assumas ut censum trium denariorum quos de unaquaque domo de terra contra haereticos acquisita sedes apostolica debet recipere annuatim fideliter colligas et reserves, ipsum nobis per fidelem nuntium transmissurus, vel assignaturus eis quibus per nostras litteras tibi duxerimus injungendum.

Datum Laterani, XV Kal. Januarii, anno tertiodecimo.

CXC. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Ut regalia restituat episcopis Aurelian. et Antissiodorensi. (Laterani, XVII Kal. Januarii.) Cum alii reges et principes rationes et libertates ecclesiasticas persequuntur, nos, fili charissime, te illis objicimus in exemplum quod eas in regno tuo custodis illaesas: propter quod et Dominus justus judex te ac regnum tuum hactenus custodivit illaesum, quin etiam magnifice augmentavit, nec augmentare ac custodire desistet quandiu tu et haeredes tui fideliter curaveritis in hoc laudabili proposito permanere, quod et apud Deum est meritorium et apud homines gloriosum. Nam, si ad regna vicina pariter et remota oculos tuae considerationis extendas, manifeste videbis quam graviter Deus illa contriverit quorum reges et principes rationes et libertates ecclesiasticas infringere praesumpserunt. Nuper autem, quod dolentes referimus nostris est auribus intimatum quod tua regalis sublimitas contra venerabiles fratres nostros Antissiodorensem et Aurelianensem episcopos indignata rem agi praecepit non utique sui moris, sed nec etiam sui juris, dum eorum saisiri fecisti regalia, imo etiam quaedam alia praeter illa; cum nedum de aliquo foris facto confessi fuerint vel convicti, nec etiam ad satisfaciendum commoniti vel inducti, levi occasione praetensa, quod quidam eorum milites in tuo exercitu constituti ad locum, quem eos adire praeceperas, ire cum aliis noluerunt, absentibus eisdem episcopis per licentiam a te liberaliter impetratam. Et cum tam per seipsos quam etiam per venerabiles fratres nostros Senonensem archiepiscopum et coepiscopos suos tibi humiliter supplicaverint ut faceres eis reddi regalia sic subtracta, paratis postmodum curiae tuae subire judicium, sicut in talibus fieri consuevit, tu supplicationes eorum admittere noluisti, sed cogis eos miserabiliter exsulare. Propter quod ipsi de prudentum virorum consilio terram tuam in eorum dioecesibus constitutam supposuerunt ecclesiastico interdicto; sed nec sic potuerunt a te satisfactionem aliquam obtinere: unde coacti sunt apostolicum patrocinium implorare. Quocirca serenitatem tuam rogandam duximus et monendam, in remissionem tibi peccaminum injungentes, quatenus pro divini nominis gloria et apostolicae sedis honore facias praefatis episcopis subtracta restitui universa, et eos secundum consuetudinem approbatam juste ac modeste tractari, donando, nobis intercedentibus, pro Deo et propter Deum, si quam praefati pontifices adversum te commiserunt offensam, ne hac occasione contingat inter regnum et sacerdotium scandalum exoriri; quia non in majoribus tibi curabimus grata, favente Domino, vicissitudine respondere.

Datum Laterani, XVII Kalend. Januarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXCI. ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS ECCLESIAE SENONENSIS. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Scribimus charissimo in Christo filio nostro Philippo illustri regi Francorum quod cum alii reges et principes rationes et libertates ecclesiasticas persequuntur, nos eumdem regem illis objicimus in exemplum quod eas in regno suo custodit illaesas: propter quod et Dominus justus judex ipsum, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque in finem. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praefatum regem ad hoc moneatis prudenter et efficaciter inducatis quod super his Deo et Ecclesiae satisfaciat ut tenetur, impendentes, auctoritate nostra suffulti, praedictis episcopis in jure suo consilium et auxilium opportunum, ne vigor ecclesiasticae libertatis per novae praesumptionis insolentiam violetur.

Datum, ut in alia per totum.

CXCII. ATHENIENSI, NEOPATRENSI, ET LARISSENO ARCHIEPISCOPIS, ET DAVALIENSI, FERMOPILENSI, AVALONENSI, SYDONIENSI, GASTORIENSI, ET ZARATORIENSI EPISCOPIS, ET THEBANO, CITRENSI, NAZORESCENSI, ET VALACENSI ELECTIS. De resignationibus ecclesiarum factis per nobiles Thessalonicenses. (Laterani, XII Kal. Januarii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, venerabiles fratres archiepiscopi et episcopi, et dilecti in Domino filii electi, vestris justis precibus inclinati, resignationem ecclesiarum, monasteriorum, possessionum cum pertinentiis suis, nec non etiam presbyterorum et ecclesiasticarum personarum cum omni jure suo, quam nobiles viri principes et barones commorantes a confinio Thessalonicensis regni usque Corinthum in manus venerabilis fratris nostri Constantinopolitani patriarchae, consentiente ac approbante charissimo in Christo filio nostro Henrico Constantinopolitano imperatore illustri (salvo tamen terrarum censu qui crustica Graeco vocabulo nuncupatur, et dudum solvebatur a Graecis), unanimi voluntate fecerunt, sicut provide facta est, et vos eam juste ac pacifice obtinetis, vobis et per vos ecclesiis vestris auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc. Si quis autem, etc., usque incursurum.

Datum Laterani XII Kal. Januarii, anno tertio decimo.

CXCIII. S. G. POTESTATI, CONSILIARIIS, ET UNIVERSO POPULO PISANIS. Ne Ottoni imperatori excommunicato dent favorem. (Laterani, XI Kal. Januarii.) Per vestras nobis litteras intimastis quod, cum sacrosanctae Romanae Ecclesiae in omnibus et per omnia fidelissimi exstiteritis hactenus, et illaesa modis omnibus servaveritis jura ejus, credere non debuimus quod apostolicae sedis jura velletis, sicut nec convenit, usurpare, ad cujus honorem atque profectus tanto vos decet intendere quanto civitas vestra per eam majora dignoscitur commoda recepisse; adjicientes quod mirari non debuimus vel moveri, si nobilem virum marchionem Calaritanum, quem ad jurisdictionem diximus apostolicam pertinere, super quaestionibus quae pro parte communitatis vel specialium personarum contra ipsum plerumque moventur, ad examen nostrorum (non) permisistis judicium evocari. Nam idem marchio, cum vester civis existat et de vestra sit civitate, in qua domicilium obtinet, oriundus, et pater ac avus ejus vestri concives exstiterint, super quibusdam conventionibus quas cum plerisque vestris civibus Pisis fecit, fori praescriptione nequaquam opposita, nec aliquo privilegio allegato, coram vestrae civitatis judicibus voluntarie suscepit judicium sicut civis, et lite postea contestata, sponte subivit calumniae juramentum; ita quod mutuis interrogationibus et responsionibus interpositis, aliquatenus habuit dicta causa processum. Unde, cum de jurisdictione Sardiniae nulla fuerit quaestio ab ipsius marchionis parte tractata, et non suum judicem quisque suum faciat ejus sponte judicium subeundo, non est verisimile quod coactus exstiterit sub vestrorum examine judicum super aliquibus quaestionibus respondere: propter quod juxta quod scripsimus non creditis nos scripsisse, si quae praemissa sunt ad nostram notitiam pervenissent. Cum itaque de nostra misericordia, sicut filii et famuli fidelissimi, super his omnibus confidere vos dicatis, nobis humiliter supplicastis ut aures nostras vestris precibus inclinantes, super his quae venerabili fratri nostro Florentino episcopo super facto dicti marchionis injunximus, vobis et civitati vestrae dignaremur taliter providere quod in excommunicationis sententiam incidere non possetis, et promptissimos vos semper inveniremus ad nostra mandata et beneplacita exsequenda. Ex his itaque, quod gaudentes referimus, si dictis facta respondeant, intelleximus evidenter quod beneficiorum apostolicae sedis esse non vultis ingrati, nec jurisdictionem vobis in Sardiniam vindicare, seu etiam excommunicationis sententia innodari. Verum, si proposito illi duxeritis insistendum ut contra nos et Romanam Ecclesiam Ottoni dicto imperatori excommunicato et maledicto, qui qualem post factum benefactoribus suis vicem rependat opera manifestant, impenderitis auxilium ad regnum Siciliae occupandum, nec ingratitudinis vitium neque poenam ob hoc contra vos et civitatem vestram statutam, nec etiam excommunicationis sententiam possetis procul dubio evitare.

Quocirca devotionem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus tam saluti vestrae quam famae nec non etiam utilitatibus vestris provide consulentes, taliter in devotione Romanae Ecclesiae persistere studeatis, ab ejusdem excommunicati vos auxilio subtrahendo, a cujus fidelitate jam estis per censuram canonicam et denuntiationem apostolicam absoluti, ut nec notam ingratitudinis nec excommunicationis sententiam seu poenam aliam incurratis. Nos enim non mutamus, sed roboramus sententiam quam per alias vobis litteras fecimus intimari. Super eo vero pro quo nobis humiliter supplicastis, ut providere vobis super mandato quod dicto episcopo fecimus dignaremur, ita duximus providendum, quod eidem episcopo nostris damus litteris in mandatis ut audiat super excusationibus vestris et his quae proposita fuerint ex adverso quae utraque pars duxerit proponenda, et illa nobis, dummodo interim vos contra mandatum nostrum minime procedatis, fideliter intimare procuret ut, utriusque partis rationibus intellectis, quod statuendum fuerit statuamus. Illud autem pro certo noveritis, quia, sicut jurisdictionem nostram nobis subtrahi nolumus, ita rationem vestram vobis volumus conservari, ne forte, quod absit! inde nascantur injuriae unde jura nascuntur.

Datum Laterani, XI Kalend. Januarii, anno tertio decimo.

Scriptum est super hoc episcopo Florentino in eumdem fere modum ut in alia, usque in finem, verbis competenter mutatis. Alioquin, in negotio ipso procedas juxta quod per alias tibi litteras est injunctum.

CXCIV. GIMMUNDO MILITI ALATRINO. Clerici defuncti patrimonium pertinet ad ejus haeredes. Cum inter oeconomum Sancti Stephani de Alatro ac te nomine bonae memoriae Heleazari canonici Sancti Pauli Alatrini super acquisitionibus praefati Heleazari coram venerabili fratre nostro Verulano episcopo ex delegatione nostra quaestio verteretur, idem auditis hinc inde propositis, receptis testibus et eorum depositionibus publicatis, causam ipsam ad nostrum remisit examen sufficienter instructam. Tibi ergo et procuratori praefati oeconomi in nostra praesentia constitutis dilectum filium nostrum A. subdiaconum et capellanum nostrum concessimus auditorem. Coram quo proposuit procurator oeconomi antedicti, sicut et propositum fuerat coram episcopo memorato, quod cum Heleazarus memoratus administrationem et praelaturam habuerit in praefata ecclesia Sancti Stephani, de bonis ejus disponens pro suae arbitrio voluntatis, et antequam in ipsa ecclesia fuerit institutus, pauper exstiterit, et postmodum acquisierit plurima, dives factus, praesumi non immerito poterat quod de bonis ipsius ecclesiae illa fuerant acquisita: quod tam per depositiones testium, qui dixerunt dictum Heleazarum defraudasse plura de bonis ecclesiae supradictae ac ea in suis acquisitionibus erogasse, quam etiam per famam publicam astruere nitebatur. Unde dicebat ea quae dictus Heleazarus acquisierat, ad eamdem ecclesiam pertinere, postulans illa, terras videlicet de Pede montis in Acolis, de Torreta et ante Sanctum Quintianum a flumine, ac domum quam tenet Grimaldus, adjudicari eidem. Quia etsi expresse illa in initio causae petita non fuerint, quia tamen ea constat saepedictum Heleazarum habuisse, cum ipsius acquisita petita exstiterint et haec acquisisse de bonis ecclesiae praesumatur, ea merito intelliguntur fuisse petita. Nec obstare dicebat quod dictus lle. fuerat ad ecclesiam Sancti Pauli translatus, cum simplex tantum canonicus ibidem existens, in tantum tenues redditus receperit ab ipsa quod ex ipsis vix sibi poterat in necessariis providere, nedum quod exinde potuerit tot et tantas possessiones emisse; adjiciens etiam privatae personae prodesse non posse, si de bonis secundae ecclesiae fuerunt aliqua acquisita. Porro ex parte tua fuit propositum ex adverso quod super petitione incerta certa sententia non poterat promulgari, sed potius debebas absolvi, cum contra te probatum non exstiterit quidquam certum. Nam quid vel quantum de bonis ecclesiae Sancti Stephani praefatus Haleazarus in suis acquisitionibus erogarit, nec per testes, nec modo aliquo est ostensum. Praeterea, cum saepedictus Heleazarus a supradicta ecclesia Sancti Stephani fuerit ad ecclesiam Sancti Pauli translatus, et quoddam feodum obtinuerit ab eadem, in qua per triginta fere annos permansit, et in quibusdam bonis successerit patri suo, ex quorum proventibus possessiones aliquas comparavit, sicut testes tui deposuerant evidenter, elisa erat praesumptio quam opposuit pars adversa, cum constet eumdem Heleazarum aliunde bona quae habuit acquisisse, praesertim cum eum habuisse vel acquisisse aliquid non probetur dum in prima ecclesia resideret. sed eo potius tempore quo in secunda permansit. Unde, si pro aliqua illarum ecclesiarum praesumi deberet, praesumendum esset potius pro secunda; propter quod ab ipsius impetitione postulabas absolvi. Nos igitur his et aliis quae fuerant proposita coram auditore praedicto per relationem ipsius plenius intellectis, te ab impetitione oeconomi memorati et ipsius ecclesiae Sancti Stephani super acquisitionibus memoratis sententialiter absolventes, perpetuum illis silentium imponimus super eis. Nulli ergo, etc., nostrae diffinitionis, etc. Si quis autem, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XII Kalend. Januarii, anno tertiodecimo.

CXCV. LAONIENSI ET FINDBARENSI EPISCOPIS, ET ABBATI DE MAGIO LIMIRICENSIS DIOECESIS. Cassat electionem episcopi Ymilicensis. (Laterani, Nonis Januarii.) Dilectus filius W. Ymilicensis canonicus nostro dudum apostolatui reseravit quod Ymilicensi Ecclesia suo viduata pastore, concanonici sui de substituendi pastoris electione tractantes, ipsum unanimiter elegerunt. Qui, cum esset citra sacros ordines constitutus, venerabilis frater noster Casselensis archiepiscopus metropolitanus eorum episcopo Roffensi mandavit ut eum uno eodemque die ad tres sacros ordines promoveret. Quod cum ille non auso proprio, sed de mandato ipsius archiepiscopi perfecisset, demum idem archiepiscopus requisitus, consecrationis ei munus, hujusmodi ordinationis occasione praetensa, impendere recusavit. Unde fuit nobis humiliter supplicatum ut super hoc circa praefatum W. dignaremur de benignitate sedis apostolicae dispensare; maxime cum ad ordines ita suscipiendos non ex voluntatis propriae diceretur festinantia properasse, sed tam de magna necessitate quam de utili providentia pene omnium ibi praesentium se permiserit taliter ordinari, pro eo quod Ecclesiae Ymilicensi multiplex periculum imminebat si ejusdem W. citra presbyteratus officium ordinatio differretur. Licet autem contra normam ecclesiasticam in facto ipso enormiter fuisset excessum, de misericordia tamen, quae superexaltat judicio, venerabili fratri nostro Armachano archiepiscopo et episcopo Midensi et dilecto filio archidiacono Armachano dedisse recolimus in mandatis ut, inquisita super praemissis diligentius veritate, si rem invenirent taliter se habere ac eumdem W. alias idoneum et utilem Ecclesiae Ymilicensi, dispensative ipsi tribuerent licentiam consecrandi, et quidquid in hoc per eumdem invenirent archiepiscopum attentatum per suas nobis litteras intimarent, ut per eorum relationem certioris effecti, providere in eo, sicut esset expediens, curaremus. Ipsi vero vocatis quos noverant evocandos, et investigata plenius veritate, depositiones testium productorum utrinque ad nostram praesentiam transmiserunt. Quibus inspectis, intelleximus evidenter quod celebrata de praedicto W. electione, cum die sequenti fuisset idem W. a supradicto Roffensi episcopo ad ordinem subdiaconatus promotus, idem episcopus archidiacono et canonicis Ymilicensibus seorsim vocatis, dicens quod propter turbationem terrae ac multos malevolos, qui eidem W. insidias praeparabant, nolebat ipsum circa ordinem presbyteratus relinquere, juramento firmavit id supradictum archiepiscopum tam metu mortis ipsius W. quam propter imminens periculum Ymilicensis Ecclesiae praecepisse, et quod officialis ejusdem archiepiscopi ex parte ipsius episcopo memorato inhibuit ne jam dictum W. jam in subdiaconum ordinatum, tunc ad ulteriores ordines promoveret. Cui eodem episcopo respondente quod plus archiepiscopo, qui hoc ei ore suo mandaverat quam illi crederet in hac parte, extensa super altare manu, per sacrosancta juravit quod id mandaverat archiepiscopus saepedictus; et sic in diaconem et presbyterum W. saepedictum promovit. Probatum insuper sufficienter invenimus quod dictus archiepiscopus Joanni decano de Hely injunxit ut de praefato episcopo inhiberet ne dictum W. eo die quo ad tres ordines promotus exstitit, nisi ad subdiaconatus ordinem promoveret, eidem W. nihilominus inhibendo ne se promoveri ulterius pateretur. Verum, cum idem decanus ad Ymilicensem Ecclesiam accessisset, tam saepedicto episcopo, qui jam subdiaconos ordinarat, vocatis his qui erant in diaconos promovendi et silentio cunctis indicto, ex parte Dei ac archiepiscopi Cassellensis inhibuit ne tamdictum W. ad ulteriores ordines promoveret, quam praefato W. ne se promoveri ulterius sustineret. Constitit quoque nobis ex litteris judicum praedictorum quod saepefatus episcopus interrogatus in jure respondit quod archiepiscopus non mandarat eidem ut W. eodem die ad tres ordines promoveret, sed ex verbis archiepiscopi eum credidit illud velle. Hoc idem etiam dictus episcopus per suas nobis litteras intimavit. Praeterea ex ipsorum judicum litteris intelleximus quod idem episcopus ultro juravit in jure quod universa quae continebantur in ejusdem W. attestationibus vera erant. Ex litteris quoque tam supradicti archiepiscopi quam capituli Ecclesiae Ymilicensis accepimus quod cum tam super electione ac ordinatione saepedicti W. quam etiam super quibusdam ejus excessibus in concilio apud Kelmoelloco celebrato coram praefato archiepiscopo inter dictum W. et canonicos quaestio suborta fuisset, et demum ab utraque parte ad nostram audientiam appellatum, idem W., non exspectato termino quem appellationi suae duxerat praefigendum, supradictas a nobis litteras veritate tacita impetravit. Cum igitur ex praemissis nobis constiterit saepedictum Roffensem episcopum in pluribus deliquisse, tum quia sine mandato archiepiscopi, sicut ipse confessus exstitit, ad hujusmodi ordinationem inordinate processit; tum quia, etsi de archiepiscopi mandato constaret, cum illi hujusmodi dispensatio a canone minime sit permissa, quam ad solum Romanum pontificem non est dubium pertinere, ipsi obtemperare non debuit in hac parte; tum etiam quia cum reatu perjurii saepius variavit, jurando prius quod archiepiscopus id praeceperat et postea quod illud non mandaverat in judicio confitendo: ipsum de fratrum nostrorum consilio tandiu ab ordinandi suspendimus potestate donec nostram meruerit gratiam obtinere. Saepedictum quoque W. per falsitatis suggestionem et suppressionem etiam veritatis litteras supradictas a nobis intelleximus extorsisse. Suggessit siquidem nobis supradictum archiepiscopum episcopo memorato mandasse ut ipsum uno die ad tres ordines promoveret, de quo nobis non exstitit facta fides; quinimo contrarium, quod videlicet archiepiscopus id prohibuerit, fuit manifeste probatum. Nonnulla quoque vera suppressit, quod videlicet tam episcopo memorato quam sibi fuerit ex archiepiscopi parte prohibitum ne promoveretur nisi ad subdiaconatus ordinem illo die, quodque coram archiepiscopo super electione ac ordinatione ipsius quaestio mota fuisset, et tam a se ad certum terminum quam ab Ymilicensibus canonicis appellatum. Sed nec, sicut asseruit, quod urgens necessitas Ymilicensis Ecclesiae id exposceret demonstravit. Cum igitur illa expresserit et suppresserit quae si fuissent tacita vel expressa tales litteras minime dedissemus, per quod apparet ipsum exstitisse indignum gratia quam duxeramus ei ex benignitate apostolica faciendam, et eumdem constet nimis praesumptuose ad supradictos ordines irrepsisse, ab exsecutione diaconatus et presbyteratus ordinum, donec a nobis misericordiam obtinuerit, decrevimus manere suspensum, super electione de ipso ad Ymilicensem Ecclesiam illicite celebrata perpetuum illi silentium imponentes. Quia vero praefatum archiepiscopum circa haec non invenimus deliquisse, ipsius innocentiam commendamus. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis est sententialiter diffinitum faciatis, appellatione remota, inviolabiliter observari. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, Nonis Januarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXCVI. EPISCOPO ET GERVASIO ARCHIDIACONO SUESSIONENSI, ET ABBATI VALLIS CLARAE CISTERCIENSIS ORDINIS LAUDUNENSIS DIOECESIS. Prorumpens contra judicem arbitrio superioris puniatur. (Laterani, Nonis Januarii.) Dilectus filius Jacobus, electus Sancti Petri ad montes, ad apostolicam sedem accedens, gravem querelam contra dilectos filios Molismensem abbatem et J. archidiaconum Catalaunensem exposuit, asserens eos adversus ipsum in causa sua, quae fuerat illis commissa, perperam processisse. Cumque dilectus filius T. clericus Catalaunensis dioecesis cum litteris eorumdem continentibus causae processum ad nostram praesentiam accessisset, et idem Jacobus niteretur processum ipsum multipliciter improbare, relationem eorum in quibusdam asserens esse falsam, nos, quia praefatus clericus non habebat nisi ad contradicendum vel impetrandum mandatum, ad majorem cautelam processum ipsum nec confirmandum decrevimus nec cassandum, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus, partibus convocatis, et auditis hinc inde propositis, si praefatos judices inveneritis rationabiliter processisse, ipsorum confirmetis processum et faciatis illum per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, firmiter observari. Alioquin eo, sicut justum fuerit, irrito, juxta formam priorum litterarum in causa procedatis eadem facientes quod decreveritis firmitatem debitam obtinere. Si quos autem ex monachis propter hoc inveneritis excommunicationis vinculo innodatos, secundum formam Ecclesiae absolvatis, injungentes eisdem quod de jure fuerit injungendum. Quia vero saepe contingit quod contra falsam assertionem inique judicis innocens litigator veram non potest negationem probare, cum negantis factum per rerum naturam nulla sit directa probatio, ne falsitas veritati praejudicet aut iniquitas praevaleat aequitati, necessarium videtur et aequum ut cum quis legitimam exceptionem opponit, illam probare paratus, vel ad declinandum judicium, vel intentionem alterius elidendam, si forsan verbo vel facto ab illa recesserit, vel eam non probaverit infra terminum competentem a judice praefigendum, modestus judex non ante procedat quam super hoc instrumentorum vel testium cautelam adhibeat opportunam, per quam, si necesse fuerit, possit de veritate constare ut si contra relationem seu processum ipsius fuerit suborta contentio, hujusmodi probationibus ipsius judicis possit assertio roborari; quatenus hoc adhibitio moderamine, sic honestis et discretis deferatur judicibus quod per improbos et iniquos innocentum justitia non laedatur; et ne judicialis vilescat auctoritas, cum de litigatoris improbitate constiterit adversus assertionem judicis temere prorumpentis, juxta superioris arbitrium digna poterit animadversione puniri. Testes autem, etc. per censuram eamdem appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc. tu frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, Nonis Januarii, anno tertio decimo.

CXCVII. PRIORI ET FRATRIBUS SANCTORUM QUATUOR CORONATORUM. Confirmatur concordia. (Laterani, II Idus Decembris.) Cum super usu et jure parochiae inter vos et priorem ac conventum Lateranensem controversia verteretur, dilectum filium nostrum C. tituli Sanctorum Joannis et Pauli presbyterum cardinalem dedimus partibus auditorem. Qui petitiones audivit, et testes utrinque recepit, ac demum attestationibus publicatis et exhibitis instrumentis, nos ad talem concordiam vos et ipsos induximus, ut videlicet vos non extendatis jus et usum parochiae citra ecclesiam Sancti Nicolai de formis ex parte illa, nec citra arcum Joannis Basilii ex parte altera intra formam, et ipsi similiter ultra eosdem terminos versus vos jus et usum parochiae non extendant. Hanc ergo concordiam a nobis pro bono pacis provisam, et a vobis ut illis sponte receptam, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus, ita ut per eam non derogetur in aliis limitationi parochiae quam felicis memoriae Calixtus papa suo privilegio designavit. Statuentes ut nulli omnino, etc. nostrae provisionis et confirmationis, etc. usque incursurum

Datum Laterani, II Idus Decembris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXCVIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI IN HUNGARIA CONSTITUTIS. Confirmatur commutatio (Laterani, XI Kal. Februarii.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus inclinati, commutationem inter vos et venerabilem fratrem nostrum Zagabriensem episcopum super quibusdam decimis et aliis rebus initam, sicut pie ac provide facta est, et in authentico super hoc confecto plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XI Kal. Februarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CXCIX. EISDEM. Confirmantur eis donationes factae a rege Hungariae. (Datum, ut in alia. ) Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus inclinati, locum Sancti Martini cum appendiciis suis, villas, possessiones et alia vobis a charissimo in Christo filio nostro illustri rege Hungariae pia dovotione collata, sicut ea juste ac pacifice possidetis, et in ipsius authentico super hoc confecto plenius continetur, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia.

CC. ABBATI ET CONVENTUI SIMIGIENSI. Recipiuntur sub protectione B. Petri. (Laterani, VII Kal. Februarii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, personas vestras et Simigiense monasterium, in quo divino estis obsequio mancipati, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus, libertates et immunitates a regibus et principibus monasterio vestro concessas, dignitates quoque ac antiquas et rationabiles consuetudines obtentas et hactenus observatas auctoritate vobis apostolica confirmantes. Ad indicium autem hujus nostrae protectionis et confirmationis perceptae fertonem auri gratis oblatum nobis et successoribus nostris annis singulis persolvetis. Nulli ergo, etc. nostrae protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VII Kalend. Februarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CCI. MAGISTRO PETRO BOIOL CANONICO LEMOVICENSI. Confirmatur ei praebenda. (Laterani, IX Kal. Februarii.) Proposuisti dudum coram dilecto filio Pelagio Sanctae Luciae ad septa solis diacono cardinale, quem tibi et poenitentiario Lemovicensi concessimus auditorem, quod cum dilecto filio nostro Gualae Sanctae Mariae in Porticu diacono cardinali, tunc in partibus illis apostolicae sedis legato, quidam de Lemovicensibus canonicis supplicassent ut in eorum ecclesia, quae debito fraudabatur servitio, clericos ordinaret, pro te ac magistro Andreaea scriptore nostro preces specialiter porrigentes, ipse Lemovicensem civitatem ingressus, canonicos interpositis precibus monuit ut vos reciperent in socios et in fratres; maxime cum quinque praebendae vel quatuor ab ultima ipsius ecclesiae ordinatione vacassent. Qui monitione ipsius devote suscepta, deliberatorias inducias petierunt; post quas primo et secundo concessas, eis non curantibus respondere, de praebendis Lemovicensibus vos investivit cardinalis praedictus, stallum in choro et locum in capitulo vobis praecipiens assignari: quod quorumdam impediente malitia non exstitit exsecutioni mandatum. Unde cum instantia postulasti ut quod a legato factum fuerat faceremus firmitatem debitam obtinere. Verum poenitentiarius proposuit ex adverso quod, antequam legatus praebendas contulisset easdem, Lemovicense capitulum ab ejus gravamine appellavit, tam episcopi quam multorum canonicorum Lemovicensium qui erant in exercitu contra haereticos absentiam allegando. Asseruit insuper facultates Ecclesiae diminutas et vos sufficienter in aliis ecclesiis praebendatos, proponens te forte Simoniacum et ingratum Lemovicensi Ecclesiae, ac eo tempore quo fueras de praebenda Lemovicensis Ecclesiae investitus excommunicatum ab eodem episcopo exstitisse.

His autem et aliis per cardinalis relationem auditis, cum convenissemus postmodum eumdem poenitentiarium per nos ipsos, per responsiones ipsius caetera esse frivola, praeter id quod de sententia excommunicationis contra te proposuerat, intelleximus evidenter. Unde venerabili fratri nostro archiepiscopo et dilectis filiis magistro M. canonico Bituricensi et H. cellarario Sancti Frontonis Petragoricensis dedimus in mandatis ut nisi poenitentiarius infra mensem post commonitionem eorum te legitime a saepefato episcopo tempore investiturae tuae excommunicatum fuisse probaret, quod per dictum legatum de te factum exstiterat, sublato appellationis obstaculo, confirmarent; si vero probaret te excommunicatum tunc temporis exstitisse, non postponerent quod de te factum fuerat revocare. Qui mandatum apostolicum exsequentes, utriusque partis receptis testibus, et confessionibus ac allegationibus intellectis, eamdem causam sufficienter instructam ad nostrum remiserunt examen. Cum autem propter hoc nuper tam tu quam dilectus filius G. Lemovicensis capituli procurator in nostra fuissetis praesentia constituti et acta ipsa inspici fecerimus diligenter, per poenitentiarii testes intelleximus factam fidem quod Lemovicensis episcopus pluribus annis antequam tu de praebenda jam dicta fueris investitus, clericos et burgenses castri Lemovicensis et te nominatim, quem eorum dicebat consiliarium et fautorem, vinculo excommunicationis astrinxit. Per testes vero tuos exstitit manifeste probatum quod, etsi dictus episcopus in burgenses et eorum fautores excommunicationis sententiam tulerit, et tu apud sedem apostolicam adjutor exstiteris eorumdem, idem tamen episcopus generaliter universos burgenses et eorum fautores tam clericos quam laicos ante tres annos absolvit, quibusdam presbyteris usque ad certum tempus retentis qui contra interdicti sententiam praesumpserant celebrare, quodque idem episcopus tibi communicavit postea in ecclesia et in mensa.

His igitur et aliis quae fuerunt hinc inde proposita intellectis, quia juxta mandati nostri tenorem te investiturae tuae tempore a praefato excommunicatum episcopo exstitisse dictus poenitentiarius, sicut obtulerat, non probavit, cum ex adverso de absolutione ac communione dicti episcopi fuerit facta fides, quod per dictum legatum de te factum est de fratrum nostrorum consilio per diffinitivam sententiam duximus approbandum. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae diffinitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, IX Kalend. Februarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

Scriptum est super hoc in eumdem fere modum decano et subdecano Pictavenensi et magistro Americo de Longovado canonico Petragoricensi. Proposuit olim dilectus filius magister Petrus Boiol clericus venerabilis fratris nostri episcopi Tusculani coram dilecto filio Pelagio Sanctae Luciae ad septa solis diacono cardinali, quem sibi et poenitentiario Lemovicensi, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque approbandum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis est sententialiter diffinitum faciatis appellatione remota inviolabiliter observari, eidem magistro P. stallum in choro et locum in capitulo assignantes, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescendo. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, VI Kalend. Februarii, anno tertio decimo.

CCII. MAGISTRO ANDRAEAE SCRIPTORI NOSTRO CANONICO LEMOVICENSI. Super eodem. (Laterani, X Kal. Februarii.) Proposuit dudum dilectus filius magister P. clericus venerabilis fratris nostri episcopi Tusculanen., etc., ut in prima, usque ordinaret, pro te ac eodem magistro preces specialiter porrigentes, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque intelleximus evidenter. Cum ergo dilectus filius G. Lemovicensis capituli procurator propter hoc nuper apud sedem apostolicam constitutus contra te nihil prorsus objecerit, nos quod per dictum legatum de te factum esse dignoscitur, de fratrum nostrorum consilio duximus per diffinitivam sententiam approbandum. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae diffinitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Februarii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

Scriptum est super hoc majori archidiacono, cantori, magistro Manfredo canonico Bituricensi. Proposuit olim dilectus filius magister P. clericus, etc., ut in alia in eumdem fere modum, usque evidenter. Cum ergo dilectus filius G. Lemovicensis capituli procurator propter hoc nuper ad sedem apostolicam constitutus contra praedictum magistrum Andraeam nihil prorsus objecerit, nos, etc. ut in alia usque approbandum. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis, etc., ut in alia, usque observari, eidem magistro Andraeae stallum in choro, etc., ut in alia, usque compescendo. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum ut in prima praecedenti per totum.

CCIII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI STEPHANI DIVIONENSIS LINGONENSIS DIOECESIS. Adversus Herveum canonicum Divionensem. (Laterani, VII Kal. Februarii.) Cum Herveus et R. canonici Ecclesiae vestrae pro se ac dilectus filius magister Hugo, procurator vester, pro vobis in nostra essent praesentia constituti, nos intellecto inquisitionis processu quae contra ipsum Herveum ad venerabilem fratrem nostrum Lingonensem episcopum et dilectum filium Virziliacensem abbatem emanarat a nobis, ab ipso Herveo, pro eo quod erat vinculo excommunicationis astrictus, quod nostris mandatis pareret recipi fecimus corporaliter juramentum, et eidem injunximus viva voce ut ad monasterium Sanctae Genovefae Parisiensis accederet; quatenus in eo dignos poenitentiae fructus perageret, et etiam regularia, quae nondum plene novit, disceret instituta, emendando in melius vitam suam. Quod licet idem primitus acceptarit, spiritu tamen postmodum suo ductus, a nobis illicentiatus recessit ad praefatum Sanctae Genovefae monasterium, a nobis super receptione sua litteris non obtentis. Nos igitur quieti monasterii vestri paterna volentes sollicitudine praecavere, ipsum Herveum a praefato monasterio, prioratibus et ejus obedientiis removentes, vos et monasterium ipsum, obedientias ac prioratus pertinentes ad illud, ab impetitione dicti R. tam super receptione sua quam expensis et aliis super quibus vos hactenus fatigavit decernimus absolutos. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae diffinitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, VII Kal. Februarii, anno tertio decimo.

CCIV. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI BERTINI. Nihil esse dandum pro benedictione abbatum. (Laterani, II Kal. Februarii.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, auctoritate vobis praesentium indulgemus ne vel episcopo aut archidiacono seu capitulo Morinensi pro consequenda benedictione abbatis monasterii vestri, qui benedicendus pro tempore fuerit, cappam sericam, palefridum, pastum et his similia seu aliam consuetudinem persolvatis, districtius inhibentes ne ipsi a vobis ea exigere vel extorquere praesumant, sed munus benedictionis abbati ab eodem episcopo gratis et sine pravitate qualibet impendatur. Alioquin, liceat vobis quemcunque malueritis catholicum adire antistitem gratiam et communionem apostolicae sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate ipsi electo munus benedictionis impendat. Ita tamen quod per hoc nullum Morinensi Ecclesiae in posterum praejudicium generetur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis et inhibitionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, II Kalend. Februarii, anno tertio decimo.

CCV. EISDEM. Ne beneficia non vacantia promittentur. (Laterani.) Cum ex injuncto nobis apostolatus officio Ecclesiarum omnium sollicitudinem gerere teneamur, ea corrigere nos oportet quae interdum in gravamen ipsarum temere seu etiam improvide attentatur. Sane ad audientiam nostram vobis referentibus est delatum, quod ad importunam instantiam nobilium et potentium et etiam praelatorum, quibusdam beneficia non vacantia promisistis, annuam pensionem eisdem ipsorum nomine concedentes in vestri monasterii laesionem. Quia igitur id contra statuta Lateranensis concilii noscitur attentatum, promissiones hujusmodi decernentes irritas et inanes, et pensiones concessas beneficiorum non vacantium nomine non solvendas, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne contra praefatum concilium beneficia promittere non vacantia vel pensionem cuiquam taliter assignare de caetero praesumatis. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis et inhibitionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, etc., ut in alia per totum.

CCVI. EISDEM. Confirmat quasdam possessiones. (Datum, ut in alia. ) Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, terragium et decimam de Felchinel, quae vobis R. de Alneto miles pia liberalitate donavit, terram quoque quam a G. Bacon laico acquisistis, terram etiam et mansuras monasterio vestro in eleemosynam a Gi. de Clusa collatas, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

CCVII. UNIVERSIS MONACHIS OBEDIENTIARUM MONASTERII SAXIVIVI. De reformatione monasterii ejusdem. (Laterani, XII Kal. Martii.) Quantum et quandiu laboraverimus pro reformando statu monasterii Saxivivi vestra devotio non ignorat. Licet etiam ad id dilectus filius abbas vester operam adhibuerit diligentem et non parum profecerit super eo, quorumdam tamen habitantium in eodem impediente nequitia, qui ei non solum inobedientes et rebelles existere praesumpserunt, contra ipsum multa nequiter machinando, verum etiam mortis periculum detestandis conspirationibus intentarunt, non potest perficere quod incoepit. Unde non absque dolore dicere possumus cum propheta: Curavimus Babylonem, et non est sanata (Jer. LI); quia impii cum venerint in profundum peccatorum contemnunt, ut qui in sordibus sunt, sordescant adhuc. Cum igitur dictus abbas in praefato monasterio Saxivivi proficere nequeat, illorum, tanquam olla succensa, subbulliente malitia qui cum sint origine Fuliginates, confisi de potentia propinquorum, non verentur contra stimulum calcitrare, excutientes a cervicibus jugum obedientiae insolenter: de fratrum nostrorum consilio ita duximus providendum, ut ad aliquam ejusdem monasterii obedientiam ad hoc aptam cum deliberatione seniorum et saniorum ejusdem coenobii monachorum se transferre procuret, illis secum in Dei servitio aggregatis, qui sub jugo monasticae regulae dignum Deo cupiunt impendere famulatum; cui omnes ejusdem professionis et ordinis fratres tanquam abbati suo intendant humiliter et devote in loco hujusmodi de nostra licentia commoranti; aliquos vero de gravioribus fratribus dimittat apud Ecclesiam Saxivivi, per quos locus ipse regatur. Supradictae vero perversitatis actores tandiu tanquam anathematizatos et maledictos ab omnibus volumus et mandamus arctius evitari et a monasterio supradicto manere dejectos donec illam eidem abbatis satisfactionem obtulerint quam de graviorum ipsius fratrum consilio merito valeat acceptare. Ita videlicet quod postquam eadem fuerit, prout decet, exhibita, ipsos in loco quem elegerit secum, vel etiam in ecclesia Saxivivi commorari nullatenus patiatur; sed eosdem in aliis locis collocet, in quibus sua possint peccata deflere. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quod a nobis est provida deliberatione provisum, vos prompta devotione servetis, et praefato abbati vestro in loco quem elegit ad exhibendum dignum Domino famulatum obedientiam et reverentiam impendatis tam debitam quam devotam.

Datum Laterani, XII Kal. Martii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

CCVIII. ABBATI DE BIEVALLIS CISTERCIENSIS ORDINIS EBORACENSIS DIOECESIS ET DECANO ET THESAURARIO EBORACENSIBUS. Ecclesia quaedam deputatur usibus hospitalitatis (Laterani, Idibus Decembris.) Cum dilecti filii prior et canonici Giseburnenses, qui, sicut ex multorum testimonio litterarum accepimus, omni petenti se tribuunt et bona sua hospitalitatis usibus applicant incessanter, ita quod nullus recedit vacuus ab eisdem, ut hospitalitatis uberius exsequantur officium nobis humiliter supplicarint ut ecclesiam de Hesel, quam de mandato nostro bonae memoriae magistro Britio subdiacono et notario nostro liberaliter contulerunt, deputare hospitalitatis usibus dignaremur, nos eorum precibus inclinati, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus cum per vicinitatem loci veritatem possitis super hoc plenius indagare, dictam Ecclesiam, si sine scandalo fieri poterit, auctoritate nostra hospitalitatis usibus, sublato appellationis obstaculo, applicetis, ministro ejusdem congrua sustentatione de ipsius proventibus reservata. Contradictores autem, si qui fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescatis. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, Idibus Decembris, anno tertio decimo.

CCIX. MORINENSI EPISCOPO ET MORINENSI ET SANCTI AUDOMARI MORINENSIS DIOECESIS DECANIS. De congrua portione danda capellanis. (Laterani, XII Kal. Martii.) Ex parte dilecti filii abbatis et conventus Sancti Bertini fuit nobis humiliter supplicatum ut cum quaedam parochiales ecclesiae ipsis fuerint in eleemosynam assignatae ut in usus suos et pauperum proventus cederent earumdem, et ipsae ante paucos annos ita pauperes fuerint, quod ipsorum monasterium in eisdem servientibus necessaria ministrarit, et nunc, divina disponente clementia, frequentatione ac multiplicatione hominum valde sint in temporalibus augmentatae, ipsos faceremus divitiarum esse participes qui fuerunt socii paupertatis. Cum igitur satis congruat rationi ut sint emolumenti participes qui oneris fuere consortes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus earumdem ecclesiarum facultatibus diligenter inspectis, secundum eas ipsarum servitoribus assignetis ad sustentationem eorum honestam et congruam sublato appellationis obstaculo portionem, ut reliquum ad usum praedictorum fratrum cedat et pauperum juxta desiderium et voluntatem illorum qui eis praefatas ecclesias contulerunt, contradictores per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescentes. Quod si non omnes, etc. tu, frater episcope, cum eorum altero ea nihilominus exsequaris.

Datum Laterani, XII Kal. Martii, pontificatus nostri anno tertio decimo.

APPENDIX LIBRI TERTII DECIMI. CCX ARCHIEPISCOPO RAVENNATENSI ET SUFFRAGANEIS EJUS. Adversus Ottonem imperatorem. (Laterani, IV Non. Martii.) Deo et vobis de imperatore conquerimur, qui beneficiorum nostrorum ingratus, et promissionum suarum oblitus, retribuit nobis mala pro nobis, odium pro dilectione, offensam pro gratia, injuriam pro honore, tanquam filius indevotus a persecutione piae matris incoepit, quae ipsum contra communem pene omnium voluntatem toto conamine studuit ad imperium sublimare, sicut vobis et aliis est plenissime manifestum, multis insultantibus nobis quod merito ea patimur, cum nos fecerimus gladium de quo graviter vulneramur. Sed insultatoribus nostris respondeat pro nobis Altissimus, qui puritatem animi nostri plene cognoscit, nec sine causa legitur de se ipso dixisse: Poenitet me fecisse hominem (Gen. VI). Illudque debet ab omnibus iniquum et impium reputari quod ad occupandum regnum Siciliae manus extendit, quod a nobis charissimus in Christo filius noster rex Fridericus illustris, orphanus et pupillus, obtinet ex successione materna, tanquam sibi nequaquam sufficiat quod ejus patrimonium injuste detinet occupatum. Quis ergo de caetero sibi credat aut quis de ipso confidat, quandoquidem nobis fidem non servat qui, licet indigni, locum Christi tenemus in terris, qui tot et tanta sibi contulimus beneficia? etc.

Datum Laterani, IV Non. Martii, anno tertio decimo.

CCXI. AUTISSIODORENSI EPISCOPO. De erectione novarum parochiarum. (Laterani, XIII Kal. Octobris.) Solet annuere sedes apostolica piis votis et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Sane, sicut ex tua insinuatione recepimus, cum in tribus capellis quae sunt apud burgum de Charitate unicus consueverit presbyter ministrare, ut multitudini populi ejusdem loci exhiberi possent commodius ecclesiastica sacramenta, maxime cum idem locus infectus dudum fuerit fermento haereticae pravitatis, de tuo et prioris atque conventus de Charitate consensu exstitit constitutum ut in quacunque capellarum ipsarum sacerdos proprius ministraret, certis parochianis earum cuilibet assignatis. Nos igitur tuis precibus inclinati constitutum ipsum, sicut pie ac provide factum est, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum.

Datum Laterani, XIII Kal. Octobris, pontificatus nostri anno tertio decimo.

GUILLELMUS, Dei gratia Antissiodorensis episcopus, omnibus praesentes litteras inspecturis, in Domino salutem.

Universitatem vestram scire volumus quod cum villa de Charitate ab antiquo non habuisset nisi unicam parochialem ecclesiam, tanquam novella plantatio quae paucos habebat inhabitatores, tandem crescente multitudine plebis in tantum quod unius non sufficiebat ad eam regendam sollicitudo pastoris, de assensu et voluntate dilecti filii Gaufridi prioris et conventus ibidem constituimus tres parochiales ecclesias, scilicet ecclesiam beatae Mariae, ecclesiam Sancti Petri et ecclesiam Sancti Jacobi, salvo jure monachorum, videlicet ut id juris habeant in singulis trium quod habebant in una, tam in praesentationibus personarum quam in aliis. Quod ut ratum sit et firmum, praesentem chartam fecimus sigillo nostro firmari.

Actum anno gratiae 1209, IV Kal. Martii.

INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER DECIMUS QUARTUS. PONTIFICATUS ANNO XIV, CHRISTI 1211. I. EPISCOPO BASILIENSI, ET DE LUZILA ET DE TANNIBACH ABBATIBUS CISTERCIENSIS ORDINIS, CONSTANTIENSIS ET BASILIENSIS DIOECESUM. Confirmat electionem praepositi Constantiensis. (Laterani, VIII Kal. Martii.) Dilectus filius Walterus Constantiensis praepositus nuper proposuit coram nobis quod Constantiensi praepositura vacante, cum ejusdem canonici ad celebrandam electionem praepositi convenissent, vota dividi contigit eorumdem, et tredecim ex praesentibus canonicis, quorum erant quinque presbyteri, ac tres diaconi, et quinque subdiaconi, eumdem Walterum concorditer eligentibus, sex alii, quorum unus erat decanus et presbyter, et quatuor subdiaconi, ac unus acolythus, vota sua in A. praepositum de Sindolvingen et Ecclesiae supradictae canonicum contulerunt, et subsequenter praedictus A. vocem ad nos appellationis emisit, ne venerabilis frater noster Constantiensis episcopus ad examinandam seu confirmandam electionem ipsius Walteri procederet inhibendo. Sed episcopus electionem ipsam, utpote a majori parte capituli celebratam, nihilominus confirmavit. Cum autem dictus Walterus nuper electionem ipsam auctoritate peteret apostolica confirmari, praefatus A. quasdam causas proposuit, propter quas eamdem asseruit reprobandam; quia videlicet, electores ipsius Walteri non fuerant, juxta Ecclesiae consuetudinem, in virtute obedientiae requisiti, et quia idem Walterus erat ultimus in capitulo, et nondum integrum stipendium obtinebat, nec etiam ad dispensationem praepositurae videbatur idoneus, cum nondum domui suae bene praepositus exstitisset, et quoniam ad carnales preces episcopi fuerat nominatus; item quia post appellationem ad nos interpositam ejus fuerat electio confirmata, et ipse ante confirmationem obtentam stallum sibi praepositi usurpavit. Ad haec autem ex ipsius Walteri fuit parte responsum quod, etsi canonici non fuerint adjurati, ex eo tamen ejus non debebat electio vitiari, quae alias fuerat canonice celebrata. Sed nec id ei nocere debebat quod fuerat ultimus in capitulo, cum et inferiores loco, dum modo alias reputentur idonei, ad dignitates elegi non sit in sacris canonibus interdictum; maxime cum dictus W. illius aetatis existat quae in eo sufficeret si fuisset ad episcopatum electus; qui curam quoque rei familiaris provide habuisse dignoscitur, dum scholasticis studiis laudabiliter insudavit. Nec preces ab episcopo memorato interpositae carnales sunt reputandae, quas pro digno dignoscitur porrexisse. Propter appellationem etiam interpositam minime videbatur confirmatio episcopi revocanda, cum id ei licere prima facie videretur, ex eo quod a majori et saniori parte capituli eadem videbatur electio celebrata; cum in Lateranensi concilio inveniatur expressum ut nisi a paucioribus et inferioribus aliquid rationabiliter objectum fuerit et ostensum, semper appellatione remota praevaleat et suum consequatur effectum quod a majori et saniori parte capituli fuerit constitutum. Quinimo, etsi episcopus minus provide processisset, id eidem W. officere non debebat. Praeterea, etsi processus episcopi foret per appellationem hujusmodi retractandus, eadem tamen electio, utpote a majori et saniori parte capituli celebrata, a nobis confirmari debebat. His igitur et aliis intellectis quae utraque pars proposuit coram nobis, de fratrum nostrorum consilio electionem de ipso W. celebratam duximus confirmandam, memorato A. super hoc silentium imponentes. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, quod a nobis est sententialiter diffinitum, faciatis per censuram ecclesiasticam firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani VIII, Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

II. WALTERO PRAEPOSITO CONSTANTIENSI. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) In nostra nuper proposuisti praesentia constitutus quod Constantiensi praepositura vacante, cum ejusdem canonici ad celebrandam electionem praepositi convenissent, vota dividi contigit eorumdem, et tredecim ex praesentibus canonicis, quorum erant quinque presbyteri, ac tres diaconi, et quinque subdiaconi, te concorditer ligentibus, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque silentium imponentes. Nulli ergo, etc., diffinitionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum, ut in alia.

III. ARCHIEPISCOPO TOLETANO ET TIRASONENSI, COLIMBRIENSI, ET ZAMORENSI EPISCOPIS. De subsidio praestando regibus adversus Saracenos. (Laterani, VIII Kal. Martii.) Significavit nobis dilectus filius F. primogenitus, etc., ut supra lib. XIII, epist. CLXXXIII, usque exhortationibus inducere minime postponatis, monentes ex parte Dei et nostra subditos vestros, in remissionem eis omnium peccaminum injungendo, ut tam praefato primogenito regis Castellae, etc. usque exsequendum. Caeterum ne ipsius F. laudabile propositum ab aliquo possit temere impediri, praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus si forte aliquis regum Hispaniae, cum quo praedictus rex Castellae treugam vel pacem firmavit, tempore quo idem rex vel filius ejus Saracenos impugnant, ipsum praesumpserit violare, vos eum per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescatis.

Datum Laterani, VIII Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

In hunc etiam fere modum scriptum est pro charissimo in Christo filio Petro illustri rege Aragonum quibusdam praelatis Hispaniae.

IV. ALDEFONSO ILLUSTRI REGI CASTELLAE. Super eodem. (Laterani, VIII Kal. Martii.) Cum personam tuam inter Christianissimos reges et catholicos principes specialis dilectionis praerogativa in Domino amplexemur, preces ac petitiones tuas, in quibus possumus, libenti animo exaudimus, et ad ea gratanter intendimus quae serenitati regiae novimus placere. Sane venientem ad apostolicam sedem dilectum filium Palentinum electum nuntium tuum, virum utique providum et honestum, benigne recepimus, et petitiones quas nobis ex parte tua porrexit libenti animo curavimus promovere. Super eo autem quod ex parte tua legatum requisivit a nobis ad partes Hispaniae destinandum, ad praesens propter tempora impacata nequivimus regiae satisfacere voluntati: sed opportunitate accepta, petitioni regiae, dante Domino, satisfiet. Nos vero, ne laudabile tuum et F. filii tui propositum valeat ab aliquibus aliquatenus impediri, venerabili fratri nostro archiepiscopo Toletano et Zamorensi, Tirasonensi et Colimbriensi episcopis nostris damus litteris in mandatis ut si quis regum Hispaniae, cum quo treugam vel pacem firmasti, tempore quo tu vel filius tuus Saracenos impugnatis, ipsam praesumpserit violare, ipsi eum per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis impedimento, compescant. Monemus igitur serenitatem regiam attentius et hortamur, quatenus in devotione nostra et sacrosanctae Romanae Ecclesiae matris tuae firmiter perseveres; quia nos in his quae a nobis secundum Deum duxeris postulanda, regiae serenitati assensum apostolicum libenti animo impendemus.

Datum Latereni, VIII Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

V F. PRIMOGENITO CHARISSIMI IN CHRISTO FILII NOSTRI A. ILLUSTRIS REGIS CASTELLAE. Super eodem. (Laterani, VIII Kal. Martii.) Cum personam tuam inter Christianissimos principes speciali praerogativa in Domino amplexemur, preces ac petitiones tuas, in quibus possumus, libenti animo exaudimus, et ad ea gratanter intendimus quae devotioni tuae novimus complacere. Sane venientem ad apostolicam sedem, etc., ut in alia, usque promovere. Nos vero, ne laudabile tuum et patris tui propositum valeat ab aliquibus aliquatenus impediri, etc., usque Hispaniae, cum quo idem pater tuus treugam vel pacem firmavit, tempore quo ipse vel tu Saracenos impugnatis, etc., usque compescant. Monemus igitur discretionem tuam, etc., ut in alia, usque postulanda, tibi assensum apostolicum libenti animo impendemus.

Datum Laterani, VIII Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

VI. ABBATI ECCLESIAE SANCTAE CRUCIS SITAE SUPER FLUVIUM ANGLIAE JUXTA OPPIDUM EJUSDEM NOMINIS, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, VIII Idus Martii.) Quoties a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et Sanctissimae Crucis ecclesiam a bonae memoriae Isemberto quondam Pictaviensi episcopo et matre ejus Theberga ejusque fratribus Senebaldo et Manasse constructam, ad exemplar piae recordationis Urbani papae secundi praedecessoris nostri, cujus privilegium inspeximus, licet in parte corrosum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini Regulam in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis idem temporibus inviolabiliter observetur, Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia inpraesentiarum juste ac canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum in quo ecclesia ipsa sita est, cum omnibus pertinentiis suis, Sancti Martini, Beatae Mariae et Sancti Petri ecclesias in Anglia, cum omnibus pertinentiis suis; Sancti Mauricii et Sancti Leodegarii ecclesias de Vico, cum suis pertinentiis; ecclesiam Sancti Petri de Buxeria sitam super fluvium Gartimpae cum pertinentiis suis; Sancti Aniani de Rampeio, Sancti Martini de Tornum et de Izorio ecclesias sitas super fluvium Crosae cum omnibus pertinentiis suis; Sancti Petri de Capella rubea et Sancti Petri de Longoprato ecclesias cum omnibus pertinentiis suis, de ecclesia Sancti Nicolai de Letone septem solidos censuales Pictaviensis monetae, in ecclesia Sanctae Mariae Magdalenae de Ruffiaco decem solidos Andegavensis monetae, in ecclesia Sancti Vincentii de Noum quinque solidos Andegavensis monetae, decimas de campagnia Fontisterlandi, de Tornum, de Izorio et de Vico, decimas de Exodun, de Podio Ergnos, de Saleriis, de Lestap, de Closo Petri, de Cenius, et de Closo Samuelis de Thaeco, molendina de Tornum et de Beraut, grangias de Monte-alto, de Berault, de Villena, de Bileteria, de Fontanis, de Rocha et de Perereio cum omnibus pertinentiis suis. Praepositum autem seu abbatem vel cujuslibet dispensationis ecclesiasticae ministrum, nisi quem suae professionis communis electio fratrum vel pars consilii sanioris secundum Deum et beati Augustini Regulam elegerit, vobis praeferri auctoritate apostolica prohibemus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat hanc praefatam Ecclesiam temere perturbare, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica, etc., usque subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua jura, etc., usque inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, VIII Idus Martii, indictione XIV, Incarnationis Dominicae anno 1210, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno quartodecimo.

VII. RAYNALDO BRANCALEONI SITINO. Recipitur sub protectione beati Petri. (Laterani, V Kal. Martii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, tam vigor aequitatis quam ordo exigit rationis ut id per sollicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis precibus inclinati, personam tuam cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis, praestante Domino, poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem possessiones tuas, sicut eas juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, V Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

VIII. ILLUSTRI REGI PORTUGALENSI. Redarguitur de quibusdam excessibus. (Laterani, VII Kal. Martii) Si te diligenter attenderes, ut deberes, quod cum ejus sponsam offendis qui te ad regni solium sublimavit, sponsi etiam indignationem incurris, ecclesias, quarum sponsus est Christus, vel ministros earum nullatenus aggravares, ne dum eas ancillare niteris et redigere sub tributo, ob ingratitudinis vitium Dominus in servitutem redigat regnum tuum, et in potestatem antiqui te tribuat exactoris; quia non oppressor esse debes, sed defensor potius earumdem, utpote qui ad malefactorum vindictam, laudem vero bonorum suscepisti gladium bajulandum. Verum, sicut ex litteris venerabilis fratris nostri episcopi Colimbriensis accepimus, tu haec prout convenit non attendens, nec saluti tuae consulens et honori, omissa reverentia Redemptoris, te de rebus ecclesiasticis plus debito intromittens, ecclesias et ecclesiastica beneficia confers quibusvis personis et aufers, destituendo illos qui sunt canonice per dictum episcopum in ecclesiis suae dioecesis instituti, ac per proprios homines proventus earum faciens occupari, balistarios, canes, aves et equos tuos in illis, quarum nulli vel pauci sunt redditus, introducis, ut ipsis provideatur de proventibus earumdem. Praeterea clericos capi faciens et publicae custodiae mancipari, eos coram te et tuis judicibus saecularibus litigare compellis, atque ipsos in exercitum tecum trahis, eisdem injurias et opprobria multa inferens et gravamen, et, quod sine dolore non dicimus, pro diro reputans nonnunquam augurio cum tibi vides religiosum aliquem vel clericum occurrentem. Caeterum in animae tuae periculum detinens pythonissam, excommunicatos defendis et usurarios atque Ecclesiae inimicos, continentes viduas invitas hominibus tuis tradens, et liberos nihilominus deputans perpetuae servituti, personas insuper ecclesiasticas a regno exire prohibes et intrare: et si forte illarum aliqua licentiam tenet exeundi, ne ad apostolicam sedem accedat prius praestat corporaliter juramentum, et si secus attentet agere, capitur, spoliatur, et publicae custodiae mancipatur. Quae omnia dictus episcopus personaliter est expertus. Cum enim super his non immerito fueris redargutus ab eo, et monitus diligenter ut dimitteres pythonissam, quam quotidie consulebas, ita quod licet vocatus ob hoc ad te accedere noluisset, tu quaerens malignandi occasionem in eum, dari tibi in quadam villula ecclesiae suae ab eo procurationem indebitam petiisti: quam cum praestare renuerit, sicuti nec debebat, tam suam quam canonicorum ejusdem loci domus dirui faciens, atque equitaturas eis proprias auferens, ecclesiam, quam jam pro magna parte spoliaveras, eis quae remanserant fecisti bonis omnibus spoliari. Quare idem suam dioecesim sententiae supposuit interdicti, et ne Bracarensis electus ipsam praesumeret relaxare, vocem ad nos appellationis emisit.

Quod cum ad tuam notitiam pervenisset, more solito quoslibet hujusmodi sententiam observantes et nolentes etiam celebrare mandasti rebus omnibus spoliari, illos tuos reputans inimicos et etiam proditores qui quemlibet illorum recipere attentarent. Postmodum vero praefatus electus ipsum, missis ei suis et tuis litteris de conductu, apud Bracaram evocavit, promittens quod ibidem ipsi et Ecclesiae satisfaceres competenter. Qui cum ad ejus praesentiam accessisset, et dictus quaesivisset electus ab eo quare protulisset sententiam supradictam, idem innovans appellationem emissam, ei causas praedictas pro quibus hoc fecerat explicavit. Die vero sequenti electus a te cautione recepta, mandavit eidem ut dictam sententiam relaxaret: quod idem efficere noluit, praesertim cum nulla esset satisfactio de tot et tantis injuriis subsecuta, nec tu etiam ab incoeptis quiesceres, licet ipsam postmodum, pro eo quod clericos ad mandatum electi, qui eam relaxare volebat, celebrare nolentes coram propriis parentibus et amicis, ut asserebatur eidem, exoculari mandaveras, et crudelitates alias exerceri, ne punirentur insontes, ad tantum evitandum periculum relaxarit, in his et aliis damna plurima sustinens et gravamen; et, ut adderes afflictionem afflicto, eumdem pro gravaminibus ipsis volentem ad sedem apostolicam properare fecisti sub publica custodia detineri. Haec autem de tua regali magnificentia non facile crederemus, nisi nuper quasdam nobis litteras indiscretione plenas et praesumptione non vacuas direxisses; quibus inter caetera quae non sunt digna relatu, haec nobis scribere praesumpsisti, quod cuilibet de te sinistra suggerenti aurem libenter apponere consuevimus, et coram omnibus contra te non erubescimus in verba prorumpere inhonesta. Quod nostram non illustrat providentiam, sed offuscat; quia sancti successores Petri non consueverunt inferre convicia, sed ea exemplo Christi cum patientia sustinere. Sane nullus principum, quantumlibet magnus, nisi forsan haereticus aut tyrannus, tam irreverenter et arroganter nobis aut praedecessoribus nostris scribere attentavit, propter ejus reverentiam et honorem cujus repraesentamus in apostolatu personam. Sed et illud quod in eisdem litteris subscripsisti non sapit catholicam puritatem, sed haereticam videtur perfidiam exhalare: quod videlicet nullatenus in eis qui religionem simulant, et maxime in praelatis et clericis, melius potest frangi vel comminui simulacrum luxus atque superbiae quam si eis nimia superabundantia temporalium, quam a te habent et patre tuo in regni tui ac successorum tuorum maximum praejudicium, subtrahantur, et filiis tuis ac regni defensoribus in multis patientibus indigentiam assignetur. Nobis autem pro minimo est ut a te vel ab humano die, sicut dicit Apostolus, judicemur, quoniam qui nos judicat Dominus est; nec agere desistemus quod idem Apostolus ait: Argue, increpa, obsecra, in omni patientia et doctrina (II Tim. IV). Quare arguentes et increpantes more pii patris, qui filium quem diligit corripit, obsecramus te, fili charissime, per misericordiam Jesu Christi quatenus, illa mensura contentus quam Deus tibi donavit, ad ecclesiastica jura non extendas aliquatenus manus tuas, sicut nec nos ad regalia jura manus nostras extendimus, relinquens nobis judicium clericorum, sicut et nos laicorum judicium tibi relinquimus; quia secundum Apostolum servus suo domino stat aut cadit, ne si alienum tibi officium usurpaveris, exemplo Oziae regis divinam sentias ultionem.

Quoniam igitur excessus hujusmodi multipliciter apud homines obnubilant famam tuam et conscientiam maculant apud Deum, serenitatem tuam rogamus attentius et monemus, salubriter consulentes, quatenus habens respectum ad illum cui nuda sunt quaelibet et aperta, qui etiam nec falli poterit nec corrumpi, praedictum episcopum propriae restituens libertati, ablata eidem restituas universa, et de damnis, injuriis et gravaminibus sibi et Ecclesiae irrogatis satisfaciens competenter, ab eisdem et similibus sic desistas, ut majestatem divinam, quam propter hoc graviter offendis, valeas complacare, ac, cum defeceris, in tabernacula recipiaris aeterna. Alioquin, quantumcunque te in Domino diligamus et honori tuo deferre velimus, quia magis est regi Deo quam regi homini deferendum, noveris quod in jure suo non deerimus episcopo memorato, qui sumus omnibus in justitia debitores.

Datum Laterani, VII Kal. Martii, anno quarto decimo.

IX. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Vehementer nos comedit zelus domus Dei, ad cujus sumus, licet immeriti, custodiam deputati, cum ab illis affligitur qui eam deberent potius confovere, ac gravatur ab eis per quos deberet ab aliis defensari, quibus paterno compatientes affectu, non minus urimur pro eisdem quam pro domo Domini quam affligunt. Sane, sicut ex litteris venerabilis fratris nostri episcopi Colimbriensis accepimus, charissimus in Christo filius noster rex Portugalensis illustris hoc prout convenit non attendens, nec saluti suae consulens et honori, omissa reverentia Redemptoris, se de rebus ecclesiasticis plus debito intromittens, ecclesias, et ecclesiastica beneficia confert quibus vult personis et aufert, destituendo illos qui sunt canonice per dictum episcopum in ecclesiis suae dioecesis instituti, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque detineri. Quapropter dilectum filium M. capellanum suum, qui cum ipso in hujusmodi tribulationibus specialius permanebat, de nocte latenter mutato habitu quasi nudum ad sedem apostolicam destinavit. Cum autem dictus episcopus appellationem interpositam per procuratorem idoneum memoratum capellanum suum fuerit prosecutus, dictus rex non curavit idoneum mittere responsalem, licet quidam simplex nuntius ipsius P. dictus abbas nobis ex parte sua litteras minus providas praesentarit. Quia vero quanto praedictum regem ampliori charitate diligimus, tanto majori dolore turbamur quoties nobis ea de ipsius actibus referuntur quae famam ejus obnubilant apud homines et conscientiam maculant apud Deum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus eumdem regem moneas attentius et efficaciter inducere non postponas ut memoratum episcopum propriae restituat libertati, ablata eidem restituens universa, et de damnis, injuriis et gravaminibus supradictis sibi et Ecclesiae irrogatis satisfaciens competenter, ab eisdem et similibus de caetero sic desistat quod offensam divinae majestatis evitet, quam propter hoc creditur incurrisse, et apud homines ejus opinio, quae per praedicta maculata fuerat, relevetur. Alioquin, quantumcunque ipsius velimus honori deferre, quia tamen homini contra Deum deferre nolumus aliqua ratione, omni gratia, timore ac amore postpositis ipsum ad hoc per illam quam magis videris expedire censuram et per poenam in compromisso statutam, qua se, sicut ex litteris Bracarensis electi nuper accepimus, voluntarie obligavit, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compellere non postponas.

Datum, ut in alia per totum.

X. EIDEM. De negotio episcopi Colimbriensis cum Egitaniensi. (Datum, ut in alia. ) Licet venerabilis frater noster Colimbriensis episcopus, pro eo quod inter ipsum et Egitaniensem episcopum suffraganeum tuum super limitatione episcopatuum suorum et quibusdam aliis quaestio ventilatur, te in causa sua possit judicem recusare, nos tamen de discretione tua ac prudentia plene confisi, causam suam, quam habet contra charissimum in Christo filium nostrum regem Portugalensem illustrem, tibi de certa scientia duximus committendam. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus habens prae oculis solum Deum, taliter in negotio ipso procedas quod et idem episcopus suam et Ecclesiae suae justitiam prosequatur, et nos devotionem tuam possimus exinde merito commendare. Caeterum, quia, sicut accepimus, cancellarius ejusdem regis litteras nostras vel delegatorum nostrorum, quae mittuntur eidem, ob favorem ipsius aut interpretatur aliter quam se habeant, aut omnino subticet quod noscit regiis auribus displicere, volumus et mandamus quatenus litteras quas super eodem negotio ipsi regi dirigimus, per tuum clericum ei praesentari facias, et legi etiam continentiam earumdem; ipsum cancellarium monens auctoritate nostra pariter et inducens ut sicut divinam non vult et nostram indignationem incurrere ab opere tam iniquo de caetero conquiescat.

Datum, ut in alia.

XI. ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS ECCLESIAE SENONENSIS. De clericis promotis ab episcopis non suis. (Laterani, II Kal. Martii.) Adversus quosdam clericos vestrarum dioecesum, qui dudum ad sedem apostolicam accedentes, a vicinis episcopis, Castellano videlicet, et Ortano, Sutrino, et Nepesino, temere se fecerunt ad sacros ordines promoveri, gravi fuimus indignatione commoti, pro eo maxime quod quosdam eorum per falsas litteras et Simoniacam pravitatem accepimus fuisse promotos. Unde ordinatores a potestate suspendimus ordinandi, et ordinatis exsecutionem interdiximus ordinum taliter susceptorum, super hoc vobis litteras apostolicas destinantes. Nuper autem multi de ipsis ad nostram praesentiam revertentes, cum multo fletu et ejulatu quotidie non cessabant ad nos opportune importune clamare, suppliciter obsecrantes ut cum eis misericorditer agere dignaremur. Quibus diu nos difficiles exhibuimus et severos in tantum quod eis sub poena excommunicationis injunximus ut redirent, nec nos super hoc diutius molestarent. Sed nec sic quidam eorum ab obsecrationis instantia desistere voluerunt, quo magis repellebantur a nobis, eo magis apud nos ut misereremur instantes. Ejus denique nos exemplo qui cum iratus fuerit non obliviscitur misereri, rigorem mansuetudine providimus temperandum; cum et ipsi, exemplo Jacob luctantis cum angelo, nullatenus nos dimitterent, nisi eis benedicere curaremus. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus his qui de praedictis duobus criminibus canonice se purgaverint, falsitate videlicet litterarum et Simoniaca pravitate, suspensionis sententiam quam in eos tulimus relaxetis, ut si alias digni sint et idonei, et vos eis concedere volueritis, in vestris possint dioecesibus ministrare. Ad haec, per dioeceses vestras ex parte tam nostra quam vestra publice ac districte vetetis ne quis ulterius se faciat taliter ordinari. Et ne facilitas veniae incentivum tribuat delinquendi, quicunque de caetero fuerit taliter ordinatus, eo ipso se noverit ab ordinis exsecutione suspensum.

Datum Laterani, II Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XII. ABBATISSAE ET MONIALIBUS AURIGNIACENSIBUS. Ne beneficia non vacantia promittantur. (Laterani, VI Nonas Martii.) Cum ex injuncto, etc., ut supra lib. XIII epist. CCV, usque attentantur. Sane, te, filia abbatissa, referente ad nostram audientiam est delatum quod abbatissa quae te praecessit et vos ad multorum instantiam importunam quibusdam non vacantia beneficia promisistis, pensionem eisdem ipsorum nomine concedentes in vestri monasterii laesionem. Quia igitur id contra statuta, etc., ut supra, usque incursurum.

Datum Laterani, VI Nonas Martii, anno quarto decimo.

XIII. HENRICO ELECTO SANCTI STEPHANI HERBIPOLENSIS. Ejus electio confirmatur. (Laterani, VI Idus Martii.) Olim in dilecti filii nostri Benedicti tituli Sanctae Suzannae presbyteri cardinalis, quem tibi et O. procuratori venerabilis fratris nostri Wirzeburgensis episcopi auditorem concessimus, praesentia constitutus, proponere curavisti quod cum in abbatem monasterii Sancti Stephani fuisses electus, et electionem tuam praedictus noluisset episcopus confirmare, ad venerabilem fratrem nostrum Heistetensem episcopum et dilectum filium abbatem Halsbrunensem commissionis litteras impetrasti, cumque coram ipsis inter te ac quosdam monachos adversarios tuos lis fuisset legitime contestata, quoniam pars adversa non solum comparere noluit in terminis peremptorio etiam assignatis, sed quemdam alium in praedictum monasterium intrusere, judices receptis ex parte tua quibusdam testibus, te in possessionem causa rei servandae mittentes, eum quem adversarii tui duxerant in monasterio intrudendum cum omnibus fautoribus suis excommunicationis sententiae subjecerunt. Ad haec autem respondebat episcopi procurator quod et tu per falsi suggestionem praedictas litteras impetraveras, et inordinate processerant judices memorati, quia cum inter te ac episcopum fuisset causa commissa, ipsi, episcopo non citato, contra praedictos monachos, de quibus in commissione mentio non fiebat, post appellationem ad nos interpositam praesumpserant judicium exercere. Nos igitur his et aliis quae coram eodem cardinale proposita fuerant plenius intellectis, tam id quod de illo exstiterat attentatum qui lite pendente per adversarios tuos intrusus fuerat in abbatem, quam illud quod te in possessionem causa rei servandae judices induxerant memorati, decrevimus irritum et inane ac de consensu partium venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis majoris ecclesiae et Sanctae Crucis praepositis Augustensibus dedimus in mandatis ut vocatis ad praesentiam suam quoscunque noscerent evocandos, te ac sociis tuis ad stipendia restitutis, et absolutis secundum formam Ecclesiae absolvendis, audirent causam, et tam recipiendis attestationibus quam receptis legitime publicatis, eam fine canonico sublato appellationis obstaculo terminarent. Ipsi vero receptis per quosdam viros discretos testibus, et per se tandem attestationibus publicatis, post multas exceptiones et alia utrinque proposita, quia quidam testes eis contrarii videbantur, causam ad nos remiserunt instructam, vigiliam Beati Andreae partibus terminum praefigentes quo nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Quamvis autem tu propter hoc ad sedem apostolicam accessisses, pro parte tamen altera nullus comparuit responsalis. Quare te oportuit diutius exspectare. Tandem vero, ne pars altera lucrum de contumacia reportaret, sed ejus absentia Dei praesentia suppleretur, aperiri gesta fecimus et examinari omnia diligenter. Contra te igitur videbatur propositum et probatum quod cum juri eligendi renuntiatum in episcopi manu fuisset, ipse monachis sub hac forma licentiam tribuerat eligendi si possent in personam idoneam de gremio ipsius Ecclesiae convenire, alioquin, ne sine ipso vel nuntio suo procedere attentarent districtius curaverat inhibere. Ipsis ergo super electione tractantibus, in quatuor arbitros fuit ab omnibus compromissum, sic videlicet ut si unus etiam ab aliis discordaret, quod tres facerent non valeret. Qui, cum in quadam camera convenissent nec potuissent adinvicem concordare, sed recessissent de loco ipso discordes, Joannes cum sociis suis accedens ad eos, ex episcopi parte prohibuit ne ulterius ad arbitrium consederent, quia ipsi de caetero eorum arbitrium non servarent.

Caeterum tres eorum prohibitioni factae minime deferentes, contradicente quarto, absentia Joannis et Cononis captata, te sibi eligere praesumpserant in abbatem. Quare quod ab eis factum fuerat, videbatur penitus non valere; quia, cum in manu episcopi renuntiatum juri eligendi fuisset et sub hac forma duntaxat electionis restituta facultas si possent unanimiter convenire, ipsi non fecerant electionem concordem, sed contra formam prescriptam convenerunt in arbitros, quorum tres contra compromissi tenorem, contradicente quarto et arbitrandi licentia revocata, contemptis absentibus, te, qui bona cellarii, cujus administrationem prius habueras, asserebaris enormiter dissipasse, in abbatem praesumpserant nominare. Verum ad hoc fuit ex tua parte responsum quod non fuerat sufficienter ostensum vos juri eligendi renuntiasse in manu episcopi, quod ipsis secundum canones competebat, praesertim cum nullus testium quod tu cum parte tua renuntiaveris ausus fuerit affirmare, licet aliquis dixerit se ab episcopo sic audisse. Praeterea si fuisset renuntiatum ab omnibus, episcopus tamen facultatem restituerat eligendi si possent concorditer convenire. Ipsi quoque quatuor arbitros concorditer assumpserunt, qui etiam intelligendi sunt concorditer processisse; cum, etsi quartus dixerit quod te, obstante juramento quod abbati praemortuo de te non eligendo praestiterat, eligere non valebat, personam tamen tuam multipliciter commendarit et sibi dixerit complacere. Praeterea concorditer illud intelligitur esse factum a quo non poterant obstante juramento ab omnibus unanimiter praestito resilire, cum fuisset juratum ab omnibus quod eum in quem quatuor vel tres arbitri convenirent, etiamsi quartus contradiceret, reciperent in abbatem. Eadem quoque ratione dicebas quod arbitrandi seu eligendi facultas revocata non fuerat, nec potuerat revocari, praesertim cum, etsi arbitrii nondum publicassent arbitrium, jam tamen in te pariter convenissent. Nec nocet in aliquo quod quibusdam absentibus arbitri processerunt, cum Joannes, qui abfuisse dicitur, staret prae foribus, et Cono scienter se duxerit absentandum, illaque hora instaret qua electionem publicare debebant, et qua elapsa, eligendi arbitrium expirasset. Super dilapidatione vero etsi nihil contra te fuerit sufficienter ostensum, per testes tamen tuos erat aperte probatum quod officium tuum melioratum reliqueras, et de omnibus sufficientem reddideras rationem. Nos igitur his et aliis diligentius et plenius intellectis, electionem de te factam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VI Idus Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XIV. RATISPONENSI EPISCOPO, ET DE SANCTO EMMERANNO RATISPONENSI ET PRWENINGENSI RATISPONENSIS DIOECESIS ABBATIBUS. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Olim dilectus filius Henricus electus monasterii Sancti Stephani Herbipolensis in dilecti filii nostri Benedicti tituli Sanctae Susannae presbyteri cardinalis, quem sibi et O. procuratori venerabilis fratris nostri Wirseburgensis episcopi auditorem concessimus, praesentia constitutus proponere curavit quod cum in abbatem ejusdem monasterii fuisset electus, et electionem suam praedictus noluisset episcopus confirmare, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque examinari omnia diligenter. Itaque contra eumdem electum videbatur propositum et probatum, etc. usque manu fuisset, ipse monachis dicti monasterii sub hac forma, etc., usque captata, eum sibi eligere praesumpserant in abbatem. Quare, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque contemptis absentibus, ipsum, qui bona cellarii, cujus administrationem prius habuerat, asserebatur enormiter dissipasse, in abbatem praesumpserant nominare. Verum ad haec fuit ex sua parte responsum quod, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque plenius intellectis, electionem de dicto electo factam auctoritate apostolica per diffinitivam duximus sententiam confirmandam. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus sententiam ipsam exsecutioni mandantes, eumdem Henricum in corporalem abbatiae possessionem inducere procuretis, et ab universis monachis ei faciatis obedientiam exhiberi, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum, ut in alia per totum.

XV. ARCHIEPISCOPO SENONENSI, ET NIVERNENSI EPISCOPO, ET MAGISTRO ROBERTO DE CORZON CANONICO PARISIENSI. De presbytero Lingonensi accusato de haeresi. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Venerabilis fratrer noster Lingonensis episcopus quaedam nobis contra G. canonicum Lingonensem presbyterum de Mussiaco per suas litteras intimavit quae sapere praesumuntur haereticam pravitatem: quarum tenorem de verbo ad verbum vobis sub bulla nostra remittimus interclusum. Unde, cum dictus episcopus eumdem G. suspectum de haeresi habuisset, coegit eumdem cautionem tam juratoriam quam fidejussoriam exhibere quod terminis quos sibi praefigeret ejus se conspectui praesentaret, prout deceret super his omnibus responsurus. Sed, cum dictus episcopus apud Barrum super Secanam die quo terminum assignarat sibi cum multis viris religiosis et prudentibus, quos ad hoc convocaverat, convenisset, idem G. juramenti religione contempta, nec comparuit, nec suam absentiam excusavit. Quare saepedictus episcopus, pensatis omnibus quae tam prima die quam secunda servato juris ordine, ac prae oculis habito Dei timore, acta fuerant coram eo, et toto processu diligenti deliberatione pensato, de consilio et consensu tam religiosorum quam jurisperitorum omnium qui assistebant eidem, saepedictum G. super his de quibus fuerat accusatus pro convicto decrevit habendum, ipsum sententia diffinitiva pronuntians tanquam haereticum condemnandum, et sententiam in scriptis redigi faciens, et multorum sigillis, episcoporum videlicet, abbatum et archidiaconorum reservari munitam. Dictus autem G. in nostra praesentia constitutus proposuit quod praefatus episcopus eum post appellationem ad nos interpositam ceperat, et praefatam praestare compulerat cautionem, nitens se multipliciter excusare. Nos igitur attendentes quod ea quae circa ipsum fuerint inquirenda vos plenius poteritis indagare, illum ad vos duximus remittendum, per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus nisi usque ad festum Pentecostes comparuerit coram vobis, super his quae sapiunt haereticam pravitatem suam sufficienter, si poterit, innocentiam ostensurus, vos sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exerceatis in ipsum rigorem ecclesiasticae disciplinae: quod si se ostenderit inculpabilem, ejus innocentiam opprimi non sinatis, cum sincera diligentia et diligenti sinceritate in negotio fidei processuri. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XVI Kal. Aprilis, anno quarto decimo.

XVI. MAGISTRO GILIBERTO CANONICO SANCTORUM APOSTOLORUM CONSTANTINOPOLITANO. Confirmatur ei praebenda. (Laterani, XI Kal. Aprilis.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, praebendam quam in ecclesia Sanctorum Apostolorum Constantinopolitana es canonice assecutus, sicut eam juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XI Kal. Aprilis, anno quarto decimo.

XVII. A. CANONICO SANCTAE SOPHIAE CONSTANTINOPOLITANO. De eodem argumento. (Datum, ut in alia. ) Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecte in Domini fili, tuis justis precibus inclinati, praebendam quam in Constantinopolitana Ecclesia obtines, sicut eam, etc., ut in alia, usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

XVIII. HUGONI ABBATI MONASTERII SANCTI SALVATORIS KANROFFENSIS, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) Venerabilium locorum cura nos admonet de eorum perpetua securitate tractare, et quae pro ipsorum quiete recte statuta sunt, cooperante Domino, stabilire. Eapropter, dilecti in Domino, filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Salvatoris, in quo divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis recordationis Alexandri secundi, Urbani secundi, Calixti, Lucii secundi, Anastasii et Alexandri tertii, praedecessorum nostrorum Romanorum pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, etc. usque perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum, etc, usque permaneant, in quibus haec propriis duximus vocabulis exprimenda: Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, burgum videlicet ipsi coenobio adjacentem cum ecclesiis et parochiis suis, ecclesiam de Aneis, de Plevilia, de Genuliaco, de Suiriaco, de Lubiliaco, Sancti Martini Arsi, de Enerciaco, cum terra de Podio calvo, ecclesias do Meleu, de Maslerant, de Marceliaco, de Bellomonte, de Argentunio, de Clareia, de Parisiaco, de Goia, de Chel, de Exactiis, de Malopresbytero, de castro Garnerii, de Solmeria cum Brenaco, de Siurim, de Benajas, de Loa, de Claromonte, de Belloloco, de Camboira et de Adaco; ecclesias Sancti Fermerii, Sancti Maxentii, Sanctae Mariae et Sanctae Sophiae de Niorto cum parochia sua; Sancti Leodegarii, Sancti Cirici, Sanctae Mariae de Cornu cum ecclesiis suis et parochia; Sancti Nicolai de Monte Maurilii, Sancti Martini de Heremo, de Tursarco, et de Basiano. In Lemovicensi episcopatu monasterium castri de Rupe Cavardi cum coemeterio et pertinentiis suis; monasterium Sancti Angeli cum castro et ecclesiis sibi pertinentibus; ecclesias de Colongia, de Magnaco, de Monasterio et de Cella; ecclesiam Sanctae Mariae de Tellicio cum appendiciis suis de Oratorio et de Asneriis; ecclesias Sanctae Eulaliae et Sancti Vincentii de Sancto Germano, cum capella de insula; castrum de Nuntronio et monasterium cum ecclesiis suis; oratorium Sancti Laurentii de Tolia cum villis de Arbergiis, de Pollac, de Gaschonholas, de Brillac et de Campellis cum terris, vineis, decimis, redditibus, nemoribus et aliis pertinentiis suis; oratorium Sancti Nicolai de Aubis cum vineis, terris, pratis, molendinis et aliis pertinentiis suis. In Xantonensi dioecesi ecclesiam de Jarniaco cum villa et aliis pertinentiis suis; ecclesias de Marviaco, de Claun, de Cadenaco, de Fornes, de Solunianes, de Cressiaco, de Colunes et de Avia cum pertinentiis suis; ecclesias Sanctae Columbae et Sanctae Leverinae cum decimis, redditibus et aliis pertinentiis suis; ecclesias de Macovilla, de Ribaniaco cum terris et aliis pertinentiis suis; ecclesias Sancti Florentii et Sancti Bibiani cum omnibus pertinentiis suis. In episcopatu Petragoricensi monasterium Sancti Petri de Sorziaco cum villa, terris, vineis, decimis, molendinis et aliis pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Mariae de Moscidanio cum decimis et aliis pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Medardi cum villa et aliis pertinentiis suis; ecclesiam Sanctae Columbae cum pertinentiis suis; ecclesiam novam de Fractojoco, ecclesiam Sanctae Mariae de Capella Fulcherii cum pertinentiis suis; ecclesias de Ladas et Sancti Praejecti de Faugas et de Paracollo cum villa et aliis pertinentiis suis; ecclesiam de Cosa cum altaribus et aliis pertinentiis suis. In dioecesi Caturcensi monasterium de Monte-Pesato cum decimis et aliis pertinentiis suis; ecclesias de Bonoloco et de Misericordia Dei cum pertinentiis suis. In episcopatu Agennensi ecclesiam de Vitraco cum appendiciis suis, ecclesias de Artaldo, de Margarola et de Bertinio cum pertinentiis suis. In Engolismensi dioecesi ecclesiam de Voerta cum villis, decimis et aliis pertinentiis suis; ecclesias de Fontaniliis, de Canumet, de Sargucoco, de Donazaco de Suriaco monasterio et de Caleias cum pertinentiis suis. In Burdegalensi dioecesi ecclesias de Tella et de Ribaniaco cum pertinentiis suis. In Andegavensi dioecesi ecclesiam Sancti Saturnini cum appendiciis suis. In Belvacensi dioecesi ecclesiam de Fraxineto cum villa, terris, decimis, redditibus, et altari suo de Oddonis curte et aliis pertinentiis suis; domum de Audecuria cum villa, vineis et aliis pertinentiis suis. In Remensi dioecesi ecclesiam de Villa Dominica cum altari et aliis pertinentiis suis. In Morinensi dioecesi abbatiam quae dicitur Ham, statuentes ut abbatis qui in eodem loco successerit electio in Karrofensis abbatis provisione consistat; quia ab ipso pene fundationis exordio Hamensis ecclesia Karroffensi monasterio oblata, Karroffensium fratrum studio expensis excrevisse cognoscitur. Abbatiam de Andria, ecclesiam de Beureria cum terris pratis et aliis pertinentiis suis. Ecclesiam de Aloannia cum villa, terris et aliis pertinentiis suis. In Anglia, in episcopatu Lincolniensi, monasterium de Dardunaco cum pertinentiis suis; ecclesias de Tantunaco, de Cantunaco, de Cauffo et de Canturbeio. In Bituricensi dioecesi ecclesiam Sancti Vincentii de Monz cum villa, terris, molendinis et omnibus pertinentiis suis; ecclesiam de Monsterolo cum villa, pratis, molendinis et omnibus pertinentiis suis; In Claromontensi dioecesi castellum Sancti Ivonii, abbatiam Wodorensem, ecclesias de Cadilogio, de Morengia, de Nobiliaco; de Grossogilo, de Perusia, de Gadiniaco et de Plevis cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Dionysii de Lascesas, ecclesiam Sancti Petri de Noallac, ecclesias de Ambernac, unam beatae Mariae, alteram beati Petri; ecclesiam Sancti Martini de Ambazac super fluvium Dronae, ecclesiam de Macovilla et ecclesiam de Cella cum omnibus pertinentiis suis. In Rothomagensi dioecesi ecclesiam Sanctae Mariae de Alneto cum decimis et aliis pertinentiis suis. Anbianensi dioecesi ecclesiam de Boaressia cum villa, terris, decimis, nemoribus; et ecclesia Sanctae Mariae de Formariis cum tertia parte decimarum totius parochiae.

Ad haec, supradictorum Patrum vestigiis insistentes interdicimus ne dioecesis ipsius episcopus, nisi ab abbate invitatus fuerit, in eodem monasterio missas publicas aut consecrationes vel ordinationes quaslibet agat, neque sanctiones [stationes] indicat, neque paratas vel mansionaticos exinde requirat, salva hospitalitatis gratia competenti. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e saeculo fugientes ad conversionem recipere et eos in vestro monasterio absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in loco vestro professionem fas sit absque licentia abbatis sui, nisi obtentu arctioris religionis, discedere. Discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. In parochialibus vero ecclesiis quas tenetis liceat vobis sacerdotes eligere et episcopis praesentare: quibus, si idonei fuerint, episcopi curam animarum committant, ita ut de plebis quidem cura ipsis, vobis vero pro temporalibus debeant respondere. Interdicimus etiam ne in altare ecclesiae vestrae, quod praedicti antecessoris nostri Urbani manibus consecratum est, secundum constitutionem ejus quisquam praeter apostolicae sedis pontificem vel ejus legatos excommunicationis vel interdictionis audeat proferre sententiam. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque providerint eligendum: qui a dioecesano episcopo benedicatur, siquidem gratiam et communionem apostolicae sedis habuerit, et si benedictionem gratis ac sine pravitate aliqua voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis pro benedictione eadem catholicum quem malueritis adire antistitem. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare aut ejus possessiones, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona, etc., usque ultioni. Cunctis autem eidem loco sua jura servantibus, etc., usque inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, XII Kal. Aprilis, indictione XIV, Incarnationis Dominicae anno 1210, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quartodecimo.

XIX. HUGONI ABBATI ET CONVENTUI KARROFENSI. De electione abbatis Andrensis. (Laterani, X Kal. Aprilis.) Inter ecclesiam vestram et Andrense coenobium super jure eligendi abbatem Andrensem dudum quaestione suborta, postquam super ea fuit in nostra praesentia diutius disceptatum, dilectis filiis decano Saresberiensi et archidiacono et magistro P. Pulverel canonico Parisiensi dedimus in mandatis ut auditis hinc inde propositis, si ex parte vestra talis foret consuetudo probata quae juri communi praejudicaret, merito in hac parte ipsi secundum consuetudinem eamdem decernerent electionem Andrensis abbatis ulterius faciendam: quod si talis consuetudo, per quam in hoc casu praejudicaretur juri communi, minime probaretur, ipsi Andrensibus monachis jus eligendi abbatem, sublato appellationis obstaculo, adjudicare curarent, ut sic postmodum obtinerent liberam facultatem vel de Ecclesiae suae gremio vel etiam aliunde per electionem canonicam eligendi personam idoneam in abbatem, praesentandam capitulo Karroffensi, ut si esset canonica confirmaretur ab ipsis. Quod si forsitan partes mallent ut nobis sententia servaretur, ipsi causam instructam ad nostrum examen remittere procurarent, praefigentes partibus terminum competentem quo in nostra comparerent praesentia recepturae judicium aequitatis; quod si omnes his exsequendis interesse non possent, duo eorum ea nihilominus exsequi procurarent. Qui postmodum testibus utriusque partis receptis, et tam instrumentis et rationibus quam confessionibus et allegationibus etiam diligenter inspectis, cum judices super sententia proferenda tractarent, et unus eorum, videlicet decanus, astrueret sibi de causae meritis non liquere, quam ad nostrum cupiebat examen remitti, reliqui duo judices, sicut ex litteris intelleximus eorumdem, cupientes negotium expedire, prout partes pluries instanter petierant, postquam in causa renuntiatum fuerat et conclusum, auditis specialiter postea quae fuerunt a partibus proposita coram eis, cum jam sententiam quam de consilio peritorum conscripserant intenderent promulgare, Andrensis monasterii procurator quasdam suspicionis causas proposuit contra eos, de quibus ante nullam fecerat mentionem, et ad cognoscendum de ipsis, arbitris non petitis, recessit ab eis. Sed dicti judices nihilominus sententialiter decreverunt ut cum in Andrensi coenobio immineret abbatis electio facienda, Andrenses monachi ab abbate et capitulo Karroffensi eligendi abbatem licentiam peterent, et eligerent postmodum personam idoneam de gremio et professis Ecclesiae Karroffensis, ita quod in capitulo Karroffensi eligere minime tenerentur. Cum autem nuper dilecti filii Gaufridus Daubis monachus vester et Willelmus Andrensis Ecclesiae procuratores propter hoc ad sedem apostolicam accessissent, et super antedicta sententia litigassent aliquandiu coram nobis, nos, qui ex officii nostri debito his quae pacis sunt tenemur insistere, compositionem amicabilem et utrique monasterio utilem fecimus inter eos, quam ipsi demum pariter acceptarunt, ut videlicet Andrenses monachi qui nunc sunt, et qui pro tempore fuerint, Karroffensi abbati professionem faciant apud Andrense coenobium, promittendo eidem obedientiam et reverentiam regularem. Cum autem in Andrensi Ecclesia occurrerit electio facienda, Andrenses monachi de professis monasterii Karroffensis, sive de suo, sive de monasterii Karroffensis collegio, personam idoneam libere sibi eligant in abbatem. Electus vero Karroffensi praesentetur abbati: qui electionem de illo factam confirmare vel infirmare procuret, sicut de jure fuerit faciendum. Confirmatus autem a dioecesano benedicatur episcopo, et singulis trienniis monasterium visitet Karroffense, ac census nomine viginti solidos sterlingorum annuatim persolvat eidem. Praeterea Karroffensis abbas annis singulis, si voluerit, per seipsum vel per duos ex suis monachis Andrense monasterium visitet: cui Andrensis abbas in choro, capitulo, refectorio, et aliis locis, utpote Patri abbati, cedat. Qui cum consilio Andrensis abbatis corrigat si quid in membris Andrensis coenobii fuerit corrigendum. Quod si quidquam corrigendum fuerit in abbate, id cum seniorum et saniorum fratrum ipsius loci consilio abbas corrigat Karroffensis. Nos igitur compositionem eamdem a praefatis procuratoribus approbatam de communi fratrum nostrorum consilio auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus, statuentes eamdem perpetuis temporibus inviolabiliter observandam. Nulli ergo, etc., confirmationis et constitutionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, X Kal. April. pontificatus nostri anno quartodecimo.

XX. FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI SANCTI PHILIPPI DE PLANO AUXIMANAE DIOECESIS. De concordia inter episcopum et Templarios Auximanos. (Laterani, X Kal. Aprilis.) Inter vos ac venerabilem fratrem nostrum Auximanum episcopum super quibusdam mortuariis, decimis, synodalibus et aliis episcopalibus juribus, ac super eo quod excommunicatos et interdictos recipiebatis, ut idem episcopus asserebat, ad divina officia et ecclesiasticam sepulturam, venerabilibus fratribus nostris. Esino, Anconitano, et Fanensi episcopis dedisse recolimus in mandatis ut auditis utrinque propositis causam ipsam ad nos remitterent sufficienter instructam, praefigentes partibus terminum competentem quo nostro se conspectui praesentarent sententiam recepturae. Cum autem partes comparuissent postmodum coram eis, praedictus episcopus per procuratorem suum in Sancti Philippi, Sanctae Mariae, ac Sanctae Marinae ecclesiis episcopale sibi jus vindicando, tam sextam partem ecclesiae Sancti Philippi, quam ex donatione ecclesiae Sancti Coronati asserebat ad se de jure spectare, quam tertiam mortuariorum quae vobis obveniunt in dioecesi Auximana, nec non fructuum quarumdam terrarum decimam, quas vos obtinetis ab ipso, ratione terragii sibi debitam postulavit, et ut tam decimas Sanctae Mariae ac Sanctae Marinae ecclesiarum sibi huc usque subtractas quam etiam cathedraticum, quod integre sibi hactenus solutum non fuerat, vos restituere cogeremini et compelli ad praestandum de caetero integraliter supradicta. Institutionem praeterea et destitutionem etiam clericorum in praefata Sancti Philippi ecclesia vindicavit, petens vobis nihilominus inhiberi ut excommunicatos et interdictos ab eo non reciperetis ad divina officia vel ecclesiasticam sepulturam. Quadringentos quoque perperos poenae nomine petiit, quam ex eo dicebat esse commissam quod vos contra conventionem inter vos et ipsum initam venientes, circa culturam agrorum, quos in emphyteosim ab ecclesia tenetis ipsius, non impenderatis operam diligentem, et castellanos atque villanos suos in suum receperatis praejudicium et gravamen, postulans vos ad illos dimittendum compelli ac compesci, ne illos absque ipsius reciperetis de caetero voluntate. Verum vos tamen decimas a rivo montis Marii usque in flumen et pontem Consae ac usque ad Planum, quam etiam quasdam terras ac pascua quae vobis concessisse dignoscitur, nec non etiam pratum de Walvadrono, et campos Rigibertae et Aternani praeter quatuor araturas, quibus per ipsum spoliatos vos contra justitiam querebamini, vobis restitui postulastis. Judices vero, receptis super his testibus ab utraque parte productis, eamdem causam ad nos remiserunt sufficienter instructam.

Cum autem propter hoc nuper vester et alterius partis procuratores in nostra praesentia constituti super praemissis aliquandiu litigassent, nos utriusque partis inspectis attestationibus diligenter et rationibus intellectis, de communi fratrum nostrorum consilio vos super sexta parte ecclesiae Sancti Philippi duximus absolvendos; quia, etsi per testes ipsius episcopi fuerit facta fides quod ecclesia Sancti Coronati eamdem sibi sextam partem donaverit, ex aliorum tamen testium depositionibus consistit quod anteriori tempore vobis donaverat partem illam. Decrevimus etiam ut quarta mortuariorum quae in ipsius dioecesi vobis obveniunt debeat manere contentus, armis et equis ex eadem quarta deductis, quae juxta indulgentias Romanorum pontificum vobis indultas retineri debent in subsidium terrae sanctae. Et ut vos pro singulis ecclesiis supradictis unum quartum grani et unum annonae pro decimationis quarta, et duos solidos usualis monetae annis singulis eidem episcopo pro cathedratico persolvatis, inhibentes vobis ut excommunicatos et interdictos ad divina non recipiatis officia vel ecclesiasticam sepulturam, salvis indulgentiis super hoc vobis ab apostolica sede concessis. Super institutione vero et destitutione clericorum in ecclesiis supradictis vos ab impetitione absolvimus episcopi memorati, cum in Romanorum pontificum privilegiis vobis indultis id occurreret manifeste. Ad restitutionem quoque prati et camporum supradictorum, quibus vos probastis contra justitiam spoliatos, saepedictum episcopum sententialiter condemnavimus, super proprietate sibi defensione legitima reservata. Quia vero procurator ipsius episcopi requisitus a nobis praetaxatam poenam vobis sponte remisit, dummodo vos castellanos et villanos suos sine difficultate dimittere curaretis et illos absque sua non reciperetis de caetero voluntate, ac procurator vester a petitione subtractarum vobis hactenus decimarum destiterit, dummodo ipsas de caetero idem episcopus percipere vos permittat pacifice, nos in hac parte ipsorum desideriis concurrentes, et vos ab impetitione ipsius episcopi super praedicta poena et eumdem episcopum super decimis vobis subtractis duximus absolvendos, firmiter injungentes ut et vos castellanos et villanos illius absque ipsius recipiatis minime voluntate, ac ipse vobis praedictorum locorum spirituales percipere decimas sine difficultate permittat, salvo praedicto decimo quod ipsi episcopo terragii ratione debetur. Nulli ergo, etc. usque diffinitionis, constitutionis et inhibitionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XXI. CANTORI, MAGISTRO. E. DE HENNIN. ET HER. PEDIARGENTI CANONICIS ATREBATENSIBUS. De quadam praebenda Ariensi. (Laterani, III Kal. Aprilis.) Dilectus filius magister Wibertus presbyter coram dilecto filio nostro Joanne Sanctae Mariae in Via lata diacono cardinale, quem sibi et I. nuntio decani et capituli ecclesiae Ariensis, Morinensis dioecesis auditorem concessimus, proponere procuravit quod cum ei sacerdotalis praebenda in eadem ecclesia dudum canonice collata fuisset, ac decanus et capitulum memorati nollent ei postmodum fructus reddere praebendales, ad conquestionem ipsius dilectis filiis magistro scolarum et Waltero et Joanni de Albengi canonicis Morinensibus commisimus causam ipsam. Qui decano et capitulo Ariensi, postquam citati saepius et demum edicto peremptorio evocati comparere noluerant coram eis, inhibere curarunt ne quid in apostolici mandati elusionem vel supradicti magistri gravamen, quaestione pendente super eisdem fructibus, innovarent. Verum in praesentia eorumdem judicum postea partibus constitutis, cum praefatus magister suam edidisset super eisdem fructibus actionem, Willelmus de Duaco capituli procurator respondit quod quaestio super fructibus coram eisdem judicibus procedere non debebat donec causa super concessione sex sacerdotalium praebendarum, de quarum numero erat praebenda illa quae praefato dignoscebatur magistro collata, quae venerabili fratri nostro episcopo Atrebatensi et conjudicibus suis auctoritate nostra fuerat commissa, utpote praejudicialis, finem debitum sortiretur. Cum autem judices de partium voluntate quorumdam peritorum consilium, an illa quaestio praejudicialis existeret, requirere studuissent, nondum ab eisdem recepto responso praepositus Ariensis B. clerico primam tantummodo tonsuram habenti praebendam supradictam concessit, cujus fructus magister petierat memoratus, ejusdem praebendae fructibus post inhibitionem judicum assignatis eidem, contra ecclesiae privilegia temere veniendo. Post haec vero judices memorati causam Atrebatensibus judicibus delegatam quaestioni sibi commissae nequaquam praejudicialem existere, prout in consilio receperant a peritis, per interlocutoriam sententiam declararunt: a qua non fuit pro parte capituli provocatum, sed lite super quaestione fructuum contestata, utraque pars praestitit calumniae juramentum.

Cumque privilegiorum transcripta magister obtulerit supradictus, per quae fidem facere intendebat quod praebendam illam canonice fuerat assecutus procurator capituli ea esse vera privilegiorum transcripta coram judicibus recognovit. Quibus procuratori mandantibus ut authentica privilegia exhiberet, ipse certum ad hoc diem sibi petiit assignari, quem obtinuit, et recessit. Et licet procurator ipse postea saepefato magistro praescriptionem objecerit decennalem, et ad illam probandam dies sibi fuerit assignatus, illam tamen seu aliam exceptionem legitimam ille vel alius procurator capituli non probavit. Quinimo magister Ingebertus ultimus capituli procurator, constanter affirmans illa vera transcripta privilegiorum existere, ac ea rata grataque haberi a capitulo Ariensi, ut secundum ea procederent judices ad sententiam postulavit. Unde ipsi habito consilio sapientum, saepedicto magistro per diffinitivam sententiam fructus adjudicavere praedictos: quam idem magister petiit auctoritate apostolica confirmari, relationem judicum exhibendo supradicta et alia plenius continentem. Ad hoc nuntius proposuit memoratus quod processus illorum debebat non immerito retraetari; tum quia in litteris obtentis ad eos de prioribus litteris ad Atrebatenses judices impetratis super sex praebendarum collatione, de quarum numero fuerat dicta praebenda cujus fructus idem magister petiit, mentio non fiebat; tum quia illa quaestio, videlicet de praebendarum concessione, utpote praejudicialis alterius, fuerat primitus dirimenda, cum et causa fructuum quaestionis super praebenda sit accessoria, et causarum continentia non sit juxta sanctiones legitimas dividenda; tum etiam quia idem magister nunquam ad eamdem fuerat praebendam admissus. Verum ad hoc pars altera respondebat, allegationes hujusmodi ex eo esse supervacuas judicandas, quia judicum praedictorum examen partes spontanee subierunt. Proposuit insuper idem nuntius dictos judices minus rite ob causas alias processisse; quia videlicet in causa spirituali praestari fecerant calumniae juramentum, et capitulo memorato mandaverant sua coram eis privilegia exhibere, in decanum ob hoc excommunicationis et in capitulum suspensionis sententias proferendo, cum nemo ad fundandam adversae partis intentionem suas teneatur edere rationes: item, quia nullo pro capituli parte praesente, post appellationem ad nos interpositam, non in procuratorem, sed in capitulum sententiam protulerunt, adjiciens quod nequaquam relationi judicum standum erat, quae cum in publicam non sit redacta scripturam, non in prima persona sed tertia dignoscitur esse concepta; praesertim cum asserant judices se privilegiorum tenore cognito processisse, quae minime inspexerunt. Caeterum ad praedicta pars adversa respondit quod in praefata quaestione fructuum, utpote temporali, non incompetenter praestari potuit calumniae juramentum; sed et mandari a judicibus potuit privilegia exhiberi, quorum transcripta per magistrum memoratum oblata vera esse procurator capituli fatebatur, cum et ultimus procurator ipsius petierit secundum ea negotium terminari.

His igitur et aliis quae coram eodem cardinale utrinque proposita fuerant per ejusdem relationem plenius intellectis, caetera hinc inde proposita frivola reputantes, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus supradicto clerico convocato, seu aliis qui fuerint evocandi, inquisita plenius et cognita veritate, si vobis constiterit quod praefato B. lite pendente praebenda concessa fuerit memorata, vel quod praebenda ipsa, quae sacerdotibus duntaxat consueverat assignari, eidem collata fuerit in sacris nondum ordinibus constituto vel aliud canonicum obviet propter quod praebendam ipsam nequeat obtinere, vos supradictam sententiam pro eodem magistro super fructibus latam a judicibus saepedictis faciatis appellatione remota firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc. duo vestrum, etc.

Datum Laterani, III Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XXII. ABBATI ET CONVENTUI FOSSAENOVAE. Confirmatur compositio facta cum Pipernensibus. (Laterani, IV Kal. Aprilis.) Istis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, etc. usque assensu, compositionem seu transactionem inter vos ex parte una et consules ac populum Pipernensem ex altera super possessionibus constitutis in loco qui Laurentii vulgariter appellatur amicabiliter initam, sicut provide facta est et ab utraque parte sponte recepta, et in instrumento publico exinde confecto plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad majorem autem evidentiam tenorem ipsius instrumenti de verbo ad verbum huic nostrae paginae duximus inserendum. « In nomine Domini. Amen. Anno ejus millesimo centesimo nonagesimo tertio, anno tertio domini Coelestini papae III, indictione XI, mense Augusto, die tertia. Quoniam ea quae refutationibus sive transactionibus vel aliis conventionibus inter homines fiunt, plerumque memoriae commendari non possunt, idcirco ego Guido sanctae Romanae Ecclesiae scriniarius transactionem sive refutationem vel etiam conventionem inter fratres Fossaenovae et populum Pipernensem habitam rogatus in hoc publicum scriptum reduco, ut si de ea dubitatum fuerit, per hoc scriptum veritas rei ostendatur. Conventio itaque sive transactio vel refutatio talis est. Fratres Fossaenovae dant Pipernensibus centum tres libras bonorum Provesinorum pro molendinis communibus recolligendis, quae pignori tenebantur. Et consules Piperni, scilicet Petrus domini Leonis, Belbellus, Transmundus Donnae Nuvae, Philippus domini Gregorii milites, Roscemannus, Staldo, Jordanus, Roffridus, Guastapane, Massarii nomine universitatis refutant monachis omnem litem et querimoniam et omnem actionem quam habebant vel habere possent in Laurentiis, scilicet inter hos fines sicut vadit in directum a Gorga Palumbi in Mazoclam, et inde pergit per Mazoclam usque ad aquam quae descendit de Fontana de Ficu, sine omni conditione, et inde ascendit usque in lacum. Concedit etiam populus quidquid juris habet commune inter Fontanam de Ficu, et Lirecaduti, salvo unicuique jure proprietatis, si quis ibi aliquid habet. Concedunt etiam a Gorga palumbi inferius ut sandalariam faciant sine contradictione aliqua usque flumen majus; sicut melius viderint expedire: quae tamen sandalaria communis erit et fratribus et civibus. Silva quae est a fontana Gricilli usque ad Recaduti est monachorum absolute, sicut hactenus fuit; praeter consuetudinem quam habet in ea populus in venando, pascendo, ligna caedendo, et salva consuetudine tabulandi. Silvam quae est a Fontana de Ficu usque ad Recaduti non incidant monachi ad caesas faciendas studiose, sed remanebit ad communes usus et civium et monachorum ad ligna caedenda, et ad venandum, et pascendum. Si tamen aliquo modo pervenerit quod sit apta ad agriculturam, monachorum erit. Piscaria lacus libera est monachorum, sicut hactenus fuit. Per sandalariam totam liberum erit omnibus Pipernensibus sine apparatura aliqua piscari, non in illis locis ubi et monachi et certae personae civitatis habent suas proprietates. Et quidem non licebit alicui nisi monachis aliquod aedificium facere ad piscandum a Gorga Palumbi usque ad lacum; poena trecentarum librarum Provesinorum ab utraque parte promissa, si aliqua pars contra hanc conventionem vel refutationem seu etiam transactionem amicabili pace firmatam venire voluerit vel etiam observare noluerit; et poena soluta, haec charta conventionis sive transactionis in sua stabilitate perpetuo perseveret. Unde rogati sunt testes, Gregorius Paganus, Rainone Sancti Laurentii, Joel de Sitio, Bertraymus Laudini, Berardus Romane, Guido de Arnaria. Ego Guido sanctae Romanae Ecclesiae et Piperni scriniarius interfui et subscripsi. » Nulli ergo, etc. nostrae confirmationis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, IV Kal. Aprilis, anno quartodecimo.

