InnIii.ReSuNeR 216 Innocentius III-1216 Parisiis J. P. Migne 1855 early modern edition, no apparatus this file was encoded in TEI xml for the University of Zurich's Corpus Corporum project (www.mlat.uzh.ch) by Ph. Roelli in 2013 Classical Latin orthography latin
- I. ARCHIEPISCOPO MOGUNTINO EPISCOPO SABINENSI. De electione imperatoris. (Laterani, V...
- II. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. De eodem...
- III. LITTERAE REGIS OTTONIS AD D. PAPAM.
- IV. LITTERAE REGIS ANGLIAE.
- V. LITTERAE REGIS ANGLIAE.
- VI. LITTERAE IOANNIS RUSCAE MEDIOLANENSIS POTESTATIS.
- VII. LITTERAE BALDUINI COMITIS FLANDRIAE ET HAYNOVIAE ET MARCHIONIS NAMURCIAE.
- VIII. LITTERAE A. COMITIS DE DASBURG ET METENSIS.
- IX. LITTERAE COLONIENSIS ARCHIEPISCOPI.
- X. LITTERAE PRINCIPUM AC BARONUM ALAMANNIAE CLERICORUM ET LAICORUM.
- XI. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- XII. LITTERAE PHILIPPI.
- XIII. LITTERAE PHILIPPI REGIS FRANCORUM.
- XIV. LITTERAE PRINCIPUM ALEMANNIAE.
- XV. PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- XVI. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- XVII. LITTERAE PHILIPPI DUCIS SUEVLE.
- XVIII. RESPONSIO DOMINI PAPAE FACTA NUNTIIS PHILIPPI IN CONSISTORIO.
- XIX. LITTERAE OTTONIS REGIS.
- XX. LITTERAE OTTONIS REGIS.
- XXI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- XXII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, EPISCOPO SABINENSI.
- XXIII. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE ET UXORI EIUS.
- XXIV. PRINCIPIBUS ALAMANNIAE.
- XXV. EPISCOPO OSTIENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO.
- XXVI. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO.
- XXVII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, EPISCOPO SABINENSI.
- XXVIII. ILLUSTRI REGI ANGLORUM.
- XXIX. Deliberatio Domini papae Innocentii super facto imperii de tribus...
- XXX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EIUS, ET NOBILIBUS VIRIS PRINCIPIBUS...
- XXXI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- XXXII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATORE ELECTO.
- XXXIII. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- XXXIV. ELECTO ET CAPITULO HILDESEMENSI.
- XXXV. NOBILI VIRO ALBERTO COMITI DE THAISBURG.
- XXXVI. NOBILI VIRO COMITI DE VIANNA.
- XXXVII. NOBILI VIRO GUARNERO DE BOLLAND.
- XXXVIII. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- XXXIX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- XL. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE.
- XLI. HENRICO COMITI PALATINO RHENI.
- XLII. PATRIARCHAE AQUILEGENSI.
- XLIII. DUCI ZARINGIAE.
- XLIV. DUCI BOHEMIAE.
- XLV. ARGENTINENSI EPISCOPO.
- XLVI. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, PRIORIBUS, ABBATIBUS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS.
- XLVII. ILLUSTRI REGI FRANCORUM.
- XLVIII. OSTIENSI EPISCOPO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO.
- XLIX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM.
- L. REGI FRANCORUM.
- LI. LITTERAE EPISCOPI PRAENESTINI DOMINO PAPAE.
- LII. LITTERAE MAGISTRI PHILIPPI NOTARII DOMINO PAPAE.
- LIII. LITTERAE REGIS OTTONIS.
- LIV. LITTERAE EIUSDEM AD DOMINUM PAPAM.
- LV. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- LVI. EPISCOPO PRAENESTINO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, MAGISTRO PHILIPPO NOTARIO, ET...
- LVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM REGEM ELECTO.
- LVIII. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EIUS, ET UNIVERSO CLERO IN...
- LIX. PATEBURNENSI EPISCOPO.
- LX. IOANNI ILLUSTRI ANGLORUM REGI.
- LXI. LITTERAE QUORUMDAM PRINCIPUM FAVENTIUM PARTI PHILIPPI.
- LXII. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE.
- LXIII. LITTERAE REGIS FRANCORUM AD DOMINUM PAPAM.
- LXIV. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM.
- LXV. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- LXVI. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE, ET UXORI EIUS.
- LXVII. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXVIII. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXIX. IOANNI REGI ANGLORUM ILLUSTRI.
- LXX. SALSBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXXI. EPISCOPO LINGONENSI.
- LXXII.
- LXXIII.
- LXXIV.
- LXXV. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXXVI. EPISCOPO PRAENESTINO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO.
- LXXVII. IURAMENTUM OTTONIS REGIS ILLUSTRIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI.
- LXXVIII. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXXIX. UNIVERSIS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- LXXX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- LXXXI. LITTERAE OTTONIS REGIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI.
- LXXXII. ILLUSTRI OTTONI REGI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- LXXXIII.
- LXXXIV. PRAENESTINO EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO
- LXXXV. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANIAE.
- LXXXVI. LITTERAE CARDINALIUM AD UNIVERSOS TAM ECCLESIASTICOS QUAM SAECULARES PRINCIPES...
- LXXXVII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, RECTORIBUS, POTESTATIBUS, CONSULIBUS, MARCHIONIBUS, COMITIBUS ET ALIIS...
- LXXXVIII. FERRARIENSI, PAPIENSI ET PLACENTINO EPISCOPIS.
- LXXXIX. POTESTATI ET CONSULIBUS MEDIOLANENSIBUS.
- XC. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- XCI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- XCII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, RECTORIBUS, POTESTATIBUS, CONSULIBUS,...
- XCIII. EISDEM.
- XCIV. FERRARIENSI, PAPIENSI, PLACENTINO ET MANTUANO EPISCOPIS.
- XCV. POTESTATI ET CONSILIARIIS MEDIOLANENSIBUS.
- XCVI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- XCVII. ILLUSTRI REGI DANORUM.
- XCVIII. NOBILI VIRO DUCI SAXONIAE.
- XCIX. DUCI BRABANTIAE.
- C. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- CI. ILLUSTRI REGI DANORUM
- CII. SUPPANIS BOHEMIAE.
- CIII. ARCHIEPISCOPO SALZBURGENSI.
- CIV. PRAENESTINO EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO.
- CV. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CVI. LITTERAE OTTONIS REGIS.
- CVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANUM IMPERATOREM ELECTO.
- CVIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, DUCIBUS, ET ALIIS PRINCIPIBUS CHARISSIMO IN...
- CIX. ARCHIEPISCOPO MAGDEBURGENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS.
- CX. EPISCOPO PATAVIENSI.
- CXI. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE.
- CXII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO.
- CXIII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, ET CAMERACENSI EPISCOPO, ET PRAEPOSITO BUNNENSI.
- CXIV. AQUILEGENSI PATRIARCHAE.
- CXV. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- CXVI. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO, EPISCOPO CAMERACENSI, ET SCHOLASTICO SANCTI GEREONIS COLONIENSIS.
- CXVII. PRIORIBUS ET UNIVERSO CLERO ET POPULO COLONIENSIBUS.
- CXVIII. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO, EPISCOPO CAMERACENSI, ET SCHOLASTICO SANCTI GEREONIS IN...
- CXIX. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ET ALIIS PER...
- CXX. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO HILDESEMENSI.
- CXXI. NOBILI VIRO HENRICO PALATINO RHENI.
- CXXII. NOBILI VIRO LANGRAVIO THURINGIAE.
- CXXIII. MAIORI DECANO ET SANCTORUM APOSTOLORUM ET SANCTI GEREONIS PRAEPOSITIS...
- CXXIV. EISDEM
- CXXV. PADEBURNENSI EPISCOPO.
- CXXVI. ARCHIEPISCOPO TREVIRENSI.
- CXXVII. PRAEPOSITO, ARCHIDIACONO, CANONICIS, ET MINISTERIALIBUS ECCLESIAE TREVIRENSIS.
- CXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CXXIX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM.
- CXXX. PRIORIBUS ET CAPELLANIS COLONIENSIBUS.
- CXXXI. ILLUSTRI REGI ANGLORUM.
- CXXXII. EIDEM.
- CXXXIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CXXXIV. EBORACENSI ARCHIEPISCOPO.
- CXXXV. BRUNONI ARCHIEPISCOPO, MAIORI DECANO ET MAGISTRO H. SCHOLASTICO SANCTI...
- CXXXVI. SCRIPTUM PHILIPPI AD DOMINUM PAPAM.
- CXXXVII. AQUILEGENSI PATRIARCHAE.
- CXXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI.
- CXXXIX. SALZEBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- CXL. LITTERAE PHILIPPI DUCIS SUEVIAE.
- CXLI UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE.
- CXLII. PROCESSUS LEGATORUM APOSTOLICAE SEDIS.
- CXLIII. PHILIPPO DUCI SUEVIAE.
- CXLIV. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO...
- CXLV. EISDEM.
- CXLVI. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO...
- CXLVII. EISDEM.
- CXLVIII. EISDEM.
- CXLIX. EISDEM.
- CL. ILLUSTRI REGI OTTONI IN AUGUSTUM ELECTO.
- CLI EIDEM.
- CLII. DOMINO PAPAE.
- CLIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CLIV. ARCHIEPISCOPO ET EPISCOPIS SUFFRAGANEIS MAGDEBURGENSIS ECCLESIAE.
- CLV. UNIVERSIS PRINCIPIBUS TAM ECCLESIASTICIS QUAM MUNDANIS IN TEUTONIA CONSTITUTIS.
- CLVI. ILLUSTRI REGI BOHEMIAE
- CLVII. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- CLVIII. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE.
- CLIX. IOANNI ILLUSTRI REGI ANGLIAE.
- CLX. LITTERAE OTTONIS REGIS, IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI.
- CLXI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CLXII. EIDEM.
- CLXIII. ARCHIEPISCOPO MAGDEBURGENSI.
- CLXIV. HERBIPOLENSI ELECTO.
- CLXV. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM.
- CLXVI. ADULPHO QUONDAM COLONIENSI ARCHIEPISCOPO.
- CLXVII. PATRIARCHAE AQUILEGENSI.
- CLXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN IMPERATOREM ROMANORUM ELECTO.
- CLXIX. EIDEM.
- CLXX. SPIRENSI EPISCOPO.
- CLXXI. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE.
- CLXXII. CAMERACENSI EPISCOPO.
- CLXXIII. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- CLXXIV. MAGISTRO HENRICO SCOLASTICO SANCTI GEREONIS.
- CLXXV. NOBILI VIRO DUCI AUSTRIAE.
- CLXXVI. ILLUSTRI REGI BOHEMIAE.
- CLXXVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CLXXVIII. EIDEM.
- CLXXIX. EIDEM.
- CLXXX. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, ET DILECTIS FILIIS ABBATIBUS ET ALIIS...
- CLXXXI. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS IN TEUTONIA CONSTITUTIS.
- CLXXXII. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO...
- CLXXXIII. EISDEM.
- CLXXXIV. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO.
- CLXXXV. POTESTATIBUS, CONSULIBUS, ET POPULIS CIVITATUM LOMBARDIAE.
- CLXXXVI. WALTERO PATRIARCHAE AQUELEGENSI.
- CLXXXVII. LITTERAE REGIS OTTONIS ILLUSTRIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI AD...
- CLXXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CLXXXIX. SACRAMENTUM FIDEI AB OTTONE EXHIBITUM.
- SIGNUM DOMINI OTTONIS QUARTI RONANORUM REGIS INVICTISSIMI.
- CXC. LITTERAE OTTONIS REGIS AD DOMINUM PAPAM.
- CXCI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO.
- CXCII.
- CXCIII. SUMMO PONTIFICI.
- CXCIV. OTTONI ILLUSTRI ROMANORUM IMPERATORI SEMPER 1209. AUGUSTO. Oct. 11.
I. ARCHIEPISCOPO MOGUNTINO EPISCOPO SABINENSI. De electione imperatoris. (Laterani, V Non. Maii.) Solidata in devotione sedis apostolicae fides tua, et in obsequio ejus probata tempore juventutis, non deficiet, imo proficiet fortius in aetate matura; nec frigescet etiam frigescente corpore, sed de die in diem amplius incalescet. Qui enim, cum Petri quondam navicula jactaretur fluctibus, et venti et mare insurgerent contra eam, ita ut nunc de scopulosis fluctibus pendere videretur in praeceps, nunc inter intumescentes undas, imas formidaret arenas, cum reges terrae ac principes astitissent in unum adversus eam et Christum ejus, illi fideliter et inseparabiliter adhaesisti, pro ea in mortem et in carcerem ire paratus, nec minas principis nec latentes insidias nec proprium exsilium expavescens, jam nunc, cum cadentibus fluctibus et vento spirante propitio aequora noscitur sulcare pacata, et Petrus, veteri timore deposito, super undas maris incedat, quis te poterit a charitate sedis apostolicae separare? Sane nec persecutio, nec gladius, nec fames, nec aliud te ab Ecclesiae devotione divellet, in qua post summum pontificem locum nosceris praecipuum obtinere. Fortis est enim ut mors dilectio, et dura sicut infernus est aemulatio, nec aquae multae possunt exstinguere charitatem. Unde cum inter caeteros fratres nostros apud nos primus existas, licet a nobis, etsi non mente, corpore tamen multo sis spatio separatus, in arduis tamen negotiis quae nobis incumbunt, tuo uti volumus consilio et favore. Noveris igitur, imo jam nosti, quod post Henrici quondam imperatoris decessum vota se principum diviserunt, ita quod quidam eorum Othonem H, quondam ducis Saxoniae filium, quidam vero Philippum, quondam fratrem dicti Henrici imperatoris, nominarunt in regem. Venerabilis autem frater noster Coloniensis archiepiscopus et alii qui in nominatione praedicti Othonis favorem praestiterant et assensum, congregato exercitu obsederunt pariter Aquisgranum, et eo capto, praedicto Othoni in sede posito augustali dictus archiepiscopus regni coronam imposuit, sicut ad ipsum de jure dicitur pertinere: qui in die electionis suae apud Coloniam de conservando jure Romanae Ecclesiae et aliarum etiam Ecclesiarum per seipsum praestitit juramentum, et postmodum etiam se astrinxit juratoria cautione quod Ecclesiis et principibus, quae dicti imperatores injuste abstulerunt, restitueret universa, pravam etiam consuetudinem relaxavit, per quam iidem imperatores bona ecclesiasticorum principum decedentium occupabant. Dictus vero Philippus, et qui eum nominarunt regem, venerabilem fratrem nostrum Tarantasiensem episcopum vocaverunt, qui regalem imposuit eidem Philippo coronam. Et licet ipsi duo, Philippus scilicet et Otho, semel et iterum inter se invicem dimicarint, neuter tamen plenam victoriam est adeptus. Nos autem, qui non ad destructionem imperii, sicut quidam pestilentes homines mentiuntur, intendimus, sed ad conservationem et provisionem ipsius potius aspiramus, cum etsi quidam imperatores persecuti fuerint Ecclesiam, alii tamen multipliciter honorarunt, exspectavimus hactenus, et in neutram partem voluimus declinare, licet uterque de favore nostro et benevolentia glorietur, exspectantes si forsan principes redirent ad cor, et imperio super tantae dissensionis incommodo providerent. Sed quidam eorum adhuc in sua obstinatione persistunt, et non minus quam nominati praedicti partem quam fovent, juste vel injuste tuentur. Ex quo spoliantur Ecclesiae, pauperes opprimuntur, strages corporum provenit et periculum animarum.
Cum igitur non expediat de caetero populo Christiano, nec nobis etiam dissimulare incommoda tantae dissensionis sit tutum, tibi facti seriem duximus intimandam, ut cum non tam Maguntinensis archiepiscopatus quam, Sabinen. episcopatus consideratione, post Romanum pontificem maximum Ecclesiae Dei membrum existas, in tam arduo negotio favorem tuum habeamus pariter et assensum. Quia vero necessitates terrae orientalis, et quid ei expediat, plenius cognovisti, super mora vel reditu tuo fraternitati tuae nihil expresse mandamus, quam credimus id acturam quod magis viderit expedire. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus cum huic tractatui non possis personaliter interesse, arbitrium tuum nobis per litteras tuas apertas committas, ratum habiturus et firmum quod in tanto negotio, prout Dominus nobis dignatus fuerit inspirare ac de fratrum nostrorum consilio et voluntate processerit, statuemus. Universis etiam officialibus tuis, canonicis, praelatis, comitibus, baronibus et aliis tibi et Ecclesiae Maguntinensi subjectis per litteras tuas districte praecipias ut eum cujus nominatio per sedem fuerit apostolicam approbata, in regem recipiant et partem ejus potenter foveant et viriliter tueantur. Credimus enim quod sic, dante Domino, in hoc negotio procedemus. quod Deo et hominibus erit acceptum, et apud Deum meritum et apud homines ex hoc gloriam consequemur. Tuum etiam et tuorum profectum pariter et honorem in ipso negotio diligenti curabimus studio promovere. Nec erit de facili qui se statutis nostris opponat, si tuus nobis suffragetur assensu, et devotio tuorum accedat, cum et tanta sit per Dei gratiam apostolicae sedis auctoritas, ut quasi certum ab omnibus habeatur quod ille praevalebit omnino cui suum dignata fuerit favorem praestare.
Datum Laterani, V Nonas Maii, pontificatus nostri anno secundo.
II. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. De eodem argumento. (Laterani.) Quanta debeat esse concordia inter regnum et sacerdotium in seipso Christus ostendit, qui est Rex regum et Dominus dominantium, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, qui et secundum naturam carnis assumptae de sacerdotali pariter et regali stirpe descendit. Ad quod etiam designandum beatissimus Petrus ad fidem Christi conversis dicebat: Vos estis genus electum, regale sacerdotium (I Petr. II. Et ad Christum in Apocalypsi clamatur: Fecisti nos, Deo nostro regnum et sacerdotium (Apoc. I). Haec enim sunt duo cherubin, qui versis vultibus in propitiatorium, super ipsum duabus alis conjunctis mutuo se describuntur respicere. Haec sunt duae mirabiles et speciosae columnae positae juxta ostium in vestibulo templi, quas ambit linea duodecim cubitorum. Haec sunt duo magna luminaria, quae Deus in firmamento coeli constituit: luminare majus, ut praeesset diei; et luminare minus, ut nocti praeesset. Isti sunt duo gladii de quibus apostoli responderunt: Ecce gladii duo hic (Luc. XXII). Quorum omnium rationem aliorumque multorum quae de sacris libris excerpta concordiam expresse significant inter Ecclesiam et imperium, exponere praetermittimus, cum utilitas ex ipsa proveniens expressius hanc exponat. Per hanc enim concordiam propagatur fides, haeresis confutatur, plantantur virtutes, vitia succiduntur, servatur justitia, iniquitas propulsatur, viget tranquillitas, persecutio conquiescit, cum pace populi Christiani paganorum barbaries subjugatur, cum incremento imperii Ecclesiae libertas accrescit, cum incolumitate corporum salus proficit animarum, et tam clero quam populo sua jura servantur. Et licet Romanam Ecclesiam quasi matrem universa regna respiciant, in quibus nomen colitur Christianum, Romanum tamen imperium eam arctius debet ac devotius amplexari, ut et ipsa per illud accipiat defensionis auxilium et illud per ipsam in suis necessitatibus adjuvetur. Ille vero qui paci semper invidet et quieti, sicut Romanam tunc divisit Ecclesiam, ita nunc Romanum divisit imperium, et tantam inter vos discordiam seminavit, ut duos vobis in reges praesumpseritis nominare, quibus inter vos ipsos divisi pertinaciter adhaeretis, non attendentes quot et quanta discrimina per hoc non solum Romano contingant imperio, sed universo proveniant populo Christiano. Et ecce per hujus dissensionis materiam imperii libertas minuitur, jura depereunt, et dignitas decurtatur, destruuntur ecclesiae, laeduntur pauperes, principes opprimuntur, universa terra vastatur, et, quod est longe deterius, strages corporum imminet et periculum animarum. Ex hoc etiam inimici fidei Christianae non modicam audaciam contra fideles assumunt.
Nos igitur, hujusmodi auditis et cognitis, tacti fuimus dolore cordis intrinseco, et nimio moerore turbati; quia non, ut quidam pestilentes homines mentiuntur, ad imperii destructionem vel depressionem intendimus, sed ad conservationem et exaltationem ipsius potius aspiramus, cum, etsi quidam imperatores Ecclesiam vehementer afflixerunt, alii tamen eam multipliciter honorarunt. Exspectantes autem hactenus exspectavimus si forte vos ipsi saniori ducti consilio, tantis malis finem imponere curaretis, videlicet ad nostrum recurreretis auxilium, ut per nos, ad quos ipsum negotium principaliter et finaliter noscitur pertinere, vestro studio mediante, tanta dissensio sopiretur. Verum quia vos in hac parte negligentes et desides hactenus exstitistis, nos, qui, juxta verbum propheticum, constituti sumus a Deo super gentes et regna, ut evellamus et destruamus, aedificemus etiam et plantemus, officii nostri debitum exsequi cupientes, universitatem vestram monemus attentius et exhortamur in Domino, per apostolica scripta mandantes, quatenus Dei timorem habentes prae oculis et honorem zelantes imperii, ne libertas ejus depereat et dignitas annulletur, ad provisionem ipsius melius intendatis: ne fovendo discordiam, per vos imperialis sublimitas destruatur, quae per vestrum deberet studium conservari. Alioquin, quia mora de caetero trahit ad se grave periculum, nos quod expedire noverimus procurantes, ei curabimus favorem apostolicum impertiri quem credemus majoribus studiis et meritis adjuvari.
Datum Laterani, etc., pontificatus nostri anno II.
III. LITTERAE REGIS OTTONIS AD D. PAPAM. Sanctissimo in Christo Patri ac domino spirituali INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, OTTO, divina faciente gratia Romanorum rex et semper Augustus, salutem ac filialis devotionis affectum cum debita reverentia.