XXIII. PRIORI ET CONVENTUI ANDRENSI. De fidejussione vetita monachis. (Laterani, II Kal. Aprilis.) Cum a nobis petitur quod justum est, et honestum, etc. usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, auctoritate apostolica prohibemus ne aliquis monachus sive conversus sub professione vestrae domus astrictus sine consensu et licentia abbatis et majoris partis vestri capituli pro aliquo fidejubeat, vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat ultra pretium capituli vestri providentia constitutum, nisi propter manifestam domus vestrae utilitatem. Quod si facere forte praesumpserit, non teneatur conventus pro his aliquatenus respondere. Nulli ergo, etc. nostrae prohibitionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, II Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quarto.

XXIV. EISDEM. Ut eis liceat divina officia celebrare tempore interdicti. (Datum, ut in alia. ) Solet annuere, etc, usque impertiri. Eapropter, etc. ut in alia usque assensu, ut quotiescunque terram nobilis viri comitis Gisnensis patroni monasterii vestri pro suis excessibus, debitis, aut aliquibus causis aliis subjici contigerit ecclesiastico interdicto, juxta quod vobis est a felicis recordationis Alexandro papa praedecessore nostro indultum, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina vobis liceat officia celebrare, devotioni vestrae auctoritate praesentium indulgemus. Decernimus ergo, etc. nostrae concessionis, etc. usque incursurum.

Datum, ut in alia.

XXV. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI AUBERTI CAMERACENSIS. Confirmat eorum possessiones. (Laterani, Kal. Aprilis.) Cum a nobis petitur, etc. ut in alia usque assensu, altare Sanctae Bovae vobis a bonae memoriae Vu. Rotomagensi archiepiscopo de assensu capituli sui collatum, altaria de Wildebroc et de Vrimede, quae bonae memoriae R. Cameracensis episcopus, et altare de Herentoth, quod venerabilis frater noster J. successor ipsius in eleemosynam consentiente Cameracensi capitulo vestro monasterio canonice contulerunt, decimas de Grievecuer, Barastro, et de Hapelaincort ad ipsum monasterium de manu laica rationabiliter consensu ipsius Cameracensis episcopi revocatas, et partem decimae de Kion, et omnia alia bona vestra, sicut ea omnia juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos eidem monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. confirmationis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno decimoquarto.

XXVI. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI QUINTINI BELVACENSIS. Ne beneficia non vacantia promittantur. (Laterani, II Idus Aprilis.) Cum ex injuncto nobis apostolatus officio Ecclesiarum omnium curam et sollicitudinem gerere teneatur, ea in ipsis corrigere nos oportet quae in gravamen earum noscuntur plurimum redundare. Sane ad nostram audientiam vobis referentibus est delatum quod tam vos quam vestri praedecessores ad multorum instantiam importunam quibusdam promissiones de non vacantibus Ecclesiis facientes, pensiones eisdem quasdam interim contulistis. Quia igitur id contra statuta, etc. ut supra lib. XI, epist. 205, usque auctoritate vobis apostolica districtius inhibemus ne contra, etc. inhibitionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Idus Aprilis, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XXVII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI ELIGII NOVIOMENSIS. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum ex concessa nobis a Domino potestate ad omnium Ecclesiarum curam aciem nostrae considerationis extendere teneamur, ea corrigere nos oportet quae interdum in ipsarum gravamen temere attentantur. Sane ad nostram audientiam vobis referentibus est delatum quod, etc. ut in alia per totum usque in finem.

Datum, ut in alia.

XXVIII. PETRO ILLUSTRI REGI ARAGONUM. Revocat donationes ab eo factas in minori aetate. (Laterani, II Idus Aprilis.) Cum donationes nonnullas intra aetatis tuae legitimae tempora te fecisse proponas in enorme tui dispendium redundantes, majorem partem tuorum reddituum sic donando, nec expedire te nimis egere, quem oportet graves et grandes expensas subire in expugnando Christiani nominis inimicos, praesentium tibi auctoritate concedimus ut omnes donationes praedictis temporibus illicite a te factas legitime valeas revocare. Hoc expresso specialiter ad cautelam, ut donationes factae ecclesiis vel aliis piis locis, si quae fuerint revocandae, per ecclesiasticum judicem revocentur.

Datum Laterani, II Idus Aprilis, anno quartodecimo.

XXIX. EPISCOPO LINGONENSI, ET NOBILI VIRO DUCI BURGUNDIAE De reformatione monasterii S. Benigni Divionensis. (Laterani, XVI Kal. Maii.) Sicut ex litteris dilectorum filiorum abbatis et conventus Sancti Benigni Divionensis dioecesis Lingonensis accepimus, cum tu, frater episcope, in tuae promotionis initio ad monasterium eorumdem, de cujus miserabili lapsu multa didiceras, accessisses gratia visitandi, memoratus conventus in te ac eumdem abbatem et priorem ejusdem loci nec non et duos alios clericos super reformatione domus tam in capite quam in membris compromittere curaverunt, promittentes interposito juramento se ordinationi vestrae humiliter parituros. Vos autem compromissioni hujusmodi a festo Sancti Remigii tunc proximo adfuturo usque ad annum terminum praefigentes, communiter statuistis ut quod super debitorum solutione a vobis ordinaretur, interim servaretur; et capitulo inter caetera injungentes ut ordo monasticus, qui relaxatus ibidem aliquatenus fuerat, districtius servaretur, duo millia librarum et eo amplius infra annum pro debitis monasterii persolvistis. Appropinquante vero termino compromissioni praefixo, cum fuisset a vobis primitus constitutum ut omnes obedientiarum proventus insimul adunati ad solutionem cederent debitorum, quodque obedientiarii, ne statutum hujusmodi praepedirent, ad suas obedientias mitterentur earumdem proventus fideliter servaturi, ipsi proventus illius anni in usus proprios vel potius in abusus nequiter converterunt. Unde cum adhuc multa debita superessent, pro quibus nondum fuerat satisfactum, quae nonnisi cum multarum possessionum distractione ac maximo Ecclesiae detrimento poterant expediri, et malitia creditorum nonnisi per te, fili dux, cujus jurisdictionis existunt, posset ulterius refrenari, vobis pariter exstitit ab eisdem abbate ac fratribus cum instantia supplicatum ut ascito vobis tertio viro provido et potente, in manu vestra tandiu possessiones ecclesiae teneretis donec absque rerum ecclesiae venditione seu obligatione aliqua ipsius debita solverentur, et quinquaginta monachis faceretis honeste in eadem ecclesia juxta loci consuetudinem provideri; ipsique ad praedicta servanda se juramento praestito astrinxerunt, tibi, frater episcope, patentes super hoc litteras concedentes: quod vos demum eorum devicti precibus acceptastis.

Cum igitur idem abbas et fratres devote nobis duxerint supplicandum ut quod praemissum est auctoritate dignaremur apostolica confirmare, cum ad praesens alio modo nequeat monasterio consuli memorato, nos, qui super ejusdem loci sumus reformatione solliciti, provisionem hujusmodi ratam habentes et gratam, cum credamus eamdem ad ipsius monasterii commodum redundare, devotionem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus suprascripta taliter ad honorem Dei et utilitatem monasterii supradicti ad debitum perducatis effectum, quae ad reformationem loci statuta sunt facientes in suo robore perdurare, ut diligentiae vestrae studium clareat in effectu, ac divinam et apostolicam gratiam propter hoc vobis uberius comparetis; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles, tu, frater episcope, censura ecclesiastica, et tu, fili dux, si necesse fuerit, potestate tibi tradita, sublato appellationis obstaculo compescentes.

Datum Laterani, XVI Kal. Maii, anno quartodecimo.

XXX. LINGONENSI EPISCOPO. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum, igitur nostris est auribus intimatum, Willelmus de Bregdum monachus, qui seditiosus et dilapidator existit, a multis retro diebus cum quibusdam suis fautoribus, qui ab aliis monasteriis ad Sancti Benigni coenobium convolarunt, irregulariter vixerit, contra juramentum proprium, quod super servanda provisione ipsius Ecclesiae praestiterat, veniendo, nec eisdem praesentibus pax possit in eodem monasterio reformari, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, si est ita, supradictum W. et ejus complices ab eodem monasterio et membris ejus sublato appellationis obstaculo penitus amovendo, ipsos in aliis monasteriis ejusdem observantiae collocare procures, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescens.

Datum, ut in alia per totum.

XXXI. MAGISTRO NICOLAO MISNENSI ET ARNALDO DE STENDAL HALBERSTATENSIS DIOECESIS CANONICIS. Ejusdem argumenti cum epistola 49 libri XIII. (Laterani, XI Kal. Aprilis.) Causam quae inter dilectos filios Ottonem subdiaconum nostrum et Walterum, qui pro praeposito Magdeburgensi se gerit, super Magdeburgensi praepositura dignoscitur agitari, tibi dudum, fili magister Nicolae, et bonae memoriae Broccardo Wrcinensi canonico de partium voluntate sub certa forma meminimus commisisse, vobis inter caetera injungentes quod si quidquam humanitus alterutri vestrum contingeret, ut mandato nostro fideliter exsequendo, sicut uterque vestrum juramento praestito tenebatur, usque ad Kalendas Octobris proximo praeteritas interesse non posset, ex tunc dilectus filius Florentius abbas de Sichem, omni contradictione vel appellatione cessante, quae vobis injuncta fuerant eum reliquo vestrum earumdem litterarum auctoritate exsequi procuraret. Interim vero praedicto Broccardo subtracto de medio, subdiaconus memoratus nobis exposuit se habere praefatum abbatem certa ratione suspectum, nobis humiliter supplicans ut loco praefati B. subrogare alium dignaremur. Nos igitur attendentes nullum ex hoc praejudicium parti alteri generari, ut judicium sine suspicione procedat, te, fili magister Arnalde, obtentu praedicti O. loco praefati B. duximus subrogandum, per apostolica vobis scripta districte praecipiendo mandantes quatenus in ipso negotio juxta priorum continentiam litterarum, appellatione remota, ratione praevia procedatis. Quod si alteruter vestrum his exsequendis noluerit vel nequiverit interesse, loco ejus a parte sua infra triduum alius eligatur; et si pars illa noluerit eligere, vel electus ab ea procedere non curaverit, residuus nihilominus in causa procedat. Nisi vero tu, fili Arnalde, simile praestiteris juramentum, tu, fili magister Nicolae, a juramento quod praestitisti te noveris absolutum.

Datum Laterani, XI Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XXXII. AUXITANO ARCHIEPISCOPO. Ut cedat oneri episcopali. (Laterani, XVII Kal. Maii.) Sicut is qui sufficiens est ad curam sollicitudinis pastoralis, si forsan episcopatum affectet, desiderat bonum opus, sic is qui non sufficit ad hujusmodi oneris sarcinam supportandam, utiliter sibi consulit, si eamdem prius caute deponat quam sub ea in suum et aliorum dispendium comprimatur. Cum igitur ad pontificalis curam regiminis cognoscere te debeas minus aptum, fraternitatem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus salutem tuam et aliorum lucris temporalibus anteponens, et compatiens nihilominus contritioni Ecclesiae Auxitanae, quae sub tuae provisionis umbra in temporalibus et spiritualibus graviter est collapsa, pontificalem curam spontaneus resignare procures, ut ex hoc divinam et apostolicam gratiam tibi valeas comparare. Alioquin, cum tam tuae saluti quam Ecclesiae memoratae utilitati ex apostolicae teneamur servitutis officio providere, super hoc, prout expedire viderimus, disponemus.

Datum Laterani, XVII Kal. Maii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

In eumdem modum scriptum est episcopo Valentinensi. Scriptum est etiam in eumdem fere modum venerabili fratri Uticensi episcopo et dilecto filio abbati Cisterciensi apostolicae sedis legatis, ut dictum archiepiscopum ad id moneant efficaciter et inducant.

Datum, ut in alia.

XXXIII. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) In eumdem modum scriptum est sicut in prima episcopo Ruthenensi usque procures, cum jamdudum ad tuam instantiam cedendi tibi licentiam per nostras duxerimus litteras concedendam. Alioquin, ne videaris nobis forsitan illusisse, venerabili fratri nostro Uticensi episcopo et dilecto filio abbati Cisterciensi apostolicae sedis legatis litteris nostris injungimus ut te ad id per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

Datum, ut in alia.

Scriptum est ipsis legatis in eumdem fere modum super hoc. Quod si non ambo, etc., alter, etc.

Datum, ut in alia.

XXXIV. UTICENSI EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De electione episcopi Carcassonensis. (Datum, ut in alia. ) Cum venerabilis frater noster Carcassonensis episcopus, supportare nequiens sarcinam sollicitudinis pastoralis, multis incommodis et defectibus praepeditus, officii sui curam resignare disponat, sicut per tuas litteras nobis intimasti, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus cessionem ipsius accipiens vice nostra, ipsum a cura Ecclesiae Carcassonensis absolvas, ejusdem Ecclesiae capitulo injungendo ut infra octo dies post commonitionem tuam cum tuo consilio talem sibi personam eligant in pastorem per quam hoc tempore maxime Carcassonensi Ecclesiae utiliter consulatur, alioquin ex tunc personam idoneam appellatione remota praeficias Ecclesiae memoratae; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo.

Datum, ut in alia.

Scriptum est super hoc Carcassonensi capitulo in eumdem fere modum usque compescendo. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus talem vobis personam juxta praescriptam formam eligatis canonice in pastorem quae tanto congruat oneri et honori.

Datum ut in alia.

XXXV. UTICENSI EPISCOPO ET ABBATI CISTERCIENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ut comitatum Melgoriensem recipiant. (Datum, ut in alia. ) Praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus comitatum Melgoriensem, qui beati Petri juris existit, in vestris recipiatis manibus, et tandiu faciatis fideliter custodiri donec super eo nostrae rescripserimus beneplacitum voluntatis.

Datum ut in alia.

XXXVI. ARELATENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS. De sententia lata contra comitem Tolosanum. (Datum, ut in alia. ) Cum exspectaverimus hactenus ut nobilis vir Raymundus Tolosanus comes, tanquam arbor fructifera commonitionum nostrarum rivulis irrigata, fructus ederet opportunos, et tanquam princeps catholicus honoraret sanctam Ecclesiam sponsam Christi, ipse pravo circumventus consilio, non solum damna sterilitatis incurrit, ad honorem Dei et utilitatem Ecclesiae exspectatos fructus nullatenus producendo, verum etiam dispositionibus ecclesiasticis nequiter se opponit, contra promissa et juramenta sua veniens impudenter. Unde cum in ipsum a venerabili fratre nostro episcopo Uticensi et dilecto filio Cisterciensi abbate apostolicae sedis legatis de multorum praelatorum consilio sententia promulgata fuerit ob ejusdem contumaciam manifestam, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus eamdem sententiam rationabiliter promulgatam publicari per vestras dioeceses faciatis, et appellatione remota per censuram ecclesiasticam usque ad satisfactionem condignam firmiter observari.

Datum, ut in alia.

XXXVII. EISDEM. Super eodem. Cum exspectaverimus, etc. usque manifestam et nos mandemus eamdem sententiam usque ad satisfactionem condignam appellatione remota firmiter observari, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ad recuperanda castra et alias possessiones et terras quae ab ecclesiis vestris tenet insistatis viriliter et prudenter.

XXXVIII. VIVARIENSI EPISCOPO. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum exspectaverimus hactenus ut nobilis vir R. Tolosanus comes, tanquam arbor fructifera, etc. in eumdem fere modum ut in alia usque in finem.

Datum, ut in alia per totum.

XXXIX. UTICENSI EPISCOPO ET ABBATI CISTERCIENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Ne indebita pedagia exigantur. (Datum, ut in alia. ) Cum in nobiles viros comitem Folcalcariensem G. Ademari, Lambertum de Montilio, dominos et dominas Castri Novi et Dozarae, Silvium de Crista, Alasiam de Roca, praepositum Valentinensem, Artaldum de Russillon, . . fratrem ipsius, et quosdam alios, propter pedagia, exactiones indebitas, et alias iniquitates quas in stratis publicis et fluminibus committere non verentur, a te, fili abbas, de multorum praelatorum consilio sententia fuerit promulgata, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eamdem sententiam rationabiliter latam faciatis appellatione remota per censuram ecclesiasticam usque ad satisfactionem condignam firmiter observari.

Datum, ut in alia.

XL. EISDEM. De sententia lata contra Roncelinum. (Laterani, XVII Kal. Maii.) Cum in Roncelinum apostatam et perjurum et cives Massilienses, pro eo quod ei obediunt et favent in suis abominationibus manifeste, a vobis de multorum praelatorum consilio, etc. ut in alia usque in finem.

Datum Laterani, XVII Kal. Maii, anno quartodecimo.

XLI. CAPITULO ECCLESIAE ROMANENSIS. Confirmantur eis regalia dona. (Laterani, XIII Kal. Maii.) Justis petentium desideriis dignum est nos facilem praebere consensum, et vota quae a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus inclinati, regalia vobis ab imperatoribus et aliis principibus saecularibus, in foro videlicet et in nundinis, nec non et transitu fluminis Isarae, pia vobis devotione concessa, sicut et ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos Ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. confirmationis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, XIII Kal. Maii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XLII. EISDEM. Confirmantur eorum statuta. (Datum ut in alia.) Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, laudabiles et honestas consuetudines ac statuta quae ad Ecclesiae vestrae utilitatem provide facta esse noscuntur, sicut hactenus pacifice sunt obtenta, et in authenticis super his confectis plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc. usque incursurum.

Datum ut in alia per totum.

XLIII. GNEZNENSI ARCHIEPISCOPO. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XI Kal. Maii.) Cum illius locum, licet immeriti, teneamus in terris qui sanctam Ecclesiam sponsam suam absque macula et ruga conservat, his nos convenit ex officii nostri debito robur apostolicum impertiri quae ad statum ipsius pertinent et quietem, et ad conservationem ecclesiasticae libertatis. Cum igitur dilecti filii nobiles viri Lesco, Conradus, et Waldislavus Oddonis, duces Poloniae, tibi et suffraganeis Ecclesiae tuae nec non et successoribus vestris privilegium super ecclesiastica libertate pia devotione ad statum debitum revocando concesserint, nos tuis precibus inclinati, concessionem ipsorum, sicut pie ac provide facta est, ac in authenticis continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Quia vero in eodem privilegio est expressum ut si aurum vel argentum sive pretiosas vestes aut palafridos decedentium episcoporum supradicti duces invenerint, et episcopus decesserit intestatus, in usus suos omnia convertantur, dum tamen hoc ipsum eis a nobis fuerit vel a legato nostro concessum, dictis ducibus contulimus et mandamus ut nequaquam in usus suos supradicta convertant, cum id in suae salutis cederet detrimentum, sed Ecclesiae qui defunctus episcopus praefuit illa faciant integraliter assignari. Nulli ergo, etc. confirmationis et jussionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, XI Kalend. Maii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

XLIV. EPISCOPO QUONDAM HALBERSTATENSI, ET ABBATI DE SICHEM. Scribitur ei pro archiepiscopo Gneznensi. (Datum, ut in alia. ) Is qui paci ecclesiasticae invidet et quieti quam in coelis non potuit sua praepediente malitia retinere, non solum adversarios manifestos saepe concitat contra ipsam, verum etiam proprios filios ad molestationem ipsius nonnunquam instigat, a quibus defensionis praesidia exspectabat; ut eo dispendiosior sit illius infestationis offensa, quo minus de ipsius molestia timebatur. Sane, sicut venerabilis frater noster Gneznensis archiepiscopus gravi nobis conquestione monstravit, nobilis vir Wadislavus dux Poloniae, qui diuturnis eum injuriis et molestiis lacessivit, dudum thesaurum Gneznensis Ecclesiae occupavit, ex hoc damna ipsi gravia inferendo, quasdam insuper villas Ecclesiae memoratae combussit, et quibusdam aliis nequiter devastatis, multa canonicis et hominibus Gneznensis Ecclesiae damna et injurias irrogare praesumpserit, homines quoque de Gnezna ad eamdem Ecclesiam pertinentes bonis suis per violentiam spoliavit postquam idem archiepiscopus iter arripuit ad sedem apostolicam veniendi. Cum igitur dissimulare tot ejusdem Ecclesiae gravamina nequeamus, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus eosdem archiepiscopum atque ducem personaliter, secundum quod in prioribus litteris nostris vobis injunximus, adeuntes, dictum ducem ut eidem archiepiscopo et suis hominibus super datis damnis et injuriis irrogatis satisfaciat competenter, ablatis omnibus restitutis, monere prudenter et inducere procuretis, ipsum ad hoc, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita ratione praevia compellentes. Testes autem, etc. usque perhibere.

Datum, ut in alia per totum.

XLV. ABBATISSAE AUREGNIACENSI. Ne monasterium temere excommunicetur. (Laterani, V Kal. Maii.) Ex assuetae benignitatis officio sedes apostolica consuevit eas quae montana religionis ascendunt, ut cum Maria secus pedes Domini sedeant, confovere, ac illis, ne cujusquam temeritatis incursu quies vel profectus impediatur earum, apostolicum praesidium impertiri. Eapropter, dilecta in Christo filia, tuae ac monasterii tibi commissi tranquillitati paterna volentes sollicitudine praecavere, auctoritate praesentium inhibemus ne dioecesanus episcopus vel archidiaconus loci seu quilibet alius ordinarius judex sine manifesta et rationabili causa in te vel monasterium tibi commissum excommunicationis vel interdicti sententiam promulgare praesumat, statuentes ut si te in aliquo gravari persenseris, libere tibi liceat sedem apostolicam appellare. Si quis vero post appellationem ad nos legitime interpositam in te vel Ecclesiam tuam excommunicationis vel interdicti sententias contra praescriptam formam praesumpserit promulgare, ipsas decernimus non servandas. Nulli ergo, etc. inhibitionis et constitutionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, V Kal. Maii, anno quartodecimo.

XLVI. ABBATISSAE AC CONVENTUI AUREGNIACENSI. Ne quid exigatur pro benedictione abbatissae, etc. (Datum, ut in alia. ) Justis petentium desideriis, etc. Eapropter, dilectae in Domino filiae, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, auctoritate praesentium inhibemus ne pro consequenda benedictione vel installatione abbatissae monasterii vestri, quae benedicenda pro tempore fuerit, consecrationibus altarium vel ecclesiarum, sive pro oleo sancto, vel quolibet alio ecclesiastico sacramento dioecesanus episcopus vel archidiaconus loci sub obtentu consuetudinis vel quolibet modo alio quidquam exigere vel extorquere praesumant; sed haec omnia gratis et sine pravitate qualibet vobis impendant. Nulli ergo, etc. usque incursurum.

Datum, ut in alia per totum.

XLVII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI QUINTINI BELVACENSIS. De electione abbatis. (Laterani, IV Kal. Maii.) Justis petentium, etc. Cum igitur, sicut ex parte vestra nostro est apostolatui reseratum, a felicis recordationis Alexandro et Clemente Romanis pontificibus vestro monasterio sit indultum, ut obeunte ipsius loci abbate, nullus ibi qualibet subreptionis astutia seu violentia praeponatur nisi quem fratres communi consensu vel fratrum pars consilii sanioris secundum Deum et beati Augustini Regulam providerint eligendum, et inter vos ac venerabilem fratrem nostrum Belvacensem episcopum super possessione electionis abbatis in monasterio vestro dudum quaestione suborta, et per dilectos filios abbatem de Briostel Cisterciensis ordinis, M. praepositum Remensem, R. Meldensem decanum ex delegatione dilecti filii nostri Gualae tituli Sancti Martini presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, de voluntate ipsius episcopi taliter exstiterit causa ipsa sopita, ut eligendi abbatem plenam habeatis et liberam facultatem, petita tamen prius a Belvacensi episcopo licentia eligendi: nos vestris precibus inclinati, quod per eosdem judices super hoc est cum episcopi memorati assensu deliberatione provida diffinitum, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus, inhibentes ne quis contra diffinitionem hujusmodi super abbatis electione vos audeat molestare. Nulli ergo, etc., confirmationis et inhibitionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, IV Kal. Maii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XLVIII. EPISCOPO BRIXINENSI, ET AQUILEGENSI DECANO, ET MAGISTRO HUG. CANONICO RATISPONENSI. De causa capituli Gurcensis. (Laterani, XI Non. Maii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae a dilecto filio procuratore venerabilis fratris nostri Salzeburgensis archiepiscopi ex parte una et procuratore Gurcensis capituli ex parte altera super excommunicationis sententia quam idem archiepiscopus in ipsum capitulum promulgavit fuere proposita coram nobis, sic duximus providendum, ut cum a tribus ex majoribus ipsius ecclesiae canonicis fuerit requisitus, infra quindecim dies ipsum capitulum absolvi faciat ad cautelam, mittens aliquem ad Gurcensem ecclesiam qui recepta secundum formam Ecclesiae juratoria cautione quod nostro vel vestro mandato parebit, eidem capitulo beneficium absolutionis impendat, exceptis praeposito et V. et F. canonicis, qui de mandato nostro fuerunt apud sedem apostolicam absoluti; ac deinde coram vobis, quibus hoc negotium duximus committendum, tam de principali causa quam de ipsa sententia nec non et de ecclesia Sancti Laurentii, qua post commissionem factam a nobis et post appellationem ad nos interpositam spoliati fuerunt per nuntios ipsius archiepiscopi, cognoscatur; et si de partium voluntate processerit, fine canonico terminetur: alioquin negotium ipsum sufficienter instructum ad nostrum remittatur examen, praefixo partibus termino competenti quo nostro se conspectui repraesentent justam, auctore Deo, sententiam recepturae; quod si infra praescriptum tempus archiepiscopus ipse non fecerit illos absolvi, per dilectum filium Junensem praepositum Aquilegensis dioecesis eos absolvi jubemus. Caeterum interrogatus in judicio coram nobis procurator Gurcensis episcopi utrum idem episcopus pro excommunicato se haberet, respondit quod revera Salzeburgensis archiepiscopus excommunicavit episcopum et capitulum quarta feria, et post tertiam vel quartam diem dedit ipsi licentiam audiendi divina et ut divinis officiis interesset, quia ipse propter debilitatem manus celebrare non potest; et ex tunc divina sibi fecit officia celebrari, et exercuit ea quae consueverat exercere. Nos autem interloquendo respondimus quod si res taliter se haberet, episcopus idem pro absoluto esset habendus, nisi postea excommunicationis sententiam excepisset. Testes autem qui fuerint nominati, etc. usque perhibere, nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc. tu, frater episcope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani XI Non. Maii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XLIX. ABBATI ET CONVENTUI MONASTERII CAURIENSIS. Recipiuntur sub protectione apostolicae sedis (Laterani, Nonis Maii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, monasterium et personas vestras cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum, dante Domino, justis modis poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem villas Sancti Tirsi, Sanctae Mariae de villa Cibran, Sancti Salvatoris de Cinvio, Sancti Michaelis de Varzen, Sancti Salvatoris de Bergundio, Sancti Michaelis de Canneru, Sancti Antonini de Villanova, Sanctae Mariae de Miudes et Sancti Salvatoris de Mari Mortuo, cum omnibus pertinentiis earumdem, et universas possessiones vestras, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis et confirmationis perceptae duos obolos aureos gratis oblatos persolvetis nobis nostrisque successoribus annuatim. Decernimus ergo ut nulli omnino, etc. confirmationis et protectionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, Nonis Maii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

L. SORORIBUS DE MURCEDO. Confirmatur quoddam statutum. (Laterani, VII Idus Maii.) Justis petentium desideriis, etc. Cum igitur dilectus filius Albanensis electus ad locum vestrum, in quo relictis saeculi vanitatibus Domino militatis, de mandato nostro dudum accedens, quoddam fecerit institutum secundum quod vivere debeatis, nos vestris supplicationibus inclinati, institutum ipsum, sicut pie ac provide factum est, approbantes, illud statuimus robur debitum obtinere, inhibentes ne quis contra illud vos audeat molestare. Nulli ergo, etc. constitutionis et inhibitionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, VII Idus Maii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

LI. NOBILI VIRO WLADISLAO NATO QUONDAM NOBILIS VIRI ODDONIS DUCIS POLONIAE. Recipitur sub protectione beati Petri. (Laterani, III Idus Maii.) Cum a nobis petitur, etc. Eapropter, dilecte in Domino fili, devotionis tuae sinceritatem quam circa libertatem ecclesiasticam geris, et quam Ecclesiis et personis ecclesiasticis in tuo ducatu recognovisse dignosceris, attendentes, ut ab Ecclesia protectionis, gratiam sentias quam satagis honorare, personam tuam cum universis bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad indicium autem hujus a sede apostolica protectionis perceptae quatuor marcas gratis oblatas singulis trienniis nobis nostrisque successoribus ad Poloniae pondus persolves. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, III Idus Maii, anno quartodecimo.

LII. ARCHIEPISCOPO SENONENSI ET SUFFRAGANEIS EJUS. De negotio episcoporum Aurelianensis et Antissiodorensis. (Datum, ut in alia. ) Ille sincerae dilectionis affectus qua charissimi in Christo filii nostri Philippi regis Francorum illustris zelamur salutem nos vehementer inducit ut si quando contra rationes et libertates ecclesiasticas, quas in regno suo illaesas hactenus custodivit, aliquid dicitur commisisse, apud ipsum opportune monitis et precibus insistamus; quatenus illius intuitu in cujus oculis nuda sunt omnia et aperta, qui propter progenitorum suorum devotionem et suam Ecclesiae suae reverenter exhibitam regnum suum custodivit illaesum, quin etiam magnifice augmentavit, contritis graviter regnis illis quorum reges rationes et libertates ecclesiasticas infringere praesumpserunt, illud corrigat et emendet, vincens salubriter semetipsum pro Deo et propter Deum; cum sic vinci sibi non cedat ad dedecus, sed potius ad honorem, sitque nihilominus sibi apud homines magis quam vincere gloriosum. Sane cum dudum nostris fuisset auribus intimatum quod ipse contra venerabiles fratres nostros Antissiodorensem et Aurelianensem episcopos indignatus, rem agi praeceperit non utique sui moris, sed nec etiam sui juris, eorum faciens saisiri regalia, nec non etiam quaedam alia praeter illa, licet nondum essent confessi de forisfacto aliquo vel convicti, nec ad satisfaciendum commoniti vel inducti, pro eo quod quidam milites eorumdem in suo exercitu constituti ad locum quem eos adire praeceperat cum aliis accedere recusarunt, absentibus ipsis episcopis per licentiam ab ipso liberaliter impetratam, ac super his ipsorum et vestris supplicationibus minime acquiescens, coegerit eos miserabiliter exsulare; nos serenitatem suam rogandam duximus et monendam, et in remissionem sibi suorum injunximus peccatorum, ut pro divini nominis gloria et apostolicae sedis honore faceret praefatis episcopis subtracta restitui universa, et eos secundum consuetudinem approbatam juste ac modeste tractari, donando nobis intercedentibus pro Deo et propter Deum si quam praefati pontifices adversus eum commisissent offensam, ne hac occasione contingeret inter regnum et sacerdotium scandalum suboriri, quia nos in majoribus curaremus grata eidem, faciente Domino, vicissitudine respondere. Ipse vero inter caetera per suas litteras se excusavit quod alia quam regalia saisiri non fecerat, nec ipsos coegerat exsulare, cum libere possent in suis dioecesibus commorari, et si super his curiae suae vellent subire judicium, quod quandoque acceptarent audire, ob reverentiam nostram condonare paratus erat emendam, si forsitan tenerentur sibi aliquam exhibere. Licet autem iidem episcopi in regno suo libere commorentur, ex eo tamen exsules possunt dici quod a propriis domibus sunt ejecti et rebus aliis spoliati. Alia etiam quam regalia saisisse videtur cum domos episcopales, quae eadem immunitate qua ecclesiae gaudent, et eorum utensilia et mobilia undecunque deducta fecerit occupari. Judicium autem spoliati subire non debent, cum ex generali, sicut accepimus, consuetudine regni sui fidelis a domino sine judicio spoliatus nec diem ab ipso super spoliatione sua vel alio teneatur recipere, nec in ipsius curia experiri, nec etiam vinculum fidelitatis servare.

Cum igitur super praedictis se duxerit excusandum, et illud silendo transierit quod eorum fecit saisiri regalia, cum necdum de aliquo forisfacto confessi fuerint vel convicti, nec etiam ad satisfaciendum commoniti vel inducti, tacite id concessisse videtur. Quod etiam ex tenore litterarum suarum, quas praefatis episcopis direxit, evidenter apparet; in quibus continetur expresse quod militibus eorum praeceperat ut irent cum baronibus illis quos ad quemdam locum duxerat destinandos et quia illi ad praeceptum ipsius illuc accedere noluerunt, dixit ipsos episcopos erga se de exercitu defecisse, et propterea illorum saisivit regalia et illa quae in eis pertinent ad jurisdictionem terrenam. Unde praesumitur quod in causa et modo minus ordinate processerit contra eos, cum pro aliena culpa, videlicet militum, si qua fuit, spoliasset eosdem non convictos nec monitos vel citatos. Verum quia suae saluti magis expedit et honori in intuitu pretiosi sanguinis Jesu Christi, quo sibi sponsam suam, Ecclesiam videlicet, desponsavit, eidem condonet si ab ipsius ministris in ipsum aliquid sit commissum quam illi molestiam inferat indebitam vel gravamen, apud eum iterata partium instantia duximus insistendum, excellentiam regiam rogantes attentius et monentes, hoc a sua magnificentia petentes in donum, ut pro reverentia nostra judicio supersedeat, salvo jure tam illorum quam suo, illosque restituat, donata nobis emenda, sicut per litteras suas promisit, si quam sibi exhibere tenentur, ut ex quo intendit facere nobis gratiam faciat eam plenam, prout eum facere ac nos recipere decet; ita quod propter hoc magnificentiae suae grata teneamur vicissitudine respondere. Credentes igitur prudentiam et sollicitudinem vestram apud eumdem regem posse proficere in hac parte, fraternitati vestrae per iterata scripta praecipiendo mandamus quatenus dictum regem ad ea quae pacis sunt sollicite ac prudenter rogantes, ipsum sedulis exhortationibus et monitionibus inducatis ut nostris precibus acquiescens exsequatur promissa liberaliter ac libenter, ut ex hoc divinam consequatur gratiam in praesenti et gloriam in futuro; exhibentes auctoritate nostra suffulti praedictis episcopis auxilium et consilium necessarium ad libertatem ecclesiasticam conservandam, ita ut non debeatis de timiditate vel remissione redargui, sed de rigore ac sollicitudine commendari.

Datum Laterani, II Idus Maii, pontificatus nostri anno XIV.

Scriptum est in eumdem fere modum super hoc regi usque grata teneamur vicissitudine respondere. In eumdem fere modum ut supra scriptum est Carnotensi et Trecensi episcopis et dilecto filio Willelmo archidiacono Parisiensi usque gloriam in futuro, ac sollicitudo et diligentia vestra clareat in effectu, cumulusque vobis ex hoc aeternae retributionis accrescat, et nos devotionem vestram possimus non immerito commendare.

Datum, ut in alia.

LIII. TURRITANO ARCHIEPISCOPO. Datur episcopo Sorrano facultas cedendi. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Supplicavit nobis venerabilis frater noster Sorranus episcopus ut ei cedendi licentiam concedere dignaremur. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si videris expedire, cum etiam dilectus filius nobilis vir Turritanus judex saepius hoc per suas litteras nos rogarit, eidem auctoritate nostra licentiam cedendi concedas, injungens eidem ut ad claustrum suum redeat et ibidem suum impendat Domino famulatum.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

LIV. ABBATI ET CONVENTUI REOMENSI. Adversus exactiones episcoporum. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Cum a nobis petitur quod justum est, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, praesentium auctoritate districtius inhibemus ne venerabiles fratres nostri Lugdunensis archiepiscopus et episcopus Lingonensis vel aliquis vester praelatus procurationes aut exactiones indebitas a vobis extorquere praesumat, sed his quae juxta Lateranensis statuta concilii debentur eisdem contenti existant, statuentes ne aliquis in vos vel villas vestras sine manifesta et rationabili causa excommunicationis, suspensionis vel interdicti sententiam audeat promulgare. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc. inhibitionis et constitutionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, VIII Kalen. Junii, anno quarto decimo.

LV. ABBATI THEOLOGI, ET PRIORI CISTERCIENSI. De reformatione monasterio Reomensis. (Datum, ut in alia. ) Quoties per suggestionem falsitatis et veritatis suppressionem circumvenire nos aliqui satagunt, circumveniunt potius semetipsos; quia cognita veritate, quidquid taliter impetrant, nullius decernitur esse valoris, cum mendax precator carere debeat impetratis. Sane cum olim ad nostram audientiam pervenisset quod Reomense monasterium tam in spiritualibus quam in temporalibus non modicum foret collapsum, venerabili fratri nostro Eduensi episcopo et dilecto filio abbati de Buxeria dedimus in mandatis ut ad idem monasterium accedentes, quae ibidem corrigenda essent corrigerent tam in capite quam in membris. Ipsi vero, sicut ex litteris eorum accepimus, mandatum apostolicum exsequentes, ad locum personaliter accesserunt, et inquisitione praehabita diligenti, praefatum monasterium tam in spiritualibus quam in temporalibus invenerunt multo melius se habere quam se longe retroactis temporibus habuisset. Quosdam etiam de fratribus, qui cum dilecto filio ejusdem coenobii abbate discordes erant, ad veram pacem et firmam concordiam revocarunt. Nuper autem nuntius venerabilis fratris nostri episcopi Lingonensis ad praesentiam nostram accedens, a nobis inquisitionem contra dictum abbatem ad vos, praedictorum mentione non habita, impetravit. Cum igitur, sicut ex multorum religiosorum virorum testimonio nec non et capituli Reomensis accepimus, idem abbas monasterium ipsum, sicut vir providus et discretus, tam in spiritualibus quam in temporalibus per Dei gratiam non modicum augmentarit, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus supersedentes negotio memorato, in facienda inquisitione auctoritate litterarum nostrarum nullatenus procedatis, ne innocentia confundatur aut veritas conculcetur.

Datum, ut in alia per totum

LVI. SANCTAE COLUMBAE SENONENSIS ET SANCTI GERMANI ANTISSIODORENSIS ABBATIBUS, ET DECANO ANTISSIODORENSI. Ejusdem argumenti cum epistola. 54. (Laterani, XVI Kal. Junii.) Cum dilectis filiis abbati et monachis Reomensibus duxerimus indulgendum ne venerabiles fratres nostri Lugdunensis archiepiscopus et episcopus Lingonensis vel aliquis eorum praelatus procurationes aut exactiones indebitas ab ipsis extorquere praesumat et districtius inhibuerimus auctoritate apostolica statuendo ne aliquis in eos vel villas ipsorum sine manifesta et rationabili causa excommunicationis, suspensionis et interdicti sententiam audeat promulgare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus illos qui contra inhibitionem et constitutionem nostram duxerint temere veniendum, ut ab hujusmodi praesumptione desistant, censura canonica sublato appellationis obstaculo compescatis. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XVI Kal. Junii, anno XIV.

LVII. TOLETANO ARCHIEPISCOPO. Excusat se quod non possit de primatia judicare. (Laterani, Kal. Junii.) Quod petitiones quas obtulisti nobis per M. clericum tuum super negotio primatiae nondum admisimus, non ex duritia, sed ex providentia noveris processisse, cum et in his et in aliis opportuno tempore te velimus, quantum cum Deo possumus, exaudire. Sed cum ex Saracenorum incursu grave nunc timeatur Hispaniae dispendium imminere, non oportet occasione hujusmodi primatiae aliud in Hispania modo scandalum suscitari; praesertim cum tibi jus tuum minime negligenti providentiam ipsam nolimus esse damnosam. Ejus igitur exemplo qui ait: Cum accepero tempus, ego justitiam judicabo (Psal. LXXIV), cum opportunum tempus advenerit, tibi judicium et justitiam faciemus.

Datum Laterani, Kal. Junii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

LVIII. ILLUSTRI REGI PORTUGALIAE. Confirmat ejus testamentum. (Laterani, VI Kal. Junii.) Is qui tangit montes et fumigant cor tuum tetigisse videtur ad poenitentiam salutarem, dum corporali aegritudine te affligens, ad sanandas spirituales aegritudines te induxit, quatenus recogitando annos tuos, in amaritudine animae tuae pro excessibus tuis, quibus Creatorem tuum multipliciter offendisti, offerres ei sacrificium vespertinum. Unde licet infirmus corpore, animo tamen sanus, legitimum condidisti, sicut accepimus, testamentum, in quo, pro tuorum remedio peccatorum, piis locis et viris religiosis nec non infirmis et indigentibus multa legasti, de filiis et filiabus, nepotibus et neptibus tuis, nec non et aliis quibusdam personis, ac etiam ipso regno provida deliberatione disponens. Quae omnia suppliciter postulasti per sedem apostolicam confirmari, sicut in scriptis authenticis continentur expressa. Nos autem ipsius seriem testamenti coram nobis perlegi fecimus diligenter, et intelleximus omnia rite disposita; illis duntaxat exceptis quae de quibusdam monasteriis disponere praesumpsisti, nisi forsan de jure intellexeris patronatus, cum juxta canonicas sanctiones nulla sit laicis de rebus ecclesiasticis attributa facultas disponendi. Quare tuis supplicationibus inclinati, testamentum ipsum in caeteris omnibus approbantes, illud juxta finale tuae dispositionis arbitrium statuimus et praecipimus inviolabiliter observandum. Nulli ergo, etc., approbationis, constitutionis et praeceptionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VI Kal. Junii, anno quartodecimo.

LIX. SANCIO ILLUSTRI REGI PORTUGALENSI. Super eodem et aliis. (Laterani, VII Kal. Junii.) Ex tenore litterarum tuarum accepimus evidenter quod cum apostolica sedes inclytae recordationis Adelfonsum progenitorem tuum nomine regio ac regalibus insigniis decorarit, et ipsum ac successores suos adoptans in beati Petri filios speciales, eos et regnum Portugalense specialibus privilegiis suaque protectione curaverit communire, tu in regno, Domino disponente, succedens eidem, ad clementiam ejus recurris sub confidentia speciali, non haesitans ullo modo te ab ipsa in justis petitionibus exaudiri. Inde est quod volens animae tuae saluti et regni tibi commissi tranquillitati consulere, nec non in posterum tuo generi providere, ne intestatus decederes, de rebus tuis mobilibus et immobilibus testamentum, episcoporum et baronum terrae tuae consilio, ac assensu etiam primogeniti filii tui, qui tibi debet in regno succedere, condidisti: postulans illud per sedem apostolicam confirmari, ne ipsum cujusquam temeritas violare praesumat. Et quoniam ex humana fragilitate pro violentia clericorum et religiosorum virorum captione in canonem saepius incidisti sententiae promulgatae, in gravi adeo aegritudine constitutus quod de proprii corporis salute desperas, a venerabili fratri nostro Baracensi electo absolutionem humiliter postulasti; qui tibi eamdem impendit juxta formam Ecclesiae consuetam. Verum quia nullatenus dubitas quin quod in excessibus hujusmodi et aliis quampluribus, quae, instigante humani generis inimico, te commisisse vehementissime doles, divinam gravissime offenderis majestatem nobis humiliter supplicasti ut poenitentiam tibi a praefato electo injunctam et absolutionem impensam ratam dignaremur habere, teque absolvere a debito quo teneris pro excessibus memoratis apostolicam sedem adire. Nos igitur existimantes praefatum electum, utpote virum providum et honestum, circa te in praedictis provide processisse ac maturitatem debitam observasse, processum ejus ratum habentes, serenitati tuae duximus injungendum ut injunctam tibi ab eo poenitentiam salutarem humiliter exsequaris. Et quoniam saluti tuae credimus expedire ut ea quae pro tuorum peccatorum remedio in testamento legasti, te vivente facias erogari, excellentiae tuae consulimus bona fide ut id adimpleri facias cum praesens vita vegetat tuos artus, non exspectans ut post mortem tuam ea alii exsequantur quae potes facere per te ipsum.

Datum Laterani, VII Kal. Junii, anno quartodecimo.

LX. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO, ET BRACARENSI ELECTO, ET ZAMORENSI EPISCOPO. Ut faciant observari testamentum regis. (Laterani, VI Kal. Junii.) Is qui tangit montes et fumigant cor charissimi in Christo filii nostri illustris regis Portugaliae tetigisse videtur ad poenitentiam salutarem, dum ipsum affligens aegritudine corporali, eumdem ad sanandas aegritudines spirituales induxit; quatenus, etc., in eumdem fere modum ut in prima, usque illis duntaxat exceptis quae de quibusdam monasteriis ordinare praesumpsit, nisi forsan de jure intellexerit patronatus, cum juxta canonicas sanctiones, etc., in eumdem fere modum ut in eadem, usque inviolabiliter observandum. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus testamentum ipsius faciatis auctoritate nostra firmiter observari, contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescendo. Quod si non omnes, etc., singuli vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, VI Kal. Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXI. GUIDONI ABBATI MONASTERII SANCTI JOANNIS REOMENSIS, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Kal. Junii.) Desiderium quod ad religionis propositum et animarum salutem pertinere monstratur, actore Deo, sine aliqua est dilatione complendum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum beati Joannis monasterium, in quo divino mancipati estis obsequio, gloriosorum virorum Clodovei et Caroli et aliorum regum Francorum praeceptis munitum, et fratrum nostrorum Segoaldi, Brunonis, Joceranni, Guillenci et aliorum Lingonensium episcoporum scriptis roboratum, ad exemplar Patrum et praedecessorum nostrorum sanctae recordationis Alexandri, Innocentii et Eugenii, Romanorum pontificum, cum possessionibus et bonis suis sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium impraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Ecclesiam videlicet de villa quae dicitur Corpus Sancti, ecclesiam Atteiensem, ecclesiam Sancti Georgii de Simiriaco, ecclesiam de Biriaco, ecclesiam de Vineis, ecclesiam de Trultriaco, ecclesiam de Asiaco, ecclesiam de Niudis, ecclesiam de Asinariis, ecclesiam de Cortemmiaco, capellam Montis Barri, ecclesiam de Buciaco, ecclesiam de Riciaco, ecclesiam de villiaco [Juliaco], capellam Sancti Medardi, ecclesiam de Scolis, ecclesiam Estivei, ecclesiam Camedonensem, ecclesiam de Stez [Estet], ecclesiam de Beleun cum capella de Reu, ecclesiam de Barro cum capella de Torceio, quidquid juris habetis in villis Sancti Remigii, videlicet Betfontis, Visarnei, Teleliaci; quidquid etiam frater noster Godefridus Lingonensis episcopus vobis juste concessit et scripto suo firmavit. In Eduensi episcopatu ecclesiam de Jonaio, ecclesiam de Suiciaco, ecclesiam de Sancto Germano de Mondavit [Mundaum], ecclesiam de Tisiaco, ecclesiam Sanctae Magnentiae, capellam de Rouredo, ecclesiam de Cadriaco cum capella ejusdem villae, ecclesiam Sancti Medardi, ecclesiam Sanctae Mariae in villa Jovis. In episcopatu Matisconensi, in Saturniaco ecclesiam Sancti Andreae cum capella Sancti Leodegarii, ecclesiam. Sancti Martini de Cereis cum capellis ad eam pertinentibus, capellam de Bucheriis [Bufariis] cum appendiciis suis, in episcopatu Nivernensi monasterium Sancti Petri de Glanno. In Tullensi episcopatu ecclesiam Sancti Stephani. Concordiam praeterea inter vos et sorores ecclesiae Sanctae Mariae de Rubeomonte de parochia Asiaca a fratre nostro Gottefrido Lingonensi episcopo utriusque partis assensu rationabili providentia factam favoris nostri munimine roboramus. Ex donatione Galteri quondam Lingonensis episcopi ecclesiam de villa Morien. cum appendiciis suis. Ex donatione Manasserii quondam Lingonensis episcopi ecclesiam de Marmajaus, Ecclesiam de Santingne, ecclesiam de Pise cum appendiciis suis, capellam Sancti Thomae apud Montem [Turin] Barrum, ecclesiam de Columble. Ex donatione Hilduini quondam Lingonensis episcopi domum Dei de Espessia. Ex donatione Hugonis quondam ducis Burgundiae gestium quod habebat in villa monasterii Sancti Joannis, et domum beati Thomae juxta capellam apud Montem Barrum, furnagium hominum ultra pontem manentium, jus quod nullus ibi furnum aedificet praeter vos, pressoria Montis-Barri, et proventus ipsorum. Ex donatione Oddonis ducis Burgundiae filii praedicti Hugonis gestia quae habebat in villis, scilicet Vineis, Barro, et Atheis, tam in hominibus quorumlibet aliorum. Ex donatione Galteri quondam Lingonensis episcopi, in ecclesia de Esposse quatuor libras, in ecclesia de Pisa quatuor libras, in ecclesia de Columble quadraginta solidos monetae Divionensis Compositionem. [ducis. Concordiam] quoque inter vos et canonicos de Espissia super decem libris censualibus usualis monetae per terram nobilis viri ducis Burgundiae et aliis rebus, sicut in authentico Hilduini quondam Lingonensis episcopi continetur, rationabili providentia factam, nec non et compositionem inter vos et nobilem virum Guidonem de Capis super capella quam idem nobilis construxit apud Juleium [Juliacum], sicut provide factae sunt et ab utraque parte sponte receptae. Ad hoc etiam prohibemus ne aliquis monachus vel conversus sub professione, etc., ut supra epist. 23, usque respondere. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis liceat vobis sacerdotes eligere et dioecesano episcopo praesentare, quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis vero de temporalibus debeant respondere. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare, etc., usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica usque aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, II Kal. Junii, indictione XIV, Incarnationis Dominicae anno 1211, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno decimo quarto.

LXII. GUIDONI ABBATI MONASTERII SANCTI MICHAELIS DE TORNODORO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Super eodem. (Laterani, Kal. Junii.) Quoties a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, etc., usque clementer annuimus, et praedecessorum nostrorum felicis recordationis Innocentii, Lucii et Clementis Romanorum pontificum vestigiis inhaerentes, praefatum monasterium Sancti Michaelis de Tornodoro, in quo divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus; statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona, etc. ut in alio privilegio, usque illibata permaneant; in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est, cum terris, hominibus in eodem burgo manentibus, et aliis omnibus suis pertinentiis. Quidquid Guillelmus filius Guidonis quondam comitis et Mathildis comitissae Nivernensis in eodem burgo libere vobis concessit, scilicet totum territorium quod infra metas continetur. Decem libras censuales, et ventas illius terrae, de qua census colligitur in villa Tornodori; ecclesiam Sancti Ambrosii de Atheiis, cum terris, decimis et pertinentiis suis; ecclesiam de Laniaco villa cum pertinentiis suis, et tertiam partem decimae de Laniaco castro; capellam et villam de Scisciaco cum pertinentiis suis, capellam de Melleniaco cum pertinentiis suis, ecclesiam de Valle Pelletana cum terris et molendino, capellam de Floigniaco, et villam, et molendinum, cum justitia, terris et appendiciis suis; villam quae Carriacus dicitur, cum molendinis, terris et justitia; ecclesias et villas de Caniaco, cum justitia et appendiciis suis; ecclesiam de Spineolo cum duabus partibus decimae, et decimam molendini Camelli; ecclesiam Sanctae Columbae cum decimis et appendiciis suis; capellam Sancti Winemari, cum decimis et redditibus suis; ecclesiam de Anziaco servili, cum tertia parte decimae et tertia parte molendinorum, et molendinum quod juxta castrum situm est, cum terris et possessionibus suis; ecclesiam de Pinella, et villam, cum justitia et omnibus appendiciis suis; decimam finagii de Passum, et tertiam partem ejusdem nemoris, cum terris et justitia; ecclesiam de Crusiaco, cum decimis et redditibus suis; ecclesiam de Puteis, cum domo; ecclesiam et villam de Curtegradu, cum justitia et omnibus appendiciis suis; ecclesiam de Ebroillo, et medietatem decimae, terras et redditus, cum pertinentiis suis; ecclesiam de Turgeio, cum tertia parte decimae, cum terris, pratis et silvis; ecclesiam Sancti Laurentii de Corz, et tertiam partem decimae; usuarium silvarum de Wanlai et de Turceio et de Ebroiolo ad omnes usus et officinarum ecclesiae Sancti Michaelis, et molendinorum de burgo Tornodori, et ad omnes usus domus et furni de Curtegradu, et pasturam animalium ejusdem villae, et pastiaticum sexaginta porcorum, duas partes decimae de villa quae dicitur Viros. Quidquid juris habetis in ecclesia de Lentagio tam in redditibus quam in decimis; ecclesiam de Prataleno, cum tertia parte decimae, terris et possessionibus suis; decimam finagii quod Stet dicitur; ecclesiam Sanctae Trinitatis de Barro supra Secanam, cum terris et molendinis ad eamdem ecclesiam pertinentibus, et nundinis festivitatis sanctae Trinitatis, id est Dominica, secunda et tertia feria, et tertiam partem molendinorum de Villa Morini, cum terris et pratis; terras et redditus de Valeriis et de Chaale et de Estorviaco; terras cum pratis et redditibus de Sanctis Virtutibus; capellam de Monasteriolo, cum terris, pratis, silvis, cum tertia parte justitiae; capellam et medietatem villae Campaniaci, cum justitia, terris, aquis, sylvis ad eamdem villam pertinentibus. In episcopatu Trecensi ecclesiam Sancti Petri in villa quae dicitur Jassanz, cum decimis, terris, molendinis, pratis et omnibus appendiciis suis. Et in eadem parochia, in villa quae Trena dicitur, capellam Sancti Michaelis; molendina de burgo Beraldi et de burgo Tornodori, et molendina Bernerii; duas partes sedis molendini quod Chamelli dicitur; capellam de Capa, et totum finagium, cum justitia et vineis; et terram quae dicitur Charum, et campum Bamfredi, et tertiam partem communis justitiae. Vallis Planae. Sanae novalium vestrorum, etc., usque exigere ac extorquere praesumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e saeculo fugientes ad conversionem recipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in eodem loco professionem, etc., usque discedere. Discedentem vero, etc., usque retinere. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, etc., usque officia celebrare. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis liceat vobis, etc., ut in alio privilegio, usque debeant respondere.

Statuimus praeterea ut quicunque in castro Tornodori et in parochia Sancti Aniani moriuntur, sicut antiquitus obtentum est et hactenus pacifice observatum, non alibi quam ad vestrum monasterium deferantur, nisi sui compotes alibi elegerunt sepulturam. Indulgemus etiam vobis ut in toto castro Tornodori nulli liceat coemeterium benedicere seu ecclesiam vel oratorium de novo construere, salvis tamen privilegiis Romanorum pontificum. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino, etc., ut in alio, usque profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum, etc., in eumdem modum ut in alio, usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, Kalend. Junii, indictione XIII, Incarnationis Dominicae anno 1211, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quarto decimo.

LXIII. ELECTO ET CLERO LAUDUNENSI. De non temere excommunicando. (Laterani, III Kal. Junii.) Sic nervo ecclesiasticae disciplinae coerceri debet insolentia perversorum ut eo non opprimantur insontes, cum censura ecclesiastica non debeat esse innocentum oppressio, sed correctio delinquentum, ut servus amputata sibi auricula dextera, gladio, quem Petrus per seipsum exerit fiat Malchus se gerens et dirigens in Dei semitam mandatorum. Sane dilectis filiis Majore, Juratis, Scabinis, et universitate communiae Laudunensis conquerentibus, nostro est apostolatui reseratum quod vos et alii viri ecclesiastici saepe in eos et in terras ac familias eorum excommunicationis et interdicti sententias sine causa rationabili ac praetermisso juris ordine promulgatis, ipsos per hujusmodi sententias multipliciter contra justitiam aggravantes, licet super his de quibus impetuntur a quoquam sint exhibere parati quod postulat ordo juris. Nolentes igitur eosdem ecclesiastica districtione indebite praegravari, cum ex apostolicae servitutis officio sublevare teneamur injuste depressos, vobis et aliis auctoritate praesentium districtius inhibemus ne in ipsos vel eorum quemlibet seu terras aut familias eorumdem sine manifesta et rationabili causa excommunicationis vel interdicti sententias proferatis, decernentes hujusmodi sententias, si quae post appellationem ad nos propter hoc legitime interpositam fuerint promulgatae, penitus non tenere.

Datum Laterani, III Kalend. Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXIV. PATRIARCHAE JEROSOLYMITANO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De excommunicatione regis Armeniae. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum inter Armeniae regem illustrem et dilectos filios magistrum et fratres militiae Templi super castro Gastonis et rebus aliis quaestio verteretur, tibi nostris dedimus litteris in mandatis ut quaestionem ipsam concordia vel judicio terminares, faciens quod statueres per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Cum igitur quidam ex fratribus ipsis ad hoc a magistro et aliis fratribus constituti fuissent ut in eisdem causis agendo contra ipsum regem, ac eidem respondendo, procederent, et parati essent haec omnia, prout eis injunctum fuerat, adimplere, idem rex respondere noluit quibusdam petitionibus eorumdem; et sic judicio non recepto, ad quod se Templarii offerebant, bona ipsorum quae habebant in portu Bonelli et aliis Armeniae locis, ex quibus pro majori parte sustentabantur fratres deputati ad subsidium terrae sanctae, per violentiam occupavit, ponens in domibus eorum custodes, qui suis rebus illos uti more solito prohiberent. Caeterum, quia neque precibus neque monitis idem rex ab hujusmodi proposito potuit revocari, eidem regi ex parte nostra et auctoritate qua fungebaris mandasti ut custodibus a domibus et rebus Templariorum amotis, eosdem circa dispositionem rerum suarum consuetae restitueret libertati. Sed, quia nec sic aliquatenus flecti potuit aut induci, diem praefixisti eidem infra quem desisteret ab hujusmodi male coeptis, et res suas dimitteret pacifice possidendas; quia paratus eras, si quid adversus eos vellet proponere quaestionis, exhibere ipsi quod postulat ordo juris; alioquin, si duceret in sua injustitia persistendum, se sciret excommunicationis sententiae subjacere. Cumque ipse in sua contumacia perduraret, ac tu eumdem excommunicationis vinculo innodasses, auctoritate Dei et nostra omnibus indigenis et peregrinis in Jerosolymitanis partibus commorantibus districtius inhibere curasti ne ipsi regi ad faciendam aliquam injuriam vel violentiam Templariis vel rebus eorum impenderent auxilium vel favorem; alioquin, postquam ad eorum notitiam perveniret, cum ipso rege pariter se scirent excommunicationis vinculo innodatos. Propter quod contra Templarios magis ipsius regis ira desaeviit. Nam cunctis possessionibus earumque fructibus, quas in regno habebant Armeniae, sunt iidem fratres ipso auferente privati, exceptis duabus illorum munitionibus, quas dictus rex non potuit obtinere. Ut autem ipse illos amplius affligeret et gravaret, cum ad partes Antiochenas jam dicti Templarii accessissent ad arces suas, quas adhuc in illis partibus obtinent, victualibus necessariis muniendas, idem rex, sicut ex litteris tuis accepimus, destruxit penitus casalia eorumdem, quae adhuc integra permanebant, licet ad ipsum omnes eorum redditus devenirent; et sic cultoribus effugatis ipsorum, usque hodie deserta et absque habitatore perdurant. Alia quoque vice cum ivissent saepedicti Templarii ut unam de suis arcibus victualibus communirent, homines regis aggressi sunt eos in quibusdam locorum angustiis constitutos, et magistrum ac plures de fratribus et suis sociis vulnerarunt, unum ex eisdem fratribus crudeliter occidentes, praeter alia damna rerum, quae tunc ipsis gravia irrogarunt. Nos igitur sustinere nolentes ut saepefati fratres suis possessionibus spolientur, quae ad defensionem terrae sanctae sunt potissimum deputatae, praesertim cum ipsi semper parati fuerint eidem regi justitiam exhibere, ac ipse contempta justitia possessiones easdem per violentiam occuparit, venerabilibus fratribus nostris patriarchae Antiocheno et archiepiscopo Tyrensi, et Sidoniensi, Tripolitano, Anteradensi, Nimociensi, et Famagustanensi episcopis nostris damus litteris in praeceptis ut auctoritate nostra praedictam excommunicationis sententiam tam apud peregrinos quam apud indigenas terrae solemniter publicantes, eamdem faciant per censuram ecclesiasticam usque ad satisfactionem condignam sublato appellationis obstaculo inviolabiliter observari. Charissimum quoque in Christo filium nostrum Joannem regem Jerosolymitanorum illustrem per scripta nostra monendum duximus et hortandum, universis etiam tam indigenis quam peregrinis in Jerosolymitanis partibus commorantibus dedimus in mandatis ut pro reverentia beati Petri et nostra nec non et intuitu terrae sanctae fratribus ipsis, quorum subsidium eidem terrae noscitur non modicum profuturum, juxta quod tuo consilio discreto duxeris providendum, ad recuperandum jura sua praestent suum auxilium et favorem. Quocirca fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus tam praedictum regem Jerosolymitanum quam alios ad praedicta efficaciter adimplenda moneas diligentius et inducas.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXV. PATRIARCHAE ANTIOCHENO. De eadem re. (Datum, ut in alia. ) Cum inter Armeniae regem illustrem, etc., ut in alia, usque quaestio verteretur, venerabili fratri nostro Jerosolymitano patriarchae apostolicae sedis legato nostris dedimus litteris in mandatis ut quaestionem ipsam concordia vel judicio terminaret, faciens quod statueret per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Cum igitur, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque per violentiam occuparit, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praedictam excommunicationis sententiam tam apud peregrinos quam apud indigenas terrae solemniter publicans, eamdem facias auctoritate nostra usque ad satisfactionem condignam per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo inviolabiliter observari.

Datum, ut in alia per totum.

In eumdem fere modum scriptum est archiepiscopo Tyrensi et episcopo Sydoniensi. In eumdem modum scriptum est Tripolitano et Anteradensi episcopis. In eumdem modum scriptum est Nimociensi et Famagustano episcopis.

LXVI. JOANNI REGI JEROSOLYMITANO ILLUSTRI. Super eodem. (Laterani, XIV Kal. Junii.) Cum inter Armeniae regem illustrem, etc., in eumdem fere modum ut in littera patriarchae Antiocheni, usque occuparit, venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Tyrensi et Sidoniensi episcopo nostris damus litteris in praeceptis ut auctoritate nostra praedictam excommunicationis sententiam tam apud peregrinos quam apud indigenas terrae solemniter publicantes, eamdem faciant per censuram ecclesiasticam usque ad satisfactionem condignam sublato appellationis obstaculo inviolabiliter observari. Quocirca serenitatem regiam monemus attentius et hortamur quatenus pro reverentia beati Petri et nostra nec non et intuitu terrae sanctae fratribus ipsis, quorum subsidium eidem terrae noscitur non modicum profuturum, ad recuperandum jura sua regium praestes auxilium et favorem, juxta quod supradictus patriarcha suo discreto consilio duxerit providendum.

Datum Laterani, XIV Kal. Junii, anno quarto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est ipsis super hoc. In eumdem modum ut in littera regis Jerosolymitani scriptum est universis tam indigenis quam peregrinis in Jerosolymitanis partibus commorantibus usque observari. Quocirca universitatem vestram rogamus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus, etc., ut in eadem regis Jerosolymitani, usque jura sua vestrum praestetis auxilium et favorem, juxta quod supradictus patriarcha suo discreto consilio duxerit providendum.

Datum, ut in alia per totum.

LXVII. DECANO ET CONVENTUI CASINENSI. De electione abbatis Casinensis. (Laterani, II Nonas Junii.) Cum electionis confirmatio postulatur, is qui praesidet examinare debet et processum eligentium et personam electi, ut si canonicum processum invenerit et personam idoneam, electionem rite celebratam confirmet; quandoquidem unum sine altero non sufficiat, sed necessarium sit utrumque. Licet ergo dilectum filium Adinulphum Casertanensem omnes pariter elegeritis in abbatem, quia tamen in ejus electione praeter formam quam nobis praefiximus processistis, et ipse, quamvis de industria plurimum commendetur, nobis tamen ad plenum cognitus non existit, volentes et traditionem canonicam et consuetudinem apostolicam observare, tam processum eligentium quam personam electi examinare disposuimus diligenter. Verum, cum temporis instantis necessitas hoc exposcat ut ipse, qui de nostro consilio et mandato rector est vestri monasterii constitutus, ad ipsius regimen diligenter intendat, ne, absente pastore, vicinus lupus gregem invadat, volumus et mandamus ut urgente hujus necessitatis articulo, se a provisione monasterii Casinensis personaliter non absentet, sed eo prudentius ad ejus gubernationem intendat quo propensius propter electionem de ipso factam ad ejus obsequium obligatur. Nos enim, cum viderimus opportunum, ex causa quam vobis magis subintelligendam quam exprimendam relinquimus, tam ipsum quam quosdam e vobis ad nostram praesentiam curabimus evocare, ut diligenti examinatione praemissa, in hoc negotio procedamus sicut, Domino inspirante, noverimus procedendum; id vobis ex speciali gratia intimantes, quod quantum cum Deo poterimus, vestris desideriis concurremus. Quocirca devotioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus in vestro laudabili proposito persistentes, et contra electionem ipsam nihil penitus attentantes, taliter illi adesse curetis, reverentiam et obedientiam ei debitam impendendo, quod ipse vestro suffultus auxilio commissum sibi officium utiliter exsequatur, et nos interim prudentiam et honestatem ipsius valeamus plenius experiri.

Datum Laterani, II Nonas Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXVIII. ILLUSTRI REGI AVOGUIAE. Hortatur ad defensionem terrae sanctae. (Laterani, VII Idus Junii.) Rex noster potentissimus Jesus Christus, qui dominatur a mari usque ad mare et a flumine usque ad terminos orbis terrae, postquam pro redemptione humani generis semetipsum exinanivit, formam servi accipiens, et mortis demum angustias spontanea voluntate subivit, in cruce positus sacratissimi sui corporis brachia expansa tenuit, ad signandum quod non solum postquam assumptus esset, omnia, prout promiserat, traheret ad seipsum, verum etiam suae fidei sectatores in haereditatis suae subsidium, in qua salutem fuerat operatus, assidua imitatione vocaret, ut ad ipsius patrimonium defensandum anxia devotione concurrerent, pro quorum redemptione pretiosissimi sui sanguinis pretium ineffabili pietate persolvit. Propter quod universos principes Christianos, qui sub ipsius tuitionis umbraculo salubri dispositione proficiunt, tanto sollicitius ad terrae Jerosolymitanae subsidium intendere convenit quanto ex eo quod inimici Christianae fidei conculcantur, non tam apud homines tituli eis laudis accrescunt quam apud coelestem Dominum, cui militant, aeternae retributionis praemia cumulantur. Cum igitur, progenitorum tuorum vestigiis inhaerendo, ad patrimonium Jesu Christi contra perfidos detentores ipsius tam devote quam potenter insistas, propter quod devotionis tuae propositum dignis in Domino laudibus commendamus, celsitudinem tuam rogamus attentius et monemus, in remissionem tibi et tuis peccaminum injungentes quatenus inspiratum tibi divinitus tuae salutis propositum peramplius et perfectius prosequaris ad paganorum perfidiam comprimendam, ut per inquietudinem sollicitudinis temporalis, aeternae felicitatis quietem tibi valeas comparare, ac is pro cujus obsequio laboras in terris, in participium sui regni te admittat in coelis.

Datum Laterani, VII Idus Junii, anno quarto decimo.

LXIX. NOBILI VIRO SOLDANO DE ALAPIA, AD VERITATIS PERVENIRE NOTITIAM, ET IN EA SALUBRITER PERMANERE. Commendat ei patriarcham Antiochenum. (Laterani, VII Idus Junii.) Sicut veridica multorum relatione didicimus, etsi nondum Christianae religionis susceperis sacramenta, fidem tamen catholicam veneraris, in multis Christi fidelibus deferendo. Unde de illius immensa pietate confidimus quod te suae visitationis radiis illustrabit, ut gratia divinae cognitionis accepta, ad cultum aeterni et veri Dei, qui pro salute hominum factus est temporaliter verus homo, devotus aspires. Quapropter, in nomine Jesu Christi te attentius exhortamur quatenus justitiam excolas et diligas veritatem, quae in salutis semitam dirigent gressus tuos, et venerabilem fratrem nostrum Antiochenum patriarcham, quem suae probitatis intuitu inter caeteros fratres et coepiscopos nostros sincera diligimus in Domino charitate, habens ob reverentiam nostram propensius commendatum, ipsum et Ecclesiam ejus non permittas, quantum in te fuerit, ab aliquibus indebite molestari, quinimo eidem exhibeas auxilium et consilium opportunum, ut per hoc divinae majestatis gratiam et apostolicae sedis favorem tibi valeas comparare.

Datum Laterani, VII Idus Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXX. PETRO PATRIARCHAE ANTIOCHENO. Ut duas praebendas creare possit in sua Ecclesia. (Datum, ut in alia. ) Cum praeter decem et octo praebendas, quae in Ecclesia tua esse noscuntur, duas de novo de redditibus mensae tuae creare disponas et de tuorum canonicorum assensu statuere, ut vicesimo canonicorum numero eadem Ecclesia sit contenta, fraternitati tuae, de cujus discretione plenam fiduciam obtinemus, per apostolica scripta mandamus quatenus id super his, sublato cujuslibet appellationis et contradictionis obstaculo, de tuorum canonicorum assensu constituas quod animarum saluti et ejusdem Ecclesiae utilitati videris expedire.

Datum, ut in alia.

LXXI. EIDEM. De possessionibus dandis in emphyteosin. (Datum, ut in alia. ) Cum quaedam possessiones Ecclesiae tuae deterioratae sint plurimum propter guerras, et concedendi easdem in emphyteosin vel ad firmam a nobis licentiam duxeris postulandam, fraternitati tuae, de cujus discretione plenam fiduciam obtinemus, per apostolica scripta mandamus quatenus super his ad Ecclesiae tuae commodum cum capituli tui assensu facias quod videris expedire.

Datum, ut in alia per totum.

LXXII. EIDEM. Hortatur eum ad constantiam. (Laterani, VII Idus Junii.) Si terra illa, in qua vera pax nostra Dominus Jesus Christus, qui fecit utraque unum, pro salute humani generis nasci dignatus est, illo perturbante qui noviter universa pene orbis terrae fundamenta commovit, pressuris diversis exponitur, perturbationibus conquassatur, et impugnatur etiam ab inimicis nominis Christiani, non sic tuus animus debet pro his dejici et interius commoveri quin te taliter per spiritus fortitudinem ad tentationes exponas quod idem circa tribulationes hujusmodi potius dilatetur, in infirmitatibus gloriando, quia fidelis Deus, qui non patitur servos suos ultra posse tentari, te ac alios, quorum fidem per instantem tentationem examinat, consolabitur citius quam credatur et sustinentium se timoribus in abundantia votivae securitatis occurret. Vasa namque figuli probat fornax, et justi opera tribulationibus enitescunt; et unde justitia interdum exstingui creditur, roboratur. Monemus igitur fraternitatem tuam et in Domino propensius exhortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus in illo sperans qui servos suos edocuit, cum audirent seditiones et praelia, non terreri, et altissimum refugium tuum ponens, in tribulationibus, quae tibi cedent ad gloriam, non deficias, sed conforteris in eo qui bella conterit, et cui nomen est Dominus, quique multorum superbiam paucorum humilitate prostravit; sicut vir strenuus et robustus dans studium diligens et operam adhibens cum aliis fidelibus efficacem ad eliminandam a terra sancta, divina praeeunte potentia, spurcitiam paganorum, de gratiae nostrae favore securus quod apostolicum tam tibi quam illi terrae non deerit auxilium in his quae viderimus expedire ac nobis divina misericordia ministrabit. Quia vero dilectus filius S. thesaurarius Antiochenus se multis pressuris exposuit pro tuis negotiis apud sedem apostolicam laborando, et ea tanquam vir prudens exsecutus est diligenter, ipsum tibi apostolicis litteris duximus commendandum, rogantes quatenus ob reverentiam beati Petri et nostram taliter habeas commendatum eumdem quod idem apostolicas preces apud te sibi sentiat profuisse, ac alii exemplo ipsius ad tua et Ecclesiae Antiochenae obsequia fortius animentur. Ad haec, de cruce aurea et diaspro nobis ex parte tua per eumdem liberaliter praesentatis gratiarum tibi referimus actiones.

Datum Laterani, VII Idus Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXXIII. NIDROSIENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS. Super dissensione de regno Norwegiae. (Laterani, VII Idus Junii.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod obeunte Swero, qui Norwegiae regno praesederat, fautores ejus, qui Birkibani dicuntur, quemdam ipsius nepotem Ingonem nomine sublimare nitebantur in regem. Quorum conatibus viri prudentes et nobiles, qui genus regium Norwegiae plene noverant, resistentes juvenem quemdam Philippum nomine, a clarae memoriae Magno et Ingone antiquis et catholicis Norwegiae regibus trahentem originem, insignem genere, ac morum honestate praeclarum, in regem concorditer elegerunt. Ipsis itaque pro regno certantibus et destruentibus male terram, tandem divina ex alto prospiciente clementia per tuam, frater archiepiscope, ac venerabilis fratris nostri Aloensis episcopi sollicitudinem et operam diligentem sic sunt inter eos pacis foedera reformata ut utroque dignitatem et nomen regium retinente, si hoc tamen ex dispensatione noster approbaret assensus, Ingo in quadam, Philippus vero in altera Norwegiae parte regnet. His igitur ita dispositis contigit quod idem Philippus, ad quem regnum, sicut accepimus, haereditario jure spectat, cum adversariis suis colloquium habiturus accessit: quem iidem adversarii sui cum innumera multitudine circumdantes, licet prius fuerit datis obsidibus diffinitum cum quantis deberent utrique copiis convenire, asserebant firmiter se cum ipso Philippo pacis foedus nullatenus inituros, nisi a se nomen regium abdicaret. Qui constitutus in arcto, ne nobilitatem sui generis macularet infamia et foedus pacis initae violaret, ad appellationis remedium convolavit, committens causam suam nostro arbitrio terminandam, ut videlicet quem magis idoneum judicaremus, ille regio sublimaretur nomine ac honore. Quod principes Birkibanorum penitus renuentes, se nostro nunquam stare velle judicio proponebant. Licet autem super his quorumdam testimoniales litterae nobis fuerint destinatae, quia tamen per eas non est facta nobis sub tali et tanto negotio plena fides, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus Deum habentes prae oculis, inquiratis super his plenissime veritatem, et eam nobis per litteras vestras fideliter intimetis, ut per vestram relationem instructi, securius in ipso negotio procedere valeamus.

Datum Laterani, VII Idibus Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXXIV. NEAPOLITANO ARCHIEPISCOPO. Quid liceat tempore interdicti. (Laterani, XVI Kal. Julii.) Ex parte tua fuit nobis humiliter supplicatum ut cum civitatem Neapolitanam supposueris interdicto, et credatur a pluribus quod secundum tenorem litterarum nostrarum, quae continent excommunicationem Ottonis dicti imperatoris et ejus sequacium, civitas ipsa non debuerit interdici, tibi exponere dignaremur utrum illud debeat observari. Ad quod tibi breviter respondemus quod cum Neapolitani, jurando et praestando favorem eidem, sententiam excommunicationis incurrerint, et excommunicatis sint absque dubio interdicta divinia officia et ecclesiasticae sacramenta, illud est usquequaque ad satisfactionem idoneam observandum, nec morientes sunt ad poenitentiam admittendi, nisi jurent se mandatis Ecclesiae parituros, et abjurent dicto imperatori praestita juramenta; nec etiamsi juraverint, tradi debent ecclesiasticae sepulturae, si absque excommunicatorum et interdictorum obsequio nequeunt tumulari. Ad hoc autem, utrum pueri, cum patrimi excommunicationi sint et interdicto suppositi, debeant baptizari, fraternitati tuae taliter duximus respondendum quod cum baptismus sacramentum necessitatis existat, propter patrimorum delictum illud non debet talibus denegari.

Datum Laterani, XVI. Kal. Julii, anno quarto decimo.

LXXV. CYRINO SCRINIARIO URBIS. Ne gravetur ab aliquo ob acta rupta jussu papae. (Laterani, IV Idus Julii.) Super commissa nobis Ecclesiarum cura, et earum specialiter quae in Urbe consistunt, quarum debemus potissimum indemnitatibus praecavere, gerentes sollicitudiuem, prout convenit, diligentem, tibi dedimus in praeceptis ut dicta quae super locatione ab abbatissa monasterii Sancti Cyriaci de urbe de bonis ipsius monasterii consanguineis suis facta confeceras, destrueres et deleres. Ne igitur tibi propter hoc, vel ab illis quibus locatio facta fuit, aut etiam a senatu, sive a quolibet alio, aliquo tempore gravamen aliquod inferatur, praesentium auctoritate statuimus, sub excommunicationis poena districtius inhibentes ne quis te super hoc praesumat aliquo tempore molestare. Nulli ergo, etc., institutionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IV Idus Julii, anno quarto decimo.

LXXVI. CREMONENSI EPISCOPO, ET ALBANENSI ELECTO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, NEC NON ET ABBATI DE COLUMBA. Ut Ferrariensi Ecclesiae idoneum pastorem praeficiant. (Laterani, VII Idus Junii.) Per litteras quas nobis olim vos, frater Cremonensis et fili abbas, transmittere procurastis, intelleximus evidenter vos gratum et acceptum pariter habuisse quod de eligendo in Ecclesia Ferrariensi pastore, nominando Sancti Joannis priorem, archidiaconum Parmensem et magistrum Jordanum Rheginum doctorem, aut quemlibet alium secundum quod vobis melius videretur, benigna vos instructione curavimus erudire. Vos autem cupientes mandatum nostrum exsecutioni mandare, quia priorem et archidiaconum praeficere nimis grave propter consanguineos uni parti contrarios videbatur, ad promovendum illorum aliquem cautius evitastis; Jordanum vero apud Rheginum doctorem neminem invenire valentes, fratrem Jordanum Paduanum, quem sciebatis opere ac sermone potentem, elegistis concorditer in pastorem. Verum, cum hoc idem penitus recusarit, et Estensis marchio capta Ferraria instanter peteret dilationem hujus electionis propter novitatem eventus nostris auribus intimandam; cumque praeterea quidam assererentur parati objicere vos vestro esse functos officio, quia vobis magis congruum videbatur ut cautionem reciperetis de rebus episcopii gubernandis ac disponendis, eidem electioni supersedere curastis, et quid superesset agendum, nostrae reliquistis beneplacito voluntatis. Nolentes igitur ut dicta Ferrariensis Ecclesia diutius pastoris solatio defraudetur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ante omnia Deum prae oculis habentes, eidem Ecclesiae provideatis personam idoneam in pastorem, ut ex hoc apud Deum et homines debeatis merito commendari. Quod si non omnes, etc., tu, fili electe, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani, VII Idus Junii, anno quarto decimo.

LXXVII. ARCHIEPISCOPO RAVENNATI. Ut castrum Argentae custodiat. Fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus castrum Argentae taliter custodire studeas et munire quod ex eo non possis incurrere aliquod detrimentum. Si vero id non poteris efficere per teipsum, a dilecto filio nobili viro marchione Estensi sufficienti cautione recepta quod ipsum fideliter custodiat ad opus Ecclesiae Ravennatis, illud eidem committere non postponas.

Datum Laterani, II Non. Junii, anno quarto decimo.

LXXVIII. ALBANENSI ELECTO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De excommunicatione Ottonis imperatoris. Cum Otto dictus imperator, maledictus et excommunicatus, non cesset Romanam Ecclesiam impugnare, venerabilibus fratribus nostris Aquilegensi et Gradensi patriarchis, Ravennati et Januensi archiepiscopis, eorumque ac Mediolanensis Ecclesiae suffraganeis, nostris damus litteris in mandatis et in virtute obedientiae districte praecipimus ut excommunicationem in ipsum et fautores ejus prolatam postposita omni occasione solemniter innovent et a suis faciant subditis innovari. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si aliquis eorum, quod non credimus, mandati nostri exstiterit negligens exsecutor, tu eum, appellatione remota, canonica poena percellas.

Datum Laterani, VII Idus Junii, anno quartodecimo.

In eumdem fere modum scriptum est ipsis super hoc.

LXXIX. POTESTATI ET POPULO BONONIENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Ut relinquant partes Ottonis. (Datum, ut in alia. ) Mirari cogimur et moveri quod, cum Otto dictus imperator, excommunicatus et maledictus, non cesset Romanam Ecclesiam impugnare, vos non tantum ei sed et fautoribus ejus, qui sunt excommunicati cum ipso, vestrum impenditis auxilium et favorem. Quocirca universitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus ab hujusmodi proposito desistentes, nullum sibi vel suis auxilium aut consilium impendatis. Alioquin noveritis nos dilecto filio Albanensi electo apostolicae sedis legato nostris dedisse litteris in mandatis ut personas excommunicationi et terram subjiciat interdicto; quod si nec sic duxeritis resistendum, scholas de ipsa faciant civitate transferri.

Datum, ut in alia.

Scriptum est ipsi super hoc in eumdem modum.

LXXX. ALBANENSI ELECTO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De aedificatione castri Ferrariae. (Laterani, VII Idus Junii.) Dilectus filius nobilis vir marchio Estensis nobis humiliter supplicavit ut in Ferrariensi civitate construendi castrum, per quod ipsam melius defendere valeat et ad fidelitatem Romanae Ecclesiae conservare, licentiam concedere dignaremur. Nos igitur id tuae prudentiae committentes, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus super hoc statuas ad honorem et profectum Ecclesiae quod videris expedire.

Datum Laterani, VII Idus Junii.

LXXXI. EPISCOPO CAPDAQUENSI, ET ABBATI CAVENSI SALERNITANAE DIOECESIS. De electione episcopi Policastrensis. (Laterani, XV Kal. Julii.) Policastrensi Ecclesia dudum proprio viduata pastore, cum ipsius capitulum, sicut pro ejus parte fuit propositum coram nobis, obtenta licentia eligendi dilectum filium archipresbyterum de Saponaria in episcopum unanimiter elegissent, quosdam ex canonicis in Siciliam transmiserunt ad assensum regium obtinendum. Unde cum rex nec super hoc nec super quibusdam personis aliis postea, quod non licuit, nominatis ad eorum potuisset desideria inclinari, et ex parte ipsius regis suggestum fuisset eisdem, comminationibus intentatis, ut Jacobum ejus medicum nominarent, ipsi regis metuentes indignationem incurrere, dolentes pariter et inviti, dictum Jacobum elegerunt, qui cum dilecti filii nostri Gregorii tituli Sancti Theodori diaconi cardinalis, apostolicae sedis legati et regis litteris ad venerabilem fratrem nostrum archiepiscopum Salernitanum accessit pro confirmationis et consecrationis gratia obtinenda. Sed archiepiscopus priusquam in negotio ipso procederet, nostrae responsionis oraculum requisivit. Cui dedisse recolimus in mandatis ut super electionibus in Policastrensi et Sarnensi Ecclesiis celebratis procedere retardaret, cum disponeremus ad regis praesentiam nostros nuntios destinare, per quos super his et quibusdam aliis nostram plenius intelligeret voluntatem. Unde cum archiepiscopus memorato Jacobo responsum apostolicum rescripsisset, propriis litteris nostrarum tenore litterarum inserto, idem commotus dicitur respondisse: Revertar ad regis curiam, et ab his qui eligi me fecerunt, super consecratione mea favorem et auxilium obtinebo. Verum eodem postmodum apud regis curiam multipliciter laborante pro consecrationis munere obtinendo, supradicti capituli nuntii cardinali praefacto mandatum nostrum ad archiepiscopum memoratum directum exponere curaverunt, et supplicantes eidem ne dicto Jacobo ad consecrationis gratiam obtinendam auxilium vel favorem impenderet, ad sedem apostolicam appellarunt. Cum autem cardinalis nostras ab eis litteras quaesivisset, et ipsi earum penes se authenticum non haberent, ipse inducias eisdem indulsit, infra quas dictas ei litteras vel earum tenorem sub sigillo supradicti archiepiscopi praesentarent. Quorum recessu propter turbationem temporis retardato, ad cardinalis praesentiam redeuntes, cum peterent inducias prorogari, cardinalis ipse respondit se nullum eis terminum assignare, sed ipsi bona fide quam cito possent ad ipsius praesentiam cum nostris litteris vel earum transcripto redire curarent.

Cumque maris turbatione pacata se ad iter accingerent redeundi, in ejusdem cardinalis praesentia provocationem primitus interpositam innovarunt. Dictus vero Jacobus apud Messanensem remanens civitatem, per venerabiles fratres nostros Tarentinum et Sanctae Severinae archiepiscopos et episcopum Gerontinum de mandato cardinalis ipsius obtinuit consecrari; et praedictis canonicis reversis ad propria, e vestigio subsecutus, ad Policastrensem Ecclesiam consecratus accessit; quanquam eum Policastrenses canonici tanquam episcopum recipere renuissent. Porro cum iidem nobis postmodum supplicassent ut quod de dicto Jacobo tam perperam factum fuerat auctoritate dignaremur apostolica retractare, venerabili fratri nostro Cusentino archiepiscopo et dilecto filio abbati Floris dedimus in mandatis ut tam saepedicto Jacobo et Policastrensi capitulo quam etiam Salernitano archiepiscopo evocatis, ut comparerent per se vel responsales idoneos coram eis, inquirerent super praemissis plenius veritatem, et quod invenirent per suas nobis litteras fideliter intimarent, ut per ipsos certiores effecti, prout expediret in eodem negotio procedere curaremus. Unde archiepiscopus, conjudice non valente propter guerrarum pericula interesse, de ipsius tamen consensu in negotio jam dicto procedens, admissis testibus super ipso productis, indagavit diligentius veritatem, quam sub suo sigillo ad nostram praesentiam destinavit. Cum autem propter hoc nuper procuratores partium ad sedem apostolicam accessissent, per dilectum filium nostrum Benedictum tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem ipsis auditorem concessum acta inspici fecimus diligenter. Qui cum nobis quae invenerat explicasset, intelleximus per depositiones testium et litteras cardinalis praedicti coram archiepiscopo Cusentino exhibitas manifeste probatum quod Ecclesia Policastrensi vacante, de praefato archipresbytero concors fuerat electio celebrata, et quod nuntii destinati ad assensum regium obtinendum, illum cum instantia requisitum obtinere minime potuerunt, quodque per regis familiares ipsius cognita voluntate quod praedictum Jacobum eligi cupiebat, eum postmodum nominarunt; item quod postquam innotuit dicto Jacobo per apostolici rescripti tenorem eidem ab archiepiscopo Salernitano transmissum quod archiepiscopo memorato a nobis inhibitum fuerat ne super electionibus Policastrensis et Sarnensis Ecclesiarum procederet, ipse ad regis curiam rediit pro consecrationis munere obtinendo; rursum quod postquam cardinali praefato hujusmodi prohibitio exstitit per Policastrensis ecclesiae nuntios reserata, et dilatio ad nostras super hoc litteras vel earum tenorem sub sigillo Salernitani archiepiscopi exhibendas ab eodem nuntiis ipsis indulta, nec non post appellationem ad nos interpositam, dictus Jacobus fuerat in episcopum consecratus.

Cum ergo nobis constiterit electionem ipsius Jacobi non solum contra statuta canonica, verum etiam contra constitutionis tenorem inter Romanam Ecclesiam et illustris memoriae imperatricem Constantiam super episcoporum electionibus initae, quae procul dubio dicto innotuit cardinali, cum et nos illam sibi miserimus, et ipse in litteris quas Cusentino archiepiscopo destinavit, de illa fecerit mentionem, minus canonice celebratam, alia non cassata, de consilio fratrum nostrorum, inquisitione super gravibus quae in personam ipsius Jacobi publice dicebantur omissa, cum factum in seipso existeret vitiosum, electionem ipsam irritam decrevimus et inanem, interdicentes eidem exsecutionem pontificalis officii non rite suscepti; Policastrensi capitulo nostris litteris injungendo ut in electionis negotio de praefato archipresbytero celebratae concorditer procedentes, eamdem metropolitano suo praesentare procurent confirmandam vel infirmandam ab ipso prout de jure fuerit faciendum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis est sententialiter diffinitum, faciatis appellatione remota firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo.

Datum Laterani, XV Kal. Julii, anno quarto decimo.

Scriptum est super hoc in eumdem fere modum Policastrensi capitulo. Ecclesia vestra dudum, etc., usque de jure fuerit faciendum.

Datum Laterani, etc.

In eumdum fere modum scriptum est super hoc Salernitano archiepiscopo.

Datum, etc.

LXXXII. EPISCOPO UTICENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, ET P. DE MONTE LAURO AQUENSI ARCHIDIACONO, ET MAGISTRO THEDISIO NUNTIO NOSTRO CANONICO JANUENSI. De reformatione monasterii Massiliensis. (Laterani, VII Idus Junii.) Cum super reformatione monasterii Massiliensis, de cujus lapsu multa nobis fuerant intimata, venerabilibus fratribus nostris Tolosano et Aurasicensi episcopis et dilectis filiis priori Sancti Honorati Arelatensis dudum direxerimus scripta nostra, priusquam fuisset illorum auctoritate in negotio memorato processum, D. monachus Massiliensis ad sedem apostolicam veniens, pro se ac magna parte conventus nobis denuntiando monstravit quod cum in eodem loco videret per abbatis incuriam enormia quamplurima committi, utpote furta, perjuria, Simonias et dissolutionem ordinis miserabilem, bonaque ipsius loci multiplici nihilominus dilapidatione vastari, et alia plurima fieri contra monasticam honestatem, et apud abbatem, quem super his charitative monuerat, nullatenus profecisset, ad sedem apostolicam appellavit. Unde venerabilibus fratribus nostris Regensi, Missiliensi et Aurasicensi episcopis dedimus in mandatis ut ad monasterium ipsum personaliter accedentes, inquirerent super praemissis et aliis plenius veritatem, et appellatione remota corrigerent tam in capite quam in membris quae corrigenda viderent. Interim autem priores judices ad monasterium accedentes, cum multorum discretorum virorum consilio inter abbatem et monachos ejusdem loci amicabiliter componere curaverunt, interposito a monachis juramento ut contra compositionem hujusmodi non venirent, et si quas litteras dictus D. reportaret, qui ad sedem apostolicam venerat, essent cassae. Cum autem postea iidem Massiliensis et Aurasicensis episcopi, cum interesse tertius nequivisset, litteris nostris acceptis, quas praefatus monachus reportavit, procedere vellent super articulis in eisdem expressis, ejusdem loci monachi ad nostram audientiam appellarunt. Abbas quoque post citationes multiplices in eorum comparens praesentia, vocem ad nos appellationis emisit, allegans quod illae litterae nullius prorsus erant momenti, in quibus de prioribus, quarum auctoritate compositio inter abbatem et monachos facta fuerat, mentio non fiebat. Sed, cum judices, exceptionem hujusmodi ac quasdam alias frivolas reputantes, intenderent in inquisitione procedere ac recipere a fratribus juramenta, major prior et quidam alii responderunt se super hoc nullum posse juramentum praestare, utpote qui se juramento astrixerant compositionem interpositam observare ac non uti litteris a praefato monacho impetratis. Unde judices, propter exceptiones propositas et intricationem negotii dubitantes procedere in eodem, nos super ipso consulere curaverunt; nosque dilecto filio Arelatensi praeposito, qui ob hoc nostram praesentiam adiit, dicimur respondisse quod propter causas hujusmodi judices supersedere negotio non debebant.

Qui amissis in via litteris quas super hoc recepisse proponitur, tam viva voce quam suis litteris dictis judicibus nuntiavit ut nonobstantibus exceptionibus supradictis, in negotio procederent memorato. Unde judices in negotio procedentes, receptis testibus super articulis praenotatis, abbatem ipsum tandem ab abbatiae regimine removerunt. Porro dilectis filiis P. camerario Arcellae et S. priore Murae ejusdem abbatis et B. priore de Tritis ac D. monacho partis adversae procuratoribus propter hoc nuper in nostra praesentia constitutis, petierunt procuratores abbatis processum judicum praedictorum, qui contra eum sententiam tulerant, irritum judicari; tum quia post appellationem ad nos interpositam per antedictas litteras, in quibus de prioribus mentio non fiebat, tum quia consultatione ad nos directa, priusquam apostolicae responsionis oraculum per nostras litteras recepissent in eodem negotio processerunt, cum assertioni dicti praepositi judices minime stare debuerint in hoc casu, super quo nostrae responsionis litteras exspectabant; tum etiam quia conspiratores, excommunicatos, perjuros et capitales etiam inimicos, in testimonium adversus abbatem admiserant memoratum. Sed ad haec procuratores partis responderunt adversae quod cum priores litterae super lapsu monasterii generales fuerint, et posteriores exstiterint super certis excessibus speciales, in subsequentibus non oportuit fieri de praecedentibus mentionem, cum speciale mandatum deroget generali; adjiciens quod, etsi consultatione ad nos delata, non fuerit super responsione nostra supradicti praeposito verbo standum, quia tamen juramento quod monachi super servanda compositione praestiterant juramentum quod super illis excessibus praestabatur nullatenus occurrebat, nec promissio quam de non utendo litteris a dicto D. monacho impetratis mandatum nostrum potuit impedire quod super inquisitione dictorum excessuum feceramus, iidem judices de consilio peritorum non immerito procedere in negotio potuerunt; et asserens nihilominus falsum esse quod conspiratores, excommunicati, perjuri et capitales inimici adversus abbatem admissi fuerint memoratum.

His igitur et aliis quae fuerunt coram nobis utrinque proposita intellectis, quia cognovimus dictum coenobium in spiritualibus et temporalibus graviter collapsum existere, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus cum providendum sit non tam personis in Ecclesiis quam Ecclesiis in personis, si per hanc viam facilius et utilius ad restaurationem ipsius monasterii poterit perveniri, ut videlicet de alia persona idonea jam probata eidem monasterio consulatur, vos auctoritate nostra suffulti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, id exsequi procuretis. Alioquin praefatum restituatis abbatem; et in utroque casu exclusis de ipso coenobio personis indignis, quas merito videritis excludendas, inducatis in illud ex aliis monasteriis personas idoneas, per quas idem monasterium debeat reformari; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles appellatione remota censura ecclesiastica compescendo. Taliter autem mandatum apostolicum exsequamini ut in novissimo districti examinis die super hoc dignam Deo possitis reddere rationem. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, VII Idus Junii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXXXIII. PRIORI SANCTI HILARII DE CELLA, ET B. SANCTI PETRI ET MAGISTRO STEPHANO GASCHET SANCTAE MARIAE MAJORIS CANONICIS PICTAVENSIBUS. De quodam recipiendo in canonicum. (Laterani, XII Kal. Junii.) Accedentibus ad apostolicam sedem dilectis filiis R. Rozelini dilecti filii P. Xantonensis decani procuratori et magistro R. Bovi pro se dilectum filium nostrum Benedictum tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem concessimus auditorem. Coram quo dicti decani proposuit procurator quod cum idem magister obtentu mandati nostri praebendale beneficium obtinuerit olim in ecclesia Xantonensi, et in receptione ipsius juramento firmarit se nihil unquam ulterius in eadem Ecclesia petiturum, processu temporis ingratus gratiae sibi factae, ac praestiti juramenti oblitus, a dilecto filio nostro Guala tituli Sancti Martini presbytero, tunc Sanctae Mariae in Porticu diacono cardinali et apostolicae sedis legato, litteras impetravit, nulla in eis de juramento praestito habita mentione; per quas importuna molestabat instantia Ecclesiam memoratam, ut ex eo quod praebendae integrae commodum adeptus fuerat, in eadem jus obtineret canonici et honorem; sumens inde materiam jurgii unde devotior erga ipsam Ecclesiam effici debuisset. Caeterum, cum dictus magister per litteras cardinalis ipsius in hac parte nequivisset consequi suae voluntatis effectum, sub venerabilis fratris nostri episcopi et quorumdam canonicorum Xantonensium nomine super canonicatu praemisso litteras apostolicas, tacita de juramento praestito veritate, ad decanum Burdegalensem et suos conjudices postmodum impetravit: quas procurator jam dictus asserebat ratione multiplici non valere; tum quia in ipsis talis exstiterat veritas occultata qua expressa obtentum rescriptum apostolicum non fuisset, tum etiam quia quorumdam canonicorum litterae, quas praenominatus magister se nostro apostolatui exhibuisse asseruit, per falsi suggestionem et circumventionem quamdam obtentae fuerant ab eodem mendaciter asserente quod ad ipsum canonicandum dictorum canonicorum vota convenerant singulorum. Sed falsum id esse procurator jam dictus se proposuit probaturum.

Praeterea, praetaxatus magister praemissis aliquatenus non contentus, infra decem dies a prioris impetratione rescripti ad B. canonicum Pictavensem et suos collegas super eodem canonicatu apostolicas litteras obtinuit delegari, quae nullam faciebant de prioribus mentionem. Propter quod asserebat ipsas procurator praedictus pluribus de causis nullius esse valoris quoad antelatum decanum, magistrum scholarum, et contradictores caeteros Xantonensis Ecclesiae compellendos; tum quia priorum jurisdictio judicum minime fuerat per secundas litteras revocata; tum etiam quia per illam generalem clausulam I. canonicus et quaedam personae majores aliae Xantonenses vocari ad judicium non debebant, nec non et dictus decanus ad sedem super hoc apostolicam provocarat. Unde ipsorum factum erat merito irritandum, et saepedictus magister carere debebat utriusque rescripti commodo, in quorum altero de alio mentio non fiebat, postulans ob haec et alia decanum, magistrum scholarum, et contradictores praedictos ab ipsius magistri super hoc impetitione prorsus absolvi. Ad haec praefatus magister ex adverso respondit quod cum ad Xantonenses canonicos nostrarum precum et mandati primitias de conferenda eidem praebenda integra reportasset, ipsi canonici medietatem tantum ipsius, in elusionem mandati apostolici potius quam ex devotione quam haberent ad illud, eidem magistro, sicut rei effectus indicat, contulerunt. Et licet idem nullum tunc beneficium obtineret, praefati tamen canonici eumdem sic jurare fecerunt quod nihil ulterius ab ipsis absque communi totius voluntate capituli postularet, quemadmodum nominatus decanus ad mandatum venerabilis fratris nostri Bituricensis archiepiscopi et suorum a nobis delegatorum conjudicum coram dilectis filiis cantore ac priore Sancti Viviani Xantonensis firmavit proprio juramento. Sane quia ipsius praebendae medietatem reliquam ad interventum praedicti Xantonensis episcopi, post praestationem juramenti jam dicti, eidem magistro praenominati canonici unanimiter contulerunt, cum ipsi temporali spirituale beneficium sit annexum, licite illud memoratus magister se posse petere proponebat, praesertim cum nec etiam postulet, sed petatur potius ab universis fere canonicis antedictis, sicut per viginti trium ipsorum, episcopi, archidiaconorum et cantoris litteras, et relationes praenotatorum judicum evidentissime ostendebat, subjungens quod cum plures vacent in Xantonensi Ecclesia canoniae, ac nullus sit de tanto numero qui posset in perceptione spiritualium, si receptus fuerit, praegravari, nec alius appareat in hujusmodi contradictor, praenominatus decanus, qui aliquando consenserat in eumdem, prout coram judicibus Pictavensibus confessione propria propalarat, solus in hac parte non debebat audiri, maxime cum ad exceptiones probandas, si quas vellet contra ipsum proponere, fuisset pluries evocatus, nec ex ipsis aliquas, sicut promiserat, probavisset, nec etiam usus fuerit apostolicis litteris quas super hoc impetraverat contra eum. Verum, cum idem magister ad canoniam ipsam vocetur per capitulum saepefatum, sicut ipsorum litterae clarius manifestant, nullusque per nos canonicatus fuerit in ecclesia supradicta de novem clericis pro quibus nostras litteras jam recepit nisi magister C. Natalis, qui per episcopum et archidiaconum specialiter obtinuit canoniam, et ad id obtinendum apud sedem apostolicam per annorum quatuordecim spatium undecies accesserit personaliter laborando, nobis humiliter supplicabat ut suis laboribus providere misericorditer dignaremur. Nos igitur intellectis per cardinalem praedictum quae proposita fuerant coram eo, de consensu partium discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, si vobis infra tres menses post harum susceptionem legitime constiterit ipsum magistrum simpliciter et absolute jurasse quod nihil amplius peteret in ecclesia Xantonensi, eidem super petitione sua silentium imponatis. Alioquin, cum major et sanior pars capituli suum ipsi praestet assensum, nonobstante contradictione paucorum, eumdem recipi faciatis in canonicum et in fratrem, ipsi stallum in choro et locum in capitulo, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, assignantes; et decanum in expensis factis pro negotio isto condemnetis eidem, ipsumque ut eas praefato magistro restituat per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis; contradictores, si quos inveneritis, vel rebelles, remoto appellationis obstaculo, censura simili compescendo; nullis litteris obstantibus a sede apostolica praeter assensum partium impetratis. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XII Kal. Julii, anno quarto decimo.

LXXXIV. ANDREAE ILLUSTRI REGI UNGARIAE. De discordia inter Ecclesias Strigoniensem et Colocensem. (Laterani, Idus Julii.) Receptis et intellectis litteris regiis, hoc tibi, fili charissime, duximus respondendum, quod si forsan inter Strigoniensem et Colocensem Ecclesias super dignitatibus suis aliqua pullulat dissensionis materia, gratum nobis existet ut tu cum praelatis ac suffraganeis et capitulis earumdem ad amicabilem secundum Deum compositionem intendas sine praejudicio utriusque; in qua, si ex privilegiis quae alterutri sunt Ecclesiae ab apostolica sede concessa quidquam difficultatis occurrerit, quia de ipsis nobis est solummodo judicium reservatum, illud ad nostrum referatur examen. Nos enim, qui pacem eorum et tranquillitatem tuam et regni tui ferventi desiderio affectamus, ad eam, quantum cum ratione poterimus, impendemus operam efficacem.

Datum Laterani, Idibus Julii, anno quarto decimo.

LXXXV. ULTRASILVANO EPISCOPO. Confirmatur electio praepositi Scibiniensis. (Datum, ut in alia. ) Significatum est nobis quod Scibiniensi praepositura vacante, quae ad Romanam Ecclesiam nullo pertinet mediante, dilectus filius magister R. cui honesta merita suffragantur, ad eam canonice est electus. Unde supplicatum est nobis ut electionem ipsius auctoritate dignaremur apostolica confirmare. Quocirca fraternitati, tuae per apostolica scripta mandamus quatenus veritate diligentius inquisita, si rem inveneris ita esse, ipsam auctoritate nostra confirmes, eique concedas ut in spiritualibus administret.

Datum, ut in alia.

LXXXVI. NOBILI VIRO PETRO ANIBALDI SENESCALCO NOSTRO. Concedit ei dominium et regimen castri Corani. (Laterani, XI Kal. Augusti.) Cum dilecti filii consules populusque Corani per litteras suas et nobiles viros Rainaldum consulem et Albericum militem instantissime nos rogassent ut pro ipsorum defensione, qua plurimum indigebant, te illis in dominum et rectorem concedere dignaremur, nos devotionem et fidem quam erga nos et Romanam Ecclesiam habere dignosceris attendentes, eique volentes nihilominus providere, de communi fratrum nostrorum consilio justitias et rationes quas habemus in castro Corano tibi pro illorum regimine duximus concedendas, quandiu Romano pontifici complacebit. Tu igitur ita semper proficere studeas circa obsequium apostolicae sedis ut apud eam te non solum hoc sed majori beneficio dignum reddas. Nulli ergo . . . nostrae concessionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XI Kalend. Augusti, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXXXVII. HUGONI ABBATI ET CONVENTUI MAJORI MONASTERII TURONENSIS. Confirmat eis monasterium Fontis Giardi. (Laterani, II Idus Julii.) Cum causam quae inter dilectos filios eremitas Fontis Giardi ex parte una et vos et Juellum de Meduana patronum Fontis Giardi Cenomanensis dioecesis super eodem loco ex altera vertebatur dilectis filiis abbati de Chalocheio, G. archidiacono et B. magistro scholarum Andegavensibus olim duxerimus committendam, partibus in ipsorum praesentia constitutis, ipsius Fontis Giardi fratres ejusdem dioecesis coram eis exponere curarunt quod cum ab institutione ipsius domus secundum beati Augustini regulam conversantes vixissent ibidem vita et habitu in ordine regulari, venerabilis frater noster Hamelinus Cenomanensis episcopus vos introduxit pro suae voluntatis arbitrio in eamdem, quibusdam ex ipsis fratribus per violentiam consentire compulsis, aliis per Simoniacas et illicitas pactiones a vobis inductis ut ordinem susciperent monachalem, nonnullis de ipso collegio reclamantibus et invitis propter quod petebant se ac domum suam in statum pristinum auctoritate apostolica reformari. Ad quae a parte vestra fuit et converso responsum quod cum olim praemissa domus tam in temporalibus quam in spiritualibus ob vitam et conversationem in eadem habitantium inhonestam fere ad nihilum devenisset, jam dictus episcopus, ejusdem domus consentientibus fratribus, vos ibidem statuit in humilitatis spiritu Domino servituros, domum ipsam assignans vobis cum suis pertinentiis universis. Sed his postmodum coram ipsis judicibus propositis, seriatim de causa mutationis illius, et an fratres Fontis Giardi consensissent spontanei vel inviti, nec non et de aliis circumstantiis, ex parte ipsorum fratrum exstiterunt producti testes in praesentia eorumdem. Quorum tandem attestationibus publicatis, quia eisdem judicibus arduum negotium et ad expediendum per ipsos difficillimum quodam modo videbatur, sicut eorum transmissae nobis litterae continebant, causam ipsam cum attestationibus, actis et instrumentis ad nos dicti judices transmiserunt. Cumque demum dilecti filii Gaufridus et Galterus monachi vestri et I. fratrum de Linceio procuratores propter hoc se nostro conspectui praesentassent, dilectum filium L. capellanum nostrum eis concessimus auditorem. Coram quo praedicti procuratores vestri proponere curarunt quod is qui ex parte dictorum eremitarum una cum priore de Linceio se sibi contrarium opponebat, non erat idoneus procurator, cum esset a fratribus de Linceio tantum constitutus in lite quae a praedictis fratribus Fontis Giardi fuerat contestata, licet illorum nullum posset exhibere mandatum. Nam, quanquam locus ille, Linceius videlicet, Fonti Giardi tanquam capiti sit subjectus, et de ipso commissionis litterae faciant mentionem, quia tamen actum exstitit super capite atque membris, procurator membri non poterat agere pro capite ubi lis per caput exstiterat contestata; nihilominus hac salva exceptione iidem procuratores adjicientes nihil horum fuisse probatum de his quae fuerant in litteris commissionis expressa, quia, cum super hoc essent litterae impetratae quod praefati fratres Fontis Giardi fuerant, ut dicebant, violenter ejecti, lis exstitit super aliis prorsus coram ipsis judicibus quam super ejectione ac violentia contestata, et testes etiam omnino de aliis deponebant; procurator vero a vobis concessus ad causam coram saepedictis judicibus peragendam in his videbatur tantummodo institutus quae in litteris fuerant commissionis expressa, unde, si super aliis lis exstitit contestata, non potuit illorum judicum jurisdictio prorogari. Et propter id firmiter asserebant judices ipsos minus ordinate in eodem negotio ac perperam processisse. Quare vos ab ipsis judicibus ad nostram audientiam postmodum appellatis, licet testes, qui fuerant ab adversa parte producti, tam super motu quam illicita pactione deponere videbantur, essent in suo testimonio singulares. Proinde, cum nihil esset de alterius intentione probatum, et ex litteris bonae memoriae Willelmi Cenomanensis episcopi manifeste constaret, confirmationibus quoque felicis recordationis Eugenii et Alexandri praedecessorum nostrorum pontificum Romanorum postmodum subsecutis, saepefatum locum cum pertinentiis suis de consensu fratrum habitantium in eodem monasterio vestro fuisse collatum, et praemissus Hamelinus Cenomanensis episcopus modernis temporibus, pro eo quod loci ejusdem fratres vitae ac conversationis exstiterant dissolutae, duorum confirmationibus metropolitanorum obtentis, eumdem locum de consensu fratrum vestro monasterio concessisset, praedicti procuratores vestri a nobis postulabant instanter ut saepefatis Fontis Giardi fratribus perpetuum silentium imponere dignaremur. Ad haec autem pars adversa respondit quod praedictus procurator fratrum de Linceio satis erat idoneus ad agendum, cum rescriptum illud tam nomine ipsorum de Linceio quam Fontis Giardi fratrum fuisset communiter impetratum; praesertim, cum assereretur domus eadem unum corpus, et causa inter eos proponeretur communis; allegans illud firmiter non obstare quod a parte vestra exstitit tunc objectum, procuratorem dictum, a vobis videlicet constitutum, non potuisse litem super aliis contestari quae non fuerant in litteris commissionis annexa, nec judices etiam partes suas interponere potuisse, cum ad ipsos nequiverit jurisdictio prorogari. Nam, cum lis per principales personas contestata fuisset, sicut in relatione judicum conspicitur contineri, nec in litis contestatione nec post publicationem testium id exstitisset objectum, nec quod per procuratorem eumdem factum fuerat, a vobis protinus contradictum, hujusmodi objectio debebat frivola reputari. Demum autem ex parte dictorum fratrum Fontis Giardi in modum exceptionis exstitit allegatum quod litterae praemissi Willelmi Cenomanensis episcopi erant falsae, pro eo scilicet quod sigillum ejus erat positum ex transverso, petens ad id probandum judices sibi dari. Quam exceptionem, quia frustratoria videbatur, nullatenus duximus admittendam. Nos igitur intellectis his et aliis per praedictum capellanum quae a partibus proposita fuerant coram eo, et habito cum fratribus nostris diligenti tractatu, vos et monasterium vestrum ab impetitione praemissorum fratrum Fontis Giardi prorsus absolvimus, perpetuum ipsis super hoc silentium imponentes. Donationem vero bonae memoriae Guillelmi Cenomanensis episcopi a felicis recordationis Eugenio et Alexandro nostris praedecessoribus confirmatam, nec non et concessionem quam praedictus Hamelinus Cenomanensis episcopus cum assensu fratrum et I. patroni Fontis Giardi fecit, confirmatam postmodum a Gaufrido quondam Turonensi archiepiscopi et Joanne successore ipsius, ratam habentes auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Decernimus ergo, etc., diffinitionis, etc. usque incursurum.