Navicula Petri quibusdam retro temporibus persecutionum fluctibus est agitata, et nisi Ecclesia Dei in petra Christo fundata fuisset et solidata, jam pravorum persecutionibus inclinata funditus corruisset. In ipsa etenim persecutione progenitor noster Henricus dux Saxoniae in fide sanctae Romanae Ecclesiae indesinenter perseverans, et voluntati atque iniquae dominationi Friderici quondam imperatoris nullatenus acquiescens, matrem suam spiritualem, sanctam videlicet Romanam Ecclesiam, in omnibus est imitatus; ideoque praevalente impiorum persecutione, honoris sui dignitate privatus, exsilio cum liberis et familiaribus suis addictus fuit et expositus. Volens igitur Dominus Ecclesiae suae statum in melius reformare et fidem ac devotionem jam dicti patris nostri in suis posteris remunerare, sua ineffabili clementia effecit quod nos ab optimatibus et principibus imperii, ad quos de jure spectat electio, ad regni gubernacula ex inopinato vocati sumus et electi; in sede quoque Augustorum apud Aquisgranum locati, consecrationem et coronationem a manu Adolfi Coloniensis archiepiscopi, praesentibus principibus, ea quae decuit solemnitate cum plenitudine regiae dignitatis accepimus. Cupientes igitur gressus nostros ab ipso dirigi per quem reges regnant et potentes scribunt justitiam, dignum duximus ipsa electionis nostrae hora juramento firmare quod possessiones et jura Romanae Ecclesiae aliarumque Ecclesiarum imperii firma et illibata servabimus, et quod consuetudinem illam detestabilem, qua episcoporum, abbatum, principum de hac vita migrantium bona tempore mortis relicta quidam nostri antecessores hactenus occupabant, omnino in posterum dimittemus, et de beneficentia nostra principibus ecclesiasticis in perpetuum relaxamus. Petimus ergo et cum instantia paternitati vestrae supplicamus quatenus fidem ac devotionem nostram considerantes, merita quoque patris et avunculi nostri regis Angliae, qui nunquam ab obsequio Ecclesiae Romanae recesserunt, ad memoriam revocantes, injurias etiam Philippi ducis Sueviae quondam ducis Tusciae et patris et fratris ejus non dissimulantes, nos regiam dignitatem adeptos ad imperii consecrationem vocare dignemini, illos insuper episcopos et abbates ac laicos principes qui jam dictum Philippum ducem Sueviae in excommunicatione vestra detentum in regem nominare et fidelitatem ei jurare praesumpserunt, ab observatione illiciti juramenti absolvatis, et majestati nostrae obedire ecclesiastica censura compellatis, et excommunicationem ipsius ducis Sueviae per Teutoniam et universos fines imperii publice denuntiari faciatis. Vestris quoque precibus, Pater sanctissime, Altissimum exoretis ut vias et actus nostros in pace et tranquillitate dirigat, et quod justitia, constantia et veritas in corde nostro vigeat; ut per ipsius auxilium, de vultu Domini judicium nostrum prodeat, et promissum nostrum perpetua et inviolabili firmitate ad honorem Dei et Ecclesiae ipsius nobis adimplere et conservare concedat. Ad haec, paternitati vestrae significamus quod dilectos et fideles nostros legatos, videlicet G. principem nostrum abbatem Indensem, B. praepositum Bunnensem, II. Sancti Gereonis in Colonia scholasticum, H. priorem Werdinensem, et H. Aquilegiensem gloriosissimi regis Angliae avunculi nostri capellanum, et fidelem nostrum M. de Villa civem Mediolanensem, pro consummatione honoris nostri ad vestram transmittimus sanctitatem. Quidquid igitur cum praefatis legatis nostris a vestra tractatum vel ordinatum fuerit providentia, id majestatem nostram in omnibus et per omnia ratum et firmum habituram praesentibus litteris sanctitati vestrae significamus.
IV. LITTERAE REGIS ANGLIAE. Excellentissimo domino suo et universali Patri INNOCENTIO, Dei gratia catholicae Ecclesiae summo pontifici, devotissimus suae majestatis filius RICHARDUS, eadem gratia rex Angliae, dux Northmanniae et Aquitaniae, et comes Andegaviae, salutem et debitum in omnibus cum reverentia et desiderio famulatum.
Quanto de apostolicae gratia majestatis, tum per fideles nuntios, tum etiam per inter signa munerum vestrorum in interiorem sinum et cubiculum animae nostrae plenior certitudo devenit, tanto praecordiis nostris major exsultatio vestraeque fiducia charitatis innascitur, qua non solum ad referendas grates, verum etiam ad exhibenda totius devotionis obsequia jugi responsione tenemur. Qualescunque etenim caeteri reges et principes vestrae se paternitati exhibeant, nos et devotissimum filium vestrum Ottonem nepotem nostrum regnum et coronam regni Alemaniae ad perpetuam devotionem vestram et Ecclesiae Romanae nuper adeptum praeceptis vestris atque obsequiis invenietis omnifariam mancipatos; nec vivunt in mundo duo principes Christiani qui adeo desiderabiliter vestrae majestati studeant deservire, et quorum ministerio facilius possitis totius Christianae pacis adversarios expugnare. Huc accedit quod inter omnia et prae omnibus quibus spiritus noster majori sollicitudine studiosius invigilat, et ad quorum efficientiam favorem apostolicum indulgentius inclinando suspirat, ipsius est Ottonis negotium, ut scilicet beneficio apostolicae pietatis ad promotionem ipsius dexteram dignemini sublevationis extendere, filium vestrum devotissimum imperialis munere diadematis insignire. Nos enim, in quantum fides Christiania et regalis devotio apud Deum et apud vos ipsamque Romanam Ecclesiam cavere potest aut poterit, quidquid ad nos spectat in anima et corpore honore terreno pro ipso vobis in perpetuum foedus astringimus atque juxta dispositionem vestram et beneplacitum astringemus quod vobis tanquam unico domino suo et Ecclesiae Romanae debitam et juratam fidelitatem impendet, et quaecunque ab aliis imperatoribus detracta sunt et diminuta restituet, restituta quoque inviolabili firmitate servabit, omnemque pravitatem saecularis potentiae juxta consilium vestrae paternitatis eliminare curabit. Super praemissis autem et super annulis quos nobis per episcopum Lexoviensem vestra tam nobilis quam liberalis magnificentia destinavit, super litteris etiam qualitates lapidum designantibus, eosque reddentibus, licet admodum pretiosi existant, longe amplius pretiosos, tanquam a supremo et superexcellenti descriptore distinctos, grates totius cordis affectione referimus, et de tantae dignationis vestrae gratia gloriamur: cui utinam vota cordis nostri, quae ad plenum per litteras aut nuntios explicare non possumus, viva voce permittente Deo, et devotis obsequiis reserare possemus; in cujus utique spe et desiderio spiritus noster assiduis vexationibus debellatus continue refovetur, et salutari suspensus exspectatione quiescit. Dominus personam vestram Ecclesiae suae diu servet incolumem.
V. LITTERAE REGIS ANGLIAE. Sanctissimo in Christo Patri INNOCENTIO, Dei gratia summo pontifici, RICHARDUS, eadem gratia rex angliae, dux Northmaniae et Aquitaniae, et comes Andegaviae, salutem et sinceram semper devotionem.
Sanctitatem vestram credimus non latere, totius etiam curiae Romanae, sicut credimus, tenet memoria, quanto non minus antecessorum nostrorum quam nostri devotio sanctae sedi apostolicae et Romanae praeceptis Ecclesiae affectu semper benignissimo fuerit alligata. Illud etiam paternitatis vestrae novit discretio, quanto ducis Saxoniae pridem sublati de medio Romanae fuit Ecclesiae semper devotio studio dilectionis astricta. Econtrario vero imperatoris ultimi antecessorum suorum sequentis vestigia et in vexationibus sanctae Romanae Ecclesiae non minori quam pater suus repugnantia patrissantis cura fuit, sicut et antecessorum suorum, praecepta apostolica non curare et jura ipsius curiae non servare. Inde est quod in sanctitatis vestrae conspectu devotionis nostrae spiritum totum supplicationibus exhaurimus quatenus Ottoni nepoti nostro praelibati ducis filio, quem ad regnum Alemanniae celebris eorum vocavit electio quorum interest regem eligere, et quem eorumdem consensus in loco ad hoc debito sublimavit in regem, favore velitis apostolico consentire et regnum sibi Alemanniae auctoritatis vestrae munimine confirmare, electionem ipsius et coronationem approbantes, et propositum ducis Sueviae et sequacium suorum super hoc reprobantes. Velit itaque sanctitas vestra omnes qui eidem duci in hac praerogativa sua consenserint anathematis, si placet, vinculo innodare et . . . magnates apostolica commonitione ad hoc inducere ut ei tanquam domino sine difficultate adhaereant, quem electio debita in loco debito coronavit. Hoc siquidem vobis in spiritu quo vestri sumus pollicemur, et nos super hoc fidejussores statuimus, quod idem nepos noster, dum nostro consilio acquiescet, non solum sanctae Romanae Ecclesiae jura conservabit praesentialiter possessa, sed in praeterito habita ad statum debitum revocabit. Teste meipso apud Barnevillam 19 die Augusti.
VI. LITTERAE JOANNIS RUSCAE MEDIOLANENSIS POTESTATIS. Clementissimo domino et Patri reverendissimo INNOCENTIO divina dispositione sacro sanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici JOANNES RUSCHA Mediolanensis potestas, ejus per omnia devotissimus, cum consilio ejusdem civitatis, cum vero animi famulatu tam promptum quam fidelissimum obsequium.
Ex pagina litterarum Adolphi Coloniensis Ecclesiae archiepiscopi et aliorum plurimorum principum insinuatione indubitanter cognovimus quod ipsi principes, ad quos electio pertinet, saepius tractantes de rege subrogando et substituendo, dominum Ottonem Henrici ducis Saxoniae filium in inclytum Romanorum regem unanimiter, sicut ad eos de jure spectat electio, utpote divinae placuit dispositioni, clementer elegerunt, et in consuetam Augustorum sedem ipsum collocaverunt. Verum, cum ipse et ejus praedecessores erga civitatem nostram paternam et sinceram semper habuerint affectionem, ut frequenter pluribus cognovimus experimentis, sanctitati vestrae, de qua fidem gerimus indubitatam, preces devotissimas suppliciter transmittimus ut nobiles et magnos ac honorabiles Alamanniae viros, quos ipse et principes Teutoniae ad vestram clementiam transmittunt pro ejusdem consecratione et coronatione ac electione confirmanda, quam jure factam non ambigimus, adeo ejusdem domini Ottonis meritis et suorum praedecessorum, ac domini regis Angliae, qui sanctae Romanae Ecclesiae fidelissimus ac devotissimus semper exstitit, ac nostrae civitatis interventu, quae ad sanctae universalis Ecclesiae Romanae promotionem ac sublimationem vigilans ac intendens jugiter perseverabit, sic benigne eos legatos et ipsorum vota exaudiatis quod debite ac consecrationem sacri imperii ipsum sine prorogatione convocetis, ut pro exauditis precibus, quae jucundum fuerint sortitae eventum, innumerabiles gratiarum actiones obnoxii teneamur perpetuo vestrae sanctitati exhibere. Insuper D. monachus de Villa, nostrae urbis magnus et nobilis civis, qui est vir providus et circumspectus, pro hoc facto ad vestram properat accedere clementiam cum eisdem viris prudentibus. Quidquid super iis ex parte nostra vestrae exposuerit benignitati, eidem indubitanter fidem adhibeatis.
VII. LITTERAE BALDUINI COMITIS FLANDRIAE ET HAYNOVIAE ET MARCHIONIS NAMURCIAE. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, BALDUINUS, comes Flandriae et Haynoviae et marchio Namurciae, salutem et promptum cum omni devotione famulatum.