Datum Laterani, II Idus Julii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

LXXXVIII. EPISCOPO ET DECANO ET CANTORI ANDEGAVENSIBUS. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum causam quae inter dilectos filios eremitas Fontis Giardi ex parte una et abbatem et conventum majoris monasterii Turonensis et Juellum de Meduana patronum Fontis Giardi Cenomanensis dioecesis super eodem loco ex altera vertebatur, etc., in eumdem fere modum ut in alia, usque confirmamus. Volentes igitur ut quod a nobis est ratione praevia diffinitum debitam obtineat firmitatem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus id faciatis auctoritate nostra firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Quod si non omnes. . . tu, frater episcope, cum eorum altero ea, etc.

Datum, ut in alia per totum.

LXXXIX. HENRICO GNEZNENSI ARCHIEPISCOPO. De electione episcopi Poznaniensis. (Datum, ut in alia. ) Cum Posnanienses canonici electionem quam de dilecto filio magistro Paulo celebrasse noscuntur auctoritate peterent apostolica confirmari, dilectus filius S. cantor Posnaniensis Ecclesiae pro se ac procuratorio nomine pro G. ejusdem loci praeposito petitioni hujusmodi se opposuit, proponendo electionem ipsam fuisse post appellationem ad nos legitime interpositam celebratam. Cum enim ad nos fuerit appellatum ut nonnisi de Ecclesiae gremio et in loco tuto electio fieret, supradicti canonici non solum de persona extranea, verum etiam in loco non tuto, electionem celebrarunt eamdem, quia, dum dominus terrae, persecutor et impugnator ecclesiasticae libertatis, in civitate tunc temporis esset praesens, libera ibidem non poterat electio celebrari. Proposuit insuper idem cantor quod se ac praeposito memorato contemptis, in eadem fuerat electione processum, et electores tunc temporis excommunicationis erant vinculo innodati. Cum enim tu, [Philippo] quondam episcopo et. . . decano Posnaniensibus nec non et suffraganeis plerisque praesentibus, V. cancellarium Posnaniensem in plena synodo vinculo excommunicationis astrinxeris, iidem canonici diutius communicaverunt eidem, quanquam ipsis non licuerit ignorare sententiam in provinciali concilio solemniter promulgatam. Sed ad haec fuit ex adverso responsum quod contra provocationem praedictam nihil fuerat attentatum, cum et de canonico ipsius Ecclesiae, et in loco consueto et tuto, videlicet in ecclesia cathedrali, electio celebrata fuisset. Licet enim dux in civitate praesens exstiterit, nullam tamen vim sive impressionem canonicis intulit, sed pro quibusdam tantummodo preces fudit. Unde tanta in electione usi sunt canonici libertate quod omissis his pro quibus dux preces porrexerat, supradictum magistrum libere elegerunt. Duo quoque canonici, qui electioni contradixere praefatae, libere recesserunt sine quibuslibet injuriis et jacturis. Dictus autem cantor contemptus non fuerat, ut dicebat; cum, sicut ipsemet proposuit coram nobis, tribus hebdomadibus ante electionem de provincia exiens, iter arripuisset ad sedem apostolicam veniendi; maxime cum juxta confessionem suam, etiamsi praesens in provincia tunc fuisset, propter metum principis ad praefatam nullatenus accessisset Ecclesiam, etiam evocatus. Sed nec praepositus dicendus erat fuisse contemptus, quem ad electionem canonici vocaverunt. Sicut enim Lambertus et Matthias Posnanienses canonici apud sedem apostolicam interposito juramento dixerunt, Geras eorum concanonicus per tres dies ante electionem exstitit ad vocandum praepositum destinatus, qui rediens, in capitulo constanter asseruit quod praepositus venire nolebat, eo quod ibat in Calis, ubi capellam et fratrum regimen obtinet, sed consensum et verba sua in ore decani ponebat, et loco praepositi postmodum decanus elegit. Unde, cum decanus vice ipsius elegerit, ipse per illum praesens intelligitur elegisse. Insuper ad canonicorum notitiam non pervenerat hactenus excommunicatio cancellarii supradicti de qua nuper iidem Lambertus et Matthias mentionem apud sedem apostolicam audierunt; cum etiam praefatus episcopus usque ad mortem suam et decanus usque nunc in ipsius cancellarii communione permanserint, qui dicuntur in praefata synodo fuisse praesentes. Sed, etsi dictos canonicos excommunicato communicasse constaret, cum per hoc nonnisi minori essent excommunicatione ligati, non ideo esset eis actus legitimus interdictus. In personam quoque praedicti magistri objectum exstitit quod excommunicatus erat pariter et perjurus, quia praefato duci, non solum in verbo, sed et in crimine communicaverat contra ecclesiasticam libertatem, et quia cum excommunicatis se non communicaturum juraverit, contra proprium veniens juramentum, eidem duci excommunicato communicare praesumpsit. Fuit insuper propositum contra eum quod aute confirmationem obtentam receperat annulum et baculum pastoralem. Pro eo vero fuit responsum ad primum quod praefato duci nequaquam communicaverat, nisi tantum in his quae ad correctionem spectabant ipsius, ut videlicet ab Ecclesiae persecutione desistens, ad tua mandata rediret. Sed, etsi communicasset eidem in aliis, ex eo tamen esset non immerito excusandus quod idem dux per omnes ecclesias cathedrales Poloniae fecerat nuntiari, priusquam in eum excommunicationis sententia promulgata fuisset, se ad sedem apostolicam appellasse. Unde merito potuit opinari quod non fuerit sententia supradicta ligatus, cum et adhuc super hoc controversia ventiletur. Sed nec illud poterat magistro saepedicto nocere quod ante confirmationem receperat annulum et baculum pastoralem; cum non hoc ex ambitione factum fuerit, sed cautela. Cum enim dux episcopatum consueverit pro sua voluntate conferre, insigniis hujusmodi assignatis, ad hujusmodi consuetudinem imo corruptelam potius abolendam super altare posita fuerunt insignia supradicta, ne ad illa dux manus extendens, electionem ipsam, quae ibidem tunc primo celebrata regulariter fuerat, impediret: quae postmodum magister exinde decano porrigente recepit, ne dux illa praecipiens secundum consuetudinem sibi tradere niteretur abusum. Proposuit insuper dictus cantor quod cum electionis decretum nobis minime offerretur, petitioni hujusmodi annuere nullatenus debebamus. Ad quod altera pars respondit ex ejusdem S. confessione constare quod decretum confectum fuerat et oblatum tibi apud Bononiam constituto, a quo ad nostrum examen fuerat idem negotium per appellationem delatum. Supradicti quoque Lambertus et Matthias jurati dixerunt quod viginti unus ex canonicis Posnaniensibus qui praesentes electioni consenserant, subscripserant in decreto; uno tantum excepto, qui recedens proposuit se nolle propter tuam offensam in capitulo remanere. Contra quod pars altera replicavit quod decretum hujusmodi nullius momenti exstitit, cum illo non fuerit sigillo munitum quod capitulum consuevit habere. Sed ad hoc pars adversa respondit quod, etsi sigillo absque litteris uti consueverit capitulum memoratum, quod non canonicorum sigillum sed potius jumentorum cauterium videbatur, habito tamen ab ipsis ante electionem de illo innovando tractatu, post electionem exstitit innovatum, et sic electionis decretum novo sigillo postea munierunt.

His igitur et aliis intellectis quae utrinque fuere proposita coram nobis, licet electio supradicta suspecta nobis quodam modo prima facie videretur ex eo quod tuum ei favorem impendere noluisti, praesertim cum eo amplius in his et aliis disponamus favorem tibi apostolicum exhibere quo promptius, propria quiete postposita, multis laboribus et periculis te exponis ob defensionem ecclesiasticae libertatis, quia tamen cum Posnaniensi Ecclesia, quae in electione praedicta nova coepit libertate gaudere, benigne agere nos oportet, postquam probationibus et allegationibus fuit renuntiatum hinc inde, admonitione multiplici imo districta jussione praemissa, ut idem electus ad libertatem ecclesiasticam conservandam assistere tibi studeat fideliter et devote, de fratrum nostrorum consilio electionem ipsam sententialiter duximus confirmandam. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem electum devote tibi obsequi cupientem habens ob nostram reverentiam commendatum, circa eum tempore opportuno quae ad tuum officium pertinent exsequaris. Nos enim tam Posnaniensi capitulo quam clero et populo civitatis et dioecesis Posnaniensis nostris damus litteris in mandatis ut eidem tanquam electo suo reverentiam et obedientiam exhibentes, ejus intendant salubribus monitis et mandatis.

Datum Laterani, XVI Kal. Augusti, anno quarto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc capitulo Posnaniensi. Cum electionem, quam de dilecto filio magistro Paulo noscimini celebrasse, etc., usque novo sigillo postea communistis. His igitur, etc., in eumdem fere modum, usque confirmandam Quocirca devotioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem tanquam electo vestro reverentiam et obedientiam exhibentes, ejus intendatis salubribus monitis et mandatis. Nos enim praefato archiepiscopo litteris nostris injungimus ut eumdem electum devote sibi obsequi cupientem habens ob nostram reverentiam commendatum, circa eum tempore opportuno quae ad suum officium pertinent exsequatur.

Datum, ut in alia per totum.

In eumdem fere modum scriptum est clero et populo civitatis et diocesis Posnaniensis. Cum Posnanienses canonici electionem, etc., in eumdem fere modum ut in prima, usque confirmandam. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem tanquam electo vestro, etc., sicut in secunda usque in finem.

Datum, etc.

XC. EPISCOPO SALIMBRIENSI, ET VARISIENSI ELECTO, ET THEODERICO CANONICO CONSTANTINOPOLITANO. Confirmatur electio episcopi, Nicomediensis. (Laterani, VII Kal. Augusti.) Tam ex litteris dilectorum filiorum capituli Nicomediensis Ecclesiae quam charissimi in Christo filii nostri illustris Constantinopolitani imperatoris accepimus quod . . . ejusdem loci electo viam universae carnis ingresso, iidem capitulum convenientes in unum, dilectum filium S. ejusdem ecclesiae thesaurarium, sancti Spiritus gratia invocata, elegerunt unanimiter in pastorem; sed, cum electionem ipsam a bonae memoriae patriarcha Constantinopolitano petierint confirmari, ipse nihil objiciens quare id fieri non deberet, eamdem confirmare penitus recusavit. Unde cum tam a praedicto imperatore quam aliis exoratus ipsam hujusmodi adjecta conditione voluerit postmodum confirmare ut sibi partem possessionum ejusdem ecclesiae retineret, ipsi deliberatione praehabita id facere penitus recusantes, dictum S. ad sedem apostolicam destinarunt, electionem ipsam auctoritate postulantes apostolica confirmari. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si electionem eamdem de persona idonea repereritis canonice celebratam, vos eam auctoritate nostra sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo confirmetis. Quod si non omnes. . . tu ea, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, VII Kal. Augusti, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XCI. FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI DE AVENTINO. Confirmatur quaedam transactio. (Laterani, IV Non. Augusti.) Examinata causa quae inter vos ex una parte ac dilectos filios abbatem et monachos Criptae ferratae ex altera super ecclesia Sanctae Mariae de Sorresco cum pertinentiis suis in nostra praesentia vertebatur, testibus et instrumentis utrinque productis, tandem inter vos et eos compositio nobis mediantibus intervenit, ut vos ecclesiam memoratam cum omnibus ad ipsam spectantibus perpetuo habeatis libere ac quiete, quibus abbas et monachi supradicti omni liti et petitioni cedentes remiserunt quodlibet jus, quin etiam concesserunt quod habere videbantur in eis; ita quod vos triginta solidos Proveniensium senatus, census nomine, annuatim eisdem in festo Assumptionis beatae Mariae persolvatis in urbe. Nos igitur compositionem ipsam ab utraque parte sponte receptam auctoritate apostolica confirmantes eamdem decernimus inviolabiliter observari. Nulli ergo. . . nostrae confirmationis et diffinitionis, etc., usque incursurum

Datum Laterani, IV Non. Augusti, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XCII. ABBATI ET MONACHIS CRIPTAE FERRATAE. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Examinata causa quae inter vos ex una parte ac dilectos filios fratres militiae Templi de Aventino ex altera, etc., per totum ut in alia, usque intervenit, ut iidem fratres ecclesiam memoratam cum omnibus ad ipsam exspectantibus perpetuo habeant libere ac quiete, quibus vos omni liti et petitioni cedentes remisistis quodlibet jus, quin etiam concessistis quod habere videbamini in eisdem; ita quod dicti fratres triginta solidos Proveniensium senatus, census nomine, annuatim vobis in festo Assumptionis beatae Mariae persolvant in urbe. Nos igitur, etc., per totum ut in alia usque in finem.

Datum, ut in alia per totum.

XCIII. PATRIARCHAE GRADENSI, ET EPISCOPO CASTELLANO. De electione episcopi Durachiensis. (Laterani, IV Non. Augusti.) Ex litteris dilectorum filiorum capituli Durachiensis accepimus quod bonae memoriae M. ipsorum archiepiscopo viam universae carnis ingresso, iidem, ne dicta ecclesia, quae jamdudum per tempora ex defectu pastoris lapsum gravem senserat et ruinam, patris absentiam diutius deploraret, convenientes in unum, et Spiritus sancti gratia invocata, dilectum filium A. Constantinopolitanum praepositum Venetiis existentem sibi elegerunt concorditer in pastorem, nobis humiliter supplicantes ut quia Constantinopolitana Ecclesia noscitur nunc vacare, a qua fuerat confirmationis gratia expetenda, et ipsam electionem confirmare auctoritate apostolica dignaremur, et electo faceremus munus consecrationis impendi. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquiratis de ipsa electione diligentius veritatem, et si eam inveneritis canonice de persona idonea celebratam, ipsam auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo confirmetis, electo consecrationis munus postmodum impendentes.

Datum Laterani, IV Non. Augusti, anno quarto decimo.

XCIV. ARCHIEPISCOPO HERACLIENSI, ET DECANO SANCTORUM QUADRAGINTA CONSTANTINOPOLITANO. De ablatis Ecclesiae Sanctae Sophiae restituendis. (Laterani, II Non. Augusti.) Dilecti filii capitulum Sanctae Sophiae ecclesiae Constantinopolitanae nostris auribus intimarunt quod nobilis vir comes Bertoldus ac nobilis mulier relicta Marchionis Montisferrati et quidam alii Constantinopolitanae ac Thessalonicensis dioecesum quasdam possessiones ecclesiae suae, de quibus ipsis debent necessaria ministrari, in ipsorum detinent praejudicium occupatas. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus detentores praedictos ad restitutionem debitam detentorum, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Testes autem qui fuerint nominati, etc., usque testimonium perhibere.

Datum Laterani, II Non. Augusti anno quarto decimo.

XCV. EBREDUNENSI ARCHIEPISCOPO, ET UTICENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO ET REGENSI EPISCOPIS. De absolutione Roncelini. (Laterani, II. Non. Augusti.) Cum Roncelinus, qui habitu monachali rejecto Massiliensis civitatis dominium sibi temere usurparat, propter apostasiam, perjurium, et incestum, nec non rapinas, et quaedam alia dudum a nobis et postmodum a te, frater Regensis, et bonae memoriae magistro Milone notario nostro tunc apostolicae sedis legatis excommunicatus exstiterit, tam civitate Massiliensi quam universa terra ipsius ecclesiastico supposita interdicto, sano consilio tandem ductus, . . . . . . . nobili muliere dimissa, rejectum habitum reassumpserit humiliter et devote, ac a te, frater Uticensis, excommunicationis et interdicti sententias petierit relaxari, tu sufficienti ab ipso cautione recepta, in civitate Massiliensi relaxasti sententiam interdicti, eidem R. firmiter injungendo ut per se ipsum vel per fidelem nuntium, si forsan infirmitate vel alia justa causa personaliter ad nos accedere non valeret, nostro se curaret conspectui praesentare, apostolicae benignitatis misericordiam petiturus. Qui humiliter tuis mandatis obtemperans, laborem subiit ad sedem apostolicam veniendi; sed tam propter viarum pericula quam propter in valitudinem corporis praepeditus procedere non potuit ultra Pisas. Propter quod exinde dilectos filios P. de Montelauro Aquensem archidiaconum et cellarium monasterii Sancti Victoris et V. canonicum Massiliensem procuratores suos ad nostram praesentiam destinavit; per quos fuit nobis humiliter supplicatum ut et absolutionis beneficium dicto R. faceremus impendi, et patrimonii sui curam habere permitteremus eumdem, tam tuis, frater Uticensis, et metropolitani ac abbatis sui quam venerabilis fratris nostri episcopi, capituli, ac militum, et universi populi Massiliensis, necnon et aliorum quamplurium praelatorum nobis super hoc litteris praesentatis, qui nos ad id triplici praecipue ratione inducere satagebant. Cum enim nullus praeter ipsum in domo sua masculus sit superstes, si terrae suae hominibus, qui eumdem sincerissime diligunt, non praeesset, ecclesiis, piis locis, et aliis gravia possent dispendia provenire. Cum etiam multas violentias commiserit et rapinas, et magna subierit hactenus onera debitorum, si prohiberetur eidem provisio terrae suae, vix quisquam inveniretur qui satisfaceret de praedictis, et multi multipliciter, non absque gravi scandalo, suis justitiis fraudarentur. Quoniam igitur sacrosancta Romana Ecclesia nulli humiliter redeunti gremium suum claudit, nos illius exemplo qui non vult mortem peccatoris, sed potius ut convertatur et vivat, cum majus gaudium sit angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente quam super nonaginta novem justis qui se credunt poenitentia non egere, de jam dicti R. poenitentia exsultantes, qui diu fuerat in vanitatibus saeculi evagatus, venerabili fratri nostro Pisano archiepiscopo dedimus in mandatis ut ipsi juxta formam ecclesiae beneficium absolutionis impendat, et injungat eidem ut mandatis vestris humiliter pareat quae super praedictis ipsi duxeritis facienda. Porro super patrimonii sui cura ita duximus ex benignitate apostolica providendum, ut idem R. cum comparticipibus suis prius dividat totam terram infra civitatem et extra, et de portione quae ipsum de jure continget, cum abbatis sui conniventia et assensu eidem coenobio alia congrua portio designetur, de residuo vero cum vestro et ejusdem abbatis consilio pro praedictorum omnium satisfactione disponat prout melius videbitur expedire. Portionis vero monasterio designandae provisio, propter necessitatem urgentem et evidentem utilitatem, eidem R. a suo committatur abbate; ita quod ipse ob gratiam sibi factam novae conversationis studio se reddere studeat omnibus gratiosum, tam in habitu quam in aliis nihil prorsus attentans contra monasticam honestatem. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus juxta formam praescriptam in ipso negotio sublato appellationis obstaculo procedatis, contradictores censura ecclesiastica compescendo.

Datum Laterani, II Non. Augusti, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XCVI. PISANO ARCHIEPISCOPO. Super eodem. (Datum, ut in alia. ) Cum Roncelinus etc., ut in alia, usque a nobis et postmodum a venerabili fratre nostro Regensi episcopo et bonae memoriae magistro Milone notario nostro, etc., usque humiliter et devote, ac a venerabili fratre nostro Uticensi episcopo apostolicae sedis legato excommunicationis et interdicti sententias petierit relaxari, memoratus legatus sufficienti ab ipso cautione recepta in civitate Massiliensi relaxavit sententiam interdicti, eidem R. firmiter injungendo, etc., usque petiturus. Qui humiliter legati mandatis obtemperans, etc., per totum ut in alia, usque permitteremus eumdem tam supradicti legati et metropolitani ac abbatis sui, etc., per totum ut in alia, usque in vanitatibus saeculi evagatus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsi juxta formam ecclesiae beneficium absolutionis impendas, et injungas eidem ut mandatis venerabilis fratris nostri Ebredunensis archiepiscopi ac dictorum Uticensis et Recensis episcoporum, quibus super hoc dirigimus scripta nostra, humiliter pareat quae super praedictis ei duxerint facienda.

Datum, ut in alia per totum.

XCVII. CAPITULO SANCTAE SOPHIAE, AC UNIVERSIS PRAELATIS CONVENTUALIUM ECCLESIARUM CONSTANTINOPOLITANARUM. De electione patriarchae Constantinopolitani. (Laterani, Non. Augusti.) Per litteras vestras, filii Praelati, nostro nuper apostolatui reserastis quod bonae memoriae Thoma patriarcha Constantinopolitano apud Thessalonicam extrema aegritudine laborante, vos, ne circa patriarchae substituendi electionem vobis praejudicium fieret metuentes, in ecclesia Sanctae Sophiae, decano et canonicis ejusdem praesentibus, nostrae constitutionis authenticum, quod super forma electionis in Constantinopolitana ecclesia celebrandae a nobis dudum obtentum fuerat, perlegistis; sed cum propter quorumdam canonicorum absentiam certum recipere nequiveritis tunc responsum, auctoritate studuistis apostolica prohibere ne super electione in vestrum praejudicium sive contra mandati nostri tenorem aliquid fieret, ad sedem apostolicam appellantes; cumque die tertia pro recipiendo responso, prout condictum fuerat, venissetis, multitudinem Venetorum in eadem ecclesia invenistis tam in stallis quam circa altare irreverenter armatam, et eis qui electioni se Venetorum opponerent, membrorum truncationem ac mortem non absque multis clamoribus intentantem. Vobis autem exspectantibus deforis, quaedam Venetorum canonicorum pars prosiliens subito de conclavi, ubi fuerant obserati, nonnullis ex canonicis aliis recedentibus a consilio eorumdem, decanum ejusdem ecclesiae nominavit. Quod vos extrinsecus positi sentientes, electioni hujusmodi studuistis contradicere juxta posse, in crastino appellationem prius ad nos interpositam coram Constantinopolitani cleri multitudine innovando. Postmodum vero tres personas, videlicet venerabilem fratrem nostrum Cremonensem episcopum et dilectos filios Petrum tituli Sancti Marcelli presbyterum cardinalem et magistrum Robertum de Corzon canonicum Parisiensem, unanimiter nominantes, easdem a sede apostolica postulastis ut earum aliqua juxta nostrae voluntatis arbitrium praeficeretur ecclesiae memoratae. Cum autem nuper utriusque partis procuratoribus propter hoc ad sedem apostolicam constitutis super electione ac postulationibus memoratis inquisissemus plenius veritatem, licet ex parte vestra, filii capitulum, propositum fuerit quod prius quam statutum apostolicum vobis ostensum aut aliqua prohibitio facta fuerit, tractatus habitus fuerat super praedicti electione decani, quae nondum exstiterat publicata, quia nobis constitit evidenter electionem ipsam a vobis, filii capitulum, post statutum apostolicum vobis ostensum et appellationem ad nos legitime interpositam, quibusdam exclusis atque contemptis qui volebant et debebant pariter interesse, minus canonice celebratam, ut de caeteris quae tam contra electionis processum quam contra personam electi fuere proposita taceatur, et ad postulationes praefatas a vobis, filii praelati, inconsulte processum, tam illam quam istas de fratrum nostrorum consilio duximus reprobandas, devotioni vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandantes quatenus omni vitio simultatis exploso, tam loco quam voto convenientes in unum, et sancti Spiritus gratia invocata, talem vobis personam eligatis canonice in pastorem quae scientia, vita et fama praepollens, tanto congruat oneri et honori, ut vestris parcatis laboribus et expensis, et apostolicum vobis favorem ex hoc valeatis plenius comparare, pro certo scientes quia si vel persona non esset idonea vel forma canonica, nos defectum vestrum auctoritate apostolica suppleremus.

Datum Laterani, Non. Augusti, anno quarto decimo

XCVIII. EPISCOPO ZARATONIENSI ET DECANO THEBANO, ET CANTORI DAVALIENSI. Delegat inquisitionem contra episcopum Neopatrensem. (Apud Cryptam ferratam, XII Kal. Septembris.) Dilecti filii decanus et capitulum Neopatrensis Ecclesiae nobis denuntiando monstrarunt quod venerabilis frater noster . . . eorum archiepiscopus, antequam ad dignitatis apicem ascendisset, licet esset in sacerdotali officio constitutus, comam tamen nutriens, contra Latinos in Graecorum auxilium cum Arguro quondam Corinthi Domino tanquam laicus pariter arma sumpsit, et circa eumdem in militis officio per annum et amplius serviens, nonnullos Latinos dicitur occidisse. Verum cum postmodum per electionem quorumdam canonicorum, qui ejusdem flagitia penitus ignorabant, adeptus fuit regimen Ecclesiae memoratae, abjecta pene penitus modestia pastorali, neglexit prorsus consulere famae suae; sed ipsam potius evacuans vivendo perverse, contemnit tanquam haereticus celebrare ac audire divina, nec, ut tenetur, per se ipsum horas canonicas Deo reddit, nec coram eo ipsas facit per ministros Ecclesiae decantari, bona ipsius ecclesiae dilapidans enormiter pro suae voluntatis arbitrio et devastans. Praeter haec autem, cum in praesentia bonae memoriae Thomae Constantinopolitani patriarchae praestitisset astantibus pluribus corporaliter juramentum quod tam possessionum quam proventuum ipsius ecclesiae portionem, per eumdem patriarcham sententialiter adjudicatam eisdem, ipsos permitteret pacifice possidere, nec super ea eosdem aliquatenus molestaret, ipse suis perversitatibus volens iniquitatum cumulum aggregare, dicto patriarcha carnis debitum exsolvente, praefatos canonicos eadem portione auctoritate propria spoliavit, contra juramentum proprium temere veniendo. Insuper etiam idem archiepiscopus quemdam monachum in habitu monachali et quemdam alium sacerdotem, quem ad presbyteratus officium fecerat promoveri, et tres alios laicos homines ecclesiae supradictae per quosdam servientes suos suspendio jussit tradi, funem qua iidem exstiterunt suspensi eisdem servientibus manu propria tribuendo, et ipsos compellendo ad hoc flagitium in salutis suae dispendium et scandalum plurimorum. Unde nobis dicti canonici humiliter supplicarunt ut ad excessus hujusmodi corrigendos manus nostras apponere dignaremur. Nolentes igitur haec, si vera sunt, conniventibus oculis pertransire, qui nedum arbores exstirpare inutiles, verum etiam plantare fructiferas in dominico agro tenemur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquiratis super praemissis diligentissime veritatem, et quae inveneritis fideliter redigentes in scriptis, ea nobis sub sigillis vestris transmittatis inclusa; ut per vestram relationem instructi, securius in his procedere valeamus. Quod si non omnes . . . tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum apud Cryptam ferratam, XII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

XCIX. ABBATI ET CONVENTUI DE FLORE. Confirmatur eis Ecclesia Calabromariae. (Ap. Cryptam ferratam, XI Kal. Septembris.) Inter vos et monachos Curacenses super Ecclesia Calabromariae, quam ipsi cum suis pertinentiis ad suum monasterium de jure spectare dicebant et a vobis minus licite detineri, diu est quaestio agitata, sed tandem venerabilibus fratribus Squillacensi et Marturano episcopis et dilecto filio abbati Sambucinae de consensu partium a nobis sub hac forma commissa, ut partibus convocatis audirent hinc inde proposita, et usque ad calculum diffinitivae sententiae appellatione postposita procedentes, si de partium voluntate existeret, causam ipsam fine debito terminarent, alioquin eamdem sufficienter instructam sub sigillis suis nobis transmittere procurarent, praefigentes partibus terminum competentem quo se nostro conspectui praesentarent sententiam recepturae. Partibus igitur in ipsorum praesentia constitutis, proposuerunt Curacenses monachi coram ipsis quod cum ipsi pro notitia mutua et charitate fraterna quam cum abbate ac monachis Calabromariae habuerant, eisdem abbati et monachis penuria laborantibus opportuna frequenter subsidia ministrassent, demum eodem abbate defuncto, oeconomus ejusdem et monachi, tum quia eorum monasterium collapsum erat in rebus temporalibus, tum quia ob paucitatem eorum illud per ipsos regi non poterat opportune, dictum monasterium, quantum eisdem licuit, obtulerunt cellario Curacensi, recipientes ab ipsis postmodum per eorum oeconomum tam indumenta, calceamenta, corrigas, quam etiam alia necessaria, praeter victum, qui suppetebat eisdem monachis competenter. Sed quia id sibi absque regis consensu, quem asserebant patronum ipsius ecclesiae principalem, ad vindicandum prorsus ipsam ecclesiam sufficere non credebant, charissimi in Christo filii nostri Frederici Siciliae regis illustris privilegium per manus venerabilis fratris nostri Gualteri de Palearia regni Siciliae cancellarii super eadem ecclesia impetrarunt, confirmationem capituli Sanctae Severinae, in cujus dioecesi dictum monasterium est constructum, super eodem per litteras post obtenta. Insuper etiam adjecerunt ipsi monachi Curacenses quod metropolitanus eorum, videlicet archiepiscopus Sanctae Severinae, secundo die post consecrationem suam factum praefati capituli et dictam eisdem ecclesiam confirmavit, ipsis exinde privilegio assignato. Et cum haec omnia per testes ab eis sint sufficienter probata, super proprietate ecclesiae memoratae proponebant suam his plenius intentionem esse fundatam. Praeter haec autem Curacenses ipsi adversus vos etiam intentarunt quod cum vobis in his omnibus suum consilium propalarint, et vos super narratis fraternum eisdem auxilium et consilium promiseritis impensuros, vestrae postmodum promissionis obliti, ad nobilem virum Petrum Guiscardi, qui erat illius terrae dominus, accedentes, monasterium illud ab eo concedi vobis cum instantia postulastis. Sed cum idem id vobis primitus denegasset, interventu conjugis suae tandem benivole annuit votis vestris. Eo itaque sic obtento, jamdictae Sanctae Severinae canonicos pro ipsa vobis ecclesia conferenda precibus propulsastis. Super quo licet emissae preces, pro eo quod electus eorum erat apud sedem apostolicam constitutus, a principio frustrarentur, comminationibus tamen ejusdem nobilis de propriis eis auferendis uxoribus, cum sint Graeci, sibi acriter intentatis, ipsam vobis ecclesiam iidem postremum confirmaverunt inviti. Post haec vero praenominato electo a sede apostolica redeunti extra sedem propriam occurristis, praedictam ab eo ecclesiam petituri. Sed cum repulsam pateretur vestra petitio in hac parte, pro eo quod idem electus nondum sedem propriam visitarat, per impressionem tandem et violentiam nobilis memorati praedictam vobis ecclesiam compulsus est confirmare. Ad haec autem vos in nostra praesentia respondistis econtra quod licet ecclesia ipsa per oeconomum et monachos supradictos concessa fuisset monasterio Curacensi, prout ipsius monachi astruebant, concessionem talem his rationibus dicebatis penitus non tenere; tum quia per illos eadem facta fuerat qui personae non exstiterant principales, ecclesia tunc vacante; tum etiam quoniam longe ante per Kirolum quondam dicti loci Calabromariae abbatem, de consensu et voluntate suorum fratrum, tempore bonae memoriae Joachim primi abbatis vestri, dicta ecclesia vobis concessa fuerat, et post ipsius Kiroli obitum per ejusdem monachos ipsius concessio exstiterat pluries innovata, processu temporis, primo quidem capituli, et secundo electi confirmationibus accedentibus, non per impressionem vel violentiam nobilis antedicti, sed potius mera eorum et libera voluntate, assignando nihilominus rationes quod privilegium antedictum Curacensibus non suffragaretur in aliquo, quia praedicta concessio, quae facta fuerat minus juste, per illud non intelligitur rationabiliter confirmata; maxime cum notam expressae contineat falsitatis, cum legatur in ipso quod Panormi per manus jam dicti cancellarii eo tempore datum fuerit quo idem utique non Panormi sed alibi longe a Panormo manebat, et rex, cujus auctoritate fieri videbatur, tunc temporis non custodiretur ab ipso, sed a Guillelmo Capparone temere teneretur, qui etiam verum sigillum detinebat ipsius. Ad excusandum nempe privilegium supradictum praemissis pars monachorum Curacensium replicando respondit quod, cum dictus cancellarius a clarae memoriae Constantia imperatrice ordinarius totius regni et regis administrator exstiterit constitutus, id potuit facere ipsius regis auctoritate licenter, utpote qui vices gerebat regias in hac parte. Insuper etiam Curacenses monachi addiderunt quod, etsi dictum privilegium per manus cancellarii ob praemissa obtinere non posset robur debitae firmitatis, censeri debebat validum pro eo quod dictus rex illud ex certa scientia postmodum confirmavit, cum ratihabitio retrotrahatur et mandato comparetur juxta legitimas sanctiones; nihilominus proponentes quod, et si neutrum privilegiorum deberet legitimum judicari, ultimum debebat eis sufficere, quod idem rex, postquam uxorem reduxit, super eadem ecclesia concessit monasterio Curacensi. Caeterum pars vestra ex adverso respondit quod, si confirmationem aliquam obtinuerunt de privilegio supradicto monachi Curacenses, ipsa nullius erat roboris vel vigoris; quia, cum ipsum privilegium a principio irritum exstitisset, rata esse non poterat obtenta taliter confirmatio; super eo assignantes talem de privilegio ultimo rationem quod de ipso non emolumentum sed poenam deberent ipsi monachi potius reportare, quia, cum jam quaestio ipsius ecclesiae ad nostrum fuerit examen deducta, petierunt sibi rem litigiosam per potestatem saecularem concedi seu etiam confirmari. Contra confirmationem autem seu concessionem archiepiscopi allegastis quod rem a vobis possessam, et ab eodem etiam confirmatam, ipse illis concedere vel confirmare non debuit; maxime postquam in litem deducta exstitit, et ad censuram examinis nostri perlata. Unde concessio vel confirmatio hujusmodi nullius debebat censeri valoris. Propter quae super ecclesia supradicta silentium imponi Curacensibus monachis et ab ipsorum impetitione absolvi penitus petebatis. Cum vero dicti judices super causae meritis adinvicem discordarent, et partes causam ipsam nostro potius quam eorum optarent judicio terminari, tam ipsam causam quam partes cum rationibus quae pertinebant ad eam juxta mandati nostri tenorem ad nostram praesentiam remiserunt. Demum itaque dilectis filiis Nicolao Curacensi et Hugone priore Sancti Georgii et Joseph vestris monachis nostro conspectui praesentatis, et quae acta fuerant coram judicibus supradictis et rationes alias nobis exponere procurantibus, nos illis diligenter auditis et perspicaciter intellectis, vos ab impetitione Curacensium super eadem Ecclesia per diffinitivam sententiam prorsus absolvimus, eisdem super ipsa perpetuum silentium imponentes; praesertim cum illis regulam et institutionem Cisterciensis ordinis ab ipsa monasterii fundatione professis, absque superioris dispensatione non exstiterit ad obtinendum sic ecclesiam laborare. Nulli ergo . . . diffinitionis infrigere, etc., usque incursurum.

Datum apud Cryptam ferratam, II Kal. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quarto.

C. ARCHIEPISCOPO ET DECANO ET CANTORI CUSENTINIS. Super eodem. (Datum ut in alia.) Inter dilectos filios abbatem et conventum de Flore ac monachos Curacenses super Ecclesia Calabromariae, quam ipsi cum suis pertinentiis, etc., in eumdem fere modum ut in alia usque laborare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis est sententialiter diffinitum, vos per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo faciatis inviolabiliter observari. Quod si non omnes . . . tu ea, frater, archiepiscope, cum eorum altero, etc.

Datum, ut in alia per totum.

CI. NOBILI VIRO C. JUDICI TURRITANO. Adversus Ottonem imper. Siciliae inhiantem. (Datum ap. Cryptam ferratam, III Non. septembris.) Cum Pisani contra prohibitionem et excommunicationem nostram Ottoni dicto imperatori ad impugnandum regnum Siciliae, quod ecclesiae patrimonium esse dignoscitur, navalem exercitum destinarint, et sit tibi et aliis Sardiniae principibus sollicite praecavendum ne si forsan contra vos vel aliquem vestrum, paci quorum invident et quieti, vellent aliquid machinari, vos inveniant imparatos, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius, per apostolica scripta praecipiendo mandantes quatenus si dicti Pisani Sardiniam ingredi attentarint, tu ipsis una cum aliis magnatibus Sardiniae totis viribus resistere non omittas. De terra vero Galuari quam tenes, nullum cum Pisanis vel aliis sine nostro speciali mandato contractum inire praesumas.

Datum apud Cryptam ferratam, III Non. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quarto.

In eumdem fere modum scriptum est nobili viro Hugoni de Basso usque non omittas.

Datum, ut in alia per totum.

CII. TURRITANO ET ARBORENSI ARCHIEPISCOPIS. Quod consilium tribuant judici Calaritano. (Datum, ut in alia. ) Fraternitati vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus auditis his quae dilectus filius nobilis vir W. judex Calaritanus super negotio Arborensi vobis duxerit proponenda, et pensatis prudenter circumstantiis rerum et personarum, temporum et locorum, salutare sibi consilium auctoritate apostolica tribuatis.

Datum, ut in alia.

CIII. TURRITANO ARCHIEPISCOPO. De matrimonio ejusdem judicis. (Datum, ut in alia. ) Dilectus filius nobilis sir W. Calaritanus judex petitorio nobis oblato suggessit quod inter ipsum et nobilem mulierem G. filiam comitis Guidonis, quam duxerat in uxorem, illa consistit linea parentelae quae inter eos legitimum existere conjugium non permittit. Unde nobis humiliter supplicavit ut super hoc apostolico dignaremur ei suffragio providere. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus assumptis venerabili fratre nostro Arborensi archiepiscopo et alio viro prudente quem dicta mulier duxerit eligendum, audias causam cum illis vel eorum altero, si ambo nequiverint vel noluerint interesse, et eam appellatione remota canonico fine decidas, faciens quod decreveris per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Quod si praefata nobilis infra terminum quem duxeris praefigendum tibi neglexerit conjudicem assignare, tu nihilominus secundum formam praescriptam in causa procedas; praesertim si carnalis commistio, sicut accepimus, inter eos non fuerit subsecuta.

Datum, ut in alia.

CIV. HIEROSOLYMITANO PATRIARCHAE APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De causa Comestabuli regni Cypri. (Laterani, VIII Kal. Octobris.) Gravi nobis dilectus filius nobilis vir G. Montis-Beliardi regni Hierosolymitani comestabulus conquestione monstravit quod cum ipse charissimum in Christo filium nostrum Hugonem Cypri regem illustrem et regnum ejus sicut bajulus fideliter custodierit, idem rex, postquam ad legitimam pervenit aetatem, ipsi pro bonis mala retribuens, eumdem et suos, licet in ipsum defectum aliquem non invenerit, sine judicio curiae a regno ejus ejecit, et sibi abstulit terram suam. Licet autem dictus nobilis viribus, sicut asserit, jus suum recuperare potens existat, ob reverentiam tamen apostolicae sedis et terrae sanctae necessitatem, cui ex hoc posset periculum imminere, viribus adhuc uti noluit contra eum, sed potius ratione. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum regem efficaciter moneas et prudenter inducas ut pro reverentia apostolicae sedis et nostra necnon terrae sanctae subsidio, in quo idem nobilis strenue proponitur laborare, ipsum in gratiam suam recipiens, sine difficultate sibi restituat jura sua; injungendo nihilominus nobili memorato ut eidem regi servitium exhibeat et honorem. Licet autem non intelligamus ad praesens super hoc aliud expressius injungendum, tibi tamen, de quo plene confidimus, vices nostras duximus committendas ut praevia ratione procedas sicut providentia dictaverit procedendum.

Datum Laterani, VIII Kal. Octobris

CV. PATRIARCHAE ANTIOCHENO. De revocanda uxore O. de De Impera (Laterani, VIII Kal. Octobris.) Querelam dilecti filii nobilis viri O. de Dempera recepimus continentem quod, licet ipse nobilem mulierem E. sororem charissimi in Christo filii nostri Hugonis Cypri regis illustris legitime duxerit in uxorem, et inter eos matrimonium consummatum exstiterit commistione carnali, nobilis tamen vir R. nepos illustris regis Armeniae sibi eamdem illicite copulans, in animae suae periculum ipsam detinere praesumit. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis audias causam, et si de partium fuerit voluntate, ipsam canonico fine decidas; alioquin inquisita super his plenius veritate, nobis eam fideliter nuntiare procures, ut de vultu nostro judicium prodeat aequitatis.

Datum Laterani, VIII Kalend. Octobris.

CVI. PRIORI ET FRATRIBUS SANCTI BARTHOLOMAEI DE TRISULTO CARTHUSIENSIS ORDINIS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS EREMITICAM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Kal. Octobris.) Vinea culturae coelestis, in qua manu divina Carthusiensis est ordo plantatus, ita jam palmites suos longe lateque diffudit flores producentes et fructus uberes ac suaves ut eorum delectati fragrantia decreverimus juxta nos ipsius desiderabile germen habere, non solum ut ejus intercessionibus apud Dominum efficacius adjuvemur, verum etiam ut ipse ordo ex apostolicae sedis vicinitate familiarius sibi jungatur in visceribus charitatis. Unde nos ecclesiam Sancti Bartholomaei de Trisulto jamdudum ordini vestro concessimus, facientes ibidem construi monasterium secundum ipsius ordinis instituta. Vestris igitur justis precibus annuentes, praefatum Sancti Bartholomaei monasterium, in quo divino estis obsequio mancipati, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut eremiticus ordo, qui secundum Deum et institutionem Carthusiensium fratrum in eodem loco per nos institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium inpraesentiarum rationabiliter obtinet, aut in futurum, etc., usque consistant. Terminos autem qui domui vestrae provide sunt statuti, auctoritate apostolica confirmamus. Qui profecto sunt hi, videlicet Rivus veniens de Guarcino usque dum jungitur flumini Colopardi apud Sanctum Calixtum de Antonna, inde tenditur circumeundo per Sanctum Gregorium de Obscurano, per Lavacellum, per Sanctum Aegidium de colle, per collem de Arella, inde descenditur ad rivum Vallis ex parte Casemarii, ad ecclesiam Sanctae Mariae de Macena. Ibi ex altera parte vallis incipiunt quaedam montana usque contra Petrammalam pervenientia per haec loca, videlicet Sanctum Joannem de Pratellis, Sanctum Angelum de Mortaria, vallem Fraxinorum. A Petramala itur circumeundo per montana usque dum venitur ad Campum vanum supra Guarcium; et inde descenditur per vallem citra Guarcinum usque ad rivum ejusdem castri in principio nominatum. Ad instar quoque felicis memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri, qui capitula subsequentia ordini vestro concessit, sicut in ejus privilegio nos ipsi perspeximus contineri, auctoritate apostolica interdicimus et sub interminatione anathematis prohibemus ne quis infra praedictos terminos domus vestrae hominem capere, furtum seu rapinam committere, aut ignem apponere, vel homicidium perpetrare audeat, aut homines venientes ad domum vestram vel redeuntes, ab ea quomodolibet perturbare, ut ob reverentiam Dei et domus vestrae infra praefatos terminos non solum vos et fratres vestri, sed etiam alii plena pace gaudeant et quiete. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e saeculo fugientes ad conversionem vestram recipere, et eos absque ullius condradictione in vestro collegio retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in eodem loco professionem absque licentia sui prioris fas sit de claustro vestro discedere. Discedentem vero absque litterarum communium cautione nullus audeat retinere. Sane laborum vestrorum quos propriis manibus vel sumptibus colitis, sive de vestrorum animalium nutrimentis, nullus a vobis, etc., usque praesumat. Adjicientes quoque statuimus ut infra dimidiam leugam a terminis possessionum vestrarum nulli religioso liceat quodlibet aedificium de novo construere vel possessiones acquirere sine vestro consensu vel Romani pontificis licentia speciali. Consecrationes vero altarium seu basilicarum, ordinationes clericorum vestrorum qui ad sacros ordines fuerint promovendi, a dioecesano suscipiatis episcopo communionem et gratiam apostolicae sedis habente, si ea vobis gratis et absque pravitate aliqua voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis quemcunque malueritis catholicum adire antistitem, qui nimium nostra fultus auctoritate vobis quod fuerit postulatum impendat. Insuper auctoritate apostolica inhibemus ne dioecesanus episcopus vel alia quaecunque persona vos ad synodos vel conventus ire forenses, seu judicio saeculari de vestra propria substantia vel possessionibus vestris subjacere compellat, nec ad domum vestram non vocatus ratione ordinis celebrandi, causas tractandi, vel aliquos publicos convocandi conventus venire praesumat, nec regularem electionem vestri prioris impediat, aut de instituendo vel removendo eo qui pro tempore fuerit contra statuta Carthusiensis ordinis se aliquatenus intromittat. Porro si dioecesanus episcopus vel alii ecclesiarum rectores in monasterium vestrum, etc., usque decernimus irritandam; nec litterae illae habeant firmitatem quas tacito nomine Carthusiensis ordinis contra tenorem apostolicorum privilegiorum constiterit impetrari. Statuimus etiam ut propter interdictum terrae commune monasterium vestrum, excommunicatis et interdictis exclusis, a divinis non cogatur officiis abstinere. Obeunte vero te nunc ejusdem loci priore, etc., usque profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc. Cunctis autem eidem loco, etc. usque in finem.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii II Kal. Octobris, indictione XIV, Incarnationis Dominicae anno 1211, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quarto decimo.

CVII. PRIORI ET FRATRIBUS CARTHUSIENSIBUS De presbytero qui causavit aborsum. (Laterani, IV Non. Octobris.) Sicut ex vestrarum tenore perpendimus litterarum, cum quidam presbyter vestri ordinis, qui prius fuerat niger monachus, quamdam mulierem praegnantem, cum qua contraxerat consuetudinem inhonestam, et quae asserebat se concepisse ab eo, per zonam arripuerit quasi ludens, ipsa postmodum mulier sic ex eo se asserit fore laesam quod occasione hujusmodi abortivit. Propter quod idem presbyter proborum virorum usus consilio, se ipsum duxit ab altaris ministerio sequestrandum. Quare nobis humiliter supplicastis ut cum eo misericorditer agere dignaremur. Nos vero devotioni vestrae insinuatione praesentium respondemus quod, si nondum erat vivificatus conceptus, poterit ministrare; alioquin ab altaris officio debet abstinere.

Datum Laterani, IV Non. Octob. pontificatus nostri anno quarto decimo.

CVIII. UNIVERSIS ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS AD QUOS LITTERAE ISTAE PERVENERINT. De terminandis pacifice litibus Carthusiensium et Cisterciensium. (Laterani, IV Non. Octobris.) Cum inter omnes religiosos nostri temporis viros Cisterciensis et Carthusiensis ordinum fratres magna per Dei gratiam polleant honestate, si quam forsitan inter eos, humani generis inimico disseminante zizania, materia litis exoritur, per quam apud eos sanctae quietis otium perturbetur, nos, qui puritatem religionis ipsorum ferventi charitate zelamur, non possumus non moveri, scientes quod contentiones hujusmodi, a suo proposito alienae, religionis maculant puritatem, cum secundum Apostolum servum Dei non oporteat litigare. Ut igitur diabolicae fraudis astutia quae, ut in eis religionem commaculet, lites suscitat inter ipsos, per apostolicae sollicitudinis studium celeriter elidatur, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, cum in dioecesibus vestris aliqua fuerit inter eos materia litis exorta, vos sine mora partes vestras interponatis ad pacem inter eos amicabiliter reformandam. Quod si forsan hoc modo provenire non poterit, sine sumptu et strepitu causam inter eos mediante justitia terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo firmiter observari.

Datum Laterani, IV Non. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo

CIX. CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO NOSTRO HENRICO ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Ut castrum de Situm restituat Templariis. (Laterani, III Non. Octobris.) Grave gerimus et molestum quod, cum tu et alii crucesignati ad hoc debueritis circa captionem et detentionem imperii Romaniae intendere principaliter ut per illud subveniretis commodius terrae sanctae, tu non solum eidem nullum curasti adhuc subsidium ministrare, verum etiam fratribus militiae Templi, qui pro ipsius terrae defensione totis viribus elaborant, infers molestias et jacturas, castrum de Situm super Ravenica cum pertinentiis suis ipsis auferens pro tuae arbitrio voluntatis. Et licet jam saepe pro restitutione ipsius tibi direxerimus scripta nostra, tu tamen preces nostras pertransisti hactenus aure surda, prout debueras non attendens quam benigne ac efficaciter tuas preces curaverimus exaudire, quantumve nostrum auxilium tibi fuerit hactenus opportunum: quod si tibi forsan, tua promerente duritia, duxerimus subtrahendum, experimento cognosces quantum tibi utile fuerit, quantumve subtractum afferat detrimentum. Quocirca serenitatem tuam rogamus atque monemus et exhortamur in Domino quatenus castrum praefatum cum pertinentiis ejus sine difficultate restituas fratribus antedictis et nullam super eo de caetero ipsis molestiam inferas vel gravamen. Alioquin, cum eis ulterius nolimus, sicuti nec debemus, in suo jure deesse, qui sumus omnibus in justitia debitores, pro certo cognoveris quod super hoc officii nostri debitum exsequemur.

Datum Laterani, III Non. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CX. THEBANO CAPITULO. Confirmat remissionem crusticae. (Laterani, Kal. Octobris.) Ex parte vestra fuit propositum coram nobis quod, cum vos nobilibus viris Oddoni de Roca domino Atheniensi et G. nepoti ejus trecenta viginti hyperpera et amplius teneremini nomine crusticae reddere annuatim, dictus Oddo medietatem ipsius crusticae pertinentem ab ipsum vobis pia liberalitate remisit; pro remissione vero medietatis alterius praefato G. quingenta hyperpera solvere certo termino promisistis. Unde cum nobilis vir Gaufridus princeps Achaiae, ad quem ratione feudi dicta crustica pertinebat, remissionem hujusmodi liberaliter acceptarit, nobis humiliter supplicastis ut remissionem eamdem dignaremur vobis auctoritate apostolica confirmare. Nos igitur vestris precibus inclinati, remissionem crusticae memoratae, sicut pie ac provide facta est, et in authenticis inde confectus plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, Kal. Octobris pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXI. ARCHIEPISCOPO ET DILECTIS FILIIS DECANO ET T. CANONICO THEBANIS. Ejusdem argumenti cum epistola 155 libri XIII. Venerabiles fratres nostri Davaliensis et Cardicensis episcopi per suas nobis litteras intimarunt quod, cum causam quae super domo de Iheracomite ac rebus aliis valentibus duo millia sexcenta et decem et octo hyperpera inter dilectos filios fratres militiae Templi ex parte una et venerabilem fratrem nostrum Patracensem archiepiscopum ex altera vertebatur, eis et dilecto filio Nazarocensi electo duxerimus committendam, ipsi, cum idem electus eis commiserit vices suas, et eisdem constiterit plenius praedictos fratres rebus praefatis fuisse contra justitiam spoliatos, possessionem earum salva quaestione proprietatis, de prudentum virorum consilio sententialiter adjudicarunt eisdem, et condemnantes praefatum archiepiscopum in moderatis expensis, in eos qui praesumerent eorum sententiae contraire excommunicationis sententiam promulgarunt. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praedictas sententias, diffinitivam videlicet, sicut est justa, per censuram ecclesiasticam, et excommunicationis, sicut rationabiliter est prolata, usque ad satisfactionem idoneam faciatis auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo firmiter observari. Quod si non omnes . . . tu, frater archiepiscope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani, II Kal. Octobris pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXII. AVELONENSI EPISCOPO, ET DILECTO FILIO THESAURARIO ET T. CANONICO THEBANIS. Confirmatur compositio facta inter archiepiscopum et capitulum Atheniense. (Laterani, II Kal. Octobris.) Dilecti filii Atheniense capitulum nobis humiliter supplicarunt ut compositionem inter eos ex parte una et venerabilem fratrem nostrum eorumdem archiepiscopum ex altera super ipsius ecclesiae redditibus ac facultatibus amicabiliter initam auctoritate dignaremur apostolica confirmare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus compositionem ipsam, sicut ad utilitatem Ecclesiae sine pravitate provide facta est et ab utraque parte sponte recepta, ac in authentico inde confecto plenius continetur, faciatis per censuram ecclesiasticam appellatione remota firmiter observari. Quod si non omnes . . . tu ea, frater episcope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani, II Kalend. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXIII. ARCHIPRESBYTERO SANCTI LAURENTII, ABBATI SANCTI GEMINI ET SANCTAE MARIAE NOVAE ET SANCTI ANGELI DE SPATA, SANCTI STEPHANI DE PLATEA FRAIANORUM. Confirmatur eis relaxatio procurationum. (Laterani, VIII Id. Octobris.) Cum a nobis petitur, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, relaxationem procurationum quam venerabilis frater noster Raynerius Viterbiensis episcopus sponte ac provide vobis indulsit, sicut pie ac provide facta est, et in instrumentis publicis noscitur contineri, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Decernimus ergo, etc., usque nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VIII Idus Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXIV. ABBATI SANCTI STEPHANI BONONIENSIS, ET MAGISTRO GREGORIO DECRETORUM DOCTORI BONONIAE COMMORANTI. Ut suspendant episcopum Alexandrinum. (Laterani, IV Id. Octobris.) Illius testimonium invocamus qui testis est in coelo fidelis quod quantum ipse nobis donare dignatur, a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, negotia quae ad sedem apostolicam perferuntur cum puritate ac honestate tractare ac expedire curamus, venalitatis vitium, quod ex cupiditate procedit, quae radix est omnium vitiorum, omnimodis detestantes; sicut etiam illi possunt perhibere testimonium veritati qui pro diversis negotiis exsequendis ad Romanam Ecclesiam frequenter accedunt, quam per divini muneris gratiam ab hujusmodi labis contagio servare satagimus expiatam; ut quod gratis accepimus, gratis demus, nullatenus sustinentes quod in causis ecclesiasticis aliqua pactio vel conventio seu etiam promissio intercedat, quatenus si quid interdum post finem negotii fuerit exhibitum, non per necessitatem extortum, sed per devotionem appareat esse collatum. Verum mirari cogimur et moveri super eo quod ab Alexandrino episcopo didicimus attentatum, ex juramento quod ipsemet praestitit in causa quae inter ipsum et quosdam mercatores Romanos coram vobis ex delegatione nostra exstitit ventilata; qui cum ab eo quamdam repeterent pecuniae quantitatem, quam Romae suis procuratoribus mutuaverant litteras ejus habentibus de mutuo contrahendo, ipse suum recognoscens esse sigillum, quod litteris erat impressum, sed negans eas de sua conscientia processisse, constanter asseruit quod centum libras eis solverat pro expensis, et potestatem illis concesserat ut si possent forsitan obtinere quod Ecclesiae quae ad Alexandrinam Ecclesiam, sicut olim statutum fuerat accedebant, ire ad eam minime tenerentur, et quod idem episcopus octo locorum Ecclesias pacifice possideret, usque ad centum quinquaginta libras mutuum contrahere liceret eisdem; si vero impetrare possent ut omnes possessiones ecclesiae Sancti Martini de Foris ad Alexandrinam ecclesiam pertinerent, usque ad trecentarum librarum summam possent libere a mercatoribus mutuare. Ex his quidem evidenter apparet quid de nobis idem episcopus senserit, quos ad bona ecclesiastica concedenda per interventum pecuniae induci posse putabat, quidve dari mandaverit pro bonis ecclesiasticis obtinendis, cum expresse taxaverit quantam pro istis et quantam pro illis possent pecuniam mutuare. Quia vero non solum a malo, sed ab omni specie mali praecipit Apostolus abstinere, nos zelo ecclesiasticae honestatis accensi, tantae praesumptionis ac turpitudinis malum corrigere cupientes, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus auctoritate nostra suffulti praefatum episcopum ab exsecutione pontificalis et sacerdotalis officii, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, publice suspendatis, ut ejus exemplo similia caeteri agere pertimescant, facientes sententiam suspensionis hujusmodi per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum Laterani, IV Idus Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXV. NOBILI MULIERI M. FILIAE SANCII QUONDAM REGIS PORTUGALENSIS. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, III Id. Octobris.) Olim ad petitionem inclytae memoriae Sancii patris tui regis Portugalensis testamentum quod fecerat in mortis articulo constitutus duximus confirmandum. Verum quia dubitas ne super his quae tibi eodem testamento legavit ab aliquibus tibi molestia inferatur, nobis humiliter supplicasti ut eadem tibi auctoritate dignaremur apostolica confirmare. Nos igitur tuis precibus inclinati, personam tuam cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis praestante Domino poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus; et tam Baucias, Tuias et Aoruca cum pertinentiis suis, quae jamdictus pater et mater tua cum omnibus filiis et filiabus suis tibi donavit, quam haereditates quas tibi nobiles mulier, V. Egee nomine, quae te nutrivit et adoptavit in filiam, haereditario tibi jure concessit, sicut juste ac pacifice possides, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, III Idus Octobris, pontificatus nostri anno XIV.

CXVI. ARCHIEPISCOPO COMPOSTELLANO, ET ULIXBONENSI ET EGITANIENSI EPISCOPIS Super eodem. (Laterani, Non. Octobris.) Olim ad petitionem inclytae memoriae Sancii regis Portugalensis testamentum quod fecerat in mortis articulo constitutus duximus confirmandum. Verum quia nobilis mulier M. filia regis ipsius dubitat ne super his quae sibi eodem testamento legavit ab aliquibus ei molestia inferatur, nobis humiliter supplicavit ut eadem sibi confirmare auctoritate apostolica dignaremur. Nos igitur ipsius precibus inclinati, personam suam cum omnibus bonis, etc., ut in confirmatione in eumdem fere modum usque sicut ea juste ac pacifice possidet, eidem curavimus auctoritate apostolica confirmare. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si quis praedictam nobilem super bonis praedictis praesumpserit temere molestare, vos illum a praesumptione sua per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo ratione praevia compescatis. Quod si non omnes his exsequendis, etc., duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, Nonis Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXVII. NOBILIBUS MULIERIBUS TARASIAE REGINAE ET S. FILIABUS S. QUONDAM REGIS PORTUGALENSIS. Super eodem. (Laterani, III Non. Octobris.) Olim ad petitionem inclytae memoriae Sancii patris vestri regis Portugalensis testamentum quod fecerat in mortis articulo constitutus duximus confirmandum. Verum quia dubitatis ne super his quae vobis eodem testamento legavit ab aliquibus vobis molestia inferatur, nobis humiliter supplicastis ut eadem vobis confirmare auctoritate apostolica dignaremur. Nos igitur vestris precibus inclinati, personas vestras cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum justis modis praestante Domino poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et castrum Montismajoris et villam Hisguerra, quod tibi reginae Tarasiae, et castrum de Alanquer, quod tibi S. cum pertinentiis eorumdem dictus pater cum omnibus filiis et filiabus suis donavit, sicut ea juste ac pacifice possidetis, devotioni vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, III Nonas Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXVIII. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO, ET ZAMORENSI ET ASTORICENSI EPISCOPIS. De eodem. (Laterani, Non. Octobris.) Olim ad petitionem inclytae memoriae Sancii regis Portugalensis testamentum quod fecerat in mortis articulo constitutus duximus confirmandum. Verum quia nobiles mulieres, Tarasia Regina et S. filiae regis ipsius, dubitant ne super his quae sibi dictus rex eodem testamento legavit ab aliquibus eis molestia inferatur, nobis humiliter supplicarunt ut eadem eis confirmare auctoritate apostolica dignaremur. Nos igitur ipsarum precibus inclinati, personas suas cum omnibus bonis, etc., ut in confirmatione in eumdem fere modum, usque sicut ea juste ac pacifice possident, ipsis curavimus auctoritate apostolica confirmare. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si quis praedictas nobiles super bonis praedictis praesumpserit temere molestare, vos illum a praesumptione sua per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, ratione praevia compescatis. Quod si non omnes, etc., nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, Non. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXIX. PRIORI ET CONVENTUI SANCTI VINCENTII ULIXBONENSIS. Confirmatur compositio facta cum episcopo Ulixbonensi. (Laterani, Non. Octobris.) Cum a nobis petitur quod justum est, et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, etc., usque assensu, compositionem quam dilecti filii F. prior et P. cantor Alcobatiae judices a sede apostolica delegati super libertate, exemptione ac aliis rebus monasterii vestri inter vos et venerabilem fratrem nostrum episcopum Ulixbonensem fecerunt, sicut sine pravitate provide facta est et ab utraque parte sponte recepta, et in eorum authentico continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., nostrae confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, Non. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXX. ABBATI, SUPERIORI ET SACRISTAE ALCOBATIAE ULIXBONENSIS DIOECESIS. Super eodem. (Laterani, Non. Octobris.) Dilecti filii prior et conventus monasterii Sancti Vincentii Ulixbonensis a nobis humiliter postularunt ut compositionem quam dilecti filii F. prior et P. cantor Alcobatiae, judices a sede apostolica delegati super libertate, exemptione ac rebus aliis ejusdem monasterii, inter ipsos et venerabilem fratrem nostrum episcopum Ulixbonensem fecerunt, prout in eorum authentico continetur, apostolico dignaremur munimine roborare. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus compositionem ipsam, sicut sine pravitate provide facta est et ab utraque parte sponte recepta, faciatis per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, inviolabiliter observari. Quod si non omnes, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, Non. Octobris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXI. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO RIGENSI De dispensatione obtenta per falsitatem. (Laterani, VII Id. Novembris.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod Strango civis Lundensis, per suggestionem falsitatis et veritatis suppressionem, in quarto affinitatis gradu, quo suam contingit uxorem, a nobis dispensationis litteras impetravit. Asseruit namque quod ante contractum matrimonium gradum affinitatis ejusdem ignorarat omnino, ac sibi vitae periculum imminebat nisi cohabitaret eidem. Quod utique a veritate, sicut accepimus, est penitus alienum. Quin potius, si hujusmodi copula permittatur, quamplures exemplo ipsius ad contractus illicitos aspirabunt, nec ab eis poterunt cohiberi. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, vocatis qui fuerint evocandi, si praemissis veritas suffragatur, cum intentionis nostrae non fuerit hujusmodi precatori mendaci dispensationis beneficium indulgere, litteris illis nequaquam obstantibus, quod canonicum fuerit sublato appellationis obstaculo statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum Laterani, VII Idus Novembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXII. CESARAUGUSTANO ET TYRASONENSI EPISCOPIS, ET R. LAIN ARCHIDIACONO JACCENSI OSCENSIS DIOECESIS. De electione episcopi Pampilonensis. (Laterani, Non. Novembris.) Ne vinea Domini Sabaoth redigatur in solitudinem ex neglectu, et uvas non valens producere, tribulos germinet atque spinas, oportet nos in eam mittere operarios, cum ipsam personaliter excolere non valeamus, qui exstirpatis nocivis et amputatis superfluis, ac propaginibus subrogatis, ad fructus producendum optatos habilem eam reddant. Sane ex litteris Pampilonensis conventus nostris est auribus intimatum quod, cum venerabilis frater noster episcopus et dilecti filii de Aoeies archidiaconus Oscensis et decanus Tyrasonensis judices delegati a nobis, Joannem quondam eorum episcopum a Pampilonensi Ecclesia removissent, ac sub poena excommunicationis injunxissent eisdem ut electionem de persona idonea celebrarent, ipsique charissimo in Christo filio illustri regi Navarrae mandatum hujusmodi ostendissent, idem id non sustinens patienter, ad sedem apostolicam appellavit, et inhibuit eis ne aliquatenus eligerent sine ipso, graves minas intentans tam illis qui eligerent quam ei qui electionem reciperet de se factam. Propter quod ipsi ultra terminum ad eligendum sibi praefixum eligere differentes, excommunicationis sententiam incurrerunt. Postmodum vero redeuntes ad cor, et Deum homini praeferentes, absolutionis beneficium impetrarunt, juratoria juxta formam Ecclesiae praestita cautione: ex qua sumpta occasione rex idem totum fere conventum, praeter septem qui favebant eidem, et divina officia celebrarant excommunicationis sententia parvipensa, a regno suo prorsus ejecit, personatus eorum, beneficia ac quaelibet bona Ecclesiae, quae ad dispositionem pertinebant illorum, pro suae occupans arbitrio voluntatis. Praeterea idem episcopus, defuncto bonae memoriae P. Eximinii mensae ipsorum archidiacono, archidiaconatum illius fretus regis potentia eisdem contradicentibus occupavit, ipsum M. Petri post interpositam ad nos appellationem assignans, licet de antiqua et approbata consuetudine Pampilonensis Ecclesiae assignatio archidiaconatus ejusdem simul ad episcopum et capitulum pertineret. Propter quod non modicum scandalum est exortum, quia, sicut fama publica protestatur, dictus M. pro collatione archidiaconatus illius quatuor millia praefato episcopo praestitit obolorum, et conventus nihil de sua mensa recepit a tempore quo dictus archidiaconatus fuit collatus eidem. Unde non immerito metuunt quod bona mensae ad nihilum redigi debeant, si dictus M. non removeatur ab illo. Ipse namque eleemosynae ac infirmariae bona destruxit dissolute vivendo, et archidiaconatum Sanctae Gemmae, cui tunc temporis praesidebat, ignorante capitulo pro magna pecuniae quantitate pignori cuidam militi obligavit, quem jam per octo annos detinuit et adhuc detinet idem miles. Idem quoque episcopus ad alienationes illicitas manus extendens, castra de Huarch et Montejardin, quae inter bona Pampilonensis Ecclesiae pretiosissima reputantur, irrequisito capitulo praedicto regi concessit, qui ea detinet violenter in enorme ipsius Ecclesiae detrimentum. In cujus praejudicium praefatus episcopus, ante latam in eum remotionis sententiam, multa de bonis ejus illicite alienare praesumpsit, non solum capituli verum etiam illorum irrequisito assensu quos ei coadjutores duximus deputandos. Porro praefatus M. quia idem conventus mandato praedictorum judicum paruerunt, in eorum Ecclesia saeculares clericos introduxit, qui spreta sententia judicum eorumdem, in ipsa cum excommunicatis praefatis divina non metuunt celebrare. Cum igitur saepedicta Ecclesia sit adeo, sicut asseritur, desolata, quod, nisi ei per nostrae sollicitudinis studium succurratur, vix addicere valeat ut resurgat, et excommunicatorum illorum malitia faciente quasi redacta in solitudinem, spinas et tribulos jam coeperit germinare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus ad praefatam Ecclesiam personaliter accedentes, et habentes prae oculis solum Deum, ac super statu ipsius inquisita plenius et cognita veritate, auctoritate nostra, gratia, odio, et mundano timore postpositis, ex ea evellatis nociva, et plantetis utilia, ac, revocatis ejectis, detis capitulo eligendi sibi pontificem liberam facultatem, injungentes eisdem ut vobis praesentibus electionem de persona idonea canonice satagant celebrare; ea vero quae de bonis ipsius Ecclesiae tam ab ipso episcopo quam ab aliis alienata inveneritis illicite vel distracta, ad jus et proprietatem ipsius legitime revocantes, et illa quae sunt per violentiam occupata cum fructibus perceptis ex eis, sicut justum fuerit, capitulo restitui facientes, super mensae archidiaconatu praedicto quod canonicum fuerit statuatis: in his omnibus appellatione postposita processuri, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam compescendo, nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, Non. Novembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXIII. EPISCOPO ET DILECTIS FILIIS ABBATI SANCTI VICTORIS ET CANCELLARIO PARISIENSI. Scribitur pro monachis Vezeliacensibus. (Laterani, II Id. Novembris.) Dilecti filii abbas et conventus Virziliacensis sua nobis insinuatione monstrarunt quod, cum nobilis vir comes Nivernensis ab eorum monasterio pro ipsius custodia duas procurationes, in Pascha videlicet et festo beatae Mariae Magdalenae, exigeret annuatim, et in receptione ipsarum ipsum monasterium enormiter aggravaret maxima militum et servientum multitudine constipatus, iidem mille quingentas marcas argenti super procurationibus illis ei tali conditione mutuo concesserunt ut in unaquaque praedictarum solemnitatum, si Virziliacum accederet, quinquaginta libris Antissiodorensis monetae pro moderata esset procuratione contentus, nec plus pro illa posset exigere donec ipsi monasterio redderet praetaxatam pecuniae quantitatem. Verum nunc, sicut dicitur, ut dictum possit monasterium in praefatis procurationibus aggravare, terrae suae questam indixit pro eadem pecunia persolvenda. Cum igitur jus suum in injuriam convertere non debeat idem comes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus, si forsitan saepedictum monasterium per immoderatam procurationem gravare voluerit, vos ipsius immoderantiam, gratia, odio et timore postpositis, redigatis ad justum sublato appellationis obstaculo moderamen, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, II Idus Novembris, pontificatus nostri anno decimo quarto.

CXXIV. EPISCOPO, ET DILECTIS FILIIS ABBATI SANCTI LUPI, ET DECANO TRECENSI. Pro iisdem. (Laterani, II Id. Novembris.) Cum, sicut dilectis filiis abbate et conventu Virziliacensibus intimantibus nostro est apostolatui reseratum, nobilis vir dux Burgundiae gravia eis damna et injurias inferens, ter vel quater in anno villas eorum faciat depraedari occasione cujusdam consuetudinis, quam in eisdem villis falso asserit se habere, et nimis dispendiosum esset et grave fratribus antedictis pro singulis querelis toties apostolicam sedem adire, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, cum ab eis fueritis requisiti, dictum ducem, ut eis de damnis et injuriis irrogatis coram vobis exhibeat justitiae complementum, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compellatis, jurisdictione hujusmodi usque ad biennii tempus usuri. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, II Idus Novembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXV. GEBENNENSI EPISCOPO, ET DILECTIS FILIIS ABBATI DE ABUNDANTIA ET PRIORI DE CONDAMINA GEBENNENSIS DIOECESIS. Committitur eis inquisitio contra archiepiscopum Bisuntinum. (Laterani, XVI Kal. Decembris.) Dilectis filiis Humberto, Stephano et Petro presbyteris Bisuntinae dioecesis denuntiantibus nos accepisse noscatis quod venerabilis frater noster Bisuntinus archiepiscopus, qui deberet esse in dignitate pontificali ex susceptae administrationis officio suis subditis ad exemplum, ipsam non tantum negligens famam suam evacuat vivendo perverse, verum etiam probrosis et diversis excessibus factus multarum laqueus animarum, turpiter ac publice sic coinquinare praesumit quod de candelabro in quo sedet fumum quibus praeest emittit in salutis suae dispendium potius quam splendorem. Nam usque adeo est deditus Simoniacae pravitati quod penes eum sine ipsa vix ecclesiae aliquae consecrantur vel alicui aliquid spirituale confertur, compellens clericos, in apostolicae sedis contemptum, ad sacros ordines promovendos jurare quod per litteras aliquas, a sede apostolica impetratas, aliquod ab eo beneficium petere non praesumant, et illos sustinens qui religionem exuunt, et alios in sacris ordinibus constitutos ac etiam moniales contrahere matrimonium et in saeculo saeculariter conversari; cujus frater uxorem legitimam, eo sciente, relinquens, cum quadam moniali contraxit, eam in domo publice detinens ut uxorem; et ut patratum scelus ab alio fratre suo difficilius revocari valeret, relictam ab eo, licet illitteratam, in cujusdam consecravit monasterii abbatissam, ipso fratre manente in saeculo et continentiam non servante; presbyteros et clericos suos exactionibus jugibus adeo defatigans quod ipsi onere paupertatis depressi, tanquam rustici viliter in ignominiam honestatis ecclesiasticae incedere compelluntur. Praeter haec autem cuidam presbytero conferens interveniente pecunia decanatum, quemdam presbyterum qui manus in alium injecerat violentas, et eum custodiae tradiderat carcerali, sustinet celebrare, scienter communicans et participans capientibus et vendentibus sacerdotes, et legalium matrimoniorum divortium, si pecunia interveniat, celebrari permittens. Et cum quidam Bisuntini ac fere omnes presbyteri civitatis et dioecesis suae publice detineant concubinas, ipse corrigere illorum aliquem non attentat, graviori contagio maculatus; quia cum abbatissa Romarici Montis consanguinitatis eum linea contingente incestum perpetrat impudenter, sicut fama publica ipsum vexat, et prolem a quadam moniali suscepit, cum cujusdam sacerdotis filia quasi publice fornicando. Et cum in ejus domo interfectus fuerit quidam presbyter, nullam suscepit de ipsius interfectoribus, quos bene noverat, ultionem, et excommunicatos in mensa sua recipiens, ac possessiones laicorum titulo pignoris detinens obligatas, quas recepta sorte reddere contradicit. Incendiarios autem omnes, qui ei pecuniam pollicentur, absolvit, se de absolvendis illis potestatem asserens obtinere; ac nullam vel modicam residentiam faciens in Ecclesia Bisuntina, saepissime in diebus solemnibus, quibus eamdem Ecclesiam sua deberet honorare praesentia, se absentat, sic lubricae vitae patenter deserviens et intendens carnis luxui manifeste quod laici scandalizati ex eo fornicationem non esse peccatum astruunt criminale. Quia vero super his clamor ad nos frequenter ascendit, volentes exemplo Domini descendere ac videre, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et inquisita super his et aliis diligentius veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, causam ipsam sufficienter instructam ad nostrum remittentes examen, praefigentes partibus terminum competentem quo se nostro conspectui repraesentent aequitatis judicium recepturae. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, XVI Kal. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXVI. EPISCOPO ET DILECTIS FILIIS ABBATI SANCTI VICTORIS, ET MAGISTRO ROBERTO DE CORZON CANONICO PARISIENSI. Scribitur pro monachis Vezeliacensibus. (Laterani, Id. Novembris.) Non solum zelus domus Domini, qui nos comedit quoties ab illis opprimitur per quos deberet ab opprimentibus extento brachio defensari, nos vehementer inducit: verum etiam ille sincerae dilectionis affectus, quo dilecti filii nobilis viri comitis Nivernensis zelamur salutem et honorem diligimus, exhortatur ut, si quando nobis aliqua de ipsius actibus referuntur quae famam suam obnubilant apud homines et conscientiam maculant apud Deum contra libertatem ecclesiasticam attentando, apud eum monitis et exhortationibus insistamus; quatenus praedecessorum suorum sequens vestigia, qui Ecclesiam Dei studuerunt honore congruo venerari, ea pro Deo et propter Deum per se ipsum corrigat et emendet, diligenti meditatione considerans quod Dominus justus judex principes illos, qui se in conspectu ejus humiliant et Ecclesiae suae exhibent se devotos, non solum glorificat in futuro, verum etiam magnificat in praesenti, et illorum posteritas est praecisa de terra qui libertatem ecclesiasticam infregerunt. Ad nostram sane audientiam dilecto filio Gualterio abbate Virziliacensi significante pervenit quod, cum comes praefatus monasterii Virziliacensis defensor esse deberet et pro eodem se murum defensionis opponere ascendentibus ex adverso, ipse non solum opprimentibus non obsistit, verum etiam de defensore factus est, quod non sine amaritudine cordis referimus, persecutor, non minus compatientes eidem quam monasterio memorato, quia, etsi monasterio intulerit damna rerum, sibi tamen damnum innocentiae, quod est gravius, irrogavit. A quadriennio namque quo ad regimen monasterii assumptus exstitit idem abbas, eumdem favorabilem non potuit invenire, quin potius ipsum monasterium in rebus interioribus graviter molestavit, licet per partes de bonorum virorum consilio in quingentis libris Proveniensium et amplius servierit sibi gratis, cum ad nullum servitium ex debito teneretur, nec novus abbas, sicut comes eidem objecerat, aliquod sibi deberet servitium exhibere. His igitur non contentus, cuidam civi Bituricensi nongentas libras, in quibus ei monasterium minime tenebatur, abbatem eumdem solvere compulit idem comes, asserens se fidejussorem illi fuisse de praedicta pecuniae quantitate. Cuidam quoque Judaeo, qui baptismi suscipiens sacramentum praefato monasterio dimiserat centum libras, reverso ad Judaismum quasi canis ad vomitum, abbatem ipsum coegit persolvere praefatam quantitatem pecuniae pro suae libito voluntatis, et servientes ipsius praedas, somarios, quadrigas et res alias ejusdem monasterii et suorum hominum de terra monasterii saepenumero acceperunt, in quibus etsi per eum illa fuerint restituta, monasterium tamen damnum non modicum noscitur incurrisse. Iidem etiam servientes nemora monasterii pro libito destruunt; et quadrigas ejusdem pro castrorum ipsius comitis munitionibus capientes, ipsas interdum per tres hebdomadas, et quandoque per mensem detinere praesumunt. Praeterea ejusdem monasterii malefactores saepedictus comcs receptans, ipsius homines contra illud agentes manutenere ac defensare contendit, qui saepe dicti coenobii jura deberet ubique illibate servare. Et licet nec ad ejusdem comitis nec ad alterius curiam idem abbas et monachi super aliquibus trahi debeant saecularem, sicut patet per privilegia pontificum Romanorum, ipse tamen eosdem ad forum suum super multis multoties evocavit, moliens ejusdem infringere monasterii libertatem. Pluries quoque vias et semitas circa Virziliacum fecit arcte adeo custodiri quod nec ligna nec aqua illuc afferri neque alia necessaria potuerunt, anno praeterito locum eumdem vindemiarum tempore sic constringens quod monasterii homines nec ad vindemiandum egredi poterant, nec somarii ad mustum vel ad aliud deferendum, impediendo mercatum, et capiendo somarios victualia et quaelibet alia necessaria deferentes. Et cum ad mandatum charissimi in Christo filii nostri Philippi Francorum regis illustris a molestatione hujusmodi destitisset, quamplures ipsis et eorum hominibus multas et enormes injurias manifeste ac clanculo intulerunt. Quidam namque praedones per terram ejusdem comitis ingressum et egressum habentes, qui comedentes in quadam villa ipsius cum praeda monasterii sunt inventi, Virziliacum per aliquantulum temporis sic vallarunt quod nec monachis nec aliquibus hominum monasterii tutus patebat egressus. Porro cum Jocelinus miles, homo ejusdem comitis, equitaturis et rebus aliis quosdam de monachis spoliarit, eisdem opprobria inferendo, quemdam prioratum ad ipsum monasterium pertinentem invaserit violenter et subripuerit bona ejus, idem ab eodem abbate et ipsius fratribus humiliter requisitus, nec illius nec aliorum malefactorum malitiam voluit refrenare, licet id solo verbo facere potuisset. Quin potius afflictionem superaddens afflictis, prioratum de Dornetiaco sasivit ad idem monasterium pertinentem; et bona ipsius per dimidium annum detinens occupata, ipsos decimis ejusdem villae, quas per annos plurimos possederant, spoliavit; et extendens ad hactenus inaudita postmodum manus suas, molendinorum eorumdem ferros per servientes suos fecit exinde asportari. Proptrer quod coenobii supradicti conventus adeo fuit arctatus quod nisi ad preces quorumdam virorum bonorum restituisset eosdem, necessitate cogente claustrum fuisset egressus. Caeterum Joanni nato quondam praepositi Asconii, qui haereditario jure in ipsius loci praepositura succedere nititur, qui potius deberet obsistere, se favorabilem exhibens idem comes, abbatem et conventum praedictos compellere nititur ut eidem in foro civili respondeant super illa; licet coram civili vel ecclesiastico judice super ipsa cuiquam respondere non debeant nisi de mandato sedis apostolicae speciali. Verum cum ab eis ipse fuerit saepius requisitus ut super his et aliis injuriis ipsis multipliciter irrogatis satisfieri faceret competenter ab ipsorum indebita molestatione quiescens, preces eorum surdis auribus pertransivit: quin imo priorem monasterii et quasdam personas alias in stagnum suum est projicere comminatus. Et licet fere conventus medietas Nivernum accedens, et coram eo humi prostrata, eidem super hoc humiliter supplicarit, eorum tamen precibus nequivit aliquatenus inclinari. Demum ejus consiliariis praefati monachi supplicarunt ut cum eo tractarent de pace inter se et saepedictum monasterium reformanda: qui eis, post multos tractatus habitos cum eodem, taliter responderunt, quod ejus non possent benevolentiam obtinere nisi ab eis sibi et a burgensibus Virziliaci mille librae Proveniensium solverentur, quod iidem exsequi utique nequivissent sine gravi et enormi monasterii detrimento. Ex hoc siquidem praedicti burgenses perterriti adeo exstiterant quod nisi abbas praefatus arripuisset propter hoc iter ad sedem apostolicam veniendi, se deserto Virzeliaco in urbibus et oppidis regiis recepissent, praesertim cum per archiepiscopos et episcopos, abbates, et alios viros religiosos, et per nobilem virum ducem Burgundiae ac barones alios, ac tandem per regem praefatum moneri eum fecerint et rogari, ut ab ipsorum molestatione desistens et satisfaciens eis de damnis et injuriis irrogatis, monasterium ipsum cum villa et suis hominibus manuteneret et defenderet, ut tenetur, nec sic potuerit ad haec ejus animus inclinari. His etiam non contentus, hoc anno, postquam idem abbas iter arripuit ad sedem apostolicam veniendi, per ministros suos comes ipse vindemias Virziliaci fecit adeo impediri quod ejusdem loci burgenses vindemiare tempore congruo nequiverunt, ipsis ministris mercenarios de vineis expellentibus, et uvas spargentibus per plateas, quampluribus de hominibus monasterii vulneratis, captis somariis et ex eis pluribus interfectis. Unde idem monasterium damnum ad valentiam quingentarum librarum, et burgenses trium millium marcarum et amplius incurrisse dicuntur. Illud autem quod monasterium et burgenses de vindemiis habuerunt, regis praedicti beneficio est obtentum, qui hujusmodi prohibuit malefactum. Praeterea iidem ministri molendinum praepositi ejusdem monasterii confringentes, molas et ferrum ipsius per violentiam asportarunt. De quibus omnibus tanto gravius sumus moti quanto magis saepedictum monasterium majori amplectimur in Domino charitate. Cum igitur haec noscantur in salutis ejusdem comitis dispendium redundare, et ejus honori non congruat hoc tempore tam nobile membrum sedis apostolicae, videlicet ipsum monasterium, persequi quo iidem et alii catholici principes in persecutione quam Dei Ecclesia patitur a tyranno, ipsi viriliter adesse deberent, sicut devoti filii piae matris, nobilitatem ejus per nostras litteras rogamus attentius et monemus et exhortamur in Domino, in remissionem sibi peccaminum injungentes ut, ob ejus reverentiam et honorem qui dat humilibus gratiam et superbis resistit, se in conspectu ejus humilians, praefatis abbati et conventui sic per se ipsum satisfaciat de praedictis, ab ipsorum et monasterii sui indebita molestatione quiescens, quod eis de ipso nulla remaneat justa materia conquerendi, et divinam, quam in his offendit graviter, majestatem valeat complacare, ac per hoc apostolicae sedis mereatur propensius gratiam et favorem. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus, nisi rex praefatus, cui super hoc dirigimus scripta nostra, infra duos menses pacificare et terminare sine firmatione duelli ortas inter eumdem comitem et abbatem et monachos memoratos poterit quaestiones, vos ex tunc, cognita veritate, ipsum comitem ad satisfaciendum eisdem de datis damnis et irrogatis injuriis, et ab ipsorum molestatione indebita desistendum, per excommunicationis sententiam in personam, et, si necesse fuerit, interdicti in terram suam, sublato appellationis obstaculo, compellere absque morae dispendio non tardetis, commissione ista, quoties opus fuerit, usque ad triennii tempus usuri, jurisdictionem vestram ad alia maleficia, si qua interim contra idem monasterium commiserit, extendendo, ita quod ea quae sibi a sede apostolica sunt indulta faciatis per districtionem ecclesiasticam firmiter observari, nonobstantibus litteris, si quae apparuerint, harum tenore tacito, a sede apostolica impetratae. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, Idibus Novembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

Scriptum est super hoc nobili viro comui Nivernensi. Scriptum est super hoc regi Francorum illustri.

CXXVII. SENONENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS. Super eodem. (Laterani, XIV Kal. Decembris.) Cum quieti Virziliacensis monasterii, quod sedem apostolicam nullo respicit mediante, paterna volentes sollicitudine providere, inter caetera quae nos, praedecessorum nostrorum sequentes vestigia, eidem monasterio duximus indulgenda, auctoritate apostolica interdicere curaverimus, sub excommunicationis vinculo inhibentes ut infra ejusdem monasterii pertinentias crucibus terminatas nullus hominem capere, invadere, seu bona sua auferre, sive assultum facere, vel quamlibet offensionem irrogare praesumat, et nonnulli filii Belial, Dei timore posthabito, tempore hoc, quo superabundat iniquitas, refrigescente charitate multorum, apostolica inhibitione contempta, contravenire praesumant immunitatem hujusmodi saepius infringendo, sicut dilectorum filiorum abbatis et conventus ejusdem loci nobis conquestio patefecit, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus, cum ab ejusdem monasterii abbate ac fratribus fueritis requisiti, quilibet vestrum parochianos suos, quos constiterit immunitatem praedictam temere infregisse, tandiu faciat, nisi congrue satisfecerint, excommunicationis sententiae subjacere excommunicatos ab omnibus arctius evitari donec satisfactione de perpetratis excessibus exhibita competenti, per eum beneficium absolutionis obtineant, vel si forte delicti quantitas id exegerit, ad sedem accesserint apostolicam absolvendi.

Datum Laterani, XIV Kal. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

In eumdem modum scriptum est Lugdunensi archiepiscopo et suffraganeis ejus.

CXXVIII. ARCHIEPISCOPO SENONENSI, ET EPISCOPO ET DILECTO FILIO DECANO TRECENSI. De negotio episcopo Aurelianen. et camerarii regis. (Laterani, XVI Kal. Decembris.) Sicut dilectus filius nobilis vir Ursio Camerarius charissimi in Christo filii nostri Philippi Francorum regis illustris transmissis nobis suis litteris indicavit, cum a venerabili fratre nostro Aurelianensi episcopo super duobus feodis quae dicebat ad se dictus episcopus pertinere coram dilecto filio decano Carnotensi et conjudicibus suis auctoritate nostra traheretur in causam, memoratus episcopus proposuit in ipsorum judicum praesentia contra ipsum quod domum quamdam eorum feodorum alteri pertinentem idem camerarius devastarat, deportans ibidem inventa pro libito violenter, et alterum feodum occupans minus juste, licet dictus episcopus de suis hominibus nunquam sibi debitam justitiam denegasset. Propter quod et domum reaedificari destructam cum ablatorum restitutione ac feodum taliter occupatum sibi ab eodem restitui cum instantia postulabat. Sed ad haec ex parte ipsius responsum fuit taliter ex adverso, quod non debebat super his coram ipsis judicibus litigare, pro eo quod si quid in ipsis vel de ipsis feodis fecerat, praetextu castellaniae de Merevilla potuit fecisse licenter, et id tanto tempore obtinuerat quod non exstabat memoria aliter esse factum. Proposuit insuper quod ipsam castellaniam de feodo regio possidebat, et tale jus erat castellaniae ipsius quod si quis infra ejusdem metas homicidium perpetraret, Dominus Merevillae in homicidam exercens publicam ultionem, non tantum bona ipsius capere, verum etiam suas potest possessiones positas infra metas dictae castellanae diripere, sive in feodum sive modo alio illas a quocunque teneat homicida, et id sibi etiam licet illi facere vel inferre qui dicto domino castri Merevillae debitam custodiam denegaret. Propter quae si domum vasta verat memoratam, sibi vindicatis bonis, in homicidam, cujus erat ipsa, vindictam publicam exsequendo, et de feodo alio, pro eo quod ipsi debita dicti castri custodia negabatur, se posuit in saisinam, nullam ob hoc dicto episcopo injuriam irrogabat, imo in his utebatur potius jure suo; praesertim cum in praesentia dicti regis de feodo ipso dicto episcopo justitiae plenitudinem obtulerit se facturum, et ipsum regem asseruerit inhibuisse sibi ratione dominii viva voce ne de praemisso feodo spectante ad ipsum nonnisi coram eo alicui responderet, exhibens litteras ejusdem regis monitorias judicibus memoratis ut praefato supersederent negotio, quia paratus erat eidem episcopo super feodo justitiam exhibere, sed causam ipsam ad eumdem regem remitterent audiendam. Sed ipsi judices, non contestata lite, ipsius camerarii exceptiones hujusmodi minime admittentes, terram suam sub interdicti sententia posuerunt. Propter quod gravamen idem camerarius verebatur ne adversus eum praesumerent graviora. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si vobis constiterit cognitionem et decisionem ipsius negotii, non ad ecclesiasticum, sed ad saecularem judicem pertinere, ipsumque camerarium paratum fuisse hoc in delegatorum praesentia comprobare, vos interdicti sententiam prolatam ab eis in terram ipsius faciatis sublato appellationis obstaculo non servari. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes his exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XVI Kal. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXIX. EPISCOPO ESCULANO. Ne clerici sint tabelliones. (Laterani, VI Kal. Decembris.) Sicut te accepimus referente, cum venerabilis frater noster episcopus Hostiensis olim per tuam transiens civitatem tibi dederit in mandatis ut presbyteros, diaconos, et subdiaconos, quos ibidem invenit passim tabellionatus officium exercentes, excommunicationis vinculo innodares et eos qui ab illis publica reciperent instrumenta, tu licet id feceris, ex mandato tamen episcopi dicti dissimulasti postmodum de subdiaconis, donec qualiter contra ipsos et alios in sacris ordinibus constitutos deberes procedere sedem duceres apostolicam consulendam. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus clericis in sacris ordinibus constitutis tabellionatus officium per beneficiorum suorum subtractionem appellatione postposita interdicas.

Datum Laterani, VI Kalend. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXX. ALBANENSI ELECTO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ut juniores canonici cogi possint ad fortiorem gradum. (Laterani, III Non. Decembris.) Ad audientiam nostram te significante pervenit quod, licet quamplures Ecclesiae Lombardiae certum numerum habeant praebendarum, illarum tamen canonici dictum numerum excedentes, plerumque ad unam praebendam plures de suis eligunt consanguineis et amicis: qui cum sint juvenes et insufficientes ad obsequium earumdem, et nolint vel forte non debeant ad superiores ordines promoveri, contingit ibidem propter eorum schismata idonearum personarum interesse defectum, et maxime sacerdotum. Quare in spiritualibus et temporalibus non modicum sustinent detrimentum. Unde nobis humiliter supplicasti ut certo numero nonobstante, dictas Ecclesias de personis idoneis, quae velint et possint onus hujusmodi sustinere, tibi liceat ordinare. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si quos inveneris, in ipsis idoneos ad gradum sacerdotii assumendum, tu illos, ut se ad superiores ordines faciant promoveri, per subtractionem beneficiorum appellatione cessante compellas. Alioquin in praefatis Ecclesiis personas idoneas, per quas hujusmodi possint suppleri defectus, juxta quod videris expedire, appellatione postposita ordines, removendo prorsus ab illis eos qui ad unam eamdemque praebendam contra statuta canonica insimul sunt assumpti, nonobstante contradictione insufficientium vel eorum qui tales eligere vel assumere praesumpserunt.

Datum Laterani, III Non. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXI. ILLUSTRI REGI FRANCORUM. De libertate testandi in favorem ecclesiarum. (Laterani, IV Non. Decembris.) Sincerae charitatis affectio quam erga personam tuam gerimus nos inducit ut quanto propensius regium zelamur honorem, tanto sollicitius tibi suadere curemus ne quid unquam per te vel tuos erga sanctam Ecclesiam Christi sponsam aut ipsius jura improvide attentetur per quod ei valeat derogari, praesertim cum illius intuitu a quo ad ipsius defensionem Ecclesiae gladium suscepisti, eamdem tenearis potius defensare. Sane ad nostram noveris audientiam referente venerabili fratre nostro Rothomagensi archiepiscopo pervenisse quod justitiarii tui per Northmaniam constituti et quidam alli regiae ditioni subjecti, postponentes penitus zelum Dei, praepediunt laicos aegritudine laborantes ne de terris suis vel haereditatibus aliquid in eleemosynam alicui largiantur sive pro suarum animarum salute, secundum ecclesiasticam sanctionem, vel condant testamentum exinde in ultima voluntate, imponentes illis post obitum crimen, sicut asserit, usurarum qui poenitentes judicio Ecclesiae satisfactione praemissa, viam sunt universae carnis ingressi, ut praetextu criminis usurarum decedentium bona fisco regio in detrimentum juris ecclesiastici applicentur. Quia igitur te non decet hujusmodi sustinere, cum hoc vergat in derogationem ecclesiasticae libertatis, serenitatem regiam rogamus et monemus quatenus exsecutores praefatos taliter ab hujusmodi temeritate tradita tibi potestate compescas quod moderamine regio haec detestanda extorsio exstirpetur, et praeter aeternam gloriam, quam ex hoc promereberis in futuro, gratiam tibi Dominus augeat in praesenti.

Datum Laterani, IV Non. Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

Super hoc scriptum est dilectis filiis abbati Sancti Victoris, W. archidiacono, et cancellario Parisiensi, ut dictum regem ad hoc efficaciter moneant et prudenter inducant.

CXXXII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI GERMANI DE PRATIS PARISIENSI. Confirmatur quaedam sententia lata pro eis. (Laterani, Id. Decembris.) Cum olim ex parte vestra nobis fuisset querimonia praesentata quod nobilis mulier H. de Nongento et filii ejus ac quidam alii Suessionensis dioecesis homines monasterii vestri sua potentia deprimentes carceri manciparent, et eis imponentes exactiones indebitas, prata, vineas et alias possessiones vestras invaderent violenter, venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis decano Sancti Frambaldi et magistro l. canonico Silvanectensi nostris dedimus litteris in mandatis ut praefatam nobilem et alios, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellerent ab hujusmodi praesumptione desistere et, ut tenebantur, restituere occupata. Cum igitur iidem praedictam nobilem legitime citavissent, et ipsa per magistrum H. procuratorem suum ipsorum se conspectui praesentasset, super diversis capitulis et querelis quae in eorumdem judicium sententia continentur expressae hinc inde propositis lis exstitit contestata, et legitimis induciis assignatis, testes quos pars utraque produxit iidem judices receperunt. Quorum depositionibus postmodum de consensu partium publicatis, et competentibus terminis disputatione pluries habita super eis, tandem partibus injunxerunt ut suas redigerent allegationes in scriptis, et eas sibi termino quem eis assignaverant praesentarent. Verum procurator nobilis antedictae statuto termino comparuit coram eis, et temporis praescriptionem allegans, ad probandum eamdem inducias postulavit. Judices vero, quia jam erant depositiones testium publicatae, interloquendo dixerunt quod super hoc testes non erant aliqui admittendi, sed si haberet aliqua instrumenta, illa exhibere curaret. At procurator praedictus ab interlocutoria ipsa vocem ad nos appellationis emittens, appellationi suae certum terminum assignavit. Verum quia in nostris litteris remotus erat appellationis objectus, dicti judices, habito super hoc juris peritorum consilio, appellationem ipsam frivolam reputantes, et ad proferendam sententiam certum terminum praefigentes, praefatam nobilem peremptorie citaverunt; in quo vobis comparentibus, ipsa nec per se nec per aliquem responsalem ipsorum se conspectui praesentavit. Propter quod iterato illam peremptorie citaverunt; sed quia tunc comparere contempsit, tertio peremptorie evocarunt eamdem ad sententiam audiendam. Cum ergo tunc etiam eorum contempsisset adire praesentiam per se vel idoneum responsalem, ipsi habito prudentum virorum consilio, visis et auditis attestationibus, et utriusque partis rationibus diligenter inspectis, diffinitivam in scriptis sententiam protulerunt. Postmodum vero cum B. procurator monasterii vestri a nobis postulasset eamdem sententiam confirmari, et H. ejusdem nobilis procurator se opposuisset eidem, dilectum filium I. subdiaconum et capellanum nostrum eis concessimus auditorem. In cujus praesentia licet procurator praefatae nobilis nihil rationabile objecisset, sicut ab eodem didicimus auditore, occulte tamen, ut dicitur, super ipso negotio contra inhibitionem auditoris ejusdem litteras impetravit, et illicentiatus abscessit. Nos igitur, ne idem ex fraude sua videretur commodum reportasse, dilectis filiis Sancti Dionysii et de Strata et Sancti Dionysii prioribus Parisiensis dioecesis dedimus in mandatis ut hujusmodi litteris non obstantibus inquirerent de praedicta sententia diligentius veritatem, et si justam reperirent eamdem, ipsam auctoritate apostolica confirmarent, et facerent per censuram ecclesiasticam appellatione postposita firmiter observari. Partibus igitur in eorum praesentia constitutis, pars vestra postulavit instanter ut juxta mandatum apostolicum inquirerent de sententia memorata, et confirmarent eamdem, si juste ac rite cognoscerent promulgatam, ipsam sententiam producens in medium sigillis praedictorum judicum communitam. Caeterum procurator nobilis saepedictae sententiam ipsam sibi petiit exhiberi et terminum assignari infra quem plenius super transcripto ipsius deliberare valeret. Quibus ipsi concessis, cum tandem post altercationes multiplices adinvicem habitas, pluribus terminis partibus assignatis, eamdem essent in ipsorum praesentia constitutae, ac pars vestra in postulatione confirmationis sententiae perseverans, super ea veritatem petiisset inquiri, judices ipsi a procuratore ipsius nobilis quaesierunt utrum aliquid sententiae vellet objicere propter quod ad ipsius confirmationem procedere non deberent. Qui se nihil contra sententiam coram eis proponere velle respondens, nec aliquid agere in ipsorum praesentia, in vocem appellationis prorupit, et recessit contumaciter ab eisdem. Ipsi vero eamdem nobilem peremptorie citaverunt. Coram quibus procurator ipsius comparens, appellationem quam prius emiserat innovavit, recedens ab eorum praesentia contumaciter iterato. Porro judices ipsi attendentes quod hujusmodi frustratoriae appellationis obtentu non esset negotium differendum, cum in nostris litteris appellationis esset diffugium interclusum, inquisiverunt de praefata sententia, diligenter inspicientes dicta testium coram prioribus judicibus productorum; et cum nihil rationabile invenissent propter quod deberet ipsius confirmatio retardari, de prudentum consilio juste ac rite prolatam pronuntiaverunt eamdem et auctoritate apostolica confirmarunt, juxta quod in eorum authentico plenius continetur. Postmodum autem vos gravem in auditorio nostro fecistis querimoniam recitari quod cum super praefatis querelis ad dictum episcopum et conjudices suos nostras litteras impetraveritis, et ipsi testibus hinc inde receptis, sicut superius est expressum, et rationibus utriusque partis plenius intellectis, in quibusdam pro dicta nobili et in quibusdam pro monasterio vestro sententiam promulgarint, et praefatus abbas Sancti Dionysii et collegae ipsius de mandato sedis apostolicae sententiam confirmarint eamdem, praefata nobilis, confisa potius de sua potentia quam de jure, utrique sententiae se contumaciter opposuerat, nec monasterium vestrum super rebus adjudicatis eidem desierat molestare. Propter quod ex parte vestra fuit nobis humiliter supplicatum ut finem litibus imponentes, quod a praedictis judicibus nostra fuerat auctoritate statutum apostolico dignaremur munimine roborare. Econtra vero R. dictae nobilis procurator tunc proposuit coram nobis quod cum eadem nobilis a primis judicibus manifeste sentiens se gravari, nostram audientiam appellasset, ipsi appellationi ejus minime deferentes, tam diffinitivam quam excommunicationis tulerunt sententiam contra eam, quam cum postmodum per judices posteriores confirmari peteretis instanter, ac ipsa coram eis legitimas exceptiones proponeret, quas offerebat se coram arbitris continuo probaturam, quia ipsi judices hujusmodi noluerunt exceptiones admittere, ab eis tanquam sibi certa ratione suspectis, nostram iterum audientiam appellavit. Sed ipsi appellatione contempta nihilominus in negotio processerunt. Nos igitur finem litibus volentes imponi, dilectis filiis decano et magistris Gualtero Cornuto et Roberto de Corzon canonicis Parisiensibus nostris dedimus litteris in mandatis ut si constaret eisdem posteriores judices perperam processisse, revocato in statum debitum quidquid factum esset per eos, sententiam a prioribus judicibus promulgatam, prout justum foret, appellatione remota confirmare vel infirmare curarent, alioquin quod a posterioribus judicibus auctoritate nostra provide factum esset per censuram ecclesiasticam facerent sublato appellationis obstaculo inviolabiliter observari. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Sane duo illorum, decanus videlicet, et magister Gualterus, tertio collega ipsorum se legitime excusante, partibus convocatis, examinatis testibus, et publicatis attestationibus eorumdem, ac allegationibus diligenter auditis, jurisque ordine in omnibus observato, de prudentum virorum consilio processum posteriorum judicum per diffinitivam sententiam confirmarunt, auctoritate qua fungebantur firmius inhibentes ne quisquam in praejudicium confirmationis ipsius temere aliquid praesumeret attentare. Tunc vero dicta nobilis per suas est patentes litteras protestata quod praefatae sententiae parebat atque paret. Demum nos saepedictam sententiam a secundis et tertiis judicibus approbatam auctoritate apostolica confirmantes, dilectis filiis abbati Sanctae Genovefae ac priori Sancti Martini de Campis per scripta nostra mandavimus ut eamdem, sicut et justa, auctoritate nostra, sublato appellationis obstaculo, facerent firmiter observari, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Qui Willelmum militem filium ejusdem nobilis legitime citaverunt; et eo in ipsorum praesentia constituto, ex parte vestra propositum exstitit contra eum quod ipse contra saepedictam sententiam temere veniens, non servabat eamdem, sed ipsam potius per violentiam infringebat. Unde pars vestra postulavit ut juxta mandatum apostolicum ipsum compellerent ad observationem ejusdem. At ipse contra sententiam rationabile nihil objiciens, quasdam opposuit exceptiones frivolas ad negotium differendum, asserens dictum priorem Sancti Martini sibi esse suspectum, pro eo quod tu, fili abbas, in causa Sancti Martini exsecutor tunc eras, quod tamen verum non fuerat, sicut ex parte vestra exstiterat negatum omnino. Adjecit etiam quod cum monachi Sancti Martini accedunt ad monasterium vestrum, tanquam fratres recipiuntur eo, et e converso monasterii vestri monachi recipiuntur ab illis, propter quod super his arbitros postulavit. Ad hoc autem ultimum pars vestra respondit quod non alio fraternitatis vinculo monachis Sancti Martini quam aliorum monasteriorum monachis nigri ordinis eratis astricti. Praedicti vero judices, licet hujusmodi causae frivolae viderentur, et primam scirent penitus esse falsam, ad malitiam tamen ipsius militis convincendam quaesiverunt ab eo utrum se vellet poenae alicui obligare si forsan in probatione deficeret praedictorum, si probandi sibi haec concederent facultatem, quod idem facere recusavit omnino. Unde judices ipsius evidens subterfugium attendentes, auctoritate sibi apostolica praeceperunt ut saepedictam diffinitivam sententiam firmiter observaret, nec venire praesumeret contra eam; alioquin ipsum et omnes contradictores et excommunicationis vinculo innodabant. Sed idem non solum contra ipsam sententiam venire praesumpsit, verum etiam vobis et hominibus vestris graves injurias irrogavit. Propter quod idem judices in ipsum, tanquam in rebellem et contumacem, excommunicationis sententiam proferentes, fecerunt eumdem excommunicatum publice nuntiari, id ipsum suis litteris nuntiantes. Ipse vero iniquitatem iniquitati et contemptui contemptum apponens, monachos vestros qui apud Nongentum manebant crudeliter petractavit, et in domibus suis detinuit sic inclusos quod ipsi nec exire poterant nec ad eos aliqui introire; quos postmodum violenter ejiciens, rebus suis nequiter spoliavit, alias eis damna et injurias inferendo. Et ut monasterium vestrum fatigaret laboribus et expensis, quasdam a nobis veritate suppressa et suggesta nihilominus falsitate ad dilectos filios Sancti Lupi et Sancti Martini abbates et R. de Sancto Quintino canonicum Trecensem fecit litteras impetrari; in quibus continebatur quod cum vos eum super quibusdam possessionibus et rebus aliis coram praefatis abbate Sanctae Genovefae ac priore Sancti Martini de Campis auctoritate nostra traxissetis in causam, iidem legitimas exceptiones admittere recusantes, in ipsum et quosdam homines suos excommunicationis et in terram ejus interdicti sententias post appellationem ad nos legitime interpositam promulgarant. Propter quod nos praefatis abbatibus et canonico nostris dedimus litteris in mandatis ut si sententias ipsas invenirent post appellationem ad nos legitime interpositam esse latas, denuntiantes eas auctoritate nostra penitus nullas esse, in causa ipsa procederent juxta priorum continentiam litterarum; alioquin partes remitterent ad judicum priorum examen. Cum igitur dicti posteriores judices vos ad suam praesentiam citavissent, procurator vestri monasterii in ipsorum praesentia constitutus ne occasione hujusmodi litterarum procederent inhibuit appellando, eo quod falsa suggestione ac veritate suppressa fuerant impetratae, cum de his omnibus quae superius sint expressa nullam facerent mentionem. Quia igitur mendax precator carere debet penitus impetratis, dilectis filiis A. archidiacono, succentori, et decano Sancti Germani Antisiodorensis Parisiensis nostris dedimus litteris in praeceptis quatenus praedictis litteris, quas constat veritate tacita impetratas, nequaquam obstantibus, et revocato in irritum si quid occasione ipsarum invenerint attentatum, latum in eum et alios contradictores excommunicationis sententiam tandiu faciant auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo firmiter observari donec de damnis et injuriis irrogatis monasterio vestro satisfaciat competenter, et sufficienter exhibeat cautionem quod nec ipse nec ejus haeredes contra saepedictam diffinitivam sententiam venient, sed eam de caetero firmiter observabunt. Ne igitur super sententia toties confirmata possitis ulterius molestari, nos eamdem sententiam, veritate perspicaciter intellecta, inviolabili confirmationis munimine roboramus, perpetuum alteri parti silentium imponentes, ac decernentes irritum et inane si quid de caetero apparuerit impetratum. Nulli ergo . . . nostrae confirmationis et constitutionis infringere, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, Idibus Decembris, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXIII. MAGISTRO ROBERTO DE CORZON CANONICO PARISIENSI ET CONJUDICIBUS SUIS. Dantur induciae ad exsecutionem voti. (Laterani, III Idus Decembris.) Dilectus filius nobilis vir Walterus dominus de Avesnis transmissa nobis petitione monstravit quod cum affixo suis humeris signo crucis ad subsidium terrae sanctae voverit proficisci, et se ad iter peregrinationis accinxerit exsequendum, B. subdiaconus frater suus cantor quondam Ecclesiae Laudunensis, qui devastaverat, Dei timore postposito, et abjecto habitu clericali, hostiliter terram suam incendio multiplici et rapinis, accinctus balteo militari, ab ipso Waltero monitus assecurare noluit usque ad ejus reditum dictam terram, sed ab eo recedens animo indignanti, eidem fratri ac ejus terrae graviter adversatur. Unde cum ex discessu suo irreparabile damnum per ipsum B. sibi ac ejus terrae timeat proventurum, nobis humiliter supplicavit ut propter necessitatem hujusmodi ad exsequendum votum emissum sibi et familiae suae concedere dignaremur inducias competentes. Unde nos venerabilibus fratribus nostris Suessionensi et Meldensi episcopis et dilecto filio abbati Longipontis Suessionensis dioecesis nostris dedimus litteris in mandatis ut auctoritate nostra dilationem exsequendi votum peregrinationis praedictae, quandiu eis constiterit durare hujusmodi absque dolo et fraude necessitatis articulum, concedant eidem, ipsum et familiam suam non permittentes super hoc ab aliquo molestari; ita quod, eo cessante, ad nostrum consilium et mandatum reddat Domino quod promisit, in terrae sanctae subsidium properando, et interim ad subventionem ipsius juxta possibilitatem suam, quemadmodum cum fratre Aimaro thesaurario domus militiae Templi Parisiensis, cui super hoc scribimus, poterit convenire, competens mittat subsidium; cum, sicut pro certo didicimus, eo plus solito indigeat ipsa terra. Ne igitur occasione cautionis quam recepistis ab ipso cum relaxastis excommunicationis sententiam, quam pro eo quod votum non exsequebatur emissum tulistis in eum, mandatum nostrum valeat impediri, praesentium vobis auctoritate mandamus quatenus permittatis ut juxta praescriptam formam in ipso negotio procedatur.