Post obitum Henrici imperatoris nos, una cum principibus imperii, ad quos de jure spectat electio, de eligendo rege saepius tractavimus. Post varios tandem affectus, sicut Domino placuit, in serenissimum dominum nostrum regem Ottonem vobis et Ecclesiae Romanae devotissimum vota nostra celeberrime concurrerunt: qui postmodum in sede Augustorum Aquisgrani coronationis ac consecrationis plenitudinem per manum domini Coloniensis archiepiscopi, cujus hoc interest, cum omni qua decuit solemnitate meruit obtinere. Nos igitur dicti regis electionem quandoquidem juste factam esse non dubitamus, ratam habentes, terras nostras, quas de imperio tenemus, a manu sua recipientes, facto hominio illi fidelitatem juravimus. Sanctitati ergo vestrae, Pater reverende, omni qua possumus affectione supplicamus quatenus rationabilem ipsius electionem, coronationem, ac consecrationem ratam habere volentes, eam confirmare atque ipsum regem ad imperii consecrationem vocare paterna pietate dignemini, ut ad obsequium vestrum et Ecclesiae Romanae in perpetuum amplius invitemur et arctius obligemur.
VIII. LITTERAE A. COMITIS DE DASBURG ET METENSIS. Sanctissimo domino et Patri sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, et venerabilibus dominis universis cardinalibus, A. comes de Dasburg et Metensis, debitam reverentiam, et paratum in omnibus obsequium.
Cum fuisset rebus humanis Henricus imperator exemptus, nos et alii principes dominum Ottonem quondam Henrici ducis Saxoniae filium in regem Romanorum elegimus, et ipsum ea qua decuit solemnitate per dominum Adolphum Coloniensem archiepiscopum apud Aquisgranum consecratum in sede regia, sicut a Carolo constitutum erat, locavimus . Rogamus ergo sanctitatem vestram ut habita consideratione ad miserias et oppressiones quas per novissimos imperatores Fridericum et Henricum filium ejus sustinuimus, electionem domini nostri regis Ottonis confirmare et ad imperialem consecrationem vocare dignemini, et partem adversam a fidelitate quam duci Sueviae fecerunt absolvatis, et per censuram ecclesiasticam nostrae electionis consentire compellatis.
IX. LITTERAE COLONIENSIS ARCHIEPISCOPI. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici ADOLPHUS Dei gratia sanctae Coloniensis Ecclesiae minister humilis, devotum obsequium et orationes in Domino.
Post obitum Henrici imperatoris nos una cum aliis principibus de substituendo rege saepius tractantes quod sanctae Romanae Ecclesiae expediret subditisque imperii, qualiter quoque priorum imperatorum oppressiones evitare possemus sollicite deliberavimus. Protendimus igitur animos nostros ad diversos imperii principes, et sicut Domino placuit, serenissimum dominum Ottonem Henrici ducis Saxoniae filium in Romanorum regem rationabiliter elegimus. Postmodum vero in Augustorum sede Aquisgrani vocavimus, et sicut debuimus, ea qua decuit solemnitate consecravimus ac coronavimus. Ipso vero dominus rex in timore Dei et reverentia sanctae Ecclesiae omnia jura Romanae Ecclesiae aliarumque Ecclesiarum bona fide conservare et manutenere juravit. Nobis etiam aliisque episcopis pravam illam consuetudinem aliorum imperatorum, qui decedentibus episcopis et abbatibus principibus in mobilibus rebus seseque moventibus succedebant, liberaliter remisit. Paternitatem igitur vestram attente rogamus quatenus, rationabile factum nostrum aliorumque principum qui de jure eligere debent attendentes, merita quoque domini nostri regis, patris ac fratris sui palatini, regis quoque Angliae avunculi sui, qui a servitio et unitate Ecclesiae nunquam separati fuerunt, considerantes, quoque injurias ducis Sueviae, patris ac fratris ejus, non dissimulantes, magnos et honorabiles viros quos ipse ac principes de communi consilio ad pedes sanctitatis vestrae transmittunt benigne recipiatis ac benignius remittatis, et rationabilem ipsius electionem, consecrationem, ac coronationem confirmetis, et ad imperii consecrationem vocetis, nostros quoque adversarios et Ecclesiae a fidelitate duci Sueviae praestita absolvatis et nostro regi obedire ecclesiastica censura compellatis. Nos etiam pro patrimonio Ecclesiae Romanae dimittendo ac conservando pro ipso domino rege spondemus atque fidejubemus.
X. LITTERAE PRINCIPUM AC BARONUM ALAMANNIAE CLERICORUM ET LAICORUM. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae sedis summo pontifici, principes et barones Alamanniae clerici et laici, debitam in Christo reverentiam et sinceritatem obsequii.
Cum placuisset ei qui aufert spiritum principum, et magnus et terribilis est super reges terrae, dominum Henricum imperatorem de medio auferre, necessarium nobis visum fuit de substituendo rege tractatum et colloquium habere. Convenimus ergo saepius, et miserias et oppressiones, quas hactenus sustinueramus, recensentes, per universos principes regni animos nostros ereximus, et quid honori Ecclesiae Dei et paci ac quieti subjectorum potissimum expediret deliberantes, nunc unum, nunc alium quasi finaliter eligere putabamus. Verum, quia non est prudentia, non est potentia, non est consilium nisi per Deum, placuit ei qui Abrahae filium immolare volenti victimam providit, et David fratribus juniorem de postfetantes accepit, atque Matthiam ex discipulorum numero ad sortem apostolatus elegit, serenissimum dominum nostrum Ottonem quodam Henrici ducis Saxoniae filium ad regimen Romani imperii de terra peregrinationis suae ex inopinato offerre nobis. Invocata itaque sancti Spiritus gratia praedictum dominum Ottonem, Christianae fidei cultorem devotissimum, atque sanctae Romanae Ecclesiae advocatum et defensorem fidelissimum, et judiciariae potestatis observatorem justissimum, de longa et antiqua regum prosapia ex utraque linea spectabiliter editum, ad Romani regni fastigium juste ac rationabiliter elegimus, et, sicut debuimus, ipsius electioni consensimus, ipsumque in Augustorum sede a Carolo magno apud Aquisgranum huic dignitati deputata locavimus, et corona et regni diademate per manum domini Adolphi Coloniensis archiepiscopi ea qua decuit solemnitate feliciter decoravimus. Nos autem principes, qui jam dictum dominum Ottonem in regem eligimus, feoda nostra quae ab imperio tenemus a manu ipsius recipientes, hominium sibi fecimus et fidelitatem juravimus. Tantae igitur dignitatis munus excellentissimus princeps divinae potius gratiae quam suis meritis ascribens, primitias hujus honoris offerens Domino, propria voluntate juramento firmavit in primis sacrosanctae Romanae Ecclesiae, deinde omnium Ecclesiarum jura bona fide servare ac manutenere et subjectos imperii exhaeredatos maxime et a suis possessionibus violenter ejectos in sua justitia pro posse juvare et conservare. Pravam insuper illam consuetudinem, quam imperatores antecessores sui in occupandis rebus mobilibus vel sese moventibus decedentium episcoporum vel abbatum principum huc usque servaverant, penitus exstirpans, nos ecclesiasticos principes ab hac indebita vexatione regali benevolentia liberos dimisit, et decedentium bona suis successoribus servanda liberaliter statuit. Paternitati ergo vestrae dignum supplicare duximus quatenus fidem et devotionem domini nostri regis attendentes, merita quoque illustrissimi patris sui Henrici ducis Saxoniae, qui ab obsequio sacrosanctae Romanae Ecclesiae nunquam recessit, memoriter tenentes, paci et quieti vestrae et nostrae intuitu Dei ac nostri obsequii providentes, ipsius electionem et consecrationem auctoritate vestra confirmare, et imperiali coronationi annuere paterna pietate dignemini. Sanctitatem insuper vestram obnixe rogamus quatenus principes ac barones a tam rationabili electione discordantes ecclesiastica censura ad concordiam revocetis, et ab illicita fidelitate partis adversae clave Petri resolutos ad praestandam domino nostro regi fidelitatem et subjectionem auctoritate vestra compellatis. Ut autem a domino rege nostro jura Romanae Ecclesiae, ut praedictum est, integra et illibata serventur, nos in bona fine spondemus, et pro domino rege nostro fidejubemus. + Ego Adolfus Coloniensis archiepiscopus elegi et subscripsi. + Ego Gerardus Indensis abbas elegi et subscripsi. + Ego Heribertus Werdensis abbas elegi et subscripsi. Ego Henricus dux Lotharingiae, qui et Brabantiae, marchio Romani imperii, elegi et subscripsi. Ego Henricus comes de Kuke consensi et subscripsi. + Ego Berhardus Padeburnensis episcopus elegi et subscripsi. + Ego Thictmarus Mindensis episcopus elegi, et consecrationi cooperatus fui. + Ego Widikindus Corbeiensis abbas elegi et subscripsi.
XI. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Gratum gerimus et acceptum quod tu et alii multi principes Alemanniae dilectos filios G. abbatem Indensem, B. Bunnensem praepositum, II. priorem de Werdt, H. Sancti Gereonis scholasticum. M. de Villa civem Mediolanensem, et H. capellanum quondam inclytae recordationis Richardi regis Anglorum, G. canonicum Sanctae Mariae ad gradus in Colonia, et magistrum P. viros providos et fideles, ad sedem apostolicam destinatis, per eos et litteras vestras et electionis modum et coronationis processum charissimi in Christo filii nostri Ottonis, quem elegistis in regem, plenius intimantes, ac petentes ut, quod a vobis factum fuerat ratum habentes et firmum, auctoritate vellemus apostolica confirmare, ac ipsum Ottonem ad suscipiendam coronam imperii vocaremus. Nos autem nuntios ipsos propter honorem imperii et tam ipsius Ottonis quam tuam et aliorum principum, a quibus missi fuerant, devotionem, honestatem etiam et probitatem ipsorum, benigne recipimus, et sicut ipsi referre poterunt, curavimus benignius pertractare. Id autem per haec apostolica scripta tam tibi quam ipsis duximus respondendum, quod ad honorem et profectum ipsius libenter et efficaciter, quantum cum Deo poterimus, intendemus, sperantes quod ipse, sicut catholicus princeps, in devotione quam progenitores ipsius circa Romanam Ecclesiam habuerunt non solum persistere sed proficere cum honoris augmento curabit.
Datum Laterani, XIII Kalendas Junii, pontificatus nostri anno secundo.
In eumdem modum comiti Flandriae. In eumdem modum duci Lotharingiae et Brabantiae marchioni. In eumdem modum abbati Verdensi, Mindensi episcopo Padeburnensi episcopo, comiti palatino Rheni, comiti de Dasburg, ita quod unicuique seorsim. Scriptum est super hoc aliis quampluribus principibus Alemanniae in eumdem fere modum.
Bremensi Archiepiscopo et suffraganeis ejus. Gratum gerimus et acceptum quod venerabilis frater noster Coloniensis archiepiscopus et alii multi principes Alemanniae dilectos filios, etc., in eumdem fere modum usque in finem.
XII. LITTERAE PHILIPPI. Reverendo in Christo Patri et domino INNOCENTIO sacro sanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, PHILIPPUS, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, salutem et filialem devotionem.