Datum Laterani, III Id. Dec., anno quarto decimo.

CXXXIV. HIEROSOLYMITANO PATRIARCHAE APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De electione archiepiscopi Nicosiensis. (Laterani, III Kal. Januarii.) Praesentata nobis electione quam dilecti filii capitulum Nicosiensis Ecclesiae de dilecto filio magistro Durando ejusdem Ecclesiae thesaurario celebrarunt, licet ejusdem capituli et suffraganeorum ac charissimi in Christo filii nostri Cypri regis illustris et plurium aliorum litteras receperimus super ea, quia tamen nonnisi unus de electoribus se nostro conspectui praesentavit, electionem eamdem sufficienter examinare nequivimus secundum apostolicae sedis morem. Unde nec ipsam valuimus confirmare, cum et nobilis vir Gualterus de Monte-Beliardo, qui dicitur parochianus ipsius, de persona ejusdem electi per litteras suas quaedam nobis suggerit quae idem electus asseruit esse malitiose conflicta propter odium quo idem nobilis regem persequitur memoratum. Verum quia onerosum esset et grave, propter maris et viarum pericula, ob hoc iterato ad sedem apostolicam laborare, pallium, insigne pontificalis officii, ad te, tradendum eidem, duximus destinandum; fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus si post denuntiationem super hoc a te factam talis infra mensem apparuerit persona quae legitime velit et possit aliquod impedimentum canonicum objicere contra ipsum, tu causam audias, et eam appellatione remota canonico fine decidas; et si vel impetitus non fuerit, vel exstiterit absolutus, tu ipsum praecipias consecrari, ac deinde conferas et pallium sub forma quam tibi transmittimus nostris litteris interclusam.

Datum Laterani, III Kal. Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXV. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI VEDASTI ATREBATENSIS. Confirmatur quaedam compositio. (Laterani, IX Kal. Januarii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus, etc., usque assensu, compositionem quae inter bonae memoriae Martinum abbatem vestrum ex parte una et I. quondam et ejus haeredes Bethunienses advocatos ex altera super quibusdam transactionibus talliarum, rogationum, violentarum exactionum, et aliarum rerum, in praesentia bonae memoriae Samsonis Remensis archiepiscopi de assensu partium amicabiliter intervenit, sicut sine pravitate provide facta est et ab utraque parte sponte recepta, necnon et in ipsius archiepiscopi super hoc confecto authentico declaratur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IX Kal. Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXVI. PRAEPOSITO ECCLESIAE SANCTI EVASII DE CASALI, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, III Kal. Januarii.) Piae postulatio voluntatis effectu debet prosequente compleri; quatenus et devotionis sinceritas laudabiliter enitescat, et utilitas postulata vires indubitanter assumat. Eapropter, dilecti in Domino filii, petitionibus vestris benignitate debita gratum impertientes assensum praefatam Ecclesiam, in qua divino mancipati estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et ad exemplar praedecessorum nostrorum bonae memoriae Calixti, Paschalis, Innocentii, Lucii, et Urbani Romanorum pontificum praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum Deum et Beati Augustini Regulam in eadem ecclesia institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona eadem ecclesia vestra inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. In eodem loco Casalis, ecclesiam Sanctae Mariae, et ecclesiam Sancti Stephani, cum hospitali ibidem aedificato et omnibus suis pertinentiis. Omnes ecclesias sitas in curia Casalis, cum omnibus suis pertinentiis. Ecclesiam Sancti Hilarii, et domum laboris ecclesiastici. In Paciliano, ecclesiam Sancti Germani, ecclesiam Sancti Michaelis de Casteneto. In loco Sancti Georgii, ecclesiam Sancti Martini, Sanctae Mariae, Sancti Hilarii, Sancti Vitalis et Sancti Petri. In Cinaglo, ecclesiam Sanctorum Cosmae et Damiani, cum quatuor mansis et omni decima totius loci. In Rodolasco, ecclesiam Sancti Michaelis, cum pertinentiis suis. In Torcello, ecclesiam Sancti Clementis et Sancti Nicolai. In loco Casalis, tres mansos terrae quos propriis bobus excolitis, sex jugera vinearum ad proprios labores, mansum Brisce, mansum Gramine, mansum Officiani, mansum Ambrosii Tisinasci, mansum filiorum Gisi, mansum Hilarii, mansum Adae Duamani, mansum Spatecaldarii, mansum Henrici Fine, mansum Setacharii, mansum Cavatorte, mansum Oberti Prisiliani, mansum Quirici Balde, mansum Radulphi Keke, cum pertinentiis et tertia parte decimarum totius loci Casalis, et tota decima terrarum familiae Sancti Evasii, et tota decima Braydarum episcopi, et quidquid ecclesia de Paciliano de jure vel longa consuetudine vestrae ecclesiae facere consuevit. Villam Liuventini, cum decimis et omnibus pertinentiis suis. In Sancto Georgio, quatuordecim mansos, sextam decimam partem Torcelli, et tenimentum quondam Petri Crassi, cum omnibus pertinentiis suis. In Monteclo, tres mansos. In Marabello, quinque mansos. In pertinentia Cellae, septem mansos. In Sermacia, quinque mansos. In Paciliano, quatuor mansos. In vico Borroni, mansum unum. In Luco, mansum unum. In Ageldo, mansum unum. In Ozano, mansum unum. In Rubiano, mansum unum. In Otimiano, mansum unum, In Fraxeneto, mansum unum et dimidium. Sane novalium vestrorum quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sine de nutrimentis vestrorum animalium, nullus a vobis decimas praesumat auferre. Liceat quoque vobis, etc., usque in ecclesia vestra sine contradictione qualibet retinere. Prohibemus insuper, etc., usque in loco vestro professionem fas sit absque praepositi sui licentia de claustro vestro discedere. Discedentem vero sine communi litterarum cautione nullus audeat retinere. Chrisma vero, oleum sanctum, etc., usque gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit, et ea gratis et absque pravitate aliqua vobis voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis catholicum quemcunque malueritis adire antistitem, qui nimirum nostra fultus auctoritate quod postulatur indulgeat. Obeunte vero te nunc ejusdem loci praeposito vel tuorum, etc., usque providerint eligendum. Decernimus ergo, etc., usque integra et illibata serventur, eorum pro quorum gubernatione, etc., usque profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum, etc., usque subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, III Kal. Januarii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1211, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quarto decimo.

CXXXVII. CAPITULO SANCTI EVASII DE CASALI. De subjectione Ecclesiae Pacilianensis. (Laterani, IV Non. Januarii.) Cum dilecti filii V. ecclesiae vestrae ac Guaz et A. Sancti Germani et communis de Paciliano procuratores ad sedem apostolicam accessissent, nosque illis benignam audientiam dedissemus, praedictus procurator ecclesiae vestrae proposuit coram nobis quod cum olim inter ecclesiam vestram ex parte una et ecclesiam Sancti Germani de Paciliano ex altare coram venerabili fratre nostro patriarcha Hierosolymitano, tunc episcopo Vercellensi, super subjectione quam vestra ecclesia petebat ab illa quaestio verteretur, syndicus ecclesiae vestrae proposuit coram eo quod eadem ecclesia ecclesiae vestrae in omnibus debebat esse subjecta, utpote suae plebi, et tempore solemnis baptismi, videlicet vigilia Paschae ac Pentecostes, expensis Paciliacensis ecclesiae vestrae fontes debebant repleri, ac presbyter Paciliacensis pro scrutiniis faciendis tempore constituto et pueris baptisandis temporibus supradictis ad ecclesiam vestram accedere tenebatur, et indifferenter praesentatos sibi pueros baptizare, chrisma sibi suo scholari vel clerico ministrante; clerici autem ejusdem ecclesiae, qui vellent ad ordines promoveri, ad eos debebant per vestram ecclesiam praesentari ac vobis omnem reverentiam exhibere; cum autem Casalensis praepositus in synodo steterit, clerici Pacilianensis ecclesiae cum eo surgere tenentur et stare quandiu Casalensis praepositus steterit in eadem. Praepositus vero Pacilianensis proposuit ex adverso quod ecclesia sua nullo tempore fuit titulus Ecclesiae Casalensis, nec unquam tanquam plebi subjecta; sed etsi aliquo tempore rei veritas se aliter habuit, hujusmodi tamen quaestio per bonae memoriae Gisulphum Vercellensem episcopum concorditer exstitit terminata, qui statuit ut in tribus solummodo ecclesia sua esset obnoxia Casalensi, videlicet quod baptismi tempore unus sacerdos Pacilianensis ecclesiae ad fontes intersit cum clericis Casalensis Ecclesiae, baptizaturus pueros tantummodo suae villae, et qui ordinandi fuerint de Pacilianensi ecclesia, per Casalensem ad ordines praesententur; nisi forsan praepositus aut canonici Casalenses a praesentatione callide se subtraxerint eorumdem; ac in synodo, ubicunque sedeant, surgant surgente praeposito Casalensi, adjiciens quod idem praepositus chrisma debebat facere ministrari Pacilianensi presbytero baptizanta. In his ergo tantum Ecclesia sua ecclesiae vestrae et non aliis tenebatur. Syndicus vero praedictus super hujusmodi prorsus inficians intervenisse concordiam, instrumentum quod super hoc ecclesia Pacilianensis exhibuit, suspectum asseruit falsitatis, adjiciens quod post tempus illud Pacilianenses impleri fecerant fontes ecclesiae Pacilianensis. Porro ex parte fuit Pacilianensis ecclesiae replicatum quod instrumentum praedictum fide dignum et authenticum erat, ac etiam a Vercellensi capitulo approbatum, et transactionem quae continebatur in eo bonae memoriae Lucius papa praedecessor noster auctoritate apostolica confirmarat, sicut per ipsius authenticum apparebat. Quod autem post tempus transactionis aliquando fuerint fontes impleti, ex ignorantia facti processit; cum postmodum in thesauraria Beati Eusebii instrumentum fuerit transactionis inventum, cujus tenorem primitus ignorarant. Et quia istud specialiter in illa controversia fuit antiqua petitum, et omnia remissa fuerant a Casalensibus praeter tria praedicta, repletio fontium postmodum indebite facta non debebat Pacilianensem ecclesiam ad id praestandum in posterum obligare. Cum igitur coram patriarcha praedicto super his fuisset ab utraque parte diutius litigatum, idem visis et auditis allegationibus et instrumentis ac depositionibus testium quos pars utraque produxit, habito fratrum suorum et aliorum juris peritorum consilio, sic decrevit, ut Pacilianensis sacerdos tempore solemnis baptismi cum baptizandis pueris terrae suae ad ecclesiam Casalensem accederet, et indifferenter quoscunque pueros baptizaret oblatos, ordinandi vero de saepe dicta Pacilianensi ecclesia per vestram praesententur ad ordines; nisi forte praepositus qui pro tempore fuerit, aut capitulum a praesentatione ipsorum callide se duxerint subtrahendos; ita tamen quod clericus Pacilianensis qui esset ad ordines praesentandus, praesentatorem procurare minime teneretur, et si clericus Casalensis sine dilatione vellet accedere ad praesentandum eumdem, praesentandus cum eo accederet sine mora; quod si praesentator ire differret, ordinandus accederet sine ipso, et usque ad tempus repraesentationis exspectaret eumdem. Statuit etiam ut Pacilianenses clerici in synodo surgerent cum Casalensi praeposito, starent cum eo quandiu ipse steterit, sicut clerici Casalenses. Chrisma quoque idem praepositus Pacilianensi presbytero baptizanti sicut aliis sacerdotibus faceret ministrari, et celebrato baptismate, chrisma et oleum sanctum Pacilianenses clerici de manu praepositi reciperent saepedicti. A repletione vero fontium et aliis quae a vestra ecclesia fuerant postulata ecclesiam Pacilianensem prorsus absolvit. Propter quod ab ecclesia vestra fuit ad sedem apostolicam appellatum; et eadem prosequente appellationem emissam, bonae memoriae Clemens praedecessor noster appellationis causam Mortariensi praeposito et magistro Jacobo Papiensi canonico delegavit. In quorum praesentia partibus constitutis, magister Garganus syndicus Pacilianensis ecclesiae proposuit coram illis quod a praefata sententia ab ecclesia vestra nec prima die qua lata fuit coram praefato judice viva voce, nec postmodum infra decem dies in scriptis in ejus praesentia exstitit appellatum, et appellationem ipsam ecclesia vestra non fuerat infra tempus legitimum prosecuta. Unde ab impetitione ipsius Pacilianensis ecclesia debebat absolvi. Judices vero praedicti, visis et intellectis rationibus utriusque partis, et depositionibus testium praedictorum diligenter inspectis, praefato magistro praestante corporaliter juramentum quod a praefata sententia nec prima die nec infra decem dies, sicut superius est expressum, ab ecclesia vestra fuerat provocatum, eumdem magistrum nomme Pacilianensis ecclesiae ab impetitione Casalensis ecclesiae sententialiter absolverunt, praefatam diffinitivam sententiam confirmantes. Cum igitur saepedicti Pacilianenses per decennium et amplius praefatae sententiae paruissent, et postmodum ipsam servare temeritate propria recusassent, nos ecclesiae vestrae querela super hoc proposita coram nobis, venerabili fratri nostro Lothario Pisano archiepiscopo, tunc Vercellensi electo, nostris dedimus litteris in mandatis ut eos ad observationem ipsius sententiae per censuram ecclesiasticam, sicut justum esset, compelleret, appellationis diffugio non obstante. In cujus praesentia partibus constitutis, G. syndicus ecclesiae vestrae petiit ut praefatam sententiam a praedicto episcopo promulgatam et confirmatam per judices a sede apostolica delegatos, sicut per instrumenta publica exinde confecta plenius apparebat, faceret exsecutioni mandari. Sed pars altera proposuit ex adverso quod cum tam diffinitiva sententia quam ea quae lata exstiterat pro confirmatione ipsius, sicut nisa est probare per testes, fuerit per appellationem suspensa, praefata diffinitiva non erat exsecutioni mandanda, sed potius de causa ex integro cognoscendum. Caeterum ecclesiae vestrae syndicus objectum appellationis inficians, asseruit quod si fuisset etiam provocatum, nihilominus tamen ipsa sententia in rem transierat judicatam, cum non solum biennium, sed decennium etiam fuerit a tempore prolationis elapsum. Nec illud debebat obstare quod allegaverat pars adversa, videlicet quod lis quae speratur in consistorio principis absque damno morae manet intacta; eo quod id locum habet, si postquam ad principis venit notitiam, causae tractatum distulerit variis occupationibus praepeditus. Praeterea syndicus asseruit memoratus quod de praedictae sententiae viribus non erat amplius inquirendum, cum clerici Pacilianensis ecclesiae proprio motu in omnibus capitulis paruerint sententiae memoratae, quod nisus est testium assertione probare. At Pacilianensis praepositus id penitus negans, proposuit quod hoc verisimile minime videbatur, cum semper a longis retro temporibus in Sabbato vigilia Paschae ac Pentecostes solemne baptismum Pacilianensis ecclesia celebrarit, quod et voluit probare per testes, adjiciens quod etsi omnia vera essent quae pro vestra ecclesia fuerant allegata, parti suae tamen non debebant obesse; cum praepositus vester, vobis assentientibus, super his quae praefata sententia vel ratione alia vestrae competebant ecclesiae transegerit cum eodem, et bonae memoriae Coelestinus papa praedecessor noster transactionem super his habitam confirmarit, quasdam litteras nomine ipsius praedecessoris nostri confectas producens in medium ad suam intentionem fundandam. Ad hoc praefatus syndicus ecclesiae vestrae respondit quod hoc nec verum erat nec verisimile videbatur, cum tempore quo patriarcha praedictus praefuerat ecclesiae Vercellensi plures de clericis Pacilianensis ecclesiae suspensi fuerint pro eo quod dictam sententiam non servarant, et ab eis usque tunc id non exstiterit allegatum, firmiter asseverans instrumentum super transactione confectum et praefatas confirmationis litteras esse falsas. Verum praefatus archiepiscopus de litterarum illarum dubitans falsitate, ipsas examinandas ad nostram praesentiam destinavit cum suarum testimonio litterarum. Nos igitur litteris ipsis diligenter inspectis, ipsis rescripsimus quod eas tam ex dictamine, quod a stylo cancellariae nostrae discrepabat omnino, quam ex bulla quae fuerat extracta ex litteris aliis, et illis fraudulenter inserta, falsas esse comperimus manifeste. Porro archiepiscopus memoratus, visis et intellectis his et aliis quae hinc inde fuere proposita coram eo, et habito prudentum virorum consilio, super praemissis pronuntiavit quemadmodum dictus pronuntiaverat patriarcha, ecclesiae vestrae syndicum sententialiter ab impetitione syndici communis Pacilianensis absolvens super eo quod proposuerat quod vestra perturbarat ecclesia quasi possessionem Pacilianensis communis super suorum baptismate parvulorum. Licet autem praefati Pacilianenses a praedicta sententia postmodum appellarint, iidem tamen appellationem emissam infra biennium prosequi non curarunt, et eis non deferentibus pueros suos ad vestram ecclesiam baptizandos, juxta quod a patriarcha et archiepiscopo memoratis fuerat sententialiter diffinitum, nos super hoc ecclesiae vestrae querela recepta, venerabili fratri nostro Papiensi episcopo dedimus in mandatis ut partibus convocatis, causam audiret et appellatione remota fine debito terminaret. A quo, libello sibi oblato, ecclesiae vestrae syndicus postulavit ut cum commune Pacilianense pueros suos ad Casalensem Ecclesiam baptizandos contemnerent destinare, ipsos ecclesiastica censura compelleret ut tempore solemnis baptismi pueros suos ad eamdem ecclesiam baptizandos transmitterent, ut tenentur. Lite igitur coram eo solemniter contestata, et productis testibus, et exhibitis instrumentis, praefatus episcopus, visis et intellectis rationibus utriusque partis, et habito prudentum virorum consilio, nonobstantibus litteris quos venerabiles fratres nostri Terdonensis et Alexandrinus episcopi miserunt eidem, quasque sibi praepositus Pacilianensis ecclesiae in die tertio praesentavit, cum post impetrationem ipsarum pars Pacilianensis testitum depositiones receperit a vestra ecclesia productorum, et postulatis induciis et obtentis ad faciendos extractus et super depositionibus testium disputandum sibi sua tradiderit instrumenta, depositiones testitum et extractus, de praefatis litteris non faciens mentionem, syndicum Pacilianensem communis eorum nomine sententialiter condemnavit ut de caetero singulis annis tempore solemnis baptismi, videlicet vigilia Paschae ac Pentecostes, parvulos suos ad ecclesiam vestram mitterent baptizandos. Postmodum autem Pacilianensis praepositus suam nobis querimoniam destinavit quod Casalensis praepositus injuriabatur eidem super quadam pecuniae quantitate. Verum nos dilecto filio Raynerio subdiacono nostro Astensi canonico nostris dedimus litteris in mandatis ut causam audiret, et appellatione remota, usuris cessantibus, fine debito terminaret. Quibus in ejus praesentia constitutis, B. syndicus Pacilianensis ecclesiae oblato libello proposuit coram eo quod cum transactionem habitam inter magistrum Stephanum ecclesiae vestrae nomine et magistrum Gar. tunc syndicum Pacilianensis ecclesiae super baptismate parvulorum et capitulis aliis minime servaretis, incideratis in poenam trecentarum librarum Papiensis monetae, quae fuerat in compromisso expressa. Unde postulavit instanter ut vos compellet ad solutionem ejusdem, repetens nihilominus centum quinquaginta libras Papienses quas praefatus magister G. nomine Pacilianensis ecclesiae dederat ecclesiae vestrae pro bono pacis et expensis quas fecerat super praefatis capitulis litigando; et quod ecclesia vestra teneretur ad haec nisus est probare per testes et per publicum instrumentum. Syndicus vero ecclesiae vestrae proposuit ex adverso quod instrumentum quod idem exhibuerat, erat falsum, et contractus, qui continebatur in illo, nunquam habitus fuerat inter partes, et si habitus esset, non debebat tenere de jure, eo quod super spiritualibus, quae remitti non poterant, factus esset; nec praefatus magister ad poenam ecclesiam vestram quiverat obligare, nec etiam licitum fuerat super re transigere judicata. Judex vero praedictus, auditis his et aliis quae fuerunt proposita coram eo, et utriusque partis rationibus diligenter inspectis, praefatum ecclesiae vestrae syndicum, ipsius ecclesiae nomine, ab impetitione partis alterius super praedictae pecuniae quantitate per sententiam diffinitivam absolvit. Verum procurator praedictus postulavit a nobis ut praefatas sententias auctoritate dignaremur apostolica confirmare, ac super praemissis parti adversae perpetuum silentium imponentes, ipsos nihilominus puniremus pro eo quod instrumentis et litteris pluries in judicio fuerant usi falsis, eosque vobis condemnaremus nihilominus in expensis, revocando in irritum quod per Petracium et Morandum occasione litterarum falsarum contra Ecclesiam vestram exstiterat attentatum. Ad haec praefati procuratores Pacilianenses responderunt quod licet praefatae sententiae latae fuerint contra eos, ipsi tamen appellarant ab illis, et eaedem iniquitatem nihilominus continebant, et de dolo praesumi poterat manifeste, eo quod contra transactionem exstiterant promulgatae. Unde petebant easdem auctoritate apostolica irritari, cum instrumentum transactionis ipsius ut falsum non fuerit in judicio reprobatum; nihilominus postulantes ut, praedictis sententiis nonobstantibus, transactionem eamdem, quae fuerat poena pecuniaria et sacramenti religione firmata, faceremus servari, per quam Pacilianenses et eorum ecclesia ab ecclesiae vestrae subjectione reddebantur immunes. Procurator vero vester proposuit ex adverso quod de juribus sententiarum illarum non erat de caetero inquirendum, cum in rem jam transierint judicatam, et licet pars adversa, sicut asserit, a sententia Mortariensis praepositi et ejus conjudicis appellarit, nihilominus tamen per decennium et amplius ipsi Pacilianenses praefatae sententiae paruerunt, propter quod et appellationi suae ac transactioni, si qua facta exstitit, renuntiasse videntur. Praeterea cum de instrumento transactionis archiepiscopus cognoverit memoratus, et eo nonobstante pronuntiaverit contra ipsos, illud merito praesumitur reprobasse; et si ab ipsius, ut asserunt, sententia provocarunt, appellationem tamen infra biennium non fuerunt postmodum prosecuti. Sed a sententia praefati Papiensis episcopi eis licuit appellare, quia cum jam secundo appellaverint, sicut dicunt, in eadem causa ipsis provocare, tertio non licebat: contra quos etiam subdiaconus memoratus, ad quem ipsi nostras litteras impetrarant, super transactione praedicta sententiam promulgavit, ab impetitione ipsorum vestram ecclesiam absolvendo. Procuratores vero Pacilianenses replicarunt quod appellationem quam emiserant a sententia quam praefatus archiepiscopus tulerat contra eos infra tempus legitimum fuerant prosecuti, sed eodem impediente archiepiscopo, qui tunc temporis apud sedem apostolicam morabatur, non potuerunt aliquid impetrare. Unde quia lis inferri sperabatur in consistorium principis, sine damno morae morabatur intacta. Praeterea cum praesentiam judicis formidarent pro falsitate in judicio deprehensa, et timor talis existeret qui cadere poterat in constantem, a prosecutione appellationis ipsius merito poterant excusari. Ad haec autem procurator vester respondit non esse verisimile quod infra biennium appellationem prosequi nequivissent, quia licet aliquando princeps exstiterit occupatus, non tamen consuevit instantibus justitiam denegare; nec metum quem ob vitium falsitatis incurrebant allegare valebant, cum iidem hujusmodi incusserant, sibi metum, nec ex eo erant aliquatenus excusandi unde debebant potius condemnari. Nos igitur, his et aliis diligenter auditis quae partes coram nobis proponere voluerunt, de consilio fratrum nostrorum praedictas sententias, qua manifeste cognovimus esse justas, decrevimus confirmandas. Nullo ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IV Non. Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXVIII. EPISCOPO ET CUSTODI ARGENTINENSI. Ne vulgaria judicia exerceantur a presbyteris. (Laterani, V Id. Januarii.) Licet apud judices saeculares vulgaria exerceantur judicia, ut aquae frigidae, vel ferri candentis, sive duelli, hujusmodi tamen judicia Ecclesia non admisit; cum scriptum sit in lege divina: Non tentabis Dominum Deum tuum (Deut. VI). Hoc igitur observato, circa purgationem Reimboldi latoris praesentium, qui super haeretica pravitate asseritur infamatus, taliter procedatis quod morbus iste, qui serpit ut cancer, per vestram sollicitudinem circumspectam perfecte curetur; ita quod eum nec iniquum gravet judicium, nec misericordia dissoluta confundat.

Datum Laterani, V Idus Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXXXIX. P. PRAEPOSITO EBREDUNENSI SUBDIACONO NOSTRO Recipitur sub protectione B. Petri (Laterani, IV Id. Januarii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc. Eapropter, dilecte in Domino fili, etc., usque inclinati, personam tuam cum omnibus bonis tam ecclesiasticis quam mundanis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis dante Domino poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem praeposituram et canonicam Ebredunensis ecclesiae cum pertinentiis suis, sicut eas juste possides et quiete, auctoritate tibi apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IV Idus Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXL. P. SUBDIACONO NOSTRO PRAEPOSITO, ET CAPITULO EBREDUNENSI. De supplenda negligentia praelatorum. (Laterani, IV Id. Januarii.) Postulastis per sedem apostolicam edoceri ut cum ad vos simul et archiepiscopum vestrum donatio praebendarum ecclesiae vestrae pertineat, utrum praebendae vacantis donatio penes archiepiscopum ipsum remaneat, si eam infra semestre tempus neglexeritis pariter ordinare. Ad quod vobis breviter respondemus quod cum vos et idem archiepiscopus infra tempus praescriptum negligentes existitis circa collationem vocantium praebendarum, sicut nec ab illo ad vos, ita nec a vobis ad illum potestas devolvitur conferendi, sed secundum statuta Lateranensis concilii ad superiorem transit donatio earumdem; nisi forte archiepiscopus, non ut praelatus, sed ut canonicus, vobiscum jus habeat conferendi; et in hoc casu, si dolose forsitan impedierit, dolus ei suffragari non debet.

Datum Laterani, IV Idus Januarii, pontificatus nostri anno quartodecimo.

CXLI. ABBATI ET CONVENTUI CORBEIENSI. Confirmatur quaedam sententia. (Laterani, II Kal. Januarii.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus, etc., usque assensu, sententiam diffinitivam quam pro vobis contra nobilem virum W. advocatum Bethuniae super quibusdam talliis et exactionibus quas dictus advocatus indebite vestris hominibus imponebat, dilecti filii Sancti Martini de Gemellis et Sancti Acheloi abbates et praecentor Ambianensis, a nobis judices delegati, exigente justitia protulerunt, sicut est justa, nec legitima provocatione suspensa, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Kal. Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLII. UNIVERSIS EPISCOPIS IN QUORUM EPISCOPATIBUS MALEFACTORES CORBEIENSIS MONASTERII COMMORANTUR. Adversus malefactores monasterii Corbeiensis. Quanto amplius Corbeiense monasterium ad jus et proprietatem sacrosanctae Romanae Ecclesiae noscitur pertinere, et specialius ad ejus curam respicit et tutelam, tanto ad defensionem et conservationem ipsius propensiori cura nos oportet intendere, et ejus jura illibata et integra conservare. Inde est quod universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus illos parochianos vestros qui possessiones et bona praefati monasterii auferre praesumpserint et ea temerarie molestare, cum omni studeatis diligentia convenire ut et ablata restituant et ab eorum molestia et infestatione desistant. Quod si juxta commonitionem vestram facere forte contempserint, eos usque ad condignam satisfactionem censura ecclesiastica arceatis.

Datum Laterani, III Non. Decemb., pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLIII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI MAGLORII PARISIENSIS. Ne quid exigatur pro installatione abbatis. Cum ex injuncto nobis apostolatus officio Ecclesiarum omnium sollicitudinem gerere teneamur, ea corrigere nos oportet quae interdum contra sacrorum canonum sanctiones in eis per ipsarum ministros improvide attentantur. Sane ad audientiam nostram vobis referentibus est delatum quod cum abbatem vestrum contingit de novo in sede, prout moris est, collocari, archidiaconus Parisiensis pro installatione ipsius centum solidos Parisiensis monetae a vobis nititur extorquere, hujusmodi exactionem in jus annuum convertendo. Quia igitur talis exactio est rationi contraria et sanctorum Patrum institutionibus inimica, ne id de caetero attentetur, auctoritate praesentium districtius inhibemus. Nulli ergo . . . inhibitionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterai, III Non. Octob., pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLIV. PRIORI GRANDI MONTENSI. Confirmantur quaedam statuta (Laterani, IV Id. Januarii.) Cum quaedam capitula in authentico nostro contenta per litteras tuas, quae coram nobis recitatae fuerunt, ad majorem duxeris evidentiam exponenda, nos attendentes te illa et intellexisse fideliter et salubriter explanasse, devotioni tuae praesentium auctoritate mandamus, quatenus ipsa secundum expositionem hujusmodi facias observari. Ad majorem vero cautelam expositiones illas de verbo ad verbum praesenti scripto jussimus adnotari; quarum tenor est talis. Quia de pulsatione ad collationem prima fiebat quaestio, taliter videtur determinare privilegium, quod procurator domus secundum tenorem mandati apostolici debet propria manu pulsare, cum in domo praesens fuerit, hora statuta a priore; nisi infirmitas corporis manifesta vel necessitas inevitabilis ipsum detinuerit, ne collationi valeat interesse. Si vero interesse nequiverit, alius conversus, quem prior statuerit, pulset hora statuta. Ita siquidem ut de negligentia jure non valeant reprehendi. Prior autem clericum instituet qui procuratori vel alteri converso hora statuta praecipiat ut pulsetur; vel si clericus negligens fuerit, hoc idem injungat alius clericus loco ejus. Per quod manifeste datur intelligi quod clericus auctoritatem habet injungendi converso ut pulset hora statuta, vel si forte hora transierit, conversus tenetur pulsare ad denuntiationem clerici sine dilatione qualibet vel quaestione; et si quilibet horum negligens fuerit vel contemptor, de mandato summi pontificis tanquam transgressor puniatur. Visitatores computationes audiant de receptis pariter et expensis, eo modo quo prior computationes consuevit audire, quem modum, quamvis satis notus sit universis, plane coram omnibus in capitulo generali exposuimus. Si clericis placuerit ut exeant ad laborem, cum conversis exeant, et cum eis pariter revertantur; sed semper hebdomadarius in cella remaneat, cujus nomine intelligimus interiorem ambitum vel clausuram, vel, si clausura non fuerit, loca adjacentia officinis. Si vero clerici vel conversi excesserint exeundo, quod intelligimus si nimis frequenter et sine causa honesta, in capitulo proclamentur a clerico vel converso, et per hebdomadarium regulariter et rationabiliter judicentur. Caetera vero expositione aliqua indigere non videntur cum mutationes clericorum de voluntate prioris cum consilio clericorum discretorum fieri debeant, et cum mutati fuerint, nihil prorsus secum ferre debeant nisi pannos simplices, nec Scripturam, nec quodlibet aliud, nec conversi pariter sine speciali permissione vel mandato prioris, cum, sicut aperte sonat privilegium, nihil sibi proprium debeant vindicare. Quia vero computationis capitulum, fili prior, minime fuit in tuis litteris explanatum, illud nos in aliis litteris nostris plenius duximus explanandum.

Datum Laterani, IV Idus Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLV. PRIORI ET CONVENTUI GRANDIMONTENSI. Super reformatione ejusdem monasterii. (Laterani, XI Kal. Januarii.) Venientes ad apostolicam sedem aliqui clerici de quibusdam cellis ordinis vestri nobis proponere curaverunt quod in multis statuta vestri ordinis violantur; propter quod scandalum oritur inter fratres, et rixae ac contentiones exinde oriuntur. Nos autem, quia ipsos tu, fili prior, sicut per tuas litteras intimasti, excommunicationis vinculo innodaras, ut super his quae proponebant melius instrui valeremus, eisdem beneficium fecimus absolutionis impendi, mandantes ut eos in locis suis recipi facias salva ordinis disciplina. Volentes igitur ut si qua in ecclesia vestra corrigenda sunt, in melius corrigantur, venerabili fratri nostro archiepiscopo Bituricensi e dilectis filiis de Pratea et de Varenis abbatibus Cisterciensis ordinis Bituricensis dioecesis dirigimus scripta nostra, ut ad vestram ecclesiam accedentes, quae ibidem invenerint contra regulam deformata, nostra freti auctoritate sublato appellationis obstaculo studeant reformare, contradictores censura ecclesiastica compescendo. Tales itaque vos in his exhibere curetis quod zelari merito videamini vestri ordinis honestatem, et hujusmodi contentiones et rixae penitus sopiantur, quia servos Dei non oportet, secundum Apostolum, litigare. Illud autem quod in rescripto nostro de computatione annis singulis facienda conditionaliter dicitur, intelligi volumus absolute nihilominus injungentes ut clericus sive laicus de ordine vestro, quem constiterit in canonem latae sententiae incidisse, tanquam excommunicatus ab omnibus evitetur donec per hebdomadarium sacerdotem vel per te, fili prior, fuerit absolutus.

Dutum Laterani, IX Kal. Januarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLVI. PATRIARCHAE ALEXANDRINO. Consolatur captivos Christianos. (Laterani, XV Kal. Februarii.) Gratum gerimus et acceptum, et fraternitatem tuam dignis in Domino laudibus commendamus, quod, sicut ex litteris tuis nobis directis accepimus, circa illos qui Alexandriae ac Babyloniae sunt captivi diligentiam adhibes pii patris, et ad liberationem ipsorum impendis operam diligentem; et ne periculum negationis incurrant, nobis humiliter supplicasti ut calamitates eorum et angustias quas sustinent attendentes, pro liberatione ipsorum fratribus militiae Templi et Hospitalis necnon regibus et principibus orientalis provinciae scribere dignaremur. Nos autem, qui cum Apostolo dicere possumus; Quis infirmatur, et ego non infirmor, quis scandalizatur, et ego non uror? (II Cor. XI) etsi in tribulationibus eorumdem paterno compatiamur affectu, in eo tamen consolationem recipimus qui secundum Apostolum Pater misericordiarum et totius consolationis est Deus, qui nos in omni tribulatione nostra misericorditer consolatur, illud in eis sperantes implendum quod veritas, quae mentiri non novit, in Evangelio protestatur: Beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum coelorum. Beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Matth. V). Sane habito super hoc cum fratribus nostris diligenti tractatu, petitionem tam tuam quam captivorum ipsorum favore perpendimus apostolico prosequendam, venerabili fratri nostro patriarchae Hierosolymitano apostolicae sedis legato nostris dantes litteris in mandatis quatenus ex parte tam nostra quam sua praescriptos fratres ac reges et principes in nomine Domini exhortetur, consulendo fideliter et efficaciter inducendo ut ad redemptionem illorum per congruam commutationem intendant, et contra persecutores fidei Christianae his pro fide Christi potentibus armis utantur quibus utique Dominus vim suae virtutis creditur facilius impensurus, cumque hoc acceptabile opus populus intellexerit Christianus, ad subventionem eorum liberalius suas manus extendat, et nos, si devote fuerimus exauditi, debeamus eos in petitionibus suis plenius exaudire; quidquid autem super hoc actum fuerit idem patriarcha nobis non differat intimare; ut per suam relationem instructi, juxta quod nobis divina suggesserit inspiratio, procedamus. Cum igitur tanquam aurum in fornace Dominus suos probet electos, fraternitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica scripta mandantes quatenus captivos ipsos efficaciter exhorteris ut non deficiant in tribulationibus suis, quia non sunt condignae passiones hujus temporis ad futuram gloriam quam in nobis Apostolus asserit revelandam; et fidelis est Deus, qui eosdem supra id quod possunt tentari minime patietur, sed faciet cum tentatione proventum, ut valeant sustinere. Id enim quod in praesenti sustinent, est utique momentaneum, sed in eis pondus aeternae gloriae operatur, si tamen usque in finem viriliter in incoepto certamine duxerint persistendum, quia si legitime consummaverint bonum certamen quod hactenus certaverunt, de reliquo ipsis corona justitiae reponetur. Quaedam autem de ipsis audimus quae cum dolore referimus et pudore, quia ipsi nonnulla committunt impia et nefanda, per quae non solum divinam majestatem offendunt, verum etiam apud incredulos Christianam religionem infamant, propter quod maxime circa liberationem ipsorum supernae miserationis retardatur effectus, a quibus tu eos salubribus monitis et consiliis studeas revocare, talem te ipsum in servitute divina satagens exhibere, ut ab his qui sunt intus et ab his qui sunt foris bonum habere testimonium merearis. Caeterum, sicut nobis scripsisti, praefati captivi non habent nisi quemdam vetulum sacerdotem qui eis possit ministrare divina. Unde fraternitatem tuam humiliter rogaverunt ut unum ex ipsis in ecclesiasticis ministeriis eruditum in diaconum promoveres, quod tu sine nostra licentia facere noluisti. Nos autem ut in hoc eorum adimpleas desiderium suademus, ordinandi eum tibi liberam concedentes auctoritate apostolica facultatem.

Datum Laterani, XV Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLVII. PATRIARCHAE HIEROSOLYMITANO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De commutatione captivorum. (Laterani. Id. Januarii.) Recepimus litteras doloribus plenas et miseriis cumulatas quas apostolatui nostro miserunt venerabilis frater noster patriarcha Alexandrinus et qui Alexandriae sunt captivi, aerumnas et pressuras quas sustinent exponentes, et postulantes suppliciter cum gemitu et moeror quatenus ad liberationem eorum misericorditer intendamus, inducendo fratres Templi et Hospitalis ac reges et principes Orientalis provinciae ut per commutationem captivorum ad liberandum illos inclinent animos cum effectu; ne propter acerbitatem poenarum quas longo tempore sunt perpessi apostatare cogantur, cum prompto sint spiritu parati tantum illis exhibere servitii quantum solet eisdem ab infidelibus captivis impendi; nihil amplius postulantes ab eis quam quod ipsi sunt soliti hujusmodi exhibere captivis, ut saltem hoc modo periculum negationis evadant. Nos autem super hoc habito cum fratribus nostris diligenti tractatu, petitionem eorum favore perpendimus apostolico prosequendam, cum ipsi pro defensione fidei Christianae captivitatem incurrerint et teneantur quasi pro Christo captivi, qui fidelibus suis dicturus est in judicio: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab origine mundi; quia in carcere eram, et venistis ad me, quandiu enim fecistis hoc uni de fratribus meis minimis, mihi fecistis (Matth. XXV). Et econtra dicturus est reprobis: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum qui paratus est diabolo et angelis ejus (ibid.). Quasi diceret manifestius: Qui quempiam meorum fidelium a carcere liberaverit, et ego illum eripiam ab inferno, ne cum diabolo et angelis ejus perpetuo crucietur in igne gehennae, sed cum angelis sanctis in regno Dei perenniter glorietur. Cum ergo captivis hoc humanitatis solatium et ex officio charitatis et ex praecepto Domini debeatur, transgressores profecto videntur qui nolunt, cum possint, ad redemptionem intendere captivorum, pro qua secundum constitutiones canonicas et legitimas distrahi debent ecclesiastica bona, quae in aliis casibus alienari non licet. Verendum est enim ne secundum Apostolum non sint justitiae divinae subjecti, si qua forsitan contra hoc suam justitiam statuerunt, legem Dei propter traditiones hominum dimittentes, volendo plus rebus consulere quam personis, pecunias magis quam animas diligentes, quod irrefragabili videtur argumento convinci, si certe quos liberant pro pecuniis acquirendis, nolent pro redimendis fratribus liberare. Cupientes igitur utrorumque providere saluti, fraternitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica scripta mandantes quatenus ex parte tam nostra quam tua praescriptos fratres ac reges et principes in nomine Domini exhorteris, consulendo fideliter et efficaciter inducendo ut ad redemptionem illorum per congruam commutationem intendant et contra persecutores fidei Christianae his pro fide Christi potentibus armis utantur quibus utique Dominus vim suae virtutis creditur facilius impensurus, cumque hoc acceptabile opus populus intellexerit Christianus, ad subventionem eorum liberalius suas manus extendant, et nos, si devote fuerimus exauditi, debeamus eos in petitionibus suis plenius exaudire. Quidquid autem super hoc actum fuerit nobis non differas intimare; ut per tuam relationem instructi, juxta quod nobis divina suggesserit inspiratio procedamus.

CXLVIII. UNIVERSIS CAPTIVIS IN ALEXANDRIA ET BABYLONIA CONSTITUTIS. Super eodem. (Laterani, XIV Kal. Februarii.) Recepimus litteras doloribus plenas et miseriis cumulatas quas tam vos quam venerabilis frater noster Alexandrinus patriarcha nostro apostolatui direxistis, aerumnas et pressuras, etc., in eumdem fere modum ut in superiori quae mittitur patriarchae Hierosolymitano, usque periculum negationis evadant. Nos autem, qui cum Apostolo dicere possumus: Quis infirmatur, etc., in eumdem fere modum ut in superiori quae mittitur patriarchae Alexandrino usque. Cum igitur tanquam aurum in fornace Dominus suos probet electos, universitatem vestram monendam duximus et hortandam quatenus non deficiatis in tribulationibus vestris, etc., usque supernae miserationis retardatur effectus, a quibus vos sub obtestatione divini judicii obsecramus penitus abstinere, ne per vos inter gentes sanctum nomen Domini blasphemetur. Alioquin frustra profecto vel a Deo misericordiam vel a nobis solatium exspectatis.

Datum Laterani, XIV Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CXLIX. MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE CHRISTI IN RIGA. Differt erectionem episcopalis sedis. (Laterani, VIII Kal. Februarii.) Gratias eximias bonorum omnium referimus largitori quod conatus vester contra barbaras nationes inutilis non existit, sed de die in diem in vestris manibus prosperatur; ita ut gressus vestros Domino dirigentes, plures vobis subjeceritis ex eisdem, et ad unum adduxeritis cultum Dei, recepto baptismatis sacramento. Verum dilectus filius . . . confrater vester lator praesentium a nobis cum instantia postulavit ut in terris illis quas vobis nuper divina praeeunte clementia subjugatis dignaremur episcopum ordinare. Sed preces ipsius, cum arduum sit negotium, non duximus protinus admittendas; quin potius usque ad tempus exspectandum providimus opportunum; universitatem vestram monentes et exhortantes attentius quatenus in Domino confortemini et in potentia virtutis ipsius, praelia Domini viriliter pugnaturi; scientes quod nostrum vobis non deerit auxilium in quibus cum Domino viderimus expedire.

Datum Laterani, VIII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CL. ABBATI SANCTI VICTORIS PARISIENSIS. Interpretatur quoddam privilegium eidem abbati concessum. (Laterani, X Kal. Februarii.) Sicut ex litteris tuis nuper accepimus, cum olim ex parte dilectorum filiorum scholarium Parisiensium nobis fuerit humiliter supplicatum ut cum interdum eorum aliqui ex mutua injectione manuum in canonem incidant sententiae promulgatae, pro qua sine gravi dispendio, et praesertim sine scholastici studii detrimento, non possent ad apostolicam sedem accedere, super hoc dignaremur eisdem misericorditer providere, nos tibi dedimus in mandatis ut cum esses a talibus requisitus, anctoritate nostra suffultus juxta formam, Ecclesiae absolutionis eis munus impenderes, et injungeres ipsis quod hujusmodi consuevit injungi, nisi forsan tam gravis esset et enormis excessus quod merito propter eum deberent ad sedem apostolicam laborare. Tu vero quorumdam consilio asserentium beneficia principum latissime fore interpretanda, scholaribus Parisiensibus qui inciderant in hujusmodi canonem quocunque loco, injiciendo temere manus in clericos violentas juxta formam praescriptam absolutionis beneficium impendisti. Nos igitur his auditis de tua non potuimus prudentia non mirari, quod ad sic intelligendum litteras nostras tuum animum inclinasti, cum in eisdem litteris non dicatur inciderint, sed incidant in canonem sententiae promulgatae; ut de illis solis intelligatur scholaribus qui Parisiis existentes hujusmodi committunt excessum. Quocirca praesentium tibi auctoritate mandamus quatenus scholares illos absolvere de caetero non praesumas qui alibi quam Parisiis taliter deliquerunt sciens quod illi pro absolutis haberi non debent quos alibi delinquentes quam Parisiis absolvisti cum de talibus nullam acceperis potestatem.

Datum Laterani, X Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLI. DECANO ET CAPITULO BEATI ANIANI. Quis residere censendus sit. (Laterani, XIII Kal. Februarii.) Sicut exhibita nobis ex parte vestra petitio declaravit, ecclesia vestra occasione cujusdam consuetudinis perversae ibidem hactenus observatae debito canonicorum servitio saepius defraudatur. Cum enim Ph. quondam decanus et capitulum ipsius ecclesiae statuissent ut illi tantum praebendarum suarum integre perciperent redditus qui assiduum impenderent eidem ecclesiae famulatum, adjungentes insuper quod tantam illi diceretur et esset assiduus qui eidem soli ecclesiae canonici servitium exhiberet. se servaturos haec omnia praestito juramento firmantes, nonnulli vestrum exinde occasione fraudulenter assumpta, cum extra civitatem Aurelianensem frequenter moram faciant longiorem, ita quod per totum annum continuo vel interpolatim, dierum numero computato, nec etiam per tres menses ecclesiae serviunt memoratae, integre fructus suarum percipiunt praebendarum, dicentes se juxta statutum praefatum assiduitatem servitii ecclesiae impendisse. Verum postulastis a nobis ut nulli canonicorum vestrorum praebendae suae fructus nisi per dimidium annum ad minus, dierum numero interpolatim vel continue computato, residentiam in Ecclesia vestra fecerit, persolvatis; cui etiam nisi matutinalibus horis vel missarum solemniis seu vespertinis laudibus personaliter interfuerit, dies inutiles computentur. Nolentes igitur Ecclesiae vestrae tantum sustinere gravamen, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus id de caetero inter vos firmiter observetur. Salvo in omnibus apostolicaesedis mandato.

Datum Laterani, XIII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLII. ABBATI SANCTI SALVATORIS DE BREDA GERUNDENSIS DIOECESIS, ET MAGISTRIS VITALI SUBDIACONO NOSTRO ET ARNALDO CANONICIS ILERDENSIBUS. Delegat correctionem monasterii S. Cucufatis. (Laterani, Kal. Februarii.) Cum B. monachus monasterii Sancti Cucufatis et procurator abbatis et monachorum ejusdem monasterii ad nostram praesentiam accessissent, eis dilectum filium nostrum Petrum tituli Sanctae Caeciliae presbyterum cardinalem concessimus auditorem. Coram quo monachus proposuit antedictus quod cum ad venerabiles fratres nostros Gerundensem et Vicensem episcopos et sacristam Gerundensem a nobis litteras impetrassent, ut ipsi ad dictum monasterium personaliter accedentes ibidem corrigerent quae tam in capite quam in membris corrigenda viderent, ipsi accedentes ad locum, et litteris nostris in conventus audientia communi perlectis, praestari sibi juramenta de dicenda veritate super statu monasterii exegerunt. Abbas vero et monachi tria objecerunt mendaciter contra ipsum, videlicet quod excommunicationis vinculo tenebatur, nec super objectis abbatem praemonuerat et conventum, et quod ante praescientiam litterarum suos contra ipsum nuntios ad nostram praesentiam destinarant, et se ac monasterium sub nostra protectione ponentes, ne contra ipsos procederent, appellarunt. Quorum appellationi cum unus eorum, videlicet Vicensis episcopus, detulisset, duo reliqui attendentes appellationem fuisse in litteris nostris inhibitam, in eos, quia jurare nolebant, excommunicationis sententiam protulerunt, ipsos excommunicatos per venerabilem fratrem nostrum Barchinonensem episcopum dioecesanum eorum facientes per Barchinonensem dioecesim nuntiari. Deinde sex de monachis excommunicationis sententiam metuentes, coram praedictis episcopo et sacrista Gerundensibus, dicto Vicensi episcopo appellationi interpositae deferente, de dicenda veritate super statu monasterii juraverunt: quorum aperiri depositiones instanter idem monachus et puniri abbatem et monachos, quia excommunicati divina celebraverant, postulabat. Procurator vero abbatis et conventus proposuit ex adverso quod idem monachus non erat aliquatenus audiendus, cum propter excessus suos sententiam excommunicationis incurrerit prius etiam quam inquisitionis litteras impetrasset, quod ipsi abbas et conventus tunc coram dictis inquisitoribus probavissent, nisi fuisset eis audientia denegata. Ostendebat insuper procurator praedictus charissimi in Christo filii nostri Petri Aragonum regis illustris et venerabilis fratris nostri Terraconensis archiepiscopi et aliorum episcoporum litteras, qui monasterium ipsum de hospitalitate, abbatem vero de honestate vitae ac multa providentia tam circa spiritualia quam temporalia plurimum commendabant. Idem quoque B. monachus ab auditore interrogatus eodem, non negavit abbatem tulisse sententiam excommunicationis in ipsum, licet eam asseruerit post appellationem ad nos legitime interpositam esse latam. Propter quae idem procurator postulabat instanter ut quidquid a praedictis duobus inquisitoribus post appellationem ad nos legitime interpositam factum fuerat cassaretur. Econtra idem B. monachus excommunicationem a procuratore abbatis sibi non posse objici replicabat, cum idem abbas triplici esset excommunicationis vinculo innodatus. His igitur omnibus fideliter nobis ab eodem auditore relatis, perlectis quoque attestationibus et inspectis, quia per eas nihil contra abbatem efficaciter probabatur, attendentes quod inquisitores praefati post appellationem ad nos legitime interpositam processissent auctoritate litterarum, quas dictus excommunicatus tacita subripuerat veritate, processum cassavimus eorumdem, memoratas attestationes destrui facientes. Verum ne curam praedicti monasterii negligere videamur, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ad ipsum monasterium personaliter accedentes, corrigatis, appellatione remota tam in capite quam in membris, quae secundum Deum et instituta canonica ibidem inveneritis corrigenda, et statuatis quod regulare fuerit et honestum, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram eamdem sublato appellationis obstaculo compescentes. Ad haec praefatum monachum, si absque scandalo fieri poterit, faciatis recipi, salva ordinis disciplina, in monasterio antedicto. Alioquin ipsum in alio monasterio ejusdem ordinis collocetis. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLIII. ELECTO ET PRAEPOSITO COLOCENSIBUS. Confirmatur electio praepositi Cibiniensis. (Laterani, XVI Kal. Februarii.) Sicut dilectus filius magister R. nobis exponere procuravit, charissimus in Christo filius noster Ungariae rex illustris ipsum ad praeposituram Cibiniensem duxit canonice praesentandum. Verum quia praepositura eadem ad nos in spiritualibus nullo pertinet mediante, nobis humiliter supplicavit ut sibi eam in his quae ad nos pertinent conferremus. Nos autem quod per dictum regem factum canonice fuerat approbantes, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus dictum R. in eadem praepositura instituere auctoritate apostolica procuretis.

Datum Laterani, XV Kal. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLIV. ILLUSTRI REGI CASTELLAE. Consolatur eum in tribulatione sua, et dat indulgentias. (Laterani, II Non. Februarii.) Cum personam tuam inter Catholicos reges speciali diligamus in Domino charitate, in his quae secundum Deum requiris a nobis favorem tibi apostolicum libenti animo impertimur. De infortuniis ergo quae nuper serenitati regiae acciderunt paterno tibi condolemus affectu. Et ut favorem apostolicum excellentiae regiae sentias non deesse, juxta petitionem tuam et instantiam dilecti filii Segobiensis electi nuntii tui, qui circa promotionem ejusdem negotii exstitit sollicitus et attentus, archiepiscopis et episcopis, per regnum Franciae ac Provinciam constitutis, nostris damus litteris in mandatis ut subditos suos sedulis exhortationibus moneant et inducant, in remissionem omnium peccatorum ex parte Dei et nostra vere poenitentibus injungentes, ut cum Saracenis in octavis Pentecosten proximo adfuturis campestre bellum indixeris, in hoc tibi necessitatis articulo succurrentes, necessarium impendant auxilium in rebus pariter et personis, ut per haec et alia quae fecerint, coelestis regni gloriam consequantur. Pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos qui propria devotione undecunque processerint ad idem opus fideliter exsequendum. Monemus igitur serenitatem regiam et hortamur quatenus totam spem tuam ponens in Domino Deo tuo, te humilis coram ipso, qui gratiam suam dat humilibus, et reddit retributionem superbis; quia potens est ut te faciat de inimicis crucis Christi magnifice triumphare. Caeterum quia nunc fere totus mundus turbatus est et positus in maligno, consulimus et monemus ut si competentes treugas inveneris, ipsas recipias, donec opportunius tempus adveniat quo ipsos valeas securius expugnare.

Datum Laterani, II Nonis Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLV SENONENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS. Super eodem. (Laterani, II Kal. Februarii.) Recepimus litteras dolore plenas et timore non vacuas quibus charissimus in Christo filius noster Aldephonsus rex Castellae illustris significare curavit quod Saraceni hoc anno intrantes Hispaniam in multitudine gravi, quoddam castrum Cisterciensis ordinis fratrum, quod Salvaterra vocatur, hostiliter obsederunt, quod bellicis machinis infestantes ad ultimum occuparunt. Attendens ergo praefatus rex quod nisi eis campestri bello fortiter resistatur, ipsi tum propter innumerabilem multitudinem personarum, tum propter irruptionem machinarum durissimam, universas munitiones suae possint nefandae subjicere ditioni, campestre illis bellum indixit in octavis Pentecosten proximo adfuturis, eligens mori potius quam Christianae gentis mala videre. Unde nobis humiliter supplicavit quatenus ei necessarium faceremus auxilium impertiri per catholicae fidei professores. Nos igitur pium ejus propositum in Domino commendantes, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus subditos vestros sedulis exhortationibus moneatis, in remissionem omnium peccatorum ex parte Dei et nostra vere poenitentibus injungentes, ut ei praescripto termino in hoc necessitatis articulo succurrentes, necessarium impendant auxilium in rebus pariter et personis; ut per haec et alia bona fecerint, coelestis regni gloriam consequi mereantur. Pari quoque remissione gaudere concedimus peregrinos, qui propria devotione, undecunque processerint ad idem opus fideliter exsequendum. Taliter autem studeatis exsequi quod mandamus ut sollicitudo vestra clareat in effectu, nosque devotionem vestram valeamus merito commendare.

Datum Laterani, II Kalend. Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

Cum Jacobus et Marcus viduas matres haberent, uterque matrem alterius duxit legitime in uxorem, et prolem suscepit ex ipsa. Quaeris igitur utrum filius et filia sic suscepti possint adinvicem matrimonialiter copulare. Nos autem breviter respondemus, quod cum inter eos consanguinitas primi et secundi gradus existat, legitime conjungi non possunt.

CLVI. ILLUSTRI REGI HUNGARIAE. De concordia inter Ecclesias Strigoniensem et Colocensem. (Laterani, II Id. Februarii.) Illa e, fili charissime, charitatis praerogativa diligimus, cum inter alios mundi principes erga personam nostram et sacrosanctam Romanam Ecclesiam devotissimum te sciamus, quod preces et petitiones ex parte tua nobis oblatas intendimus libenter admittere, quantum cum nostra possumus honestate. Inde siquidem fuit quod venerabilem fratrem nostrum Vesprumiensem episcopum ad sedem apostolicam accedentem paterna benignitate suscepimus, et quae tam per eum quam per tuas nobis litteras intimasti pleno concepimus intellectu. Qui denique inter caetera proposuit coram nobis, quod cum de pace perpetuo statuenda inter Strigoniensem et Colocensem Ecclesias diu fuerit te mediante tractatum, tandem venerabilis frater noster Strigoniensis archiepiscopus de consensu et voluntate suffraganeorum Strigoniensis Ecclesiae, videlicet Agriensis, Georiensis, et praefati Vesprumiensis episcoporum ex parte una, et dilectus filius Colocensis electus de voluntate suffraganeorum Colocensis Ecclesiae, Waradiensis videlicet, Cenadiensis, et Ultrasilvani episcoporum ex altera, in certam formam concordiae devenerint, quam per praefatos Georgiensem et Vesprumiensem episcopos redigi mandaverunt in scriptis, cum illam in scriptis redactam in medium produxissent, et super ea fuisset diutius disputatum, tandem ita correcta exstitit et conscripta quod eam pars approbavit utraque, et tam Strigoniensis archiepiscopus quam Colocensis electus cum Ecclesiarum suarum suffraganeis ad sancta Dei Evangelia juraverunt quod formam pacis quae continebatur in illo scripto posito coram eis firmiter observarent, et laborarent ad hoc nihilominus bona fide ut nos compositionem confirmaremus eamdem. P. quoque Quinquecclesiensis praepositus, ab episcopo suo missus pro eo, et Benedictus praepositus Sancti Thomae, nec non et Jacobus scholasticus Strigoniensis pro capitulo ejusdem Ecclesiae, a quo sub debito juramenti se asseruerunt habere mandatum, et Hubaldus Posoniensis praepositus juraverunt etiam illud idem. Pro Colocensi vero Ecclesia Jacobus Colocensis et Hosmundus Sancti Laurentii praepositi praestiterunt consimile juramentum. Unde praefatus episcopus ex parte tua nobis humiliter supplicavit ut compositionem eamdem, quam sigillorum praedictorum electi et Waradiensis, Cenadiensis, Ultrasilvani, Agriensis, et ipsius Vesprumiensis episcoporum, nec non capitulorum Colocensis et Bachiensis nobis exhibuit munimine roboratum, auctoritate dignaremur apostolica confirmare; cujus tenor talis est.

« In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Haec est forma pacis inter Strigoniensem et Colocensem archiepiscopos. Prima coronatio regum Hungariae specialiter spectat ad solam Strigoniensem Ecclesiam. Verumtamen si Strigoniensis archiepiscopus non posset vel malitiose nollet regem coronare, vel Strigoniensis Ecclesia vacaret, coronet regem Colocensis, nullum ex tali coronatione jus sibi vindicando in prima coronatione. Secunda coronatio ei deinceps aequaliter pertineat ad utramque. De proventu monetae decima pertineat ad Ecclesiam Strigoniensem, ubicunque in regno Hungariae cudatur. Quod si cudi desierit generalis moneta totius Hungariae, quidquid loco generalis monetae successerit, decimam habeat Strigoniensis Ecclesia. Strigoniensis archiepiscopus renuntiat omni jurisdictioni et juri spirituali quod habebat vel habere videbatur in provincia Colocensi; praeter decimam monetae, si ibi contingeret fabricari. Judicium officialium domus regiae quilibet episcopus habeat in sua parochia. Exhibitio sacramentorum regibus et reginis et eorum liberis tam ad ipsos archiepiscopos quam ad alios episcopos in suis parochiis pertineat pro voluntate regis. In omnibus aliis utrique Ecclesiae jura sua conserventur illaesa et consuetudines antiquae. Si qua autem privilegia vel rescripta quandocunque prolata fuerint contra hanc formam, vires non habeant, salva in omnibus auctoritate apostolica. Quod si papa non approbaverit, res sit in eo statu in quo nunc est. Juraverunt ambo archiepiscopi et eorum suffraganei qui praesentes erant, nec non et praepositus Quinquecclesiensis qui vice domini sui episcopi intererat, nec non et procuratores capitulorum utriusque Ecclesiae, quod secundum formam praescriptam bona fide pacem praescriptam observabunt, et sine fraude ad confirmationem laborabunt. »

Cumque super his cum fratribus nostris deliberare vellemus, dilecti filii Jacobus scholasticus et Nicolaus canonicus praefati archiepiscopi nuntii, et M. thesaurarius et Jo. archidiaconus Strigonienses procuratores ejusdem loci capituli petierunt a nobis audientiam sibi dari. Qua ipsis de more concessanuntii proposuere praedicti quod inter praefatos archiepiscopum et Colocensem electum et eorum suffraganeos talis compositio intervenit, ut prima coronatio regum Hungariae, ubicunque in ipso regno eos primum contingeret coronari, solius Strigoniensis Ecclesiae juris esset, et monetae, ubicunque cuderentur in regno, vel illius quod loco colligeretur monetae decima ad eamdem Ecclesiam pertineret; ac tu et charissima in Christo filia Hungarorum regina per vestras a nobis litteras peteretis quatenus primam sedem primamque vocem cum juribus supradictis, quae tu et dicta regina nec non et pars Colocensis publice praefatae Strigoniensi recognovistis Ecclesiae, ipsi perpetui dignaremur privilegii munimine roborare, super aliis vero de quibus inter eos esse videbatur contentio, propter bonum pacis sic exstitit ordinatum, ut nec Colocensis in Strigoniensi provincia, nec Strigoniensis in Colocensi praeter praedicta sibi juris aliquid vindicaret, auctoritate in omnibus apostolicae sedis salva; ita quod si haec non approbarentur a nobis, res in eo statu in quo tunc fuerat remaneret. Unde quidquid sit scriptum vel juratum esse dicatur, hoc actum et intellectum esse a partibus asserebant, et illud ex parte archiepiscopi confirmari a nobis suppliciter postulabant, asserentes sic actum et intellectum fuisse, idem archiepiscopus et praefati Agriensis et Geuriensis episcopi suis litteris declararant. Procuratores vero Strigoniensis capituli proposuere constanter quod tam illa compositio, quam redactam in scriptis praefatus episcopus nobis exhibuit, quam illa in quam praefati nuntii dixerunt archiepiscopum consensisse, inita fuerat sine assensu capituli et in enorme dispendium Strigoniensis ecclesiae redundabat. Unde contradicentes utrique, nobis humiliter supplicarunt ut auctoritate apostolica cassaremus utramque. Nos igitur attendentes quod olim nobis multa precum instantia supplicaras ut super jure coronandi reges Hungariae Strigoniensi Ecclesiae privilegium concedere dignaremur, nosque tuis precibus inclinati, ei super hoc privilegium concesserimus fratrum nostrorum subscriptionibus roboratum, considerantes etiam quod si potestas coronandi regis Hungariae penes diversas Ecclesias resideret, toti regno grave periculum et haeredibus tuis grande posset dispendium generare, cum, sicut plenius ipse nostri, frequenter inter regum Hungariae cohaeredes super obtinenda regni corona scandalum sit exortum, quod utique posset facilius suboriri, si eos diversos coronatores contingeret invenire, propter contradictiones et rationes praescriptas compositionem hujusmodi non potuimus, sicut nec debuimus, confirmare. Super episcopatu quoque de novo creando apud Cibiniensem Ecclesiam in Ultrasilvana dioecesi, qui metropoli Colocensi subdatur, petitionem regiam nequivimus exaudire, quoniam sive apostolicae sedi, sicut tu ipse firmiter protestaris, sive Strigoniensi metropoli, sicut procuratores ipsius fortiter asserebant, Cibiniensis praepositura sit in spiritualibus immediate subjecta, id absque dubio in alterutrius praejudicium redundaret. Sed et quidam qui se nuntium venerabilis fratris nostri Ultrasilvani episcopi faciebat, contradicebat omnino, gravem et enormem Ultrasilvani episcopatus diminutionem allegans. Serenitatem igitur regiam rogamus, et exhortamur attentius quatenus ad duritiam nobis non imputes quod compositioni praedictae robur non attribuimus firmitatis, sed tam providentiae quam justitiae id ascribas, quibus regni et haeredum tuorum indemnitatibus duximus praecavendum et juris ordinem observandum, cum omnibus facti simus in justitia debitores, sciturus pro certo quod in nullo unquam a nobis patieris repulsam in quo quisquam principum debeat exaudiri.

Datum Laterani, II Idus Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

Scriptum est capitulo Strigoniensi super hoc in eumdem fere modum, videlicet: Venerabilis frater noster Vesprumiensis episcopus in nostra proposuit praesentia constitutus quod cum de pace perpetuo statuenda, etc., usque non potuimus, sicut nec debuimus, confirmare.

In eumdem fere modum scriptum est Strigoniensi archiepiscopo: Venerabilis frater noster Vesprumiensis episcopus in nostra proposuit praesentia constitutus quod cum de pace, etc., usque nec debuimus confirmare.

CLVII. SANCTAE GENOVEFAE PARISIENSIS ET BONI RADII CISTERCIENSIS ORDINIS DIOECESIS ANTISSIODORENSIS ABBATIBUS, ET DECANO AURELIANENSI De quadam venditione infirmanda vel confirmanda. (Laterani, VI Kal. Martii.) Venientes ad apostolicam sedem I. syndicus et quidam monachi Cluniacensis coenobii nobis exponere curaverunt quod G. prior et quidam monachi monasterii de Charitate, abbatis et conventus Cluniacensis, ad quod idem monasterium nullo pertinet mediante, interveniente consensu, absentibus tamen multis ex fratribus de Charitate, quorum intererat, nec vocatis, ac quibusdam contradicentibus et ad sedem apostolicam appellantibus ex eisdem, quasdam possessiones, redditus, et alia bona militiae Templi fratribus in gravem ipsius monasterii laesionem vendiderunt. Unde nobis syndicus et monachi memorati humiliter supplicarunt ut vel revocare contractum eumdem in dicti monasterii praejudicium temere attentatum, vel restituere in integrum vice minoris idem monasterium dignaremur, praesertim cum Cluniacensis abbas templariis ipsis restituere solutam ab eis pro praedictis bonis et possessionibus pecuniam sit paratus. Dicti vero fratres e contrario responderunt quod petentibus ipsis olim contractum venditionis inter ipsos ex parte una et monachos de charitate ex altera legitime ac solemniter celebratum auctoritate apostolica confirmari, tam abbate ac conventu Cluniacensi, quorum ad hoc auctoritas intervenerat et consensus, quam priore ac conventu de Charitate per suas litteras postulantibus illud idem, quia nobis ad plenum de ipsius contractus meritis et circumstantiis non liquebat, venerabili fratri nostro Parisiensi episcopo et suis conjudicibus hoc commisimus inquirendum, facientes in inquisitionis litteris mentionem de litteris ad venerabilem fratrem nostrum Senonensem archiepiscopum et conjudices suos super lapsu ipsius monasterii destinatis: quorum utrique in exsecutione mandati apostolici processerunt. Demum partibus in nostra praesentia constitutis, pars templariorum contractum ipsum confirmari petebat, parte altera multipliciter impugnante contractum. Contra quod fuit ex adverso responsum quod communis juris remedium super deceptione malitiose pars altera implorabat, cum expresse per lationem judicum et depositiones testium probaretur possessiones venditas diu et publice fuisse venales, nec usque tunc temporis emptores occurrerant qui tantum pro ipsis possessionibus largirentur. Ipsos quoque fratres ad emptionem jam dictam sola misericordia et monachorum illorum preces, non cupiditas, induxerunt. Probatum etiam esse asserebant legitime dicti fratres quod venditionis tempore monasterium de Charitate tanto debito premebatur quod de omnibus mobilibus pars vicesima non potuisset exsolvi, in debitorum solutionem conversam illam totam pecuniam asserentes; ex cujus accelerata solutione usque ad summam trium millium librarum et ultra monachis de Charitate a creditoribus est remissum. Proponentes insuper quod venditionis rescissio non expediebat Ecclesiae memoratae, cum vix posset tanta pecunia sine majori gravamine ipsius Ecclesiae inveniri. Adjiciebat praeterea quod monachi restitutionis beneficium ex eo implorare non poterant, cum super hoc mandatum non receperint speciale, quia secundum legitimas sanctiones petitio restitutionis in integrum jure minoris mandato non concluditur generali. Nos igitur intellectis quae partes voluerunt proponere coram nobis, quia de praemissis nobis non potuit fieri plena fides, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus diligenter auditis quae partes infra quatuor menses a primae citationis edicto coram vobis duxerint proponenda, si sufficienter fuerit ostensum quod ex ipsa venditione monasterium de Charitate sit enormiter laesum, vos ipsum restituentes vice minoris, venditionis contractum legitime rescindatis, ita quod pretium absque templariorum gravamine restituatur eisdem secundum terminos quibus ipsi pecuniam persolverunt, et de melioratione, si qua forsan apparuerit, facta per illos eis congrue satisfiat, proviso prudenter ne pro invenienda pecunia eaedem possessiones vel aliae distrahantur, ac recipiatur pecunia sub voragine usurarum, ne forte residuum locustae comedat brucus, et unde crederetur adhiberi remedium, inde periculum incurratur. Alioquin praescriptum venditionis contractum ratum et firmum faciatis haberi, contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescentes. Testes autem qui fuerint nominati, tam monachi quam templarii et alii, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per districtionem eamdem appellatione remota cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris obstantibus, si quae apparuerint praeter assensum partium a sede apostolica impetratae. Quod si non omnes his exsequendis, etc., duo vestrum, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, XV Kalend. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo

CLVIII AURELIANENSI ET ANTISSIODORENSI EPISCOPIS ET MAGISTRO W. DE VIENNAE CANONICO ANTISSIODORENSI. Beneficiorum superfluitas damnata. (Laterani, XV Kal. Martii.) Intellecta ratione quam nobis venerabilis frater noster Remensis archiepiscopus et ejus condelegati miserunt super controversia quae de praebenda Trecensis Ecclesiae vertitur inter venerabilem fratrem nostrum Trecensem episcopum et dilectum filium cancellarium Senonensem non duximus eidem episcopo aliud rescribendum nisi quod idem episcopus diligenter advertat qua ratione sustinere possemus ut ipse aliquod ecclesiasticum beneficium cuiquam de caetero personae concedat plura beneficia obtinenti, si propterea nolit ad mandatum nostrum praefato cellarario in ecclesia sua conferre praebendam quia plura dignoscitur beneficia obtinere. Licet enim circa eamdem personam beneficiorum sit semper superfluitas improbanda, nonnunquam tamen est toleranda pluralitas, statu personae provida consideratione pensato. Quare idem prudenter attendat utrum magis expediat ut eidem cellarario ex mandato nostro liberalitatem exhibeat conferendo praebendam quam ex suo judicio necessitatem incurrat ut ultra non possit alicui plura beneficia obtinenti ecclesiasticum beneficium elargiri, nisi fuerit sufficienter ostensum quod ipse superflua beneficia secundum suum statum possideat. Quod ex eo forsan non poterit ostendi de facili, quoniam etsi plures praebendas obtineat, ipse tamen pene nullam habere proponitur cujus proventus libere possit percipere nisi residentiam in ea faciat personalem. Et ex hoc fortassis pendet judicium utrum et pro Trecensi praebenda condigne recompensatum exstiterit in praebenda Remensi. Quidquid ergo super his duxerit faciendum, nobis infra tres menses post susceptionem litteratum nostrarum absque dilatione rescribat. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum episcopum ad hoc moneatis attentius et efficaciter inducatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, XV Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLIX. GEBENNENSI EPISCOPO. Respondet ad ejus consulta. Tua nos duxit fraternitas consulendos utrum illorum sufficiat testimonium ad matrimonium dirimendum qui consanguinitatis gradus ab avunculo et nepote, videlicet fratris filio vel sororis, cum de fratribus vel superioribus nihil noverint vel audierint, incoeperint computare. Nos igitur inquisitioni tuae taliter respondemus, quod cum conjugium multum favoris obtineat, testes qui ad divortium celebrandum producti consanguinitatis computant gradus, a stipite debent incipere, id est a parentibus vel germanis, et sic per ordinem distinguere gradus, nominibus propriis vel aequipollentibus indiciis designando personas, praesertim cum saepius testimonium perhibeant de auditu, quod quia minus est validum, non est in articulo hujuscemodi nimium laxanda facultas, cum qua ratione computationem inciperent a secundo, eadem ab ulterioribus possent gradibus inchoare. Consequenter autem quaesisti, ut cum quidam mulierem quamdam aliter inducere nequivisset ut sibi commisceretur carnaliter nisi desponsaret eamdem, nulla solemnitate adhibita vel alicujus praesentia dixit illi, Te Joannes desponsat, cum ipse Joannes minime vocaretur, sed finxit se vocari Joannem, non credens esse conjugium, eo quod ipse non vocaretur hoc nomine, nec haberet propositum contrahendi sed copulam tantum extorquendi carnalem, utrum inter praedictos sit matrimonium celebratum, cum mulier consenserit et consentiat in eumdem, et ille dissenserit et dissentiat, nec aliud quidquam egerit quam quod superius est expressum, nisi quod cognovit eamdem. Super quo fraternitati tuae taliter respondemus, quod cum praefatus vir dictam desponsavit mulierem in propria quidem persona, etsi sub nomine alieno, quo tamen vocari se finxit: et inter eos carnalis sit copula subsecuta, videretur forte pro conjugio praesumendum, nisi tu nobis expresse scripsisses quod ille nec proposuit nec consensit illam ducere in uxorem, quod qualiter tibi constiterit non videmus. Nos tamen quid juris sit rescribentes, hoc dicimus, quod si res ita se habuerit, videlicet quod ille nec proposuit eam ducere in uxorem nec unquam consensit, inter praedictas personas non deberet ex illo facto conjugium judicari, cum in eo nec substantia conjugalis contractus nec etiam forma contrahendi conjugii valeat inveniri; quoniam ex altera parte dolus solummodo adfuit, et defuit omnino consensus, sine quo caetera nequeunt foedus perficere conjugale. Tertio quaesivisti per sedem apostolicam explicari quid sit de quodam monacho sentiendum qui credens se posse mulierem quamdam a gutturis tumore curare, ut chirurgicus cum ferro tumorem illum aperuit, et cum tumor ille aliquantulum recedisset, monachus ipse mulieri praecepit ne se vento exponeret ullo modo, ne forte ventus gutturis apertionem subintrans sibi causam mortis inferret, sed mulier, ejus mandato contempto, dum messes colligeret, vento se exposuit incaute, et sic per apertionem gutturis sanguis multus effluxit, et mulier diem finivit extremum, quae tamen confessa est quod quia vento exposuit semetipsam ipsa sibi dederat causam mortis, utrum videlicet cum praedictus monachus sit sacerdos, liceat ei sacerdotale officium exercere. Nos ergo tibi taliter respondemus, quod licet monachus ipse deliquerit alienum officium usurpando quod sibi minime congruebat, si tamen causa pietatis et non cupiditatis id egit, et peritus erat in exercitio chirurgiae, omnemque studuit diligentiam quam debuit adhibere, non est ex eo quod per culpam mulieris contra consilium ejus accidit adeo reprobandus quin post satisfactionem condignam cum eo misericorditer agi possit ut divina valeat celebrare, alioquin interdicenda est ei sacerdotalis ordinis exsecutio de rigore. Ad ultimum ex parte tua fuit propositum coram nobis quod quidam scholaris metuens, ne latrones in hospitio suo essent, parvo assumpto gladio, ut ignem quaereret, de strato surrexit, et cum venisset ad ostium, ignarus reperit ibi furem, qui cum scholari incipiens colluctari, non solum ipsum scholarem prostravit ad terram, verum etiam pene ad mortem vulneravit eumdem. Scholaris vero provocatus ab illo, vim vi incontinenti repellens, extorto latroni gladio eumdem servato juris moderamine repercussit; qui perterritus fugam quam cito potuit maturavit. Mane itaque lucescente, conscholares latronem quaesierunt eumdem quem vulneratum inventum potestati Vicentiae tradiderunt; coram qua constanter negavit quod praemissa minime perpetrarat. Verum praefata potestas ad eumdem scholarem suos nuntios destinavit, ut exponeret si qua sciret de fure praedicto, vel traderet intersignia; qui cultellum quem ipsi latroni abstulerat, et sotulares ab eodem in ipsius domo dimissos, quos abstraxerat sibi ne pedum strepitus audiretur, nuntiis tradidit memoratis, super eodem facto se nihil amplius intromittens. Potestas itaque receptis talibus intersigniis, latronem apparitoribus suis tradidit puniendum, qui sibi amputarunt virilia et oculos eruerunt. Latro vero se ad quoddam coenobium transtulit; et ibi per triduum, ira et dolore commotus nec potum sumpsit nec cibum, et sic de medio est subtractus. Unde per nostrum postulas oraculum edoceri utrum praefatus scholaris ad sacros ordines valeat promoveri. Nos igitur inquisitioni tuae taliter respondemus, quod si praefatus scholaris dignis meritis adjuvatur, propter praescriptum eventum a susceptione sacrorum ordinum nullatenus est arcendus.

Datum Laterani, Idibus Februarii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

CLX. EPISCOPO ET DILECTIS FILIIS ET CANONICIS PARMENSIBUS. De praebenda collationi papae reservata. (Laterani, XVI Kal. Martii.) Gratum gerimus et acceptum quod, sicut tu, frater episcope, per tuas nobis litteras intimasti, bonae memoriae Gerardus Albanensis electus apostolicae sedis legatus auctoritate legationis qua fungebatur, tam suae quam nostrae donationi collationem primae praebendae in Parmensi Ecclesia vacaturae, vobis, filii canonici, consentientibus, reservavit, injungens vobis primitus viva voce, et mandans suis litteris subsequenter, quod ipsam praebendam, cum eam vacare contingeret, G. clerico nato G. quondam germani sui, cui mores laudabiles ac scientia suffragantur, duceretis libere assignandam. Propter quod tu, frater episcope, nobis supplicasti humiliter per easdem ut praebendam eamdem dicto clerico de benignitate sedis apostolicae concedere dignaremur. Nos igitur vestram diligentiam commendantes, et volentes etiam praefati electi super hoc statutum firmiter observari, universitati vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus primam praebendam in vestra Ecclesia vacaturam donationi nostrae reservare curetis, personae idoneae conferendam.

Datum Laterani, XVI Kal. Martii, pontificatus nostri anno quarto decimo.

APPENDIX LIBRI QUARTI DECIMI. CLXI. HUGONI PRIORI ET CONVENTUI ANDRENSI. Ut beneficia non vacantia non promittantur. (Laterani, III Kal. Aprilis.) Cum ex injuncto nobis apostolatus officio ad ecclesiarum profectum et religiosorum locorum commodum aciem nostrae considerationis extendere teneamur, ea corrigere nos oportet quae interdum in gravamen ipsorum temere seu etiam improvide attentantur. Sane ad audientiam nostram vobis intimantibus est delatum quod ad multorum instantiam importunam de non vacantibus beneficiis promissiones saepius facere vos contingit. Unde nobis humiliter supplicastis ut vobis super his dignaremur misericorditer providere. Volentes igitur vestrae devotioni super hujusmodi gravamine praecavere, ac attendentes quod id contra statuta Lateranensis concilii attentatur, promissiones hujusmodi decernimus irritas et inanes, auctoritate vobis praesentium districtius inhibentes ne contra praefatum concilium beneficia promittere non vacantia cuiquam de caetero praesumatis. Nulli ergo, nostrae inhibitionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, III Kalendas Aprilis, anno quarto decimo.

CLXII. EISDEM. Confirmat quamdam redemptionem reddituum ecclesiasticorum. (Datum, ut supra. ) Justis petentium desideriis dignum est, etc., usque complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, redditus annuos qui nobili viro Eustachio de Campania et suis praedecessoribus cum quibusdam consuetudinibus onerosis olim a vestro monasterio debebantur, et quos ab ipso nobili et haeredibus ejus, accedente assensu nobilium virorum comitis Gisnensis et Willelmi de Fielnes, de quorum feodo ipsi proveniebant redditus, redemistis, et relaxationem ipsarum consuetudinum, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti privilegio communimus. Nulli ergo confirmationis, etc., usque in finem.

Datum, ut supra.

CLXIII. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCIAE. De negotio comitis Tolosani (Apud Cryptam ferratam, VIII Kal. Septembris. Noverit regalis prudentia quod Tolosanus comes dudum ad praesentiam nostram accedens, se super haeretica pravitate nisus est multipliciter excusare. Unde nos ad petitionem ipsius legatis nostris rescripsimus ut denuntiatione solemniter facta, nisi contra eum legitimus accusator infra certum terminum compareret, ipsi congregato concilio canonicam purgationem indicerent; qua recepta, non permitterent eum super hujusmodi crimine propulsari; alioquin tanquam haereticum ecclesiastica districtione punirent. Scimus autem quod purgationem non praestitit; sed utrum per ipsum steterit ignoramus: quanquam universaliter praedicetur quod ipse in partibus illis pro haeretico habeatur. Unde terram suam pene totam amisit; nosque legatis nostris injunximus ut terram ipsam ad eorum quibus pertinet opus diligenter faciant custodiri. Nos igitur ad tuae petitionis instantiam legatis nostris super hoc negotio litteras apostolicas destinamus quales ad tuum commodum et honorem credimus expedire. Super negotio quoque venerabilium fratrum nostrorum Antisiodorensis et Aurelianensis episcoporum hoc tuae regali prudentiae innotescat, quod cum tu sine curiali judicio nolis remittere poenam quam eisdem episcopis intulisti, nec nos absque judiciali cognitione valemus salva justitia revocare sententiam interdicti quam in terram tuam iidem episcopi protulerunt; sed sicut dudum rogavimus, ita nunc quoque rogamus, ut postposito utrinque judicio, quia certe sic expedit, negotium amicabiliter sopiatur. Verumtamen scribimus super hoc venerabili fratri nostro archiepiscopo Senonensi secundum formam quam providimus opportunam.

Datum apud Cryptam ferratam, VIII Kalend. Septembris, anno quarto decimo.

CLXIV. DECANO ET CAPITULO CAPELLAE DUCIS DIVIONENSIS. Confirmantur eis bona concessa a duce Burgundiae. (Laterani, II Non. Decembris.) Cum a nobis petitur quod justum est, et honestum, etc., usque effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, possessiones, redditus, exemptiones, libertates et immunitates quas bonae memoriae Hugo dux Burgundiae praedictae capellae pia liberalitate concessit, sicut ea juste ac pacifice obtinetis, et in authentico inde confecto, cujus tenorem praesentibus jussimus litteris adnotari, plenius continetur, vobis et per vos eidem capellae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Tenor autem authentici memorati est talis: « In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Ego Hugo dux Burgundiae notum esse volo praesentibus et futuris quoniam Jerosolymam proficiscens, prae nimia maris turbatione et imminentis periculi acerbitate tam ego quam omnes qui mecum in navigio erant graviter perterriti fuimus. Eapropter votum faciens Deo promisi me constructurum in mea curte apud Divionem ecclesiam in honorem sanctae Dei Genitricis Mariae et beati Joannis evangelistae. Unde factum est ut in reditu meo Romam veniens, quod voveram, per manum bonae memoriae Alexandri summi pontificis Deo obtuli, et apostolica auctoritate, quemadmodum in authentico scripto quod ab eo impetravi continetur, confirmari feci. Cum autem gratia Dei redirem, convocatis amicis meis et multis honestis viris, decem clericos pro remedio animae meae et praedecessorum successorumque meorum salute Deo in perpetuum servituros apud Divionem institui: quibus, laudante Aalide uxore mea et Odone primogenito meo, in eadem villa in proprios usus redditus assignavi, videlicet quidquid habebam de ventis, et ostellagium quod mihi debebant panifici et calceamentorum constructores, et placitum generale. Concessi etiam eisdem clericis ut eamdem habeant apud Divionem libertatem quam habent ecclesiae principales, scilicet duae quae in ea sunt, et milites. Quoniam autem ecclesia ista specialiter mea est et praecipuum tribulationis meae refugium et oblatio votiva Deo et libertati meae, concessi ei plus quam caeteris, ut videlicet clerici ei deservientes liberum habeant attractum in villa Divionensi eodem modo quo ego habeo, id est libertatem retinendi homines eamdem quam ego habeo in villa Divionensi. Dedi etiam eisdem clericis tres de hominibus meis ad sufficiendum ecclesiae suae thus, oleum, et ceram, quia nullos adhuc habebant homines. Qui videlicet tres homines et servientes clericorum, qui de domo et mensa eorum erunt, alii quoque eorum homines, quos, Deo largiente, praedicto vel alio justo modo poterunt requirere, ab omni exactione et tallia seu quacunque consuetudine omnimodo liberi erunt, plenarium usum fori habentes sicut homines ducis: quorum videlicet hominum vel servientium clericorum si quisque in causam trahatur, non respondebit nisi per dominos suos, qui si culpabilis inveniatur, lex ejus in manu dominorum suorum erit. Quidquid vero iidem clerici de meo casamento poterunt acquirere, liberum habebunt. Ut vero iidem capellani mei de mensa mea et domo esse manifestius cognoscantur, in festis annalibus, in est in Nativitate Domini, in Pascha, in Pentecosten, et in Omnium Sanctorum, si dux vel ducissa Divioni fuerint, accipient de expensa curiae, tanquam commensales ducis, in perpetuum duos solidos pro pane, quatuor sextarios vini, quatuor solidos pro coquina, vel aequivalens. Oblationes omnes et beneficia capellae ducis et ducissae, ubicunque sint, sicut apud Divionem, ex integro ipsorum erunt; nec capella nus ducis vel ducissae in eis quidquam habebit nisi jure canonicatus, et non jure capellaniae; siquidem nec dux nec ducissa capellanum habebit nisi decanum capellae vel aliquem de canonicis ipsius; qui videlicet decanus vice domini papae curam animae ducis et animae ducissae debet habere, sicut in praesenti habet curam animae meae Nicolaus capellanus meus et decanus capellae; quam curam ipse a domino papa Alexandro suscepit. Quoniam igitur ecclesiam istam ad honorem Dei et tutamen animarum ducum Burgundiae et ad illustrationem domus illorum non dubito pertinere, ipsam tanquam ducatus caput et turrim salutis ducum cupio erigere, potestatem ducum tantum exinde sperans ampliari quantum ad honorem suum retributor omnium honorum eam ab ipsis ducibus viderit largius exaltari. Unde provide statuo et posteritati meae in salutem suam mando ut quam cito quis dominium ducatus susceperit, statim tanquam felix operum suorum munimentum adeat ecclesiam suam, consortium spirituale canonicorum suorum recipiat, fidelitatem ei et statuta praesentis scripti se servaturum juret, singulos canonicos in signum fraternitatis in osculo sancto recipiat, tam illos quam res illorum in speciale tutamen amplectens. Hoc ipsum ducissa quoque in initio promotionis suae, quam cito fuerit Divioni, faciat; ut a sancto et pio opere incipientibus, caetera agenda auctore Domino deinceps prospere succedant; ecclesiamque istam tanquam cubile et reclinatorium animae suae custodiant, ut sicut caetera corpori, ita haec animae profectura conserventur. Ut autem hoc in posterum ratum habeatur, praesentem paginam sigilli mei et sigilli Odonis primogeniti mei impressione feci muniri. Testes sunt Odo filius meus primogenitus, cujus laude hoc totum factum est, Maria venerabilis quondam ducissa Burgundiae mater mea, Aymo de Divione, Willelmus de Orgeolo milites, item Bartholomaeus cambellanus meus, Raynaldus de Edua burgensis; de presbyteris, magister Nicolaus capellanus meus et decanus capellae, Vibertus, magister Hugo, magister Guido Maluspanis, magister Richardus diaconus. Actum est hoc anno Incarnationis Dominicae 1172. » Nulli ergo . . . confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Non. Decemb. anno decimo quarto.

CLXV. JOANNI ABBATI ET CONVENTUI SANCTI PAULI. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, IV Non. Januarii.) Illos Christiana devotio dignissime veneratur et honorat in terris quos habere desiderat patronos et intercessores in coelis. Inter quos beatus Paulus apostolus, vas electionis, et doctor gentium, cujus nos meritis adjuvari et fulciri intercessionibus cupientes, ob ipsius reverentiam et honorem monasterium Sancti Benedicti sub Pentoma constructum in territorio Nepesino, quod ad jus et proprietatem Ecclesiae Romanae nullo mediante dignoscitur pertinere, sicut in privilegio bonae memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri continetur expresse, vobis de apostolicae sedis munificentia duximus concedendum, ut per monachos vestros de caetero idem monasterium ordinetur. Vestris ergo precibus inclinati, praedictum monasterium sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium inpraesentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in quo praedictum monasterium situm est, cum omnibus suis pertinentiis et omnibus aliis quae idem monasterium habere dignoscitur a via Carraria, quae pergit ante monasterium supradictae ecclesiae, usque in viam publicam, et via quae pergit ad Canale et ad Linarium. Omnem competentem portionem in integrum de quatuor fundis, id est Tetricano, Mione, Anticione et Romaniano. Salva pensione unius denarii Nepesino episcopo persolvenda. Fundum de Tuniano in integrum, cum terris, campis, pascuis. Omnem portionem competentem in integrum de fundo Puliano et Solaro, cum casis, terris cultis et incultis. Omnem portionem de fundo Lucrizano. Unam clausuram vineae cum omnibus suis pertinentiis in loco qui vocatur Pastina juris Nepesinae Ecclesiae, praestantem vini decimas tres. Omnem portionem de fundo Bevicano. Omnem portionem in integrum de fundo Crasiano, cum suis pertinentiis. Sex in integrum uncias de fundo Corliano. Tertiam partem in integrum de fundo Monte Vari, cum omnibus suis pertinentiis, posito in territorio Nepesino et Sutrino, juris Sanctae Mariae in agro, praestantem solidum unum. Fundum Pulianum, fundum Minianum, et fundum Sulferata in integrum, cum suis pertinentiis, in territorio Nepesino, juris monasterii Sancti Adriani et Laurentii, praestantem denarios quinque. Fundum Rotulae in integrum juxta Sulferatam. Fundum Opplanum in integrum. Casale unum in integrum quod vocatur Burdanum, cum vineis, terris, pascuis, silvis et molendino uno et dimidio in rivo suo, et aliis suis pertinentiis. In fundo de Valle juxta Insulam terram modiorum quatuor ad sementem. Portionem omnem integram de fundo qui appellatur Insula, et de fundo qui appellatur Scrutano et Antico et Tribuniano, cum omnibus suis pertinentiis, et cum piscaria in Janula. Fundum Cispano in integrum. Fundum Linianum in integrum cum omnibus suis pertinentiis, et cum molendino in Treta, seu medietatem ipsius aquae a loco qui dicitur Mezano usque ad portam castelli de Capracora. Tertiam partem casalis Cisapini, cum omnibus suis pertinentiis, positi territorio Nepesino. Fundum Triquizanum in integrum, cum appendiciis suis, positum territorio Nepesino. De fundo montis Grezani omnem portionem in integrum. Fundum Servilianum in integrum, cum cella Sanctae Mariae, cum casis, vineis, et terris sibi pertinentibus, positum territorio Collinense. Omnem portionem de fundo Crispoliti in integrum, cum terris et vineis ad ipsum pertinentibus. Medietatem fundi Formicosi in integrum, et omnem portionem de fundo Charano et de fundo Morizano et Casanovula et Cesarano, posita territorio Collinense, via Campana vetere, juris ipsius monasterii. Praeterea in civitate Roma trans Tiberim cellam Sanctae Agathae in integrum, ab uno latere via publica, a secundo latere haeredes Sergii, sicut est interpositus murus antiquus, a tertio latere fluvius Tiberis, a quarto latere res juris basilicae majoris Sancti Petri apostoli. In territorio Castellano casale Simpronianum in integrum, sicut supradicto monasterio obtulit eum Gregorius dux Gratiani filius, et omnes portiones de casalibus et fundis de loco qui vocatur Transpartana. Fundum Flanarellum, fundum Vinianellum, cum suis pertinentiis in integrum, positum in territorio Sutrino. Cellam Sancti Pauli in integrum, cum vineis, terris et silvis, cum rivo et molendino suo et omnibus suis pertinentiis, positum territorio Nepesino. Casale unum in integrum in fundo qui vocatur Zinzolia, cum ecclesia Sancti Secundi, cum terris, silvis et aliis suis pertinentiis, positum in territorio Nepesino. Medietatem in integrum de casale uno qui vocatur Lucilianum, cum vineis, terris et aliis suis pertinentiis, positum in territorio Nepesino. In Casamala ecclesiam Sanctae Mariae, cum vineis, terris et aliis suis pertinentiis, positam in fundo Caesano et Altello, et Domoras infra castellum ejusdem. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praedictum monasterium temere perturbare, etc., usque profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica, etc., usque aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, IV Nonas Januarii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1211, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quarto decimo.

APPENDIX AD LIBRUM XIV. Quoniam supra in epistola 133 hujus libri agitur de negotio Bochardi de Avesnis, cujus matrimonium cum Margareta sorore Joannae comitissae Flandrensis passum est multam contradictionem, libuit huic addere aliquot epistolas in eadem causa scriptas ab Innocentio nostro et successoribus ejus, quas invenimus in membranis antiquis et authenticis bibliothecae Colbertinae; ex qua etiam habuimus vetera quaedam monumenta ad eam historiam pertinentia quae illic authentica quoque sunt.

I. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri episcopo et dilectis filiis SIMONI archidiacono, et . . . praeposito Atrebatensibus, salutem et apostolicam benedictionem.

Dilecta in Christo filia nobilis mulier Joanna comitissa Flandriae horrendi facinoris quaestione nuper aures nostras pulsavit, quod cum olim Fernandus comes vir suus B. de Avennis Cameracensis dioecesis, ipsius consanguineum comitissae, balivum terrae suae de Hainonia ordinasset, ac eadem comitissa nobilem mulierem Margaretam sororem suam parvulam in quodam suo castro morantem praefati consanguinei sui custodiae fiducialiter commendasset, idem B. agitatus diabolica furia et furore puellam eamdem de castro praedicto fraudulenter extractam in alienis partibus praesumit illicite detinere asserens se cum ipsa matrimonium contraxisse de facto, cum de jure non valeat, eo quod sibi, qui subdiaconus et cantor Laudunensis fuisse dignoscitur, proxima consanguinitatis linea est conjuncta. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, inquisita super hoc diligentius veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio, vel timore subtraxerint, censura simili appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, tu, frater episcope, cum eorum altero ea nihilominus exsequaris. Tu denique, frater episcope, super te ipso et credito tibi grege taliter vigilare procures, exstirpando vitia et plantando virtutes, ut in novissimo districti examinis die coram tremendo judice, qui reddet unicuique secundum opera sua, dignam possis reddere rationem.

Datum Laterani, X Kal. Martii, pontificatus nostri anno septimo decimo.

II. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus Remensi archiepiscopo et suffraganeis ejus salutem et apostolicam benedictionem.

Horrendum et exsecrabile facinus auribus nostris insonuit quod cum B. de Avesnes quondam cantor Laudunensis sit in subdiaconatus ordine constitutus, nobilem mulierem Margaretam sororem dilectae in Christo filiae nobilis mulieris Joannae comitissae Flandrensis consanguineam suam in quodam castro suae fidei commendatam non est veritus fraudulenter abducere, et eam detinere non metuit, impudenter mentiens se cum ea matrimonium contraxisse. Cum igitur ex testimonio plurium praelatorum et aliorum proborum vivorum qui ad sacrum generale concilium accesserunt constiterit nobis plene dictum B. esse subdiaconum et fuisse cantorem Ecclesiae Laudunensis, nos moti pietatis visceribus circa dictam puellam et volentes exsequi debitum pastoralis officii adversus tam nefandi sceleris praesumptorem, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus praefatum B. apostatam, in quem tulimus excommunicationis sententiam sua nequitia exigente, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, cum suis fautoribus faciatis per vestras dioeceses tandiu excommunicatum publice nuntiari, ab omnibus arctius evitandum, loca in quibus praedictus B. praesens fuerit et puella praefata detenta, etiamsi ad partes alias extra vestram provinciam divertere vel illam abducere forte praesumpserit, faciendo cessare interim a divinis donec idem B. praefatam M. liberam dictae restituerit comitissae congruae satisfaciens de commissis, et humiliter revertatur ad conversationem honestam et observantiam ordinis clericalis. Sic autem universi et singuli hoc exsequi efficaciter studeatis quod diligere justitiam et iniquitatem videamini detestari, nec possitis de inobedientia vel negligentia reprehendi.

Datum Laterani, XIV Kal. Februarii, pontificatus nostri anno octavo decimo.

III. HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus archiepiscopo Remensi et suffraganeis ejus salutem et apostolicam benedictionem.

Utinam apostata ille B. de Avesnis, perfidus, impudicus vel percussus doleret, vel attritus acciperet disciplinam; ut vexatio sibi pareret intellectum, et repleta ejus facie ignominia, verteretur impius, et non esset, ne vituperaretur per eum ministerium ordinis clericalis, nec operiret confusio vultum cleri, sed a voce exprobrantis et obloquentis esset immunis, cum per illum nomen clericale in gentibus blasphemetur, et vos pro eo de quadam negligentia videamini arguendi! Ille namque dum esset subdiaconus et cantor Ecclesiae Laudunensis, prout notorium esse constat, totus dicatus vitiis, virtutibus abdicatis, proditionem simul commisit et raptum, dum nobilem mulierem Margaretam germanam nobilis mulieris Joannae comitissae Flandrensis suae fidei commendatam de quodam castro fraudulenter et violenter abducens, eam matrimonii velamento, quod nequaquam contrahere poterat, illicito sibi commercio copulavit, quam, ut apostasiam proditioni et raptui cumularet, spreto divino timore et abjecta reverentia ordinis clericalis, detinet impudice in animae suae periculum et enorme scandalum plurimorum. Unde cum hoc ad audientiam felicis memoriae Innocentii papae predecessoris nostri pervenisset ex relatione multorum, imo ex testimonio quamplurium praelatorum et aliorum fide dignorum qui ad generale concilium convenerant plenarie constitisset, in praefatum apostatam ore proprio excommunicationis sententiam promulgavit, dans vobis suis litteris in praeceptis ut dictum B. cum suis fautoribus singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, per vestras dioeceses excommunicatum faceretis publice nuntiari ab omnibus arctius evitandum, et loca in quibus praefatus B. moram faceret et puella foret detenta, etiamsi ad partes alias extra vestras dioeceses transferretur, supponentes ecclesiastico interdicto cessare faceretis interim a divinis, utramque sententiam tandiu inviolabiliter observando donec idem praedictam M. liberam ipsi restitueret comitissae, et congrue satisfaciens de commissis, reverteretur humiliter ad conversationem honestam et observantiam ordinis clericalis. Sed licet, sicut comitissa praedicta nostris auribus intimavit, memoratum B. excommunicatum feceritis nuntiari, quia tamen in aliis non minus necessariis non estis plenarie praeceptum apostolicum exsecuti, ille non est reversus ad percutientem se, nec Dominum exercituum requisivit; sed cum sit nervus ferreus, cervix ejus et frons sua aenea, nec divino timore nec humano est pudore percussus ut vel signa praetenderet poenitentis. Propter quod praefata comitissa dolore ac rubore confusa gemit se sororem suam non potuisse hactenus rehabere. Ut igitur gravior poena pungat quem poenitudo hactenus non compunxit, fraternitati vestrae per apostolica scripta firmiter praecipiendo mandamus quatenus juxta praecedens praedecessoris nostri praeceptum contra saepedictum apostatam sublato appellationis obstaculo procedatis, ita quod tot et tanta facinora vos abominari probetis, et comitissa praefata super hoc non cogatur iterare querelam, nosque rectitudinis vestrae zelum possimus merito commendare.

Datum Anagniae, XVI Kal. Augusti, pontificatus nostri anno primo.

IV. HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis abbati Sancti Bartholomaei, priori Sancti Eligii, et cantori Noviomensi, salutem et apostolicam benedictionem.

Si divinae pietatis immensa benignitas sustineret ut B. de Avesnes apostata, vir iniquus, somno exsurgeret et obscuratos oculos aperiret ut suam iniquitatem perpenderet, cerneretque spurcitias quibus a planta pedis usque ad verticem capitis est respersus, infixus in limo profundi, laboraret forsan clamans ad Dominum ut ipsum de lacu miseriae et de faecis luto educere dignaretur. Verumtamen, quod dolentes referimus, induratum est cor ipsius; quoniam putrescens in stercore sordidus ut jumentum, erecta cervice obturat ad modum surdae aspidis aures suas, ne disciplinam exaudiat et increpationes advertat quibus a sua deberet nequitia, si datum esset a Domino, revocari. Propter quod potest miser non immerito formidare ne Deo et hominibus exsecrabilis contritione duplici conteratur, temporali poena videlicet et aeterna. Jam enim pudor est dilectae in Christo filiae nobili mulieri Joannae Flandriae et Haynoniae comitissae toties repetere scelera quae in ejus contumeliam dictus apostata in nobilem mulierem Margaretam sororem ipsius exercuit impudenter, dum idem dudum in subdiaconatus ordine constitutus eamdem M. linea sibi consanguinitatis conjunctam, in quodam castro suae fidei commendatam, fraudulenter abduxit, ipsamque detinet inhoneste, mentiendo se cum ea matrimonium contraxisse. Cum autem ex testimonio plurium praelatorum et aliorum proborum virorum qui ad sacrum generale concilium accesserunt felicis recordationis Innocentio papae predecessori nostro plene constiterit dictum B. fuisse subdiaconum et cantorem Ecclesiae Laudunensis, idem motus pietatis visceribus circa dictam puellam, volensque debitum pastoralis officii exsequi contra nefandi sceleris praesumptorem, bonae memoriae Remensi archiepiscopo et suffraganeis ejus suis dedit litteris in praeceptis ut praedictum apostatam, in quem ore proprio sua exigente nequitia excommunicationis sententiam ipse tulit, singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, per suas dioeceses facerent cum suis fautoribus excommunicatum publice nuntiari ab omnibus arctius evitandum, loca in quibus praedictus B. moram faceret et puella foret detenta, etiamsi ad partes alias extra ipsas dioeceses diverteret, vel ipsam forte abduceret, facientes cessare interim a divinis donec idem B. praefatam M. liberam ipsi restitueret comitissae, congrue satisfaciens de commissis, et rediret humiliter ad conversationem honestam et observantiam ordinis clericalis. Et licet exsecutores ipsi praeceptum praefati praedecessoris et nostrum super eodem negotio postmodum eis directum fuerint exsecuti, quia tamen nobiles viri Walerannus, Tierricus de Heufalis, et quidam alii Laudunensis, Cameracensis, et Leodiensis dioecesum eumdem apostatam, excommunicatum, claves Ecclesiae penitus contemnentem, in malitia sua fovent, receptacula in quibus dictam M. detinet aliaque subsidia sibi dando, et nobilis vir Guido germanus ejusdem apostatae ac quidam alii eorumdem dioecesum eum pro viribus manutenent, et quidam sacerdotes et clerici eidem et familiae suae aliisque ipsius fautoribus in locis in quibus dicta M. detenta exstitit, non sunt veriti divina officia temere celebrare, saepedictus apostata, quasi delinquens impune, satisfacere penitus vilipendit, in suae iniquitatis pertinacia obstinatus. Unde nobis comitissa praefata humiliter supplicavit ut ne ipsa inter multas angustias, quibus dignoscitur esse afflicta, ex detentione ac pudore dictae sororis suae ignominiosae confusionis respersa opprobrio, in moerore deficiat, si non habuerit adjutorem, ad comprimendam apostatae praedicti malitiam insistere dignaremur. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictam excommunicationis sententiam per singulas circumadjacentes provincias et dioeceses singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis, et candelis accensis, tandiu faciatis auctoritate nostra solemniter publicari, loca in quibus ipse B. moram fecerit et dictam M. detineri eontigerit supponentes ecclesiastico interdicto, donec idem vir iniquus ab errore suo, si a Deo datum fuerit, resipiscens, juxta praescriptam formam dictam M. ipsi restituerit comitissae, satisfaciens congrue de commissis, et ad conversationem honestam et observantiam ordinis clericalis revertatur. Dictos autem nobiles et alios fautores apostatae supradicti, necnon et dictam etiam Margaretam, si tanto flagitio inventa fuerit consentire, nec monita studuerit, cum poterit, a suo recedere corruptore, per excommunicationis nominatim in personas, et in terras et familias eorum interdicti sententias, a favore ipsius sublato appellationis obstaculo compescatis, et faciatis utramque sententiam usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari; praefatos sacerdotes et clericos et alios, si qui forsan similia perpetrare praesumpserint, poena canonica sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo percellentes; mandatum nostrum taliter impleturi quod non possitis de negligentia reprehendi, et nos sollicitudinis vestrae studium dignis possimus in Domino laudibus commendare. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, octavo Kal. Maii, pontificatus nostri anno tertio

V. GREGORIUS episcopus, servus servorum Dei venerabilibus fratribus Tornacensi et Cameracensi episcopis et dilecto filio magistro Girardo canonico Tornacensi salutem et apostolicam benedictionem.

Matrimonii copula, imo verius contubernii, quod olim inter Buchardum de Avesnis et sororem dilectae in Christo filiae nobilis mulieris comitissae Flandriae fuit de facto contractum, quondam per bonae memoriae Innocentium papam praedecessorem nostrum exigente justitia reprobata, nos, quod super hoc ab eodem praedecessore nostro factum esse dignoscitur, approbamus, et prolem ex copula tali susceptam illegitimam esse censemus.

Datum Viterbii, II Kal. April., pontificatus nostri anno undecimo.

VI. Epistola Honorii III de matrimonio Guillelmi de Dampetra cum Margareta sorore comitissae Flandrensis. HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis de Ripatorio Cisterciensis ordinis et Arremarensi abbatibus Trecensis dioecesis, et cantori Lingonensi, salutem et apostolicam benedictionem.

Ad aures nostras multorum relatione pervenit quod nobilis mulier Margareta soror dilectae in Christo filiae nobilis mulieris comitissae Flandrensis, quae olim cum Bochardo de Avennis matrimonium de facto contraxit, cum de jure non posset, nunc simili modo contraxit cum alio, Willelmo de Donnapetra videlicet, ita proxima consanguinitatis linea sibi juncto ut secundum statutum generalis concilii non debeat hujusmodi copula tolerari. Nolentes igitur id vel indiscussum relinquere vel, si verum est, sub dissimulatione transire, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, vocatis quos propter hoc videritis evocandos, et inquisita super hoc diligentissime veritate, si inveneritis rem taliter se habere, injungatis utrique ut se ab invicem abjurantes, nullatenus cohabitare praesumant: qui nisi vobis paruerint, in eos appellatione remota excommunicationis sententiam proferentes, et facientes eos usque ad satisfactionem condignam arctius evitari, prolem, si quam ex hujusmodi copula incestuosa forte susceperint, illegitimam publice nuntietis et in haereditate paterna nullo unquam tempore successuram. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, XVII Kal. Decembris, pontificatus nostri anno octavo.

VII. Honorii III papae epistola ad archiepiscopum Senonensem et episcopum Catalaunensem. HONORIUS episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus Senonensi archiepiscopo et episcopo Cathalanensi salutem et apostolicam benedictionem.

Ad audientiam nostram noveritis pervenisse quod licet nobilis vir Willelmus de Donnapetra et charissima in Christo filia nostra illustris regina Cypri se in eo gradu propinquitatis attingant ut secundum canonicas sanctiones nequeant matrimonialiter copulari, nihilominus tamen tractatur de contrahendo matrimonio inter eos. Cum igitur melius sit ante tempus occurrere quam post vulneratam causam remedium implorare, vosque, in quorum provincia et dioecesi terra nobilis praedicti consistit, super iis investigare possitis facilius veritatem, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si res ita se habet, praefato nobili auctoritate nostra inhibeatis publice ac expresse ne ad hujusmodi copulam procedere aliquo modo praesumat; denuntiantes etiam quod si secus facere attentaret, nos non solum illegitimam nuntiaremus prolem ex tali conjunctione susceptam, verum etiam procederemus alias contra eos, prout ratio postularet. Idipsum autem eidem reginae inhibere ac denuntiare curetis, si forte ad partes venerit Gallicanas.

Datum Signiae, XV Kal. Septembris, pontificatus nostri anno octavo.

VIII. LUDOVICUS, Dei gratia Francorum rex.

Noverint universi praesentes pariter et futuri quod nos litteras dilectae consanguineae et fidelis nostrae Joannae comitissae Flandriae inspeximus sub hac forma. Ego Joanna Flandriae et Haynoniae comitissa notum facio universis praesentes litteras inspecturis quod cum inter me, charissimam sororem meam M. dominam de Dampetra et filios et filias quos suscepit de viro nobili Guillelmo quondam domino de Dampetra ex una parte, et virum nobilem dominum B. de Avesnis et filios quos habet de praedicta M. ex altera, discordia esset orta, tandem mediantibus bonis viris facta fuit bona pax et concordia in hunc modum. De terra quam praefata M. domina de Dampetra tenet de propria haereditate sua, accipiet ipsa quingentas libratas ad faciendam voluntatem suam; et residuum debet aestimari per bonos viros, et dividi in septem partes aequales, de quibus duae partes erunt duorum filiorum quos dicta M. habet de domino B. post decessum ipsius M. et residuae quinque partes erunt filiorum et filiarum quos suscepit de domino Guillelmo de Dampetra post discessum ipsius similiter. Et illas duas partes quas filii domini B. debent habere debebo assignare ad voluntatem meam, ubi magis videro expedire, infra haereditatem praedictae sororis meae. Et si forte contingeret quod post diem hujus pacis unus vel plures de filiis aut filiabus praedicti domini Guillelmi de Dampetra obirent, pars illius vel partes illorum qui ita decederent ad superstites fratres germanos et sorores germanas redirent. Similiter si obire contingeret unum de filiis domini B. pars ejus ad alium fratrem suum germanum rediret. Et nonobstante ista pace et divisione retinet dicta domina M. domina de Dampetra potestatem in haereditate praedicta donandi eleemosynas suas sicut ante habebat; ita tamen quod si aliquas feceret eleemosynas, irent communiter et aequaliter super septem partes ante nominatas. Pacem istam et concordiam in omnibus firmiter et fideliter observare praefatus B. de Avesnis et filii sui, prius sufficienter probata in curia mea aetate filiorum ipsius B. et per judicium hominum nostrorum legitima judicata, laudaverunt et juraverunt coram dominis suis, videlicet coram me, quae sum prima et proxima domina haereditatis praedictae et feodi, et coram domino rege Franciae, qui superior est dominus feodi Flandriae. Et idem debent laudare et jurare coram domino episcopo Leodiensi, qui superior est dominus feodi Haynoniae. Tali scilicet modo quod nihil de caetero poterunt reclamare in haereditate jam dicta praeter id quod assignatum fuerit eis per pacem et divisionem praedictam, nec guerram movere poterunt contra me vel meos aut contra M. sororem meam, vel contra dictos filios et filias domini Guillelmi de Dampetra vel suos; sed pacem mihi et meis et dictae M. dictis filiis et filiabus dicti Guillelmi de Dampetra et suis debebunt in posterum tenere. Et dominus B. de Avesnis pro se fecit securitatem eamdem. Et de his omnibus firmiter observandis dominus rex et ego dedimus ad petitionem domini B. et filiorum ejus litteras nostras, ita quod si ibidem B. vel filii sui irent contra pacem praedictam, de caetero non haberent audientiam in curiis nostris de querela de qua pax facta est, sicut est supradictum. Et sub eadem forma dictus B. et filii sui debent quaerere litteras domini episcopi Leodiensis. Et si unus de ipsis filiis vel etiam ambo venirent contra pacem eamdem, ego saisirem partem vel partes illorum assignatas illis vel illi qui contra veniret, ad opus filiorum et filiarum domini Guillelmi de Dampetra. Pacem istam similiter laudaverunt et juraverunt dominus B. et filii sui, quantum pertinet ad Christianitatem ipsorum, coram domino archiepiscopo Remensi et suffraganeis suis et domino episcopo Leodiensi; et eis Christianitates suas taliter obligaverunt quod si irent contra pacem praedictam, et de hoc constaret per bonam veritatem domino archiepiscopo Remensi aut domino episcopo Cameracensi aut episcopo Atrebatensi aut episcopo Morinensi aut episcopo Tornacensi, dominus archiepiscopus vel episcopus cui sic de hoc constaret excommunicaret illum vel illos qui contra pacem venirent sine appellatione, et archiepiscopus Remensis vel quilibet episcoporum qui supra notati sunt daret litteras suas quod ipsos denuntiarent excommunicatos per suas dioeceses ad testimonium et denuntiationem illius episcopi cui, sicut dictum est, constaret. Praeterea idem archiepiscopus vel episcopi debent domino papae scribere et testari quod dominus B. et filii sui pacem istam servare in eorum praesentia juraverunt. Insuper dominus B. juravit quod bona fide dabit operam ad hoc quod dominus papa confirmet pacem istam, et eidem supplicabit per litteras suas totam pacem continentes ut eam confirmet, et per exsecutores appellatione remota eamdem pacem faciat per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observari. Istam pacem tenere similiter juraverunt Th. de Hufalize et Henricus filius ejus. Th. de Walecort et duo filii ejus, Nicolaus de Rumygniaco et duo fratres ejus et duo filii ejus majores natu, A. Domina de Roseco et Rogerius filius ejus, comitissa de Chygniaco soror domini B. et filiae ejus, Jacobus de Grandiprato Castellanus de Sancto Audomaro et Guillelmus frater ejus, Hugo de Anthonio, Arnulphus de Moretania, Sygerus de Ayghen et duo filii ejus ante nati, Philippus de Orchi et frater ejus major natu post eum, et Arnulphus de Longovillari. Omnes isti supra nominati, juraverunt, ut dictum est, pacem istam tenere; et etiam juraverunt quod si dictus B. vel duo filii ejus vel alter eorum venirent contra pacem praefatam, eis vel ei qui contra veniret, ut dictum est, non essent in auxilium nec in consilium; et Christianitates suas obligaverunt praedictis archiepiscopo et episcopis tali modo, et etiam litteras suas dederunt patentes quod si forte contingeret quod Dominus B. aut filii ejus vel alter eorum iret contra pacem praedictam, et aliquis praedictorum qui pacem juraverunt, ut dictum est, esset eos adjuvans vel confortans, et de hoc constaret per bonam veritatem archiepiscopo Remensi vel uni de subnotatis episcopis, videlicet episcopo Cameracensi, aut episcopo Atrebatensi, aut episcopo Morinensi, aut episcopo Tornacensi, ille cui, sicut dictum est, constaret, excommunicaret eos; et dicti ostagii renuntiaverunt et B. et ejus filii omni appellationi, supplicationi, et omni juris adminiculo; et omnes alii ad testimonium et denuntiationem illius denuntiarent illos vel illum excommunicatum per suas dioeceses usque ad satisfactionem condignam. Similiter dominus Galterus comes Blesensis promisit in fide quam mihi debet tanquam dominae suae pacem istam tenere, hoc modo quod si dominus B. aut filii ejus aut alter eorum iret contra pacem eamdem, ipse nec in auxilium nec in consilium eis esset, imo saisiret feodum quod dominus B. tenet de ipso, nec permitteret eos gaudere eodem feodo vel valorem habere ejusdem quousque hoc emendassent per me vel per meum haeredem, et si forte comitem Blesensem obire contingeret, haeres ejus ad ea facienda quae dicta sunt teneretur. Petiit etiam dictus comes ab archiepiscopo Remensi et episcopo Silvanectensi, qui erant praesentes, ut omnia quae promiserat, ut dictum est, suis testificarentur litteris et sigillis. Sciendum similiter quod ego et praedicta soror mea et amici filiorum et filiarum domini Guillelmi de Dampetra, videlicet dominus Archembaldus, Guido frater ejus, Guillelmus de Melloto, et Droco frater ejus, I. comes Carnotensis, et dominus G. de Asperomonte, juravimus pacem istam tenere et firmiter observare; ita quod si dicti pueri vel aliquis eorum iret contra pacem eamdem, nos omnes nec in auxilium nec in consilium eis essemus. Dicti quoque filii domini Guillelmi laudabunt et jurabunt coram domino rege et coram me et coram domino Leodiensis super querela de qua pax facta est, sicut est praenotatum. Et de hoc debent per se vel per amicos suos quaerere litteras domini regis et aliorum dominorum qui nominati sunt supra. Ut autem memoriter teneatur et firmiter observetur continentia dictae pacis, ego et charissima soror mea, dominus B. et filii sui eam sicut facta est coram me fideliter et plene conscriptam propriis confirmavimus sigillis. Actum apud Asnerias, anno Domini 1234, mense Januario, die Veneris proxima post festum beati Hilarii. Hac pace, prout superius continetur, proposita et a partibus recognita coram nobis, ipsae partes supplicaverunt nobis ut eam sigilli nostri appensione testificaremur. Ad quarum preces et instantiam in hujus rei testimonium sigillum nostrum praesenti paginae duximus apponendum.

Actum apud Asnerias, anno Dominicae Incarnationis 1234, mense Januario.

IX. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio abbati Clarifontis Praemonstratensis ordinis Laudunensis dioecesis salutem et apostolicam benedictionem.

Constitutus in praesentia nostra dilectus filius nobilis vir Joannes de Avesnis Cameracensis dioecesis pro se et Balduino fratre suo nobis humiliter supplicavit ut cum status eorum super natalibus diffametur, ne per hoc posset eis in posterum praejudicium generari, providere ipsis in hac parte paterna sollicitudine curaremus. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus nobilem mulierem Margaritam matrem ipsorum ex parte nostra peremptorie citare procures ut, si voluerit vel sua crediderit interesse, infra mensem post citationem tuam per se vel per procuratores idoneos cum omnibus munimentis et rationibus suis compareant coram nobis, si quid eis super hoc rationabiliter competit ostensuri. Alioquin extunc in eodem negotio prout de jure fuerit procedemus. Tu autem infra eumdem terminum citationis diem nobis tuis litteris continentibus tenorem praesentium intimare procures.

Datum Lugduni, XV Kalend. Januarii, pontificatus nostri anno secundo.

X. LUDOVICUS, Dei gratia Francorum rex, et ODO eadem gratia Tusculanus episcopus apostolicae sedis legatus, universis praesentes litteras inspecturis salutem in Domino.

Notum facimus quod cum inter liberos nobilis Margaretae comitissae Flandriae et Haynoniae, quos de nobili viro Bucchardo de Avesnis susceperat, ex una parte, et eos quos de nobili viro Guillermo de Domnapetra eadem comitissa susceperat, ex altera, mota esset contentio super eo quod utraque partium praedictarum comitatus Flandriae et Haynoniae et totam terram quam tenet dicta comitissa dicebat ad se post obitum ipsius matris eorum jure haereditario pertinere, tandem de voluntate et assensu praefatae comitissae et utriusque partis amicorum consilio supradicti liberi in nos duos unanimiter compromiserunt tali modo quod secundum formam juris vel judicii non esset in hoc arbitrio procedendum cum tota dicta terra per viam juris parti alteri debere cedere dignosceretur, sed de terra praedicta debebamus taliter ordinare quod utrique partium de dicta haereditate partem assignaremus secundum quod nobis videretur bonum esse; ita videlicet quod ambo capita dictorum comitatuum uni eorum dare, vel alterum uni, et reliquum alii, vel partem alteri in comitatu altero vel utroque, prout nobis bonum videretur, possemus assignare. Condictum fuit etiam et concessum quod si comitatu Flandriae alteri parti per dictum nostrum assignato, alii vellemus in eodem comitatu partem terrae assignare, ille qui partem illam haberet, comitatum habenti de ea hominagium faceret, et partem illam teneret de eodem. Similiter si comitatu Haynoniae per dictum nostrum alicui eorum assignato, in comitatu illo alii partem assignaremus, ille qui partem illam in comitatu haberet, comitatum habenti hominagium faceret, et partem suam de illo teneret, nisi terrae consuetudo in contrarium se haberet; quod si esset, hominagium faceret, et partem suam teneret, secundum quod terrae requireret consuetudo. Insuper est sciendum quod partes in hoc unanimiter convenerunt, quod si sine liberis de uxore sua desponsata procreandis contingeret aliquem praedictorum decedere, frater ejus germanus vel soror ejus germana, si decedens fratrem non haberet germanum, eidem decedenti succederet in tota terra quam haberet. Fuit etiam concorditer concessum quod si nos O. legatum iis exsequendis contingeret non adesse, vir nobilis Robertus comes Attrebatensis frater domini regis ad haec exsequenda reciperetur sine contradictione aliqua loco nostri. Voluerunt autem partes et concesserunt quod illud quod ordinaretur fieret salvo honore utriusque partis; ita tamen quod propter hoc non remaneret quin partes et divisiones terrarum et totius haereditatis praedictae manerent stabiles et firmae prout a nobis esset ordinatum. Concesserunt etiam partes quod contentae essent divisionibus illis et partibus quas eis assignaremus, nec contra ordinationem nostram venirent aliquo modo, nec unus in parte alii assignanda sive in proprietate sive in possessione aliquid per se vel per alium reclamaret, nec moveret quisquam eorum contra alterum super iis in ecclesiastica vel saeculari curia quaestionem aliquo modo vel aliqua ratione juris aut facti. Concessimus autem nos rex quod nos reciperemus in hominem de comitatu Flandriae, vivente dicta comitissa, si ipsa hoc petierit, illum qui per ordinationem nostram dictum comitatum haberet, salva vita comitissae, et salvo in omnibus jure nostro. Propter absentiam autem utriusque partis vel alterius non dimitteremus quin, si vellemus, in eodem arbitrio procederemus, et quidquid fieret vel ordinaretur per nos duos, tantum valeret et ita tenerentur partes firmiter observare ac si ipsis partibus praesentibus factum esset. Haec autem omnia facta fuerunt, et concessa eo salvo quod comitissa praedicta, nonobstantibus dicta compromissione vel arbitrio nostro aut ordinatione quam super his faceremus, plenam quandiu vixerit habeat potestatem et administrationem praedictorum comitatuum et totius terrae suae, et de ipsis possit pro voluntate sua facere sicut poterat ante compromissionem praedictam. Salvo eo quod praedicta comitissa nulli praedictorum liberorum suorum possit terram aliquam seu redditum dare praeter partes quae per nos eis essent assignatae, nec alicui eorum aliquid dare super partem alteri assignatam. Supradicta autem omnia et singula promiserunt nobis et sibi adinvicem dictae partes se firmiter servaturas et contra nullo unquam tempore quocunque modo venturas, praestito coram nobis super iis corporaliter juramento. Nos autem in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, amen, in negotio praefato taliter ordinamus, et per dictum nostrum assignamus Joanni de Avesuis militi totum comitatum Haygnoniae cum omnibus pertinentiis, ita quod Baldoino fratri suo militi tenetur de eodem comitatu in proportione haereditaria providere. Guillelmo vero de Domnapetra militi assignamus totum comitatum Flandriae cum omnibus pertinentiis, ita quod fratribus suis germanis. Guidoni scilicet et Joanni, tenetur de eodem comitatu in portione haereditaria providere. Hae autem provisiones fient secundum consuetudines comitatuum praedictorum. Haec siquidem pronuntiamus, retenta nobis potestate declarandi et exponendi ea quae in dicto nostro continentur, si forte inter partes super eo aliqua dubietas oriretur. Praenominatae autem partes dictum nostrum, sicut prolatum est, approbaverunt, et ratum et gratum habuerunt, promittentes se dictum istud fideliter servaturas et nullo unquam tempore contraventuras. Et ad majorem securitatem litteras suas super iis nobis dederunt sigillis suis sigillatas. In cujus rei testimonium praesentibus litteris sigilla nostra duximus apponenda.

Actum Parisiis, anno Domini 1246, mense Julio.

XI. INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri episcopo Cameracensi et dilectis filiis abbati Cisterciensi et decano Laudunensi salutem et apostolicam benedictionem.

Dilecti filii nobiles viri G. comes Flandriae et I. dominus de Dampetra fratres nobis significare curarunt quod nobilibus viris Joanne de Avesnis et Balduino germanis, dictorum G. et I. fratribus uterinis, intimantibus olim nobis quod a quibusdam ipsorum aemulis malitiose, ut a bonis ad eos haereditario jure spectantibus excludi possent, illegitimitatis macula impingebatur eisdem, nos venerabili fratri nostro Cathalaunensi episcopo suoque collegae nostris dedimus litteris in mandatis ut quanto magis possent de plano super causa natalium eorumdem nobilium inquirerent veritatem, et quod esset canonicum statuere appellatione remota curarent, nonobstante quod super hoc inter praedictos I. et B. ex parte una et fratres eorumdem ex altera fuerat coram nobis aliquando litigatum et processum, cum nihil inde terminatum fuisset, sed idem episcopus et abbas monasterii de Lessies Cameracensis dioecesis, cui dictus collega commiserat, sicut dicitur, super hoc totaliter vices suas, praedictis G. et I. minoribus viginti quinque annis et existentibus in tali loco unde commode citari poterant et de jure debeant, cum eos principaliter hujusmodi negotium contingeret, non citatis, nec se occultantibus, neque per contumaciam absentantibus, quondam Willelmo germano ipsorum Flandrensi comite infra annos hujusmodi existente et tunc in ultramarinis partibus terrae sanctae subsidio insistente, cum nullus etiam alius legitime citatus fuerit seu comparuerit qui se Joanni et Balduino fratribus super hoc opponerent supradictis, in eodem negotio procedentes, et eorumdem Joannis et B. natalia legitima declarantes, ipsos fore legitimos ac legitime genitos in dictorum G. et I. magnum praejudicium et gravamen per diffinitivam sententiam, ad quam audiendam minime vocati fuerant, decreverunt, nosque sententiam ipsam auctoritate apostolica dicimur confirmasse, certo super hoc conservatore concesso. Unde nobis iidem G. et I. humiliter supplicarunt ut cum ab hujusmodi sententia, postquam ad eorum pervenit notitiam, quamvis nullam eam esse dicerent et protestarentur, ad sedem apostolicam ad cautelam pro sui juris conservatione duxerint appellandum, providere super hoc ipsis apostolica sollicitudine curaremus. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, ad locum tutum et securum vocatis qui fuerint evocandi, inquiratis super praedicto processu sollicite veritatem, nobis quod exinde inveneritis vestris litteris fideliter rescripturi, praefigendo partibus terminum competentem quo per se vel procuratores idoneos nostro se conspectui repraesentent facturae ac recepturae super iis quod ordo dictaverit rationis; contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo; nonobstante indulgentia quibuscunque personis ab apostolica sede concessa quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint per litteras dictae sedis non facientes plenam de hujusmodi indulgentia mentionem, seu si tibi, fili abbas, vel ordini tuo indultum existat quod de causis tibi a sede committendis eadem cognoscere minime tenearis, et constitutione de duabus dietis edita in consilio generali. Quod si non omnes iis exsequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Perusii, XIII Kalendas Septembris, pontificatus nostri anno decimo.

XII. Littera missa domino papae Innocentio IV, pro causa comitis Guidonis, ut abbas Cistercii possit committere alicui, et duo procedant sine tertio. Sanctissimo Patri ac domino Innocentio divina providentia sacrosanctae Romanae et universalis Ecclesiae summo pontifici, Margareta Flandriae et Haynoniae comitissa, pedum oscula beatorum. Cum causam quae inter charissimos filios nostros G. comitem Flandriae et I. dominum de Dampetra ex una parte et I. et B. de Avesnis ex alia, quae super examinatione cujusdam sententiae quam Cathalanensis episcopus et ejus collega vel subdelegatus ab eo super declaratione natalium dictorum I. et B. contra naturalem, solitum, et debitum judiciorum ordinem auctoritate apostolica promulgarunt, qui quidem G. comes et I. dominus de Dampetra ad cautelam pro sui juris conservatione sedem apostolicam appellarunt, venerabilibus episcopo Cameracensi, abbati Cistercii, et decano Laudunensi duxeritis committendam, timentes ne propter debilitatem ejusdem abbatis et locorum distantiam idem abbas cognitioni ejusdem saepius nequeat interesse, ac propter hoc in grave periculum partium, dispendium et gravamen contingat negotium retardari, sanctitatem vestram duximus attentius deprecandam quatenus eidem abbati dignemini per speciales litteras indulgere ut quotiescunque nequiverit interesse examinationi ejusdem causae, personae idoneae sui ordinis vel alii vices suas valeat delegare, nonobstante quod in vestris litteris contineatur insertum, inquiratis sollicite veritatem, sanctitati vestrae attentius supplicantes ut eidem episcopo, abbati et decano dare dignemini in mandatis quatenus in eadem causa secundum juris ordinem procedentes, ipsam fine debito debeant terminare, alioquin eam instructam ad vestrae sanctitatis examen remittere non postponant.

INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER DECIMUS QUINTUS. PONTIFICATUS ANNO XV, CHRISTI 1212. I. CAPITULO LINGONENSI. De revocandis possessionibus alienatis. (Laterani, VII Kal. Martii.) Ad hoc sumus disponente Domino in plenitudinem potestatis assumpti ut si quando ab his qui sunt in partem sollicitudinis evocati, in ecclesiarum suarum dispendium quidquid perperam fuerit attentatum, per sollicitudinis nostrae studium emendetur, et praecaveatur indemnitatibus earumdem. Cum igitur, sicut vobis intimantibus nostro est apostolatti reseratum, quaedam possessiones ecclesiae vestrae ab episcopis qui pro tempore praefuerint eidem alienatae sint vobis penitus inconsultis, nos eidem ecclesiae paterna volentes sollicitudine providere, auctoritate vobis praesentium indulgemus quatenus possessiones ipsius ecclesiae, quas sine assensu vestro alienare dicti episcopi praesumpserunt, ad jus et proprietatem illius legitime revocetis. Nulli ergo . . . concessionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VII Kal. Martii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

II. EISDEM. De electione decani. (Laterani, VII Kal. Martii.) Cum causam quae vertebatur inter dictum filium H. cantorem Eduensem et H. Barensem archidiaconum super decanatu ecclesiae vestrae, ad quem fuerat electus uterque, dilectis filiis decano et magistris W. de Vienna et Jacobo de Tornodoro canonicis Antisiodorensibus commiserimus sine debito terminandam, ipsi cognitis causae meritis, de juris peritorum consilio electionem utramque sententialiter cassaverunt. Verum cantor praefatus, qui ante prolationem sententiae appellarat, ad apostolicam sedem accedens, a nobis audientiam petiit sibi dari, quam cum ei duxerimus concedendam, dilectus filius magister Hugo canonicus vester in nostra praesentia constitutus, licet procurator non esset, quod tamen de parte altera fuerat, se opponens eidem, sententiam nobis exhibuit cum actis judicii a praefatis judicibus promulgatam. Nos igitur auditis quae dictus cantor proposuit coram nobis, cassationem electionis ipsius justam esse cognovimus, et ideo ipsam auctoritate duximus apostolica confirmandam.

Datum Laterani, VII Kal. Martii pontificatus nostri anno decimo quinto.

III. MAGDEBURGENSI ET MAGUNTINO ARCHEPISCOPIS, ET EORUM SUFFRAGANEIS. Contra Waldemarum intrusum Bremensem. (Laterani, III Kal. Martii.) Sicut venerabilis frater noster Osnaburgensis episcopus Bremensis electus nobis intimare curavit, Waldemarus, cum in profundum jam devenerit peccatorum, contemnit, et non solum non adjicit ut resurgat, verum etiam, tanquam si ex adipe prodeat ejus iniquitas, adversus Romanam Ecclesiam supplantationes exampliat, et graviores quam hactenus praesumptiones intentat; ut in die irae accumulans iram sibi, damnabili gladio perdatur illius cujus misericordi fuerat studio a durissimi damnatione carceris liberatus. Ponens enim, inductus in Bremam per nobilis viri Saxoniae ducis potentiam, tanquam ab Aquilone in Bremensi Ecclesia sedem suam, ac sedens super eam, velut super plumbi talentum sedet iniquitas, praeter administrationem quam in eadem Ecclesia tam in spiritualibus quam temporalibus sibi damnabiliter usurpavit, ad ecclesias et clericos in reprobum sensum datus manus extendit, ipsorum bona praesumptuosis ausibus occupans ac dividens inter laicos et dispergens; de quorum confidens violentia, facilis est ad scelera. nec quid faciat abhorrescit. Expulsis etenim quibusdam canonicis et aliis Bremensibus clericis ab eorum ecclesiis et praebendis, ipsas praebendas et ecclesias de facto, cum de jure non potuerit, quibusdam fautoribus suis contulit, ut eos habeat in malefactis participes quos habet in errore fautores. Licet autem in Waldemarum eumdem per te, frater Magdeburgensis, et venerabiles fratres nostros tuos et Bremensis ecclesiae suffraganeos, necnon et per praedictum Osnaburgensem et Monasteriensem episcopos anathematis vinculo innodatum depositionis et degradationis sententia fuerit auctoritate apostolica promulgata, ipse tamen, qui sub tanta manus divinae potentia humiliari debuerat, cornua elationis assumens, in eadem pertinaciter persistit sententia, et eam, quam saltem timere debuerat vilipendit. Cujus exemplo decanus et quidam alii sacerdotes Bremenses et clerici latam in eos super beneficiorum perceptione suspensionis sententiam, [ante quam] communicabant eidem, improvide contemnentes, ei communicare non desinunt, ipsumque fovere in sua nequitia non desistunt. Ne igitur idem Waldemarus et fautores ipsius plene valeant de sua nequitia gloriari, fraternitati vestrae per apostolica praecipiendo mandamus quatenus in eos latas sententias singulis diebus Dominicis et festivis per vestras ecclesias innovetis et faciatis per vestras dioeceses innovari.

Datum Laterani, III Kal. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem fere modum scriptum est Padeburnensi, Mindensi, Verdensi, et Halberstadensi episcopis, et dilectis filiis Corbeiensi et de Campo Sanctae Mariae abbatibus Monasteriensis et Padeburnensis dioecesum usque plene valeant de sua nequitia gloriari, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus infra duos menses post receptionem praesentium ad Bremensem civitatem personaliter accedentes, sive omnes simul, sive singuli, latas in dictum Waldemarum et fautores suos sententias publice innovetis ibidem, et mandetis per totam Bremensem provinciam innovari.

Datum Laterani, III Kal. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

IV. EPISCOPO ET CAPITULO PICTAVENSI. Confirmatur quaedam concordia. (Laterani, VI Kal. Martii.) Causam quae vertebatur inter vos ex parte una et dilectos filios Cluniacensem et monasterii novi Pictavensis abbates et conventus ex altera super exemptione monasterii novi Pictavensis diversis judicibus nos recolimus commisisse. Super qua licet diversis temporibus fuerit multipliciter laboratum, testes tamen ex mandato nostro ab utraque parte recepti fuerunt, et demum depositiones eorumdem apud sedem apostolicam publicatae. Verum quia pars monasterii novi privilegia sua tunc prae manibus non habebat, partibus postmodum nostris dedimus litteris in mandatis ut super eadem causa, munitae privilegiis et aliis rationibus quae ad ipsius decisionem spectabant, per se vel sufficientes procuratores in festo beati Martini proxime praeterito nostro se conspectui praesentarent, tam super praedicta causa quam super aliis articulis aequitatis judicium dante Domino recepturae. Demum igitur dilectis filiis magistris Joanne et Hugone canonicis Sanctae Radegundis Pictavensis vestris, et Petro, Salatiele, ac Jo. monachis praedictorum Cluniacensis et Monasterii novi abbatum et conventuum procuratoribus in nostra praesentia constitutis, audivimus diligenter quae voluerunt proponere coram nobis; et cum hinc inde super praemissis fuisset diutius disputatum, tandem idem negotium de consensu partium nobis mediantibus taliter est sopitum. Quod dicti abbas et conventus monasterii novi, ut Pictavensis episcopus favorabilior sit eis et efficacior ad justitiam de suis malefactoribus faciendam, semel in anno per diem unum cum moderato equitaturarum numero, prout in Lateranensi concilio est statutum, eumdem exhibeant et procurent. In caeteris vero idem monasterium ab ejus jurisdictione sit liberum et exemptum; nisi quod chrisma, oleum sanctum, consecrationes altarium, dedicationes basilicarum, ordinationes monachorum seu clericorum qui ad sacros ordines fuerint promovendi, necnon et benedictionem abbatis sine professione aliqua recipiant ab episcopo memorato; si quidem Catholicus fuerit, et gratiam apostolicae sedis habuerit, ac ea ipsis gratis et sine pravitate aliqua voluerit exhibere. Alioquin liceat eis quemcunque maluerint catholicum adire antistitem gratiam et communionem apostolicae sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate ipsis quod postulatur impendat; sicut in authenticis privilegiis continetur, quae nos ipsi perspeximus et examinavimus diligenter. Cum autem Pictavensis episcopus in civitate Pictavensi generale posuerit interdictum, iidem illud servabunt; ita quod illo durante non celebrabunt divina nisi clausis januis, non pulsatis campanis, suppressa voce, interdictis et excommunicatis exclusis, quos caute vitare curabunt. Ad synodum quoque Pictavensis episcopi abbas monasterii novi secundum generalem consuetudinem regionis accedet ratione capellarum vel ecclesiarum suarum quae ipsi episcopo sunt subjectae. Sed si forsitan capellani ea quae statuta fuerint in synodo neglexerint aut contempserint observare, non in abbatem vel monasterium, sed in ipsos capellanos, episcopus poterit canonicam exercere censuram. Ne igitur quod nobis mediantibus est statutum valeat ab aliquo temere violari, illud auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VI Kal. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum et Cluniacensi et monasterii Novi Pictavensis abbatibus et conventibus. causam quae vertebatur, etc., usque in finem.

In eumdem modum scriptum est super hoc abbati Sancti Sulpicii, decano et archidiacono Bituricensibus. Causam quae vertebatur, etc., usque ab aliquo temere violari, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus id observari per censuram ecclesiasticam appellatione postposita firmiter faciatis, contradictores censura simili compescendo. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, VI Kalend. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

V. ELECTO ET MONACHIS SANCTAE MARIAE DE PEROALLO. Recipiuntur sub protectione B. Petri. (Laterani, V Kal. Martii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, personas et monasterium vestrum cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, aut in futurum justis modis praestante Domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Libertates praeterea et immunitates quas venerabilis frater noster episcopus Terdonensis cum capituli sui assensu provida vobis deliberatione concessit ratas habemus, et eas illibatas decernimus permanere. Nulli ergo . . . protectionis et constitutionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, V Kal. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

VI. G. DE VALLIBUS, MAGISTRO G. ET P. DE FIMIIS CANONICIS LAUDUNENSIBUS. Quod clausula Si est ita ad omnia rescripti refertur. (Laterani, VI Non. Martii.) Olim ex litteris dilectorum filiorum Sancti Nicasii Remensis, Igniacensis et Vallis regiae abbatum nostris fuit auribus intimatum quod cum ad eos semel et iterum a nobis litterae processissent, super eo videlicet quod R. clericus Sancti Remigii Remensis parochiam de Salice Sancti Remigii, quam R. de Cruneio clericus sibi per interpositam personam ab abbate Sancti Remigii collatam fuisse proposuit, detinebat, ipsi partes semel, secundo, et tertio citaverunt, et dictum R. de Sancto Remigio, quia citatus pluries comparere noluit per se vel responsalem aliquem coram eis, excommunicationis vinculo innodantes, fecerunt fructus ipsius parochiae sequestrari, cumque postmodum idem R. accedens ad eos, se juri promiserit pariturum, ac obtinuerit se absolvi, ipsi absolutionis ei litteras concedentes, diem ei assignarunt et locum quibus coram eis quod promiserat adimpleret; qui diem et locum ex litteris illis radens, in loco rasurae rescripsit quod ipsi ei sequestratos fructus exhiberi mandabant, quod demum coram duobus eorum, tertio sui absentiam excusante, per litteras est confessus. Nos igitur, cum tantae temeritatis excessus falsitatis scrupulo non careret, vobis dedimus in mandatis ut si res taliter se haberet, ipsi praesumptori super dicta parochia perpetuum silentium imponentes, praefato R. de Cruneio clerico assignaretis eamdem cum fructibus sequestratis, Verum, sicut vos filii S. et P. per vestras nobis litteras intimastis, cum dictus R. de Cruneio rasuram praefatam coram vobis per testes idoneos probavisset, et ob hoc postulasset sibi dictam Ecclesiam assignari, vos utrum clausula illa, si ita est, de omnibus superioribus, an de articulo tantum rasurae deberet intelligi dubitantes, in negotio ipso procedere ulterius distulistis, eligentes secundum hoc potius apostolicae sedis oraculum implorare quam aliquid temere diffinire. Nos ergo diligentiam vestram in Domino commendantes, taliter duximus respondendum, quod clausula illa debet ad omnia superiora referri, ad hoc ut ipsi praefata ecclesia conferatur, quia licet vitium falsitatis ad imponendum illi perpetuum silentium super ecclesia ipsa sufficiat qui falsitatem hujusmodi perpetrarat, non tamen propter hoc eadem ecclesia est adversario assignanda, nisi super aliis facta fuerit plena fides.

Datum Laterani, VI Non. Martii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

VII. COLOCENSI ELECTO, ET SOKSARDIENSI ET DE SEKUDWOR CISTERCIENSIS ORDINIS ABBATIBUS QUINQUECCLESIENSIS DIOECESIS. Dirimit litem inter episcopum Vesprimiensem et abbatem S. Martini. (Laterani, V Non. Martii.) Veniens ad praesentiam nostram dilectus filius [G.] abbas Sancti Martini de Pannonia sua nobis conquestione monstravit quod venerabilis frater noster Vesprimiensis episcopus conditionales homines, qui certa ei servitia exhibent, eximit a praestatione integra decimarum, et eos, cum jurisdictionem in ipsos habeat, ad solvendas integre sibi praedictas decimas et ad satisfaciendum congrue de subtractis pontificali auctoritate non cogit, praestare sibi recusans consilium et auxilium in expensis et aliis contra silvestres homines in extremis praedictae parochiae finibus commorantes, qui se a solutione subtrahunt decimarum. Quare humiliter postulabat ut ne id de caetero idem episcopus attentaret injungere sibi auctoritate apostolica dignaremur. Petebat insuper quod idem episcopus sacerdotibus illius parochiae inhiberet ne quosdam homines, sibi prout tenentur decimas non solventes, servili conditione falso ad suam excusationem objecta, et ne pulsatores et exsequiales in eodem articulo delinquentes recipiant ad divina, vel ab eis percipiant partem aliquam decimarum, ipsi de subtractis satisfactionem congruam impedentes, humiliter supplicans ut hoc per delegatos a nobis judices fieri mandaremus, si dictus episcopus id efficere non curaret, compellentes eumdem ad satisfactionem congruam praedictorum, si auctoritate sua dicti cappellani hoc praesumerent attentare. Postulabat praeterea quod idem episcopus parochianos capellarum suarum in jure spirituali et quarta decimarum recipi ad capellas alias non permittat, satisfaciens de subtractis eidem si aliquid est in hoc hactenus ipsius auctoritate praesumptum. Alioquin a suis sibi faciat capellanis super his satisfactionem congruam exhiberi. Et ne de parochianis dubitatio aliqua oriretur, sic petiit distinguendo, ut parochianos de villis Fayz et de Gurbei a capella Thapey non subtrahat episcopus memoratus, parochianos autem de praedio dominici de Mogh. et de Udwornicis regis et de villa illorum qui dant regi Martium a capella de porcorum custodia non subducat, inhibens sacerdotibus ne recipiant capetias aliquas vel cubulos vini a regis vel reginae conditionalibus, qui vulgo regales servi vocantur, ab ipso ea recipi permittentes, cogens insuper regis sagittarios et bissenos ad decimas integre persolvendas. Petiit etiam postmodum et humiliter postulavit ut memoratus episcopus non impediat vel faciat impediri quo minus omnes qui in Simigiensi parochia vel comitatu consistunt, de omnibus quae possident decimas integras sibi solvant; sicut in privilegiis felicis memoriae Paschalis papae et sancti regis Stephani plenius continetur. Praefatus vero episcopus in nostra praesentia constitutus e contrario postulavit ut decimas Simigiensis comitatus infra suae dioecesis terminos consistentis, quas detinet idem abbas, sibi restitui faceremus, nisi dictus abbas aliquo speciali jure se ipsas juste possidere monstraret, mandantes ipsum per eumdem abbatem, cum dictum comitatum visitat, in suis ecclesiis procurari. Petebat insuper deputatam quartam fabricae sibi restitui ad ecclesias reparandas. Capellas in villa subulcorum et Sancti Ladislai de Fizgoi destrui postulans, tanquam sine auctoritate ac consensu episcopi dioecesani constructas, et petens ecclesiam de Keurishyg, in qua sibi dictus abbas spiritualem jurisdictionem usurpat, ecclesiam etiam de Thapey, in cujus possessione ipsum fuisse idem abbas confessus fuerat, repetebat. Reconciliationes etiam poenitentium et ordinationes clericorum ad se asserens pertinere, humiliter postulabat ut chrisma, oleum sanctum, et alia ecclesiastica sacramenta capellani et homines Sancti Martini in Vesprimensi dioecesi constituti ab eo tanquam a suo dioecesano perciperent, sibi cognitiones causarum spiritualium relinquendo. Nos autem intellectis per venerabilem fratrem nostrum Hugolinum Hostiensem episcopum, quem partibus concessimus auditorem, quae proposita fuerant coram eo, objectiones propositas ab episcopo contra privilegia praedictorum Paschalis papae ac sancti regis Stephani, quibus abbas sufficienter respondit, invalidas esse decrevimus, ut eis non obstantibus privilegia ipsa valida reputentur, si authenticum praedicti regis tale repertum fuerit quale nobis rescriptum ipsius sub bulla charissimi in Christo filii nostri Hungarorum regis illustris exstitit praesentatum. Quantum tamen ad fundandam intentionem abbatis proficiat opportuno tempore decernemus. Interim autem nihil circa statum monasterii secundum perceptionem decimarum, quam idem monasterium possidet, immutetur. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes clericorum qui ad sacros ordines fuerint promovendi, clerici ecclesiarum vel capellarum ipsius monasterii quae sunt in Vesprimiensi dioecesi constitutae a Vesprimiensi episcopo postulabunt; si quidem Catholicus fuerit et gratiam atque communionem apostolicae sedis habuerit, et ea gratis et sine pravitate aliqua voluerit exhibere. Alioquin ab alio quem maluerint catholico praesule suscipiendi ea liberam habeant facultatem, sicut in privilegiis praedicti Paschalis et bonae memoriae Alexandri papae praedecessorum nostrorum perspeximus contineri. Non obstante privilegio Clementis papae, qui mentionem non fecit de praedictis praedecessorum suorum privilegiis, sed de privilegio Sancti Stephani regis; cui, quantum ad hoc capitulum, per saepefatos Romanos pontifices exstitit derogatum; praesertim cum ipse Clemens privilegium illud concesserit salvis institutionibus, non solum Romanae Ecclesiae, sed ipsius etiam legatorum. Nec obstante praescriptione quam idem abbas in suum subsidium opponebat, quia si consummata erat praescriptio quando abbas Sancti Martini ab Alexandro papa privilegium impetravit, juri praescriptionis renuntiasse videtur; praesertim cum coram nobis privilegio illo sit usus quod suae intentioni, quantum ad hunc articulum, contradicit. Si vero nondum consummaverat praescriptionem, sed erat in praescribendo post impetratum hujusmodi privilegium, bonam fidem non habuit, et ideo secundum canones non praescripsit. Caeterum interdictos vel excommunicatos Vesprimiensis episcopi praedicti clerici studeant evitare, ac parochianos ecclesiarum ad eumdem episcopum pertinentes contra voluntatem ipsius ad divina officia non recipiant, nec illis impendant ecclesiastica sacramenta. Super caeteris autem quia nobis non potuit fieri plena fides, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus recipiatis testes quos partes duxerint producendos, et tam attestationes quam alias prolationes earum fideliter redigatis in scriptis, easque nobis sub vestris sigillis dirigere procuretis, praefigentes eis terminum competentem quo cum ipsis nostro se conspectui repraesentent sententiam auctore Domino recepturae. Testes autem qui ab utraque parte fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, per censuram ecclesiasticam cessante appellatione cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, V Non. Martii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

VIII. PRIORI ET FRATRIBUS DE BALNEOLIS. Confirmat eorum bona. (Laterani, Non. Martii). Justis petentium desideriis dignum, etc., usque effectu prosequente complere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, domum et redditus a nobili viro Herveo comite Nivernensi pia vobis liberalitate collatos, sicut eos juste ac pacifice possidetis, et in litteris ejusdem comitis ac nobilis mulieris Mathildis comitissae uxoris suae noscitur contineri, vobis et per vos domui vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . confirmationis, etc., usque incursurum.

Datam Laterani, Non. Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

IX. EPISCOPO MAGALONENSI. Ut de terris in comitatu Melgorii cognoscat. (Laterani, VII Id. Martii.) Sicut dilectus filius Joannes Buccados nobis conquerendo monstravit, quidam potentes super proventibus et rebus aliis sitis in comitatu Melgorii, quos legitime possidet et quiete, ipsum sine causae cognitione intendunt nequiter aggravare. Cum igitur jurisdictio terrae illius ad nos nullo pertineat mediante, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, vocatis qui fuerint evocandi, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit, appellatione remota, decernas, faciens quod decreveris per censuram ecclesiasticam firmiter observari, nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis.

Datum Laterani, VII Idus Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

X. ABBATI ET PRIORI SANCTI VICTORIS, ET MAGISTRO G. CORNUTO CANONICO PARISIENSI. De corpore B. Lupi archiepiscopi Senonensis. (Laterani, II Id. Maii.) Dilecti filii abbas et conventus Sanctae Columbae Senonensis nobis conquerendo monstrarunt quod licet in ecclesia sua totum corpus beati Lupi confessoris archiepiscopi Senonensis una cum capite requiescat, sicut per authenticum bonae memoriae Hugonis Senonensis archiepiscopi, qui convocatis quibusdam episcopis, et clero et populo adunatis, ipsum corpus ac caput omnibus astantibus demonstravit, evidenter apparet, abbas tamen et monachi Sancti Petri Vivi Senonensis in ipsorum gravamen per praedicatores suos caput et quaedam membra confessoris ipsius esse apud quemdam prioratum suum, videlicet Sanctum Lupum de Nando, per episcopatus longe lateque diffusos faciunt publice nuntiari, quod siquidem est a veritate penitus alienum. Quia igitur falsitas tolerari non debet sub velamine pietatis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus memoratos abbatem et monachos ut ab hujusmodi praesumptione desistant auctoritate nostra moneatis, attentius et efficaciter inducatis, ipsos ad hoc, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cognita veritate cogentes; cum nec saluti nec famae congruat eorumdem quaestum acquirere de praedicatione mendacii. Nullis litteris veritati, etc., a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, II Idus Martii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XI. MORIMONTENSI ET SANCTI STEPHANI DIVIONENSIS ABBATIBUS LINGONENSIS DIOECESIS, ET MAJORI ARCHIDIACONO LINGONENSI. Ut cognoscant de falsitate litterarum. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) Venerabili fratri nostro Bisuntinensi archiepiscopo et dilecto filio . . . procuratori nobilis viri comitis Stephani benignam audientiam concedentes, intelleximus evidenter per ea quae fuerunt coram nobis proposita et ostensa quod litterae illae quae dilectis filiis Sancti Sequani et de Accio abbatibus et priori Cisterciensi super absolutione ipsius comitis sub nomine nostro fuerunt exhibitae, sicut in eorum litteris citatoriis de verbo ad verbum erant insertae, aut falsae aut falsatae fuerunt. Et certe si veras litteras accepissent, quales nos eis recolimus destinasse, formam earum in suo processu minime observassent. Quare nos eorum processum decernentes irritum et inanem, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus litteras illas faciatis vobis per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo exhiberi, et inquiratis diligentissime veritatem quis eas obtinuit vel exhibuit aut falsavit; tam litteras ipsas quam inquisitam super his veritatem nobis fideliter transmissuri, ut ad hujusmodi puniendum excessum, sicut procedendum viderimus, procedamus. Latam autem in praedictum comitem excommunicationis sententiam ab archiepiscopo memorato et interdictum positum in terram ipsius mandetis inviolabiliter observari donec de damnis et injuriis praefato archiepiscopo ab eodem comite irrogatis inquisita plenius et cognita veritate, faciatis satisfactionem congruam exhiberi; et sic demum praefatas sententias juxta formam Ecclesiae relaxantes, audiatis si quid inter eos remanserit quaestionis, et appellatione remota mediante justitia decidatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc., usque subtraxerint, per censuram eamdem cessante appellatione cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc., usque exsequantur.

Datum Laterani, XII Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XII. R. DE BELLOVIDERE CAMERARIO ET S. DE BEROV. ET S. DE BURGO GUARIN. CANONICIS CARNOTENSIBUS. De interdicto prolato ab episcopo Aurelianensi. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Cum venerabilis frater noster Aurelianensis episcopus dioecesim suam supposuerit ecclesiastico interdicto, et capitulum Sancti Aniani illud neglexerint observare, sed interdictos ab ipso receperint ad divina, sublimi voce, pulsatis campanis, et apertis januis celebrantes, idem episcopus contra eos ad venerabilem fratrem nostrum Trecensem episcopum et conjudices suos nostras litteras impetravit: qui ecclesiam Sancti Aniani interdicti sententiae supponentes, decanum et ejusdem loci capitulum ab officio suspenderunt, eosdem in expensis quas episcopus fecerat condemnando. Unde dilectus filius R. de Noa procurator ipsius episcopi postulabat ut praefatas sententias dignaremur apostolico munimine roborare. Verum B. et R. procuratores ejusdem capituli ex adverso proposuere in nostra praesentia constituti quod cum praefata Ecclesia sedi apostolicae sit immediate subjecta, sicut apparet per privilegia pontificum Romanorum, non tenebantur interdictum ejusdem episcopi observare. Propter quod, ne super hoc possint ab episcopo praegravari, nostram audientiam appellarunt. Et licet non receperint scienter ab ipso interdictum aliquem ad divina, nihilominus tamen episcopus eorum homines et ecclesias supposuit interdicto, eis divina penitus interdicens. Verum cum praefatae litterae, quas episcopus impetravit ad judices supradictos, falsitate suggesta et veritate tacita fuerint impetratae, et ab eisdem judicibus legitimas exceptiones admittere recusantibus fuerit ad sedem apostolicam rationabiliter provocatum, sententias latas, propter appellationis objectum, petebant penitus irritari. Nos autem utrique parti providere volentes, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus cum procuratores praedictorum decani et capituli promiserint coram nobis sub poena centum librarum, pro qua obligaverunt praebendas suas quas habent in Ecclesia memorata, quod dicti decanus et capitulum vestro parebunt mandato, si hoc ipsi ratum habuerint, vos auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo relaxetis omnes sententias in ipsos et Ecclesias et homines eorum hac occasione prolatas, ac deinde inquisita et cognita veritate, si illos culpabiles inveneritis, faciatis ipsos sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, praefato episcopo satisfactionem debitam exhibere; ita quod interdicto durante alta voce non celebrent, sed submissa, januis clausis, non pulsatis campanis, ac excommunicatis et interdictis exclusis. Alioquin poenam promissam a dictis procuratoribus exigatis, et sententias nihilominus usque ad satisfactionem condignam faciatis appellatione remota per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc., usque subtraxerint, per censuram eamdem cessante appellatione cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, XVI Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XIII. POTESTATI ORTANENSI. Contra nobilem quemdam detinentem castra Ecclesiae. (Laterani, XIII Kal. Aprilis.) Cum bonae memoriae M. socer nobilium virorum Cazaguerrae de Orta, B. de Canalio, I. Raynaldi, et P. Iaczonis, castra Basanelli, Palatioli, Bassani, et Aliani ab Ecclesia Romana in feudum tenuerit, et ex illis perceperit multa bona, ipsi praedicta castra post ejus obitum pro suae voluntatis arbitrio detinentes, ad nostram praesentiam, ut nobis responderent de ipsis, accedere noluerunt, cum exinde fecerimus requiri eosdem. Quia vero id nolumus in patientia sustinere, ne jus Ecclesiae Romanae negligere videremur, eisdem nobilibus nostris dedimus litteris in mandatis ut usque at cathedram Beati Petri proximo praeteritam, quem eis terminum peremptorium assignavimus, responsuri nobis de castris ipsis nostro se conspectui praesentarent, dilecto filio Cynthio de Insula nostris dantes litteris in mandatis, ut si praedicti nobiles eodem termino ad nostram praesentiam non venirent, eadem castra nostro nomine recipere non differret. Universis insuper hominibus eorumdem castrorum injunximus ut eidem extunc de castris ipsis ad nomen et opus nostrum respondere curarent. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem Cynthio ad mandatum apostolicum exsequendum tuum praestes auxilium et favorem.

Datum Laterani, XIII Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XIV. LUNDENSI ARCHIEPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Constituitur legatus apostolicae sedis. (Laterani, II Non. Aprilis.) Illam de probitate ac honestate tua fiduciam obtinemus ut tibi vices nostras secure in arduis negotiis committamus, sperantes quod ad divini nominis gloriam et apostolicae sedis honorem ea satages promovere. Cum igitur Christianae fidei zelo succensus, ad convertendum circumstantes paganos ab errore ad veritatem non modicum laboraveris et adhuc laborare disponas, ut hoc plenius et efficacius exsequaris, nos tibi vices nostras duximus committendas, venerabilibus fratribus nostris Upsalensi archiepiscopo et suffraganeis ejus episcopis ac aliis Ecclesiarum praelatis per Daciam et Suethiam constitutis per scripta nostra mandantes ut tibi ad hoc opus fideliter laboranti tanquam legato apostolicae sedis intendant, ut eorum adjutus auxilio, talentum tibi commissum cum multiplici nobis lucro resignes, cum te a predicationis officio Deo duce contigerit remeare. Nos enim liberam tibi concedimus potestatem ut, juxta verbum propheticum, evellas et destruas, et aedifices et plantes, prout utrumque secundum Dominum videris faciendum.

Datum Laterani, II Non. April., pontificatus nostri anno quinto decimo.

XV. TOLETANO ET COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPIS. De bello adversus Saracenos. (Laterani, Non. Aprilis.) Quanta nunc necessitas terrae Hispaniarum immineat, eo plenius prudentia vestra novit quo ipsam vicinius experitur. Eapropter fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus reges Hispaniarum moneatis prudenter et efficaciter inducatis ut pacem aut treugam servent ad invicem illibatam, praesertim hac imminenti Saracenorum guerra durante; ad quod eos per censuram ecclesiasticam appellatione remota, si necesse fuerit, compelli volumus et mandamus; quin etiam mutuum auxilium sibi praestent adversus crucis Dominicae inimicos, qui non solum ad destructionem Hispaniarum aspirant, verum etiam in aliis fidelium Christi terris comminantur suam saevitiam exercere ac nomen (quod absit!), si possint, opprimere Christianum, auctoritate nostra tam ipsis regibus quam aliis Christianis omnibus sub poena excommunicationis et interdicti firmiter inhibentes ne se praesumant jungere Saracenis, vel contra Christianos illis consilium vel auxilium impertiri. Quod si forte rex Legionensis, de quo specialiter dicitur, sive alius cum Saracenis offendere praesumpserit Christianos, denuntietis, sublato appellationis obstaculo personam ipsius excommunicationis vinculo, innodatam et interdicto suppositam terram ejus; hominibus suis, ne in hoc sequantur eumdem, sub interminatione anathematis inhibentes; denuntiaturi nihilominus reges alios et quoslibet Christianos ac terras eorum eisdem sententiis subjacere, si forsitan ipsi praefatum regem offendere attentarent, homines eorumdem ab ipsorum sequela prohibitione consimili retrahendo. Praeterea ex parte nostra injungatis eisdem ut si aliquas habent ad invicem quaestiones, propter instantem necessitatem illas ad tempus persequi differant, et tempore opportuno, cum potentes existant, ad praesentiam nostram tam procuratores quam testes et alia quae ad causam fuerint necessaria destinantes, suam coram nobis justitiam prosequantur, cum per alios ortae inter eos, quanquam multoties sit tentatum, terminari nequeant quaestiones, et nos ipsis Deo auctore curabimus justitiae plenitudinem exhibere. Sic autem praeceptum apostolicum circumspecte persequamini ac districte, ut sollicitudo et diligentia vestra clareant in effectu, et reprehendi merito non possitis de negligentia vel contemptu, sed de studio et obedientia potius commendari.

Datum Laterani, Non. April., pontificatus nostri anno quinto decimo.

XVI. PETRO ABBATI MONASTERII SANCTI ANGELI QUOD SITUM EST IN SUBURBIO PISTORIENSI, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, III Kal. Aprilis.) Quoties a nobis petitur quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere et petentium desideriis congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Angeli, in quo divino estis obsequio mancipati, ad exemplar felicis recordationis Clementis papae praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam atque institutionem fratrum Vallisumbrosae in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium, etc., usque illibata permaneant: In quibus haec, etc., usque exprimenda vocabulis. Locum ipsum, etc., usque pertinentiis suis. Massaritiam de pecuniis, cum vinea et nemore ac hominibus ad districtum vestrum pertinentibus. Clausuras etiam, molendina, caufagium totum ecclesiam Sancti Marci prope monasterium sitam cum parochia et sepultura omnium tam majorum quam minorum ibidem commorantium, debitis honoribus et omni jure suo sicut ea hactenus a quadraginta annis retro juste ac pacifice possedistis. Terram de Moso, cum clausura et omnibus pertinentiis suis. Redditus de Guliano, et omne jus quod habetis in eadem villa, sicut in instrumentis publicis continetur. Decimas etiam possessionum vestrarum, quas a quadraginta annis hactenus pacifice tenuistis, vobis auctoritate apostolica confirmamus. Sane novalium vestrorum quae propriis manibus aut sumptibus colitis vel de nutrimentis, etc., usque extorquere praesumat. Liceat quoque vobis, etc., usque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum, etc., usque sine abbatis sui licentia, nisi arctioris religionis obtentu, de. eodem loco discedere. Discedentem vero, etc., usque nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum, etc., usque divina officia celebrare. Sepulturam praeterea Illius loci, etc., usque nullus obsistat. Salva tamen justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc., usque secundum Dei timorem et beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Praeterea libertates et immunitates antiquas et rationabiles consuetudines monasterio vestro collatas, sicut hactenus observatae sunt, ratas habemus, et eas perpetuis temporibus illibatas manere praesenti decreto sancimus. Auctoritate quoque apostolica interdicimus ne quis infra fines parochiae vestrae, praesertim a Sancto Leonardo usque ad Sanctam Christinam, ullatenus sine assensu dioecesani episcopi et vestro capellam seu oratorium de novo aedificare praesumat, salvis tamen privilegiis pontificum Romanorum. Prohibemus etiam ne quis in vos vel monasterium vestrum excommunicationis, suspensionis, seu interdicti sententiam sine manifesta et rationabili causa promulgare praesumat, vel novas et indebitas exactiones vobis vel hominibus vestris imponat. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium temere perturbare, etc., usque usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate et Vallisumbrosae abbatis debita reverentia. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii III Kal. April., indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno XV.

XVII. EPISCOPO LINGONENSI, ET ABBATI VILLARIENSI METENSIS DIOECESIS, MAGISTRO N. CANONICO VIRDUNENSI. De quadam praebenda Metensi. (Laterani, II Kal. Aprilis.) Cum per alias litteras collationem octo praebendarum quae in Metensi Ecclesia tanto tempore vacaverunt quod juxta Lateranensis statuta concilii, ad nos est earum donatio devoluta sub certa forma vobis duxerimus committendam, quia nos dilecto filio P. clerico nepoti bonae memoriae Henrici Albanensis episcopi, qui multorum testimonio perhibetur idoneus, unam contulimus earumdem, sicut in eisdem litteris fecimus mentionem, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus unam de praedictis praebendis ipsi sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo assignetis, et faciatis eumdem pacifica possessione gaudere, nonobstante quod Metense capitulum dicitur fructus ipsarum usque ad quadriennium obligasse; contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater episcope, cum eorum altero nihilominus exsequaris.

Datum Laterani, II Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XVIII. G. THESSALONICENSI ARCHIEPISCOPO EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Eum constituit primatem et legatum sedis apostolicae. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Quantae dignitatis Thessalonicensis antistes fuerit ab antiquo, per authentica scripta praedecessorum nostrorum evidenter apparet. Quod ut plenius declaretur, pauca de multis in medium duximus proponenda. Scribens enim sanctae memoriae Leo papa Anastasio antistiti Ecclesiae Thessalonicensis sic ait: De persona consecrandi episcopi et de cleri plebisque consensu metropolitanus episcopus ad fraternitatem tuam referat, quodque in provincia bene placuit scire te faciat, ut ordinationem rite celebrandam tua quoque confirmet auctoritas, quae rectis dispositionibus nihil morae aut difficultatis debebit afferre, ne gregibus Domini diu desit cura pastorum. Metropolitano vero defuncto, cum in loco ejus fuerit alius subrogandus, provinciales episcopi ad civitatem metropolim convenire debebunt, ut omnium clericorum atque omnium civium voluntate discussa, ex presbyteris ejusdem Ecclesiae vel ex diaconibus optimus eligatur, de cujus nomine ad tuam notitiam provinciales referant sacerdotes, impleturi vota poscentium cum quod ipsis placuit tibi placuisse cognoverint. Sicut enim justas electiones nullis dilationibus volumus fatigari, ita nihil permittimus te ignorante praesumi. De conciliis autem episcopalibus non aliud indicimus quam sancti Patres salubriter ordinarunt, ut scilicet bini conventus per annos singulos habeantur, in quibus de omnibus querelis quae inter diversos Ecclesiae ordines nasci assolent judicetur. Ac si forte inter ipsos qui praesunt de majoribus (quod absit!) peccatis causa nascitur, quae provinciali nequeat examine diffiniri, fraternitatem tuam de totius negotii qualitate metropolitanus curabit instruere; ut si coram positis partibus, nec tuo fuerit res sopita judicio, ad nostram cognitionem quidquid illud est transferatur. Praeterea in diffinitione quondam fidei Orthodoxae Joannes Thessalonicensis antistes primus post apostolicae sedis legatos et quatuor patriarchas, quorum aliqui per seipsos et alii per suos vicarios adfuerunt, sic legitur subscripsisse: Joannes Dei misericordia episcopus Thessalonicensis et vicarius apostolicae sedis Romae legatus, diffiniens subscripsi. Licet autem praefatus antistes satis profecto fuerit ex Ecclesiae suae dignitate conspicuus, magis tamen utique fuit ex apostolicae sedis familiaritate praeclarus, sicut etiam ex scriptis ostenditur pontificum Romanorum, qui saepissime vices suas eidem antistiti commiserunt. Nicolaus etenim papa inter caetera scribens Michaeli imperatori Graecorum, sic ait: Oportet imperiale vestrum decus, quod in omnibus ecclesiasticis utilitatibus vigere audivimus, ut antiquum morem quem nostra Ecclesia habuit vestris temporibus restaurare dignemini, quatenus vicem, quam nostra sedes per episcopos vestris in partibus constitutos habuit, videlicet Thessalonicensem, qui Romanae sedis vicem per Epirum veterem, Epirumque novam, atque Illyricum, Macedoniam, Thessaliam, Achaiam, Daciam Riperensem, Daciam mediterraneam, Misiam, Dardaniam, et Praevalim, beato Petro apostolorum principi contradicere nullus praesumat quae antecessorum nostrorum temporibus, scilicet Damasi, Siricii, Innocentii, Bonifacii, Coelestini, Sixti, Leonis, Hilari, Simplicii, Felicis, atque Hormisdae sanctorum pontificum sacris dispositionibus agebatur. Praefatus quoque Leo scripsit supradicto Anastasio in haec verba: Quanta fraternitati tuae a beati Petri apostoli auctoritate commissa sunt, et qualia etiam nostro tibi favore sunt, credita, si vera ratione perspiceres, et justo examine ponderares, muttum possemus de injunctae tibi sollicitudinis devotione gaudere, quoniam sicut praedecessores mei praedecessoribus tuis, ita etiam ego dilectioni tuae, priorum secutus exemplum, vices mei moderaminis delegavi, ut curam quam universis Ecclesiis principaliter et divina institutione debemus, imitator nostrae mansuetudinis effectus adjuvares, et longinquis a nobis provinciis praesentiam quodam modo nostrae visitationis impenderes. Caeterum etsi praefata Thessalonicensi Ecclesia a devotione ac familiaritate sedis apostolicae se subduxerit per schisma illud diutinum quo Ecclesia Graecorum a via veritatis ad erroris invium declinavit, quia tamen hoc tempore per Dei gratiam ad devotionem pristinam est reversa, et ipsam in eadem te studiosius operante credimus permansuram cum familiaritatis gratia nobis specialiter tenearis astrictus, utpote in diaconum et presbyterum per manuum nostrarum impositionem promotus, et in episcopum nostrae humilitatis ministerio consecratus, nec non et pallio, pontificalis videlicet officii plenitudine, insignitus, postulationem ab eadem Ecclesia de te factam, inquisitione super ea praehibita diligenti, ratam et gratam habentes, ipsam auctoritate curavimus apostolica confirmare. Pallium quoque de corpore beati Petri sumptum, insigne pontificalis officii fraternitati tuae de apostolicae sedis liberalitate concessimus; quo utique infra tuam Ecclesiam ad missarum solemnia uti memineris illis diebus quibus praedecessores tuos usos fuisse cognoscis, videlicet in Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, Hypapanti, Dominica in ramis Palmarum, Coena Domini, Sabbato Sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus beatae Mariae, Natali beati Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione Omnium Sanctorum, Dedicationibus ecclesiarum, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum, Ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, solemnitate beati Demetrii, et consecrationis anniversario tuae die. Ad haec ipsi Thessalonicensi metropoli suam confirmamus provinciam; in qua subscriptos episcopatus specialibus nominibus duximus exprimendos, videlicet Citrensem, Beriensem, Campaniensem, Vardariensem, Serviensem, Petrensem, Platomonensem, Langardensem, Adrameriensem, Nerisiensem et Cassadriensem. Jura quoque ac bona ejus, dignitates et libertates ipsius, nec non antiquas et rationabiles consuetudines auctoritate apostolica roboramus, et tam tibi quam eidem Ecclesiae firma et illibata manere sancimus. Coemeteria quoque earumque beneficia nullus haereditario jure possideat. Quod si quis hoc facere contenderit, censura canonica compescatur. Prohibemus autem ne presbyteri capellani Ecclesiarum ad jus Ecclesiae tuae pertinentium possessiones earum absque assensu tuo, salvis tamen canonicis institutionibus, distrahere, vendere, vel obligare, seu alio quolibet modo alienare praesumant. Quod si factum fuerit, irritum habeatur. Prohibemus insuper ne interdictos vel excommunicatos tuos ad officium vel communionem ecclesiasticam sine conscientia et consensu tuo quisquam admittat, aut contra sententiam tuam canonice promulgatam aliquis venire praesumat; nisi forte periculum mortis immineat, aut dum praesentiam tuam habere nequiverit, per alium, secundum formam Ecclesiae, satisfactione praemissa oporteat ligatum absolvi. Porro Dominicae crucis vexillum per tuam dioecesim et episcopatus tibi subditos ante te deferendi fraternitati tuae licentiam impertimur. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum Thessalonicensem Ecclesiam temere perturbare, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis, Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii, VII Idus Aprilis, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

XIX. EPISCOPO HAVELBERGENSI, ET DE SICHEM ET DE LAPIDE SANCTI MICHAELIS CISTERCIENSIS ORDINIS ABBATIBUS ALBERSTATENSIS DIOECESIS. De restitutione praebendae. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Veniens ad praesentiam nostram dilectus filius W. imperialis aulae protonotarius sua nobis insinuatione monstravit quod cum aemuli sui, occasione accepta ex eo quod idem ex negligentia potius quam malitia in cerei benedictione commisit, multis suggestis nequiter contra eum, ad venerabilem fratrem nostrum Brandeburgensem episcopum et dilectos filios praepositum de Mildens et H. canonicum Sancti Petri Magdeburgensis nostras litteras impetrassent, iidem Sancti Nicolai Magdeburgensis ipsum destituere praebenda, et per unius momenti spatium ipsi rescripti apostolici copiam denegantes, postquam fuerunt officio suo functi, cuidam ipsam assignando praebendam, iterum aliquot diebus elapsis eamdem cuidam alii contulerunt in ejus praejudicium et gravamen. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si eum inveneritis praefata praebenda praeter formam mandati apostolici destitutum vel alias contra justitiam spoliatum, ipsum sublato appellationis obstaculo restitui faciatis; contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam compescentes, de praedicta negligentia vel contemptu poenam ei debitam infligendo. Nos enim ipsum fecimus ad cautelam a vinculo excommunicationis absolvi, et ad vos remittimus absolutum; praesertim cum, sicut idem asseruit, praefati judices excommunicatum denuntiarint eumdem postquam per venerabilem fratrem nostrum Magdeburgensem archiepiscopum apostolicae sedis legatum fuit juxta formam Ecclesiae ab eodem vinculo absolutus. Testes autem, etc., usque per censuram eamdem appellatione cessante cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc. tu ea, frater episcope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani VI Idus Aprilis, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XX. MAGUNTINENSI ET MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPIS APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. De conservandis beneficiis eorum qui ab Ottone recedunt. (Laterani, II Non. Aprilis.) Ut inter devotos et indevotos, obedientes et inobedientes discretio habeatur, oportet quod agatur severe cum illis, et adhibeatur benignitas circa istos. Cum igitur quidam in imperiali aula officia et beneficia obtinentes, ob reverentiam apostolicae sedis jam recesserint ab Ottone tyranno, ne sibi communicando contagione maculentur ipsius, et quidam sint in proximo recessuri, fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ne inde jacturam incurrant unde gratiam meruerunt, per totam Theutoniam faciatis auctoritate nostra districtius inhiberi ne aliquis officia et beneficia eorumdem praesumat a tyranno recipere memorato. Quod si aliqui ea recipere attentarint, ipsos sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo beneficiis et officiis ecclesiasticis, si qua obtinent, spolietis, et faciatis eosdem tamquam excommunicatos ab omnibus arctius evitari; contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non ambo, etc., alter vestrum ea nihilominus exsequatur.

Datum Laterani, II Non. April., anno XV.

XXI. NOBILI VIRO GAUFRIDO DE VILLA ARDUINI PRINCIPI ACHAIAE. Scribitur pro Canonicis Patracensibus. (Laterani, VII Id. Aprilis.) Ex parte dilectorum filiorum canonicorum regularium Patracensis Ecclesiae nobis est oblata querela quod cum de mandato nostro et abbatis Sancti Ruffi cum venerabili fratre nostro archiepiscopo Patracensi ad partes accesserint Romaniae, praefatus archiepiscopus honeste locavit eosdem in Ecclesia Patracensi sed procurantibus canonicis saecularibus loci ejusdem et R. presbytero de Supteno ab eadem Ecclesia per laicalem potentiam sunt ejecti, et praefati saculares et quidam alii, quorum quidam fuere monachi, in eadem post appellationem ad nos legitime interpositam sunt intrusi: qui statuentes oculos suos declinare in terram (Psal. XVI), spiritualibus non intendunt. Ideoque discretioni tuae per apostolica scripta mandamns quatenus, si est ita, eosdem reduci facias in Ecclesia memorata, et non permittas ipsos a quoquam, quantum in te fuerit, indebite molestari.

Datum Laterani VII Idus April. pontificatus nostri anno XV.

In eumdem modum scriptum est episcopo Zaratoniensi: Ex parte dilectorum filiorum, etc., usque spiritualibus non intendunt. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si est ita, revocato in irritum quidquid post appellationem ad nos legitime interpositam inveneris attentatum. memoratos canonicos regulares in praefatam Ecclesiam sublato appellationis obstaculo reducere non postponas, et facias eosdem ibidem pacifice commorari; contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo

XXII. EIDEM. De possessionibus restituendis Ecclesiae Landrevillensi. (Laterani, V Id. Aprilis.) Ad nostram noveris audientiam pervenisse quod, cum episcopatus de Landrevilla unus sit de ditioribus et nobilioribus episcopatibus Romaniae, tu et quidam alii possessiones et alia bona ipsius in animarum vestrarum periculum detinentes, ibidem episcopum non permittitis ordinari, occasione sumpta ex eo quod dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susannae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, quatuor canonicos instituit in ecclesia cathedrali, asserentes praefatam ecclesiam ordinari aliter non debere. Quocirca nobilitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus possessiones et alia bona quae ad praefatam ecclesiam pertinere noscuntur ei sine difficultate facias resignari. Nos enim venerabili fratri nostro Zaratonensi episcopo nostris damus litteris in mandatis ut super statu praedictae ecclesiae inquisita plenius et cognita veritate, quod canonicum fuerit sublato appellationis obstaculo statuant, et faciat quod statuerit per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum Laterani V Idus Aprilis, anno quinto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc episcopo Zaratoniensi: Ad nostram, etc., usque ordinari aliter non debere. Unde ipsi principi nostris damus litteris in mandatis ut possessiones et alia bona quae ad praefatam ecclesiam pertinere noscuntur, ei sine difficultate faciat resignari. Quocirca fraternitati tuae etc., usque mandamus quatenus super statu, etc., usque firmiter observari.

XXIII. CAPITULO PIVERENSI. De quadam praebenda. (Laterani, III Non. Aprilis.) Dilectus filius W. clericus veniens ad apostolicam sedem dilectorum filiorum abbatis et prioris Sanctae Mariae ac decani Sancti Salvatoris Blesensis nobis litteras praesentavit, per quas iidem nostro apostolatui reserarunt quod cum vos auctoritate nostra monuerint diligenter ut praefato W. pro quo vobis tertio scripseramus, praebendam, si qua in vestra vacaret Ecclesia, juxta mandatum apostolicum liberaliter conferretis, mandantes ut eis super hoc curaretis certo termino respondere, et in vestra Ecclesia quaedam praebenda interim vacavisset, inhibuerunt vobis ne in elusionem mandati apostolici alii quam dicto W. ipsam praesumeretis aliquatenus assignare, ac idem W. id idem vobis inhibuit ad sedem apostolicam appellando. Porro cantor et succentor cum quibusdam aliis canonicis ecclesiae vestrae ob reverentiam apostolicae sedis et nostram humiliter consenserunt ut supradictus W. ad eamdem praebendam in vestra admitteretur ecclesia in canonicum et in fratrem; alii vero ad preces dilecti filii nobilis viri Ludovici nati charissimi in Christo filii nostri Philippi regis Francorum illustris ad dictam praebendam Henricum clericum nominarunt, illud magistro Stephano fratre suo ejusdem ecclesiae canonico procurante. Cum ergo vota vestra divisa essent in partes, P. de Nangevilla canonicus vester ex parte nostra inhibuit appellando ne quisquam de praefata praesumeretis ordinare praebenda quo minus posset mandatum apostolicum adimpleri. Petrus quoque Senonensis praefati nobilis nobis porrexit litteras continentes quod cum ipse pro praefato Henrico vobis precum suarum primitias porrexisset antequam pro praedicto W. mandatum ad vos apostolicum emanasset, vos, licet plures vacarint praebendae in Ecclesia supradicta, nec mandatum nostrum nec preces ipsius effectui mancipastis. Demum cum quaedam vacasset praebenda, minor pars, ut preces, sicut credit, evacuaret ipsius, praetextu litterarum nostrarum in saepedictum W. consensit, majore ac saniore parte tam mandatum nostrum quam preces ipsius parata exsequi existente. Sed cum pars adversa non potuisset induci ut ambo ad praebendam admitterentur vacantem, vos in saepedictum Henricum unanimiter consensistis. Unde nobis humililer supplicabat ut de praefata praebenda sic disponere dignaremur quod preces non evacuarentur ipsius, et mandatum apostolicum nihilominus impleretur. Nos igitur attendentes quod jam tertio pro praefato W. vobis direximus scripta nostra, et sagitta Jonathae non debet redire retrorsum, sed dirigi potius in directum, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus memoratam praebendam conferentes eidem. ipsum ad illam in fratrem et canonicum admittatis. Alioquin noveritis nos dilectis filiis decano, G. archidiacono, et magistro Henrico canonico Trecensibus nostris dedisse litteris id mandatis ut praedicto W. memoratam praebendam auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo conferentes, faciant ipsum ad illam in canonicum recipi et in fratrem, contradictores censura ecclesiastica appellatione postposita compescendo. Scituri nihilominus quod nobis gratum erit pariter et acceptum si praefato Henrico ad preces memorati nobilis in alia praebenda duxeritis providendum.

Datum Laterani, III Non. Aprilis anno quinto decimo.

Super hoc scriptum est in eumdem fere modum eisdem, usque appellatione postposita compescendo, denuntiaturi nihilominus capitulo saepedicto quod nobis gratum, etc., usque duxerint providendum. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.

XXIV. A. ILLUSTRI REGI PORTUGALENSI ET HAEREDIBUS EJUS IN PERPETUUM. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, XVI Kal. Maii.) Manifestis probatum est argumentis quod inclytae recordationis Alphonsus avus tuus per sudores bellicos et certamina militaria inimicorum Christiani nominis intrepidus exstirpator, et propagator diligens fidei orthodoxae, sicut devotus filius et princeps Catholicus multimoda obsequia impendit sacrosanctae Ecclesiae matri suae, dignum nomen et exemplum imitabile posteris derelinquens. Aequum est autem ut quos ad populi regimen et salutem dispensatio coelestis eligit, apostolica sedes sincero prosequatur affectu, et in justis postulationibus studeat efficaciter exaudire. Proinde nos tuam attendentes personam ornatam prudentia, justitia praeditam, atque ad regni gubernationem idoneam eam sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et regnum Portugalense cum integritate honoris regni et dignitate quae ad reges pertinet, necnon et omnia loca quae cum auxilio coelestis gratiae de Sarracenorum manibus eripueris, in quibus jus sibi non possunt Christiani principes circumpositi vindicare, ad exemplar felicis memoriae Alexandri papae praedecessoris nostri, qui haec praefato avo tuo per privilegii paginam concessisse dignoscitur, tuae sublimitati concedimus et auctoritate apostolica confirmamus. Ut autem ad devotionem et obsequium beati Petri apostolorum principis et sacrosanctae Romanae Ecclesiae vehementius accendaris, haec ipsa haeredibus tuis duximus concedenda, eosque super his quae concessa sunt Deo propitio pro injuncto nobis apostolatus officio defendemus. Tua itaque intererit, fili charissime, ita circa honorem et obsequium matris tuae sacrosanctae Romanae Ecclesiae humilem et devotum existere, et sic te ipsum in ejus opportunitatibus et dilatandis Christianae fidei finibus exercere, ut de tam devoto et glorioso filio sedes apostolica gratuletur, et in ejus amore quiescat. Ad indicium autem quod praescriptum regnum beati Petri juris existat, pro amplioris reverentiae argumento, progenitorum tuorum vestigiis inhaerendo, statuisti duas marcas auri annis singulis nobis nostrisque successoribus persolvendas, quem utique censum ad utilitatem nostram et successorum nostrorum Bracarensi archiepiscopo, qui pro tempore fuerit tu et successores tui curabitis assignare. Decernimus ergo ut nonnulli omnino hominum liceat personam tuam aut haeredum tuorum vel etiam praefatum regnum temere perturbare, aut ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, aut aliquibus vexationibus fatigare. Si qua igitur, etc., usque districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem regno et regi sua jura servantibus, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis S. R. E. cancellarii XVI Kal. Maii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno quinto decimo.

XXV. NOBILI VIRO GUIDONI DE POLENTA. Recipitur sub protectione B. Petri. (Laterani, II Id. Aprilis.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, etc., usque assensu, personam tuam cum omnibus bonis quae inpraesentiarum rationabiliter possides, aut in futurum justis modis praestante Domino poteris adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem fundum Burgandent. Frassenetum, Casacutulam, et res alias in Lucensi dioecesi constitutas, quas felicis memoriae Gregorius papa praedecessor noster tuis progenitoribus intuitu devotionis quam ad Romanam habebant Ecclesiam dignoscitur concessisse, prout in ipsius privilegio continetur, sicut praedicta omnia juste ac pacifice possides, nos tibi sub annuo censu duodecim solidorum Lucensium auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, II Idus April. anno decimoquinto.

XXVI. THEBANO ARCHIEPISCOPO. (Laterani VI Id. Aprilis.) De sublevanda paupertate episcopi Zaratoniensis.

Venerabilis frater noster Zaratoniensis episcopus in nostra proposuit praesentia constitutus quod Ecclesiae suae adeo sunt tenues facultates quod ex eis vix posset honeste unus canonicus sustentari. Ne igitur propter inopiam temporalium nomen episcopale vilescat, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eidem provisionem honestam studeas assignare, ut idem curae populi sibi commissi commodius intendere valeat sollicitudine pastorali, nec propter defectum temporalium compellatur se saecularibus negotiis implicare.

Datum Laterani, VI Idus Aprilis, anno decimoquinto.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc archiepiscopo Thessalonicensi et episcopo et archidiacono Davaliensibus, usque saecularibus negotiis implicare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum archiepiscopum ad hoc maneatis prudenter et efficaciter inducatis. Quod si non omnes duo, etc.

XXVII. NOBILI VIRO M. DOMINO DE GRAVIA. Ut quosdam malefactores corrigat. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Magister Hugo archidiaconus Daaliensis gravi nobis conquestione monstravit quod quidam Graeci de Gravia in eum, Dei timore postposito, manus temerarias injecerunt, et sibi graves injurias irrogarunt. Cum igitur iidem, sicut accepimus, excommunicationis sententiam vilipendant, et iidem, qui spiritualem non metuunt, temporali districtione debeant castigari, nobilitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus malefactores praedictos, ut super his conquerenti satisfaciant competenter, tradita tibi potestate compellas.

Datum Laterani, VI Idus Aprilis, anno decimoquinto.

XXVIII. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO THEBANIS. De non recipiendis excommunicatis. (Laterani, VII Id. Aprilis.) Ad audientiam nostram venerabili fratre nostro Zaratoniensi episcopo significante pervenit quod cum milites et Latini Zaratoniensis dioecesis mansionem habeant apud Thebas, si quando praefatus episcopus in eos propter suos excessus sententiam excommunicationis promulgat, vos ipsos non facitis evitari. Propter quod idem episcopus et Ecclesia sibi commissa ex eis suam non potest consequi rationem. Quia igitur non est malitiis hominum indulgendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus parochianos ipsius episcopi ab eo excommunicationis laqueo rationabiliter innodatos non praesumatis de caetero recipere ad divina, sed eos faciatis potius evitari.

Datum Laterani, VII Idus Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XXIX. EPISCOPO DECANO, ET CANTORI DAVALIENSIBUS. Ut quisque finibus suis sit contentus. (Laterani, V Id. Aprilis.) Cum, sicut venerabilis frater noster Zaratoniensis episcopus proposuit coram nobis, venerabilis frater noster archiepiscopus et canonici Thebani Zaratoniensem dioecesim, cum sit Thebanae [vicina] continuo occupare praesumant in eumdem episcopum multipliciter indebite molestare, nos volentes ut utrisque jus suum conservetur illaesum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, partibus convocatis, inquisita plenius et cognita veritate, utrumque faciatis sua dioecesi manere contentum, contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Testes autem qui fuerint nominati, etc., usque perhibere. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, V Idus Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XXX. ARCHIEPISCOPO THESSALONICENSI, ET ELECTO DETNICIACENSI, ET THESAURARIO SANCTI DEMETRII THESSALONICENSIS. Delegat cognitionem de injectione manuum violenta. (Laterani, V Id. Aprilis.) Venerabilis frater noster Zaratoniensis episcopus nobis conquerendo monstravit quod decanus et canonici Thebani eum multipliciter molestantes, ipsum praesumpserunt multipliciter infamare quod bladum comburi fecit eorum, ac manu armata terram intrantes ipsius, et quemdam suum hominem capientes, ipsum afflictum crudeliter tradiderunt judici saeculari, qui diu eumdem detinuit mancipatum custodiae carcerali. Praeterea dictus decanus et G. de Besens et G. de Pictavia canonici cum G. de Sancta Cruce castellano Thebano et quibusdam aliis laicis Thebanae dioecesis in domum ipsius episcopi nequiter irruentes, et manus temerarias injicientes in ipsum, quemdam hominem suum, quem propter eorum saevitiam brachiis tenebat propriis amplexatum, capere praesumpserunt et arctae custodiae manciparunt. Cum igitur haec, si vera sunt, non debeamus conniventibus oculis pertransire, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et inquisita plenius et cognita veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Si vero vobis constiterit de injectione manuum violenta, dictos sacrilegos tandiu appellatione remota excommunicatos publice nuntietis et faciatis ab omnibus arctius evitari, donec passo injuriam satisfecerint competenter, et cum vestrarum testimonio litterarum ad sedem venerint apostolicam absolvendi. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani V Idus Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XXXI. EPISCOPO TAVRINENSI, ET PRAEPOSITO SANCTI GAUDENTII NOVARIENSIS. Cassat Ottonis imp. sententiam in episcopum Cumanum. (Laterani, Non. Aprilis.) Sicut ea quae a Catholicis et devotis principibus rationabiliter ordinantur, firma debent et illibata servari, sic ea quae a perfidis tyrannis improbe statuuntur, illo maxime tempore quo excommunicationis vinculo tenentur astricti, carere debent robore firmitatis, cum tales legitime nequeant jurisdictionis officium exercere ab unitate fidelium separati. Cum igitur Otto, non jam nominandus imperator, sed impius persecutor, cum suis fautoribus anathematis sit vinculo innodatus, et a debito fidelitatis ipsius absoluti sint universi, nos omnia quae idem excommunicatus vel aliquis ejus officialis contra clericos vel Ecclesias statuit aut statuerit, sive contra principes aut eorum fautores, qui memorato tyranno suum subtraxerint obsequium ut libertatem et justitiam tam Ecclesiae quam imperii tueantur, denuntiamus irrita et inania, eaque de communi fratrum nostrorum consilio auctoritate apostolica omnino cassamus. Specialiter autem sententiam quam idem Otto contra venerabilem fratrem nostrum Cumanum episcopum super causa quae vertitur inter ipsum et capitaneos de Arzago, pro eo quod ad ipsius excommunicati praesentiam idem episcopus non accessit, cum vocatus fuisset ab eo, nequiter promulgavit, decernimus nullam esse, nec per eam aliquod Cumanae Ecclesiae in posterum praejudicium generari. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus capitaneos ipsos, ut dictum episcopum vel ejus Ecclesiam occasione ipsius sententiae non aggravent vel molestent, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis.

Datum Laterani, Non. Aprilis, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XXXII. ABBATI MONASTERII SANCTI SEVERINI, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XII Kal. Maii.) Piae postulatio voluntatis, etc., usque indubitanter assumat. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Severi a bonae memoriae Willelmo Sancii quondam Wasconiae comite fundatum, et beato Petro ab eodem comite perpetuo jure oblatum, ad exemplar felicis memoriae Paschalis et Alexandri papae praedecessorum nostrorum sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem monasterio, etc., usque inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, etc. usque illibata permaneant. In quibus haec propriis, etc. usque vocabulis: in episcopatu Adurensi Sancti Petri, Sancti Joannis, Sancti Germani et Sancti Joannis, Sancti Laurentii, Sanctae Mariae, Sancti Eugenii et Sanctae Mariae, Sancti Vincentii, Sancti Martini et Sancti Vincentii et Sancti Medardi, et aliam Sancti Medardi ecclesias; in episcopatu Aquensi, Sancti Martini, Sancti Petri et Sancti Martini, Sancti Joannis, Sancti Leonis et Sancti Vincentii ecclesias; in episcopatu Burdegalensi, Sanctae Mariae, Sanctae Eulaliae et Sanctae Mariae, et Sancti Michaelis ecclesias; in episcopatu Basatensi, ecclesiam Sancti Laurentii; in episcopatu Agennensi Sancti Felicis, Sanctae Fidis, Sanctae Quintillae, Sancti Christophori, Sancti Petri, et Sancti Joannis ecclesias. Chrisma vero, oleum sanctum, etc. usque voluerit exhibere. Alioquin liceat vobis quemcunque, etc. usque quod postulatur impendat. Missas sane publicas in eodem monasterio per episcopum fieri vel stationes celebrari praeter abbatis ac fratrum voluntatem omnimodis prohibemus, ne in servorum Dei recessibus popularibus occasio praebeatur ulla conventibus. Ad haec adjicimus ut alicui personae magnae vel parvae facultas non sit milites vel pedites de villis eidem coenobio pertinentibus in hostem vel expeditionem ducere, nec de sylvis, pratis, landis, piscationibus, pinetis, et vineis censum quaerere vel arcetum. In parochialibus vero ecclesiis quas habetis, etc., usque temporalibus debeant respondere. Adjicimus autem ut nec episcopo vel episcoporum ministris liceat consuetudines novas praeter abbatis ac fratrum voluntatem vel exactiones quaslibet in eodem monasterio ponere. Hoc quoque subjungimus, ut idem monasterium absque Romani pontificis licentia minime interdicto vel excommunicationi subdatur. Ad indicium autem hujus a Romana Ecclesia perceptae libertatis quinque solidos Pictaviensis monetae nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Obeunte vero te, etc., usque secundum Dei timorem et beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis, Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, XII Kal. Maii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

XXXIII. SALIMBRIENSI EPISCOPO. Ut exhibeat sacramenta ecclesiastica quibusdam exemptis. (Datum Laterani, XVIII Kal. Maii.) Cum Buccae Leonis et de Blakerna ecclesiae ad Romanam Ecclesiam nullo pertineant mediante; fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus chrisma, oleum sanctum, et alia ecclesiastica sacramenta, cum necesse fuerit studeas ipsis liberaliter exhibere.

Datum Laterani XVIII Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XXXIV. DECANO ET CAPITULO SANCTI MACUTI DE BARRO. Recipiuntur sub protectione B. Petri. (Laterani, II Id. Aprilis.) Cum a nobis petitur quod justum est et honestum, etc., usque ad debitum perducatur effectum. Eapropter, etc., usque inclinati, personas vestras et ecclesiam beati Macuti, in qua divino estis obsequio mancipati, cum his quae in praesentiarum rationabiliter possidet, aut in futurum justis modis praestante Domino, etc., usque nostra protectione suscipimus. Specialiter autem possessiones quas clarae memoriae Henricus comes Trecensis fundator ipsius ecclesiae pia liberalitate concessit eidem, sicut eas juste ac pacifice possidetis, vobis et eidem ecclesiae per vos auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus. Libertates quoque ac immunitates, nec non rationabiles consuetudines in eadem ecclesia hactenus observatas, firmas vobis illibatas manere sancimus. Nulli ergo, etc. protectionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani II Idus April., pontificatus nostri anno quinto decimo.

XXXV. PRAEPOSITO, CUSTODI, ET SCHOLASTICO MONASTERIENSIBUS. De electione praepositi Bunnensis. (Laterani, XI Kal. Maii.) Dilectus filius F. Bunnensis canonicus in nostra proposuit praesentia constitutus quod electione Willelmi quondam in praepositum Ecclesiae Bunnensis electi rationabiliter in praesentia nostra cassata, capitulo ejusdem Ecclesiae ut ad electionem procederent dedimus in mandatis: qui cum in diversos contulerint vota sua, et ex hoc quaestio mota fuerit inter eos, causam ipsam I. archidiacono tunc cantori Treverensi, et conjudicibus suis duximus committendam de quorum assensu interveniente colludia inter partes, alter electorum duxerit alteri, pecunia mediante, cedendum, praestito tam ab electis quam ab electoribus, qui de pecunia illa portionem receperant, juramento quod factum hujusmodi firmiter observarent; licet dictus canonicus postmodum contradixerit, et ad nostram audientiam appellarit, praeposituram ipsam cum praebendis et obedientiis suis protectioni apostolicae supponendo. Unde nobis idem canonicus humiliter supplicavit ut in irritum revocato quod per pravitatem simoniacam est praesumptum, eligendi potestate Bunnense capitulum privaremus, supradictum electum canonice punientes, paratus obligare se ipsum ad poenam arbitrio judicum moderandam, si non probaverit quod intendit. Quia vero nobis non constitit de praemissis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, vocatis qui fuerint evocandi, et inquisita super his plenius veritate, causam ipsam sufficienter instructam, si de partium processerit voluntate, ad nostrum remittatis examen, praefigentes partibus terminum competentem quo nostro se conspectui repraesentent aequitatis judicium recepturae. Alioquin eam, sublato appellationis obstaculo, fine canonico terminetis. Testes autem, etc., usque subtraxerint, per censuram eamdem appelatione remota cogatis veritati testimonium perhibere, nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea nihilominus exsequatur.

Datum Laterani, XI Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XXXVI. ARCHIDIACONO PAPIENSI. Ne judices ab Ottone dati procedant. (Laterani, VI Kal. Maii.) Homines de domo Oxole Ecclesiae Novariensi subjecti gravi nobis exposuere querela quod, cum N. de Castello Novariensis dioecesis eisdem gravamina plurima et injurias irrogasset, tandem volens addere afflictionem afflictis, ab Ottone dicto imperatore anathematizato et maledicto ad quosdam judices commissionem obtinuit contra ipsos. Quocirca discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus dictos judices, ne contra dictos homines occasione ipsius commissionis procedant, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compellere non omittas. Si vero ipsi judices in contemptum mandati nostri aliter duxerint faciendum, quidquid per eosdem in hac parte fuerit ordinatum decernas auctoritate nostra irritum et inane.

Datum Laterani, VII Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XXXVII. ABBATI DE NONANTULA MUTINENSIS DIOECESIS. Confirmat reservationem vacaturae praebendae. (Laterani, X Kal. Maii.) Dilectus filius G. nobilis viri F. de Corrigia natus sua nobis petitione suggessit quod bonae memoriae Gerardus Albanensis electus apostolicae sedis legatus eidem carenti omni ecclesiastico beneficio desiderans providere, collationem primae praebendae in Bononiensi Ecclesia vacaturae tam suae quam sedis apostolicae donationi per suas litteras reservavit. Nos igitur volentes quod per eumdem legatum provide factum est in hac parte obtinere debitam firmitatem, per apostolica tibi scripta mandamus quatenus illud facias auctoritate nostra inviolabiliter observari.

Datum Laterani, X Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XXXVIII. EPISCOPO ET CAPITULO XANCTONENSIBUS. De quadam praebenda Xanctonensi. (Laterani, II Kal. Maii.) Cum de ordinanda Ecclesia vestra per dilectos filios archidiaconum et A. Fulcherii canonicos vestros ex parte una et magistros A. vestrum et P. decani Ecclesiae vestrae procuratores ex altera habitus fuisset in praesentia nostra tractatus ex utriusque partis assertione nobis consistit evidenter decem in eadem Ecclesia vacare praebendas quarum septem vacavere tandiu quod earum ad nos secundum statuta Lateranensis concilii est donatio devoluta. Nos ergo unam ex illis dilecto filio magistro Fulcherio archipresbytero de Mastatio conferentes, et facientes ipsum a praefatis procuratoribus in praesentia vestra recipi ad eamdem, sic duximus statuendum, ut dilecti filii de Talemundo et de Batiaco abbates Pictavensis et Xantonensis dioecesum et Hel. de Graecia canonicus Engolismensis, quibus super hoc dirigimus scripta nostra, revocato in irritum si quid de ipsis, postquam ad nos devoluta exstitit donatio eorumdem, invenerint attentatum, reliquas sex personis idoneis conferant et assignent, et faciant appellatione remota tam praefatum Fulcherium quam illos quibus ipsi praebendas easdem contulerint pacifica ipsarum possessione gaudere; quod si tres aliae per vos non fuerint ordinatae, nec in ordinatione ipsarum poteritis concordare, ipsas personis idoneis sublato appellationis obstaculo assignare procurent, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus quod ab eis de dictis praebendis fuerit ordinatum ratum habentes, sine contradictione qualibet firmiter observetis.

Datum Laterani, II Kal. Maii, pontificatus nostri anno XV.

XXXIX. ARCHIEPISCOPO SENONENSI. Scribitur pro episcopis Aurelianensi et Antissiodorensi . (Laterani, III Id. Maii.) Ex serie litterarum quas ad petitionem charissimi in Christo filii nostri Philippi regis Francorum illustris tibi transmisimus pro relaxanda sententia interdicti quam venerabiles fratres nostri Aurelianensis et Antissiodorensis episcopi tulerant in dioeceses suas perpendere potuisti, et etiam ipse rex ex litteris quas ipsi direximus cognoscere valuit manifeste quod intentionis nostrae non fuit ut sine causae cognitione in negotio ipso procederes, sed potius utriusque partis rationibus auditis et cognitis, juxta traditam tibi formam negotio finem imponeres competenter. Verum quia praetermissa forma judicii, sicut ex parte ipsorum episcoporum fuit propositum coram nobis, in eodem negotio procedebas, iidem ad sedem apostolicam appellarunt. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus in statum pristinum revocato si quid post appellationem ad nos legitime interpositam in eorumdem episcoporum praejudicium exstitit attentatum, praefatam interdicti sententiam non permittas a quoquam temere violari, sed litteras quas eidem regi dirigimus tu ipse sibi fideliter et prudenter exponas, monens eum efficaciter et inducens ut pro divini nominis gloria et apostolicae sedis honore pacem in regno suo conservet Ecclesiae quae nunc in multis aliis mundi partibus peccatis exigentibus perturbatur.

Datum Laterani, III Non. Maii, pontificatus nostri anno XV.

XL. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Ejusdem argumenti cum superiore. (Laterani, III Non. Maii.) Eo te credimus erga Dominum Deum tuum et sanctam ejus ecclesiam fervore devotionis ascensum, sicque libertates Ecclesiasticas illibatas velle, ut virum catholicum, custodire quod si litterae nostrae, quas pro venerabilibus fratribus nostris Aurelianensi et Antissiodorensi episcopis regiae serenitati direximus expositae tibi pleniter ac fideliter exstitissent, non utique necesse fuisset nos propter hoc tibi scribere iterato; cum firmam geramus fiduciam quod si episcopi memorati adversum te commisissent offensam pro Deo et propter Deum nobis donasses eamdem, in his et majoribus etiam nobis gratiam faciendo, nec illud ad preces nostras corrigere distulisses quod contra eos diceris inordinate fecisse. Quod enim inordinate processeris contra eos ex modo spoliandi et causa et ex rebus etiam occupatis arguitur multis modis, sicut nobis est ex eorum parte suggestum. Ex modo siquidem, quia nec monitione nec citatione praemissa ipsos absentes nec convictos nec confessos de aliquo forisfacto regalibus spoliati. Ex causa vero, quia eadem saisiri fecisti pro facto tantummodo alieno, super quo nec confessi fuerant nec convicti quod factum fuerit per eosdem; quin immo illud nec constat nec constitit exstitisse delictum. Ex rebus etiam occupatis quoniam quaedam alia quam regalia occupasti, quod episcopatibus non vacantibus tibi non licuit, etiam si episcopi deliquissent. Quod autem eos spoliaveris nondum confessos, nec convictos, vel ad satisfaciendum commonitos, ex tenore litterarum tuarum, quas praefatis episcopis direxisti manifeste perpenditur: in quibus continetur expresse quod militibus eorum praeceperas ut irent cum baronibus illis quos ad quemdam locum duxeras destinandos, et quia illi ad praeceptum tuum illuc accedere noluerunt, dixisti dictos episcopos erga te de exercitu defecisse, ac propterea illorum saisisti regalia et illa quae in eis pertinent ad jurisdictionem terrenam. Ex eo ergo quod ipsorum militibus praecepisti ut cum aliis irent constat quod episcopi milites suos in tuum exercitum destinarunt, nec ex illis vel aliis verbis apparet quos iidem suis militibus prohibuerint aliquem tibi servitium exhibere quod facere debuissent. Et ex hoc quod dixisti eos de tuo exercitu defecisse, quia illorum milites ad praeceptum tuum noluerunt accedere quo mandaras, et propter hoc regalia saisivisti, considera diligenter utrum recte decreveris adversus absentes et non monitos vel citatos, quinetiam ignorantes quod eorum milites deliquissent; cum et ipsi se tibi obtulerint juraturos quod iidem de illo exercitu secundum suas conscientias servitium tibi fecerant quod debebant, et id idem milites suos fecisse credebant. Ex eisdem quoque verbis apparet quod ex causa minus justa dictos episcopos spoliasti, quia pro facto militum, quod nec constat nec constitit fuisse delictum, vel quod factum fuerit ex episcoporum mandato. Super quo videris hactenus dubitasse; sicut apparet ex responsione quam in scriptis venerabilibus fratribus nostris Carnotensi et Trecensi episcopis tradidisti nostro apostolatui transmittendam, quamque ipsi nobis fideliter destinarunt. Super quo etiam a militibus praefati Aurelianensis episcopi certiorari petiisti. Sed cum ipsi dixissent quod coram domino suo super hoc dicerent veritatem, a curia tua recesserunt immunes, et sic processisti de delicto nescius ad vindictam. Super eo autem quod te nisus es excusare quod aliud non saisieris quam regalia, dicens quod quam cito regalia ad manus tuas deveniunt, domos et omnia facis saisiri, illud forte, cum sedem episcopalem vacare contingit, fieri tantummodo consuevit, et tunc non solummodo domos, verum etiam decimas et oblationes, necnon et quaeque alia quae invenis, facis omnino saisiri, et in quibusdam Ecclesiis confers praebendas vacantes. Quae quidem constat non debere regalium nomine nuncupari; ad quae, etiam si constaret episcopos deliquisse, sede nequaquam vacante manus non debueras extendisse. Cum ergo domos et domorum supellectilem ac alia plurima quae inter regalia numerari non debent saisieris, quorum partem restituisse ac partem adhuc retinere diceris occupatam, ex occupatione quidem rerum ipsarum minus rationabiliter processisse videris. Praeterea ex praefata responsione, quam memoratis episcopis tradidistis, potet manifeste perpendi quod eis nec monitis nec citaris, nec convictis neque confessis de aliquo foris facto, ipsorum saisisti regalia, cum dixeris quod in te non remansit, imo stetit per eos; quia postquam milites eorumdem defecerunt de servitio exercitus faciendo, emendationem ipsorum vel satisfactionem per quadraginta dies exspectare curasti. Ex quibus verbis manifeste praesumitur ipsos citatos vel convictos nullatenus exstitisse. Et quanquam per quadraginta dies emendationem vel satisfactionem eorum te asseras exspectasse, ipsi tatem ad exhibendum emendationem vel satisfactionem se teneri nullatenus aestimabant, eo quod nec se nec milites suos crediderant deliquisse; super quo juramentum celsitudini regiae obtulerunt. Nec etiam videtur quod per quadraginta dies exspectaris eosdem, cum ad Kalendas Augusti apud Medontam facta fuerit exercitus convocatio, et eodem mense regalia occuparis; sicut ex data litterarum tuarum, quas ipsis episcopis pro saisina regalium destinasti, evidenter apparet. Cum ergo taliter processeris contra eos, et iidem tam per seipsos quam per secretarios tuos necnon venerabiles fratres nostros Senonensem archiepiscopum et coepiscopos suos te monuerint diligenter, humiliter supplicantes ut faceres eis reddi regalia sic subtracta, paratis postmodum curiae tuae subire judicium, sicut in talibus fieri consuevit, et tu supplicationes eorum noluisses admittere, ad sententiam interdicti, quam in terram tuam in eorum dioecesibus constitutam tulerunt, videntur non immerito processisse, cum jura et libertates Ecclesiarum suarum teneantur juramento praestito defensare. Pro cujus relaxatione non satis videris offerre, cum tantummodo judicium in curia tua offeras ipsis remanentibus spoliatis, quod utique spoliati non debent de jure subire; cum etiam ex generali consuetudine regni tui fidelis a domino sine judicio spoliatus nec diem ab ipso super spoliatione sua vel alio teneatur recipere nec in ipsius curia experiri, Nos ergo serenitatem tuam rogandam duximus et monendam, pro magno dono petentes quatenus pacem Ecclesiae in tuo regno conserves, hoc maxime tempore quo ipsa in aliis multis regnis nimium perturbatur; ita quod dictis episcopis restitutis, et interdicti sententia relaxata, nisi hoc nobis velis ex toto donare, in curia tua de ipso negotio secundum approbatam consuetudinem cognoscatur; cumque aliis oporteat te intendere quae ad honorem et commodum tuum magis respiciunt, expedias te ab istis, quae tibi modicum afferunt utilitatis et audis; ne propter tantam patientiae nostrae moram, ex qua propter favorem tuum dictorum episcoporum gravamen non solum dissimulasse, verum etiam neglexisse videmur, apostolicae auctoritatis cogamur adhibere censuram. Quia quantacunque necessitas nobis immineat, et tibi forte non minor, nolumus esse, juxta verbum prophetae, canes muti non valentes latrare (Isa. LVI), scientes quod beati sunt qui persecutionem patiuntur propter justitiam (Matth. V), quoniam cum probati fuerint, accipient coronam vitae, quam repromisit Deus diligentibus se (Jac. I). Nec injuriosum reputes, sed potius gloriosum, prudenter corrigere quod improvide statuisti, quia non vivit homo sub coelo qui aliquando non excedat. Unde apud nos dicitur in proverbio generali quod « humanum est peccare, sed diabolicum perdurare. »

Datum Laterani, III Non. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLI. ARCHIDIACONO, SUCCENTORI ET MAGISTRO R. DE REMIS CANONICIS PARISIENSIBUS. De jure patronatus Ecclesiae de Sanctis. (Laterani, III Kal. Maii.) Dilecti filii abbas Sanctae Genovefae, W. archidiaconus, et B. canonicus Sancti Marcelli Parisiensis suis nobis litteris intimarunt quod cum prior et monachi de Columberiis nobis conquerendo monstrassent quod venerabilis frater noster Meldensis episcopus, tunc electus, dilectum filium B. diaconum, quem per bonae memoriae praedecessorem ejus fecerant ordinari ad ecclesiam de Sanctis vacantem, in qua ipsi jus obtinent patronatus, ad canonicam praesentationem ipsorum admittere recusarat, quin potius T. intrusum tuebatur in ipsa in eorumdem praejudicium et gravamen, nos eis dedimus in mandatis ut vocatis quos propter hoc cognoscerent evocandos, audirent causam, et eam appelatione remota fine canonico terminarent. Cum ergo partes propter hoc in eorum essent praesentia constitutae, et pars monachorum proposuisset ad se jus patronatus ipsius Ecclesiae pertinere, postulans praefatum diaconum, quem jam dudum dicto episcopo praesentarant, recipi ad eamdem, super his et aliis quae ad causam facere videbantur, et lite solemniter contestata, ipsi receptis testibus, et depositionibus eorum ac instrumentis diligenter inspectis, auditis confessionibus, et utriusque partis rationibus perspicaciter intellectis, de prudentum virorum consilio sententialiter decreverunt jus patronatus Ecclesiae memoratae ad praefatos priorem et monachos pertinere, ipsum episcopum condemnantes ut memoratum diaconum praesentatum ab illis reciperet ad eamdem. Sed quoniam jamdictus episcopus saepius requisitus eorum sententiae parere contempsit, dicti judices eumdem diaconum qua fungebantur auctoritate ad praefatam Ecclesiam receperunt, ipsum episcopum a collatione ac institutione ecclesiasticorum beneficiorum, considerata ejus manifesta contumacia, suspendentes. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus utramque sententiam, diffinitivam videlicet, sicut est justa, per censuram ecclesiasticam, suspensionis vero, sicut rationabiliter est prolata, usque ad satisfactionem condignam auctoritate nostra faciatis sublato appellationis obstaculo firmiter observari, non permittentes eumdem diaconum super receptione sua per judices ipsos facta temere molestari. Quod si non omnes, etc. duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, III Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLII. THESSALONICENSI ARCHIEPISCOPO. Dimitriacensis electus absolvitur a vinculo. (Laterani, Non. Maii.) Veniens ad praesentiam nostram dilectus filius B., Thessalonicensis archidiaconus nobis humiliter supplicavit ut cum in Dimitriacensem episcopum fuisset electus, et ipsius electio confirmata, nec episcopatum ipsum posset pacifice obtinere, illum a vinculo quo Dimitriacensi Ecclesiae tenebatur, absolvere dignaremur. Cum igitur ibidem proficere nequeat in officio pastorali, quanquam in primis ipsius petitioni non duxerimus annuendum, quia tamen institit vehementer, ipsum a vinculo absolvimus supradicto.