Paternitatis vestrae nuntios Sutrinensem episcopum et abbatem Sanctae Anastasiae, viros religiosos et discretos, quos ad nostram destinastis praesentiam, benigne recipimus, tum propter vestram et Romanae Ecclesiae reverentiam, tum etiam ob ipsorum honestatem, et ea quae ex parte vestra ipsi nobis intimarunt ad plenum liquidoque collegimus intellectu. Quod autem praefatos viros tandiu nobiscum detinuimus, nec eos vestrae remisimus sanctitati, scire vos cupimus id alia de causa non accidisse nisi quod nostrorum hactenus praestolantes finem negotiorum, vobis eos post haec remittere disposueramus, et per eos quid Ecclesiae et imperii commodis conduceret et dilectionem discretioni vestrae insinuare. At nunc, quia, divina faciente clementia, per quam universos actus nostros cupimus feliciter prosperari, honor noster debitum sumpsit incrementum et quidquid contra nos adversitatis hactenus emerserat pene sopivimus et pro nostra credimus deducere voluntate, accepto concilio familiarium nostrorum et fidelium curiae nostrae praenominatos viros ad vos usque remittimus: de quorum non immerito confidentes prudentia, verbum nostrum per eos vestrae edisserendum duximus sanctitati, rogantes attentius et hortantes vos ut verbis ipsorum fidem adhibeatis indubitatam, et ea quae a nobis acceperunt vobis proponenda pie, sicut convenit, et affectuose audire procuretis.
XIII. LITTERAE PHILIPPI REGIS FRANCORUM. Sanctissimo Patri et domino INNOCENTIO Dei, gratia sacrosanctae et universalis Ecclesiae summo pontifici, charissimo consanguineo nostro, PHILIPPUS eadem gratia Francorum rex, salutem et tam debitae quam devotae subjectionis obsequium.
Novit sancta paternitas vestra, novit et mundus quomodo nos et progenitores nostri Ecclesiae Romanae obedientiam, reverentiam, et in omnibus et per omnia exhibuimus famulatum, nec unquam cessavit devotio nostra, nec cessabit: quod non solum tempore serenitatis, sed et adversitatis, nos et regnum nostrum efficaciter comprobavit. Inde est quod nos de meritis regni nostri et praedecessorum nostrorum et nostris plenius confidentes, sanctitatem vestram quanta possumus affectione rogamus et attentius supplicamus quatenus, devotionem nostram et patrum nostrorum, regni etiam nostri sincerius intuentes, vice mutua nos et regnum nostrum et negotia honorem nostrum contingentia oculo benignitatis vestrae dignemini contemplari. Ad haec, cum rex Angliae per fas et nefas pecunia sua mediante nepotem suum ad imperialem apicem conetur intrudere, vos nullatenus intrusionem illam si placet, debetis admittere quod in opprobrium et detrimentum coronae nostrae cognoscitur redundare; nec nos credimus quod vos quidquam in praesenti statu in praejudicium nostrum debeatis sustinere, cum nos vel nostri nihil unquam contra Romanam Ecclesiam attentaverimus, nec unquam per Dei gratiam curabimus attentare. Porro, de Philippo rege Alemanniae noverit sanctitas vestra quod si aliquando pater ejus vel frater Romanam Ecclesiam in aliquo offenderint, nos dolemus. De querelis autem quae inter Ecclesiam et imperium diutius actitatae sunt praedictus rex Alemanniae Philippus consilio nostro, sicut asserit, paratus est acquiescere, et pro vestra gratia et Ecclesiae obtinenda in terris, castellis, possessionibus, pecunia etiam competenti, de consilio nostro se perpetuo foedere vobis et Ecclesiae obligare. Quod si ipse in hoc consilio nostro non acquiesceret, ipse nos nullatenus amicum inveniret. Ad haec, de mandato vestro et auctoritate usque ad quinquennium treugas dedimus et fiduciavimus, tanquam qui nolumus in iis vel in aliis voluntati apostolicae contraire, et sicut lator praesentium et alii vobis poterunt intimare, mandatum vestrum firmiter fuimus prosecuti.
XIV. LITTERAE PRINCIPUM ALEMANNIAE. Reverendo in Christo Patri et domino INNOCENTIO, sanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, Germaniarum principes et magnates, in Christo filii, Magdeburgensis archiepiscopus, Trevirensis archiepiscopus, Bisuntinae sedis archiepiscopus, Ratisponensis episcopus, Frisingensis episcopus, Augustensis episcopus, Constantiensis episcopus, Eistedensis episcopus, Wormatiensis episcopus, Spirensis episcopus, Brixiensis electus, Hildesemensis episcopus imperialis aulae cancellarius, abbas Fuldensis, abbas Hersveldensis, abbas de Tegerse, abbas Elwacensis, item rex Bohemiae, dux Saxoniae, dux Bawariae, dux Austriae, dux Meraniae, dux Lotharingiae, marchio Missenensis, marchio Brandeburgensis, marchio Moraviae, marchio de Rumesperc, aliique totius Alemanniae nobiles, debitum et paratum cum omni devotione et obsequio famulatum.
Apostolicae beatitudinis eminentia, quae piis supplicantium desideriis et affectibus gratam semper consuevit impertiri benevolentiam et assensum, firmam universitati nostrae certitudinem administrat quod in iis quae a sanctitate vestra justissime postulamus benignitatem apostolicam debeamus et in exaudiendo persentire facilem et in exsequendo quod petimus fructuosam. Quocirca magnitudini vestrae duximus declarandum quod, mortuo inclyto domino nostro Henrico Romanorum imperatore Augusto, collecta multitudine principum, ubi nobilium et ministerialium imperii numerus aderat copiosus, illustrem dominum nostrum Philippum in imperatorem Romani solii rite et solemniter elegimus, quo nec ingenuitate sublimiorem nec honorum luce magis conspicuum neque ad sceptra et regimina sacri imperii gubernacula nec ad Ecclesiam Dei, sicut dignum est et expedit, defensandam potiorem potuimus invenire. Verum, quoniam propter paucos principes justitiae resistentes ad negotia imperii utiliter pertractanda ad haec usque tempora non convenimus, nunc deliberatione habita cum praedicto domino nostro rege Philippo apud Nurenberc solemnem curiam celebravimus, unanimiter, ita domino nostro, disponente Altissimo, contra turbatores suos adjutorium praestituri quod nullus in imperio et in terris quas serenissimus frater suus habuit ipsius audebit dominium recusare. Quocirca, dignitatis apostolicae clementiam omni studio et attentione rogamus ut precum nostrarum interventu, qui Romanae Ecclesiae statum optimum semper dileximus, ad jura imperii manum cum injuria nullatenus extendatis, diligentius attendentes quod non sustinemus jus Ecclesiae ab aliquo diminui aut infringi. Igitur favorem vestrum et benevolentiam excellentissimo domino nostro fructuosius impendatis, et ejus honores ac commoda ita, ubi potestis, erigere dignemini cum effectu ut justitiae non dominetur iniquitas, sed subdatur semper falsitas veritati. Monemus insuper et precamur ut dilecto amico nostro devoto et fideli domini nostri regis Philippi Marcualdo marchioni Anchonensi, duci Ravennensi, procuratori regni Siciliae, imperialis aulae seneschalco, in negotiis domini nostri apostolicam praestetis benevolentiam et favorem, nec resistentibus ei praebeatis adjutoria, sicut de vestra confidimus sanctitate; certissime scientes quod omnibus viribus quibus possumus Romam in brevi cum ipso domino nostro, Divinitate propitia, veniemus pro imperatoriae coronationis dignitate ipsi sublimiter obtinenda. Haec omnia vobis tam ex nostra, qui praesentes existimus, quam ex parte aliorum principum scripsimus, quorum nuntios et litteras habuimus; qui etiam domino nostro fidelitatem fecerunt et hominium, quorum nomina sunt haec: Patriarcha Aquilegiensis, archiepiscopus Bremensis, Verdensis, Halverstadensis, Merseburgensis episcopi; Nuwenburgensis, Monasteriensis, Osnaburgensis, Babeburgensis episcopi; Pataviensis, Curiensis, Tridentinus episcopi; Metensis, Tullensis, Verdunensis, Leodiensis episcopi; comes palatinus Burgundiae, dux Caringiae, dux Karinthiae, dux de Bites, Marchio de Lanesperc, Marchio de Voheberc, comes palatinus de Tuing, comes palatinus de Witelinesbach et alii quamplures comites et nobiles, quorum hic nomina reticemus.
Datum Spirae, V Kal. Junii.
XV. PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Litterae, quae nobis fuerunt ex parte quorumdam vestrum per dilectum filium P. judicem Placentinum nuper oblatae diligenter investigantibus in multis apparuere suspectae; sicut idem judex, qui causas suspicionis a nobis audivit, viva voce vobis poterit explicare. Quatuor autem capitula memoratae litterae principaliter continebant, ad quae per ordinem de consueta benignitate sedis apostolicae duximus respondendum. In primo capitulo exprimebatur quomodo multi principes Alemanniae nobilem virum Philippum ducem Sueviae sibi praefecerunt per electionem in regem, cui postulabant a nobis favorem apostolicum impertiri. In secundo rogabant ut non extenderemus manus nostras ad jura imperii cum injuria, cum ipsi jura Ecclesiae vellent illibata servari. In tertio intimabant quod Romam erant in brevi venturi pro corona imperii praefato Philippo solemniter obtinenda. In quarto monebant ut marchioni praestaremus benevolentiam et favorem, nec ei resistentibus auxilium praeberemus. Nos autem, sicut per alias vobis litteras meminimus plenius intimasse, super discordia quae inter vos peccatis exigentibus est suborta paterna compassione dolemus, cum ex ipsa, nisi Deus averterit, multa praevideamus pericula proventura. Audivimus tamen et merita electorum et studia eligentium, videlicet quis et qualis, a quibus et qualiter sit electus, ubi et a quo etiam coronatus; ut non penitus ignoremus si cui favor sit apostolicus impendendus. Fuerunt autem quidam homines pestilentes, et adhuc multi sunt tales, qui nunquam vellent videre concordiam inter Ecclesiam et imperium, ut liberius suas possent iniquas perficere voluntates, mentientes quod nos ad diminutionem et depressionem imperii nequiter laboremus, cum potius ad promotionem et conservationem ipsius efficaciter intendamus; quia, licet quidam imperatores Ecclesiam vehementer afflixerint, alii tamen eam multipliciter honorarunt; atque utinam ita nobis Ecclesiae jura servata fuissent illaesa sicut nos imperii volumus illibata jura servari; quia sic jura nostra et recuperare volumus et servare ut aliena nec invadere nec impedire velimus. Cum autem imperialis corona sit a Romano pontifice concedenda, eo rite prius electo in principem et prius in regem legitime coronato, talem secundum antiquam et approbatam consuetudinem libenter ad coronam suscipiendam vocabimus, et iis de more perfectis quae ad coronationem principis exiguntur, eam sibi, favente Domino, solemniter conferemus. Dignum vero responsione non credimus quod scriptum fuit super negotio marchionis, cum, si plenius iis qui scripserunt ejus iniquitas et perfidia patuissent, non pro ipso sed contra ipsum nos debuissent per suas litteras exorare, quia juramenta, quae jam tertio nobis exhibuit, tanquam perudus violavit, atque regnum Siciliae, quod ad jus et proprietatem apostolicae sedis non est dubium pertinere, contra fidelitatem et hominium quae fecerat charissimo in Christo filio nostro Friderico illustri regi Siciliae ratione terrae quam tenebat in regno, et nobis et ipsi moliebatur auferre, volens seipsum, sicut pro certo cognovimus, facere regem: qui cujus conditionis existat, vestra prudentia non ignorat. Propter quod et ab inclytae recordationis Constantia imperatrice meruit publice diffidari, et a nobis propter haec et alia facinora, quae in gravem imperii commisit et committit injuriam, cum suis fautoribus excommunicationis laqueis irretiri; qui suis exigentibus culpis ita cum suis fautoribus per Dei gratiam est compressus ut quasi diffidens longe aliud cogitare cogatur. Monemus ergo vestram universitatem et exhortamur in Domino quatenus in devotione sacrosanctae Romanae Ecclesiae matris tanquam speciales filii persistentes, de ipsa quid rectum et honestum est sentiatis, avertentes aures ab iis qui fallaciis et mendaciis innocentiam et justitiam subvertere moliuntur: quia per merita beatissimi Petri, cui, licet indigni, successimus in apostolatus officio, praecedente Christi gratia et sequente illa, curabimus diligenter efficere quae ad divini nominis gloriam, apostolicae sedis honorem, imperialis excellentiae magnitudinem, salutem animarum et corporum redundabunt.
XVI. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Mirabile gerimus et indignum quod, cum de statu regni Teutonici referantur tam varia et diversa ut adversa et contraria videantur, tu nec per litteras nec per nuntios curasti nobis exprimere veritatem. Quamvis autem inter innumeras sollicitudines nostras de temporalibus etiam nos oporteat cogitare, quia tamen spiritualia, tanquam digniora, volumus, ut debemus, omnibus anteferre, nemo inaniter existimet quod praelatorum tam ecclesiasticorum quam saecularium manifestos excessus, et praesertim perjuria quae recenter a quibusdam vel infra annum commissa vel de caetero committenda nulla tergiversatione poterunt excusari, clausis velimus oculis praeterire, quae cordi nobis est, cum per Dei gratiam tempus acceperimus justitiam judicandi, animadversione debita castigare. Ut autem interim a te negligentiam excutias et torporem, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus status principum, rerum eventus, et negotiorum processus et per litteras et per nuntios intimare procures.
Datum Laterani . . . . . Novembris.
In eumdem modum nobili viro duci Lovaniae.
XVII. LITTERAE PHILIPPI DUCIS SUEVLE. Reverendo in Christo Patri domino INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, PHILIPPUS, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, salutem et filialem dilectionem.
Pro negotiis imperii cum sanctitate vestra pertractandis familiares et dilectos capellanos nostros Fridericum praepositum Sancti Thomae apud Argentinam et Joannem sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconum latores praesentium transmittimus ad apostolicam praesentiam, cum plena fiducia universa negotia quae cum paternitate vestra decrevimus pertractanda ipsorum providentiae commendantes, et verba nostra in ore ipsorum ponentes. Rogamus igitur et monemus benignitatem apostolicam quatenus ea quae praefati capellani nostri ex parte nostra vobis intimaverint, attenta aure intelligatis, et verbis ipsorum tanquam a proprio ore nostro prolatis fidem indubitatam adhibeatis.
XVIII. RESPONSIO DOMINI PAPAE FACTA NUNTIIS PHILIPPI IN CONSISTORIO. In Genesi legimus quod Melchisedech fuit rex et sacerdos, sed rex Salem, et sacerdos altissimi, civitatis videlicet rex, et Deitatis sacerdos. Sane, si distat inter civitatem et Deitatem, distat utique inter regnum et sacerdotium. Nam, etsi Melchisedech in figura Christi praecesserit, qui habet in vestimento et in femore suo scriptum Rex regum et Dominus dominantium, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, ad notandam concordiam quae inter regnum et sacerdotium debet existere, propter quod et ipse Christus secundum naturam carnis assumptae de stirpe regali pariter et sacerdotali descendit, ad notandum tamen praeeminentiam quam sacerdotium habet ad regnum, cum Abraham rediret a caede regum, dedit Melchisedech ex omnibus decimas, qui benedixit ei proferens panem et vinum. Erat enim sacerdos Altissimi. Dignior autem est qui decimas recipit quam qui decimas tribuit, et minor qui benedicitur quam ille qui benedicit, juxta quod probat Apostolus, qui de hoc ipso loquitur dicens: Sine ulla contradictione minus a meliore benedicitur (Hebr. VII). Qui volens ostendere sacerdotium evangelicum dignius esse Levitico, probat illud per hoc quod Levi fuit in lumbis Abrahae decimatus, quando Abraham dedit decimas Melchisedech quasi minor majori. Licet autem tam reges quam sacerdotes ungantur ex lege divina, reges tamen unguntur a sacerdotibus, non sacerdotes a regibus. Minor est autem qui ungitur quam qui ungit, et dignior est ungens quam unctus. Propter quod et ipse Christus, cui dictum est per Prophetam: Unxit te Deus Deus tuus oleo laetitiae prae consortibus tuis (Psal. XLIV), Patrem ungentem asserit se uncto majorem. Pater, inquit, major me est (Joan. XIV). Nam Pater est ungens secundum quod Deus, Filius autem est unctus in quantum est homo: Qui, cum in forma Dei esset, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo, sed semetipsum exinanivit formam servi accipiens, in similitudinem hominum factus, et habitu inventus ut homo (Philip. II). Hinc est quod Dominus sacerdotes vocavit deos, reges autem principes appellavit. Diis, inquit, non detrahes, et principi populi tui non maledices (Exod. XXII). Et de servo, qui maluerit remanere cum domino dicit ut offerat cum diis, hoc est, sacerdotibus, et perforabit aurem ejus subula, et erit ei servus in saeculum. Sed et propter dignitatem officii sacerdos angelus appellatur, dicente Domino per Prophetam: Labia sacerdotis custodiunt scientiam et legem requirunt ex ore ejus. Angelus enim Domini exercituum est (Malach. II). Dictum est etiam, non a quolibet, sed a Deo, nec cuilibet, sed prophetae, non utique de semine regio, sed de sacerdotibus qui erant in Anathot: Constitui te super gentes et regna, ut evellas et destruas, aedifices et plantes (Jer. I). Simile dicitur Petro, sed excellentius: Tu es, inquit, Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis (Matth. XVI). Illi dictum est: Constitui te super gentes et regna. Isti dictum est: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam. Illi dictum est: Evellas et destruas, aedifices et plantes. Isti dicitur: Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis. Illi dictum est: Ne timeas a facie eorum, quia tecum ego sum ut cruam te (Jer. I). Isti dicitur: Portae inferi non praevalebunt adversus eam (Matth. XVI). Principibus datur potestas in terris, sacerdotibus autem potestas tribuitur et in coelis. Illis solummodo super corpora, istis etiam super animas. Unde quanto dignior est anima corpore, tanto dignius est etiam sacerdotium quam sit regnum. Petro legitur vas ostensum quatuor initiis submissum de coelo, in quo continebantur omnia animantia volatilia, quadrupedia et reptilia, munda pariter et immunda; et dictum est ei: Macta et manduca (Act. X). Macta vitia, et manduca virtutes; macta errorem, et manduca fidem; quasi evellas et destruas, aedifices et plantes. Quia singuli proceres singulas habent provincias, et singuli reges singula regna; sed Petrus, sicut plenitudine, sic et latitudine praeeminet universis, quia vicarius est illius cujus est terra et plenitudo ejus, orbis terrarum et universi qui habitant in eo. Porro, sicut sacerdotium dignitate praecellit, sic et antiquitate praecedit. Utrumque tam regnum quam sacerdotium institutum fuit in populo Dei; sed sacerdotium per ordinationem divinam, regnum autem per extorsionem humanam. De sacerdotio namque praecepit Dominus Moysi: Applica, inquit, ad me Aaron fratrem tuum et filios ejus de medio filiorum Israel, ut sacerdotio mihi fungantur (Exod. XXVIII). De regno vero dixit Dominus Samueli: Audi vocem populi petentis regem. Non enim te abjecerunt, sed me, ne regnem super eos (I Reg. VIII). Verum inter Moysem et Samuelem, inter Aaron primum sacerdotem et Saulem primum regem fuerunt tempora Judicum, in quibus multi anni fluxerunt.
Ne quis autem objiciat quod, etsi sacerdotium praecesserit regnum in populo Judaeorum, regnum tamen praecessit sacerdotium in populo gentium. (Nam Belus coepit primo regnare super Assyrios post turrem Babel et divisionem linguarum tempore Sarug proavi Abrahae, cui Ninus filius ejus successit in regnum, qui civitatem magnam construxit quam a suo nomine Ninivem appellavit. Sed et de Nemroth dicit Scriptura quod principium regni ejus exstitit Babylon.) Respondemus profecto secundum fidem historiae quod et hos praecessit Noe, qui fuit rector arcae, quasi sacerdos Ecclesiae. Sed, ne figuram pro veritate mendicare videamur, proponamus in medium quod Moyses de illo testatur: Aedificavit, inquit, Noe altare Domino, et obtulit holocaustum super altare (Gen. VIII). Sem quoque primogenitus ejus dicitur fuisse sacerdos: quem Judaei tradunt fuisse Melchisedech, et vixisse usque ad tempora Abrahae. De Cain quoque natus est Enoch, qui primus civitatem aedificavit. Sed de Seth natus est Enos, qui coepit nomen Domini invocare. Sed utrumque praecessit Abel, qui obtulit de primogenitis gregis sui et de adipibus eorum munera Domino; et respexit Dominus ad Abel et ad munera ejus. Verum in regno et sacerdotio non solum causam institutionis sed et ordinem processus notare debemus. Contra utrumque siquidem in principio motum est scandalum et suscitatum est schisma. Contra sacerdotium Aaron schisma moverunt Core, Dathan et Abiron cum complicibus suis; sed statim eos ultio divina damnavit; quia quosdam ignis consumpsit, alios terra vivos absorbuit. Contra regnum autem Saulis schisma movit David, non tamen temeritate propria, sed auctoritate divina: qui licet diu fuerit, Saulis persecutionem perpessus, demum tamen praevaluit, quia manus Domini erat cum illo. Quid est hoc quod schisma contra sacerdotium non praevaluit, sed succubuit, schisma vero motum contra regnum non succubuit, sed praevaluit? Magnae rei magnum est sacramentum, et forsitan instantis temporis est parabola. Sed, ne aliud intendere videamur, dicamus quod ideo schisma contra sacerdotium non praevaluit quia sacerdotium institutum fuit per ordinationem divinam; schisma vero praevaluit contra regnum, quia regnum fuit extortum ad petitionem humanam. Sacra vero Scriptura docente didicimus quia non est sapientia, non est scientia, non est consilium contra Deum. Caeterum, tempore procedente divisum est simul regnum et sacerdotium. Nam post obitum Salomonis divisum est regnum, et duae tribus solummodo Roboam adhaeserunt; caeterae vero tribus secutae sunt Jeroboam. Sed qui pauciores obtinuit, ipse habuit Jerusalem sedem regiam, templum et sacerdotium. Reliquus autem, quoniam iis omnibus caruit, etsi plures haberet, sicut regnum divisit, voluit etiam dividere sacerdotium, et fecit duos vitulos aureos, quorum unum posuit in Dan, alterum in Bethel, fanumque construxit, et aedificavit altare, constituens sacerdotes non de Levitis; sed venit propheta in sermone Domini, et Jeroboam stante super altare et thus jaciente, inter caetera dixit: Hoc erit signum quod locutus est Dominus. Ecce altare scindetur, et effundetur cinis qui est in ipso (III Reg. XIII). Quod cum rex audivisset, extendit manum, et ait: Apprehendite eum (ibid.); et exaruit manus ejus quam extenderat contra ipsum, altare quoque scissum est, et effusus est cinis. Ecce statim a Deo vindicatum est schisma contra sacerdotium suscitatum. Divisio vero regni permansit inter Judam et Israel usque ad transmigrationem et captivitatem Judaicam. Porro, quod accidit in Veteri Testamento, contingit in Novo. Et ne longe petantur exempla, divisum est simul regnum et sacerdotium tempore Innocentii papae et regis Lotharii. Contra Innocentium intrusus est Anacletus, contra Lotharium vero Conradus. Sed praevaluit uterque Catholicus, Innocentius videlicet et Lotharius, quoniam Innocentius coronavit Lotharium; et succubuit uterque schismaticus, Anacletus videlicet et Conradus, quia veritas praejudicat falsitati. Deinde schisma dividit Ecclesiam tempore Alexandri, et imperium in unitate permansit tempore Frederici. Sed idem imperator, non ut defensor, sed persecutor Ecclesiae, schisma fovit et favit schismaticis. Porro schisma periit cum schismaticis, et fomentum cum fautoribus est confusum. Nunc autem Ecclesia per Dei gratiam in unitate consistit, et imperium peccatis exigentibus est divisum. Verum Ecclesia non sic illi retribuit quemadmodum illud Ecclesiae; quia super ejus divisione condolet et compatitur, pro eo maxime quod principes ejus maculam posuerunt in gloria et infamiam in honore, libertatem et dignitatem ipsius pariter confundentes. Verum ad apostolicam sedem jampridem fuerat recurrendum, ad quam negotium istud principaliter et finaliter dignoscitur pertinere; principaliter, quia ipsa transtulit imperium ab oriente in occidentem; finaliter, quia ipsa concedit coronam imperii. Verum verbum tuum audivimus. Videbimus litteras domini tui, deliberabimus cum fratribus nostris, et dabimus tibi responsum. Inspiret autem nobis omnipotens Deus honestum consilium, et revelet nobis beneplacitum suum; quatenus in hoc negotio ad honorem ipsius, ad utilitatem Ecclesiae, et salutem imperii procedamus.