Datum Laterani, Non. Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLIII. CAPITULO PANORMITANO. De electione episcopi. (Laterani, VI Id. Maii.) Cum nuper Parisius Panormitanus electus cum quibusdam ex fautoribus suis in nostra esset praesentia constitutus et Gentiiis de Pretorio concanonicus vester contra factum electionis et personam ipsius postularet audiri, nos eis dilectos filios Petrum tituli Sancti Marcelli presbyterum et Joannem Sanctae Mariae in Via Lata diaconum cardinales deputavimus auditores. Coram quibus lite inter eos legitime contestata, dum vellemus in illa procedere, ipse potius abire praesumpsit quam causae insistere terminandae mandatum nostrum transgrediens, per quod ei districte praecepimus ut ad nostram rediret praesentiam pro expediendo negotio memorato. Consideratis igitur universis quae circa factum electionis et personam ipsius consideranda cognovimus, ipsum ab ecclesiae vestrae regimine decrevimus amovendum. Et ne ipsa pastoris solatio diutius maneat viduata, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus invocata Spiritus sancti gratia personam idoneam per electionem canonicam praeficiatis vobis infra triginta dies post susceptionem praesentium in pastorem. Alioquin dilecto filio nostro Gregorio Sancti Theodori diacono cardinali apostolicae sedis legato nostris damus litteris in mandatis ut ipse vobis virum idoneum praeficiat in pastorem; contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compescendo.

Datum Laterani, VI Idus Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

Super hoc scriptum est eidem G. Sancti Theodori diacono cardinali ut si praedictum capitulum mandatum nostrum neglexerit adimplere, ipse eis virum idoneum praeficiat in pontificem; contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo, compescendo.

XLIV. ATHENIENSI ET THEBANO ARCHIEPISCOPIS, ET DECANO DE THEBIS. Ut ablata restituantur Ecclesiae Motoniensi. (Laterani, V Id. Maii.) Venerabilis frater noster Mothoniensis episcopus nobis conquerendo monstravit quod T. miles et quidam alii Mothonensis, Coronensis, Amiclensis dioecesum quaedam de terris et possessionibus Mothoniensis Ecclesiae, ipso de licentia nostra in itinere beati Jacobi constituto, in ipsius praejudicium occuparunt. Nolentes igitur ipsum episcopum suo jure fraudari, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus invasores praedictos ad restitutionem rerum occupatarum debitam eidem episcopo faciendam, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, compellatis. Testes autem, etc., usque simili districtione cessante appellatione cogatis perhibere testimonium veritati. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.

Datum Laterani, V Idus Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLV. BITURICENSI ARCHIEPISCOPO. Adversus episcopum Burdegalensem. (Laterani, XVI Kal. Junii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae tu et dilectus filius magister Amaneus procurator venerabilis fratris nostri Burdegalensis archiepiscopi coram nobis proponere voluisti super sententia quam auctoritate primatiae in eumdem archiepiscopum promulgasti, suspendendo ipsum ab officio metropoliticae dignitatis pro eo quod ad tuum vocatus concilium accedere non curavit, nec pro se aliquem responsalem idoneum destinare, de communi fratrum nostrorum consilio sententiam ipsam ratam habemus et usque ad satisfactionem idoneam praecipimus observari; hoc ad cautelam expresso, quod lis coram nobis non de primatia, sed de sententia exstitit ventilata. Nulli ergo etc., diffinitionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XVI Kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLVI. EPISCOPO MOTHONIENSI. De residentia canonicorum. (Laterani, V Id. Maii.) Proposuistis nobis in nostra praesentia constitutus quod licet canonici tui suarum percipiant redditus praebendarum, ab ecclesiae obsequio se subducunt, debitam residentiam in eadem minime facientes. Nolentes igitur ipsam ecclesiam fraudari obsequio servitorum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus canonicos supradictos ad debitam residentiam in dicta ecclesia faciendam monitione praemissa per subtractionem beneficiorum appellatione remota compellas.

Datum Laterani, V Idus Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLVII. ARCHIEPISCOPO PATRACENSI, ET EPISCOPO AMICLENSI. Adversus decanum Mothoniensem. (Laterani, V Id. Maii.) Venerabilis frater noster Mothoniensis episcopus nobis denuntiando monstravit quod decanus suus, qui reatu perjurii et adulterii publice irretitur, in quosdam monachos et presbyteros injecit manus temere violentas, committens praeter haec talia quae canonicam correctionem exposcunt, et licet super his dictus decanus admonitus exstiterit saepius ab eodem, ex eo tamen excessus proprios aliquatenus non correxit, sed extrema ipsius deteriora prioribus postmodum sunt effecta. Quia vero haec, si vera sunt, non debemus clausis oculis pertransire, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, et inquisita super praemissis et cognita veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum Laterani, V Idus Maii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLVIII. ARCHIEPISCOPO ET B. ARCHIDIACONO, P. CANTORI THESSALONICENSIBUS. De causa Ecclesiae Calidoniensis. (Laterani, XV Kal. Junii.) Exposita nobis venerabilis fratris nostri Sidoniensis episcopi querimonia patefecit quod cum venerabilis frater noster archiepiscopus Larissenus Ecclesiam Calidoniensem de mandato nostro concessisset eidem, venerabilis frater noster episcopus Dimicensis super hoc ad nostram audientiam appellavit, sed appellationem interpositam nec per se nec per alium est legitime prosecutus. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis audiatis causam et appellatione remota fine canonico decidatis, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes . . . tu, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

XLIX. ARCHIEPISCOPO ARELATENSI, ET SANCTI AEGIDII ET PSALMODII ABBATIBUS NEMAUSENSIS DIOECESIS. De electione abbatis Sancti Victoris Massiliensis. (Laterani, XII Kal. Junii.) Dilecti filii G. abbas Sancti Pontii et B. monachus procuratores monasterii Sancti Victoris Massiliensis ad nostram praesentiam accedentes, postulationem ac electionem quam per se ac alios confratres eorum de abbate Sancti Stephani Bononiensis canonice celebratam ac approbatam a delegatis a nobis judicibus asserebant, postulabant auctoritate apostolica confirmari, plurimas et diversorum litteras deprecatorias exhibentes, quarum interventu promovere petitionem propositam cum instantia nitebantur, qui nobis denium eorum petitionem non admittentibus in hac parte, cum fratres ipsos, etsi super hoc zelum Dei, non tamen secundum scientiam, noverimus habuisse, porrexerunt alias litteras continentes quod dicti monasterii fratres duas electiones seu nominationes eodem tempore successive, tamen canonice ac concorditer, celebrarant, unam videlicet de abbate praedicto puram, aliam vero de [Bonifilio] priore Sancti Honorati Arelatensis, viro utique honesto, bene litterato, et ad singula circumspecto, conditionem hujusmodi apponentes, si videlicet abbatem eumdem non possent forsitan obtinere. Unde supplicabant instanter ut cum conditio jam exstaret, eorum a nobis postulatione super dicto abbate repulsa, electionem prioris ipsius confirmare misericorditer dignaremur. Eis igitur et B. de Novis quondam monacho et majori priori dicti monasterii ac aliis duobus monachis qui se super hoc opponebant eisdem electionem ipsam minus canonicam asserentes, tum quia de persona minus idonea, tum quia eis absentibus fuerat celebrata, dilectos filios nostros Gualam tituli Sancti Martini et Petrum tituli Sanctae Caeciliae presbyteros cardinales concessimus auditores. In quorum praesentia procuratores praedicti processum electionis, sicut dictum est superius, proponentes, confirmari praemissam electionem cum instantia postulabant. Monachi vero praefati contra electionem eamdem quod eis absentibus fuerat celebrata, contra personam vero electi quaedam honestati contraria proponentes, excommunicationis sententiam a dictis judicibus in se latam ipso jure non tenere dicebant; tum quia post appellationem ad nos legitime interpositam lata fuit, tum quia ex tribus judicibus quibus fuerat causa commissa, duo tantummodo processerunt, tertio quod decisioni causae interesse volebat per suas litteras protestante. Contra quos sic procuratores excipiebant praefati, quod non tenebantur imo potius non debebant super his praedictis monachis respondere, cum et omnes excommunicationis vinculo tenerentur, et duo ex eis nihil haberent cum monasterio ipso commune, a quo eos sententia judicialis exclusit, sicut ex litteris eorumdem judicum et tenore sententiae apparebat. Ex abundanti tamen ad praedicta taliter respondebant. Primo, quod ex praedicta causa non poterat nec debebat obesse quod electioni non interfuerant monachi memorati, consequenter ea quae in personam electi objecerant penitus falsa erant, super ipsius honestate ac idoneitate testimonia plurima fide digna et valde idonea in nostra praesentia offerentes, et confitentes post appellationem judices processisse; quos ea potuisse procedere ratione dicebant quia interdicta fuerat appellatio in rescripto, et quia in appellationis libello nullum allegabant monachi supradicti gravamen, sicut ejus series ostendebat. Duos quoque processisse sine tertio fatebantur, et ex eo ipsos potuisse procedere asserebant quia mandatum apostolicum continebat in fine quod si omnes interesse non possent, duo exsequi negotium procurarent, nec sibi retinuisse poterat judex tertius ut decisioni negotii interesset in exsecutionis mandati apostolici praejudicium et tam grave ipsius monasterii detrimentum, cum res videlicet talis esset cujus dilatio ipsum monasterium in confusionem maximam adducebat. Quod iidem procuratores ratione multiplici ostendere nitebantur, asserentes quod et hoc ipsum fuerat praesente capitulo a quibusdam fratribus sanioris consilii coram dictis judicibus propositum et petitum, ne ab eis decisio causae ac ordinatio monasterii differretur, sed secundum quod eis erat injunctum, reformationi dicti monasterii celerius providerent. Unde ipsos asserebant non tam voluntarios quam coactos ad supplicationem capituli processisse. Nos igitur his et aliis quae nobis fideliter relata fuerant ab eisdem cardinalibus intellectis, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus caeteris capitulis quae in sententia judicum continentur in suo robore duraturis, summatim et sine omni judiciorum strepitu inquirentes de electione sollicite veritatem, si eam inveneritis canonice de persona idonea celebratam, nonobstantibus his quae saepedicti monachi opponebant, ipsam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo confirmetis. Alioquin de alia persona idonea et honesta eidem monasterio faciatis auctoritate apostolica infra quadraginta dies per electionem canonicam provideri; mandatum apostolicum taliter impleturi quod in novissimo districi examinis die dignam retributori omnium super hoc possitis reddere rationem. Quod si non omnes . . . duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, XII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

L. PHILIPPENSI ARCHIEPISCOPO. De revocandis alienationibus. (Laterani, XV Kal. Junii.) Proposuisti nobis in nostra praesentia constitutus quod nonnullae possessiones et alia bona ecclesiae tuae per praecessores tuos et alios minus legitime sunt distracta in ipsius ecclesiae non modicum detrimentum. Volentes igitur ecclesiae Philippensis utilitatibus providere, fraternitati tuae praesentium auctoritate concedimus quatenus ea quae taliter alienata repereris valeas appellatione postposita legitime revocare.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum est pro archiepiscopo Serrensi.

LI. BALDUINO ARCHIDIACONO THESSALONICENSI. Ei confirmat archidiaconatum. Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis precibus inclinati, archidiaconatum Thessalonicensis ecclesiae, sicut ipsum juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo . . . confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XV Kalend. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LII. RADULPHO THESAURARIO CITRENSI. Ei confirmat thesaurariam. Justis petentium desideriis, etc., usque effectu prosequente complere. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus inclinati, thesaurariam Citrensis ecclesiae, sicut ipsam juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XV Kalend. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LIII. ARCHIEPISCOPO THEBANO ET DAVALIENSI EPISCOPO, ET DECANO DAVALIENSI. Ut abbates Graeci obediant archiepiscopo Corinthiensi. (Laterani, XII Kal. Junii.) Ex parte venerabilis fratres nostri Corinthiensis archiepiscopi fuit propositum coram nobis quod abbates Graeci Corinthiensis dioecesis debitam sibi obedientiam et reverentiam, superbiae accensi spiritu, non impendunt. Quocirca praesentium vobis auctoritate mandamus quatenus abbates jam dictos ut ipsi archiepiscopo reverentiam et obedientiam debitam impendere non postponant, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo compellatis. Quod si non omnes . . . duo vestrum, etc.

Datum Laterani, XII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo-quinto.

LIV. CLERO ET POPULO NAZAROCENSI Ut obediant episcopo Sidoniensi. Cum episcopatus vester sit pastorali sollicitudine destitutus, eum venerabili fratri nostro Sidoniensi episcopo duximus committendum injungentes eidem ut ea quae spectant ad curam officii pastoralis vobis vigilanter studeat exhibere. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ei sicut praelato vestro intendatis humiliter et devote. Alioquin noveritis nos venerabilibus fratribus nostris Thebano archiepiscopo et Zaratoniensi et Cardicensi episcopis in mandatis dedisse ut vos ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appelatione remota compellant.

Datum Laterani, XII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo-quinto,

Super hoc scriptum est in eumdem fere modum Sidoniensi episcopo, usque duximus committendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus ea quae spectant ad curam officii pastoralis gregi tibi commisso vigilanter sic studeas exhibere ut magis comprobetis prodesse in omnibus quam praeesse.

Super hoc scriptum est in eumdem fere modum Thebano archiepiscopo, et Zaratoniensi et Cardicensi episcopis, usque intendant humiliter et devote. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus si dicti clerus et populus quod mandavimus neglexerint adimplere, exhibere ipsi episcopo reverentiam et obedientiam contemnentes, vos eos ad id monere diligentius et inducere procuretis, et si opus fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Scriptum est in eumdem fere modum Larissensi archiepiscopo. Cum episcopatus Nazarocensis sit pastorali, etc., usque studeat exhibere. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsi episcopo fraterna charitate assistens, non permittas eumdem super dicto episcopatu ab aliquo molestari.

LV. JOAN. EPISCOPO MOTHONIENSI, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, XIII Kal. Maii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, venerabilis in Christo frater episcope, tuis justis postulationibus clementer annuimus, et Mothoniensem ecclesiam, cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes et quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Ecclesia, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec, etc., usque vocabulis. Locum ipsum in quo praefata Ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Georgii cum pertinentiis suis, ecclesiam Sanctae Annae cum omnibus pertinentiis suis, possessiones vallis Mothoniensis et de Valetoque, possessiones de Corseval cum pertinentiis suis, casale quod vocatur Miquelis, casale quod vocatur Murmura cum omnibus pertinentiis suis possessiones de Asagora, de Aldesequi, de Niclines, de Levoudist, de Escaminges, de Boucham et de Lestarona cum omnibus pertinentiis earumdem. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum fas sit praefatam Ecclesiam, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et Patracensis archiepiscopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae ultioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, XIII. Kalend. Maii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero Domini Innocentii papae III anno decimo quinto.

LVI. WILLELMO PHILIPPENSI ARCHIEPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipitus sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, XI Kal. Junii.) Si humilitatis exemplum studueris imitari, sacrosanctae Romanae Ecclesiae matri tuae reverentiam et obedientiam impendendo, sicut Philippenses Apostolus exhortatur: Hoc, inquiens, in vobis sentite quod et in Christo Jesu, qui cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus esse se aequalem Deo, exinanivit se formam servi accipiens, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, absque dubio exaltaberis apud eum qui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam; propter quod exaltavit illum Deus, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium et infernorum, quia Dominus Jesus est in gloria Dei Patris (Philipp. II.). Hanc igitur formam doctrinae quam Apostolus tradidit Philippensibus tu eorum factus antistes diligenter observa, ne ab obedientiae bono, ad quod nuper Philippensis Ecclesia est reversa, de caetero avertatur, memor semper illius gratiae specialis quam tibi dignanter impendimus, cum a Nazarocensi Ecclesia te transtulimus ad metropolim Philippensem, teque propriis manibus consecravimus in pontificem, et pallio insignivimus, pontificalis videlicet officii plenitudine, ut nihil tibi ex aliqua parte desit quod ad metropoliticam pertineat dignitatem. Quia vero, venerabilis frater in Christo, nos suppliciter exorasti ut eamdem Philippensem Ecclesiam, cui Deo auctore praeesse dignosceris, dignaremur apostolici privilegii munimine roborare, nos tuis justis postulationibus annuentes, eam sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona eadem Ecclesia, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec, etc., usque vocabulis: locum ipsum, etc., usque pertinentiis suis, casale quod dicitur Candaca cum omnibus pertinentiis suis, abbatias, piscaturas, terras et vineas quas habet apud Chrysopolim, casale quod dicitur Stravo, casale quod dicitur Pravicaresta, casale quod dicitur domus quae dicitur Platon, casale quod dicitur Caresta, cum omnibus pertinentiis suis, ecclesias quas habet in castro Christopoli. Episcopatus quoque inferius adnotandos Ecclesiae tuae metropolitico jure subjectos tibi tuisque successoribus nihilominus confirmamus, videlicet Eleutheropolim, Casiropolim, Polistrios, Vilikios, Morenos. Palleo vero quod tibi ex apostolicae sedis benignitate contulimus infra tuam ecclesiam ad missarum solemnia uti memineris his diebus, videlicet Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, hypapanti, Dominica in ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus beatae Mariae, natali beati Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione Omnium Sanctorum, dedicationibus Ecclesiarum, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, et consecrationis tuae anniversario die. Jura quoque ac bona ejus, dignitates et libertates ipsius, nec non antiquas et rationabiles consuetudines auctoritate apostolica confirmamus, et tam tibi quam eidem ecclesiae firma et illibata manere sancimus. Coemeteria quoque ecclesiarum earumque beneficia, etc., usque censura canonica compescatur. Prohibemus insuper ne presbyteri capellani ecclesiarum, etc., usque irritum habeatur. Prohibemus insuper ne interdictos vel excommunicatos tuos, etc., usque oporteat ligatum absolvi. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, XI Kal. Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

LVII ARNULPHO SARBENSI ARCHIEPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Quanto devotius Sarrensis Ecclesia in apostolicae sedis obedientia nunc persistit, ad quam nuper est Domino faciente reversa, tanto propensius eam cupimus honorare, ut affluentem in nobis paternae benignitatis affectum se gaudeat invenisse. Quocirca, venerabilis frater in Christo, tuam volentes personam propensius honorare, te ad Sarrensem metropolim ab Ecclesia transtulimus Thermopilensi, teque apud sedem apostolicam constitutum palleo insignivimus, pontificalis videlicet officii plenitudine, ut nihil tibi ex parte aliqua desit quod ad metropoliticam pertineat dignitatem. Quia vero nos suppliciter exorasti ut eamdem Sarrensem Ecclesiam, cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, dignaremur apostolici privilegii munimine roborare, nos tuis justis postulationibus annuentes, eam sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, etc., usque illibata permaneant. Palleo vero quod tibi ex apostolicae sedis benignitate contulimus infra tuam ecclesiam ad missarum solemnia uti memineris iis diebus, videlicet Nativitate Domini, festivitate protomartyris Stephani, Circumcisione Domini, Epiphania, hypapanti, Dominica in ramis palmarum, Coena Domini, Sabbato sancto, Pascha, feria secunda post Pascha, Ascensione, Pentecoste, tribus festivitatibus beatae Mariae, natali beati Joannis Baptistae, solemnitatibus omnium apostolorum, commemoratione Omnium sanctorum, dedicationibus ecclesiarum, consecrationibus episcoporum, ordinationibus clericorum, ecclesiae tuae principalibus festivitatibus, solemnitatibus beatorum Theodori Stratilatis et Theodori Tyronis martyrum, et consecrationis tuae anniversario die. Ad haec, ipsi Sarrensi metropoli suam provinciam confirmamus. Jura quoque ac bona ejus, dignitates et libertates ipsius, nec non antiquas et rationabiles consuetudines auctoritate apostolica roboramus, et tam tibi quam eidem ecclesiae firma et illibata manere sancimus. Coemeteria quoque ecclesiarum earumque beneficia nullus haereditario jure possideat. Quod si quis facere contenderit, censura canonica compescatur. Prohibemus autem ne presbyteri capellani, etc., usque irretitum habeatur. Prohibemus insuper ne interdictos vel excommunicatos, etc., usque oporteat ligatum absolvi. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, VIII Kal. Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

LVIII. GUALTERO CORINTHIENSI ARCHIEPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. Recipitur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, XI Kal. Junii.) Quanto diligentius et utilius vas electionis et doctor gentium Corinthiorum instruxit Ecclesiam, sicut ejus ad illos epistolae missae declarant, tanto studiosius et cautius nos oportet insistere ut eam in ipsius forma doctrinae sub apostolicae sedis magisterio conservemus, quae nuper eamdem ad ipsius obedientiam revertentem affluenti benignitate suscepit. Quocirca, venerabilis frater in Christo, propter specialem ipsius Corinthiensis Ecclesiae charitatem tuam volentes personam propensius honorare, propriis manibus consecravimus in pontificem, et palleo insignivimus, pontificalis videlicet officii plenitudine, ut nihil tibi ex aliqua parte desit quod ad metropoliticam pertinet dignitatem. Quia vero nos suppliciter exorasti ut eamdem Corinthiensem Ecclesiam, cui, Deo auctore, praeesse dignosceris, dignaremur apostolici privilegii munimine roborare, nos tuis justis postulationibus annuentes, eam sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus, statuentes ut quascunque possessiones, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec, etc., usque vocabulis: Locum ipsum, etc., usque pertinentiis suis, casale quod dicitur Enoria, casale quod dicitur Petricia, casale quod dicitur Palagia, casale quod dicitur Calesmata, casale quod dicitur Cyrilla, casale quod dicitur Succhyna, casale quod dicitur Sorados, casale quod dicitur Lavenicia, casale quod dicitur Clenna, casale quod dicitur Sarman, casale quod dicitur Crata, casale quod dicitur Quarrata, et casale quod dicitur Saudyca, cum omnibus pertinentiis eorumdem. Episcopatus quoque inferius adnotandos Ecclesiae tuae metropolitico jure subjectos tibi tuisque successoribus nihilominus confirmamus, videlicet Cephalonensem, Jacint. Damelant. Malavesia, Argos, Gilas et Gimenes. Palleo vero quod tibi ex apostolicae sedis benignitate contulimus infra tuam ecclesiam, etc., usque solemnitatibus beatorum Theodori et Stratilatis martyrum et consecrationis tuae anniversario die. Ad haec, ipsi Corinthiensi metropoli suam provinciam confirmamus. Jura quoque ac bona ejus, dignitates et libertates ipsius, nec non antiquas et rationabiles consuetudines auctoritate apostolica roboramus, et tam tibi quam eidem ecclesiae firma et illibata manere sancimus. Coemeteria quoque ecclesiarum, earumque beneficia, etc., usque censura canonica compescatur. Prohibemus autem ne presbyteri capellani, etc., usque irritum habeatur. Prohibemus insuper ne interdictos vel excommunicatos, etc., usque oporteat ligatum absolvi. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, XI Kal. Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

LIX. JACOBO ARCHIDIACONO CORINTHIENSI. Confirmat ei archidiaconatum. (Laterani, X Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecte in Domino fili, tuis justis postulationibus grato concurrentes assensu, archidiaconatum Corinthiensem, quem per venerabilem fratrem nostrum Corinthiensem archiepiscopum es canonice assecutus, sicut ipsum juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti privilegio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

LX. THEBANO ARCHIEPISCOPO ET ZARATONIENSI ET DAVALIENSI EPISCOPIS. Committitur eis quaedam causa. (Laterani, XII Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Corinthiensis archiepiscopus proposuit coram nobis quod eo ad regimen Ecclesiae Corinthiensis assumpto, decanus et canonici ejusdem ecclesiae obtinuerunt ab eo callide circumvento medietatem omnium decimarum monasteriorum et papatuum in quibus tres monachi vel pauciores morantur sibi, salva tamen sedis apostolicae auctoritate, concedi. Verum quia ex concessione hujusmodi dictus archiepiscopus se sentit enormiter esse laesum, nobis humiliter supplicavit ut super hoc ei providere misericorditer dignaremur. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et inquisita super his et cognita veritate, quod canonicum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod statueritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, XII Kalend. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXI. ARCHIEPISCOPO PATRACENSI ET AMICLENSI EPISCOPO. Ut suffraganei Corinthienses obediant suo archiepiscopo. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum venerabilem fratrem nostrum Corinthiensem archiepiscopum ad propria cum gratiae nostrae plenitudine remittamus, venerabilibus fratribus nostris suffraganeis ejus nostris dedimus litteris in praeceptis ut eidem tanquam metropolitano suo debitam obedientiam et reverentiam impendere non omittant. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dicti suffraganei praeceptum nostrum neglexerint adimplere, vos eos ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXII. CAPITULO CORINTHIENSI Ut obediant archiepiscopo suo. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum venerabilem fratrem nostrum Corinthiensem archiepiscopum ad propria cum gratiae nostrae plenitudine remittamus, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus eidem tanquam archiepiscopo vestro debitam obedientiam et reverentiam impendere procuretis. Alioquin noveritis nos venerabilibus fratribus nostris archiepiscopo Patracensi et Amiclensi episcopo in mandatis dedisse ut vos ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Super hoc scriptum est eisdem archiepiscopo et episcopo, ut si capitulum ipsum praeceptum nostrum neglexerit adimplere, ipsi eum ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

LXIII. EPISCOPO DE JACINTHO. Ut obediat eidem archiepiscopo. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum venerabilem fratrem nostrum Corinthiensem archiepiscopum ad propria cum gratiae nostrae plenitudine remittamus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus eidem tanquam metropolitano tuo debitam obedientiam et reverentiam impendere non omittas. Alioquin noveris nos venerabili fratri nostro episcopo Cephaloniae et dilectis filiis archidiacono et magistro L. canonico de Andrevilla in mandatis dedisse ut te ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Scriptum est super hoc eisdem ut si dictus episcopus de Jacintho quod mandatum est ei neglexerit adimplere, ipsi cum ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant. Quod si non omnes, etc., tu ea frater episcope, cum eorum altero, etc.

LXIV. EPISCOPO CEPHALONIAE. Super eodem. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum venerabilem fratrem nostrum Corinthiensem archiepiscopum, etc., ut supra in eumdem modum, usque impendere non omittas. Alioquin noveris nos archiepiscopo Patracensi et archidiacono et magistro L. canonico de Andrevilla in mandatis dedisse ut te ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

Datum Lateram, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum est eisdem. Cum venerabilem, etc., usque non omittat. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus episcopus praeceptum nostrum neglexerit adimplere, vos eum ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione post posita compellatis. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc.

LXV. NOBILI VIRO GAUFRIDO DE VILLA ARDUINI. Ut restituat bona Ecclesiae Corinthiensi. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum quaedam casalia, possessiones, homines, abbatias, ecclesias, etc., alia bona Corinthiensis Ecclesiae dicaris non sine tuae periculo animae ac ipsius praejudicio retinere, nobilitatem tuam, monendam duximus et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus illius intuitu qui tibi manus suas magnifice ampliavit, ac pro reverentia beati Petri et nostra, venerabili fratri nostro Corinthiensi archiepiscopo restituens ipsa bona, et compellens ad restitutionem debitam alios potestate tibi tradita detentores, eumdem archiepiscopum et Ecclesiam suae curae commissam taliter contra impugnatorum malitiam protegas et defendas quod ipsa Ecclesia sub tuo patrocinio ab incursibus hostium conquiescat, et tua exinde prudentia possit non immerito commendari. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Thebano archiepiscopo et episcopo et dilecto filio decano Davaliensibus dedimus in mandatis ut te ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota, justitia mediante, compellant.

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum est super hoc eisdem, usque non immerito commendari. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus nobilis mandatum nostrum neglexerit adimplere, vos eum ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota, justitia mediante, cogatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

LXVI. NOBILI VIRO O. DE ROCCA. De eodem. (Laterani, XV Kal. Junii.) Cum quaedam casalia, possessiones, homines, etc., ut supra, usque non immerito commendari. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Thebano archiepiscopo et episcopo et dilecto filio decano Davaliensibus dedimus in mandatis ut te ad id monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota, justitia mediante, compellant

Datum Laterani, XV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum est super hoc eisdem, usque non immerito commendari. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus nobilis, etc., usque in finem ut in praecedenti conclusione.

LXVII. SANCTAE MARIAE IN REGULA ET SANCTI PAULI ABBATIBUS, ET PRAEPOSITO IMOLENSI. Judices saeculares non posse cognoscere de decimis. (Laterani, X Kal. Junii.) Dilectus filius praepositus Nonantulanus transmissa nobis conquestione monstravit quod cum venerabilis frater noster Mutinensis episcopus possessores et colonos terrarum de Seneida, quarum decimae ad Nonantulanam plebem pertinere noscuntur, super solutione decimarum ipsarum coram judicibus saecularibus convenisset, idem contra praefatum episcopum super hoc ad dilectum filium abbatem Sancti Stephani et conjudicem suum nostras litteras impetravit: qui praefatis judicibus inhibere curarunt ne in negotio ipso procederent, cum hujusmodi causa ad forum saeculare minime pertineret. Sed memorati judices, eorum inhibitione contempta, homines supradictos in decimarum solutionem sententialiter condemnarunt. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si est ita, sententias a saecularibus judicibus super re spirituali contra sanctiones canonicas promulgatas auctoritate nostra sublato appellationis obstaculo decernatis irritas et inanes, inhibentes episcopo memorato et clericis suis ne sententiis a saecularibus judicibus super decimis promulgatis utantur. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXVIII. ABBATI ET FRATRIBUS SANCTAE MARIAE DE PARVO PONTE BRUNDUSIN. PRAEMONSTRATENSIS ORDINIS. Confirmat donationem eis factam. (Laterani, X Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, etc., usque concurrentes assensu, terras, vineas, homines, domum, molendinum et alia bona quae nobilis vir N. de Sancto Audomaro apud Thebas et casale quod dicitur Hermocastrum, pia vobis devotione concessit, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos Ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis usque incursurum.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XIX. THESSALONICENSI ET PHILIPPENSI ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO SITHONIENSI. Scribitur pro episcopo Cardicensi. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Olim venerabili fratre nostro Cardicensi episcopo, cum rediisset post labores, captiones et angustias plurimas Romaniam, Jerosolymitani Hospitalis fratribus faciente quasdam obtentas a nobis litteras praesentari super eo quod ipsi episcopatum suum cum castro Cardicensi et res alias detinentes nec restituere volunt ei, nec de perceptis a promotionis suae tempore proventibus, quos in usus proprios converterunt, in aliquo subvenire, ipsi earum latore graviter vulnerato, turpiter ipsas litteras projecerunt, et comminantes ipsum interficere asserebant quod pro nullis litteris vel mandato episcopatum praedictum ei aliquatenus resignarent, quamdam insuper praeter haec detinentes in Armiro cum suis pertinentiis abbatiam quam nos duximus eidem episcopo concedendam. Propter quod idem episcopus factus pauper et ad extremam deductus inopiam, exsul ab episcopatu suo compellebatur et adhuc compellitur mendicare. Verum cum venerabilis frater noster Atheniensis archiepiscopus et conjudices ejus delegati a nobis eumdem episcopum causa rei servandae in possessionem castri praedicti et pertinentiarum ipsius ac casalium omnium et possessionum ad ecclesiam Cardicensem pertinentium induxissent, fratres ipsos, quia contumaciter resistebant, excommunicationis vinculo innodarunt. Cum autem postmodum dictus episcopus et quidam de fratribus Hospitalis coram dilecto filio Benedicto tituli Sanctae Susannae presbytero cardinale, quem eis in nostra praesentia constitutis dedimus auditorem, aliquandiu litigassent, tandem venerabili fratri nostro Neopatrensi episcopo et conjudicibus suis causam super his commisimus terminandam. Qui, sicut praesentatae nobis eorum litterae continebant, legitime in negotio procedentes, post trinam citationem partium, latam in fratres ipsos excommunicationis sententiam, quia nolebant possessiones Cardicensis ecclesiae injuste detentas ipsi episcopo restituere, confirmarunt. Sed ipsi ad consuetae fraudis astutias se vertentes, cum eodem episcopo pariter venerabilis fratris nostri episcopi et dilecti filii archidiaconi Davaliensis arbitrio se taliter, sicut ex eorum litteris accepimus, commiserunt quod nisi videlicet infra festum Pentecostes proximo tunc futurum prolatum ab eis arbitrium observarent, et ducentarum marcarum poenam quae in compromisso statuta fuerat solverent, et excommunicationis praedictae vinculo tenerentur. Implorantibus demum ipsis fratribus a praefato Neopatrensi et suis conjudicibus se absolvi, ac promittentibus praestito juramento quod usque ad festum Pentecostes quod tunc proximo sequebatur possessiones Cardicensis ecclesiae restituerent universas, alioquin datae sententiae subjacerent, ipsi absolventes eosdem, eis ante juramenti praestationem in expensis factis ab eodem episcopo condemnatis firmiter injunxerunt ut fructus ab ipsius episcopi promotione perceptos ei restituere integre procurarent.

Qui juramenti religione contempta, non solum dictas possessiones restituere noluerunt, verum etiam excommunicationis sententiam, in quam eos conditio praemissa reduxit, penitus contemnentes, a divinorum celebrationibus hactenus non cessarunt. Accedentes igitur ad locum personaliter ipsi arbitri, sicut nobis eorum litterae reserarunt, taliter sunt utriusque partis intellectis rationibus arbitrati quod tertiam partem castri Cardicensis cum libero introitu et exitu suo, prout in instrumento confecto exinde continetur, episcopo adjudicarunt eidem; ita quod ipsi fratres totum castrum perficere, munire ac tueri amodo suis sumptibus tenerentur, usum aquae cisternae consistentis ibidem communem episcopo et fratribus decernentes. Ecclesiam vero castri ejusdem, cum territorio circa se certis finibus intercluso, eidem episcopo per arbitrium concesserunt. Et cognito per testes idoneos quod domus de Armiro, quae Valestino dicitur, fuerat abbatia, ipsam sine crustica adjudicaverunt eidem episcopo perpetuo possidendam, mandantes ut ipsius episcopi homines, cum rebus ablatis eisdem, ei sine difficultate qualibet redderentur, et injungentes insuper quod duo molendina cum perceptis ex eis medio tempore fructibus et quingentas libras purgati bombasii restituerent ipsi episcopo, cum quorumdam fructuum quantitate. In fructibus quoque, quos de terra ipsius episcopi a promotionis suae tempore per indigenas loci juratos fratres ipsos percepisse constabat, et in expensis quas eorum faciente malitia idem episcopus in eundo et redeundo a sede apostolica fuerat subire coactus, fratres condemnantes eosdem, de medietate usque ad festum Pentecostes proximo tunc futurum, et de residuo usque ab subsequens festum Assumptionis beatae Virginis a fratribus ipsi episcopo decreverunt. Ex hujus ergo prolatione arbitrii moti plurimum fratres ipsi, alterum arbitrorum, episcopum scilicet, interficere sunt conati; alteri vero ad partes eorum ad pronuntiandum arbitrium accedenti, quia reprehendit eosdem ex eo quod saepefato Cardicensi, qui ad suam justitiam prosequendam in festo Pentecostes ad locum accesserat, mortis insidias praepararunt, gravibus praemissis contumeliis sunt carceris angustiam comminati. Caeterum, cum demum ipsi judices ad episcopi clamores ipsius ad locum personaliter accedentes, ipsum in possessionem quorumdam casalium, possessionum, hominum et decimarum, quae per depositiones plurium fide dignorum testium pertinere constabat ad Cardicensem ecclesiam, induxissent, fratres praedicti non solum ea in quorum possessionem idem episcopus per eosdem delegatos inductus exstitit tenuerunt, verum etiam quibusdam aliis possessionibus et rebus ecclesiae Cardicensis, quarum ipse pacifica possessione gaudebat, per violentiam spoliarunt, insurgentes cum armatorum multitudine in delegatos eosdem et ad internecionem eorum tam Latinorum quam Graecorum populum concitantes.

Qui cum postmodum elapso mense et amplius eumdem episcopum ad nostram audientiam appellassent, suae appellationi terminum praefigentes, ipse episcopus nostro se curavit conspectui praesentare; sed ipsi Hospitalarii nec venerunt, nec miserunt aliquem responsalem. Propter quod idem episcopus, praeter alia, passus est damna plurima et expensas. Cum igitur saepefatus episcopus, qui pro ecclesiae suae jure tuendo captiones, spoliationes, alia quoque gravia pericula terra et mari saepius est perpessus, jam non possit ulterius, exhaustus rebus et affectus angustiis, laborare, praesertim cum quoties novos praeceptores ad partes illas contingit accedere, toties ipsius angustiae innoventur, nobis humiliter supplicavit ut ejus laboribus et periculis finem imponere dignaremur. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praedictum episcopum in possessionem rerum petitarum causa rei servandae auctoritate apostolica inducatis, et inductum tueri per districtionem ecclesiasticam firmiter procuretis, et dictos fratres ad poenam ducentarum marcarum in compromisso statutam eidem episcopo persolvendam per censuram canonicam compellentes, eosdem sicut excommunicatos faciatis ab omnibus arctius evitari, et ne illi qui talia praesumpserunt, de sua valeant malitia gloriari, ipsos ad satisfaciendum nobis de contemptu cum vestrarum testimonio litterarum ad nostram praesentiam dirigatis, contradictores, si qui fuerint, per excommunicationis sententiam compescendo. Sublato in omnibus supradictis omni subterfugio appellandi. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXX. ABBATI ET FRATRIBUS DE LOCEDIO. Restituitur eis quaedam possessio. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Dilectus filius nobilis vir W. marchio Montisferrati sua nobis insinuatione monstravit quod clarae memoriae pater ejus, dum adhuc viveret, monasterio vestro coenobium de Curhiat, quod erat in regno suo prope Thessalonicam constitutum, cum assensu bonae memoriae Soffridi tituli Sanctae Praxedis presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, quantum in eo fuit, pro suorum concessit remedio peccatorum: quod etiam idem cardinalis prout potuit confirmavit. Postmodum autem dilecto filio fratre Rog. monacho vestro cum quibusdam aliis fratribus suis illud vice Locediensis monasterii possidente, charissimus in Christo filius noster Constantinopolitanus imperator illustris praedictos fratres de monasterio ipso violenter ejecit. Quia vero dissolvi nolumus nec debemus quod in favorem religionis factum est intuitu pietatis, venerabilibus fratribus nostris Philippensi et de Serra archiepiscopis nostris damus litteris in mandatis quatenus monasterium ipsum vobis restituere obstaculo appellationis sublato procurent, contradictores censura ecclesiastica compescendo. Nos enim volentes ut ordinis Cisterciensis religio, quae tanquam vitis abundans palmites suos longe lateque diffudit, et velut lucerna non absconsa sub modio perlucide radios claritatis ostendit, in Romaniae partibus propagetur, ut oves quae de novo sunt in unum reductae, patrem qui est in coelis glorificent, cum Latinos viderint sanctioris vitae propositum elegisse, statuimus quod per vos in dicto monasterio de caetero serventur Cisterciensis ordinis instituta, ut temporibus nostris melius in partibus illis religio Christiana proficiat, et instituta regularia per vos de die in diem et propagentur fortius et amplius convalescant. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Scriptum est in eumdem modum Philippensi et Sarrensi archiepiscopis. Dilectus filius nobilis vir W. marchio Montisferrati, etc., usque intuitu pietatis, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus monasterium ipsum fratribus de Locedio, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, restituere procuretis, contradictores censura ecclesiastica compescendo. Nos enim volentes, etc., usque amplius convalescant.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc imperatori Constantinopolitano illustri. Dilectus filius nobilis vir W. marchio Montisferrati, etc., usque intuitu pietatis, serenitatem tuam rogamus atque monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus dictos fratres super dicto monasterio non molestes, sed eos habens propensius commendatos, a malefactorum incursibus protegas et defendas. Nos enim volentes, etc., usque amplius convalescant.

LXXI. NOBILI VIRO GAUFRIDO DE VILLA ARDUINI PRINCIPI ACHAIAE. Ejusdem argumenti cum epistola 69. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Cum plerunque expediat ut mandati ecclesiastici contemptores ad observandum quod ecclesiastica censura decrevit temporalis terrore gladii compellantur, nobilitatem tuam rogandam duximus atque monendam quod, cum nos venerabilem fratrem nostrum Cardicensem episcopum in possessionem rerum illarum, de quibus inter ipsum ex parte una et fratres Hospitalis Jerosolymitani ex altera quaestio vertebatur, mandamus induci, eum in eadem possessione manuteneas et tuearis inductum, non permittens ipsum super eadem possessione a dictis fratribus vel aliis molestari.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno XV.

In eumdem modum scriptum est nobili viro comiti Bertholdo. Cum plerumque, etc., usque molestari.

In eumdem modum scriptum est illustri Constantinopolitano imperatori. Cum ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum, gladium susceperis bajulandum, et plerumque expediat ut mandati ecclesiastici contemptores, etc., usque compellantur, serenitatem tuam rogandam duximus atque monendam quatenus cum nos venerabilem fratrem nostrum Cardicensem episcopum, etc., usque molestari.

LXXII. ARCHIEPISCOPO LARISSENO. Ecclesia Dimitriac. commendatur episcopo Cardicensi. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Cardicensis episcopus proposuit coram nobis quod tu ad mandatum nostrum Dimitriacensem Ecclesiam cum suis pertinentiis eidem multam inopiam patienti liberaliter contulisti. Volentes igitur factum tuum per te ipsum fortius stabiliri, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quod per te auctoritate nostra provide noscitur esse factum, firmiter facias observari.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXIII. ARCHIEPISCOPO LARISSENO, ET EPISCOPO SITHONIENSI, ET ARCHIDIACONO CERMOPILENSI. Adversus archiepiscopum Patracensem. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Cardicensis episcopus proposuit coram nobis quod, cum pro venerabili fratre nostro Patracensi archiepiscopo ad sedem apostolicam laborando graves labores subierit et expensas, idem archiepiscopus recompensare sibi pro laboribus et expensis quas subiit contradicit, contra juramentum praestitum veniendo. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis audiatis causam, et appellatione postposita fine canonico terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc., usque testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani VIII Kalend. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXIV. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Ne foveat excommunicatos. (Laterani, X Kal. Junii.) Honori tuae celsitudinis non credimus expedire ut qui suis excessibus provocant iram Dei, sustinentes excommunicationis sententiam in se ferri, sub imperiali gratia foveantur; quia cum in eos quos ecclesiastica censura non corrigit saecularis sit gladius exerendus, si eos quos Ecclesia persequitur confoveres, institutionibus divinis contrarius videreris. Cum igitur, sicut accepimus, in Constantinopolitano imperio nonnulli consistant qui ex Ecclesiarum destructionibus ac aliis excessibus excommunicationis sententiam incurrerunt, quos mentis caecitate correptos resipiscere contemnentes debes, tanquam princeps catholicus, a pertinaci proposito temporalis terrore gladii revocare, celsitudinem tuam rogandam duximus et monendam quatenus hujusmodi homines non foveas vel sustineas, sed corrigas et compescas tanquam salutis propriae contemptores, ipsos ad mandatum Ecclesiae minis et terroribus, monitione non proficiente, reducens.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXV. ARCHIEPISCOPO THESSALONICENSI, ET CARDICENSI ET SITHONIENSI EPISCOPIS. De restituendis abbatiis et aliis. (Laterani, X Kal. Junii.) Sicut venerabiles fratres nostri Philippensis, Sarrensis, Thessalonicensis, Larissensis, Atheniensis, Corinthiensis, et Patracensis archiepiscopi et eorum suffraganei sua nobis relatione monstrarunt, cum venerabilibus fratribus nostris Thebano et Neopatrensi archiepiscopis et dilecto filio Nazarocensi electo dederimus in mandatis ut detentores abbatiarum, monasteriorum, ecclesiarum, decimarum, et aliarum possessionum pertinentium ad eosdem, tam Latinos quam Graecos, qui jus in eis habere se asserunt patronatus, ad restitutionem dictarum rerum monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellere procurarent et facerent ipsos, humano timore postposito, ab hujusmodi praesumptione cessare, praefati archiepiscopi et electus mandatum apostolicum exsequi non curarunt in eorumdem praejudicium et gravamen. Volentes igitur id per vestram sollicitudinem exsecutioni mandari, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praemissa secundum formam prioris mandati nostri taliter exsequi procuretis quod jam dicti archiepiscopi et eorum suffraganei super his non cogantur amplius laborare, et vos de virtute obedientiae possitis non immerito commendari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXVI. CARDICENSI ET SITHONIENSI EPISCOPIS ET ARCHIDIACONO DAVALIENSI. De libertate testandi in favorem Ecclesiarum. (Laterani, X Kal. Junii.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod charissimus in Christo filius noster Henricus Constantinopolitanus imperator illustris constitutionem suis baronibus edidit quae vergit in periculum animarum, et est contraria prorsus ecclesiasticae libertati, videlicet ut nullus possit de suis possessionibus in vita vel ultimo testamento aliquid ecclesiis elargiri. Cum igitur constitutio hujusmodi tam divinis quam humanis sit legibus inimica, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsam auctoritate nostra decernatis frivolam et inanem et penitus non servandam.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXVII ARCHIEPISCOPO THEBANO, ET DAVALIENSI ET ZARATONIENSI EPISCOPIS. De thesauro Ecclesiae Corinthiensis. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Corinthiensis archiepiscopus proposuit coram nobis quod, cum nobilis vir Theodorus Graecus quondam dominus Corinthi, de proditione convictus, castrum de Argos nuper tradiderit, quod tenebat, thesaurus Corinthiensis Ecclesiae, quem illuc idem Graecus detulerat, est inventus ibidem; quem nobiles viri Gaufridus princeps Achaiae, Odo de Rocca, et quidam alii Latini Thebanae et Corinthiensis dioecesum in propriae salutis dispendium detinentes, eidem Ecclesiae restituere contradicunt. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus nobiles supradictos et alios, ut thesaurum ipsum Ecclesiae restituant antedictae, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, appellatione remota cogatis. Testes autem, etc., usque testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXVIII. EPISCOPO, DECANO ET ARCHIDIACONO DAVALIENSIBUS. Ut de pecunia episcopo credita cognoscant. (Laterani, IX Kal. Junii.) Dilectus filius N. canonicus Dominici sepulcri Jerosolymitani, prior Sancti Demetrii Thessalonicensis, sua nobis exposuit quaestione quod, cum bonae memoriae Thebano archiepiscopo quamdam summam pecuniae mutuo concessisset, ac per ipsum duo nobis exameta census nomine destinasset, credita sibi quadam summa pecuniae pro suis agendis apud sedem apostolicam promovendis, quia dictus archiepiscopus interim subtractus est ab hac luce, sibi de praedictis non exstitit satisfactum. Propter quod nobis fuit supplicatum humiliter ab eodem ut venerabilem fratrem nostrum successorem ipsius ad horum redditionem mandaremus apostolicis litteris compelli. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis ad praesentiam vestram quos propter hoc videritis evocandos, et inquisita diligentius veritate, quod justum fuerit appellatione remota usuris cessantibus statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc., usque perhibere testimonium veritati. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, IX Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXIX. AMATAE ABBATISSAE MONASTERII SANCTAE MARIAE ET SANCTORUM MATTHAEI APOSTOLI ET ANTONII IN LOCO QUI DICITUR FONSADLUMUM IN ESCULANA DIOECESI CONSTITUTI, EJUSQUE SORORIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, VII Kal. Junii.) Prudentibus virginibus, etc., usque sacrae religionis enervet. Eapropter, dilectae in Christo filiae, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sanctae Dei genitricis et virginis Mariae et Sanctorum Matthaei apostoli et Antonii, in quo divino estis obsequio, etc., usque communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum in eodem monasterio, etc., usque inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec, etc., usque vocabulis: Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, vineam et hortum de Fonte ulmi, vineam de colle super prata, beneficium et totum tenimentum quod fuit filiorum Petri Actonis Massonis, in Toleniaco molendinum in loco qui dicitur Beblum, vineam et terram quae fuit de beneficio Benedicti Tiniosi, medietatem totius tenimenti quod olim fuit Deuteguardi Ardengi cum domibus et hominibus et aliis pertinentiis suis, campum de Panicale cum vinea et terra in praedicto loco Toleniaco, terram quae jacet in pertinentiis de Octavo, campum de Murro, terram de Cantalupo, vineam quae fuit Raynaldi Leonis in colle de ulmo. In pertinentiis mercati, et infra civitatem Esculanam in Truvo, domum quae fuit ejusdem Raynaldi, terram quae fuit Vinciguerrae Aquae vivae, et terram de colle Tuccini. In valle Truncti duas grangias cum omnibus pertinentiis et appendiciis suis; ecclesiam Sancti Petri in Caprano, cum decimis, possessionibus, tenimentis et omnibus rationibus pertinentibus ad eamdem, quam idem monasterium antequam Cisterciensis ordinis instituta susciperet possidebat, cum pratis, vineis, terris nemoribus, usuagiis et pascuis in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis, et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane laborum vestrorum quos propriis manibus, etc., usque extorquere praesumat. Ad haec, personas liberas et absolutas e saeculo fugientes liceat vobis in monasterio vestro ad conversionem recipere et eas absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper ut nulli sororum vestrarum, etc., usque nullus audeat retinere. Illud districtius inhibentes ne terras seu quodlibet beneficium, etc., usque eas irritas esse censemus. Insuper auctoritate apostolica inhibemus ne ullus episcopus, etc., usque se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus in cujus parochia, etc., usque vobis conferre renuerit, licitum sit vobis omnia ab alio episcopo percipere quae a vestro fuerint indebite denegata. Pro consecrationibus vero altarium, etc., usque propriis episcopis in posterum generetur. Quia vero interdum proprii episcopi copiam non habetis, etc., usque recipere valeatis. Porro si episcopi vel alii ecclesiarum rectores, etc., usque indulta prolatam duximus irritandam; nec litterae illae firmitatem habeant, etc., usque constiterint impetrari. Praeterea cum commune interdictum terrae fuerit, etc., usque divina officia celebrare. Paci quoque et tranquillitati, etc., usque audeat exercere. Praeterea omnes libertates, etc., usque et praesentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et in praedicta ecclesia Sancti Petri in Caprano dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, VII Kal. Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno decimo quinto.

LXXX. THESSALONICENSI ET PHILIPPENSI ARCHIEPISCOPIS, ET EPISCOPO SITHONIENSI. Ejusdem argumenti cum epistola 69. (Laterani, VII Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Cardicensis episcopus nobis humiliter supplicavit ut, cum fratres hospitalis Jerosolymitani, qui eum super causa quae inter ipsos et eumdem episcopum vertebatur ad nostram audientiam appellarunt, nec venerint, nec miserint aliquem ad appellationem interpositam prosequendam, ipso episcopo apud nos diutius post praefixum terminum exspectante, sibi de damnis et expensis quas ex ipsius prosecutione appellationis incurrit satisfieri faceremus. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et auditis hinc inde propositis, quod justum fuerit appellatione postposita statuatis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, VII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXI. ABBATI SANCTI PAULI. De divisione parochiarum. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Cum Lateranensem et sanctorum quatuor Coronatorum Ecclesiarum parochias certis duxerimus limitibus terminandas, et ecclesia Sancti Nicolai de Formis, quae ad monasterium tuum spectat, inter hos limites parochiam possidere dicatur, auctoritate praesentium declaramus quod per limitationem hujusmodi nullum eidem ecclesiae in sua parochia volumus praejudicium generari; quia res inter alios acta praejudicare non debet aliis secundum legitimas sanctiones.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXII. HELENENSI EPISCOPO. De negotio Durandi de Osca et sociorum. (Laterani, VII Kal. Junii.) Dilectus filius Durandus de Osca in nostra praesentia constitutus et D. de Naiaco et Guillelmus Sancti Antonini et alii pauperes catholici suis nobis litteris intimarunt quod ad exhortationem eorum nonnulli tuae dioecesis de suis excessibus poenitentiam agere cupientes, post confessionem peccatorum suorum, pro posse suo proposuerunt restituere quidquid possident minus juste nec non male quaelibet acquisita, non habendo proprium, sed omnia in communi, et nemini malum de caetero inferentes, castitatem seu virginitatem observare promittunt, a mendacio et juramento illicito abstinendo, tunicis quoque albis vel griseis uti proponunt sub disciplina et visitatione catholicorum pauperum permansuri; in fulcris autem, nisi eos ad id infirmitas coegerit, non cubabunt; et a festo Sanctorum Omnium usque ad Nativitatem Dominicam jejunantes in qualibet sexta feria, nisi forte Natalem Domini aut Epiphaniam seu aliud festum habens vigiliam evenire contingat, a piscibus abstinebunt; secunda vero, quarta feria, et Sabbato, nisi Natalis Domini intervenerit, carnibus non vescentur, nec in Quadragesima ante Pascha comedent pisces, Dominicis diebus exceptis; octo diebus ante Pentecosten vacabunt jejuniis, et alia jejunia observabunt a sancta Romana Ecclesia instituta; singulis quoque diebus Dominicis exhortationis verbum convenient audituri, et septies orantes in die, quindecies Pater noster et Credo in Deum ac Miserere mei, Deus qui litterati fuerint decantabunt; et clerici, prout eis convenit, canonicas horas Domino Deo solvent. Et quoniam sex opera pietatis proficiunt ad salutem, proposuerunt pro Deo pauperibus deservire; quorum quidam in haereditate propria vult domum construere, in qua ex parte una viris, et ex alia mulieribus religiosis mansio competens habeatur, et juxta illam sit nihilominus xenodochium, in quo reficiantur fessi et pauperes recreentur, juventur infirmi, et nutriantur infantes a matribus derelicti, et mulieres pauperes laborantes in partu, donec abire valeant, sustententur in eo, ac juxta possibilitatem domus ipsius adveniente hieme praebeantur pauperibus indumenta; pannos quoque ad quinquaginta lectos de suis justis rebus ministrabit ibidem, et Ecclesiam, ubi fratres domus ipsius possint audire divina, in honore Dei genitricis Mariae juxta domum ipsam construi faciet, quae in signum subjectionis apostolicae sedi reddet unum Bisantium annuatim. Unde nobis humiliter supplicarunt ut exsequendi praedicta licentiam eis concedere dignaremur. Nos igitur attendentes quod haec omnia sunt in se bona, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, cum loci dioecesanus existas, cognita plenius veritate, si ea emanare cognoveris de fonte catholicae puritatis, ipsis assensum super his auctoritate nostra praebeas et favorem; proviso prudenter ut quod de verbo exhortationis singulis diebus Dominicis audiendo praedicitur, taliter et a talibus fiat quod derogari non possit fidei orthodoxae seu canonicae disciplinae; adhibita nihilominus prudenti cautela inter viros et mulieres de quibus mentio est praemissa, ut utrorumque ad alteros accessus haberi nequeat illicitus vel suspectus. Illudque diligenter observa, quod memorati viri dicuntur sub disciplina et visitatione catholicorum pauperum permansuri, ut hujusmodi disciplina et visitatio sanae doctrinae conveniant et ecclesiasticae honestati.

Datum Laterani VII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXIII. EPISCOPO, ET ABBATI SANCTI VICTORIS, ET CANCELLARIO PARISIENSI. Scribitur pro comite Nivernensi. (Laterani, III Kal. Junii.) Cum nuper vobis contra insolentiam nobilis viri comitis Nivernensis Virziliacense monasterium opprimentis sub certa forma direxerimus scripta nostra, dilectus filius magister J. clericus, diligens et fidelis procurator ipsius, formam ipsam intelligens, gravi fuit dolore turbatus, humiliter nobis supplicans, cautionem quam poterat offerendo, ut quod mandabamus in illis de inquisitione consanguinitatis inter eumdem comitem et comitissam auctoritate apostolica facienda, de litteris illis adimere dignaremur, promittens quod idem comes, voluntate nostra plenius intellecta, cessabit ab indebita molestatione monasterii memorati. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si nondum processistis ad inquisitionem hujusmodi faciendam, et ipse comes satisfecerit competenter, sufficienter cavendo quod a procurationis immoderantia, quam ad justum reduci mandavimus moderamen, de caetero conquiescat, vos ad inquisitionem illam minime procedatis. Alioquin mandatum apostolicum exsequi procuretis prout videritis expedire. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater episcope, etc.

Datum Laterani, III Kalend. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto

LXXXIV. EPISCOPO ARIMINENSI. Statuta Othonis decernuntur irrita. (Laterani, IX Kal. Junii.) Cum ea omnia quae Otho, non jam nominandus imperator, sed impius persecutor, contra clericos vel ecclesias statuit aut statuerit, denuntiaverimus irrita et inania, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si quis concessione, sententia, privilegio, vel mandato ejusdem Othonis uti voluerit in praejudicium vel damnum ecclesiae Ravennatis, tu ipsum ab hujusmodi praesumptione per censuram ecclesiasticam appellatione remota compescas.

Datum Laterani, IX Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXV. EIDEM. Ejusdem argumenti cum superiore. (Laterani, X Kal. Junii.) Venerabilis frater noster Liniensis episcopus nobis significare curavit quod, cum O. dictus imperator propter latam in se a nobis excommunicationis sententiam quasdam terras et res alias Liniensis episcopatus comitibus et communi de castro Cario Liniensis dioecesis concessisset, et secundum hoc privilegium suum dedisset eisdem, ipsi comites et commune facientes Liniensem Ecclesiam super his per judices suos sententialiter condemnari, res occuparunt easdem, et distribuerunt pro velle aliis possidendas in enorme sui et Liniensis Ecclesiae detrimentum. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus quidquid occasione privilegiorum praedicti excommunicati noveris attentatum in praejudicium Ecclesiae Liniensis, auctoritate apostolica sublato appellationis obstaculo non differas irritare, et ne dicti comes et commune privilegiis ipsis utantur, eis firmiter inhibere procures, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXVI. PRIORI ET CAPITULO DOMINICI SEPULCRI JEROSOLYMITANI. Confirmatur quaedam compositio. (Laterani, VII Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus grato concurrentes assensu, compositionem inter vos ex una parte et venerabilem fratrem nostrum Thessalonicensem archiepiscopum ex altera super ecclesia Sancti Demetrii Thessalonicensis amicabiliter initam, sicut sine pravitate provide acta est et ab utraque parte sponte recepta, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad majorem autem cautelam, litterarum tenorem quas idem archiepiscopus nobis transmisit de verbo ad verbum praesenti paginae duximus inserendum. « Sanctissimo Patri et domino Innocentio Dei gratia sacrosanctae et universalis Ecclesiae summo pontifici G. ejusdem patientia et vestra Thessalonicensis Ecclesiae minister, licet indignus, seipsum ad pedes cum obedientia filiali. Cum propter schismaticam inobedientiam summi Regis vindicta terram Graecorum correctionis funiculo flagellasset, et ipsam de secreto atque inaestimabili consilio suo ad manus reduxisset Latinorum, multi religiosi de diversis partibus accedentes diversa beneficia tam per dominos cardinales quam per principes et barones et alios fideles adepti sunt. Inter quos sacrosancti sepulcri canonici ecclesiam Sancti Demetrii Thessalonicensis quoquo modo gavisi sunt adipisci, quam usque ad inthronizationem meam cum multis laboribus et, ut verum fatear, illi terrae multum necessarii possederunt. Sane quamvis praedicta ecclesia Sancti Demetrii ad jurisdictionem meam pertinere noscatur, tamen ob reverentiam Dominici sepulcri, ubi redemptio humani generis operata est, et ad cujus subventionem crucesignatorum exercitus terram Romaniae dicitur acquisisse, ne etiam dicti canonici sua spe et laboribus penitus fraudarentur, et ut omnis quaestio et controversia, qualis inter me et ipsos super hoc exorta, quae de facili ordine judiciario non poterat tempore instanti propter causae perplexitatem diffiniri, per pacem et aequitatem facilius sopiatur, praesertim cum in saepedicta ecclesia tanti martyris corpore decorata tam favorabilis ecclesiae canonici regulares honorificentius quam saeculares valeant deservire, prudentum virorum fretus consilio, videlicet Ar. Cermopilensis episcopi Sarrensis postulati, W. Nazarocensis electi Philippensis postulati, et magistri R. Citrensis electi, mihi, quantum in me est, visum est utile pariter et honestum ut memorati canonici Dominici sepulcri de universis possessionibus, proventibus, fructibus, redditibus, legatis et eleemosynis quocunque justo modo ad dictam ecclesiam Sancti Demetrii pertinentibus, sicut per instrumenta vel per testes idoneos sive alio justo modo probari legitime poterit, insuper de omnibus illis quae aliquo tempore archiepiscopis Thessalonicensibus nomine ecclesiae praedicti Sancti Demetrii collata fuerunt, vel in posterum conferentur, sicut, ut supra dictum est, legitime probari poterit, talem pro servitio saepedictae ecclesiae percipient portionem qualem canonici Sanctae Sophiae Thessalonicensis metropolis de possessionibus ejusdem percipient, cum eam contigerit ordinari. Domos siquidem quas clerici Sancti Demetrii tempore Graecorum intra Thessalonicam habebant, canonici Sancti sepulcri extra partem possidebunt; oblationes quoque manuales et quaecunque eis legata fuerint nominatim, sive nomine Sancti sepulcri, similiter extra partem recipient. Ea vero quae super tumbam Sancti Demetrii offerentur vel ecclesiae ejusdem nominatim legata fuerint, secundum supradictam divisionem partientur. Adjuncto tantum, quod cum dicti canonici in ecclesia illa capellanos vel clericos pro tempore instituent, sub eadem fidei religione qua ipsis tenebuntur, eis injungent quod nullatenus aliquibus in testamento vel alias persuadebunt ut ipsis canonicis magis quam ecclesiae in praejudicium et damnum archiepiscopi debeant erogare. Expensis, quantum ad sarta tecta vel luminare ecclesiae et justa tumbae custodia, de communi pro rata faciendis. Praeterea prior qui in ecclesia saepedicta Sancti Demetrii pro tempore a patriarcha Jerosolymitano et capitulo suo fuerit delegatus, mihi et successoribus meis canonice intrantibus obedientiam et reverentiam tenebitur exhibere. Matrici insuper Ecclesiae Thessalonicensi et mihi meisque successoribus in dicta ecclesia omni jure et libertate nostra, sicut et in aliis ecclesiis ejusmodi, plenarie reservatis, salva domini patriarchae Jerosolymitani et capituli sui in omnibus obedientia in ipsum priorem et canonicos et alios religioso ibidem commorantes. Igitur cum ordinationes ecclesiarum quae per inferiores praelatos fieri nequeunt, Ecclesiae Romanae, quae disponente Domino, omnium Ecclesiarum mater est et magistra, debeant reservari, dictam compositionem sive dispositionem, quam per me facere vel firmare non praesumpsi, sanctitati vestrae duxi transmittendam, paternitatem vestram flexis genibus mentis exorans attentius et obnixe quatenus causa Dei et ob Dominici sepulcri reverentiam et precum mearum interventu. si sanctitati vestrae competens et honestum videbitur, ipsam auctoritate vestra facere vel inceptam perficere dignemini, et ut majorem habeat firmitatem, eamdem auctoritate praedicta roborantes. » Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque contraire. Si quis autem, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VII Kalen. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXVII. DECANO, THESAURARIO, ET MAGISTRO SCHOLARUM NIVERNENSIBUS. De procuratione quae debetur pro visitatione. (Laterani, VII Kal. Junii.) Significavit nobis venerabilis frater noster Bituricensis archiepiscopus quod, cum ex officii sui debito suam ducit provinciam visitandam, nonnullae ecclesiae metropolitico sibi jure subjectae, procurationem debitam sibi denegant exhibere, hoc ad suae negationis defensionem tantummodo allegantes, quod non recordantur se procurationem hujusmodi ejus praedecessoribus exsolvisse, sed nec ab eis aliquando fuisse petitam. Cum igitur contra procurationem quae ratione visitationis debetur praescribi non valeat, quemadmodum nec contra visitationem ipsam potest aliquo modo praescribi, etsi alius contra eum praescribere posset utramque, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus rectores ecclesiarum ipsarum ut eidem archiepiscopo ipsas ex officio debito visitanti procurationes quae sibi visitationis ratione debentur exhibeant, nisi aliud rationabile objectum fuerit et ostensum, monitione praemissa per censuram ecclesiasticam appellatione remota cogatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, VII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXVIII. BITURICENSI ARCHIEPISCOPO. De congrua portione presbyterorum parochialium. (Laterani, XI Kal. Junii.) Ad nostram noveris audientiam pervenisse quod patroni parochialium ecclesiarum tuae dioecesis tantum de proventibus sibi retinent earumdem quod sacerdotes ministrantes in eis non possunt de residuo sustentari. Propter quod nonnullae remanent pastoribus destitutae, eo quod non sunt qui curam velint recipere earumdem. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus patronos ecclesiarum ipsarum, ut de illarum proventibus sacerdotibus in eisdem ministrantibus congruam provisionem assignent, moneas et inducas, ipsos ad id, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellens; cum non ad opus patronorum, sed ad opus potius servientium in eisdem, fuerint ecclesiis redditus deputati.

Datum Laterani, XI Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

LXXXIX. ABBATI DE MACENEIRA VISIENSIS DIOECESIS, CANTORI ET P. RODERICI CANONICO COLIMBRIENSIBUS. De remotione abbatis. (Laterani, V Kal Junii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae coram nobis proposita sunt a partibus super intrusione prioris Sancti Petri Auriensis dioecesis in monasterio Cellae novae ac excommunicatione in ipsum a venerabili fratre nostro episcopo Auriensi prolata, et delegatorum processu, qui eumdem electum removerunt a monasterio Cellae novae, ac praescriptam excommunicationis sententiam confirmarunt, pensatis nihilominus natura et qualitate negotii, quibus potius duximus inhaerendum, ipsorum delegatorum sententiam ratam habentes, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus eam auctoritate nostra faciatis inviolabiliter observari; contradictores, si qui fuerint, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc. tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, V Kalen. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XC. MASSILIENSI EPISCOPO. De negotio Durandi de Olca et sociorum. (Laterani, III Kal. Junii.) Cum dilectus filius Durandus de Osca acolytnus et socii sui a secta Waldensium per nos reconciliati sint ecclesiasticae unitati, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsos infra catholicum gregem admittens, et benigne pertractans, ob notam quam de pristina conversatione contraxerant non permittas eos a quoquam temere molestari; sed ab omni eos infamia et scandalo servans immunes, tam ex litteris testimonialibus quam aliis adminiculis iosos misericorditer adjuves propter Deum.

Datum Laterani, III Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem modum scriptum est Barchinonensi episcopo. Cum dilectus filius Durandus de Osca, etc., usque propter Deum.

In eumdem modum scriptum est Oscensi episcopo. Cum dilectus filius, etc., usque propter Deum.

XCI. DURANDO DE OSCA ET DURANDO DE NAIACO. Super eodem. (Laterani, IV Kal. Junii.) Cum quidam de fratribus vestris reconciliati ecclesiasticae unitati, sicut nostris est auribus intimatum, interdum delinquant et vacent operibus inhonestis, discretioni vestrae, de qua firmam fiduciam obtinemus, per apostolica scripta mandamus quatenus cum ipsos contingit excedere, id loci episcopo nuntietis, et de consensu et auctoritate ipsius delinquentium excessus salubriter appellatione postposita corrigatis. Quod si non ambo, etc., alter vestrum ea nihilominus exsequatur.

Datum Laterani, IV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCII. ILLUSTRI REGI ARAGONENSI. De eodem. (Laterani, V Kal. Junii.) Ut illi complaceas in cujus miseratione regni gubernacula suscepisti, te convenit confovere humiles et devotos, et excessus corrigere delinquentium. Inde est quod serenitatem tuam rogamus atque monemus quatenus pauperes catholicos et hospites eorumdem in orthodoxa fide ac pia operatione manentes non permittas a quoquam temere opprimi vel a justitiariis tuis injuste gravari.

Datum Laterani, V Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCIII. NARBONENSI ARCHIEPISCOPO ET EPISCOPO UTICENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Super eodem. (Laterani, IV Kal. Junii.) Cum catholici pauperes Durandus de Osca, Durandus de Naiaco, Guillelmus Sancti Antonini, et socii sui reconciliati ecclesiasticae unitati, quasi nova planta sint benigne fovendi, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus vos eis in fide catholica et pia operatione manentibus exhibeatis favorabiles et benignos, et non permittentes eosdem a quoquam indebite molestari, in litteris testimonialibus et aliis adminiculis ipsos propter Deum misericorditer adjuvetis.

Datum Laterani, IV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCIV. JANUENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS. Super eodem. (Laterani, II Kal. Junii.) Cum talis esse debeat ars eorum quibus regendae animae committuntur ut non solum a Dominico grege subductas sollicitudine pastorali reducere, verum etiam reductas ad ipsum paterna in eo studeant mansuetudine confovere, procul dubio nobis et vobis est sollicite providendum ut dilecti filii Durandus de Osca et Guillelmus de Sancto Antonino cum sociis suis reconciliatis ecclesiasticae unitati taliter foveantur in ipso quod, cum ipsi se laetabuntur ibidem invenire favorem speratae dulcedinis, alii eorum inducantur exemplo errorem suae deserere caecitatis. Quapropter fraternitatem vestram monemus attentius et hortamur, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus ipsos procedentes secundum Deum charitative tractetis, nec permittatis eos aut illos qui suum ipsis intuitu charitatis impenderint beneficium in vestris dioecesibus constitutos hujus occasionis praetextu a quoquam temere molestari, contradictores censura ecclesiastica appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc., singuli vestrum in dioecesi sua ea nihilominus exsequantur.

Datum Laterani, II Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCV. SANCTI MARTINI CANONICENSIS [ leg. CANIGONEN.] ET SANCTAE MARIAE ELECTENSIS ABBATIBUS, ET W. DECANO IN CONFLUENTI, NARBONENSIS ET HELENENSIS DIOECESUM. De decimis tribuendis hospitali. (Laterani, IV Kal. Junii.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod B. miles decimas quasdam, quas progenitores ac ipse hactenus ab abbate Sancti Genesii tenuerunt, hospitali quod ad sustentationem infirmorum pauperum aedificare proposuit desiderat assignare, si nostrae sederit beneplacito voluntatis. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus dictum militem, ut decimas ipsas ecclesiis illis ad quas noscuntur pertinere resignet, moneatis prudenter et efficaciter inducatis; quod si ad id induci non poterit, et abbatis praedicti et dioecesan episcopi super hoc assensum quiverit obtinere ut eas conferat hospitali praefato, auctoritate nostra concedatis eidem liberam facultatem. Quod si non omnes, etc., duo vestrum ea, etc.

Datum Laterani, IV Kalen. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCVI. DURANDO DE OSCA, ET DURANDO DE NAIACO, GUILLELMO SANCTI ANTONINI, JO. NARBONENSI, ET B. BITERRENSI, ET ALIIS PAUPERIBUS CATHOLICIS. Recipiuntur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, IV Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus, etc., usque assensu, personas vestras et specialium amicorum vestrorum in fide catholica et pia operatione manentes ac res eorum sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., protectionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCVII. EPISCOPO ET CAPITULO PETRAGORICENSI. Ut J. de Veteri Morolio in canonicum recipiant. (Laterani, VII Kal. Junii.) Si circumspectius curaretis advertere quantum sit obedientiae bonum, quantumve ipsius contrarium detestandum, utpote idololatriae sceleri comparatum, mandatum nostrum forsitan citius studeretis effectui mancipare, ut exuto veteri homine, vos in illius transformaretis imaginem qui usque ad mortem factus est obediens Deo Patri, nec vos excusaretis exceptionibus frivolis in ejusdem elusionem mandati. Sane cum pro dilecto filio magistro J. de Veteri Morolio, qui diu cancellariae nostrae servitio laudabiliter insudavit, et laboravit multoties pro Ecclesiae vestrae negotiis promovendis, vobis direxerimus scripta nostra, ut ob reverentiam apostolicae sedis et nostram ipsum in canonicum reciperetis et fratrem, sibi stallum in choro et locum in capitulo assignantes, vos mandatum nostrum surdis auribus transeuntes, sicut dilecti filii prior Grandimontensis et G. archidiaconus et S. Mauricii canonicus Lemovicenses, quos eidem concessimus monitores, per suas nobis litteras intimarunt, quanquam vos monuerint diligenter, id efficere non curastis, per vestras litteras allegantes tenuitatem reddituum et canonicorum numerum competentem et de mandato nostro quosdam alios suscepisse ac praenominatum magistrum in dioecesi vestra redditus alios obtinere, proponendo quod ad recipiendum eumdem vos nullatenus cogeremus si haec ad nostram notitiam pervenissent, licet monitores praefati de plurium assertione didicerint quod in Ecclesia vestra canonicorum numerus non excesserat, quin potius alios proposueratis recipere in canonicos et in fratres, et praefatus magister redditus sufficientes non habeat, et ipsius obsequium ecclesiae vestrae possit existere fructuosum. Nolentes igitur exceptionibus frivolis mandatum nostrum eludi, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus eumdem magistrum juxta mandati nostri tenorem in fratrem et canonicum Ecclesiae vestrae liberaliter admittatis. Alioquin, cum sagitta Jonathae non debeat redire retrorsum, sed dirigi potius in directum, venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis . . . subdiacono nostro, archidiacono Xanctonensi et priori Sulbisiensi Xanctonensis dioecesis damus nostris litteris in praeceptis ut vos ad id, nisi aliquod rationabile objectum fuerit et ostensum quare id fieri non debeat vel non possit, per censuram ecclesiasticam appellatione remota compellant.

Datum Laterani, VII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc eisdem.

XCVIII. LANDON. COLLIS DE MEDIO ET G. FILIO EJUS. Profertur sententia pro eis. (Laterani, IV Kal. Junii.) Cum inter vos et nobiles viros Philippum et Jordanum de Insula controversia verteretur super eo quod tu, fili Lande, eis irrequisitis emeras quasdam partes castri quod dicitur Prun. ab aliis ejusdem castri consortibus contra bonam consuetudinem. ut dicebant, in illis partibus approbatam, in eorum praejudicium et gravamen, et habitatores ipsius castri, qui prius eis et aliis consortibus tenebantur communiter juramento, vobis tantum feceratis jurare, et prohibebatis ne ipsos sequerentur in guerra sicut prius facere consueverant, domum insuper eorum, quam in castro habent eodem, per vestros feceratis destrui servientes, et in loco communi turrim aedificare incoeperatis, in cujus aedificatione processeratis post prohibitionem factam vobis ex parte nostra, vos tandem et illi compromisistis nostris super his stare mandatis sub poena ducentarum librarum, fidejussoribus inde datis, et post altercationes multiplices, testes produxistis utrinque numero quadraginta, quos per dilectum filium Petrum tituli Sanctae Caeciliae presbyterum cardinalem examinari fecimus diligenter: quorum attestationibus publicatis, cognovimus absque contradictione probatum quod consortes illius castri libere et absolute cuicunque volebant consueverant vendere partes suas, et quod habitatores ipsius castri eis et aliis consortibus tenebantur communiter juramento. Quidam vero testes ex parte ipsorum producti dixerunt quod omnes ipsius castri habitatores tam ipsos quam alios dominos sequi debebant in guerra; sed per testes longe plures ex parte vestra productos determinatum est manifeste quod utique tam eos quam alios dominos sequi debebant, nisi proprii eorum domini contradicerent. Dictum est autem a quibusdam testibus eorumdem quod vos aedificare coeperatis turrim in loco communi; sed testes multo plures ex parte vestra dixerunt quod turrim aedificare coeperatis in proprio vestro fundo, designantes personas a quibus quasdam fundi emeratis partes ipsius, et quod post prohibitionem factam vobis ex parte nostra aedificare cessaveratis omnino. Per quosdam etiam eorum est testes probatum quod quidam servientes vestri de domo eorum quasdam scandulas et quaedam alia ligna dejecerant, quamvis asseratur per vestros testes quod fuerant dejecta per ventum.

His igitur diligenter auditis, sententialiter diffinivimus, sub praescripta poena mandantes quatenus faciatis homines vestros illis jurare secundum quod jurare consueverant consortibus in communi et illi similiter homines suos vobis, et quod malitiose non prohibeatis hominibus vestris quominus eos contra alios in eorum guerra sequantur, quod et ab hominibus eorum similiter fiat vobis, quodque vestris expensis domum reparari faciatis eorum, quatenus a vestris servientibus laesa fuit; ipsi autem super emptione ipsius castri vos de caetero non molestent, vosque ab impetitione ipsorum super aedificatione turris reddidimus absolutos. Ut igitur haec nostra diffinitio perpetuam obtineat firmitatem, ipsam auctoritate apostolica confirmamus.

Datum Laterani, IV Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

XCIX. NOBILIBUS VIRIS R. ET A. DE CANOSA. Ut monasterium S. Angeli restituatur Cruciferis (Laterani, XI Kal. Junii.) Oblata nobis dilecti filii prioris Sanctae Mariae Cruciferorum Bononiensium conquestio declaravit quod, cum dilectus filius noster Benedictus tituli Sanctae Susanae praesbyter cardinalis, tunc legationis officio fungens in partibus Romaniae, monasterium Sancti Angeli de Saga cum pertinentiis suis ordini suo concesserit perpetuo possidendum, nosque concessionem ipsam duxerimus confirmandam, charissimus in Christo filius noster imperator Constantinopolitanus illustris, post mortem clarae memoriae marchionis Montisferrati, dictum monasterium eidem abstulit pro suae libito voluntatis, illudque vobis assignare curavit: quod vos in ipsius praejudicium detinentes, et juxta vestrae voluntatis arbitrium disponentes de ipso, consumitis nequiter bona sua. Cum igitur id non debeamus conniventibus oculis pertransire, per apostolica scripta mandamus quatenus dictum monasterium cum pertinentiis suis praefato priori et ordini suo, prout tenemini, restituere procuretis. Alioquin venerabilibus fratribus nostris Davaliensi et Sidoniensi episcopis et dilecto filio archidiacono Davaliensi nostris damus litteris in mandatis ut vos ad id per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compellant.

Datum Laterani, XI Kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

Super hoc scriptum est in eumdem fere modum eisdem. Oblata nobis, etc., usque conniventibus oculis pertransire, praefatis nobilibus nostris dedimus litteris in mandatis ut dictum monasterium cum pertinentiis suis praefato priori et ordini suo, prout tenentur, restituere non omittant. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dicti nobiles quod mandavimus super hoc neglexerint adimplere, vos eos ad id per censuram ecclesiasticam, sicut justum fuerit, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compellatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc imperatori Constantinopolitano. Oblata nobis, etc., usque restituere non omittant. Quocirca serenitatem tuam rogandam duximus attentius et monendam quatenus monasterium ipsum cum pertinentiis suis eidem priori et ordini suo sine difficultate facias resignari.

C. ARCHIEPISCOPO ATHENIENSI. De non temere excommunicando. (Laterani, X Kal. Junii.) Sic nervo ecclesiasticae disciplinae coerceri debet insolentia perversorum ut eo non opprimantur insontes, cum censura ecclesiastica non debeat esse innocentum oppressio, sed correctio potius delinquentum. Inde est quod fraternitati tuae auctoritate praesentium inhibemus ne in nobilem virum R. dominum insulae Nigripontis vel terram ipsius sine manifesta et rationabili causa excommunicationis vel interdicti sententias proferre praesumas.

Datum Laterani, X Kal. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CI. EIDEM. Ut ducere possit eam quam prius cognovit per adulterium. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Supplicavit nobis dilectus filius nobilis vir R. dominus Nigripontis ut, cum pietatis intuitu quamdam nobilem, quam ipsius viro vivente cognovit, velit modo ducere in uxorem, dignaremur cum eo super hoc misericorditer dispensare. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus praefato nobili, nisi forsan eidem vivente viro suo fidem dederit, seu mulierem ipsam in nece viri constituerit machinatam, ut cum ipsa legitime contrahat, concedas auctoritate nostra liberam facultatem dummodo aliud canonicum non obsistat.

Datum Laterani, VIII Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CII. RAIMUNDO UTICENSI EPISCOPO ET NARBONENSI ELECTO APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. De negotio comitis Tolosani. (Datum.) Licet Raimundus Tolosanus comes in multis contra Deum et Ecclesiam culpabilis sit inventus, et pro eo quod legatis nostris inobediens exstitit et rebellis, sit excommunicatus ab ipsis et exposita terra ejus, si forte vel sic ei vexatio tribueret intellectum, unde jam ex parte non modica terram amisit, quia tamen nondum est damnatus de haeresi vel de nece sanctae memoriae Petri de Castronovo, etsi de illis sit valde suspectus (quare mandavimus ut si contra eum infra certum tempus appareret legitimus accusator, indiceretur illi purgatio secundum formam in litteris nostris expressam, diffinitiva nobis sententia reservata, in qua necdum est ex mandato illo processum), non intelligimus qua ratione possemus adhuc alii concedere terram ejus, quae sibi vel haeredibus suis abjudicata non est, praesertim ne videremur in dolo castra nobis exhibita de suis manibus extorsisse, cum non solum a malo, sed ab omni specie mali praecipiat Apostolus abstinere. Nam si super duobus articulis quos commisimus aliqua contra eum praeter formam mandati nostri sententia lata fuisset, illa procul dubio non valeret. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, cum nondum sit locus illi petitioni quam de terra ejus alii concedenda fecistis modis quibus honeste poteritis studeatis prudenter et efficaciter laboretis ut negotium bene incoeptum dissolvi non possit, sed in suo potius robore convalescat. Nos enim venerabili fratri nostro Regensi episcopo et dilecto filio magistro Thedisio canonico Januensi nostris damus litteris in mandatis ut secundum formam sibi datam in negotio isto procedant, et si per comitem steterit antedictum quo minus ipsum negotium possit habere processum, ei et aliis publice protestentur quod nos, auctore Domino, procedemus prout pacis et fidei causa requiret, ipsique nobis non differant meram et plenam rescribere veritatem.

Datum.

In eumdem fere modum scriptum est illis usque, in finem, sollicite providentes ne in nostri exsecutione mandati sitis tepidi et remissi, sicut hactenus dicimini exstitisse.

CIII. MILITIBUS ET POPULO CASTRI MELGORII. Hortatur eos ad obedientiam. (Laterani, Non. Junii.) Gaudemus plurimum devotionem vestram et fidelitatem in Domino commendantes, quod pari ac unanimi, prout accepimus, voluntate congratulamini vos et comitatum vestrum ad jus et proprietatem Ecclesiae Romanae ac nostram specialiter pertinere, suppliciter exorantes ne vos jurisdictioni alterius supponamus. Nos igitur vicem gerentes illius qui cum dilexisset suos in finem dilexit eos, monemus universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus in fidelitate ac devotione sacrosanctae Romanae Ecclesiae ac nostra firmiter ac unanimiter persistentes, tales in omnibus et per omnia vos exhibere curetis quod de die in diem gratiam et benevolentiam sedis apostolicae mereamini ampliorem, scituri quod nos de pace ac statu vestro et terrae vestrae sollicitudinem cupimus gerere diligentem.

Datum Laterani Non. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CIV. MARIAE ILLUSTRI REGINAE ARAGONENSI ET HOMINIBUS MONTISPESSULANI. De dominio Montispessulani (Laterani, VIII Idus Junii.) Gravem dilecti filii nobilis viri Willelmi de Montepessulano fratris tui, filia regina, recepimus questionem quod possessionem villae Montispessulani ac alterius terrae jure ad ipsum haereditario pertinentis, quam ipse pridem pacifice noscitur habuisse, contra justitiam detinetis et restituere denegatis eidem. Cum igitur terrae ipsius jurisdictio ad nos spectare noscatur, ivolentes praedicto Willelmo in suo jure adesse, qui sumus omnibus in justitia debitores, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vel dictam possessionem restituatis eidem, vel usque ad festivitatem Omnium Sanctorum proximo venturam per responsales idoneos nostro vos conspectui praesentetis, exhibituri et recepturi justitiae complementum. Alioquin ex tunc in ipso negotio, quantum de jure poterimus, auctore Domino, procedemus.

Datum Laterani, VIII Idus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CV. ARCHIEPISCOPO TARANTASIENSI, ET EPISCOPO GEBENNENSI, ET ABBATI SANCTI MAURITII DE CABLASIO. De pravis moribus monachorum Montis Jovis. (Laterani, III Kal. Junii.) Dilectus filius P. de Sancto Albino in nostra proposuit praesentia constitutus quod domus Montis Jovis, quae olim sanctae religionis effundebat odorem, facta mutatione dexterae in sinistram, adeo miserabiliter in spiritualibus et temporalibus est collapsa quod jam pene penitus corruit quae multorum consueverat relevare ruinam, facta nunc scandali et dissensionis exemplum quae quietis et pacis exstiterat documentum. Cum igitur idem P. quem domus ipsius ruina gravabat, laborare dudum intenderet ut status reformaretur ejusdem, fratres existentes ibidem, qui regularis disciplinae relaxatis habenis, correctionis onera non ferentes, per campum licentiae vagabantur, suarum sequentes impetum voluntatum, dictum P. ab incoepto minis, terroribus et pactionibus illicitis retrahere nitebantur, bonum malum, correctionem vexationem, et justitiam injuriam reputantes, et existentes ingrati, cui tenebantur ad grates, ibi simultatis mendicabant indicia ubi religiosi propositi plenam habere poterant conjecturam. Quem demum blanditiarum fallaciis interceptum, promittentes eidem videlicet quod expurgarent veteris corruptelae fermentum et ad frugem melioris vitae redirent, ad dictam domum secum pariter reduxerunt, et, ut parerent de concepto dolore nequitiam, duos perditionis filios ad internecionem ipsius P. procurarunt induci. Qui, licet idem P. mortis periculum metuens confugerit ad altare, credens quod saltem locum illum revererentur iniqui ubi hostia salutaris quotidie mactabatur, eum aggressum hostiliter, lethaliter vulnerarunt, semivivum, putantes eum mortuum, impii relinquentes. Fratres autem ad tam crudele convenientes spectaculum, vulneratoribus, nullum retinentes humanitatis vestigium, assistebant, plagas impositas terribilibus oculis intuentes. Cumque demum a quibusdam secum misericordiam facientibus delatus Augustam, ope convaluerit medicorum, ac demum Vercellas venerit, memorati fratres, quorum crudelitas mitigari non poterat, in eum acrius saevientes, ore ipsius dormientis obstruso ne vocem redderet vel clamorem, eum ligatis manibus Yporegiam deduxerunt; extra quam postmodum ipsum sub silentio noctis eductum, praesumptione nimis damnabili, et omni humanitate postposita; fecerunt oculis exorbari.

Quod cum ad venerabilis fratris nostri Vercellensis episcopi et dilecti filii Novariensis electi, qui ex delegatione nostra reformationi domus intendebant ejusdem, notitiam pervenisset, doloribus compatientes ipsius, statuerunt ei per supradictam domum in quadraginta libris Papiensis monetae annis singulis providendum: quam provisionem idem P. sibi auctoritate petiit apostolica confirmari. Nos autem ipsius condolentes doloribus et miseriae miserantes, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus quod circa ipsum per delegatos eosdem misericorditer est provisum, faciatis inviolabiliter observari, et apud Tarantasiensem Ecclesiam, in qua ei provideri mandamus, dictam pecuniae quantitatem ipsi sine labore personae ac expensarum incommodo annuatim absque diminutione persolvi. Caeterum quoniam ad nos sanguis clamat ipsius, ne tam enormis excessus transeat impunitus, auctores tanti sceleris et fautores excommunicationis vinculo innodamus, mandantes ut tam ipsos quam Boninum et alios excommunicatos publice nuntietis, et faciatis ab omnibus arctius evitari. Praeterea quia vix aliquis de fratribus Montis Jovis a culpa vel negligentia est immunis, quorum quidam principaliter vulneratoribus astiterunt, quidam vero enormia quae acciderant neglexerunt deferre ad nos aut ad nostrorum audientiam legatorum, eorum ecclesiam, si est ita, supponatis auctoritate apostolica interdicto, praecipientes interdictum in ea tandiu firmiter observari donec fratres ipsi per excusatores vel potius per satisfactores idoneos nostro se conspectui repraesentent. Inquiratis etiam nihilominus de statu ipsius Ecclesiae veritatem, et reformetis tam in capite quam in membris quae inveneritis reformanda, et quae statuenda videritis statuatis; praepositum et alios quos in ea inveneritis pestilentes, omnino removentes ab illa, et alios inducentes in ipsam, ut perditis inde malis, vinea Domini Sabaoth bonis locetur agricolis, qui gratum proferant fructum in tempore opportuno, mandatum apostolicum sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo fideliter et efficaciter exsequentes. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, III Kal. Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CVI. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. De divortio Philippi regis. (Laterani, V Idus Junii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae nobis ex parte regia dilecti filii abbas de Trapa et J. clericus tuus proponere curaverunt, et habito cum fratribus nostris studioso tractatu, non occurrit nobis aliqua via per quam in his quae ipsi pro te postulaverunt a nobis, tuae secundum Deum possemus concurrere voluntati, sub obtestatione divini judicii protestantes quod libentissime, si possemus cum Deo, ab illo te curaremus vinculo expedire a quo desideras vehementer absolvi. Sed in carnali commercio inter te ac reginam conjugem tuam adeo est processum quod si etiam illi tantum confessioni vellemus insistere quam nuper eadem regina fecisse proponitur coram praedicto abbate de Trapa et dilecto filio magistro Roberto de Corzon, nunc tituli Sancti Stephani in Caelio monte presbytero cardinale, non auderemus super hujusmodi casu de nostro sensu pro te aliquid diffinire, propter illam sententiam evangelicam quam ipse Christus expressit, videlicet: Quod Deus conjunxit, homo non separet (Luc. X), cum absque dubio nec sanctorum exempla nec Patrum decreta intentioni tuae in hoc articulo suffragentur. Verum si super hoc absque generalis deliberatione concilii determinare aliquid tentaremus, praeter divinam offensam et mundanam infamiam, quam ex eo possemus incurrere, forsan ordinis et officii nobis periculum immineret, cum contra praemissam veritatis sententiam nostra non possit auctoritas dispensare. Quamvis et aliae confessiones, sicut pro certo didicimus, ab eadem regina sub jurejurando sint factae, secundum quas conjugium declaratur carnali copula consummatum. Quocirca serenitatem regiam rogandam duximus et monendam quatenus ab eorum falsis insaniis avertas auditum qui caput tuum oleo peccatoris impinguant, et volentes tibi placere secundum hominem, Deo te faciunt displicere, cum aperire tibi non audeant veritatem, ne forte movearis graviter contra eos. Nos autem, qui de te coram Deo reddituri sumus in novissimo districti examinis die plenissimam rationem, falsis te nolumus circumveniri commentis, ne simul in unum et animam tuam perdamus et nostram scientes quod juxta sententiam veritatis nihil prodest homini si mundum universum lucretur, animae vero suae detrimentum patiatur. Quare, prudentissime rex, ab eo quaesumus proposito conquiescas quod perpetuum animae tuae periculum generaret, et Dominus justus judex in eo te forte puniret in quo contra ipsum tali modo peccares ipsamque reginam pro Deo et propter Deum habeas propensius commendatam, quae pro servanda lege conjugii, quam Deus ante peccatum in paradiso constituit, longo est martyrio macerata. Nos quoque super hoc negotio gravius non molestes, ne propter instantem persecutionem quam patimur, ad extorquendum istud a nobis insistere videaris. Quia sicut nolumus tibi negare quod sit merito concedendum, ita nolumus tibi concedere quod merito sit negandum, praesertim hoc tempore, ne propter persecutionis instantiam declinare videamur a tramite veritatis.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CVII. FRATRI GUARINO. Super eodem. (Laterani, V Idus Junii.) Illius testimonium invocamus qui scrutator est cordium et cognitor secretorum quod charissimum in Christo filium nostrum Philippum regem Francorum illustrem tam sincera diligimus charitate, ut nihil ei negare velimus quod esset alicui concedendum. Verum cum ea petit a nobis quae in salutis suae dispendium redundare noscuntur, quo sincerius illum diligimus, eo cautius ea negare debemus, ne videamur ipsum non diligere, sed odire. Cum ergo per quosdam adulatores veritatis et justitiae inimicos in eum sit errorem inductus ut credat se licite posse jurare quod reginam uxorem suam carnaliter non cognovit, pro eo forte quod etsi commistio sexuum in eorum carnali commercio intercesserit, commistio tamen seminum in vase muliebri non exstitit subsecuta, nos confessiones ejusdem reginae sub jurejurando factas subtiliter attendentes, et salutem ipsius regis paterno zelantes affectu, per nostras eum litteras exhortamur ut suum de caetero ab hujusmodi falsis insaniis avertat auditum et praefatam reginam pro Deo et propter Deum habeat commendatam, quae pro servata lege conjugii, quam Deus in paradiso ante peccatum constituit, longo est martyrio macerata, quam et tibi recommandatam esse volumus et mandamus, discretionem tuam monentes et obsecrantes in Domino quatenus in consilium et consensum iniquitatis non veniat ulterius anima tua, nec permittas, quantum in te fuerit, ipsum regem falsis circumveniri commentis, eique contra ipsius salutem et tuam secundum hominem placere non quaeras, ne ipsum Deo facias displicere, diligenter attendens quod juxta sententiam veritatis nihil prodest homini si mundum universum lucretur. et detrimentum animae patiatur, eumdem regem, quem sincerum, quantum in ipso est, animum habere credimus et devotum, placare studeas et in bono fovere; ita quod divinam et apostolicam gratiam propter hoc uberius merearis, pro certo cognoscens quod si te juxta latus ipsius sano et salubri noverimus consilio innitentem, ad honorem et profectum tuum efficaciter intendemus, cum te, quasi virum religiosum, non semper oporteat saecularibus negotiis implicari.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CVIII. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. De negotio episcoporum Aurelianensis et Antissiodorensis. (Laterani, V Idus Junii.) De prudentia Senonensis archiepiscopi non possumus non mirari, qui post appellationem ad nos legitime interpositam, et contra nostri formam mandati, perverse processit in causa quam ad petitionem tuam sibi duximus committendam, super relaxanda sententia interdicti quod in terram tuam venerabiles fratres nostri Antissiodorensis et Aurelianensis episcopi protulerunt, si tu eis illud offerres quod esset merito acceptandum, et licet ipsi jusserimus ut, si fieri posset, postposito utrinque judicio ad amicabilem compositionem intenderet, ipse tamen, turbato negotio potius quam sedato, nec compositionem facere studuit nec judicium exercere. Unde nisi tuae voluissemus serenitati deferre, taliter eum corripere curassemus quod ejus profecto non remansisset impunitus excessus. Quod igitur est ab eo inordinate praesumptum non potuimus confirmare, cum ipso jure sit irritum et inane; sed, sicut celsitudinem tuam saepe rogavimus, ita nunc quoque rogamus, pro magno dono petentes quatenus pacem Ecclesiae in tuo regno conserves, hoc maxime tempore quo ipsa in aliis multis regnis nimium perturbatur, ita quod dictis episcopis restitutis, et interdicti sententia relaxata, nisi hoc nobis velis ex toto donare, in curia tua de ipso negotio secundum approbatam consuetudinem cognoscatur ; cumque aliis oporteat te intendere quae ad tuum magis respiciunt commodum et honorem, expedias te ab istis quae modicum tibi afferunt utilitatis et laudis, nec injuriosum reputes. sed potius gloriosum, prudenter corrigere si quid improvide statuisti, quia non vivit homo sub coelo qui aliquando non excedat.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CIX. ANTISSIODORENSI ET AURELIANENSI EPISCOPIS. Super eodem. (Laterani, V Idus Junii.) Licet processum archiepiscopi Senonensis propter ordinem non servatum duxerimus irritandum, fraternitati tamen vestrae consulimus bona fide quatenus cum charissimo in Christo filio nostro Philippo rege Francorum illustri quanto melius poteritis componere studeatis; quoniam arcus qui semper est tensus, vires amittit, nisi aliquoties extendatur, et nonnunquam reges et principes melius vincuntur mansuetudine quam rigore. Nos enim mediatoris fungentes officio, sicut illum, sic et vos monitis et exhortationibus ad amicabilem debemus concordiam invitare, quam utrique parti credimus expedire.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CX. BAIOCENSI ET CONSTANTIENSI EPISCOPIS, ET ABBATI DE PERSENIA. De removendis episcopo et priore Ecclesiae Sagiensis. (Laterani, V Idus Junii.) Contra praesulem et priorem Ecclesiae Sagiensis tot et tanta sunt auribus nostris enormia inculcata ut ulterius non possimus dissimulare clamores qui ad nos de suis perversis actibus pervenerunt, cum non solum inutiles, verum etiam perniciosi esse dicantur. Ne igitur sanguis eorum de nostris manibus requiratur si eos in suis duxerimus perversitatibus tolerandos, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus inquisita plenius et cognita veritate, si tales eos esse noveritis, a suis eos removeatis officiis, et eis viros faciatis idoneos subrogari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exsequantur.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXI. BERNARDO ABBATI MONASTERII SANCTI PETRI PSALMODIENSIS, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, VIII Idus Junii.) Quoniam ex commisso nobis divinitus apostolatus officio tam vicinis existimus quam longe positis debitores, viris quidem religiosis tanto specialius adesse nos convenit quanto ipsi majori desiderant quiete potiri, et apostolicae sedis praesidio noscuntur plenius indigere. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et praefatum monasterium Sancti Petri Psalmodiensis, in quo divino mancipati estis obsequio, ad exemplar felicis recordationis Stephani, Joannis, Urbani, Paschalis, Honorii et Innocentii praedecessorum nostrorum Romanorum pontificum sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam, etc., usque inviolabiliter observetur. Praeterea quascunque possessiones, etc., usque illibata permaneant; in quibus haec, etc., usque vocabulis: Locum ipsum, etc., usque pertinentiis suis; in pago Nemausensi, in villa Cornelianica, ecclesiam Sancti Juliani cum cellis suis, id est Sancti Salvatoris et Sancti Laurentii, Sancti Felicis, Sancti Clementis, Sancti Vincentii de silva, cum ipsa silva, et plaia maris, sicut eidem coenobio a regibus libere concessum est; in villa Atascianica, ecclesiam Sanctae Mariae; in castro Salignano, ecclesiam Sancti Juliani, cum capella de Monte rotundo; in asperas, ecclesiam Sancti Petri; in Andusenco, ecclesiam Sancti Andreae; in Aquaviva, ecclesiam Sancti Petri; in margines, ecclesiam Sancti Siricii; in Malaspelles, ecclesiam Sancti Romani cum suis appendiciis, in Telliano, ecclesiam Sancti Silvestri; in Ripa stagni, ecclesiam Sancti Sebastiani; in Tovena, ecclesiam Sancti Thomae; in Candiaco, ecclesiam Sancti Petri; in Vitrico, ecclesiam Sanctae Mariae. Item ecclesiam Sancti Boniti cum suis appendiciis; in Verunas, ecclesiam Sancti Salvatoris; in Venranico, ecclesiam Sancti Michaelis; in Valle, ecclesiam Sanctae Mariae; in Portu villa, ecclesiam Sancti Petri. Item in alia Portu, ecclesiam Sanctae Mariae ; in villa Noveta, ecclesiam Sancti Sisinnii; in villa Angulari, ecclesiam Sancti Martini; in Codonniano, ecclesiam Sancti Andreae; in Noceto, ecclesiam Sancti Joannis; inter vineas, ecclesiam Sancti Andreae; in castro Albasio, ecclesiam Sancti Petri et ecclesiam Sancti Nazarii de Marezanegues; in castro Salvinianico, ecclesiam Sancti Andreae; in pago Arelatensi, prioratum Sancti Romani cum cellis suis, id est, ecclesiam Sancti Laurentii, et Sancti Vincentii, et Sancti Michaelis de valle Junceria, et Sancti Stephani de Eremo, et ecclesiam Sancti Xisti de Rocca. Et in Avenionensi pago, ecclesiam Sanctae Mariae de Urbana; et in villa termino, ecclesiam Sancti Petri cum appendiciis suis; et juxta Tarasconem, ecclesiam Sancti Vincentii, et ecclesiam Sancti Marcelli, et ecclesiam Sancti Petri de Limaisa, et ecclesiam Sanctae Mariae inter aquas, et Sancti Romani de Bellomonte, et Sancti Leodegarii, quae sunt in Aquensi pago, et ecclesiam Sancti Salvatoris de Fossa cum suis appendiciis sitam in pago Sisterico; in Sinanicis, ecclesiam Sancti Petri; in pago Avenionensi, ecclesiam Sancti Saturnini apud castrum Vellanis; in pago Aquensi, valle Amata, cellulam Sancti Salvatoris cum suis appendiciis et ecclesiam Sancti Michaelis de castro Cucurone, et ecclesiam de Vergerio; in castro Ansuis, ecclesiam Sancti Stephani, item ecclesiam Sancti Lamberti, et ecclesiam Sancti Petri de Pomairols; in pago Attensi, ecclesiam Sancti Pauli, et ecclesiam Sancti Andreae de Reclus, et ecclesiam Sancti Michaelis extra civitatem Attensem. Apud Oppedam, ecclesiam Sancti Andreae; in pago Sisterico, ecclesiam Sanctae Mariae de Haulis, cum suis capellis et appendiciis, id est, Sanctae Mariae Magdalenae de castro, et Sancti Cannati, et Sancti Saturnini; in castro Delfino, ecclesiam Sancti Jacobi cum ipsa parochia, et ecclesiam Sanctae Mariae de Camarlais; in pago Sustantionensi, in villa Mutatione, ecclesiam Sancti Asciscli; in Candelianicis, ecclesiam Sancti Damiani, et Sanctae Mariae; in Mizanichas, ecclesiam Sanctae Columbae; in Varrenicas, ecclesiam Sanctae Agathae; in Cercelles, ecclesiam Sanctae Mariae et Sancti Matthaei; in Sofolcinas, ecclesiam Sancti Stephani, item ecclesiam Sancti Erigii cum suis pertinentiis; in villa Corni, ecclesiam Sancti Joannis; in castro Lupiano, ecclesiam Sanctae Caeciliae cum suis capellis, id est, Sanctae Mariae, et Sanctae Margaritae; in Marignano, Biterrensi pago, ecclesiam Sancti Christophori cum omnibus ad eam pertinentibus. Et in Peirorio, ecclesiam Sancti Joannis de Cassiano, et ecclesiam Sanctae Eulaliae, cum earum decimis, primitiis et possessionibus; in pago Narbonensi, castro Anitiano, ecclesiam Sancti Saturnini, et ecclesiam Sanctae Mariae de Fulquiano; in pago Euletico, in valle Cumbatis, ecclesiam Sancti Britii, item ecclesiam Sancti Petri de Taraus, cum omnibus ad eam pertinentibus. In territorio Gapinco, villa de Balma, ecclesiam Sancti Marcelli. Porro praedictum monasterium Psalmodiense nullius alterius Ecclesiae juri ditionique subjaceat quam Romanae. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, etc. usque providerint eligendum. Cui nimirum a dioecesano episcopo, omni professione ac exactione seposita, benedictio impendatur. Sepulturam quoque ipsius loci, etc. usque a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo, etc. usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur in futurum, etc. usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc. usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, VIII Idus Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III, anno quinto decimo.

CXII. EPISCOPO, ET ABBATI SANCTI JOANNIS, ET ARCHIDIACONO PARMENSIBUS. De electione archiepiscopi Mediolanensis. (Laterani, VII Idus Junii.) Ecclesia Mediolanensi vacante, vota providere volentium eidem Ecclesiae in pastore divisa sunt in tres partes, quibusdam venerabilem fratrem nostrum Vercellensem episcopum postulantibus, aliis autem dilectum filium Mediolanensem archidiaconum, et nonnullis Mediolanensem archipresbyterum eligentibus in pastorem. Pro quibus procuratores partium ad sedem apostolicam destinati, non solum diversa, sed adversa, tam de consuetudine quam de pluribus aliis proponere curaverunt; sicut ea omnia vobis sub bulla nostra mittimus adnotata. De quibus, cum non possent facere nobis fidem, inquisitionem eorum nos oportuit delegare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et inquisita super omnibus diligentissime veritate, specialiter autem utrum de antiqua et approbata consuetudine omnes et singuli tam abbates quam praepositi ac etiam capellani parem cum ordinariis in electione Mediolanensis archiepiscopi vocem habeant, et si nec omnes nec parem, qui et quantam, utrum videlicet non in singulis ordinum, sed in ordinibus singulorum, sit paritas attendenda, vel potius jus eligendi penes ordinarios tantum resideat, et caeteri propter honestatem solummodo vocari consueverint ad cautelam, utrumve omnes vocati fuerint, an aliqui praetermissi, quid etiam potestatis aut juris episcopi suffraganei habeant in negotio memorato; et quae inveneritis, per vestras nobis litteras fideliter intimetis, ut per relationem vestram instructi, commodius in ipso negotio procedamus, praefigentes partibus terminum competentem quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent. Quod si non omnes, etc. tu ea, frater episcope, cum eorum altero ea, etc.

Datum Laterani, VII Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXIII. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS PER REGNUM FRANCIAE CONSTITUTIS. De concubinariis absolvendis. (Laterani, VII Idus Junii.) Rigorem mansuetudine temperantes praesentium vobis auctoritate concedimus ut transgressores statuti quod dilectus filius Guala tituli Sancti Martini presbyter cardinalis tunc apostolicae sedis legatus in concubinarios promulgavit, et a vinculo excommunicationis secundum formam Ecclesiae absolvere valeatis et cum eis misericorditer dispensare, si urgens necessitas aut evidens utilitas postulaverint, qui hactenus praesumpserunt aut amodo praesumpserint excommunicati celebrare divina, injungendo eis poenitentiam competentem, attentissime provisuri quatenus in hoc articulo sic flectatis ut non rumpatis nervum ecclesiasticae disciplinae, ne facilitas veniae peccandi tribuat incentivum. Volumus igitur et praecipimus ad cautelam ut dispensationem eorum sedi apostolicae reservetis qui publice delinquentes, non verentur in populo scandalum generare. Ne vero peccantes sua non audeant propter pecuniariam poenam confiteri peccata, fraternitatem vestram monemus et obsecramus in Domino, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus gratiam indulgentiae in quaestum avaritiae nullatenus convertatis, fines hujus mandati fideliter observantes; quoniam si aliter egeritis, non solum divinam, verum etiam apostolicam incurretis offensam.