XIX. LITTERAE OTTONIS REGIS. Sanctissimo et reverendissimo Patri INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae sedis summo pontifici, OTTO, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, cum omni fidelitate et humilitate, subjectionem, filialem dilectionem et reverentiam.
Significamus paternitati vestrae quod nos per Dei gratiam et vestram in bono et prospero sumus statu, et nunquam in meliori quam modo sumus. Unde vestrae multum regratiamus sanctitati quod nuntios nostros cum magno gaudio nobis remisistis. Rogamus itaque dominationem vestram ut negotium nostrum, quod per Dei adjutorium et vestrum bene est inchoatum, feliciter consummare dignemini. Testis enim nobis sit Deus quod post mortem avunculi nostri regis Richardi unicum nobis estis solatium et adjutorium; quia scimus veraciter, dum tantum vos habeamus propitium, negotium nostrum promovebitur, et ad finem bonum, felicem et optatum, auxiliante Domino, perducetur. Unde vos sicut Patrem charissimum et dominum omnibus modis honorare proponimus, et omnia jura vestra, sicut audivistis in litteris nostris, conservare. Negotium enim nostrum vestrum reputetis; quia vobis adjutorio nunquam deesse volumus, et omnia negotia nostra, quae vestra sunt, secundum consilium vestrum terminabimus. Quod sanctitati vestrae litteras nostras raro transmittimus, inde est quod terra Suevi est inter nos et vos, et si saepe mitteremus, a Suevis possent auferri: quod tamen in brevi mutabimus. Sed hoc intimo corde rogamus ut sicut per nuntios vestros nobis mandastis, negotium nostrum, quod est vestrum, ad effectum perducatis.
XX. LITTERAE OTTONIS REGIS. Reverendissimo in Christo Patri ac domino INNOCENTIO Dei gratia summo pontifici, OTTO, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, ex toto sibi devotus, debita cum reverentia salutem, et quidquid patri filius.
Quantam affectionem erga Romanum imperium vestra gerat clementia, quantumque ipsius exaltationi intendatis, ex vestrarum litterarum inspectione, quas principibus Alemanniae tam laicis quam clericis destinatis, manifeste potest perpendi. Quanto etiam desiderio, quantoque mentis affectu vestra nos amplectatur paternitas ex plurium litterarum tenore, quas multis principibus Teutoniae pro nobis destinastis, in quibus continebatur quod ad honorem et profectum nostrum libenter et efficaciter, quantum cum Deo possetis, intenderetis, sperantes quod nos in devotione quam progenitores nostri circa Romanam Ecclesiam habuerunt non solum persistere, sed etiam proficere cum honoris augmento curaremus, et ex B. praepositi Bunnensis ac M. de Villa civis Mediolanensis dilectorum nostrorum relatione ipsisque rerum experimentis manifeste cognovimus et intelleximus: qui quam benigne ipsos aliosque nuntios receperitis, qui cum eis a nobis ad vos transmissi fuerunt, quamque benignius eos tractare curaveritis, sigillatim ac diligenter nobis intimarunt. Eapropter nos ex devotis devotissimi, paternitatis vestrae beneficia sentientes, utilitatemque exinde nobis provenientem dilucide cognoscentes, sanctitati vestrae grates referimus uberrimas, excellentiae vestrae omni omnino exsulante mendacio notificantes quod inter principes inferiores et superiores qui sunt circa Rhenum tam ex parte nostra quam ex parte ducis Sueviae, mediante Maguntinensi archiepiscopo, qui ad hoc plurimam adhibuit operam, quo tamen nondum plene novimus affectu usque ad festum beati Martini treugae sunt firmatae.
Inter principes tamen Saxoniae tam nobis quam duci Sueviae adhaerentes (quam cum festinatione intrare disposuimus ut regi Dacorum dilecto sororio nostro occurramus, qui in auxilium nostrum ad debellandos inimicos nostros eamdem terram procul dubio intraturus est) nullae treugae sunt factae. Ad hoc etiam Maguntinensem archiepiscopum elaborasse nostrosque consensisse juxta admonitionem vestram, ut colloquium esse debeat inter Andernacum et Confluentiam in proxima sexta feria post festum beati Jacobi apostoli, vestram nolumus latere pietatem: in quo debent convenire, secundum quod inter eos conditum est, ex parte nostra Coloniensis archiepiscopus, Monasteriensis episcopus, Leodiensis electus, Trajectensis episcopus, Paderburnensis episcopus, abbas Corbeiensis, dux Brabantiae et comes Flandriae, ex parte vero ducis Sueviae, Salzburgensis archiepiscopus, episcopus Frisingensis, episcopus Basiliensis, Argentinensis episcopus, Treverensis archiepiscopus, dux Meraniae, marchio, Corradus de Landisbere, B. dux Ceringiae, et ipse Maguntinus tanquam mediator, qui huic rei hactenus sollicitudinem quam potuit impendit. Qui principes finaliter de facto imperii in eo colloquio tractare debent et praesentibus dissidiis omnino finem imponere; et quod a majori parte ipsorum de corona Romani imperii statutum fuerit, hoc ab ipsis caeterisque Alemanniae principibus inviolabiliter volunt observari. Inde est quod licet de praedictorum principum nostrorum fide ac devotione nullatenus dubitemus, ac de voluntate eorum qui ex parte ducis Sueviae in eo debent interesse colloquio pro majori parte bene confidamus, tamen, quia paternitatis vestrae protectionem ac Romanae Ecclesiae auxilium et auctoritatem in omnibus nostris desideramus negotiis, cogitantes utilius esse pietatem vestram in tempus occurrere quam post causam vulneratam remedium quaerere, cognoscentes etiam concessum fore medentibus aegrotantibus subvenire, non tamen eos a mortuis suscitare, a sanctitate vestra petimus et devotissime supplicamus quatenus dum se temporis offeret opportunitas, supradictis omnibus principibus tam ecclesiasticis quam saecularibus aliisque, si quos praedicto colloquio interesse contigerit, auctoritate apostolica magnificentiae vestrae a Deo collata sub poena et interminatione qua potestis praecipere dignemini ut ipsi negotium nostrum promovere nobisque adhaerere nullatenus postponant et coronam Alemanniae, quam nos juste adeptam indubitanter existimamus ab eo qui debuit et in loco quo debuit nobis impositam, defendere et manutenere totis viribus adjuvent ac nitantur; ne praedicta admonitio, quam ad imperii concordiam nostramque utilitatem a mansuetudine vestra factam intelligimus, ad noxam tendat nostramque incommoditatem non modicam. Nos enim paratos in totum et ex toto ea omnia adimplere quae a nuntiis nostris cum sanctitate vestra sunt condicta et conscripta et eorum sigillis sigillata praesentibus scriptis paternitati vestrae significamus et in perpetuum nos observaturos promittimus. Clementiae insuper vestrae notificandum duximus quod ex quo coronam regni adepti sumus, nunquam adeo fortes fuimus sicut impraesentiarum existimus, nec principes nostrique barones nobis unquam fidelius astiterunt quam nunc in praesenti assistunt. Praeterea, paternitati vestrae notificamus nos praesentium latoribus dedisse licentiam jurandi in nostram animam quod ea vera esse credimus quae de colloquio quod fieri debet proxima sexta feria post festum beati Jacobi apostoli inter Andernacum et Confluentiam superius scripsimus.
Ad haec, sanctitati vestrae preces porrigimus affectuosas quatenus in negotio Conradi quondam Hildesemensis episcopi et Wirzeburgensis electi taliter vos habeatis ut ejus exemplo similia committere caeteri terreantur, et ipsius poena in Alemannia et per imperii universos fines multorum sit metus, et ut in eo vigor Romanae Ecclesiae ejusque auctoritas nullatenus enervetur vel depereat. Qualiter enim conversatus fuerit in partibus ultramarinis Apuliae, Tusciae caeterisque partibus imperii, ad quas ipse unquam divertit, quamque flagitiosa persona in omnibus quae unquam egit exstiterit, quamque reprehensibilis conversationis semper fuerit, adeo etiam quod in ore ipsius nunquam veritas vel fides deprehendi potuerit, cumque noster perjurus sit, et a nobis de infidelitate in veritate argui possit, cum hoc omnibus sit notum, vestram non putamus latere sanctitatem. Nuntiis vero nostris dedisse nos in mandatis vestrae innotescere volumus mansuetudini, quod qualitercunque vos in praedictis habueritis, de quo tamen nihil nisi paternum, nisi bonum, nisi bonis utile unquam suspicati fuimus vel in praesenti suspicamur, ut octo diebus ante diem supradicto colloquio praefixam conspectui nostro se repraesentare nulla unquam occasione postponant. Quidquid autem praesentium latores, praepositus scilicet de Mersen. et H. de Aquileia vel alter eorum ex parte nostra sanctitati vestrae retulerint, tanquam ab ore nostro processerit, pro constanti et firmo habere dignemini.