Datum Laterani VII Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXIV. NOBILI VIRO JACOBO CONSOBRINO ET MARESCHALCO NOSTRO. Conceditur ei in feudum quoddam castrum Ecclesiae Romanae. (Laterani, VI Idus Junii.) Cum ejus vices geramus in terris qui unicuique secundum sua merita legitur redditurus, his qui apostolicae sedis obsequio et pro ea etiam periculis se exponunt magnifice debemus et volumus respondere, quatenus sic labores eorum remuneremus in ipsis ut alios ad nostrum servitium inducamus. Olim siquidem cum Marcualdus, Dei et Ecclesiae inimicus, in devotos apostolicae sedis et charissimi in Christo filii nostri Frederici Siciliae regis illustris fideles quasi desaeviret impune, ac Siciliam ex multa parte ferro flammaque vastaret, regnum sibi usurpare disponens, ut eidem regi, quem inclytae recordationis Constantia imperatrix tutelae nostrae commisit, et regno, cujus balium nobis testamento reliquit, necessarium et exspectatum diutius subsidium praestaremus, militibus quos pecunia nostra conduximus te duximus praeferendum, et in Siciliam curavimus destinare. Tu ergo de mandato nostro regnum ingressus, post multas anxietates, sollicitudines, et labores, de Frederico in Calabria et Marcualdo in Sicilia, faciente Domino, mirabiliter triumphasti, memoriale comparans nomen tibi, et famam apostolicae sedis extollens, quam praedictus iniquus nitebatur in illis partibus abolere. Cumque per viarum discrimina, sub inclementia temporis et aeris intemperie, victor ad nostram praesentiam redivisses, eam gratiam in fratrum nostrorum oculis invenisti ut diligentius attendentes quantum pro te apostolicae sedi accessisset honoris, laboribus tuis magnifice respondendum assererent, et non solum consulerent, sed cum instantia plurima postularent ut tibi curaremus magnifice respondere. Nos ergo tuis respondere laboribus et utilitatibus providere volentes, castrum Nimphae, quod quondam inclytae recordationis Cencio Frajapani et O. et C. ejus nepotibus bonae memoriae Eugenius papa praedecessor noster pro octingentis libris denariorum Lucensium obligarat, et nos ab eorum haeredibus jampridem recollegimus, pecunia consignata, et apud nobilem virum Bononem Bonifilii de mandato senatus judiciaria auctoritate deposita, pro qua fuerat obligatum, cum omnibus pertinentiis et utilitatibus suis tibi pro summa mille librarum Provenientium de senatu de fratrum nostrorum consilio obligavimus, tandiu tam a te quam tuis haeredibus detinendum donec praedicta pecunia tibi vel eis esset integre persoluta ex tunc ad Romanam Ecclesiam libere reversurum. Ne autem si fructus quos ex eodem castro perciperes computare cogereris in sortem, plus ad incommodum quam commodum tuum haec obligatio redundaret, vel si aliud faceres, pro temporali lucro animae dispendium patereris, cum sis obsequiis nostris in mareschalciae officio deputatus, praedictum castrum in feudum tibi tanquam mareschalco nostro de solita sedis apostolicae liberalitate concessimus; ita tamen quod haec nostra concessio nec nobis nec successoribus nostris praejudicium generaret quo minus illud recolligere valeremus, feudo tamen tua vita durante. Cum igitur tibi persolverimus pecuniam praetaxatam, et tu nobis legitimam refutationem feceris super ea, ne super feudo ipso propter hoc valeas molestari, illud tibi juxta praedictae concessionis tenorem auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., concessionis et confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, VI Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXV. EPISCOPO MURANO. Scribitur adversus episcopum Melfiensem. (Laterani Non. Junii.) Circa radices infructuosae arboris stercora submisimus fodientes, et per tempora plurima sustinuimus si forsan fructum produceret exoptatum. Verum quia non potest arbor mala bonos fructus facere juxta sententiam veritatis, arbor eadem sic fota stercoribus, et tandiu exspectata, non solum fructum bonum non protulit, sed prorupit in spinas, quae satis acriter pupugere cultorem. Haec autem pro episcopo Melfiensi proponimus, de quo nobis sunt saepius nefanda et scelesta suggesta. Et cum in ipsum, propter suorum exigentiam meritorum, manum nostram debuerimus merito aggravare, tanta erga eum patientia usi sumus quod porrectum nobis suorum scelerum codicillum sibi duximus transcribendum, ut illud quasi suo admoventes aspectui, eum suis oculis monstraremus, ipseque videns in eo quibus et quantis sua foret facies obnubilata palloribus, de cujus hoc putredinis corruptela procederet, in latibulo conscientiae scrutaretur. Acceperamus autem, et accepta rescripseramus eidem, qualiter habitus fuerat de bonae memoriae Jacobi praedecessoris sui morte suspectus, quid et qualiter post obitum successoris ejusdem Jacobi firmaverit juramento, qualiter contra id venerat quod jurarat, et quomodo tandem in sua fuerat electione processum, qualiter etiam vitula, in qua tunc arabat et arat adhuc ipsam publice retinendo, sicut manifestum est suis civibus universis, fuerit die suae consecrationis enixa, et quomodo qui post eum venerat et descenderat ex eodem, ante ipsum fuerat factus presbyter, et ante patrem accesserat filius ad altare.

Cum autem nobis annuntiata renuntiataque sibi eum corrigere debuissent, in tantum ipse nostros post sua projecit terga sermones quod postmodum, sicut fuit nostris auribus intimatum, deposita pene penitus modestia pastorali, virtutibus hostis et vitiis amicus effectus, licet in Ecclesia sua plures personae honorabiles haberentur tam aetate, scientia quam moribus idoneae, ad officium cantoriae dictum fecit filium in Ecclesia Melfiensi cantorem. Quo secum pariter in choro sedente, mutua visione perpenditur quam carnaliter alter ab altero diligatur; praesertim cum idem cantor nullam dicatur gravitatem morum et disciplinae modestiam in commissa sibi dignitate servare, sed discurrat potius levitate propria, tanquam simplex clericus, in contemptum Ecclesiae ac plurimorum scandalum jugiter per plateas. Insuper etiam episcopus supradictus nepotibus suis in cunabulis vagientibus, in gravamen eorum qui ecclesiae famulantur, majores praebendas tribuit et beneficia meliora. Et licet super his a capitulo suo conventus coram judicibus et aliis probis viris pluribus civitatis, mensa et rationibus aliis quibus per eumdem spoliati fuerant restitutis, se promiserit praemissa emendaturum omnia sub fidei sponsione, ipse tamen faciens ad pejora processum, mensam canonicis subtraxit eamdem, et tam ipsos quam clericos praebendis et beneficiis spoliatos, juris ordine praetermisso, praebendas ecclesiae dividit contra concilium Turonense, eas quibus vult conferens sic divisas, ipsis canonicis inconsultis, et subripiens eis judicia mortuorum, poena pecuniaria clericos suos mulctat contra sanctorum Patrum canonicas sanctiones. Matrimonia insuper tam licita quam illicita passim prohibet, nisi pro quibus pecunia intercedit. Adulterorum quoque publica peccata dissimulat, quia non solum in talibus, verum etiam et in aliis, promisso munere vel oblato, redimentes se in errore dimittit, usque adeo deditus Simoniacae pravitati quod penes eum sine ipsa nec in ecclesiis immolatur nec aliquod spirituale confertur. Appellationes etiam, quantumcunque rationabiliter ad sedem apostolicam interpositas, vilipendit.

Licet autem super tantis excessibus eum duxerimus hactenus in patientia supportandum, nec exeruerimus ultorem gladium in eumdem, exspectantes ut, si forsan poeniteret, sibi clementia nostra ignosceret ne periret, ipse tamen patientia nostrae benignitatis abusus, ut nos acrius provocaret, de reddenda civitate Melfiae, quam in fidelitate regia per innovata juramenta primitus solidarat, ab Ottone maledicto et excommunicato pulsari precibus non sustinuit, sed praevenit eumdem; et movens in ipsa civitate discordiam, et provocans bello cives, eis de praestanda fidelitate ipsi Ottoni ab eodem commonitis, et cur hoc faceret sciscitantibus, sic respondit, quod malebat honoris proprii quam rerum suarum incurrere detrimentum, et reddi sibi faciens civitatem, ad exhibendam ei fidelitatem et hominium spontaneus et sine inductione alicujus accessit, ad idem suos concives, quos revocare debebat, inducens, et nec excommunicationis sententiam nec perjurii notam metuens, quam ex hoc incurrere se sciebat, ei familiarius prae caeteris Apuliae praelatis adhaesit, sibi manifeste in nostram injuriam et regium dispendium obsequendo. Nolentes igitur ut dictus episcopus ex eo quod malle se asseruit honoris proprii quam rerum suarum detrimentum incurrere mentiatur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus eumdem omni appellatione cessante ab officio pontificali suspendas, ex parte nostra firmiter injungens eidem ut infra tres menses nostro se conspectui repraesentet. Alioquin ipsum ex tunc vinculo excommunicationis innodans, mandes capitulo Melfiensi ut sibi provideant personam idoneam per electionem canonicam in pastorem.

Datum Laterani, Non. Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc capitulo Melfiensi usque per electionem canonicam in pastorem. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus mandatum apostolicum per eumdem Muranum episcopum suscipiatis humiliter et fideliter observetis.

CXVI. LUGDUNENSI ARCHIEPISCOPO. Nemo cogi debet invitus ad monachatum. (Laterani, Idibus Junii.) Attestationes quas nobis super monachatu dilecti filii P. de Boton Viennensis canonici transmisisti legi fecimus coram nobis, et universa notavimus diligenter; et licet quidam de monachis deponerent contra ipsum quod eum ut monachum in monasterio de Insula in triplici statu viderint, in scholis videlicet, forma et choro, et quod annum sextum decimum cum ab eodem recessit monasterio complevisset, plures tamen pro eo quam contra de testibus faciebant. Probabatur etenim quod profiteri noluerit et a monasterio aufugerit memorato, se nolle respondens in monachum secundum consuetudinem monasterii benedici et facere professionem ibidem, ex parte requisitus abbatis, quia ibi et positus fuerat et morabatur invitus, et quod abbas etiam, hoc audito, illum invitum monachum se dixerit non facturum. Ad haec mater ejus P. et . . frater . . soror, et alii consanguinei, qui de ipsius aetate notitiam habere poterant pleniorem, quod in monasterio invitus positus fuerit se scire firmiter asserentes, ipsum in mense Augusto proximo adfuturo tricesimum tertium vel ad plus tricesimum quartum annum suae completurum fatebantur aetatis, addentes jam annum vicesimum effuxisse quod a monasterio idem P. habitu abjecto recesserat, ad illud ulterius non reversus. Ex quorum depositione patebat eumdem P. nondum annum quartum decimum, cum recessit ultimo a memorato monasterio, complevisse. Nos insuper ad cautelam super investiganda plenius veritate ipsum conscientiae propriae committentes, ex ejus responsione tenuimus quod invitus in monasterio positus, nec in medio consenserat, nec in fine. Cum igitur cautum reperiatur in canone ut minoris aetatis filiis, qui oblati monasterio fuerint, suscipientes habitum vel tonsuram, si a praelatis suis anno quinto decimo requisiti, se in assumptae religionis proposito consenserint permansuros, poenitendi licentia praecludatur, alioquin eis non adimatur ad saeculum redeundi facultas, ne coacta praestare Deo servitia videantur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus saepedictum P. occasione monachatus illius a nemine molestari permittas, quem ob hoc nolumus temere impediri quominus ecclesiasticum valeat beneficium obtinere, si quis alias illud sibi duxerit canonice conferendum.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXVII. G. ABBATI MONASTERII SANCTI ANGELI DE PLANO FIRMANAE DIOECESIS. Eum restituit suae abbatiae. (Laterani, V Idus Junii.) Cum dilectus filius B. venerabilis fratris nostri Firmani episcopi procurator tecum ad sedem apostolicam accessisset, et dilectum filium G. subdiaconum et capellanum nostrum vobis concessissemus pariter auditorem, coram eo proponere procurasti quod cum idem episcopus te amoverit absque causa rationabili a regimine abbatiae, post appellationem ad nos legitime interpositam te carceri mancipato, Theobaldum monachum ejusdem Ecclesiae ibidem intrusit per Simoniacam pravitatem. Verum cum venerabilibus fratribus nostris Esculano primo et demum Anconitano episcopis causam ipsam terminandam commiserimus singillatim, et idem Anconitanus, cognitis causae meritis, te auctoritate nostra sententialiter ad dictam restituendum decreverit abbatiam, dando II. Farfensi monacho in mandatis ut ad locum accedens personaliter, exsecutioni mandaret sententiam promulgatam, idem monachus id non potuit adimplere, pro eo quod praefatus Theobaldus manu sibi restitit violenta. Quare dicti episcopi Anconitani sententiam petebas a nobis supplicationibus attentis confirmari. Ex parte vero altera responsum ad haec exstitit ex adverso quod cum ab eadem sententia per ipsius Firmani procuratorem ad nostram fuerit audientiam provocatum, et nos, pro eo quod nobis de ipso non poterat fieri plena fides, abbati Clarevallensi de Flastra nostris dederimus litteris in praeceptis ut inquisita super hoc plenius veritate, quod inveniret nobis per suas litteras fideliter intimaret, idem abbas testibus super appellatione receptis, ipsorum depositiones nobis postmodum destinavit: ex quibus probari videbatur aperte quod Philippus, qui probabatur procurator fuisse per publicum instrumentum Theobaldi praemissi, qui etiam inveniebatur per jam dictum Firmanum episcopum in ipsum monasterium institutus, appellaverat a sententia memorata, quamvis tu tam contra ipsum Philippum quam etiam contra productos testes objecisses quamplura, et dicta nitereris ipsorum testium multipliciter impugnare. Verumtamen an dictus Philippus fuerit Firmani episcopi procurator, et ob quam causam ad nos exstiterit appellatum, nec ex depositionibus illis nec aliquo etiam modo alio monstrabatur. Subjungens ipsius Firmani episcopi procurator in ejusdem praesentia capellani sententiam fuisse iniquam, praesertim cum coram antedicto Anconitano episcopo ex parte Firmani episcopi evidenter extitisset probatum te tam appellationi objectae quam etiam renuntiasse regimini abbatiae, ac jurasse te suis omnino jussionibus pariturum, sicut ex depositionibus ab eodem Anconitano episcopo constare videbatur testium receptorum. Propter quod supplicabat nobis humiliter praefatam sententiam infirmari. Ad hoc vero replicando ex opposito respondisti quod a jam dicto episcopo exstitisti carceri mancipatus, et ab ipsius servientibus detentus tandiu donec tam appellationi quam ipsi etiam abbatiae renuntiasti compulsus, et idem episcopus Theobaldum praemissum intrusit ibidem vitio Simoniae, sicut haec clarebant ex depositionibus ipsorum testium evidenter. Propter quod postulabas instanter intrusum jam dictum a memorata Ecclesia penitus amoveri, et exsecutioni mandari sententiam nominatam; praesertim cum non inveniretur probatum procuratorem Firmani episcopi ab ipsa sententia provocasse: quod, sicut superius est expressum, idem episcopus coram abbate Clarevallensi praedicto probare debebat, et is qui appellaverat, videlicet Theobaldus, nunquam fuisset appellationem interpositam prosecutus. Intellectis igitur his et aliis capellanus praemissus quae a partibus proposita fuerant coram eo, et nobis fideliter recitatis, de mandato nostro saepefati episcopi Anconitani sententiam confirmavit, decernens omnes illos auctoritate apostolica compescendos qui hujusmodi sententiae contradictores inventi fuerint vel rebelles, Theobaldo praefato prorsus amoto a monasterio memorato. Volentes igitur quod per capellanum praedictum auctoritate nostra diffinitum est in hac parte robur obtinere debitae firmitatis, sententiam ipsam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, V Idus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc abbati Farsensi usque robur obtinere debitae firmitatis, sententiam ipsam auctoritate duxerimus apostolica confirmandam, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eamdem facias per censuram ecclesiasticam appellatione postposita firmiter observari; contradictores, si qui fuerint vel rebelles, censura simili sublato appellationis obstaculo compescendo.

CXVIII. LINGONENSI EPISCOPO. Respondetur ad ejus consulta. (Laterani, VII Idus Junii.) Postulasti per sedem apostolicam edoceri qualiter contra Judaeum procedere debeas qui manus injecit in quemdam presbyterum violentas. Ad quod fraternitati tuae breviter respondemus quod si dictus Judaeus tuae jurisdictionis existit, ipsum poena pecuniaria punias vel alia, secundum quod convenit, temporali, faciens percusso satisfactionem congruam exhiberi. Alioquin dominum ejus moneas et inducas ut passo injuriam et Ecclesiae ab eo satisfieri faciat competenter. Quod si dominus ejus id neglexerit adimplere, tu Christianis per censuram ecclesiasticam interdicas ne cum ipso Judaeo, antequam satisfaciat, praesumant commercia exercere. Consequenter quaesisti quid (facere) debeas de quodam captivo, qui se falso episcopum asserens, altaria consecravit, et alia plura exercuit quae ad officium pertinent praesulatus. Ad quod tibi taliter respondemus, ut illa quae taliter egit irrita nunties, et ipsum perpetuo carceri facias mancipari, pane doloris et aqua angustiae sustentandum. Tertio quaesivisti utrum illi qui in annis minoribus constituti novitiorum habitum susceperunt, et infra annum postmodum facta professione ad saeculum sunt reversi, et ab episcopis suis hoc scientibus ad sacros ordines sunt promoti, sustineri debeant in illis ecclesiis ministrare in quibus fuerint ab eisdem episcopis instituti. Nos ergo fraternitati tuae breviter respondemus quod propter hoc non sunt ab ipsis ecclesiis amovendi, sed in eis possunt libere ministrare, nisi forte prudentia suppleverit in illis aetatem, ut saltem transire debeant ad regulam laxiorem, cum ipsi absque protestatione religionis habitum assumendo vitam praesumantur proposuisse mutare.

Datum Laterani VII Idus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXIX. DECANO, ET MAGISTRO HENRICO CANONICO TRECENSIBUS, ET THESAURARIO VILLAE MAURI TRECENSIS DIOECESIS. Adversus monachos S. Germani Antissiodorensis. (Laterani, IV Idus Junii.) Constitutus in praesentia nostra dilectus filius I presbyter ecclesiae Sancti Christophori de Sessiaco lacrymabili nobis conquestione monstravit quod quia contra priorem ejusdem loci Antisiodorensis dioecesis, qui tantum percipiebat de proventibus ecclesiae memoratae quod de residuo nullatenus poterat sustentari, nostras ad venerabilem fratrem nostrum Aurelianensem episcopum et conjudices suos litteras impetravit; idem prior sic ei fecit in ipsa villa commercia denegari ut a domo quam conduxerat, cum propriam non haberet, fuerit exire compulsus ac in ipsa ecclesia diutius habitare, cunctis ei humanitatis officia ob metum prioris et monachorum timentibus exhibere. Denique cum in solemnitate Omnium Sanctorum pro necessitatibus suis a praefata ecclesia paululum discessisset, a D. et aliis familiaribus memorati prioris ita fuit lapidibus impetitus quod mortis, ut credit, non evasisset periculum nisi in eamdem ecclesiam se subito recepisset. Porro cum praefati episcopus et conjudices sui mandatum nostrum volentes exsequi statuissent ut de proventibus ipsius ecclesiae aestimationem decem librarum Parisiensis monetae omnibus computatis perciperet annuatim, et in terram prioris ac homines, quia facto se opponebant ipsorum, promulgassent sententiam interdicti, J. monachus, S. cellerarius, Cle. et quidam alii servientes prioris, eum in ipso Dominicae Nativitatis die durissime verberatum, demum adeo graviter in capite vulnerarunt ut praeter dolores alios et laesuras, irremediabilem auditus incurrerit laesionem: qui ad eumdem priorem semivivus adductus, ut vel sic posset evadere, juramento firmavit quod sibi vel suis praeterquam I. monacho et Constant. quaestionem super iis de caetero non moveret. Propter cujus enormitatem excessus venerabilis frater noster Antissiodorensis episcopus, qui loci dioecesanus existit, ecclesiam et villam Sessiacensem supposuit interdicto. Postmodum vero cum idem presbyter jam convaluisset utcunque, abbas Sancti Germani, ad quem Sessiacensis pertinet prioratus, auctoritate quarumdam generalium litterarum obtentarum antequam dictus presbyter praefatam Ecclesiam habuisset, coram judicibus Aurelianensibus eumdem traxit in causam; saepedicto priore occasione aliarum litterarum similiter generalium ipsum nihilominus citari Bituricas faciente, ut sic jugibus deficeret laboribus et expensis. Unde consumpto modico patrimonio quod habebat, necesaria tandem coactus est mendicare. Et licet constaret eum malitiose vexatum, judices tamen ei cum instantia postulanti expensas restitui non fecerunt.

Caeterum prior a jam dicto Aurelianensi episcopo et conjudicibus suis auctoritate nostra excommunicationis sententia innodatus pro eo quod pertinaciter veniebat contra ordinationem eorum factam super provisione presbyteri memorati, per nuntium suum nobis suggerere procuravit quod iidem judices post appellationem ad nos legitime interpositam supposuerant terram suam et homines interdicto; et sic de lata in eum excommunicationis sententia, dioecesani etiam interdicto, ac ordinatione provisionis, dicti presbyteri non habita mentione, nostras ad abbatem Sancti Benigni Divionensis et conjudices suos litteras impetravit. Qui eidem presbytero personaliter coram eis praefixo sibi termino comparenti petitas deliberandi inducias denegarunt et legitimas exceptiones ipsius, quas tam super excommunicatione prioris quam suspicione litterarum, quarum filum ruptum certius videbatur, ac etiam interdicto dioecesani episcopi opponebat, admittere recusantes, post appellationem ad nos his et aliis causis a praedicto presbytero interpositam, sententiam interdicti, quam Aurelianensis episcopus et conjudices ejus in terram prioris protulerant, in ejus praejudicium revocarunt. Quo praetextu jam dictus prior, licet excommunicationis sententia, quam idem Aurelianensis episcopus et conjudices sui protulerant in eumdem, remanserit innodatus, et interdictum in ecclesiam et villam de Sessiaco a dioecesano episcopo pro verberatione dicti presbyteri promulgatum relaxatum non fuerit, divina tamen celebrare praesumit, et per se ac monachos suos parochianis saepefati praesbyteri ecclesiastica sacramenta ministrans, oblationes pertinentes ad ipsum in proprios usus convertere non veretur. Quia igitur haec, si vera sunt, sub dissimulatione transire nec volumus nec debemus, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si vobis constiterit de praemissis, revocato in statutum debitum quidquid per dictos abbatem Sancti Benigni et conjudices ejus post appellationem ad nos legitime interpositam in praejudicium praefati presbyteri exstitit attentatum, interdicti et excommunicationis sententias tam a saepefato episcopo Aurelianensi et conjudicibus suis quam a loci dioecesano in villam et homines de Sessiaco promulgatas faciatis usque ad satisfactionem condignam firmiter observari. Illos vero quos in saepefatum presbyterum constiterit manus temerarias injecisse tandiu excommunicatos publice nuntietis et faciatis ab omnibus arctius evitari donec passo injuriam satisfecerint competenter, et cum vestrarum testimonio litterarum ad sedem venerint apostolicam absolvendi, non obstantibus litteris quas a venerabili fratre nostro episcopo Tusculano super absolutione sua obtinuisse dicuntur tacita veritate. Priorem vero, si eum in hoc constiterit fuisse culpabilem vel excommunicatum celebrasse divina, ab officio beneficioque suspensum ad nostram praesentiam cum vestris litteris veritatem plenius continentibus transmittatis. Expensas autem quas eumdem presbyterum fecisse constiterit per malitiosam vexationem abbatis Sancti Germani et antedicti prioris, sicut justum fuerit, restitui faciatis eidem, in praemissis omnibus sublato appellationis obstaculo processuri. Testes autem, etc., usque subtraxerint, per censuram ecclesiasticam, appellatione cessante, cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, IV Idus Junii pontificatus nostri, anno decimo quinto.

CXX. ABBATI SANCTI COSMAE DE VICOVARIO, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipiuntur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, Idibus Junii.) Quoties postulatur a nobis quod religioni et honestati convenire dignoscitur, animo nos decet libenti concedere et juxta petentium voluntatem consentaneum rationi congruum suffragium impertiri. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et monasterium ipsum Sancti Cosmae, quod ad jus et proprietatem beati Petri specialiter pertinet, ad exemplar felicis memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo monasticus, etc., usque illibata permaneant, in quibus haec, etc., usque vocabulis: Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Viti de Vicovaro cum omnibus pertinentiis suis, Sanctae Mariae de Marcianello, Sancti Petri de Ferrata, Sanctae Mariae de Cantalupo, et Sancti Felicis ecclesias cum omnibus pertinentiis suis, jus quod habetis in ecclesiis Sancti Salvatoris et Sancti Nicolai de Cantalupo, ecclesiam Sancti Angeli de Rocca Jovere, quatuor denarios Papienses propensione ab eadem Rocca, in Vicovaro ecclesiam Sanctae Luciae cum pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Januarii de Catiniano cum pertinentiis suis, ecclesiam Sanctae Eugeniae cum pertinentiis suis, quinque denarios Papienses quos a monasterio Sancti Clementis Tiburtini percipere debetis, casalem Cerriti Plani, et casalem in Martianello cum pertinentiis suis. Ad haec statuimus ut idem monasterium vestrum nulli nisi Romano pontifici sit subjectum, nec ab eo quidquam ab alio aliquo clerico seu laico exigatur, excepto uno prandio quod Tiburtino episcopo cum septem tantum personis semel in anno, si ipsum ad monasterium vestrum forte venire contigerit, persolvetis. Chrisma vero, oleum sanctum, etc., usque quod postulatur impendat. Praeterea quatuor molendina de Precis, quae sedent in pede ripae Sanctorum Cosmae et Damiani, molendinum quod sedet sub fonte Piccicaroli, sedium molendini in rivo de Runci, molendinum in eodem loco quod habetis cum Joanne de Runci, et terram quam habetis in tenimento Sambuci, vobis nihilominus auctoritate apostolica confirmamus. Sepulturam praeterea ipsius loci, etc., usque nullus obsistat, salva tamen justitia illarum ecclesiarum a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decernimus ergo, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate. Ad indicium autem hujus perceptae a sede apostolica libertatis duas libras cerae nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvetis. Si qua igitur in futurum, etc., usque districtae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Laterani, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, Idibus Junii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno decimo quinto.

CXXI. GLASGUENSI ET BRECHINENSI EPISCOPIS. De electione episcopi Dunkeldensis. (Laterani, Idibus Junii.) Dilecti filii H. archidiaconus et capitulum Ecclesiae Dunkeldensis, et abbas de Scona, prior de Insula, et universus clerus Dunkeldensis dioecesis suis nobis litteris intimarunt quod bonae memoriae R. episcopo eorumdem viam universae carnis ingresso, ipsi convenientes in unum de substitutione pontificis tractaturi, dilectum filium Joannem archidiaconum Laodoniae, invocata Spiritus sancti gratia, in episcopum sibi concorditer elegerunt, et charissimus in Christo filius noster Willelmus Scotiae rex illustris electioni eorum benignum assensum praebuit, sicut ipsius litterae testantur. Unde dilecti filii R. et R. nuntii eorumdem nobis humiliter supplicarunt ut cum praefata Ecclesia sedem apostolicam, nullo mediante, respiciat, electionem ipsam auctoritate apostolica confirmantes, ipsum faceremus in episcopum consecrari. Verum P. nuntius venerabilis fratris nostri episcopi Sancti Andreae in nostra praesentia constitutus postulavit instanter ut cum de consuetudine hactenus observata idem episcopus, ut dicebat, episcopos Scotiae debeat consecrare, praefatum electum consecrandum ad eum mittere dignaremur. At nuntii memorati, bonae memoriae Coelestini papae ac nostrum privilegium allegantes, in quo continetur expresse quod omnes episcopatus Scotiae immediate apostolicae sedi subsunt, inter quos connumeratur et iste, asseruerunt quod praefatus episcopus id sibi de jure non poterat vindicare. Sed et nuntius supradictus proposuit quod idem episcopus super hoc apostolicae sedis erat scripto munitus. Quia igitur idem nuntius intentionem suam fundare non potuit, et Ecclesiae memoratae tandiu differre consecrationem electi sui posset esse valde damnosum, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus examinata electione pariter et electo, si eam inveneritis de persona idonea canonice celebratam, ipsam, sublato appellationis obstaculo, auctoritate apostolica confirmetis, et sine utriusque partis praejudicio alter vestrum, si ambo nequiveritis interesse, accersitis sibi duobus vicinis episcopis, ipsum in praesulem studeat consecrare, ac juramentum fidelitatis nomine nostro recipiat ab eodem sub forma quam vobis sub bulla nostra mittimus interclusam.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXXII. POPULO MEDIOLANENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Adversus Ottonem imperatorem. (Laterani, Idibus Junii.) Mirari cogimur et moveri quod praeteritorum immemores et improvidi futurorum, conversi estis in arcum perversum et in reprobum sensum dati, sacrosanctae Romanae Ecclesiae matri vestrae devotionem et obedientiam subtrahendo, quae vos multis beneficiavit honoribus et magnis beneficiis honoravit, et ei pertinaciter adhaerendo qui suis benefactoribus consuevit retribuere mala pro bonis, offensam pro gratia, et injuriam pro honore; sicut ex iis quae contra nos egisse dignoscitur potuistis perpendere manifeste. An forte putatis quod alia vobis retribuet quam reddit ipse nobis? Nam si hoc fecit in viridi, quid in arido est facturus? Licet autem ex iis quae nunc agitis gratia nostra vos reddatis indignos, quia tamen mater oblivisci non potest filiorum uteri sui, universitatem vestram monemus et exhortamur in Domino, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus saniori utentes consilio revertamini ad devotionem et obedientiam matris vestrae, super excessibus vestris, et specialiter super eo quod dilectos filios ordinarios Mediolanensis Ecclesiae nuper ejicere praesumpsistis, Deo et nobis taliter satisfacere satagentes ut poenam vitare possitis et gratiam adipisci.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXXIII. TRECENSI EPISCOPO, ET ABBATI CLAREVALLENSI CISTERCIENSIS ORDINIS LINGONENSIS DIOECESIS, ET MAGISTRO HENRICO CANONICO TRECENSI. De negotio episcoporum Aurelianensis et Antissiodorensis. (Laterani, Idibus Junii.) De prudentia Senonensis archiepiscopi non possumus non mirari, qui post appellationem ad nos legitime interpositam, et contra nostri formam mandati, perverse processit in causa quam ad petitionem charissimi in Christo filii nostri Philippi Francorum regis illustris sibi duximus committendam super relaxanda sententia interdicti quod in terram ejus venerabiles fratres nostri Aurelianensis et Antissiodorensis episcopi protulerunt, si praedictus rex eis illud offerret quod esset merito acceptandum, et licet ipsi jusserimus ut, si fieri posset, postposito utrinque judicio ad amicabilem compositionem intenderet, ipse tamen, turbato negotio potius quam sedato, nec compositionem facere studuit, nec judicium exercere. Unde, nisi regiae voluissemus serenitati deferre, taliter eum corripere curassemus quod ejus profecto non remansisset impunitus excessus. Cum igitur quod ab eo est inordinate praesumptum, ipso jure sit irritum et inane, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ejus processum et quidquid occasione ipsius inveneritis attentatum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo irritum nuntietis, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Quod si non omnes, etc. tu ea, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXIV. ATREBATENSI EPISCOPO. Ejusdem argumenti cum epistola 63, libri XIV. (Laterani, II Idus Junii.) Dudum dilectis filiis Majore, Juratis, Scabinis, et universitate communiae Laudunensis conquerentibus nostro est apostolatui reseratum quod dilecti filii electus et clerus Laudunensis aliique viri ecclesiastici saepe in eos et in terras ac familias eorum excommunicationis et interdicti sententias sine causa rationabili ac juris ordine praetermisso promulgant, ipsos per hujusmodi sententias multipliciter contra justitiam aggravantes, licet super his de quibus impetuntur a quoquam sint exhibere parati quod postulat ordo juris. Nolentes igitur eosdem ecclesiastica districtione indebite praegravari, cum ex apostolicae servitutis officio sublevare teneamur injuste depressos, eis et aliis auctoritate apostolica curavimus districtius inhibere ne in ipsos vel eorum quemlibet seu terras aut familias eorumdem sine manifesta et rationabili causa excommunicationis vel interdicti sententias promulgarent, decernentes hujusmodi sententias, si quae post appellationem ad nos propter hoc legitime interpositam fuerint promulgatae, penitus non tenere. Quia vero eisdem conquerentibus intelleximus quod praefati electus et clerus, inhibitione nostra contempta, nituntur eis modis omnibus obviare, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus si forsan illi vel alii contra formam inhibitionis praemissae praesumpserint eos indebite molestare, tu sententias in eos temere promulgatas secundum formam Ecclesiae auctoritate nostra relaxes, ita quod conquerentibus satisfaciant competenter, quia dissolvi nolumus nervum ecclesiasticae disciplinae. Hanc autem jurisdictionem tibi concessam usque ad triennium volumus prorogari, ut interim cognoscamus utrum illi temere contra istos, an isti contra illos indebite moveantur, salvis semper sententiis ex delegatione apostolica promulgatis.

Datum Laterani, II Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXV. NOBILI VIRO W. MILITI DE TIGNE. De jure patronatus. (Laterani, II Idus Junii.) Cum causam quae inter te ex parte una et Andegavense capitulum ex altera super jure patronatus Ecclesiae de Tigne vertebatur felicis memoriae Coelestinus papa praedecessor noster venerabili fratri nostro Mauricio quondam Nannetensi, nunc vero Pictaviensi episcopo et conjudicibus suis duxerit committendam, ipsi partem citantes utramque, quia dictum capitulum termino constituto non comparuit coram eis, te causa rei servandae in possessionem ejusdem ecclesiae induxerunt, et licet idem capitulum infra annum cautionem exposuerit standi juri, non tamen possessionem ejusdem ecclesiae potuit adipisci, te super hoc violentiam inferente. Unde cum utriusque partis procuratores demum ad nostram praesentiam accessissent, dilectum filium nostrum Benedictum tituli Sanctae Susannae presbyterum cardinalem eis concessimus auditorem. Qui auditis et intellectis partis rationibus utriusque, te de mandato nostro ad restituendam ecclesiam Andegavensi capitulo condemnavit. Cujus exsecutionem sententiae venerabili fratri nostro episcopo Nannetensi et conjudicibus suis commisimus, salvis rationibus tuis, si quas coram ipsis duceres proponendas. Super quibus iidem judices te audire nullatenus voluerunt nisi prius fructus ipsius Ecclesiae, quos nec tu nec alius nomine tuo perceperat, sicut firmiter asserebas, dicto capitulo resarcires, te nihilominus ad restitutionem quinque millium solidorum post appellationem ad nos legitime interpositam nomine fructuum condemnantes. Sed postmodum ad priorem Sancti Hilarii de Cella et collegas suos delegari nostras obtinuisti litteras sub hac forma, ut si constaret te post appellationem ad nos legitime interpositam ab episcopo Nannetensi et conjudicibus suis condemnatum fuisse, ipsorum revocato processu, de negotio cognoscerent principali, alioquin partes per eos ad priorum judicum remitterentur examen. Coram quibus cum in tantum fuerit litigatum quod jam sola sententia deberet proferri, placuit partibus ut priorum processu judicum remanente interim in suspenso, iidem judices de principali cognoscerent, et tota demum causa fideliter ad nos remitteretur instructa.

Testibus igitur productis ab utralibet partium coram eis, et de consensu ipsorum postmodum publicatis, post disputationem diutinam, tam eorum quam etiam priorum processum judicum sub sigillis ad nos propriis iidem judices remiserunt. Post haec vero tibi ac procuratori dicti capituli in nostra praesentia constitutis dilectum filium nostrum Petrum tituli Sanctae Caeciliae presbyterum cardinalem concessimus auditorem. Coram quo interrogari petisti procuratorem praedictum utrum in villa tua sita esset ecclesia memorata, super cujus patronatu inter te ac praemissum capitulum quaestio vertebatur: quod utique dictus concessit procurator de plano. Et secundo interrogatus ac tertio utrum crederet progenitores tuos aliquid juris habuisse in ecclesia memorata, vel ab eisdem fuisse fundatam, utrumque credere se respondit, protestans te audiendum non esse nec ad diffinitivam sententiam procedendum nisi prius restitueres Andegavensi capitulo quinque millia solidorum in quibus eidem per dictum Nannetensem episcopum et suos collegas fueras condemnatus; praesertim cum appellationem quam te ab eisdem interposuisse dicebat legitimo tempore non fueris prosecutus: quo suppresso, apostolicas litteras obtinuisti ad priorem Sancti Hilarii de Cella et suos conjudices delegari. Quorum processum nullum asserebat omnino pro eo quod fines apostolici mandati transgressi, priusquam eis constaret de appellatione legitima, de proprietate cognoscere praesumpserunt, cum aliter jurisdictioni ordinariae non praeessent, ratione cujus in eos posset a partibus consentiri. Nec factas confessiones coram auditore capitulo praejudicare dicebat, cum in eo processu, qui subsistere non poterat constitutus fuerit procurator, et si etiam processus teneret, quod tamen instructa remissa fuerat causa ipsa, interrogationes ulterius fieri non debebant, sed esset potius ad diffinitivam sententiam procedendum. Ad haec autem per ordinem respondisti non esse tibi aliquatenus imputandum si infra annum appellationem non fuisti prosecutus objectam, cum eo tempore captus fueris, sed quam cito fuisti redditus libertati, appellationem fuisti interpositam prosecutus, sicut tuis probatur testibus evidenter; ad restitutionem dictorum quinque millium solidorum te asserens non teneri, tum quia post appellationem ad nos legitime interpositam sententia lata fuit, tum quia fructus ipsius Ecclesiae ad saepefatum capitulum minime pertinebant; et si etiam pertinerent, non tamen probatum exstitit te vel alium tuo nomine ipsis idem capitulum spoliasse vel fructus aliquos ex eadem Ecclesia per te vel per alium percepisse. Ad id vero quod dictum est contra processum judicum ultimorum, videlicet quod formam apostolici rescripti transgressi, prius de proprietate quam de appellatione cognoverant, nec aliter iidem judices jurisdictioni praeerant ut in eos posset de consensu partium consentiri, frivolum est omnino, cum de partium voluntate, priorum judicum remanente processu, jurisdictio fuerit prorogata. Quod fit quandoque, de tempore ad tempus, de quantitate ad quantitatem, de re ad rem, de persona ad personam, de contractu etiam ad contractum, sed alio modo, prout tam in jure canonico quam civili colligitur evidenter. Quorum aliquis etsi aliter jurisdictioni forsitan non praeesset, constabat tamen eos ex nostra delegatione jurisdictionem habere. Nec obstat quod pars adversa dicebat interrogationes ulterius fieri non debere postquam instructa remittitur ipsa causa, cum contrarium obtineat tam de consuetudine Romanae Ecclesiae, quae usque ad diffinitivam sententiam quoties expedit partes interrogat, quam de jure.

Nos igitur intellectis per auditorem praedictum quae proposita fuerant coram eo, quia nobis constitit ex confessionibus procuratoris capituli saepefati intentionem tuam fuisse fundatam, et etiam usum qualemcunque probasti, nec ex parte capituli quidquam de proprietate, neque aliquid probatum fuit sufficienter de usu, jus patronatus tibi adjudicamus Ecclesiae memoratae, perpetuum super hoc silentium Andegavensi capitulo imponentes. Ad haec, ab impetitione ejusdem capituli super quinque millibus solidorum te duximus absolvendum, cum non probaverint de fructibus ejusdem Ecclesiae te aliquid percepisse. Nulli ergo, etc., usque diffinitionis, etc.

Datum Laterani, II Idus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc dilectis filiis Aureae vallis, Sancti Launi Toharcensis et de Ferraria abbatibus Pictaviensis dioecesis usque aliquid percepisse. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus quod a nobis est ratione praevia diffinitum, faciatis per censuram ecclesiasticam appellatione remota observari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

CXXVI. BITURICENSI ARCHIEPSCOPO. De juridictione ecclesiastica burgi Dolensis. (Laterani, XVII Kal. Julii.) Cum inter te ex parte una et dilectos filios abbatem et conventum Dolensis monasterii ex altera super ecclesiastica jurisdictione quam in clericos et laicos burgi Dolensis tam de jure communi quam ex privilegiis Bituricensi Ecclesiae ab apostolica sede concessis tibi competere proponebas, asserendo quod abbas et conventus praedicti te super eadem praesumpserant molestare, parte monasterii in contrarium proponente jurisdictionem eamdem ad se per privilegia multorum Romanorum pontificum pertinere, et quod tu super ipsa idem monasterium molestabas, controversia coram nobis et etiam coram judicibus delegatis fuerit diutius agitata, et ab eisdem ad nos causa remissa sufficienter instructa, nos tandem te ac ipsius monasterii procuratoribus componendi plenariam habentibus potestatem in nostra praesentia constitutis, pro bono pacis, de consensu vestro et fratrum nostrorum consilio sic duximus providendum, ut videlicet cum in burgo Dolensi tres sint parochiales ecclesiae, una illarum, scilicet ecclesia Sancti Stephani, cum capellano inibi serviente ad Dolense monasterium pertineat pleno jure, ac omnes homines ipsius monasterii manentes impraesentiarum in burgo Dolensi, et etiam homines monasterii qui aliunde ad burgum ipsum accesserint habitandum, nec non et alii quilibet qui homines monasterii fient et inhabitaverint burgum, cum omni posteritate sua ad ejusdem dominium pertinente ac manente in burgo, clerici quoque qui sunt vel fuerunt vel fuerint filii hominum monasterii, manentes in burgo, erunt parochiani ecclesiae supradictae, et abbas monasterii memorati in eos omnimodam jurisdictionem ecclesiasticam in case quolibet obtinebit; ita quod tu ac ministri tui in eadem ecclesia, capellano, et aliis hominibus tam clericis quam laicis, qui juxta determinationem nostrae provisionis existunt vel erunt parochiani ejusdem, quandiu in eodem burgo manserint, nullam habebitis jurisdictionem omnino, et eosdem vobis excommunicare seu absolvere non licebit; super his abbati a nobis plenaria potestate concessa.

Quod si Clerici filii hominum monasterii extra burgum manentium ad ipsum inhabitandum accesserint, et in domibus parochianorum monasterii manserint, vel ad manendum domos emerint, vel conduxerint ab eisdem, parochiani erunt ecclesiae supradictae, alioquin iidem crunt tuae jurisdictioni subjecti. In reliquis vero duabus ecclesiis, videlicet Sancti Germani et Sanctae Mariae parvae, abbas et monachi monasterii saepedicti praesentationem capellanorum habebunt tantummodo et census ac obventiones quas in eis hactenus habuerunt; in quibus et capellanis earum, clericis et omnibus aliis hominibus tam clericis quam laicis in ipso burgo vel extra manentibus, praeter illos qui secundum determinationem praefatam pertinent ad ecclesiasticam jurisdictionem abbatis, omnimodam jurisdictionem episcopalem et consuetudines tam in denariis pentecostalibus quam in treuga, communia, et ipsa sequenda jurandis, ac in aliis, nec non procurationibus tuis archidiaconi et archipresbyteri et omnimoda obedientia, sicut habes in aliqua ecclesia vel persona Bituriae, obtinebis. Quod si homo monasterii alterius domini feminam vel alterius domini homo monasterii feminam duxerit in uxorem, quandiu legi viri fuerit alligata, cum liberis susceptis ex eo forum sequetur et parochiam viri sui; cum autem a lege viri solnta, ad jurisdictionem ecclesiasticam et parochiam ad quam pertinebat primitus revertetur.

Praeterea si monasterium alterius hominem in burgo manentem quomodolibet acquisierit, vel homo abbatis ad alterius dominium transferatur, homo ille sub illius jurisdictione ecclesiastica sub cujus in burgo primitus fuerat remanebit, nec propter mutationem domini temporalis ecclesiasticam jurisdictionem mutabit. Si vero aliquis monasterii et alterius domini homo communis existat, in uno anno tuus, et in alio sit parochianus abbatis; nisi forsan per exaequationem tuam et abbatis ipsius aliter statuatur. Cum autem abbas clericum ad suam jurisdictionem ecclesiasticam pertinentem tibi ad ecclesiam aliquam praesentarit, ipse ad eamdem admissus ex toto tuae jurisdictioni ecclesiasticae subjacebit, salvo jure abbatis in rebus patrimonialibus, si quae habet. In repraesentando vero quemlibet clericum ad vacantem ecclesiam dicet abbas: Clericum istum ad ecclesiam illam vacantem elegi, et eumdem tibi praesento. Homines vero abbatis vel alterius extra burgum manentes, qui fuerant parochiani ecclesiae Sancti Stephani supradictae, parochiani alterius illarum ecclesiarum quae tibi subsunt existent. Sed ecclesia Sancti Germani, quia in ipsa majorem quam in ecclesia beatae Mariae parvae monasterium habet censum, plures quam illa parochianos habebit. Quod si forte homo aliunde in burgo veniens pro aliqua causa, priusquam maneret in burgo, a te vel a tuis citatus fuerit, vel excommunicationis vinculo seu alia sententia innodatus, quantum ad jurisdictionem ecclesiasticam coram te causa hujusmodi decidetur, et eadem forma de homine monasterii manente in burgo, si se transtulerit alias, servabitur pro abbate.

Caeterum homines monasterii in illa parte burgi manentes quae Raschaz dicitur, erunt parochiani ecclesiae sancti Dionysii, sicut primitus exstiterunt, et tuae in omnibus jurisdictioni subjecti, sicut alii ejusdem parochiae qui habitant extra burgum. Et sic tota illa parochia Sancti Dionysii cum omnibus hominibus habitantibus in eadem, cujuscunque dominii sint, sive monasterii, sive alterius, tuae jurisdictioni ecclesiasticae in omnibus, sicut alia quaelibet de Bituria, de caetero subjacebit. Tu vero pro illis hominibus monasterii qui ad praesens in eadem parte burgi morantur, de hominibus militum vel aliorum tuae jurisdictioni subjectis in burgo manentibus totidem homines aequipollentes eisdem juxta bonorum virorum arbitrium recompensabis monasterio memorato, qui cum omni posteritate sua tam clericis quam laicis de caetero ecclesiae Sancti Stephani parochiani existant, et in ecclesiastica jurisdictione omnimodo, sicut ejus homines, ipsi monasterio sint subjecti: et super his ejusdem loci abbati tuas litteras assignabis. Si vero in capella de Petrina monachus sacerdos vel clericus prius ad juridictionem abbatis pertinens ministraverit, ejusdem abbatis jurisdictioni ecclesiasticae subjacebit; alioquin tuae jurisdictionis existet. In eadem quoque capella in praecipuis festivitatibus et beatae Mariae ac apostolorum nec non diebus Dominicis non admittetur quispiam ad divina, nisi infirmi tantummodo ibidem manentes, et servientes eorum. In privatis vero diebus, si quis in ea divina ex devotione audire voluerit, non vetetur. Praeterea si quando tu vel officiales tui ecclesiam Sancti Germani supposueritis interdicto, in eadem capella celebrabitur voce submissa, clausis januis, non pulsatis campanis, et nullo admisso nisi pauperibus et infirmis, et servientibus eorumdem. Caeterum si forsan terra domini Castri Radulfi interdicto supposita generali fuerit, in ecclesia Sancti Stephani, submissa voce, clausis januis et non pulsatis campanis, celebrabuntur divina, dummodo interdictum illud in aliis duabus ecclesiis, videlicet Sancti Germani et Sanctae Mariae parvae, facias observari. De quaestionibus vero ad invicem motis super his quae sunt extra burgum taliter est provisum, ut capellani ecclesiarum quarum ad monasterium jus pertinet patronatus, omnia mobilia sive immobilia specialiter sibi legata integre sine percunctatione percipiant, et priores faciant illud idem de his quae sibi specialiter legabuntur. Illud autem quod legatum fuerit ecclesiae, ac determinatum exstiterit ad usum aliquem, utpote ad fabricam, luminare, vel hujusmodi, usui illi cedet; si vero simpliciter ecclesiae legatum fuerit, inter priorem et capellanum aequaliter dividetur. In ecclesia vero illa in qua prior non residet, in usum capellaniae convertetur totaliter, nisi fuerit specialiter priori legatum. Bona quoque capellanorum decedentium per ecclesias acquisita penes capellanias, sive condiderint testamentum, sive intestati decesserint, remanebunt. Determinari etiam debet quid ad capellanum et quid ad priorem pertineat, ac super hoc scriptum authenticum fieri, quod tuo sigillo signabitur et abbatis. Et si forsan inter priorem et capellanum super jure capellaniae vel ecclesiarum proventibus temporalibus quaestio aliqua oriatur, prior coram abbate, capellanus vero in tua vel officialium tuorum curia respondebit. Porro capellae beatae Mariae de Cuslenc major capellanus, qui est de Praa, a te totam curam recipiet, et onus illius pariter sustinebit, ac officiabit eamdem vel officiari faciet per idoneum sacerdotem, ita quod cultus divini nominis ibidem nullatenus minuetur; et illius vicarius praestito juramento promittet se tua jura et sententias servaturum. Insuper domus de Chamin de Cloys, cum illa de Perer Crocet ac illa de Cloys et quolibet alio jure suo, tibi libere remanebit. Domum etiam de Oblinquo, quae in coemeterio dicitur esse constructa, voluntati et provisioni abbatis et ejusdem loci prioris relinques, nec ipsum priorem super eadem per te vel aliquem ministrorum tuorum de caetero molestabis. Ad haec autem est renuntiatum hinc inde quibuslibet privilegiis et indulgentiis utrinque super praemissis omnibus a sede apostolica impetratis, et nos ipsa, quantum ad praemissa omnia, viribus carere decernimus, salva tamen temporali jurisdictione abbatis in omnibus quae infra cruces burgi consistunt. Ut igitur haec nostra provisio robur perpetuae obtineat firmitatis, ipsam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Decernimus ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, XVII Kal. Julii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXXVII. ARCHIEPISCOPO BITURICENSI, ET EPISCOPO LEMOVICENSI, ET ABBATI DALONENSI CISTERCIENSIS ORDINIS LEMOVICENSIS DIOECESIS. De electione abbatis Tutellensis. (Laterani, Idibus Junii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae coram nobis proposita sunt a patribus super duabus electionibus in Tutellensi monasterio celebratis, et delegatorum processu, qui unam cassantes, aliam confirmarunt, pensatis nihilominus natura et qualitate negotii, quibus potius duximus inhaerendum, ipsorum delegatorum sententiam ratam habentes, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus eam auctoritate nostra faciatis inviolabiliter observari, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescendo, nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXVIII. ANGELO ABBATI ET CONVENTUI SANCTI ALEXII DE URBE. Confirmat illis vineas montis Aventini. (Laterani Idibus Junii.) Coram dilecto filio nostro Petro tituli Sanctae Caeciliae presbytero cardinale, quem syndico ecclesiae Sanctae Priscae ac oeconomo monasterii vestri concessimus auditorem, idem syndicus nomine ecclesiae Sanctae Priscae omnes vineas in monte Aventino positas, quas idem monasterium possidebat, ab oeconomo ipso petebat, quas pertinere ad ecclesiam Sanctae Priscae per instrumenta donationum Philippi et Epiphanii ostendere nitebatur. Verum pars vestra respondens dictas vineas juris esse monasterii Sancti Alexii, prout per instrumentum donationis Eufimiani, cujus donatio praedictorum Philippi et Epiphanii donationem tempore longo praecesserat, liquido apparebat, possessionem insuper longissimam allegabat, quam per instrumenta locationum et privilegia pontificum Romanorum et testes plurimos manifeste probavit. His igitur nobis per cardinalem eumdem fideliter explicatis, nos visis et auditis instrumentis ac confessionibus utriusque partis, et attestationibus et allegationibus intellectis, de fratrum nostrorum consilio oeconomum vestrum nomine ipsius monasterii ab impetitione syndici Sanctae Priscae super dictis vineis sententialiter duximus absolvendum. Nulli ergo, etc., diffinitionis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, Idibus Junii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXIX. MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI. De violenta manuum injectione in clericos. (Signiae, IX Kal. Julii.) Ea quae pro defensione nominis Christiani sustinetis discrimina nos inducunt ut vos et ordinem vestrum favore continuo prosequentes, quieti vestrae propensius intendamus, et studeamus auferre vobis materiam gravaminis et laboris. Hinc est quod vobis auctoritate praesentium indulgemus ut si qui e fratribus vestris in se invicem, sive in alios religiosos quoslibet, seu etiam in clericos saeculares manus injecerint violentas, per dioecesanos episcopos absolutionis beneficium assequantur, etiamsi eorum aliqui prius quam habitum vestrum susciperent, tale aliquid commiserint propter quod ipso actu excommunicationis sententiam incurrissent, nisi excessus ipsorum esset difficilis et enormis, utpote si esset ad mutilationem membri vel sanguinis effusionem processum, aut violenta manus in episcopum vel abbatem injecta, cum excessus tales et similes sine scandalo nequeant praeteriri. Nulli ergo, etc., concessionis, etc., usque incursurum.

Datum Signiae IX Kalend. Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXX. BITURICENSIS ARCHIEPISCOPO. Adversus archiepiscopum Burdegalensem. (Signiae, V Idus Julii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae tu et dilectus filius magister Amaneus procurator venerabilis fratris nostri Burdegalensis archiepiscopi coram nobis proponere voluistis super sententia quam auctoritate primatiae in eumdem archiepiscopum promulgasti, suspendendo ipsum ab officio metropoliticae dignitatis pro eo quod ad tuum vocatus concilium accedere non curavit, nec pro se aliquem idoneum destinare, de communi fratrum nostrorum consilio sententiam ipsam ratam habuimus et usque ad satisfactionem idoneam praecepimus observari, hoc ad cautelam expresso quod lis coram nobis non de primatia, sed de sententia, exstitit ventilata. Credentes igitur ad satisfactionem sufficere competentem pro praedicta sententia relaxanda ut memoratus archiepiscopus per seipsum aut alium virum idoneum ad tuam accedat praesentiam, relaxationem ejusdem sententiae humiliter petiturus, et promissurus firmiter sub suarum, si necesse fuerit, testimonio litterarum quod ad tuum concilium vocatus accedet, facturus quod de jure fuerit faciendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus cum ab eo fueris taliter requisitus, sententiam ipsam non differas relaxare, nullam ei poenam infligens, si forte ipsam sententiam non servabit antequam per nos fuerit declaratum an eadem esset sententia observanda, cum hoc apostolicae providentiae duxerimus reservandum. Alioquin venerabili fratri nostro Turonensi archiepiscopo et dilectis filiis decano et subdecano Pictaviensibus dedimus in mandatis ut illam appellatione remota relaxent absque praejudicio juris tui.

Datum Signiae, V Idus Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Scriptum est super hoc eisdem in eumdem fere modum usque duxerimus reservandum. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus archiepiscopus mandatum nostrum neglexerit adimplere, vos illam appellatione postposita relaxetis absque praejudicio juris archiepiscopi memorati. Quod si non omnes, etc., tu ea, frater archiepiscope, cum eorum altero, etc.

CXXXI. FRATRIBUS JEROSOLYMITANI HOSPITALIS ET MILITIAE TEMPLI IN REMENSI DIOECESI CONSTITUTIS. Ne interdictos vel excommunicatos tradant sepulturae. (Signiae, Kal. Julii.) Religionis intuitu, et etiam devotionis obtentu quam circa nos geritis, vos et domos vestras sincera charitate diligimus. Sed quantumcunque vos diligamus et prompta vobis velimus benignitate deferre, sustinere non possumus nec debemus ut si quid interdum contra Deum et justitiam attentatis, remaneat incorrectum. Audivimus autem, et audientes non potuimus non moveri, quod parochianos Corbeiensis Ecclesiae, quae specialiter beati Petri juris existit, sub praetextu confraternitatis, etiamsi vinculo teneantur excommunicationis astricti, ecclesiasticae praesumitis tradere sepulturae. Quoniam igitur tanto id gravius ferimus quanto vobis amplius indecens reputamus et vestrae saluti contrarium, per apostolica vobis scripta mandamus et districte praecipimus quatenus de caetero parochianos Corbeiensis ecclesiae qui vinculo tenentur excommunicationis astricti ad sepulturam recipere nullatenus praesumatis, scituri quod si ipsos vel alios excommunicatos sepulturae tradere praesumpseritis, honestati domus vestrae gravissime derogabitis, et tandem non sine indignatione nostra hujus praesumptionis correctionem, auctore Domino, sentietis.

Datum Signiae, Kal. Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXII. RODULPHO PRESBYTERO. Dantur ei monita. (Signiae, VI Non. Julii.) Diligenter auditis et perspicaciter intellectis quae circa te super voto ac professione monastici ordinis per inquisitionem delegatorum nostrorum reperta fuerunt, te ad observantiam regulae monachalis decernimus non cogendum, quanquam saluti tuae magis expedire credamus ut ad illud regnum feliciter obtinendum vim tibi facias et bellum indicas de quo legitur quod a diebus Joannis Baptistae regnum coelorum vim patitur, et illud diripiunt violenti. Tu ergo, sive licentia in saeculo remanendi, sive providentia exeundi de saeculo usus fueris, divinae te subjicias servituti, et per mandatorum Dei semitas gradiaris ne forte, si secus egeris, teipsum decepisse proberis.

Datum Signiae, VI Nonas Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXIII. FRATRIBUS HIEROSOLYMITANI HOSPITALIS IN HIBERNIA CONSTITUTIS. (Signiae, XIII Kal. Augusti.) Cum a nobis petitur, etc. usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis precibus inclinati, de Killemainan, de villa Turmot, de Ysoude, Sancti Michaelis de Krevach, Sancti Clementis Dublinensis, de Taverach, de Dovenachpatic, de Kilteltan, de Legno, de Moylbochen, de Moyllach, de terra Adae Dullart et Pagani fratris sui, de Cluchihunche, de Knocduine, de Clunif, de Bernemeche Adae de Lenz, de Dunler, de Ken, de Cloch, de terra Amauri de Feypo juxta Luvech, Sanctae Mariae in Arch., de terra quae fuit R. filii W. Sancti Joannis Arch., de Rashmulin, de Incheme Kargi, de Maniblos, de terra Walteri de Logan, de terra W. Forestarii in Magelin, Sancti Joannis evangelistae in Crafferg, de Bruach, de Glorie, de Batmolin, de Kilhiele, de Killuvarin, de Rathenans, de Tachsixan, de Rathsuln, de terra Philippi Vituli, de terra Thomae Vituli, de terra Joannis de Peinkoyt, de Adcor, de villa Aufrid. in Ardrie, Sancti David de Nas., de terra Ricc. filii Alvered., de villa W., de Keldif, de Clane, de Juthe, de Killebech, de terra W. Cirencestre, de Dunig, de Kernach, de Marachem, de villa Sirloc, de Tuly, de Killemelin, de Rathbrid, de Kilros, de terra quae fuit Radulfi de Offali, de Dunheve, de Finovere, de Orengam, de terra Thomae filii Maur., de Killergi, de Struhan, de Dorric, de Foder, de villa David de Dumetham, de villa David Boch, de terra Ricc. Pmcne, de Gillachnescop. in Obuy, de Archimen. Triech., de tota terra Reug. Poherii in Lagen., de Archemang, de Cavelmuy, de terra Ricc. de Hemfort, Sancti Petri de Selescar, Sancti Michaelis de Wesefort, Sancti Joannis, Sancti Patricii, Sanctae Brigidae, Sanctae Mariae Magdalenae Wesfort, Sancti Joannis de Balischauc, de Inchescorch, Sancti Joannis de terra Heliae de Pondlg, de Dufer, Sanctae Mariae de Slefcultre, de terra Rog. Valen., de terra Osbati God, de terra W. Bruselanc., de Senerah, de Kildium, Sancti Joannis Wateford, de Drukun, de Kesllivor, Sanctae Mariae de Tibh., de Arfinan, de Radron, de Magdevuin, de Stangenach, de terra W. Auguill., de terra Adae Martel., de Obrid., de terra Alex. Carpentar., de Dumercth, de Typar, de Karketel, de Hules, de Cathan, de Kilguban, de terra Roberti Silwim., de Lunc., de Kilkallan, de Carcorchin, de terra Ricc. de Mora, de terra Thomae filii Rad., de terra Henrici Pmcn., de feudo decem militum in honore Cathan., de Addar., de terra Galf., de Exse., de terra Tancardcor., Sancti Marchach. Linurin., Sanctae Brigid. Linurin., de terra Godeberti de Rupe., de imo Gantard. Inker, de Lachmecger., de Holegr., de toto tuedo de Amerit, de toto tuedo de Tulachleys, de toto tuedo de Horr., de toto tuedo de Maycr., Sancti Joannis de Corcang. de Roskelan. et de Senegart, Clencan, ecclesias cum omnibus villis, decimis, capellis, pertinentiis et appendiciis suis, nec non et alia bona vestra, sicut ea juste ac pacifice possidetis, vobis et per vos domui hospitalis auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Signiae, XIII Kalend. Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXIV. JOANNI REDOSTONENSI EPISCOPO. De graeco episcopo ad Ecclesiae unitatem reverso. (Signiae, II Idus Julii.) Cum ad obedientiam sacrosanctae Romanae Ecclesiae redieris, sicut ex parte tua fuit propositum coram nobis, auctoritate tibi praesentium indulgemus ut in apostolicae sedis devotione persistens, illa gaudeas libertate qua gaudent Latini episcopi Romaniae, illamque jurisdictionem in subditos tuos obtineas quam et ipsi in dioecesibus suis habent. Nulli ergo, etc. concessionis, etc., usque incursurum.

Datum Signiae, II Idus Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXV. EIDEM. Ut Graecos hortetur ad unitatem Ecclesiae. (Signiae, II Idus Julii.) Cum ad obedientiam apostolicae sedis redieris, ut quod audisti alii dicas: Veni, et trahas quasi cortina cortinam, fraternitati tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus coepiscopos tuos nec non monachos et clericos Graecos, ut ad obedientiam sedis apostolicae revertantur, exhortationibus sedulis efficaciter moneas et prudenter inducas, ita quod diligentia tua clareat in effectu, et gratiam nostram merearis plenius et favorem.

Datum Signiae, II Idus Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXVI BOIANENSI EPISCOPO. De quodam instrumento corroso. (Signiae, XIII Kal. Augusti.) Significante venerabili fratre nostro episcopo Venafrano ad nostram noveris audientiam pervenisse quod ecclesia sua ignis incendio devastata, ipsius privilegia coactus est alias deponere conservanda: inter quae privilegium quoddam, quod inter Ecclesiam Venafranam et Hospitalarios civitatis ejusdem compositionis et pacis foedera continebat, repertum est ex conservatorum incautela corrosum. Unde quia ex ipsius abolitione magnum posset Ecclesiae Venafranae dispendium provenire, ac nonnulli, qui dum idem conderetur privilegium interfuerant, dictos Hospitalarios simile habere privilegium asseverent, nobis humiliter supplicavit ut inducere dictos Hospitalarios ad exhibendum idem privilegium dignaremur. Volentes igitur Ecclesiae Venafranae dispendiis praecavere, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus Hospitalarios antedictos ad praefatum privilegium exhibendum, secundum quod Ecclesiae antedictae privilegium reformetur, moneas efficaciter et inducas. Alioquin depositiones praedictorum testium audiens, efficias et procures ut eorum dicta in scripturam publicam ad perpetuam memoriam redigantur.

Datum Signiae, XIII Kal. Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXVII. BERNARDO PRIMO ET FRATRIBUS EJUS. Forma religionis quam tenent describitur. (Signiae, X Kal. Augusti.) Ne quis de caetero vestrum valeat calumniari propositum, sicut olim diligenter examinavimus fidem vestram, ita nunc conversationem vestram prudenter investigare curavimus, et utramque litteris apostolicis fecimus comprehendi, ut illa in testimonium habeatis. Conversationis ergo vestrae propositum tale est: « In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, et beatissimae semper virginis Mariae, ad aedificationem universalis sanctae Dei Ecclesiae, et ad salutem animarum nostrarum et omnium ad quorum aures pervenerit. Sicut fideliter credimus corde, fidem catholicam per omnia et in omnibus integram et inviolatam, quemadmodum in litteris nostrae examinationis expressum est, ore firmiter confiteri et nuntiare et praedicare proposuimus, et usque ad animam et sanguinem adversus omnes sectas haeresum defendere viriliter promisimus, consistentes sub magisterio et regimine unius et veri magistri Domini nostri Jesu Christi ac piissimi vicarii ejus papae Innocentii et successorum ejus, semper permanentes tam corpore quam spiritu in communione sanctae Romanae ac universalis Ecclesiae, quam sanctam et catholicam et apostolicam semper et ubique confitemur et praedicamus, extra quam neminem salvari fatemur. Sed quia fides sine operibus mortua est, saeculo abrenuntiavimus, et quae habebamus, velut a Domino consultum est, pauperibus erogavimus, et pauperes esse decrevimus, ita quod solliciti esse de crastino non curamus, nec aurum vel argentum vel aliquid tale, praeter vestimentum et victum quotidianum, a quoquam accepturi sumus. Consilia quoque evangelica velut praecepta servare proposuimus. Et quanquam officium nostrum sit praecipue ut omnes discant Scripturas sacras et omnes idonei, exhortentur tamen, dum tempus ingruit, propriis manibus laboramus, ita duntaxat ne pretium accipiamus conventum. Nam cum ex magna parte clerici simus, et pene omnes litterati, lectioni, exhortationi, doctrinae, disputationi contra omnes errorum sectas decrevimus desudare, disputationes tamen a doctioribus fratribus in fide catholica comprobatis et instructis in lege Domini dispensari, ut adversarii catholicae et apostolicae fidei cognoscant veritatem, et resipiscant a laqueis diabolici erroris, quibus tenentur capti. Cum praelatorum vero licentia et veneratione debita per idoneos fratres et in sacra pagina instructos, qui potentes sint in sana doctrina arguere gentem errantem, et ad fidem modis omnibus trahere, et in gremio sacrosanctae Romanae Ecclesiae studebimus revocare. Denique licet dicat Christus: Oportet semper orare et non deficere (Luc. XVIII), et Apostolus: Sine intermissione orate (I Thess. V), tamen quidam nostrorum per vigenti quatuor vices inter diem et noctem, alii quindecies, alii duodecies, qui autem minus septies, pro omnibus hominibus secundum eorum gradus orant. Continentiam perpetuam et castimoniam vel virginitatem inviolabiliter conservando, suspectum mulierum consortium devitando, ut nemo nostrum solus ad solam, nec etiam ad loquendum, nisi audientibus aut videntibus legitimis testibus et certis personis, accedat. Nunquam in una domo fratres et sorores praesumant dormire, nunquam ad unam mensam residere. Ecclesiastica sacramenta suscipiemus ab episcopis et sacerdotibus in quorum dioecesibus et parochiis commorabimur, et eis obedientiam debitam et reverentiam exhibebimus. Per honestiores autem et instructiores in lege Domini et in sanctorum Patrum sententiis verbum Domini censuimus proponendum, de praelatorum Ecclesiae conscientia et consensu, fratribus et amicis, clericis et laicis, ut discant necessaria pro haereticis convertendis. In omnibus vero episcopatibus, dioecesibus, vel parochiis in quibus sumus vel fuerimus, disposuimus jejunare secundum morem et consuetudinem praelatorum et catholicorum virorum orthodoxorum illarum provinciarum, tam in vigiliis, quam in jejuniis Quatuor Temporum et Quadragesimae. Ad mensam quoque semper legendum in domo qua fuerimus conversati, ex quo numerum excedimus octonarium. Silentium similiter data benedictione usque ad peragendas gratias observandum, nisi ob correctionem lectoris aut ob explanationem lectionis. Qui vero saecularium nobis credunt, a quibuscunque aliquid per aliquam fraudem habuerint, necesse est, si potuerint et nobis acquiescere voluerint, ut ipsis et non aliis restituant. Decimas siquidem et primitias et oblationes et caetera secundum usum locorum servitia praelatis et aliis clericis sub quorum dioecesibus vel parochiis victitaverint fideliter persolvant: quod omnibus fidelibus Christianis efficaciter suademus. Religiosum et modestum habitum ferre decrevimus, qualem ex voto consuevimus deportate, utendo de caetero calceamentis communibus, ad consilium et mandatum summi pontificis, pro tollendo scandalo quod contra nos movebatur de calceamentis desuper apertis, quibus uti hactenus solebamus. » Vos ergo praescriptum conversationis propositum de corde puro et conscientia bona et fide non ficta taliter observetis ut Deo gratum obsequium et hominibus utile praebeatis exemplum.

Datum Signiae, X Kalend. Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXVIII. POPULO ALEXANDRINO, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. Ut ab Ottone imperatore recedant. (Signiae, III Idus Julii.) Apostolicae sedis erga vos ab ipsis civitatis vestrae primordiis gratiam et favorem ipsius quoque civitatis vocabulum protestatur, quam felicis memoriae Alexander papa praedecessor noster, utpote novam plantationem Ecclesiae, tanta charitatis praerogativa dilexit ut in perpetuam suae gratiae ac vestrae devotionis memoriam, eam suo curaverit nomine insignire. Qualiter autem nos ejus in vestra exaltatione vestigia non solum imitati fuerimus, verum etiam supergressi, licet operibus vos exhibeatis immemores, in vestris tamen cordibus memores, sicut credimus, permanetis; quippe cum talia sint quae vobis contulimus ut eorum nullo debueritis tempore oblivisci. Miramur igitur, nec satis admirantes sufficimus admirari, quod conversi in arcum perversum, et in reprobum sensum dati, sic cito recessistis a fidelitate nostra et sanctae Romanae Ecclesiae matris vestrae, cui non solum debita minime praestitistis, verum et in impiorum consilium abeuntes, facti estis inimici ejus, in capite impugnantes eam una cum persecutoribus ejus, et Ottoni tyranno et excommunicato et maledicto in nostram injuriam et animarum ac rerum vestrarum periculum adhaerentes. Quanquam igitur merita vestra non exigant ut vos patris mansuetudine revocemus, sed potius severitate judicis puniamus, quia tamen pater filium diligit etiam offendentem, imitantes longanimitatem illius cujus patientia, quantum in ipso est, ad veniam peccatores adducit, universitatem vestram exhortamur attentius, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus a praefato tyranno, qui, sicut per ea quae circa nos egit, nisi esset cor vestrum insipiens obscuratum, advertere potuistis, benefactoribus suis mala pro bonis retribuit, atque ab ejus complicibus sano utentes consilio recedatis, et redeatis humiliter ad sinum sanctae Romanae Ecclesiae matris vestrae, offensam praeteritam obsequiis subsequentibus expiantes. Alioquin indubitanter noveritis vos privilegiis omnibus vobis ab eadem indultis perpetuo spoliandos, cum propter ingratitudinis vitium libertas in servitutis compedem revocetur.

Datum Signiae, III Idus Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXXXIX. CREMONENSI EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Confirmat depositionem episcopi Vicentini. (Signiae, Non. Julii.) Per tuas nobis litteras intimasti quod cum contra episcopum Vicentinum tam per publicam famam quam per canonicos ipsius Ecclesiae multa tuis fuissent auribus inculcata, licet notorium esset eumdem episcopum clamorem qui de ipso ascenderat opere complevisse, ad cautelam tamen eidem terminum praefixisti quo se tuo conspectui praesentaret, suam super objectis, si posset, innocentiam ostensurus. Quo demum pluribus sibi terminis assignatis in tua comparere praesentia non curante, in eum depositionis sententiam promulgasti, capitulo Vicentino alium eligendi liberam tribuens facultatem. Quamvis igitur ad id fine nostro speciali mandato procedere non debueris, cum hoc sit unum ex illis quod sibi sedes apostolica specialiter reservavit, quia tamen nota est ejus enormis dilapidatio, et deformis insufficientia non ignota, et antequam tuas litteras acceperimus, nos super ipsius depositione nostras feceramus litteras jam notari, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem facias ab Ecclesiae Vicentinae regimine perpetuo remanere remotum, monens idem capitulum diligenter ut in nullo de caetero eidem intendens, personam idoneam et Ecclesiae Romanae devotam sibi per electionem canonicam infra mensem praeficiant in pastorem. Alioquin tu id auctoritate nostra sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo exsequaris, nihilominus dictum episcopum per censuram ecclesiasticam districtissime cogens ut pecuniam quam de alienatis Ecclesiae possessionibus congregavit refundat in ejusdem Ecclesiae debita persolvenda.

Datum Signiae, Non. Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Super hoc scriptum est capitulo Vicentino.

CXL. EPISCOPO AURASICENSI. Delegat causam matrimonii mulieris bigamae. (Signiae, II Idus Julii.) Ex tuarum perpendimus serie litterarum F. mulierem Aurasicensem coram te fuisse conquestam quod, cum B Garinus parochianus tuus eam duxisset legitime in uxorem, eamdem non curabat maritali affectione tractare; cumque partes ad tuam praesentiam convocasses, dicta mulier juramento firmavit quod idem B. per verba de praesenti contraxerat cum eadem, testibus nihilominus ad hoc probandum productis, quorum depositiones eisdem duxisti litteris inserendas. Econtra vero B. memoratus juravit se nunquam contraxisse cum muliere jam dicta, nec eamdem annulo subarrhasse, producens nihilominus testes ad reprobationem testium productorum ab ipsa, dicta quorum eisdem inserere litteris procurasti. Proposuit etiam B. praedictus quod eadem mulier cuidam Sthephano in Ecclesiae facie fuerat matrimonialiter copulata, qui carnaliter eamdem cognoverat, et eam tenebat in domo propria ut uxorem, quod in jure confessa fuit mulier saepe dicta, asserens tamen se cum B. saepedicto primitus contraxisse. Cumque postmodum mulier eadem ad testes interim producendos diem sibi peteret assignari, dictus B. asserens eamdem audivisse dicta testium productorum ab ipso, ac propter hoc non debere rursum ad testium productionem admitti, sedem apostolicam appellavit, octavas sancti Martini proximo venturas terminum suae appellationi praefigens: quem terminum arctans ad festum Ascensionis proximo tunc futurum, nobis humiliter supplicasti ut causam eamdem fine terminare debito dignaremur. Nos igitur iis tam per litteras tuas quam per relationem dilecti filii G. subdiaconi et capellani nostri, quam eidem B. concessimus auditorem, plenius intellectis, easdem litteras tuas sub bulla nostra tibi remittentes inclusas, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si de hoc principaliter coram te actum fuerit, quod videlicet saepe nominatus B. memoratam F. maritali non curabat affectione tractare, et vera sunt quae in praefatis tuis litteris continentur, dictum. B. ab impetitione praedictae mulieris absolvas. Quia sive ipsa mulier primus cum Stephano quam cum B. saepedicto contraxit, primum factum debet praejudicare secundo; sive constet eam primo cum B. postmodum cum Stephano contraxisse, nihilominus ejus petitioni obviat adulterium de quo est manifeste confessa. Si vero de hoc principaliter fuit actum, utrum scilicet inter dictum B. ac mulierem praefatam legitimum fuerit matrimonium, cum super hoc causa non fuerit sufficienter instructa, eam plenius audias, et fine canonico appellatione remota decidas, faciens quod decreveris per censuram ecclesiasticam firmiter observari.

Datum Signiae II Idus Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXLI. NORWINCENSI IN HIBERNIA COMMORANTI, CLUANFERTENSI ET ENACTUNENSI EPISCOPIS. Adversus episcopum Waterfordensem. (Signiae, VI Kal. Julii.) Cum causam quae inter venerabilem fratrem nostrum Lesmorensem et Davidem quondam Waterfordensem episcopos vertebatur venerabilibus fratribus Laoniensi et Corcagiensi episcopis et diiecto filio archidiacono Cassellensi sub certa forma duxerimus committendam, ipsi mandatum nostrum, tanquam obedientiae filii, diligenter; sicut ex litteris eorum accepimus, exsequi cupientes, ad instantiam ipsius Lesmorensis episcopi eumdem Waterfordensem episcopum citaverunt ut juxta mandati apostolici formam in jure dicto episcopo responderet. Sed eo postmodum in eorum praesentia comparente, idem Waterfordensis praefatum Lesmorensem episcopum ob quasdam adulterinas litteras nomine bonae memoriae Joannis tituli Sancti Stephani in Coelio monte presbyteri cardinalis, tunc in partibus Hiberniae apostolicae sedis legati confectas, quas idem Lesmorensis per collationem aliarum litterarum ipsius cardinalis veracium coram eisdem judicibus aperte redarguit falsitatis, probare nitebatur excommunicationis nexibus irretitum. Sed cum nec hanc nec etiam alias exceptiones objectas dictus Waterfordensis probare aliquatenus potuisset, lite super principali praesentibus partibus contestata, diem ipsis dicti judices statuerunt infra quam dictus Waterfordensis a quibusdam Satanae satellitibus, instigante diabolo, exstitit immaniter trucidatus. Postmodum autem cum Robertus clericus fuisset ad Ecclesiam Waterfordensem electus, et venerabilis frater noster Cassellensis archiepiscopus vellet imponere sibi manus, quia dictus electus, sequens sui praedecessoris vestigia, occupatas possessiones invaserat per potentiam laicalem, praefatus Lesmorensis episcopus pro sui juris tuitione adversus eumdem reclamavit electum. Sed antefato archiepiscopo respondente quod ipsum tantum ad Waterfordensem et non ad Lesmorensem Ecclesiam consecrabat, praefati judices praemissum Robertum jam in episcopum consecratum suis citatoriis litteris ad eorum praesentiam evocarunt, super possessionibus a praedecessore suo nequiter occupatis eidem episcopo responsurum. Eo itaque coram ipsis ad praefixum sibi terminum comparente, citationem ipsam non fuisse canonicam his rationibus allegavit; tum quia eadem nonnisi viginti et septem dies a termino continebat, tum etiam quod tantum ab uno ipsorum judicum et quodam abbate alio, cui praenominatus Corcagiensis commiserat vices suas, exstiterat evocatus. Verum, cum dictis judicibus constitisset quod triginta et novem dierum fuerat citatio praenotata, et quod etiam licet judici delegato citationis officium cuilibet committere ac punire ratione praevia contemptorem, exceptionem illam esse frivolam decreverunt.

Qua de re dictus Waterfordensis accensus, sedem apostolicam appellavit; et suae appellationi terminum aliquatenus non praefigens, et nullam aliam rationabilem causam objectae appellationis allegans, recessit contumaciter a praesentia eorumdem. Judices autem appellationem hujusmodi, pro eo quod in litteris commissoriis fuerat remedium appellationis sublatum, frustratoriam attendentes, et advertentes etiam quod per sui praedecessoris procuratores et per ipsum episcopum demum in eorum praesentialis fuerat contestata, testes ipsius Lesmorensis episcopi super duobus articulis eisdem ab apostolica sede commissis, videlicet quod Ecclesia Lesmorensis a tempore cujus non exstat memoria fuerat cathedralis, et super ipsius electione canonica receperunt; tertio articulo praetermisso, videlicet quod excommunicatus exstiterat praefati Waterfordensis episcopi praedecessor, cum inhumanum sit persequi odio jam defunctum. Testes etiam super violenta manuum injectione ipsius Lesmorensis episcopi de novo praesumpta post factam illis commissionem recipere decreverunt, cum ad eorum spectaret officium corrigere male acta circa negotium sibi ab apostolica sede commissum.

Testibus itaque sic receptis et attestationibus publicatis, dicti judices attestationes ipsas Waterfordensi episcopo transmiserunt, diem praefigentes eidem quo in eorum praesentia compareret, in testes, si vellet, aut dicta testium aliquid objecturus. Eodem itaque Waterfordensi minime comparente, nec mittente aliquem idoneum responsalem, iidem judices tam attestationibus a nobis sibi transmissis quam etiam aliis quas ipsi receperant fideliter publicatis, cum per inspectionem earum et litteras venerabilium fratrum nostrorum archiepiscopi Tuamensis et episcopi Duacensis, qui super eodem negotio a nobis judices fuerant instituti, et restitutionem Lesmorensis Ecclesiae adjudicarant eidem, et in possessionem induxerant corporalem, de intentione praefati Lesmorensis episcopi plenissime constitisset, communicato virorum prudentum et jurisperitorum consilio, possessionem Lesmorensis Ecclesiae cum suis omnibus pertinentiis adjudicarunt auctoritate nostra episcopo memorato, saepefatum Waterfordensem episcopum ad solutionem centum et sexaginta marcarum argenti, taxatione ab ipsis ultra dimidiam partem quantitatis provide facta, expensarum et ablatorum nomine condemnantes, et charitate fraterna, quae cum scandalizatis uritur et cum patientibus infirmatur, exsilio diutino et miseriis compatientes continuis episcopi saepefati, dictus Corcagiensis episcopus et dilectus filius Laoniensis decanus loco alterius judicis in corporalem possessionem ipsius Lesmorensis Ecclesiae ipsum episcopum induxerunt. Caeterum cum paulo post idem Lesmorensis episcopus, in Sabbato quo Sitientes cantatur, celebraret solemniter ordines in eadem, quidam familiares dicti Waterfordensis episcopi una cum Rog. Christophori ipsius episcopi seneschalco ab ipso specialiter destinato dictum episcopum aliquandiu in ipsa ecclesia obsidentes, demum in eumdem ab ecclesia sacris indutum vestibus exeuntem actu nefario irruerunt et ecclesiam ipsam bonis tam intrinsecis quam extrinsecis per violentiam spoliantes, et ab ipso episcopo indumenta pontificalia viliter manu sacrilega extrahentes, cum duobus presbyteris de loco ad locum per invia usque ad castrum de Dungarvan, in quo erat Waterfordensis episcopus, captivum immaniter abduxerunt eumdem. Cujus pedibus idem Waterfordensis, deponens modestiam pontificis, et induens nequiter carnificis feritatem, compedes tradens ferreos manu sua, et juvans fabrum clavos ipsis compedibus defigentem, sic ipsum carceris ergastulo mancipavit. Post haec autem dicti judices apud Cassellum una cum dicto Cassellensi archiepiscopo in majori ecclesia convenientes in unum, hujus iniquitatis auctores et etiam consentientes eidem, praesente Waterfordensi episcopo et pariter assentiente, accensis candelis, excommunicationis vinculo solemniter innodarunt. Evadente itaque post septem hebdomadas Lesmorensi episcopo Dei auxilio carcerem supradictum, in quo siti, fame ac penuria multiplici acriter fuerat maceratus, iidem judices praefatum Waterfordensem episcopum ut eidem Lesmorensi episcopo satisfaceret de injuriis irrogatis suis duxerunt citandum litteris iterato.

Quo in die statuto in ipsorum praesentia comparente, ac post comminationes quamplurimas ex parte regis Angliae intentatas temere in eosdem contumaciter ab ipsorum auditorio recedente, ipsi judices, licet hujus facti enormitas esset notoria et fere omnibus manifesta, quia tamen idem Waterfordensis patratum scelus de ascensu ipsius factum fuisse negabat, testes contra ipsum, utpote lite super hoc articulo contestata, cum solemnitate debita receperunt: quorum depositionibus publicatis, et transmissis etiam ad Waterfordensem episcopum supradictum, diem sibi et locum denuo praefixerunt, ut si duceret in testes aut eorum depositiones aliquid opponendum, ad ipsorum praesentiam accederet id acturus. Qui comparens in statuto termino coram eis, minas comminationibus et convitia praemissis injuriis aggregavit, parans instinctu diaboli eidem episcopo latenter insidias per Thomam suum clericum in coemeterio Limiricensi; cumque Lesmorensis praedictus esset in ostio Limiricensis ecclesiae constitutus, dictus Thomas Dei timore postposito manus injecit temerarias in eumdem, et sibi litteris jamdictorum archiepiscopi Tuamensis et episcopi Duacensis a manibus ipsi violenter avulsis, evaginato gladio sic ipsum conatus est decollare quod ictus aspere ferientis, a quo divina potentia ipsum episcopum liberavit, in ostium defluens memoratum, ibidem perennis memoriae vestigia dereliquit. Quem, quia id praesumpserat ipsis judicibus astantibus et cernentibus tantum scelus, denuntiarunt publice anathemati subjacere; ipsi Waterfordensi episcopo arctius inhibentes ne communicare in aliquo praesumeret clerico memorato. Sed idem episcopus inhibitionem hujusmodi vilipendens, tam in corporali quem in spirituali mensa eadem die ac deinceps ipsi Thomae communicare non metuit, quemadmodum per testes didicerant judices supradicti. Et licet idem episcopus in testes et eorum testificata eadem die objicere noluisset, ac ab ipsorum conspectu contumax discessisset, ad ipsius malitiam convincendam non solum ei alterum, sed etiam tertium et quartum diem ad ultimum eidem peremptorium indixerunt.

Quo nullatenus comparente, nec sufficientem ad eos responsalem mittente, dum ipsis per attestationes quas nobis sub sigillis suis dicti judices destinarunt, de violentia ipsi Lesmorensi a Walterfordensi episcopo irrogata et injectione violentarum manuum constitisset, assidentibus eis viris prudentibus et discretis, tam ipsum in canonem latae sententiae incidisse quam omnes fautores suos, candelis accensis et pulsatis campanis excommunicatos publice nuntiarunt, auctoritate nostra praemisso archiepiscopo injungentes ut ipsum excommunicatum per suam faceret provinciam nuntiari, et sibi rerum spiritualium curam, donec in sententia perdurandum duceret, interdicens, saepefatum Lesmorensem episcopum in corporalem possessionem auctoritate nostra induceret Ecclesiae Lesmorensis, adjicientes eidem ut tam clero quam populo Waterfordensi sub interminatione anathematis districtius inhiberet ne ipsi episcopo in excommunicatione pertinaciter existenti praesumerent in aliquibus obedire, sed potius ipsi metropolitano reverentiam omnimodam exhiberent. Sed ipsi clerici facti salutis propriae contemptores, dicto episcopo participare ausu temerario praesumentes, eidem archiepiscopo in unctam ipsis reverentiam impendere noluerunt. Propter quod idem archiepiscopus in ipsos excommunicationis sententiam promulgavit, quam ipsi judices duxerunt postmodum auctoritate apostolica confirmandam. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus praedictas sententias, sicut rationabiliter sunt prolatae, faciatis usque ad satisfactionem condignam per censuram ecclesiasticam appellatione remota inviolabiliter observari, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per subtractionem beneficiorum, si necesse fuerit, sublato appellationis obstaculo compescendo. Ut autem dictus Waterfordensis episcopus de sua non possit malitia gloriari, eumdem cum litteris vestris ad nostram praesentiam dirigatis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Signiae, VI Kal. Julii, anno XV.

CXLII. CREMONENSI ET VERCELLENSI EPISCOPIS APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS, ET REGINENSI ELECTO. Ut Brixiensis episcopus ad cessionem cogutur. (Signiae, II Non. Augusti.) Licet secundum Apostolum, qui episcopatum desiderat, bonum opus desiderat, si tamen episcopus nominis non exsequatur effectum, unde dolere possit invenit; quia de primatu quem in terris obtinet, confusionem exspectat in coelis. Cum enim esse debeat ut oliva fructifera in domo Domini, et tanquam lignum plantatum secus decursus aquarum, reddere fructum tempore suo, si non fructificat, non absurde comparatur ficulneae quae fructus non edit acceptos, et terram sterilem reddit sub umbra nociva inutiliter occupatam. Talis episcopus tanto gravius cadit interius apud Deum quanto altius videtur exterius apud homines ascendisse. Periculosus est talibus ad episcopatum ascensus; sed tanto periculosior est episcopatus retentio, cum quis sollicitudini non sufficit pastorali, quanto efficacius per experientiam suae insufficientiae didicit onera praesulatus; et retinentem accusat ambitio quem recipientem exactio debuerat excusare; cum in talibus adesse debeat coacta voluntas et voluntaria coactio non deesse, ut se cogi non renuat et velle non audeat ni cogatur. Expedit ergo praelato qui nequit in praelatione proficere quod efficiatur unus de parvulis, et descendat exterius ut intus ascendat, et in minori proficiat qui deficit in majori; quia non in sublimitate graduum, sed in amplitudine charitatis acquiritur regnum Dei, apud quem non gradus elegantior, sed vitae melioris actio comprobatur. Unde prudenter animae suae consulet et honori (Joannes) Brixiensis episcopus, si episcopatui corpore cedet cui videtur utilitate cessisse. Cum enim, sicut ex litteris vestris accepimus, linguae sit officio destitutus, et lingua praelati esse non debeat alligata, exsequi non poterit praedicatoris officium mutus et annuntiare populo scelera sua, cujus sanguinem Deus de manu praelati requiret; cum etiam grandaevus aetate, confectus senio, et prae longae infirmitatis angustia sit effectus inutilis Ecclesiae Brixiensi, nequit ascendere ut in die belli pro domo Domini se murum opponat ascendentibus ex adverso. Si sic est, sponsi caret amplexibus, licet habere sponsum videatur, ecclesia memorata, cum sponso carere tolerabilius sit quam sub inutili sponsi nomine incommoda viduae sustinere. Ne igitur sub umbra matrimonii diu portet onera viduitatis ecclesia supradicta, cum sit providendum non tam praelatis in Ecclesiis quam Ecclesiis in praelatis, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si praemissis veritas suffragatur, supradictum episcopum ad resignationem episcopatus moneatis prudenter et efficaciter inducatis. Qui si prudenti meditatione praevidere voluerit quid expediat, voluntate praeveniet cessionem, et cessio longae monitionis instantiam nullatenus exspectabit, ut non quae sua sunt, sed quae Jesu Christi quaerere videatur, et voluntaria cessio notam ambitionis excludat. Sed si cedere sponte noluerit, cum frequenter petierit a cura et sollicitudine per nos Ecclesiae Brixiensis absolvi, et in manu bonae memoriae Geraldi Albanensis electi, tunc apostolicae sedis legati ordinationem posuerit Ecclesiae supradictae, nec liberum sit suae voluntatis arbitrium in superioris judicium jam translatum, quia frequenter nobis illuderetur a subditis si deambulatoria esset subjectorum voluntas ad examen cognitionis nostrae delata, ab eodem episcopo Ecclesia saepedicta soluta, faciatis eidem juxta formam prioris mandati nostri de tali persona per electionem canonicam provideri per quam auferatur temporis jactura praeteriti et futuri commoditas conferatur, ipsaque nobis et Ecclesiae Romanae manifeste fidelis sit et devota, providentes nihilominus eidem episcopo in certis redditibus, de quibus competenter valeat sustentari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Signiae, II Non. Augusti, anno XV.

CXLIII. ABBATI MONASTERII SANCTAE MARIAE DOLENSIS, EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Datum Signiae.) Effectum justa postulantibus indulgere non solum vigor aequitatis, verum etiam ordo exigit rationis, praesertim quando petentium voluntates et pietas adjuvat et veritas non relinquit. Quocirca, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus clementer annuimus, et ad exemplar praedecessorum nostrorum felicis recordationis Paschalis, Calixti, Anastasii, Adriani, Alexandri, Lucii et Coelestini Romanorum pontificum praefatum monasterium Sanctae Dei genitricis semperque virginis Mariae Dolensis, quod ad jus et proprietatem beati Petri pertinere dignoscitur, in quo divino mancipati estis obsequio, cum omnibus ad ipsum pertinentibus apostolicae sedis privilegio roboramus, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium, etc., usque omnino consistant; in quibus haec propriis duximus vocabulis exprimenda: Ecclesiam videlicet Sancti Martialis, ecclesiam Sancti Andreae apostoli et Sancti Martini sitas apud castrum Radulphi, ecclesiam Sancti Dionysii extra castrum praedictum, cum sexaginta solidis censualibus ab altero capellanorum ipsius ecclesiae reddendis; ecclesiam Sancti Stephani protomartyris, Sancti Germani confessoris, et aliam ecclesiam beatae Mariae in burgo Dolensi. In episcopatu Bituricensi; Vodolense monasterium cum pertinentiis suis, videlicet ecclesiam parochialem beati Petri de Bonnet, ecclesiam de Ambraus, ecclesiam de Chodac, ecclesiam de Conde cum aliis suis appendiciis, monasterium de Cella cum parochia sua et capellam Sancti Petri de Brioria, capellam Sancti Germani cum pertinentiis, ecclesiam de Meulent cum capella Sancti Romuli, monasterium de Uriaco cum ecclesiis et capellis suis, Sancti Martini de castro, Sancti Nicolai Sancti Christophori, Sancti Martiani, Sancti Silvei, ecclesiam de Olcas, et novam ecclesiam; ecclesiam de curte Sancti Victoris cum parochia sua, ecclesiam de Sargiaco cum appendiciis suis, ecclesiam de Mesple, ecclesiam de Ortenay, ecclesiam de Arfolio, ecclesiam de Parnay, ecclesiam de Sosbers, ecclesiam de Arconcio, capellam Sanctae Mariae et Sancti Hilarii, ecclesiam de Farvargines, ecclesiam Sancti Pauli extra muros civitatis Bituricensis cum parochia sua, ecclesiam de Vorle, ecclesiam de Prada cum capellis de Cusiene, Sanctae Mariae, Sancti Ursini et Sancti Christophori, cum ecclesiis de Visdon; ecclesiam Sancti Stephani de castro Melani cum ecclesiis et capellis suis et capellam Sanctae Mariae, Sancti Silvani, Sancti Petri et Sancti Martini; ecclesiam Sancti Januarii, ecclesiam de Utriaco, ecclesiam de Vico cum capella de Albeis, ecclesiam Sancti Petri de Bosco, ecclesiam Sancti Hilarii de Borneis cum capellis suis Sanctae Mariae de castro Lineriis, Sancti Martini de Borneis. Capellam de Cosnec, ecclesiam de Reciaco cum capella Sancti Juliani, ecclesiam sancti Karterii, ecclesiam de Noent, ecclesiam de Vico juxta Sanctum Karterium, ecclesiam Sancti Aigulphi, ecclesiam Sancti Salvatoris de Masuilio cum appendiciis suis, ecclesiam Sancti Stephani, de Cassagnolis, ecclesiam de Maesnio cum capellis suis et parochia, ecclesias de Ardenta, ecclesiam de Campiliaco, ecclesiam Sancti Symphoriani de Creissac, ecclesiam de Novo vico paludoso, ecclesiam de Jaugeth, ecclesiam de Duno, ecclesiam Sanctae Sericlerae, et capellam de Cumps, ecclesiam de Bussolio cum capella de Azeis, Ecclesiam de Baudra, ecclesiam de Roura, ecclesiam de Polignet, ecclesiam de Brittannia, ecclesiam de Briona, ecclesiam de monasterio Causina, ecclesiam de Vilers, ecclesiam de Diors, ecclesiam de Nuce, ecclesiam de Floriaco, ecclesias et capellas omnes utriusque Closis, ecclesiam de Martoniaco, nec non ecclesiam de Grunay, ecclesiam de Besselgia, ecclesias de Challac cum parochiis suis, ecclesiam de Vigo, ecclesiam de Celon, ecclesiam de Luserich, ecclesiam de Musnay cum capella Ivernali, ecclesiam de Niernum cum capella de Sutrinum, ecclesiam de Chambona cum parochia sua, ecclesiam de Claudioniaco cum capella de Cambonio, ecclesiam de Thausiliaco cum parochia sua, ecclesiam Sancti Sigiranni de Chambot, ecclesiam Sancti Laurentii de Gargelossa, ecclesiam de Cuzuin, Ecclesiam de Bairezia, ecclesiam de Damper, ecclesiam de Ortena, ecclesiam Sancti Pantaleonis cum capellis suis de Fero et de Bonavilla, ecclesiam de Pomerio, ecclesiam de Crosent cum capellis suis, ecclesiam de Aguzun, ecclesiam de Copdallia, ecclesiam de Capellula, capellam Sancti Eligii cum appendiciis suis, ecclesiam de Amuclero, ecclesiam Sancti Austregisili de Castellonovo, ecclesiam Sancti Genitoris de Oblinquo, capellam Sanctae Mariae, Sancti Petri et Sancti Sigiranni in eodem castro, ecclesiam de Tremsals, ecclesiam de Arthaim, ecclesiam de Oratorio, ecclesiam Sancti Severi cum ecclesiis et capellis suis, ecclesiam Sancti Martini, capellam Sancti Petri, Sancti Joannis, ecclesiam Sanctae Mariae de Polinic, ecclesiam Sancti Martini de Polinic, ecclesiam de Sazerech, ecclesiam de Pairaziaco, ecclesiam Sancti Projecti, ecclesiam Vigionensem, ecclesiam de Crevent, monasterium de Spinocolero cum appendiciis suis, pro quo singulis annis duodecim denarios Romanae Ecclesiae persolvetis, sicut est antiquitus constitutum.

Praeterea Virsionensem monasterium vobis vestrisque successoribus perpetuo providendum et regendum committimus. Donum quoque et concessiones Emenonis Exoldunen. senioris quas fecit Emenoni et Alberto abbatibus Dolensibus de monasterio beatae Mariae apud castrum Exolduni sito, quemadmodum praedicti praedecessoris nostri piae recordationis Calixti papae privilegio continetur, vobis nihilominus confirmamus, adjicientes insuper ecclesias de Brivis, ecclesiam de Plancis, ecclesiam de Maron, ecclesiam Sancti Austregisili de Turre clerici, capellam Sancti Michaelis, et ecclesiam Sancti Desiderii ejusdem castri, ecclesiam de Vigevilla cum parochia sua, monasterium de Pradellis cum parochia sua, capellam de Bortiaco, ecclesiam de Noent, ecclesiam de Magniaco cum appendiciis suis, ecclesiam Sancti Petri de Duno, ecclesiam de Latapetra, ecclesiam de Nozelio, ecclesiam de Mosterio, ecclesiam de Mosterol, ecclesiam de Cercillat, ecclesiam de Linars, ecclesiam de Genollac cum capellis suis Sancti Martialis, Sanctae Mariae de Capellula, monasterium de Pontiaco cum capella Sanctae Mariae, ecclesiam Sancti Martini, Sancti Desiderii, ecclesiam de Nozerolis, ecclesiam de Meanis, ecclesiam de oratorio Sancti Michaelis, ecclesias de Salgiaco, ecclesiam de Bonis cum ecclesia parochiali, ecclesiam de Fortio cum ecclesiis et appendiciis suis, ecclesiam de Artreio, ecclesias de Roca cerveria, de Graula, de Lorge, de Veteri vinea, de Garineria, ecclesiam de Malavalle, ecclesiam de Cosdra, ecclesiam de Brennaio, ecclesiam de Ligolio, ecclesiam Sancti Flodovei, insulam de Andria cum ecclesia, capellam de castro Begonis, ecclesiam de Boia, ecclesiam de Musterles cum capella sua, ecclesiam Sancti Gereonis Aurelianis, ecclesiam Sancti Vincentii, ecclesiam Sancti Leonardi de insula Bucardi, cum ecclesia de Lamere, ecclesiam de Domo Faginea cum capellis Sancti Petri et Sancti Michaelis de Duno, cum terra, hominibus, burgo, libertate et immunitate ipsius, et cum omnibus ad eamdem ecclesiam pertinentibus.

Praeterea Andezesmensem ecclesiam cum ecclesiis et capellis suis, quae utique beati Petri juris esse cognoscitur, ex apostolicae sedis benignitate vobis et successoribus vestris regendam disponendamque concedimus, quemadmodum a supradictis Romanis pontificibus Paschali, Calixto, Adriano, Alexandro, Lucio et Coelestino noscitur institutum eorumque privilegiis confirmatum, ut videlicet ex eadem ecclesia duos solidos, ex Dolensi vero monasterio unum Lateranensi palatio persolvatis. Ad haec, felicis memoriae Eugenii, Adriani, Alexandri, Lucii et Coelestini praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, sententiam quam bonae memoriae Galfridus Burdegalensis archiepiscopus et Lambertus Engolismensis episcopus super capella Sancti Nicolai de Rocella, super qua inter vos et Cluniacenses monachos controversia vertebatur, ex mandato ipsius Eugenii papae rationabiliter protulerunt et scripti sui pagina roborarunt, auctoritate apostolica confirmamus et sicut ab eis judicatum est, capellam ipsam a vobis vestrisque successoribus inconcusse perpetuo decernimus possidendam. Capellam quoque Sancti Thomae martyris Cantuariensis archiepiscopi juxta praefatam capellam Sancti Nicolai de novo constructam nihilominus vobis duximus confirmandam. Decernimus etiam ut quod idem Dolense monasterium ab initio fundationis suae privilegiis praedecessorum nostrorum obtinuit, perpetuis futuris temporibus inviolabili obtineat firmitate, ut scilicet nullus episcoporum, nec etiam Bituricensis archiepiscopus, in cujus parochia idem monasterium situm est, abbatem seu etiam monachos suspendere vel excommunicare vel ad synodum vocare judiciaria potestate, aut divinum officium interdicere praesumat ibidem; sed si necesse fuerit eidem praesuli totum comitatum Bituricensem interdicto subjicere, omnes monachi et familia ejusdem monasterii immunes ab eodem interdicto semper existant, liceatque illic Deo famulantibus monachis divina officia celebrare et jam dictam familiam tumulare; ita tamen ut excommunicati vel interdicti ad ea nullatenus admittantur. Chrisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium, basilicarum dedicationes, benedictiones abbatum, ordinationes quoque monachorum et clericorum vestrorum burgi Dolensis caeteraque ecclesiastica sacramenta a quocunque malueritis catholico suscipietis episcopo gratiam et communionem apostolicae sedis habente, qui nostra fretus auctoritate sine cujuslibet contradictionis vel appellationis objectu quod postulabitur non differat exhibere; sicut a praefato Coelestino papa vobis dignoscitur esse concessum.

Praeterea compositionem quae inter monasterium vestrum et bonae memoriae Stephanum Bituricensem archiepiscopum super ecclesiis et decimis de quibus quaestio vertebatur facta est, et hinc inde recepta, et in scriptis authenticis praedicti archiepiscopi nec non decani et capituli Sancti Stephani Bituricensis continetur expressa, auctoritate apostolica confirmamus. Provisionem quoque inter vos et venerabilem fratrem nostrum G. Bituricensem archiepiscopum nobis mediantibus factam super ecclesiis, clericis, et aliis hominibus burgi Dolensis nec non pluribus aliis, sicut in nostro continetur authentico, per hujus privilegii paginam auctoritate apostolica confirmamus, et in perpetuum ratam manere censemus. In parochialibus vero Ecclesiis vestris vacantibus liceat vobis personas eligere et episcopo praesentare; quibus, si idonei fuerint, episcopus animarum curam committat, ut de plebis quidem cura episcopo, vobis autem de temporalibus debeant respondere; quibus nullo modo permittimus, sed sicut antiquis canonibus constat inhibitum nihilominus inhibemus, ut bona per ecclesias acquisita in alios transferre nulla ratione praesumant; sed sive intestati decesserint, sive condiderint testamentum, penes capellanias suas debeant modis omnibus remanere. Liceat autem vobis clericos vel laicos et saeculo fugientes liberos et absolutos ad conversionem recipere, et eos absque contradictione aliqua retinere. Sepulturam quoque illius loci, etc., usque a quibus mortuorum corpora assumuntur. Prohibemus insuper nec cui liceat infra parochias ecclesiarum vestrarum sine assensu dioecesani episcopi et vestro ecclesias vel oratoria de novo construere seu etiam coemeteria benedicere, salvis tamen scriptis apostolicae sedis. Decernimus ergo, etc., usque usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolicae auctoritate et in praescriptis ecclesiis dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur, etc., usque divinae subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant. Amen.

Datum Signiae, per manum Joannis Sanctae Mariae in Cosmidin diaconi cardinalis, S. R. E. cancellarii, indictione XV, Incarnationis Dominicae anno 1212, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno quinto decimo.

CXLIV. TRECENSI ET MELDENSI EPISCOPIS, ET ABBATI LATINIACENSI PARISIENSIS DIOECESIS. Confirmatur sententia lata contra Gaufridum priorem de Charitate. (Signiae, IV Kal. Julii.) Ex parte dilecti filii Cluniacensis abbatis fuit propositum coram nobis quod cum ipse ad probandam coram dilecto filio abbate Sanctae Genovefae Parisiensis ac conjudicibus suis monasterii de Charitate laesionem enormem, quam in alienatione possessionum suarum incurrerat, et inveniendam pecuniam Templariis refundendam diligenter et sollicite laboraret, jamque magnam partem pecuniae sine ipsius monasterii gravamine invenisset, ac spem concepisset de inveniendo residuo meliorem, Gaufridus tunc prior ejusdem monasterii Antissiodorensis dioecesis, ne ipsius abbatis studium super hoc sortiretur effectum, nequiter studuit impedire. Nam cum abbas praecepisset eidem ut de his et aliis quae ad ordinem pertinent tractaturus ad capitulum generale accederet, quod instabat, ipse quemdam clericum alienigenam et ignotum post eumdem abbatem apud Sezanniam ad appellandum transmisit, sicut idem clericus asserebat. Tunc abbas praedictus per hujusmodi machinationes et studia videns super probatione laesionis enormis et solutione Templariis facienda nec non et aliis utilibus procurandis impediri processum, disciplinamque monasticam dissolvi penitus et elidi, versus idem monasterium, licet jam instaret dies celebrandi capituli generalis, duxit celerius festinandum, volens super hoc cum ejusdem loci conventu habere tractatum ac de mandato nostro corrigenda corrigere ac statuere statuenda; praesertim cum de novo nostris fuisset litteris redargutus quod se in corrigendis excessibus subditorum in abbatis et prioratibus sibi subjectis exhiberet tepidum et remissum, ac nos mandassemus eidem ut appellatione remota corrigeret et reformaret in illis quae correctionis et reformationis officio cerneret indigere. Verum Gaufridus praedictus captato favore servientium nobilis viri comitis Nivernensis praevenit abbatem, et conventum suis mendaciis circumvenit, in capitulo asserens quod abbas de monasterio ipso omnes proponebat ejicere et de Cluniaco inducere alios numero pauciores.

Cum ergo abbas praedictus per servientem quem praemiserat suum ipsis annuntiasset adventum, iidem servientem ipsum cum injuria expellentes, villae et claustri portas firmiter obserarunt, et cum illic abbas postmodum advenisset, ipsi et aliis viris religiosis qui comitabantur eumdem villae impudenter et claustri denegarunt ingressum. Verumtamen quidam de monachis monasterii antedicti zelo devotionis accensus quamdam portam villae, postquam abbas et socii ipsam et alios circumierant, reverenter reseravit eidem: quam iidem ingressi primam partem claustri, quam quidam monachi eodem zelo ducti aperire curarunt, secundum consuetudinem ordinis intraverunt. Hoc comperto Gaufridus et monachi ac servientes armati, quos idem Gaufridus ad hanc praeparaverat victimam, de campanilibus et eminentioribus locis in abbatem et socios lapides grandes et densos crudeliter projecerunt. Verumtamen misericors Dominus miraculose abbatem servavit illaesum, licet in equum ejusdem plures magni ponderis projecti lapides exstitissent, adeo quod idem equus in quatuor locis apparuit vulneratus. Tunc abbas tam atrocibus affectus injuriis, cum illi projicere lapides non cessarent, censuit furori cedendum, et equo laxato fugam petiit, et se recepit in villam. Quem quidam burgensis errantem inveniens, et quasi de mortis periculo erutum trementem totis artubus et pallentem, misericordia motus duxit in domum suam, et curam ejus egit filialiter et devote. In illo autem conflictu, quando abbatem et socios lapidibus voluerunt obruere, quidam servientes et monachi majorem portam cum gladiis et fustibus exeuntes, sarcinulis oneratos retinuere tres equos, uno de abbatis servientibus vulnerato. Sed et iis Gaufridus et ejus complices non contenti, quinimo malis adjicientes pejora, Balivos comitis memorati in grave praejudicium monasterii atque villae ad suorum defensionem facinorum et juris oppressionem nec non abbatis et ordinis advocarunt: quorum praesentia et favore campanilia et alia loca editiora armis, arcubus, balistis et lapidibus munierunt de nocte, ita celebrantes excubias cornibus, cantilenis, fistulis, et clamore ac si castrum obsessum ab hostibus custodirent, quanquam abbas per violentiam irrumpere claustrum, etsi posset, nullatenus noluisset, sed nobis vindictam potius reservare. Attendens igitur idem abbas quod Gaufridus et sui nullam admonitionem admitterent, semper claustri, curiae ac majoris ecclesiae, nec non omnibus aditibus obseratis per quos ad eos haberi posset accessus, habito virorum religiosorum consilio, ipsius Gaufridi et complicum ejus culpis clarescentibus evidenter, ipsum tanquam inobedientem, rebellem, contumacem et dilapidatorem sententialiter amovit a regimine prioratus, et tam ipsum quam omnes sibi taliter adhaerentes vinculo excommunicationis innodans, ecclesiam supposuit interdicto, donec redeuntes ad cor condigne satisfacerent de tam enormibus excessibus et offensis. Ipsi vero semper proniores ad pejus, sententias in eos sic latas rationabiliter non servantes, pulsatis campanis divina praesumunt solemniter celebrare.

Caeterum cum equi abbatis ducerentur ad aquam, ab hominibus comitis antedicti, quos introduxerunt in villam contra ipsius et monasterii libertatem, septem ex eis capti fuerunt, reliquis effugatis. Iidem etiam ceperunt servientes abbatis in villa, in qua comes praefatus nullam habet justitiam, licet in nullo praefati excesserint servientes, omnes praeterea villae portas et aditus, per quos intratur in eam, postmodum obstruxerunt, non patientes intrare quempiam peditem vel equitem ad abbatem. Quod si quisquam portam ingrederetur ignotus, custodes perquirebant ipsarum ne ferret litteras vel mandatum. Abbas igitur taliter impeditus, et affectus taedio ac languore, quoniam Cluniaci capitulum annuum non poterat celebrare, in quo de saepedicti monasterii reformatione potissimum et pecunia Templariis refundenda tractare ac ordinare cum abbatibus et prioribus disposuerat, ne tunc abbates et priores inaniter laborassent, neve propositum ejus circa relevationem ejusdem monasterii suo privaretur effectu, vocatis ad se abbatibus et prioribus idem capitulum apud Charitatem celebrare decrevit, credens auctoritate ac praesentia tantorum virorum posse praefatos rebelles a sua pertinacia revocari. Venerabilis quoque frater noster Gebennensis episcopus et H. Remensis archidiaconus, sicut suis nobis litteris intimarunt, accesserunt Cluniacum ad capitulum generale; sed cum abbas se per suas litteras excusasset quod illud ire nequiverat a priore ac monachis de Charitate, quos inobedientes et rebelles invenerat, graviter impeditus et diffinitores capituli ad Charitatem cum congregatis ibidem prioribus evocasset, ut ibi tam de rebellione prioris et monachorum quam de aliis agendis communiter tractaretur, iidem diffinitores cum prioribus ad mandatum abbatis, et episcopus, et archidiaconus ad preces ipsorum, cum ipsis usque ad castrum quod marchia dicitur accesserunt. Ibidem diffinitoribus et prioribus remanentibus, iidem episcopus et archidiaconus ad praefatam villam iverunt, de pace cum saepedicto abbate et priore ac monachis ipsius monasterii locuturi; sed invenerunt januas obseratas. Rogaverunt autem eos quos viderant supra muros ut ipsos permitterent introire. Qui responderunt eisdem quod sine prioris mandato nullatenus ipsis pateret ingressus.

Cum ergo quidam serviens comitis memorati interrogasset qui essent, et ipsis respondentibus didicisset, rogatus ab eis ad priorem accessit ut ipsis ingrediendi licentiam impetraret. Quo moram diutius protrahente, idem archidiaconus divertit ad aliam villae portam, tentans si alium ingressum possent habere; sed nihil omnino profecit. Ad ultimum vero post exspectationem non modicam serviens comitis responsum hujusmodi reportavit, quod non ingrederentur ullo modo, eo quod ad capitulum accesserant generale. Sic ergo passi repulsam, ad marchiam redierunt. Die vero sequenti praefatus episcopus magistrum Philippum officialem Nivernensem rogavit ut priorem adiret, et sibi et archidiacono impetraret ingressum, quia loqui de pace cum eo et suis fratribus affectabant. Ipse vero cum priore locutus, sic respondit eisdem, quod prior ipsos nullo modo intrare permitteret, nec ipse ad episcopum iret, neque loqueretur cum eo. Tertia quoque die cum diffinitores et priores ad saepedictam villam simul proposuissent accedere, tentaturi si cum priore ac monachis possent loqui et habere ad abbatem accessum, servientes saepedicti comitis advenerunt, inhibentes eisdem ne ad villam accederent saepedictam, in personis et equis eorum gravia pericula intentando. Adjecerunt etiam quod, si possent, eosdem episcopum et archidiaconum introducerent, sed si cum diffinitoribus et prioribus irent nullo modo permitterentur intrare. Ipsis igitur illuc venientibus occurrit thesaurarius Turonensis, et ad quamdam portam duxit eosdem: ad quam post exspectationem non modicam cum difficultate maxima stipatus militibus et servientibus, equis armatis, et monachis magnos ferentibus baculos, venit prior, cui proposuerunt, praesentibus thesaurario supradicto, Bituricensi cantore, Antissiodorensi archidiacono et aliis pluribus, verbum pacis, ostendentes damna quae poterant ex hac discordia provenire, et quam gravis infamia occasione dissensionis ipsius, non solum eis, sed et religiosis aliis imminebat.

Ad haec obtulerunt eidem ex parte diffinitorum ipsorum quod parati erant corrigere si qua essent tam circa ipsum abbatem quam eosdem priorem et monachos corrigenda, cum auctoritate capituli generalis per sedem apostolicam approbati potestatem haberent corrigendi excessus tam in capite quam in membris. Ipse vero respondit quod de diffinitorum correctione vel generalis capituli non curabat, cum nonnisi coram nobis, ad quem appellaverat, ut dicebat, de spiritualibus responderet, et de temporalibus nonnisi coram comite memorato, in cujus erat custodia constitutus, nec aliquod verbum pacis aut compositionis alicujus admitteret quandiu abbas in eadem villa maneret. Asseruit enim quod monasterium Cluniacense aliquando gravarat eosdem, et ipsi priori exstiterat nuntiatum quod abbas illum a prioratu proposuerat amovere et monachos in domibus aliis collocare: propter quod ipsum illic noluerunt recipere venientem.

Ad haec autem rogaverunt eumdem ut ipsos loqui permitteret cum abbate. Qui post multa consilia dixit eis quod ipsum episcopum solum loqui cum eo praesentibus suis et comitis servientibus pateretur, ita quod quandocunque ipsi vellent exiret. Porro extra villam praefato archidiacono remanente, ad abbatem episcopus solus accessit, proponens eidem quae sibi videbantur in facto hujusmodi expedire: Abbas vero respondit quod monachos ejusdem monasterii tanquan bonus Pater in spiritu mansuetudinis paratus erat recipere, si tanquam boni filii venirent ad ipsum, et cum eis, quantum secundum Deum posset, cum religiosorum virorum consilio dispensaret, atroces injurias quas eidem intulerant remissurus. Cum enim pro ipsorum utilitate ad eorum accesserit monasterium, portas villae sibi clauserunt; quibus per quosdam ex fratribus reseratis, cum monasterium sicut pastor Ecclesiae ac villae dominus ingredi voluisset, violenter a monachis est repulsus, qui equos capientes ipsius, et a turribus monasterii in eum ingentes lapides jacientes, equum suum graviter vulnerarunt, ipsum divina misericordia protegente, ac tres servientes capti a servientibus comitis villam cum monachis observantibus exstiterunt: unde ad domum cujusdam burgensis, in qua manebat, declinaverat necessitate compulsus. Praeterea asseruit plurimum se dolere quod exsecutio mandati apostolici de alienatis possessionibus revocandis exstiterat impedita, cum propter hoc ad deliberandum et tractandum cum ipsis specialiter accessisset, proponens se jam magnam partem pecuniae, nisi staret per eos, sine difficultate ac damno monasterii invenisse.

Audito igitur abbatis responso, ad priorem et monachos rediit in curia monachorum, et verbum pacis illis proposuit diligenter, dicens quod benignum responsum receperat ab abbate; ac ex parte generalis capituli dixit eis quod libenter corrigerent circa eumdem abbatem vel ipsos si esset aliquid corrigendum. Monachi vero dixerunt quod de abbate vel diffinitoribus seu generali capitulo non curabant, nec pacem ipsorum vel per eos etiam requirebant. Prior vero addidit sicut prius quod quandiu abbas esset in villa, sive in prioratus officio remaneret, sive removeretur ab illo, nullum admitteret verbum pacis. Cum igitur aliud a priore ac monachis responsum habere dictus episcopus nequivisset, priorem interrogavit eumdem si ab ipso et suis essent securi ad suum abbatem monachi venientes. Ipse vero respondit quod guerram nemini faciebat. Et cum idem episcopus institisset ut sibi plenius responderet, sic ait, quod securitatem alicui non praestabat. Et statim Lethericus serviens comitis antedicti, ipso priore praesente nec contradicente, subjunxit quod si Cluniacenses monachi de caetero tangerent villae portas, et equos amitterent et personis periculum immineret, prohibens nihilominus ne amplius apud marchiam ejusdem comitis castrum, in quo prius hospitati fuerant, remanerent. Egressus igitur villam episcopus antedictus, ad diffinitores et priores rediit cum archidiacono memorato: a quibus interrogati si boni aliquid invenissent aut profecissent in aliquo commonendo, exposuerent eisdem quod fecerant diligenter, ipsi vero juxta muros villae sedentes suum capitulum ordinarunt, et habito diligenti tractatu suam sententiam formaverunt: quam diffinitores redactam in scriptis, praefatis episcopo et archidiacono convocatis et audientibus promulgarunt, Gaufridum priorem ejusdem monasterii, quia vocatus ad generale capitulum venire contempsit, et abbatem suum accedentem ad idem monasterium non admisit, sed cum armis violenter rejecit, et eosdem illuc correctionis gratia properantes portis turpiter repulit obseratis, auctoritate Dei et sua nec non et generalis capituli propter inobedientiam, rebellionem, et contumaciam manifestam, ac causas alias excommunicationis vinculo innodantes, et deponentes a regimine prioratus, sigilla ejusdem G. pariter et conventus ejusdem monasterii condemnando, et omnes complices suos pari excommunicationis sententia involvendo nisi infra septem dies a praesumptione hujusmodi non resipiscerent et regulariter emendarent. Et ne ipsius monasterii negotia deperirent, dilectum filium W. Cluniacensem priorem praefecerunt eidem, ipsius sibi administratione concessa.

Ne igitur tantae praesumptionis excessus remaneant incorrecti, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ad locum ipsum personaliter accedentes, et inquisita super iis plenius et cognita veritate, si rem inveneritis ita esse, prolatam in saepedictum G. depositionis sententiam a regimine prioratus auctoritate apostolica confirmantes, et approbantes nihilominus quod de substitutione prioris et sigillorum damnatione per praefatos diffinitores est factum, excommunicationis sententiam in praefatum G. ac ejus complices promulgatam faciatis appellatione postposita usque ad satisfactionem condignam firmiter observari, contradictores quoslibet aut rebelles, sive monachi vel clerici fuerint, sive laici, per censuram ecclesiasticam sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo compescendo. Et quoniam audivimus praefatum Gaufridum multas sibi pecunias congregasse, volumus nihilominus et mandamus quatenus ad resignationem earum per distractionem ecclesiasticam appellatione remota compellatis eumdem, facientes ipsas pecunias in solutionem debitorum converti vel in aliam utilitatem monasterii memorati. Eos vero quos excommunicatos constiterit temere celebrasse divina poena canonica percellatis. Testes autem qui fuerint nominati, etc. usque subtraxerint, per censuram eamdem, appellatione cessante, cogatis veritati testimonium perhibere. Nullis litteris veritati et justitiae praejudicantibus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Signiae, VI Kal. Julii, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXLV. ASTORICENSI EPISCOPO ET PALENTINENSI ELECTO. Ut partibus assignent terminum competentem. (Signiae, II Kal. Augusti.) Cum decisae in nostra praesentia quaestiones pati non valeant recidivam, quae interdum gravius litigantes affligit, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus venerabili fratri nostro Legionensi episcopo et dilecto filio abbati Sancti Facundi Legionensis dicto, quorum causam super burgo et cauto ecclesiis interdicto et rebus aliis venerabilibus fratribus nostris Ovetensi et Burgensi episcopis et conjudicibus eorum duximus committendam, peremptorium terminum praefigatis quo per se vel procuratores idoneos nostro se conspectui repraesentent, causam eamdem in nostra praesentia tractaturi. Quod si forsan lis jam contestata exstitit coram ipsis, vos eosdem auctoritate nostra diligenter monere curetis ut in causa juxta primi mandati nostri tenorem usque ad diffinitivam sententiam ratione praevia procedentes, ipsam ad nos sufficienter instructam remittant, praefigentes partibus terminum quo compareant coram nobis justam, auctore Domino, sententiam recepturae.

Datum Signiae II Kal. Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CXLVI. EPISCOPO CREMONENSI. De negotio Bernardi primi et sociorum. (Signiae, Kal. Augusti.) Si caeci et claudi ac debiles ad nuptias filii summi Patris intrare non solum invitandi sunt, sed etiam compellendi, multo fortius illi qui ad illas properant per seipsos, repellendi non sunt ullatenus ab eisdem. Haec utique attendentes, cum olim dilectus filius Bernardus primus et socii ejus, qui super haeresis crimine fuerant infamati, ad magisterium sacrosanctae Romanae Ecclesiae confugissent, proponentes se fore paratos nostrae correctionis disciplinam recipere humiliter ac devote, fidem eorum examinavimus diligenter, ac demum investigavimus perspicaciter propositum eorum; et sic ordinatis prudenter quae super iis vidimus ordinanda, utrumque fecimus apostolicis litteris comprehendi, ut essent illis in testimonium, ne quis eos calumniaretur de caetero sine causa sub protectione beati Petri et nostra suscipientes eosdem in fide catholica et devotione apostolica persistentes. Cum igitur membra capiti et partes debeant congruere suo toti, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus habens eos propensius commendatos, ipsis tanquam viris fidelibus et vere catholicis impendas consilium et auxilium et favorem secundum praescriptam formam in domo Domini ambulantibus cum consensu.

Datum Signiae, Kal. Augusti, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CXLVII. UNIVERSIS ABBATIBUS IN GENERALI CISTERCIENSI CAPITULO CONSTITUTIS. De libera praedicatione verbi Dei in Prussia. (Signiae, IV Idus Augusti.) Dilecti filii Christianus, Philippus ac eorum socii vestri ordinis fratres advertentes eos appellari beatos qui seminant super aquas, et eos qui frumentum abscondunt in propriis maledici, faciente illo qui ubi vult spirat, et nemo scit unde veniat aut quo vadat, olim de nostra licentia incoeperunt seminare in partibus Prussiae verbum Dei, ut eundo et flendo mittentes semina sua, demum possent cum exsultatione venire portantes manipulos suos, confisi quod ille qui venit salvum facere quod perierat, in inferiores partes terrae descendens ut hominem ad regna coelestia revocaret, qui omni creaturae suum jussit Evangelium praedicari, sicut per prophetam promiserat, in virtute multa evangelizantibus daret verbum, et ora in portis filiae Sion laudantium adimpleret. Benedictus autem Deus, qui sperantes in sua misericordia non relinquens, speciosos fecit pedes evangelizantium pacem, evangelizantium bona, et expandens manus suas ad populum non credentem, non solum usque in Idumaeam, verum etiam usque in Prussiam suum calceamentum extendit, dans gratiam fratribus memoratis ut sint ministri Christi Jesu in gentibus, sanctificantes Evangelium Dei, ut fiat oblatio gentium accepta et sanctificata in Spiritu sancto. Sicut enim comperimus veridica relatione multorum, Dominus eisdem fratribus aperuit ostium; ita ut per ministerium eorumdem intelligentibus qui non audierant et videntibus quibus non fuerat nuntiatum, multi ad agnitionem pervenerint veritatis. Licet autem eorum opera de ipsis perhibeant testimonium, quia tamen vos eos, sicut accepimus, acephalos reputatis, quidam vestri ordinis fratres in illis partibus constituti eisdem in hospitiis et aliis debita humanitatis solatia non impendunt, quinimo adeo verbis exasperatis eosdem ut propter increpationes vestras multiplices nonnulli eorum dicantur ab illis partibus abscessisse. Volentes igitur juxta pastoralis officii debitum eam in iis adhibere cautelam ut nec sub specie praedicantium valeant subintrare girovagi aut fidei subversores, nec propter suspicionem hujusmodi Evangelio Dei offendiculum praebeatur, venerabili fratri nostro Gnesnensi archiepiscopo, de cujus discretione fiduciam gerimus pleniorem, nostris damus litteris in mandatis ut non subito credens omni spiritui, sed probans spiritu si ex Deo sunt, eos quos noverit esse idoneos ad praedicandum gentibus verbum Dei et ad id studio verae charitatis inductos, vobis et vestri ordinis fratribus aliisque fidelibus Christi constitutis per Pomeraniam et Poloniam recommendet et suarum muniat testimonio litterarum. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eos quos praefatus archiepiscopus vobis per litteras suas duxerit commendandos non impediatis ullatenus vel ab aliis ordinis vestri fratribus permittatis aliquatenus impediri quominus in Evangelii praedicatione procedant, ut, bajulantibus ipsis, currat velociter sermo ejus qui emittit eloquium suum terrae.

Datum Signiae, IV Idus Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc monachis Cisterciensis ordinis per Poloniam et Pomeraniam constitutis. Scriptum est super hoc Gnesnensi archiepiscopo.

CXLVIII. NOBILIBUS VIRIS DUCIBUS POLONIAE ET POMERANIAE. De earem re. (Signiae, Idibus Augusti.) Licet, teste Apostolo, impossibile sit Deo sine fide placere, ad placendum tamen ei fides sola non sufficit, sed charitas est praecipue necessaria: de qua idem testatur Apostolus, quod si qui linguis hominum et angelorum loquatur, etsi habeat, omnem fidem ita ut montes transferat, et in cibos pauperum omnes suas distribuat facultates, charitatem autem non habeat, ei penitus nihil prosit. Cum autem haec exercenda sit sollicite circa omnes, utpote mandatum Domini latum nimis, quod etiam ad inimicos extenditur, circa eos tamen qui nuper relicto gentilitatis errore ad cognitionem veritatis, quae Christus est, pervenerunt, eo debet propensius exerceri quo facilius retro aspicerent inhumane tractati. Hoc utique quidam vestrum, sicut accepimus, minime, attendentes, et quaerentes quae sua sunt non quae Christi, quam cito intelligunt aliquos e gentilibus per Prussiam constitutis novae regenerationis gratiam suscepisse, statim oneribus eos servilibus aggravant, et venientes ad Christianae fidei libertatem deterioris conditionis efficiunt quam essent dum sub jugo servitutis pristinae permanserunt, per hoc multorum impedientes salutem qui fuerant credituri, et temporale commodum angelorum gaudiis praeferentes, qui super poenitentiam agentibus gloriantur. Ideoque universitatem vestram monendo rogamus et exhortamur in Domino, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus intuitu ejus qui venit salvum facere quod perierat et dare animam suam redemptionem pro multis, hujusmodi novellae plantationis filios non gravetis, sed agatis tanto clementius cum eisdem quanto memoria pristinae conversationis infirmi facilius in antiquum relaberentur errorem, cum veteres utres vix novum vinum contineant juxta evangelicam veritatem. Nos enim venerabili fratri nostro H. Gnesnensi archiepiscopo nostris damus litteris in mandatis ut tales foveat propensius propter Deum, et defendat eosdem a molestiis indebitis et pressuris, oppressores eorum indebitos monitione praemissa per censuram ecclesiasticam sublato appellationis impedimento compescens.

Datum Signiae, Idibus Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

Scriptum est super hoc archiepiscopo Gnesnensi.

CXLIX. CAMERACENSI EPISCOPO. De decimis Ecclesiae constituendis. (Signiae, XIV Kal. Septembris.) Significavit nobis N. miles quod ad sublevandam inopiam capellaniarum de Gellen et Bialluel ecclesiarum, quae multa paupertate gravantur, quasdam eis decimas conferre desiderat, si ad hoc favor apostolicae benignitatis accedat. Volentes itaque sic ecclesiis praedictis adesse quod in suo jure alii deesse minime videamur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem militem, ut illi Ecclesiae reddat decimas cui debentur, diligenter inducas. Quod si ad hoc induci non poterit, et tales decimae sunt quae juxta consuetudinem regionis in feudum perpetuum a laicis detinentur, conferendi eas ipsis capellaniis tribuas facultatem.

Datum Signiae, XIV Kalend. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CL. EPISCOPO ET DECANO ET CANTORI ATREBATENSIBUS. Causae cognitionem ad eos remittit. (Signiae, XVII Kal. Septembris.) Cum causam quae inter B. viduam et Lambertum laicum Morinensis dioecesis super dotalitio ipsius viduae vertitur dilectis filiis Ph. G. et G. canonicis Morinensibus olim duxerimus committendam, ac ipsi receptis testibus et attestationibus publicatis, disputationes hinc inde propositas audivissent, tandem, sicut ex relatione comperimus judicum eorumdem, tam ab episcopo Morinensi quam a praefato Lamberto ne ipsi ad sentiendum procederent exstitit appellatum, eo quod cum res quae ducebatur in judicium esset feudalis, et ad jurisdictionem spectaret episcopi, non ecclesiastico jure, sed potius saeculari, ejus forum praedicta vidua declinare non poterat, cum esset paratus eidem justitiae plenitudinem exhibere. Dicti quoque judices appellationibus deferentes, causam cum utriusque partis attestationibus et allegationibus suis sigillis inclusis ad nostram praesentiam remiserunt. Verum quia per relationes judicum, attestationes et allegationes partium, et alia per nuntium viduae memoratae coram dilecto filio nostro Angelo Sancti Adriani diacono cardinale sibi a nobis auditore concesso proposita, quae idem cardinalis in praesentia nostra fideliter retulit, nequivimus plene de causae meritis instrui, cum causarum merita partium assertione pandantur, et pro neutra parte comparuerit aliquis procurator multaque fortassis in partibus ipsis sunt nota quae nobis sunt prorsus incognita, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus partibus convocatis, non obstantibus appellationibus praenotatis, quia etsi res de qua agitur dicatur esse feudalis, de ipsa tamen non tanquam feudali, sed dotali, tractatur attestationibus et allegationibus quas sub bulla nostra transmittimus vobis inclusas et aliis rationibus utriusque partis inspectis causam ipsam appellatione remota fine debito terminetis, facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Testes autem, etc. subtraxerint, per censuram eamdem cessante appellatione, etc., usque perhibere, quod si non omnes, etc., tu ea frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Signiae, XVII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLI. PRAEPOSITO SANCTI LAURENTII LAUDENSIS ET J. ET A. CANONICIS DE CAVENNACHO DIOECESIS LAUDENSIS. Ut excommunicationis sententiae mandentur exsecutioni. (Signiae, XII Kal. Septembris.) Dilectus filius magister Ambrosius de Canturio diaconus plebis de Gallian. constitutus in praesentia dilecti filii nostri Angeli Sancti Adriani diaconi cardinalis, quem sibi dedimus auditorem, proposuit coram ipso quod cum ad mandatum sedis apostolicae per venerabilem fratrem nostrum Hierosolymitanum patriarcham, tunc episcopum Vercellensem, de canonicatu ecclesiae Sancti Vincentii de Gallian. Mediolanensis dioecesis fuerit investitus, et idem patriarcha praeposito et fratribus ejusdem ecclesiae mandaverit ut dicto A. quantum uni de residentibus ibidem de communibus proventibus assignarent, ac ipsi per eumdem, pro eo quod ejus parere mandato contumaciter recusabant, fuissent ab officio beneficioque suspensi, et excommunicationis demum vinculo innodati, licet postmodum investituram ejusdem ratam asseruerint se habere, partem tamen ei debitam subtraxerunt: quibus cum postmodum per venerabilem fratrem nostrum Laudensem episcopum et conjudices suos delegatos a nobis sententialiter fuisset injunctum ut eidem tantum de proventibus ecclesiae praefatae conferrent quantum perciperet unus ex aliis in eadem, ipsi, ut eum fatigarent laboribus et expensis, ad sedem apostolicam appellarunt, dicentes se nihil daturos eidem nisi continue in Ecclesia resideret, ex eo sub specie justae causae materiam malignandi sumentes quod ibidem ei mora periculosa nimis existit occasione banni cujusdam, cui eum Mediolanenses consules subjecerunt. Propter quod idem ad sedem apostolicam iterato laborans, ad dilectos filios abbatem de Capite lacus et collegam suum nostras litteras reportavit. Qui secundum tenorem litterarum ipsarum praeposito et capitulo praenotatis sententialiter injunxerunt ut ipsi Ambrosio quantum uni ex residentibus assignarent de communibus proventibus ecclesiae saepefatae, ubicunque maneret, donec praedicta necessitate cessante tute residere valeret ibidem, et nihilominus de subtractis satisfacerent competenter: in quos, quia mandatum eorum surdis auribus pertransibant, judices excommunicationis sententiam promulgarunt, sicut per instrumenta coram auditore memorato exhibita liquido edocebat. Unde idem Ambrosius nobis humiliter supplicavit ut finem suis laboribus imponentes, ipsas sententias dignaremur apostolico munimine roborare. Nos autem auditis iis et aliis quae idem cardinalis fideliter retulit coram nobis, communicato fratrum nostrorum concilio, praedictas sententias confirmantes, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ipsas faciatis sublato appellationis obstaculo firmiter observari. Quod si praepositus et clerici supradicti contraire praesumpserint, ipsos auctoritate nostra per subtractionem beneficiorum appellatione remota parere sententiae compellatis. Nullis litteris harum expressa mentione non habita obsistentibus, si quae apparuerint a sede apostolica impetratae. Quod si non omnes, etc., duo vestrum, etc.

Datum Signiae, XII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLII. PRIORI ET CONVENTUI LATERANENSI. De limitibus Ecclesiae Lateranensis. (Signiae, Idibus Augusti.) Coram dilecto filio Petro tituli Sanctae Coeciliae presbytero cardinale, quem vobis et clericis basilicae Sancti Laurentii de Palatio dedimus auditorem, oeconomus ejusdem basilicae petiit vos arceri ab inquietatione quam dictis clericis circa spiritualium administrationem in sua parochia praesumebatis inferre, ab arcu videlicet Sancti Danielis usque ad domum Joannis Matii citra et extra formam ex utraque parte viae, et a scala episcopi Albanensis usque ad domum Joannis et Mutina, et a domo Jordanis Petri Leonis usque ad hospitale Sanctae Mariae in Spaczolaria tam ex una quam ex altera parte viae: qui, ut de jure posset basilicae supradictae docere, decem testes induxit, per quos ostendit clericos Sancti Laurentii habitantibus infra praedictos terminos spiritualia ministrasse. Ad haec oeconomus vester respondit quod cum praefata parochia juris esset Lateranensis Ecclesiae, prout per privilegium felicis memoriae Calixti papae praedecessoris nostri continens fines parochiae vestrae probabat, et a longissimo tempore Lateranensis Ecclesia eamdem parochiam possederit sine lite, vos possessioni ligitimae incumbentes non videbamini aliquos indebite molestare, cum non intelligatur injuriam facere qui utitur jure suo; et ad probandum usum longissimum et praesentem testes induxit, per quos sufficienter edocuit Lateranensem Ecclesiam a quadraginta sex annis usque ad tempus motae litis et post exercuisse jura spiritualia in parochia saepedicta. Dicebat etiam quod si medio tempore infra fines praedictos pars altera praesumpsisset aliqua parochialia exercere, cum nihil de proprietate doceret, et ex parte vestra longissima et continua possessio probaretur, et duo in solidum eamdem rem simul et eodem modo possidere non possint, convincebantur adversarii praedicta clanculo usurpasse. Contra tenorem vero cujusdam scripti sub nomine bonae memoriae Alexandri praedecessoris nostri coram eodem cardinali a parte adversa exhibita respondebat quod non erat authenticum, cum nec esset bulla munitum, et haberetur merito in stylo suspectum. Verum cum Ecclesia Lateranensis inveniretur in possessione parochiae supradictae, et actore non probante, reus, etsi nihil praestiterit, debeat obtinere, cum instantia postulabat parti adversae imponi silentium et compesci ne super possessione praefatae parochiae vestram Ecclesiam ulterius molestaret; praesertim cum nomine praefatae basilicae, in qua solus Romanus pontifex celebrat missarum solemnia, et intra suum palatium est constructa, parochiam vendicare non possent, nec etiam nomine inferioris ecclesiae, quam ipsi de quadam crypta vel stabulo in oratorium a non longo tempore converterunt. Nos autem auditis iis et aliis quae idem cardinalis fideliter retulit coram nobis, et habito fratrum nostrorum concilio, oeconomum vestrum nomine Lateranensis Ecclesiae ab impetitione praedicta, quam contra vos oeconomus praefatae basilicae movit, decrevimus absolvendum. Nulli ergo, etc., diffinitionis, etc., usque incursurum.

Datum Signiae, Idibus Augusti, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLIII. MAGISTRO MAXIMO NOTARIO NOSTRO. Ut possit absolvere excommunicatos. (Signiae, XII Kal. Septembris.) Nonnisi testimonio laudabilis famae notis vel experimento vitae commendabilis approbatis consuevit sedes apostolica committere vices suas in iis quae sibi specialiter reservavit. Cum igitur prudentiam tuam officii exsecutione fideli et longa conversatione simus experti, volentes per te obviare periculis quae incidentibus in canonem sententiae promulgatae necessitas posset inferre, de gratia speciali auctoritate tibi praesentium indulgemus ut illis quos pro injectione manuum violenta inveneris vinculo excommunicationis astrictos in partibus Romaniae auctoritate sedis apostolicae juxta formam Ecclesiae beneficium absolutionis impendas; nisi excessus eorum fuerint adeo difficiles et enormes ut merito sunt ad sedem apostolicam destinandi.

Datum Signiae, XII Kal. Septemb., pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLIV. UNIVERSO CLERO CONSTANTINOPOLITANO. Ut pareant notario legato apostolico. (Signiae, XI Kal. Septembris.) Etsi dilectum filium magistrum maximum notarium nostrum pro negotio patriarchalis specialiter destinemus, volentes tamen ut in vobis fructum faciat generalem, qui nunc et patriarcha pariter et legato caretis, vices nostras ei duximus committendas ut quandiu apud vos pro illo speciali negotio moram eum facere oportuerit, necessitatibus et utilitatibus vestris studeat providere. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus super iis ad ipsum recursum habentes, rectis ipsius dispositionibus obedire curetis, quas ratas haberi volumus et jubemus. Unde sententias quas rationabiliter tulerit in rebelles usque ad satisfactionem condignam praecipimus inviolabiliter observari.

Datum Signiae, XI Kal. Septemb. pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLV. ILLUSTRI CONSTANTINOPOLITANO IMPERATORI. Ei commendat eumdem notarium. (Signiae, XI Kal. Septembris.) Licet secundum Apostolum instantia nostra sit omnium Ecclesiarum sollicitudo continua, ad illas tamen Ecclesias praecipue debemus aciem nostrae provisionis extendere quae viciniores sunt apostolicae sedi, etsi non loco, privilegio dignitatis. Sane cum Ecclesia Constantinopolitana secundum locum obtineat post Romanam, ejus provisioni libenter intendimus, ut non sit a cura remotior cum sit vicinior dignitate. Unde ipsius negotium tam super electione quam postulatione celebrata de novo personae non duximus committendum ignotae; sed a nobis mittimus hominem longa conversatione notum et officii sui fideli exsecutione probatum, magistrum videlicet Maximum notarium nostrum, nobis ac fratribus nostris merito suae probitatis et fidei charum admodum et acceptum: in quo et honori tuo prospeximus, et utilitati providemus Ecclesiae memoratae: quem etiam quanto chariorem habemus, tanto attentius tuae magnificentiae commendamus, rogantes quatenus sic eum ob reverentiam apostolicae sedis et nostram habeas commendatum quod in ipso tuae serenitatis affectum, quem probaris ad nos gerere, sentiamus, adhibens ei fidem super iis quae a nobis accepit tuae imperiali prudentiae proponenda.

Datum Signiae, XI Kal. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLVI. MAGISTRO MAXIMO NOTARIO NOSTRO. De electione patriarchae Constantinopolitani. (Signiae, XV Kal. Septembris) Scriptum est in Apocalypsi Joannis quod in medio sedis et in circuitu sedis erant quatuor animalia plena oculis ante et retro. Primum animal simile leoni, secundum animal simile vitulo, tertium animal habens faciem quasi hominis, et quartum animal simile aquilae volanti; et quatuor animalia singula eorum alas senas habebant. Sedes ista Romana Ecclesia intelligitur, quae usitato vocabulo sedes apostolica nuncupatur, utique sedes agni, sedes viventis in saecula saeculorum; in medio cujus quasi filiae in gremio resident et in circuitu astant quasi famulae in obsequio quatuor patriarchales Ecclesiae, Alexandrina, Antiochena, Jerosolymitana et Constantinopolitana, quae per illa quatuor animalia designantur. Marcus enim Alexandrinam fundavit et rexit Ecclesiam, qui secundum visionem Ezechielis accipitur per leonem, eo quod Evangelium inceperit a rugitu dicendo: Vox clamantis in deserto (Marc. I), et quia quemadmodum leo catulum suum post diem tertium suo asseritur excitare rugitu, sic Deus Pater Fllium suum, qui leo de tribu Juda esse describitur, de cujus resurrectione principaliter tractat Marcus, divinitatis suae potentia post triduum a mortuis suscitavit. Unde in die resurrectionis Dominicae ipsius Evangelium antonomastice in Ecclesia recitatur. Lucas autem fuit natione Antiochenus: qui propterea in vituli figura describitur, in quo sacerdotalis hostia designatur; quoniam a sacerdotio inchoans Evangelium, de immolatione tractavit praecipue summi sacerdotis et veri, qui est hostia salutaris, vitulus videlicet saginatus, quem pater jussit occidi pro filio prodigo redeunte. Unde bene per ipsum Antiochena Ecclesia designatur, in qua primum apostolorum princeps in summi sacerdotii cathedram a fidelibus exstitit sublimatus, Matthaeus quidem fuit natione Judaeus, et Evangelium primus descripsit etiam Hebraice in Judaea; et ob hoc per hominis speciem designatur, quod ab incarnatione Christi suum inchoans Evangelium, principaliter humanam ejus nativitatem ostendit, quam ipse Christus de Judaeis et in Judaea pro nobis assumens, Hierosolymitanam Ecclesiam metropolim Judaeorum sua humana praesentia consecravit, de qua dictum fuerat per Prophetam: Homo factus est in ea, et ipse fundavit eam Altissimus (Psal. LXXXVI). Joannes vero Asianam fundavit Ecclesiam, et Apocalypsim septem Ecclesiis quae sunt in Asia ipse descripsit: quibus et caeteris Graecorum Ecclesiis Constantinopolitana tandem praeferri meruit et praeponi per aquilam merito designata; quia, sicut aquila volatu omnes aves excellit, et oculorum ejus intuitum solis radius non offendit, sic Joannes tribus aliis animalibus in terra relictis, supra coelos coelorum ascendens, veram lucem oculis irreverberatis aspexit, et a divina Verbi Nativitate suum Evangelium inchoavit: qui licet inter universos evangelistas fuerit ultimus tempore, praecipuus tamen exstitit dignitate; quoniam in coena supra pectus Christi recumbens, fluenta doctrinae de ipso sacri Dominici pectoris fonte potavit. Sic Constantinopolitana Ecclesia licet posterior tempore, postmodum propter honorificentiam piissimi Constantini praelata est aliis dignitate; sicque facti sunt primi novissimi, et novissimi primi. Ut merito ipsi dicatur: Multae filiae congregaverunt divitias, sed tu sola supergressa es universas (Prov. XXXI), ad cujus Ecclesiae regimen talis est pontifex assumendus qui ad similitudinem illorum quatuor animalium ante et retro plenus sit oculis, ut pleno lumine veteris et novi testamenti mysteria contempletur, per experientiam videns praeterita, et futura praevidens per cautelam. Debet etiam habere sex alas, scilicet sex legum notitiam, naturalis Mosaicae et propheticae, evangelicae, apostolicae et canonicae: quibus perfecto libramine inter coelum volans et terram, de terris ad coelestia et de temporalibus transvolet ad aeterna. Sane ad hanc Ecclesiam duo quaedam animalia sunt vocata, utinam plena oculis et alas habentia, videlicet venerabilis frater noster Heracliensis archiepiscopus et dilectus filius plebanus Sancti Pauli de Venetiis, sicut per procuratores tam postulantium archiepiscopum quam eligentium plebanum fuit propositum coram nobis, proposuerunt siquidem procuratores electorum plebani quod cum, Ecclesia Constantinopolitana vacante, canonici Ph. decanum suum sibi elegerint in pastorem, et nos cassaverimus electionem eamdem, quia quibusdam exclusis qui adesse debuerant exstitit celebrata, ne diu gregi fidelium deesset cura pastoris, tam canonici quam quidam alii qui se in electione Constantinopolitani patriarchae jus habere dicebant, ut de electione tractarent, adinvicem convenerunt. Cumque septem personae pro septem praepositis se offerrent, et quidam alii pro caeteris praelatis se tractatui electionis ingererent, post multam concertationem tam illas septem personas quam duas alias ad universitatis instantiam, quae tamen duas tantum voces haberent, salvo in omnibus jure suo, tam in praesenti quam in futuro, pro bono concordiae receperunt.

Sed factum est quod humani generis inimico, qui unitatem Ecclesiae scindere nititur, superseminante zizania messi Dominicae, in duas partes sunt vota divisa, novem de canonicis et novem aliis praenominatis personis postulantibus archiepiscopum memoratum, et quindecim canonicis et praeposito sanctorum apostolorum plebanum eligentibus supradictum: cujus electioni cantor, qui pro utilitate absens erat Ecclesiae, et ante tractatum electionis per litteras suas consensum expresserat de plebano, si aliis complaceret, et octo alii canonici, qui electionis tempore non fuere praesentes, suum praestitere consensum; et sic in plebanum praedictum vota viginti quatuor canonicorum et unius praepositi convenerunt. Dicebant ergo postulantium numerum esse minorem, cum decem et octo tantum archiepiscopum postularent: de quibus quosdam eorum, quos cum praefata protestatione sui juris admiserant, excludere nitebantur, duos videlicet de Blakerna et Buccaleone praepositos; quia cum per exemptionis privilegium a sede apostolica impetratum se subtraxerint oneri, tacite renuntiasse videbantur honori, ut ad electionem non pertinerent illius cui electo nullatenus subjacerent. Alii quatuor non erant praepositi, sed aliarum Ecclesiarum clerici, qui se tractatui electionis suorum praepositorum nomine ingerebant, quia eorum domini adeo erant absentes quod ad tractatum electionis vocari commode nec poterant, nec debebant; quoniam si absentes possent per procuratores adesse, vix jura devolverentur absentium ad praesentes, cum raro contingeret quod per se vel per alios interesse non possent. Septimus autem qui praesens exstiterat, jam electus et confirmatus in archiepiscopum Verricensem, et translatus ad suam Ecclesiam possessionem ejusdem adeptus fuerat corporalem. Et licet universitas clericorum quatuor prius pro se postularet admitti, quia tamen pars canonicorum tot nolebat admittere, ne numerus aliorum nimis excresceret, ita tandem pro bono pacis exstitit ordinatum, ut duo tantum admitterentur ex illis cum protestatione praedicta; et ideo eligentes asserebant illos duas tantum voces et non caeterorum habere, maxime cum triginta praepositurae fuerint ad septem redactae, quae tamen nondum fuerunt auctoritate sui judicis approbatae. Conventuales autem ecclesias ultra quinque vel sex tunc temporis esse negabant, et si plures fuissent, tempore tamen electionis praedictae praelatos earum dicebant non fuisse praesentes.

De malo denique zelo intendebant arguere postulantes, eo quod, ut proponebant, illitteratum et impudicum ex certa scientia postularant: cujus incontinentiam dicebant per filium in monachatu genitum paternae libidinis testem posse probari. Eumdem etiam archiepiscopum de ambitione notabant, eo quod in vigilia nativitatis Dominicae se suae subtraxit Ecclesiae, ut esset in urbe regia, ubi tunc erat postulatio celebranda, et passus est cum hymno Te Deum laudamus se in sede locari in qua profestis diebus residere consueverat patriarcha. Qui etiam auctoritate propria bona patriarchatus post mortem patriarchae distribuens, ejusdem sigillo violenter arrepto de scrinio camerarii, litteras quasdam quibus illud impressit misit Ravennam, et quamdam pecuniae summam ibi depositam auctoritate litterarum illarum sibi fecit afferri, eamdemque distribuit pro suae voluntatis arbitrio in Ecclesiae Constantinopolitanae praejudicium et gravamen: quod totum et alia in capitula fuere proposita cum quidam de ipso postulando tractarent. Unde petebant ut cum pars postulantium archiepiscopum esset numero minor, inferior zelo, et a suo jure ceciderit postulando scienter indignum, electionem confirmare factam de dicto plebano canonice dignaremur; maxime cum ipsi usi fuerint jure communi personam eligibilem eligendo, quod ordinarii juris existit, et alii juris communis contempto beneficio, ad extraordinarium auxilium transvolarint. Ad haec procuratores partis alterius responderunt quod universi praelati conventualium ecclesiarum apud Constantinopolim existentium per nostram constitutionem in electione Constantinopolitani patriarchae jus habent. Unde universitas praelatorum, de qua in eadem constitutione cavetur expresse, restringi, non debet ad septem, cum ratione suae dignitatis in hoc bene fuerit Ecclesiae memoratae provisum; tum ut sanior haberetur super electione tractatus, cum integrum sit judicium plurimorum sententiis confirmatum; tum etiam ut per numerum praelatorum illis posset occurri qui Dei sanctuarium jure volebant haereditario possidere. Addebant etiam quod praefatae constitutionis beneficium duo exempti praepositi per exemptionis privilegium nullatenus amiserunt, cum ea quae in favorem alicujus introducta sunt, in ejus laesionem non debeant redundare, et per privilegia pontificum Romanorum addi, non subtrahi, consueverit illis quibus specialiter indulgentur, propter praedictam maxime rationem, ut illis obsisterent prudenter qui Domini sanctuarium moliuntur in jus haereditarium usurpare.

Unde iidem excludi non poterant nec debebant, ea etiam ratione quod septem nomine septem praepositorum et duo vice ac nomine viginti trium praelatorum pro ipsa universitate fuerint a canonicis ad tractatum electionis admissi. Et sic cum in postulatum vota septem praepositorum et decem et octo praelatorum praesentium et aliorum sex absentium, quorum procuratores erant in civitate praesentes, consensu mediante illorum duorum concurrerint, pro parte sua ultra duplo majorem numerum allegabant; cum in plebanum quindecim tantum canonici et unus praepositus a principio consensissent, nec aliquid ei juris accreverit in hoc casu per subsequentem consensum novem canonicorum, qui electionis tempore non fuere praesentes, nec vocari potuerint commode nec deberent; praesertim cum octo ex illis tanto tempore fuissent absentes quod secundum constitutionem patriarchae ac capituli Constantinopolitanorum pro canonicis nullatenus haberentur. Auctoritatem etiam introducebant pro se, cum regulariter majoris auctoritatis praelatus quam simplex canonicus habeatur. Bonum vero zelum ea ratione probabant quod Venetum pro vitando scandalo longa conversatione notum, laudabili administratione probatum, charum clericis, et acceptum laicis postularant; in quem assensus principis, suffraganeorum vota, plebisque desiderium concurrebant; nec debebant aliquid sinistrum de illo praesumere quem et excellentia dignitatis et communis reddebat fama preclarum. Nec etiam erant adversarii audiendi qui promotionis ejus tempore tacuerunt, nisi forte aliquid novum proponerent vel quod postmodum didicissent; maxime cum objectam notam incontinentiae, si qua forsitan praecessisset in ipso, quod tamen inficiabantur omnino, subsequens longae conversationis delevisset honestas. Proposuerunt etiam quod nisi pars altera se ab injuriis temperaret, intendebant quaedam proponere tam in personas eligentium quam electi. Ad excusationem vero ejusdem archiepiscopi super objectione ambitus proponebant quod idem ex honesta et probabili causa Constantinopolim venerat, et habebat necesse frequenter accedere, tum propter negotia patriarchalis Ecclesiae, tum etiam propter exsecutionem ultimae voluntatis patriarchae defuncti suae discretioni commissae; qui licet interfuerit vesperis et matutinis in patriarchali Ecclesia ob solemnitatem diei, in loco tamen decani resedit, nec aliquid de patriarchalibus usurpavit. Ipsum etiam litteratum, etsi non eminenter, competenter tamen esse dicebant, sufficientem intelligentiam et eloquentiam de scripturis et in scripturis habentem; nihilominus allegantes quod etsi quaedam conventuales ecclesiae tunc vacarent, aut forsan propter pauperiem non haberent numerum clericorum, ipsum capitulum, aut etiam unus qui vicem capituli retineret, ad electionem pro praelato deberet admitti, cum in talibus saepe capitulum vicem consueverit supplere praelati, et nomen ac jus universitatis multoties devolvatur ad unum et retineatur in uno.

De malo nihilominus zelo arguebantur electores plebani eo quod hominem elegerant quem electionis tempore credebant in minoribus ordinibus constitutum, asserentes quod in vigilia Nativitatis Dominicae altera pars apud Constantinopolim consenserat in plebanum, qui se paulo ante apud Venetias fecerat in subdiaconum promoveri. Ex quo inferebatur quod si hoc actum fuerit ex condicto, non poterat ambitione carere. Si vero praeordinatum non exstitit, cum propter locorum distantiam hoc ad eligentes tam brevi tempore nequiverit pervenisse, sequitur quod secundum conscientias suas ineligibilem eligebant; vel si error ad excusationem accusatione non vacuam allegetur, in confessionem negligentia veniet, quae super iis non multum distat a culpa. Adjiciebant etiam quod magis erat extraordinarium consentire in hominem, non solum extra totum patriarchatum, verum etiam extra totum imperium constitutum quam in vicinum et familiarem suffraganeum ejusdem Ecclesiae de cujus pastoris electione tractatur. Personam quoque plebani de vehementi ambitione notabant, dicentes quod ipse per litteras suas quosdam Constantinopolitanos canonicos expresse rogaverat ut eum in suum eligerent patriarcham: quod pars adversa negabat. Unde petebant postulatores archiepiscopi saepedicti, ut cum esset pars altera zelo, auctoritate, ac numero minor, cassato quod factum fuerat de plebano, postulationem ipsorum admittere dignaremur. Verum quia de iis quae per assertiones partium in judicium deducta fuerunt nobis non potuit fieri plena fides, quamvis super iis quae de numero dicta sunt postulantium per quoddam publicum instrumentum et litteras Constantinopolitani vicarii, nec non confessionem procuratoris partis adversae, in judicio quidem factam, sed postea revocatam, pars altera suam intentionem assereret esse fundatam, causam ipsam discretioni tuae duximus committendam, per apostolica scripta mandantes quatenus super iis et aliis inquiras, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, diligentissime veritatem de meritis electi et postulati apud Venetias, ubi nati fuerunt et diutius conversati, de studiis autem eligentium et postulantium et omnibus generaliter quae causam possint instruere apud Constantinopolim, ubi hujusmodi postulatio et electio celebratae fuerunt; et si partes consenserint, procedas hoc modo, ut si constiterit de mutuo convenisse consensu quod ad electionem patriarchae septem admitterentur praepositi, sive per seipsos, sive per alios, et duo alii ex parte universitatis pro caeteris conventualium ecclesiarum praelatis, totque tunc temporis conventuales ecclesias habuisse praelatos quod cum septem praepositis et novem canonicis, quos quidem canonicos constat in postulatione praefati archiepiscopi convenisse, duplo majorem facerent numerum quam sedecim electores plebani, tu vice nostra postulationem admittas, nisi probatum fuerit postulato aliquid obviare de canonicis institutis quod promotionem ipsius debeat impedire, ac plebani electione cassata, ipsum archiepiscopum absolvas a vinculo quo Heracliensi tenetur Ecclesiae, concedendo ipsum Constantinopolitanae Ecclesiae in pastorem, et faciendo ipsi per censuram ecclesiasticam appellatione remota reverentiam et obedientiam debitam exhiberi.

Quod si ad faciendum duplo majorem numerum simul omnes praedicti minime suffecerunt, sive dignus sive indignus sit postulatus, tu, postulatione repulsa, electionem plebani auctoritate nostra confirmes, dummodo nihil obsistat eidem quod ipsum tanto praesulatu reddat indignum, ad impendendum sibi reverentiam et obedientiam sibi debitam ac devotam quoslibet sibi subjectos, si necesse fuerit, sublato appellationis obstaculo canonica districtione compellens. Si vero numerus postulantium inventus fuerit duplo major, quemadmodum est praedictum, et persona postulata indigna reperta fuerit, tu tam postulationem quam electionem non differas reprobare; nisi forsan omnes aut major pars postulantium praesumptione damnabili postulaverint scienter indignum, ut hac vice merito debeant eligendi seu postulandi potestate privari; et in hoc quoque casu electionem confirmes, si de persona idonea constiterit celebratam. Porro si tam electionem quam postulationem cassari contigerit, aut altera partium postulante causam ad nos instructam referri, tu ex parte nostra districte praecipias canonicis et praelatis ut procuratores idoneos ad apostolicam sedem studeant destinare, per quos aut unum ex istis, si contigerit approbari, aut alium quem nos eis duxerimus praeferendum, aut quem ipsi forte postulaverint vel elegerint, si eis de benignitate nostra fuerit postulandi vel eligendi concessa potestas, in patriarcham recipiant, cum tantam Ecclesiam nolimus manere diutius pastoris solatio destitutam, et ad haec et alia quae ipsorum consensum desiderant, eis vices suas plene committant. Tu ergo Deum solum habens prae oculis, cum omni studio et secundum praescriptam formam procedas in negotio memorato nisi forsan apostolicae sedis legatus praevenerit, per quem una tecum ipsum negotium expediri secundum praescriptam formam volumus et mandamus.

Datum Signiae, XV Kalend. Septemb., pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLVII. ABBATI ET CONVENTUI MONASTERII SANCTI MICHAELIS CLUSINI. Confirmatur quaedam unio. (Signiae, VI Kal. Septembris.) His quae ad Ecclesiarum utilitatem et statum pertinere creduntur tanto libentius apostolicum favorem impendimus requisiti quanto earum sollicitudo continua nobis propensius noscitur imminere. Eapropter, dilecti in Domino filii vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, unionem monasterii Sancti Solutoris Taurinensis et vestri, consentientibus venerabili fratre nostro episcopo et dilectis filiis capitulo Taurinensibus factam, sicut sine pravitate provide facta est, et per bonae memoriae Gerardum electum Novariensem auctoritate nostra exstitit approbata, prout in ipsius litteris plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Ad majorem autem evidentiam, rei gestae litteras praedicti electi de verbo ad verbum huic nostrae paginae fecimus adnotari. « In nomine Domini. Gerardus divina gratia Novariensis electus omnibus ad quos litterae istae pervenerint in vero salutari salutem. Divina providentia, quae nec fallit nec fallitur, humanae conditionis mobilitati compatiens, post apostolorum principem in Romanae sedis cathedra lucernam et speculum summum pontificem ordinavit, per quem et lapsa reparari et destituta restitui mereantur. Residentis itaque sanctissimi patris Innocentii III super unione abbatiae Sancti Solutoris Taurinensis ad Clusinum monasterium mandatum accepimus in hac forma: « INNOCENTIUS episcopus, servus servorum Dei dilecto filio electo Novariensi salutem et apostolicam benedictionem. Ex tenore litterarum venerabilis fratris nostri episcopi et dilectorum filiorum capituli Taurinensium accepimus quod cum olim venerabili fratri nostro Mediolanensi archiepiscopo et eidem episcopo dederimus in mandatis ut reparationi mosterii Sancti Solutoris Taurinensis, quod ita in temporalibus et spiritualibus collapsum fuerat et attritum ut desolatum sine levaminis spe jaceret, intendere prout melius possent et plenius procurarent, illud, si ejus aliter restaurationi providere non possent, translaturi in canonicam Ripaltensem, ipsi prudentum plurimum requisito consilio, cum canonicam supradictam minus sufficientem ad hoc variis impedimentis emergentibus invenirent, modico tandem monachorum grege qui in jam dicto monasterio supererant cum lacrymis postulante, sub disciplina et regimine Clusinae Ecclesiae, per quam plenarie poterat respirare, dictum monasterium in praefatam Clusinam Ecclesiam, jure Taurinensis Ecclesiae, ad quam pertinet nullo medio, et exemptione Clusini monasterii per omnia illaesis manentibus, memoratus episcopus et Taurinense capitulum transtulerunt. Cum igitur in solvendis debitis quibus praefatum Sancti Solutoris monasterium detinetur manum apponere Clusina Ecclesia contradicat nisi factum hujusmodi apostolico munimine roboretur, nos id tuae discretionis prudentiae committentes, per apostolica tibi scripta mandamus quatenus, inquisita super iis omnibus diligentius veritate, quod utilitati Ecclesiae utriusque secundum Deum noveris expedire, nostra fretus auctoritate, appellatione remota, statuas et facias quod statueris per censuram ecclesiasticam firmiter observari. »

« Datum Laterani, VIII Kal. Januarii, pontificatus nostri anno tertio decimo. »

Nos igitur mandatis apostolicis in omnibus et per omnia, sicut condecet, parere volentes, praefatae unionis instrumento viso et diligenter inspecto, quod per Bartholomaeum imperialis aulae notarium confectum esse constabat, quae in eo continentur canonice et legitime facta approbantes, sicut inter contrahentes sancitum est et statutum, praefati instrumenti tenorem auctoritate apostolica, qua fungimur in hac parte, confirmamus, adjicientes et statuentes ut duodecim fratres et prior cum eis sub Regula beati Benedicti et sub disciplina et regimine Clusini monasterii ibidem Deo servituri perpetuo maneant; ita quod abbas Clusinus praefatum priorem in ordinatione spiritualium et observatione ordinis ibi instituat et destituat, sicut per alias ecclesias seu cellas Clusino monasterio subditas consuevit. Verum quia refectio quaedam quam Taurinense capitulum a praefato Sancti Solutoris monasterio in solemnitate martyrum Solutoris, Adventoris et Octavii recipere consuevit in ordinis praejudicium et jacturam regulae nobis cedere videtur, ordinamus et statuimus ut pro praefata refectione jam dictum Taurinense capitulum a memorato monasterio viginti solidos Segusiensium veterum, si ad processionem venerit die festo, recipiat annuatim, et sic a refectione tacitum maneat et contentum: et haec de profestis diebus dicta intelligantur. Si tamen die Dominico festum praedictum venire contigerit, sicut a longis retro temporibus inter Taurinensem Ecclesiam et jam dictum monasterium constat esse statutum et consuetum, aut canonici intersint processioni, aut non, censum vice refectionis recipiant supradictum. Adjicimus etiam et statuimus quod si Taurinensis episcopus electo Clusino post collatam sibi confirmationem Clusini monasterii, secunda et tertia requisitione per intervalla decem et decem dierum praecedente saepedietam abbatiam Sancti Solutoris quovis ingenio confirmare distulerit, non obstante tali dilatione electus Clusinus tam in spiritualibus quam temporalibus et tam in capite quam in membris Sancti Solutoris generaliter administret. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis sive constitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Quod si quis attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum ejus et summi pontificis se noverit incursurum. Contradictores vero et a praefata forma resilientes, sicut in mandatis accepimus, appellatione cessante, excommunicationis vinculo innodamus. Unde actum est hoc anno Incarnationis Dominicae 1211, indictione XIV, die sexto exeunte mense Januarii. Interfuerunt dominus Albertus Brusatus Novariensis canonicus, dominus Raynerius abbas Fructuariensis, dominus Willelmus de Fibinis monachus Tilieti, et domnus Joannes monachus Casaenovae, et alii plures. Unde plura instrumenta idem dominus electus uno tenore, sicut necesse fuerit, fieri praecepit. Ego Guala Muricula sacri palatii notarius hanc chartulam de mandato praedicti domini electi scripsi et subscripsi. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Signiae, VI Kal. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLVIII. RAINERIO MILITI DE VICO. Remittitur ei infamia. (Signiae, VII Idus Septembris.) Cum te a Bartholomaeo injuriarum actione conventum, eo quod dixeris equum tuum non esse minoris pretii quam capillos ipsius, Jacobus de Guarino et L. de Vico judices, qui super hoc cognoscebant, in decem solidis condemnassent, tu timens ne ipsorum sententia te notarit infamia, pro beneficio restitutionis ad famam sedem apostolicam implorasti. Nos autem considerantes quod pene nulla vel minima fuerit injuria supradicta, volumus et concedimus te ob hoc nota infamiae non teneri.

Datum Signiae, VII Idus Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLIX. EPISCOPO ET P. ET A. ARCHIDIACONIS AURIENSIBUS. Eis committitur quaedam causa. (Signiae, II Non. Septembris.) Conquerentibus olim dilectis filiis M. et J. presbyteris, G. I. P. et M. diaconis, P. I. et M. ac quibusdam aliis clericis capellae monasterii Sanctae Crucis Colimbriensis se a priore ac fratribus ejusdem monasterii debita provisione fraudari, prior Sanctae Mariae Montis majoris et conjudices ejus, qui super hoc receperant scripta nostra, eosdem ad quoddam beneficium quo fuerant spoliati restituendos sententialiter decreverunt, eadem capella, nisi praefatae sententiae pareretur, supposita interdicto. Priore autem et conventu dictas restitutionis et interdicti sententias contemnentibus, et procurantibus etiam ut iidem clerici suam persequi justitiam non auderent, venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis decano et cantori Zamorensibus dedimus in mandatis ut easdem facientes usque ad satisfactionem condignam inviolabiliter observari, super aliis causam audirent et fine canonico terminarent. Qui rationibus partium plenius intellectis, jamdictas sententias confirmarunt, Jo. Salvati cum duodecim aliis canonicis et clericis Sanctae Crucis ab officio et beneficio suspendentes si, post interdicti sententiam, in praefata capella divina convincerentur officia celebrasse; priore nihilominus et conventu ad restitutionem jam dictae capellae centum et quinque modiorum frumenti, centum vigenti quinque quinalium vini, quinque millium et octoginta quatuor solidorum, et quingentarum oblatarum, quinque almuldarum vini, sexcentarum oblatarum, trecentarum et sexaginta candelarum, quatuor marabutinorum, cujusdam domus, et duorum lectorum, quibus omnibus iidem clerici fuerant spoliati, nec non quinquaginta marabutinorum, quos suam justitiam persequendo expenderant, condemnatis et reprobatis quibusdam litteris quasi supradictorum judicum nomine ad nos missis, in quibus iidem judices proprium circa processum suum confitebantur errorem, et priorem ac conventum excusare propensius nitebantur. Porro cum prior et conventus jamdicti litteras quasdam Colimbriensis episcopi a duobus e clericis memoratis, P. Bartholomaei et J. Nunonis videlicet, coram judicibus ipsis exhibitas allegarent nunquam de conscientia episcopi emanasse, in hoc tandem partes pariter convenerunt ut abrenuntiantes omnibus quae gesta erant in causa, si Colimbriensis episcopus tenorem recognosceret litterarum, ipsi judices juxta suae voluntatis arbitrium clericis pro quibus praedicta sententia lata erat in monasterio ipso facerent provideri; alioquin priorem et conventum ab impetitionibus absolverent eorumdem.

Cum ergo iidem judices litteras Colimbriensis episcopi, per quem super hoc certiorari petierant, recepissent, eisdem diligenter inspectis, de peritorum consilio sententiando dixerunt saepedictum episcopum litterarum recognovisse tenorem, priori et fratribus injungentes ut praedictis duobus clericis providerent juxta formam in authentico earumdem expressam, pro caeteris sententiam confirmationis quam tulerant super jamdicta restitutionis sententia, sed ad tempus se suspendisse fatebantur, eamdem in statum pristinum reducendo, et praecipiendo eam inviolabiliter observari. Quorum sententiam cum magister I. monasterii procurator postmodum apud sedem apostolicam constitutus, coram dilecto filio nostro Petro tituli Sanctae Luciae ad Septa solis diacono, nunc vero tituli Sanctae Caeciliae presbytero cardinale, quem ipsi et praedicto Joanni Nunonis procuratori clericorum ipsorum concessimus auditorem, peteret revocari, et coram eodem tam super quibusdam litteris Colimbriensis episcopi, quas idem procurator falsatas esse dicebat a clericis memoratis, quam super aliis fuisset diutius litigatum, nos iis quae coram eodem cardinale fuere proposita plenius intellectis, de fratrum nostrorum consilio sententiam praedictorum judicum Zamorensium approbantes, illam auctoritate apostolica confirmavimus dantes venerabili fratri nostro episcopo Salamantinensi et ejus conjudicibus in praeceptis ut eamdem inviolabiliter facerent observari. Qui cum ad locum propter impedimenta evidentia personaliter accedere non valerent, praefatis priori et conventui sub anathematis poena et suspensione officii et beneficii dederunt districtius in praeceptis ut eamdem sententiam, sicut per nos fuerat confirmata, inviolabiliter observarent, denuntiantes quoslibet qui a tempore quo eadem sententia lata fuit in monasterio Sanctae Crucis vel ejus capella praesumpserant vel etiam tunc temporis praesumebant celebrare divina, officio beneficioque privatos, excommunicationis sententiae subjacere, et praecipientes nihilominus exhumari corpora defunctorum quae in dictis monasterio vel capella fuerant tumulata; concedentes insuper exsecutores clericis memoratis, per quos expensae quas litigando fecerant restituerentur eisdem cum fructibus qui a tempore latae sententiae ab eisdem percipi debuerunt, et denuntiantes etiam omnes ecclesias de Lairena et terminis ejus, ac omnes ecclesias in Portugalia constitutas, pertinentes ad monasterium saepedictum, a festo Nativitatis beatae Mariae proxime tunc futuro suppositas inter dicto, si saepedictae sententiae obviare in aliquo attentarent.

Quibus demum jam dictam sententiam temere contemnentibus, iidem judices omnibus episcopis et praelatis in regno Portugaliae constitutis ea qua fungebantur auctoritate praecipiendo mandarunt ut diebus Dominicis ac festivis, candelis accensis et pulsatis campanis, eosdem excommunicatos publice nuntiarent, et ab omnibus facerent arctius evitari in omnes qui praesumerent impedire similem sententiam proferentes. Ad haec, cum saepedictus J. Nunonis in procinctu esset pro se ac sociis suis ad sedem apostolicam veniendi, eo juxta praefatum monasterium transitum faciente, quidam iniquitatis filii crudeliter irruentes in eum, et ipsum funestis gladiis configentes, eodem semivivo relicto ad monasterium confugere praefatum: quos cum officiarii civitatis vellent juxta terrae consuetudinem trahere ad vindictam, prior et conventus jam dicti eos corporaliter defendere praesumpserunt. Denique cum idem Joannes gravibus afflictus vulneribus camisiam suam infectam sanguine et signatam ictibus cultellorum sub sigillis episcopi et aliorum praelatorum Colimbriensium cum testimonialibus litteris eorumdem per P. Bartholomaei et Joannem Suerii clericos tam ad persequendam corporalem injuriam ejus quam ad causam communem sibi et aliis promovendam procuratores a se ac aliis constitutos oculis nostris transmitteret intuendam, uno eorum, Petro Bartholomaei videlicet apud sedem apostolicam decedente, reliquus contra proprium veniens juramentum, communi causa penitus derelicta, camisiam et litteras antedictas suis adversariis triginta aureorum pretio vendere non expavit. Unde idem J. pro se ac sociis supplicavit nobis humiliter et devote ut finem eorum angustiis imponentes, praedictorum prioris et fratrum rebellionem et contumaciam poena castigare debita dignaremur, et praefato Joanni pro fide violata poenam canonicam infligentes, tam ea quae de camisia memorata recepit, quam illa quae ad opus itineris et causae prosecutionem ei ab ipsis assignata fuerunt, faceremus sibi restitui ab eodem. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus vocatis qui fuerint evocandi, et quae super his et aliis utrinque duxerint proponenda plenius intellectis, causam ad nos remittatis sufficienter instructam, praefigentes partibus terminum competentem quo se nostro conspectui repraesentent justam, auctore Domino, sententiam recepturae. Quia vero praedicta, cum nimis sint gravia, relinquere nolumus indiscussa, volumus et mandamus ut si etiam per colludium vel aliam forte causam actores desisterent aut deficerent, vos nihilominus ad inquirendam diligenter super omnibus veritatem sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo procedatis, eos qui se gratia, odio vel timore subtraxerint per censuram ecclesiasticam compellentes veritati testimonium perhibere, ut per relationem vestram certificati de ipsis, sine personarum acceptione quod justum fuerit auctore Domino statuamus. Nullis litteris obstantibus hactenus a sede apostolica impetratis. Quod si non omnes, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.

Datum Signiae, II Non. Septembris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLX. ABBATI DE TILIETO. Ut Albinganenses reverentiam exhibeant archiepiscopo Januensi. (Signiae, VIII Idus Julii.) Cum dilectis filiis electo et clericis Albinganensibus nostris dederimus litteris in mandatis ut venerabili fratri nostro Januensi archiepiscopo tanquam suo metropolitano impendant obedientiam et reverentiam debitam ac devotam, sicut a praedecessoribus nostris Romanis pontificibus est statutum, devotioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eos ad hoc diligenter moneas et inducas, et, si necesse fuerit, per censuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, praevia ratione compellas.

Datum Signiae, VIII Idus Julii, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXI. XANTONENSI EPISCOPO, ET PRIORI SULBISIENSI XANTONENSIS DIOECESIS De ordinanda ecclesia Sulbisiensi. (Signiae, XIV Kal. Octobris.) Sicut tu, fili prior, transmisso nobis petitorio intimasti, cum ecclesia Sulbisiensis ob guerrarum discrimina cum suis omnibus aedificiis olim fuerit devastata, consumptis penitus bonis ejus, sic ipsam de bonis tuis obtentu retributionis aeternae tam in aedificiis quam aliis necessariis procurasti salubri studio postmodum reparare quod in ea requiri potest hodie non immerito cultus Dei. Propter quod a te nobis exstitit humiliter supplicatum ut ibidem faceremus personas idoneas ordinari, quae in eadem praestarent Domino devotum jugiter famulatum; maxime cum eidem ecclesiae vix octo canonici serviant, cui solebant dudum viginti et amplius personali residentia deservire, ac quidam non residentes ibidem ipsius ordinationem nitantur nequiter impedire. Nos igitur, fili prior, tuas preces humiles admittentes, et cultum etiam zelantes domus Dei, discretioni vestrae praesentium auctoritate mandamus quatenus tot in praefata ecclesia canonicos idoneos ordinare sagaci providentia studeatis quot ipsius expetunt facultates, et qui possint ibidem per jugem residentiam impendere Domino tam gratum obsequium quam devotum, contradictores, si qui fuerint, vel rebelles per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compescentes. Verum cum dilectus filius W. de Sancto Albino clericus peroptet in eadem ecclesia ordinari, devotionem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus ob reverentiam apostolicae sedis et nostram ipsum cum aliis ordinandis, si fuerit idoneus, admittatis in canonicum et in fratrem ipsi ecclesiae serviturum.

Datum Signiae, XIV Kal. Octobris, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXII. EPISCOPO ET CAPITULO TRIPOLITANIS. Respondet ad eorum consulta. (Signiae, XIV Kal. Octobris.) Petiistis per sedem apostolicam edoceri utrum cum propter Hospitalarios vel Templarios civitas vestra generali supponitur interdicto, eisdem non servantibus, vos illud teneamini observare. Ad quod sic duximus respondendum, quod illorum excessus vobis non praebet licentiam excedendi; sed si praefati Hospitalarii vel Templarii privilegiorum suorum fines excesserint, violando temere interdictum quod pro illis fuerit promulgatum, ne ipsi videantur de aliorum fletu ridere, vos in poenam praesumptionis eorum, quandiu ipsi violaverint interdictum, de nostra licentia celebretis.

Datum Signiae, XIV Kal. Octobris, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXIII. EISDEM. De stato numero canonicorum. (Laterani, IV Kal. Octobris.) Significantibus vobis ad audientiam apostolatus nostri pervenit quod cum olim in ecclesia vestra duodecim canonicorum numerus et totidem praebendarum fuerit rationabiliter institutus, et vos, quorumdam inducti precibus, sex canonicos receperitis ultra numerum constitutum in ejusdem ecclesiae non modicam laesionem, ut possetis hujusmodi relevare gravamen et excludere materiam concedendi beneficia vacatura, antiquum numerum duodecim canonicorum et praebendarum in eadem servari ecclesia de caetero statuistis: quod petiistis humiliter apostolico munimine roborari. Nos igitur vestris precibus inclinati, statutum ipsum, sicut absque praejudicio alieno utiliter et provide factum est, praesentium auctoritate praecipimus inviolabiliter observari, nisi adeo excreverint ejusdem Ecclesiae facultates quod pluribus possint sufficere competenter. Nulli ergo, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, IV Kal. Octob., pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLXIV. SIDONIENSI ET ACCONNENSI EPISCOPIS, ET THESAURARIO ACCONENSI. De eadem re. (Laterani, IV Kal. Octobris.) Ad petitionem dilecti filii J. thesaurarii et W. canonici Tripolitanorum, quos venerabilis frater noster episcopus et dilecti filii capitulum Tripolitanum ad sedem apostolicam transmiserunt, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus si quid contra statutum de servando numero in Tripolitana Ecclesia duodecim canonicorum et totidem praebendarum utiliter et provide factum ab episcopo et capitulo memoratis post appellationem ad nos a nuntiis praedictis legitime interpositam et capitulo in communi receptam antequam iter arriperent ad sedem apostolicam veniendi fuit temere attentatum, cognita legitime veritate, decernatis auctoritate nostra carere robore firmitatis. Quod si non omnes, etc.

Datum Laterani, IV Kal. Octob., pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLXV. LEONARDO PRESBYTERO DE SANCTO ELIA ET FRATRIBUS EJUS. Confirmat immunitatem. (Laterani, III Non. Octobris.) Cum a nobis petitur, etc., usque perducatur effectum. Eapropter, dilecti in Domino filii, etc., usque assensu, libertatem et immunitatem quas domus vestra obtinuit ab antiquo, et dilectus filius A. Casinensis electus de consensu fratrum suorum vobis provide confirmavit, sicut in ipsius confirmationis authentico plenius continetur, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo, etc., confirmationis, etc., usque incursurum.

Datum Laterani, III Non. Octob., pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXVI ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO BISUNTINENSIBUS. Respondet ad eorum consulta. (Laterani, Non. Octobris.) Ligneis aedificiis ecclesiae vestrae casu quodam igne consumptis, parietibus tamen illaesis, ac mensa principalis altaris in sui extremitate modicam passa fracturam, quaesivistis per sedem apostolicam edoceri si propter hoc ipsius altaris vel etiam totius ecclesiae deberet consecratio innovari. Ad quod sic duximus respondendum, quod cum parietes in sua integritate permanserint, et altaris tabula mota vel enormiter laesa non fuerit, ob casum praedictum nec ecclesia nec altare debet denuo consecrari.

Datum Laterani, Non. Octob., pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXVII. NOBILI VIRO SIMONI DE MONTEFORTI COMITI LEICESTRIAE ET VICECOMITI BITERRENSI. Ut P. Marcum cancellariae suae praedicare possit. (Signiae, III Idus Septembris.) Cum dilectum filium magistrum Petrum Marcum subdiaconum nostrum correctorem litterarum nostrarum pro colligendis Ecclesiae Romanae censibus aliisque negotiis destinemus, nobilitatem tuam, de qua plene confidimus, rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus ipsi ob reverentiam apostolicae sedis et nostram diligenter assistens, consilium ei efficax et auxilium opportunum impendas ut et ipse injuncta sibi negotia ope tua suffultus valeat, auctore Deo, feliciter consummare, ac nos sollicitudini trae grata debeamus exinde vicissitudine respondere. Verum quia dilectus filius frater Constantinus conversus Carthusiensis nos ex parte tua suppliciter exoravit ut dictum magistrum, quem pro eo quod in cancellaria nostra laudabiliter conversatus, per diutinum exercitium in hujusmodi plenius est instructus, cancellariae tuae praeficere cupiebas, tibi concedere dignaremur, nos devotae fidei tuae ac devotionis fidelis sinceritatem perspicuam sicut convenit attendentes, quae personam tuam tanquam specialis apostolicae sedis filii et fidelis nobis advehit specialiter diligendam, et preces tuas persuadet quantum cum Deo possumus efficaciter exaudire, ipsum magistrum, quanquam non solum plurimum utilis, verum etiam valde necessarius nobis exstiterit et existat, utpote cujus fidei puritatem et discretionis prudentiam jamdiu in multis experti, negotia nostra parva et magna eidem committimus incunctanter, devotioni tuae duximus liberaliter concedendum, discretionem tuam rogantes affectuosius et monentes quatenus ipsum, quem propriae probitatis merita recommendant, habens propensius commendatum, taliter eum studeas honorare quod et nos, qui honorari reputamus in ipso, ad honorem et profectum tuum magis intendere debeamus, et idem, cujus obsequium tibi ac terrae tuae quamplurimum credimus profuturum, ad devotionem tuam fortius astringatur.

Datum Signiae, III Idus Septemb., pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXVIII. NARBONENSI ARCHIEPISCOPO ET EPISCOPO UTICENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Commendat eis eumdem Marcum. (Datum, ut supra. ) Etsi minime dubitemus quin nuntios nostros quoslibet et in quibus convenit honoretis, quia tamen illos volumus propensius honorari quos pro suorum exigentia meritorum habemus inter alios chariores, pro iis affectuosius vos rogamus. Hinc est quod cum dilectum filium magistrum Petrum Marcum subdiaconum nostrum correctorem litterarum nostrarum pro colligendis censibus Ecclesiae Romanae ac aliis negotiis destinemus, ipsum tanto vobis attentius duximus commendandum quanto et personam ipsius probitatis suae merito charius amplexamur et negotia ipsi committimus potiora. Ideoque fraternitatem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus eumdem magistrum ob reverentiam apostolicae sedis et nostram tanquam specialem nuntium nostrum habentes propensius commendatum, impendatis ipsi consilium efficax et auxilium oportunum, ut ipse injuncta sibi negotia ope vestra suffultus valeat, auctore Domino, feliciter consummare, ac nos devotionem vestram merito commendare possimus.

Datum, ut supra.

CLXIX. UNIVERSIS PRAELATIS ECCLESIARUM ECCLESIAE ROMANAE CENSUALIUM PER NARBONENSEM, ARELATENSEM, AQUENSEM, ET EBREDUNENSEM PROVINCIAS, ET ALBIENSEM, RUTENENSEM, CATURCENSEM, ET AGENNENSEM DIOECESES CONSTITUTIS. De eadem re. (Datum, ut supra. ) Cum dilectum filium magistrum Petrum Marcum subdiaconum nostrum pro colligendis Ecclesiae Romanae censibus et aliis negotiis destinemus, universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus ipsum, qui suae merito probitatis nobis et fratribus nostris charus et acceptus existit, ob reverentiam apostolicae sedis et nostram tanquam specialem nuntium nostrum recipientes benigne ac honorifice pertractantes, census nobis debitos fideliter exsolvatis eidem; ita quod gratiam vobis ex debito comparetis, et nos id merito gerere debeamus acceptum.

Datum, ut supra.

CLXX. NARBONENSI ARCHIEPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO ET SUFFRAGANEIS EJUS. Super eodem. (Datum, ut supra. ) Licet summi patrisfamilias exemplo, cujus vicem immeriti eodem gerimus disponente, quod uni ex minimis nostris fit, nobis factum rationabiliter reputemus, illos tamen volentes propensius honorari quos propriae merita probitatis nobis advehunt charius amplexandos et honore constituunt digniores, pro iis specialius devotis nostris, cum expedit, preces dirigimus et mandata. Cum igitur dilectum filium magistrum Petrum Marcum, etc., ut supra usque destinemus, fraternitatem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandates quatenus ipsum, qui suae merito probitatis nobis et fratribus nostris charus et acceptus existit, ob reverentiam apostolicae sedis et nostram tanquam specialem nuntium nostrum recipientes benigne ac honorifice pertractantes, de censibus nostris faciatis eidem in dioecesibus vestris fideliter responderi; ita quod sollicitudinis vestrae studium pareat in effectu, et nos devotionem vestram debeamus exinde merito commendare.

Datum, ut supra.

In eumdem modum scriptum est archiepiscopo Arelatensi et suffraganeis ejus, Aquensi archiepiscopo et suffraganeis ejus. In eumdem modum suffraganeis et capitulo Ebredunensis Ecclesiae.

CLXXI. NOBILI VIRO SIMONI DE MONTEFORTI COMITI LEICESTRIAE, VICECOMITI BITERRENSI. Accipit munus ejus. (Datum, ut supra. ) Nobilitati tuae gratiarum dignas referimus actiones quod, sicut dilectus filius frater Constantinus conversus Carthusiensis nobis exposuit, tu volens nobis in mille marcis argenti liberaliter subvenire, Raimundum et Eliam de Caturcio fecisti juramento praestito corporaliter obligari ut eas cui voluerimus nomine nostro persolvant. Ideoque devotionem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus dilecto filio magistro Petro Marco subdiacono nostro cor rectori litterarum nostrarum, cui hoc duximus committendum, sine difficultate facias nostro nomine assignari.

Datum, ut supra.

CLXXII. TOTIUS PROVINCIAE ET MONTISPESSULANI, SANCTI AEGIDII, ET ARELATENSIS DOMORUM MILITIAE TEMPLI MAGISTRIS. Ut pecuniam apostolicam tradant thesaurario templi Paris. (Datum, ut supra. ) Devotionem vestram monemus attente, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus cum a dilecto filio magistro Petro Marco subdiacono nostro correctore litterarum nostrarum fueritis requisiti, pecuniam quam vobis nostro nomine duxerit assignandam, dilecto filio fratri Aymaro thesaurario domus militiae Templi Parisiensis secure mittere procuretis, vestras super hoc eidem magistro litteras in testimonium assignantes. Quod si non omnes, etc., quilibet vestrum ea nihilominus exsequatur.

Datum, ut supra.

CLXXIII. MAGALONENSI EPISCOPO. De comitatu Melgorii. (Datum, ut supra. ) Dilectus filius frater Constantinus conversus Carthusiensis nobis proposuit quod tu quingentas marcas pro comitatu Melgoriensi tibi et Ecclesiae tuae a nobis sub annua pensione viginti marcarum locando ei nostro nomine obtulisti. Cum igitur dilecto filio magistro Petro Marco subdiacono nostro correctori litterarum nostrarum super hoc mandatum dederimus speciale, volumus ut cum ipso tractatum super eo habeas diligentem. Quidquid enim idem secundum mandatum nostrum provide tecum duxerit faciendum, nos ratum habentes volumus firmiter observari,

Datum, ut supra.

CLXXIV. RAYMUNDO ET HELIAE DE CATURCIO. Ejusdem argumenti cum epistola. (Datum, ut supra. ) Dilectus filius frater Constantinus conversus Carthusiensis nobis exposuit quod vos de mandato dilecti filii Simonis Montisfortis comitis Leicestriae juramento corporaliter praestito mille marcas ad pondus Trecense cui voluerimus nomine nostro solvere promisistis. Ideoque devotionem vestram monemus attentius, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus eas dilecto filio magistro Petro Marco subdiacono nostro correctori litterarum nostrarum latori praesentium nomine nostro, sine qualibet difficultate, solvatis; ita quod devotionem vestram debeamus merito commendare.

Datum, ut supra.

CLXXV. MAGISTRO PETRO MARCO SUBDIACONO NOSTRO. Super eodem. (Datum, ut supra. ) Devotioni tuae praesentium auctoritate mandamus quatenus a dilectis filiis Raymundo et Elia de Caturcio mille marcas argenti ad pondus Trecense recipias, et receptas dilecto filio fratri Aymaro thesaurario domus militiae Templi Parisiensis secure transmittas, nostro nomine deponendas.

Datum, ut supra.

CLXXVI. NARBONENSI ARCHIEPISCOPO ET EPISCOPO UTICENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS De censu Simonis de Monteforti. (Laterani, V Idus Octobris.) Praesentium vobis auctoritate praecipiendo mandamus quatenus omnia scripta super censu terrae dilecti filii nobilis viri Simonis de Monteforti comitis Leicestriae et alia nobis a bonae memoriae magistro Milone olim transmissa quae vobis meminimus postmodum remisisse, dilecto filio magistro Petro Marco subdiacono nostro correctori litterarum nostrarum libere assignatis.

Datum Laterani V Idus Octobris, pontificatus nostri anno decimo quinto.

CLXXVII. EPISCOPO GEBENNENSI. Eum transfert ad Ecclesiam Ebredunensem. Scientiae donum tibi a patrefamilias quasi talentum negotiaturo commissum nequaquam in terra cum servo inutili fodiens, in sollicitudinem pastoralem assumptus, sic secundum Apostolum opus implens pontificis, tuum honorificare ministerium et praeesse in sollicitudine studuisti ut, sicut credimus, vere possis dicere cum propheta: Super speculem Domini ego sum stans jugiter per diem, et super custodiam meam ego sum stans totis noctibus (Isa. XXI), ita te fidelem exhibens super pauca ut merearis constitui super multa. Quod dilecti filii canonici Ebredunensis Ecclesiae provide attendentes, cum bonae memoriae eorum archiepiscopo ab hac luce subtracto de substitutione pontificis tractatum diutinum habuissent, tandem, operante illo qui facit utraque unum, cleri, populi et suffraganeorum desideriis concurrentibus, te in suum archiepiscopum et pastorem unanimi postulavere consensu, supplicantes nobis humiliter et instanter ut cum episcoporum translatio fieri non possit vel debeat absque sedis apostolicae licentia speciali, te, per cujus circumspectionem sollicitam, et sollicitudinem circumspectam multa credunt Ecclesiae suae commoda proventura, ipsis in pastorem concedere dignaremur. Licet autem in litteris quas olim nobis super hoc tua fraternitas destinavit expresseris aliquos a postulatione hujusmodi primitus dissensisse, quia tamen per litteras eorumdem ipsos in postulatione jamdicta nunc unanimes esse cognovimus et concordes, eamdem, ipsorum inclinati precibus, duximus admittendam; teque a regimine Gebennensis Ecclesiae absolventes, ipsis concessimus in pastorem. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus vocationem recipiens de te factam, ne divinae dispositioni resistere videaris, ad praefatam Ecclesiam Ebredunensem accedas, eidem ita sollicite curam studens impendere pastoralem ut ejusdem status juxta ipsius exspectationem et nostram per tuae sollicitudinis providentiam temporaliter et spiritualiter augeatur, et tu, sicut de gradu ad gradum, ita de virtute in virtutem proficere videaris. Palleum quoque, plenitudinem scilicet pontificalis officii, per dilectum filium magistrum Petrum Marcum subdiaconum nostrum correctorem litterarum nostrarum, Ecclesiae jam dictae canonicum, virum utique litteratum, providum et discretum, tuae fraternitati transmittimus, sub ea forma tibi tradendum ab ipso quam eidem sub bulla nostra dedimus interclusam.

In eumdem fere modum scriptum est capitulo Ebredunensi usque interclusam. Quocirca mandamus quatenus ei sicut archiepiscopo vestro humiliter intendentes, obedientiam et reverentiam exhibeatis eidem tam debitam quam devotam.

In eumdem fere modum clero et populo Ebredunensi. In eumdem modum suffraganeis Ebredunensis Ecclesiae, tanquam metropolitano vestro.

CLXXVIII. GEBENNSI EPISCOPO IN ARCHIEPISCOPUM EBREDUNENSEM ELECTO. De stato numero canonicorum. Dilecti filii capitulum Ebredunense nobis humiliter supplicarunt ut statutum de non excedendo duodenario canonicorum numero in eorum Ecclesia dudum factum, et a bonae memoriae Clemente papa praedecessore nostro postmodum confirmatum, apostolico dignaremur munimine roborare. Volentes igitur ut ea quae rationabiliter statuuntur robur obtineant firmitatis, mandamus quatenus statutum ipsum, salvo in omnibus apostolicae sedis mandato, faciatis appellatione remota firmiter observari.

CLXXIX. CAPITULO, CLERO ET POPULO TROJANIS. De electione episcopi Trojani. (Laterani, III Idus Octobris.) Licet praesentia venerabilis fratris nostri Philippi episcopi vestri tanto esset nobis acceptior quanto ipsum ad obsequia nostra longa consuetudo aptiorem reddiderat, et suae devotionis ac fidei puritas nobis et fratribus nostris effecerat chariorem, ex quo tamen vestra in eum desideria convenerunt, ipsum vobis paterna benignitate duximus concedendum, sperantes quod per ejus sollicitudinem circumspectam grata sint vobis et Ecclesiae vestrae commoda proventura. Ut autem ipsum in nostris esse oculis gratiosum exhibita sibi specialis gratia demonstraret, eum in Lateranensi basilica manibus propriis consecravimus, vos quoque in hoc, si diligenter attenditis, honorantes. Quocirca universitatem vestram monemus et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus ei sicut pastori et episcopo animarum vestrarum, humiliter intendentes, obedientiam et reverentiam exhibeatis eidem tam debitam quam devotam, ejus salubria monita et statuta suscipientes humiliter et devote servantes. Nos enim eidem dedimus in mandatis ut in contradictores, si qui fuerint, vel rebelles censuram curet ecclesiasticam sublato appellationis obstaculo exercere.

Datum Laterani, III Idus Octobris, pontificatus nostri anno quinto decimo.

CLXXX. CLERO ET POPULO FOIETANIS. Super eodem. (Laterani, III Idus Octobris.) De dissensione inter vos et clerum ac populum Trojanum exorta et illo dolemus debito generali quo inter omnes Ecclesiae filios desiderare ac procurare tenemur unitatem et pacem, et affectu etiam speciali, quo cupimus ut venerabilis frater noster Philippus episcopus vester populum obsequentem habeat et concordem. Nuper igitur . . . Archipresbytero et quibusdam clericis vestris ac decano et quibusdam Ecclesiae Trojanae canonicis apud sedem apostolicam constitutis, ad procurandam concordiam inter vos et clerum ac populum antedictos interponere voluimus partes nostras; sed dictis decano et canonicis respondentibus se super hoc non habere mandatum, nec etiam propter hoc fuisse vocatos, finalem super iis non potuimus habere processum. Volentes autem ut praedicta dissensio per nostrae sollicitudinis studium sopiatur, vobis et ipsis proximum festum Epiphaniae terminum peremptorium assignamus; per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus eodem termino procuratores vestros sufficienter instructos ad nostram curetis praesentiam destinare, ut hujusmodi quaestio per nos compositione amicabili vel judiciali calculo terminetur. Interim autem eidem episcopo vestro humiliter intendentes, obedientiam et reverentiam exhibeatis tam debitam quam devotam. Alioquin sententiam quam rationabiliter tulerit in rebelles ratam et firmam habebimus, et eam, auctore Domino, faciemus firmiter observari.

Datum Laterani, III Idus Octobris, pontificatus nostri anno quinto decimo.

In eumdem fere modum scriptum est capitulo et populo Trojanis usque terminetur. Eisdem autem Fogetanis nostris damus litteris in mandatis ut ipsi episcopo humiliter intendentes, obedientiam et reverentiam exhibeant tam debitam quam devotam. Alioquin sententiam quam idem episcopus rationabiliter tulerit in rebelles ratam et firmam habebimus, et eam, auctore Domino, faciemus firmiter observari.

CLXXXI. PATRIARCHAE ANTIOCHENO. De querelis adversus eum excitatis. (Laterani, VI Idus Octobris.) Eam gerimus de tua religione fiduciam ut te nullum ex certa scientia gravare contra justitiam arbitremur, nec credamus quod propter incrementum quantumlibet temporalium, aeternorum velis incurrere detrimentum, cum Dominus in te dudum ignem accenderit charitatis, ut non quaeras quae tua sunt, sed quae Christi, atque ad suscipiendum Antiochenae Ecclesiae regimen non respectus temporalis commodi te induxerit aut patriarchalis ambitio dignitatis, sed charitatis et obedientiae virtus, et zelus ac devotio nominis Christiani, cupientem prodesse potius quam praeesse, ac memorem quod secundum testimonium veritatis nihil prodest homini si cum detrimento animae mundum lucratus fuerit universum. Si ergo querela de te aliquando proponitur coram nobis, aut injustam fore credimus querimoniam, aut innocentiam tuam per ignorantiam facti seu modo alio circumventam. Unde nulli fiducialius facta tua committimus discutienda quam tibi, qui ut futurum securus possis exspectare judicium, in praesenti, consilio utens Apostoli, sollicite judicas temetipsum. Noveris autem dilectum filium Iterium Ecclesiae tuae canonicum nobis humiliter intimasse quod cum felicis memoriae Petrus avunculus ejus praedecessor tuus, qui propter justitiam non solum persecutionem passus est, sed et mortem, sibi et . . . fratri suo mille bisantios Saracenatos dedisset in studiis scholasticis expendendos, tu ipsos a magistro recipiens Hospitalis, penes quem cum rebus aliis depositi fuerant, eos dicto canonico et ejus fratri hactenus restituere non curasti, eumdem Iterium quadam quarta, quam patriarcha praedictus in augmentum praebendae suae sibi de consensu capituli Antiocheni contulerat, et quadam gastina quae Naria vulgariter appellatur, pro tuae voluntatis arbitrio spoliando. Insuper cum idem patriarcha redditus sui fratris et suos, quos ante captionem suam tempore longo perceperat, restitui praecepisset eisdem, tu redditus ipsos de castro Cursarii, ubi repositi fuerant, faciens asportari, tam illos quam proventus qui de beneficiis suis post captivitatem et mortem ejusdem patriarchae biennio provenerunt ad mille aureorum valentiam, ac etiam coopertorium quoddam et alia quae custodiae bonae memoriae . . . decani Antiocheni deputata fuerant, in ejusdem et fratris sui detinens detrimentum, ea sibi restituere contradicis. Unde nobis humiliter supplicavit ut super hoc eorum gravaminibus succurrere dignaremur Credentes igitur quod eis justitiam suam melius conservare non possumus quam si praedicta providentiae tuae judicio committamus, fraternitatem tuam monendam duximus attentius et rogandam, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus super praemissis sollicite studeas inquirere veritatem, et si querelam eorum inveneris esse justam, cum super iis decipi potueris tanquam homo, taliter eis satisfacias de praedictis quod ex hoc tua, quod absit! apud homines non laedatur opinio, nec apud Deum gloria tua, quae est tuae conscientiae testimonium, minuatur; nos quoque, quos susceptae servitutis officium universis constituit debitores, eisdem super his querimoniam replicantibus alium non cogamur concedere cognitorem.

Datum Laterani, VI Idus Octobr., pontificatus nostri anno XV.

In eumdem fere modum scriptum est super hoc patriarchae Jerosolymitano apostolicae sedis legato usque cogamur concedere cognitorem. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsum ad id diligenter moneas et inducas.

Datum, ut supra.

Indicitur supplicatio generalis.

In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen. Quarta feria infra octavam Pentecostes fiat generalis processio virorum ac mulierum pro pace universalis Ecclesiae ac populi Christiani, specialiter autem ut Deus propitius sit illis in bello quod inter ipsos et Saracenos dicitur in Hispania committendum, ne det haereditatem suam in opprobrium, ut dominentur eis nationes. Et ad hanc processionem omnes omnino moneantur venire, nec ab ea se quisquam excuset praeter illos qui habent inimicitias capitales. Summo itaque mane conveniant mulieres apud Sanctam Mariam Majorem; clerici vero apud basilicam Duodecim Apostolorum, et laici apud Sanctam Anastasiam; et post collectas, pulsatis simul istarum ecclesiarum campanis, procedant omnes in campum Lateranensem hoc ordine. Mulieres omnes et solas praecedat crux Dominica Sanctae Mariae Majoris; et in prima parte processionis sint sanctimoniales, in ultima vero reliquae mulieres, quae sine auro et gemmis et sericis indumentis procedant, orando cum devotione ac humilitate, in fletu et gemitu, nudis pedibus omnes quae possunt; et per Merulanum et ante Sanctum Bartholomaeum veniant in campum Lateranensem, et collocent se ante Felloniam, in silentio permanentes. Clericos autem crux fraternitatis praecedat; et in prima processionis parte sint monachi et canonici regulares; in ultima vero rectores et caeteri clerici procedentes praedicto modo, et per viam majorem et arcum Basilii veniant ante palatium episcopi Albanensis, et ibi directe in medio campi se collocent. Laicos autem praecedat crux Dominica Sancti Petri; et post illam sequantur primi Hospitalarii, et postremi caeteri laici, sicut praescriptum est incedentes, et per Sanctos Joannem et Paulum et ante Sanctum Nicolaum de Formis in campum veniant, et collocent se ab altera parte. Interim vero Romanus pontifex cum episcopis et cardinalibus et capellanis ingrediatur basilicam quae dicitur Sancta Sanctorum; et inde reverenter assumpto ligno vivificae crucis, processionaliter veniat ante palatium episcopi Albanensis, et sedens in scalis exhortatorium faciat sermonem ad populum universum. Quo finito, mulieres, sicut processionaliter venerant, ita procedant ad basilicam Sanctae Crucis; et ibi praesto sit presbyter cardinalis, qui celebret eis missam dicendo illam orationem: Omnipotens, sempiterne Deus, in cujus manu sunt omnium potestates, etc. Et sic ipsae mulieres in pace ad propria revertantur. Romanus autem pontifex cum episcopis et cardinalibus et capellanis per palatium descendat in Lateranensem basilicam. Clerici vero per porticum, et laici per burgum, ingrediantur in illam; et celebrata venerabiliter missa, ipse cum omnibus nudis pedibus procedat ad Sanctam Crucem, ita quod eum praecedant clerici et laici subsequantur, et, facta oratione, unusquisque revertatur ad sua. Jejunetur autem ab omnibus, ita ut nemo, praeter infirmos, comedat pisces aut quodcunque pulmentum; sed qui possunt, pane sint et aqua contenti; qui vero non possunt, bibant vinum bene lymphatum et modice sumptum, et vescantur herbis et fructibus aut etiam leguminibus; omnesque aperiant manus et viscera indigentibus, ut per orationem, jejunium et eleemosynam misericordia Conditoris reddatur populo Christiano placata.

CLXXXII. DOMINO PAPAE. De bello Saracenico in Hispania. Sanctissimo Patri ac domino Innocentio Dei gratia summo pontifici Aldephonsus eadem rex Castellae et Toleti, cum osculo manuum atque pedum, salutem. A sanctitate vestra credimus non excidisse propositum impugnandi Saracenae gentis perfidiam vobis per nostros nuntios devote et humiliter intimasse, in omnibus tanquam patris et domini vestrum subsidium expetentes, quod sicut a patre pro nos recognoscimus benigne et pie pariter impetrasse. Quocirca cum litteris vestris nuntios nostros, quos ad hoc exsequendum idoncos reputavimus, ad partes Franciae non distulimus destinare; addentes etiam ut omnibus militibus venientibus ad bellum et omnibus servientibus, prout decebat, expensas victui necessarias largiremur, quibus possent commode sustentari. Unde fuit quod audita remissione peccatorum quam vos venientibus indulsistis, venit magna multitudo militum de transmontanis partibus, nec non et archiepiscopi Narbonensis et Burdegalensis et episcopus Nannetensis. Fuerunt qui venerunt usque ad duo millia militum cum suis armigeris, et usque ad decem millia servientium in equis, et usque ad quinquaginta millia servientium sine equis; quibus omnibus nos oportuit in victualibus providere. Venerunt etiam illustres amici nostri et consanguinei rex Aragonum et rex Navarrae cum potentatu suo in fidei catholicae auxilium et juvamen; quibus nobiscum aliquanto tempore apud Toletum facientibus moram, exspectabamus quippe homines nostros qui venturi erant ad bellum, omnia necessaria, prout per nuntios nostros promisimus, non defecimus ministrare, licet expensae essent propter sui multudinem nobis et regno nostro fere importabiles et onerosae. Non enim solum in iis quae promiseramus, verum etiam in pecuniis specialiter et in dextrariis, quibus fere omnes tam milites quam servientes pariter indigebant, nos oportuit providere. Sed Dominus, qui multiplicat incrementa frugum justitiae, ministravit nobis abunde secundum suae gratiae largitatem, et dedit omnia posse perficere perfecte pariter et abunde. Congregata itaque nostra et suorum multitudine, viam Domini coepimus proficisci; et venientes ad turrim quamdam quae Magalon nuncupatur satis munitam, ultramontani antequam nos pervenerunt per unum diem, et illam cum Dei auxilio impugnantes in continenti ceperunt.

Licet autem nos eis in omnibus necessariis largissime provideremus, ipsi tamen attendentes laborem terrae, quae deserta erat et aliquantulum calida, voluerunt a coepto proposito retroire et ad propria remeare. Tandem ad magnam instantiam nostram et regis Aragonum processerunt usque ad Calatravam, quae non distabat a praedicto castro nisi per duas leugas; eamque nos ex parte nostra, et rex Aragonum ex sua, ei ipsi ex sua in Dei nomine coepimus expugnare. Saraceni autem qui intus erant, attendentes se Dei exercitui non posse resistere, disposuerunt villam nobis tradere, ita, quod personae eorum salvae discederent, verumtamen sine rebus; cumque nos istud nulla ratione vellemus acceptare, rex Aragonum et transmontani habentes super hoc consilium, viderunt villam esse munitam muris et antemuralibus, profundis fossatis, et excelsis turribus, et quod non posset capi nisi suffoderentur muri et sic ruerent. Quod cederet in grave damnum fratribus Salvaeterrae, quorum fuerat, et non posset, si necessitas incumberet, retineri. Unde apud nos institerunt firmissime ut villa salva et integra cum armis et magna copia victualium quae ibi erant, quibus satis indigebat exercitus, nobis redderetur, et personae Saracenorum vacuae et inermes recedere permitterentur. Nos autem attendentes eorum in hoc firmam voluntatem, votis eorum annuimus, ita quod medietas omnium eorum quae intus habebantur cederet in partem regis Aragonum, et alia medietas in partem ultramontanorum, et nec nobis nec nostris aliquid voluimus retinere. Ipsi autem propositum repatriandi apud se renitentes, licet Dominus Deus nobis exhiberet gratiam et honorem, et nos vellemus omnibus eis sufficientissime necessaria ministrare, desiderio patriae coacti, omnes pariter signo crucis relicto cum archiepiscopo Burdegalensi et episcopo Nannetensi, licet certitudinem de bello Saracenorum haberemus, ad propria redierunt, exceptis admodum paucis, qui remanserunt cum archiepiscopo Narbonensi et Tibaldo de Blazon, qui naturalis noster erat, cum suis et quibusdam aliis militibus qui erant de Pictavia; et ii omnes qui remanserunt, vix erant inter milites et servientes centum quinquaginta; de peditibus autem eorum nullus remansit. Cumque rex Aragonum apud Calatravam moram faceret exspectando quosdam milites suos et regem Navarrae, qui nondum ad nos pervenerat, nos cum nostris processimus et pervenimus ad quoddam castrum eorum quod Alarcos dicitur. Illud castrum, licet bene munitum esset, cepimus, et alia tria castra, quorum unum dicitur Caracovia. aliud Benaventum, et aliud Petrabona. Inde procedentes pervenimus ad Salvamterram; ibique pervenerunt ad nos rex Aragonum, qui de suis hominibus non duxit in exercitum nisi tantum milites generosos, et rex Navarrae, qui similiter vix fuit in exercitu de suis plusquam ducentis militibus comitatus. Et quia rex Saracenorum in vicino erat nobis, Salvamterram noluimus expugnare; sed procedentes contra Saracenorum multitudinem, pervenimus ad quaedam montana in quibus non erat transitus aliquis, nisi in certis locis.

Cumque nos essemus ad pedem illius montis ex parte nostra, Saraceni venientes ex parte alia obtinuerunt summitatem montis, volentes nobis transitum impedire. Sed milites nostri ascendentes viriliter, quia adhuc pauci Saraceni ad locum illum pervenerant, eos cum Dei auxilio viriliter expulerunt, et castrum quoddam munitum, quod propter transitum impediendum Saracenorum rex construxerant, ceperunt, quod Ferrat dicitur: quo occupato, exercitus Domini secure potuit ad cacumina montis ascendere, ubi multum laboravit propter defectum aquarum et loci ariditatem. Saraceni autem videntes quod transitum illum occupare non possent, alium transitum qui erat in descensu montis arctissimum et invium occuparunt. Talis quippe erat quod mille homines possent defendere omnibus hominibus qui sub coelo sunt, et juxta transitum illum ex altera parte erat totus Saracenorum exercitus, et sua tentoria jam fixa. Cumque nos ibi facere moram ob defectum aquae non possemus, nec procedere propter transitus difficultatem, quidam ex nostris consuluerunt quod iterum ad pedem montis descenderemus, et alium transitum ad duas vel tres dietas quaereremus. Nos autem attendentes fidei periculum et personae nostrae dedecus, noluimus huic parere consilio, eligentes potius in difficultate transitus mori pro fide quam faciliorem transitum quaerendo qualitercunque in fidei negotio retroire. Cumque jam quidem propositum firmassemus, ad indicium cujusdam rustici, quem Deus nobis ex insperato misit, in eodem loco alium transitum satis facilem magnates nostri, qui primos ictus in bello habituri erant, invenerunt, et in quodam loco exercitui eorum vicino, licet aridus esset et siccus, Saracenis hunc transitum ignorantibus, tentoria posuerunt. Quod cum Saracenorum exercitus attendisset, processit ut mansionem illam impediret. Nostri autem, licet pauci essent, se viriliter defenderunt. Nos autem et rex Aragonum et rex Navarrae armati cum militibus nostris in loco primae mansionis, quae erat in summitate montis, exspectavimus donec totus exercitus Domini pervenit secure ad locum ubi anteriores nostri castrametati sunt; et ita, dante Domino, factum est quod licet via esset invia et inaquosa, lapidosa et nemorosa, nihil de nostris amisimus. Hoc autem factum est die Sabbati XVIII Kal. mensis Augusti. Circa serotinam vero horam Saraceni attendentes quod omnia tentoria nostra tute fixeramus, dispositis aciebus suis venerunt ante loca castrorum, et ibidem quaedam praeludia belli in modum torneamenti cum nostris exercuerunt. Attendentes autem ipsi quod nos illa die nollemus habere bellum, ad castra sua reversi sunt. Sequenti autem die Dominica summo mane venit Saracenus cum infinita multitudine dispositis aciebus suis. Nos autem volentes considerare multitudinem gentis suae, et dispositionem et statum et qualiter in omnibus se haberent, habito prudentum virorum consilio et in iis exercitatorum, exspectavimus usque ad sequentem diem lunae. Ipsis autem sic existentibus, posuimus milites nostros cum peditibus, ut extremos agminis nostri non possent in aliquo molestare: quod quidem, divina operante gratia, sic evenit. Sequenti die, scilicet secunda feria, omnes in Dei nomine armati processimus, dispositis aciebus, cum eis pro fide catholica pugnaturi. Ipsi autem promontoria quaedam obtinuerunt valde ardua et ad ascendendum difficilia propter nemora quae inter nos et ipsos erant, et propter alveos torrentium profundissimos, quae omnia nobis erant magno impedimento, ipsis vero maximo expedimento. Verumtamen ille a quo omnia, in quo omnia, per quem omnia, fecit mirabiliter, et direxit manus sui exercitus contra inimicos suos, et anteriores nostri necnon et medii multas acies eorum, quae in minoribus promontoriis existebant, in virtute crucis Dominicae prostraverunt. Cum autem pervenissent ad extremam aciem eorum, infinitae siquidem multitudinis, in qua rex Carthaginis erat, ibidem difficillimos conflictus militum, peditum, et sagittariorum invenerunt, quos sub maximo periculo et vix, imo etiam jam non poterant tolerare. Nos autem attendentes bellum illud eis omnino importabile, impetu equorum processimus, signo crucis Dominicae praeeunte, et vexillo nostro, in quo erat imago beatae Virginis et filii sui in signis nostris superposita.

Cumque nos jam pro fide Christi mori constanter eligeremus, attendentes crucis Christi et imaginis suae matris ignominiam, quas lapidibus et sagittis irruere impetebant, in arma furentes aciem illorum infinitae multitudinis divisimus; et licet ipsi essent constantes in bello et firmi super domino suo, Dominus illorum infinitam multitudinem crucis suae gladio trucidavit; et sic rex Saracenorum cum paucis in fugam conversus fuit. Sui autem impetus nostros interim sustinebant, sed statim post maximam stragem suorum reliqui in fugam conversi sunt. Nos autem insequentes eos usque ad noctem, plures tamen insequendo interfecimus quam in bello; et sic bellum Domini a solo Domino et per solum Dominum est feliciter consummatum. Deo autem honor et gloria, qui cruci suae dedit victoriam per Jesum Christum Dominum nostrum. Fuerunt autem milites Saraceni, ut postea vera relatione didicimus a quibusdam domesticis regis Saracenorum, quos captivos cepimus 185 millia, peditum vero non erat numerus. Occubuerunt autem in bello ex parte sua centum millia armatorum et amplius secundum aestimationem Saracenorum quos postea cepimus. De exercitu autem Domini, quod non sine grandi gratiarum actione recitandum est, et quod incredibile est, nisi quia miraculum est, vix viginti quinque Christiani aut triginta de toto nostro exercitu occubuerunt.

O quanta laetitia! o quot gratiarum actiones! nisi de hoc dolendum sit quod tam pauci martyres de tanto exercitu ad Christum martyrio pervenerunt. Ut autem magna eorum multitudo credatur, cum exercitus noster in castris eorum post bellum per biduum fecerit moram, ad omnia incendia quae necessaria erant in coquendis cibis et pane et aliis non composuerunt aliqua ligna nisi de sagittis et lanceis eorum quae remanserant, et vix potuerunt comburere medietatem. Cumque dicti exercitus propter longam moram factam in locis heremis et incultis deficeret in victualibus et aliis, ibidem tantam invenerunt tam ciborum quam armorum, nec non etiam dextrariorum et aliorum jumentorum copiam quod accipientes ad suam unusquisque de iis omnibus voluntatem, plus ibi dimiserunt ex magna abundantia quam ceperunt. Tertio autem die procedentes venimus ad quaedam castra eorum, scilicet Bilche, Bannos, Tolosa, quae incontinenti cepimus. Tandem per enimus ad duas civitates, quarum altera dicitur Biacia, altera Ubeda; quibus non erant majores citra mare praeter Cordubam et Hispalim; quarum alteram, scilicet Biaciam, destructam invenimus; ad alteram vero, scilicet Ubedam, quia situ loci et artificio fortissima erat, confugerat multitudo hominum infinita ex omnibus villis adjacentibus. Cum enim villa illa nunquam ab imperatore vel ab aliquo regum Hispaniae expugnata sciretur vel subjugata, in eadem posse salvari sua corpora se credebant. Sed et hanc in brevi, divina gratia faciente, cepimus et funditus destruximus, quia non possemus habere tantam multitudinem gentium quae ad illas populandas sufficere possent: et bene perierunt ibi sexaginta millia Saracenorum; quorum quosdam interfecimus, quosdam captivos duximus ad servitium Christianorum et monasteriorum quae sunt in marchia reparanda. Haec igitur, sanctissime Pater, vobis scribenda decrevimus, pro auxilio toti Christianitati impenso gratias quas possumus exhibentes, et humiliter supplicantes ut vos, quem Dominus ad summi sacerdotii gradum elegit, ei cum sacrificio laudis pro salute populi immoletis vitulos labiorum.