XXI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Cum de discordia quae diebus nostris peccatis exigentibus super imperio est suborta vehementius doleamus, quia non, ut aliqui mentiendo confingunt, ad depressionem ejus intendimus, sed ad exaltationem potius aspiramus, cogitavimus saepius intra nos ipsos, deliberavimus quoque frequenter cum fratribus nostris, et cum aliis viris prudentibus et discretis non semel tantum tractavimus qualiter ad sopiendam dissensionem hujusmodi possemus impendere operam efficacem. Fuerunt autem quamplures qui nobis suggererent ut cum duo fuissent per discordiam in reges electi, de studiis eligentium et meritis electorum inquireremus sollicite veritatem, quatenus intelligeremus plenius cui esset favor apostolicus impendendus. Dicebatur enim de altero quod receptus esset a pluribus et insignia imperialia obtineret. Sed opponebatur protinus contra eum quod nec ab eo qui potuit, nec ubi debuit, fuerit coronatus, cum Tarantasiensis archiepiscopus, tanquam extraneus, et ad quem id minime pertinet, evocatus, ei regni praesumpserit imponere diadema. Praeterea objiciebatur eidem quod contra proprium juramentum, super quo nec consilium a sede apostolica requisierat, regnum sibi praesumpserat usurpare, cum super illo juramento sedes apostolica prius consuli debuisset, sicut et eam quidam consuluere prudenter, apud quam ex institutione divina plenitudo residet potestatis. Addebatur etiam contra ipsum quod cum bonae memoriae Coelestinus papa praedecessor noster ipsum pro temeritate sua excommunicationis sententia publice innodasset, et nuntii nostri, quos pro liberatione venerabilis fratris nostri Salernitani archiepiscopi quondam in Teutoniam miseramus, datam sibi formam a nobis in absolutione ipsius, qui jam in regem se fecerat nominari, minime servavissent, contra quam nihil agere poterant, idem profecto et excommunicatus electus fuerat in regem et adhuc excommunicationis sententia tenebatur astrictus. Unde, juxta sanctorum Patrum canonicas sanctiones ei qui talis existit non obstante juramento fidelitatis est obsequium subtrahendum. Hoc quoque contra eumdem non modicum facere proponebant quod contra libertatem imperii regnum sibi jure nitebatur haereditario usurpare. Unde si, prout olim frater patri successerat, sic nunc succederet frater fratri, libertas principum deperiret, cum non per eorum electionem, sed per successionem potius, regnum videretur adeptus; ut caetera benignis taceamus quae contra genus ipsius super oppressione tam Ecclesiarum quam principum opponuntur, ne ipsum persequi videamur. Caeterum proponebatur pro altero quod ab eo qui potuit et ubi debuit fuerat coronatus, cum a venerabili fratre nostro Coloniensi archiepiscopo, ad quem id pertinet, apud Aquisgranum in solio augustali fuerit inunctus et coronatus in regem. Sed opponebatur eidem quod pauciores eum principes sequerentur.
Licet autem nobis fuissent talia saepe suggesta, et ut sic procederemus consultum a viris prudentibus et discretis, volentes tamen honori vestro deferre, universitatem vestram paterno commonuimus dilectionis affectu et per apostolica vobis scripta mandavimus ut Dei timorem habentes prae oculis, et honorem zelantes imperii, ne annularetur dignitas ejus et libertas etiam deperiret, melius intenderetis ad provisionem ipsius, ne, dum foveretis discordiam, per vos destrueretur imperialis sublimitas, quae per vestrum erat studium conservanda; alioquin, quia mora periculum ad se grave habebat, nos quod expedire sciremus sollicite procurantes, ei curaremus favorem apostolicum impertiri quem crederemus majoribus studiis et meritis adjuvari. Gaudemus autem quod licet monita nostra distuleritis hactenus exaudire, nunc tamen redeuntes ad cor et quid potius expediat attendentes, juxta commonitionem nostram proposuistis, ut accepimus, de imperii pace tractare. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica scripta mandamus, in remissionem vobis peccaminum injungentes quatenus iis quae praemisimus diligenti meditatione pensatis, ad eum vestrae dirigatis considerationis intuitum qui merito strenuitatis et probitatis ad regendum imperium est idoneus: quod quasi praecipuum in hoc negotio procurare debetis, cum praesertim hoc tempore, non solum imperium probum et strenuum exigat habere rectorem, sed et Ecclesia nec possit nec velit diutius justo et provido defensore carere, quem nos possimus et debeamus merito coronare; ab eo penitus animum removentes cui propter impedimenta patentia favorem non debeamus apostolicum impertiri, alioquin, unde crederetis discordiam vos sopire, inde contingeret vos majus scandalum suscitare; quoniam praeter id quod si fieret forte contrarium, urbi et pene penitus toti displiceret Italiae, Ecclesia quoque id ferret graviter et moleste, nec se dubitaret pro justitia et veritate potenter opponere, quae Deo desiderat potius quam hominibus complacere. Essetis etiam perditionis occasio terrae sanctae, ad cujus recuperationem totis viribus aspiramus.
Haec autem vobis praedicimus, non ut libertatis, dignitatis, et potestatis vestrae privilegio derogare velimus, sed ut dissensionis et scandali materiam amputemus, cum is sit a vobis assumendus in regem quem nos in imperatorem possimus et debeamus merito coronare, ne, si secus accideret, fieret error novissimus pejor priore. Si vero salubribus monitis nostris, quae de corde puro et conscientia bona et fide non ficta procedunt, prudenter ac reverenter curaveritis acquiescere nos cum eo pariter et pro eo qui rite sic fuerit promotus in principem ad honorem exaltationem imperii efficaciter intendemus, cum et ipse nobiscum pariter et pro nobis ab honorem et exaltationem Ecclesiae intendere debeat, ut speramus; ita quod eo faciente qui est Rex regum et Dominus dominantium, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, regnum et sacerdotium diebus nostris mutuis subsidiis optatum recipient incrementum. Super juramentis etiam illud auctoritate apostolica statuemus quod ad purgandam et famam et conscientiam redundabit. Unde non permittatis vos aliquo modo seduci sub specie pietatis ab iis qui non communem sed specialem utilitatem inquirunt; quoniam ad hoc principaliter debet principis electio procurari, non ut provideatur certae personae, sed ut reipublicae consulatur: quod utique fieri non potest, nisi persona principis provida sit et justa, strenua et honesta. Ut autem de nostro beneplacito et consilio reddamini certiores, dilectum filium Aegidium acolythum nostrum virum providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, de cujus plene fidelitate confidimus, ad vos duximus destinandum, cui in iis quae vobis ex parte nostra proponet indubitata fide credatis. Quia vero per falsarios multa solent saepius obtineri, si forsan, quod non credimus, aliquae litterae contra tenorem praesentium ante datam istarum quasi a nobis apparuerint impetratae, ipsas noveritis esse falsas.
Datum Laterani.
XXII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, EPISCOPO SABINENSI. Sicut frequenter tibi proposuimus viva voce, non est qui post Romanum pontificem vel in Ecclesia Romana vel in imperio Romano tantum locum obtineat quantum obtines in utroque. Unde te oportet sollicite vigilare ut juxta quod de tua fraternitate confidimus, et honorem imperii cum Ecclesiae exaltatione procures, et augmentum Ecclesiae cum imperii promoveas incremento; quatenus per tuae sollicitudinis studium inter Ecclesiam et imperium pax perpetua conservetur. Miramur autem non modicum quod cum publice nobis coram fratribus promiseris viva voce quod nihil prius finaliter de imperii ordinatione tractares quam per litteras et nuntios tuos nostrae consuleres beneplacitum voluntatis, nuper, in colloquio quod fuit inter Andernacum et Confluentiam, te procurante, sicut pro certo didicimus, celebratum, aliquid diceris quasi finaliter tractavisse, cum facta compromissione in quosdam principes tam ecclesiasticos quam etiam saeculares, quod illi decreverint in colloquio quod in proximo est condictum ab universis debeat observari. Quia vero nec litteras nec nuntios super hoc, licet expectassemus non modicum, a tua fraternitate recepimus, ne videremur merito negligentes si propositum nostrum antequam praedictum colloquium celebretur non exprimeremus principibus, dilectum filium Aegidium acolythum nostrum, virum providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, ad te principaliter et ad alios principes destinamus, per ipsum et litteras quas dirigimus principibus universis intentionis nostrae beneplacitum et salubre consilium, sicut ex eis colligere poteris, apertius innuentes. Rogamus igitur fraternitatem tuam, monentes attentius et exhortantes in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus cum plene intentionem nostram, cum adhuc praesens apud nos existeres, intellexeris, taliter annuas votis nostris, taliter in hoc negotio te habere procures ut contra communem utilitatem tam Ecclesiae quam imperii nihil penitus attentetur. Ad haec, praedictum acolythum nostrum benigne recipias, et ea quae tibi ex parte nostra duxerit proponenda et sine dubitatione credas et studeas efficaciter adimplere, ut zelus quem in juventute tua circa honorem Ecclesiae praedecessorum nostrorum temporibus habuisti, diebus etiam nostris in tua senectute prosiliat in effectum; et qui pro illa hactenus legitime certavisti, cursum studeas tui certaminis laudabiliter consummare; ut secure cum Apostolo clames: Bonum certamen certavi, cursum consummavi, fidem servavi; ideoque reposita est mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illa die justus judex (II Tim. IV).
Datum Laterani.
XXIII. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE ET UXORI EJUS. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod quidam genealogiam vestram a longe calculantes, dilectam in Christo filiam nostram nobilem mulierem [Mariam] filiam vestram charissimo in Christo filio nostro Ottoni filio quondam illustris memoriae [Henrici] ducis Saxoniae sponso suo electo et coronato in regem affinitatis linea ultra quartum gradum, quod vos non recognoscitis, mussitant pertinere, licet matrimonium ipsum nullus accuset. Ut autem conscientia vestra non tam purgetur quam consolidetur, fuit postulatum a nobis ut super hoc dignaremur misericorditer dispensare. Si ergo res ita se habet, secure, propter multam et magnam utilitatem quae de ipso matrimonio proventura speratur, ad consummationem ipsius cum divini nominis reverentia procedatis.
Datum Laterani.
XXIV. PRINCIPIBUS ALAMANNIAE. Ut ii qui super provisione imperii, quam fore laudabilem in omnibus affectamus, nostris monitis salubribus acquiescent, apostolicae sedis patrocinio specialius foveantur, praesentibus litteris duximus intimandum quod omnes qui cum eo, qui assumptus in principem, nostram obtinuerit gratiam et favorem, compositionem inierint, super possessionibus, dignitatibus et honoribus, dante Domino, manutenere curabimus et fovere, facientes eam auctoritate apostolica inviolabiliter observari, caeteris nihilominus secundum officii nostri debitum apostolicae sedis gratiam impensuri.
Datum Laterani.
XXV. EPISCOPO OSTIENSI APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ut charissimos in Christo filios nostros Philippum Francorum et Joannem Anglorum reges illustres ad apostolicae sedis obsequium plenius inducere valeas et in ejus devotione firmius solidare, praesentium tibi auctoritate concedimus, per apostolica scripta mandantes quatenus si qua forsan inter se vel cum aliis obligatione tenentur illicita, eam secure dissolvas, cum secundum prophetam dissolvere debeamus colligationes impietatis et fasciculos deprimentes. Illam enim colligationem censemus illicitam quae regiae devotionis obsequium erga sedem apostolicam impediret, praesertim in illo negotio quod super imperii Romani ordinatione versatur. Nulli ergo, etc., nostrae concessionis, etc. Si quis autem, etc.
Datum.
XXVI. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO. Gravem contra te nobis venerabilis frater noster Coloniensis archiepiscopus querimoniam destinavit, quod cum ei juramento praestito promisisses te recepturum et habiturum pro rege quem ipse reciperet et haberet, et ut hoc plenius observares, thesaurum Coloniensis Ecclesiae pro certa tibi pecunia obligasset, tu hactenus nec juramentum servasti, nec restituisti thesaurum. Quia vero secundum Apostolum sapientibus sumus et insipientibus debitores, unde nec volumus nec debemus postulantibus justitiam denegare, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus si res ita se habet, eidem archiepiscopo taliter satisfacias de praemissis quod ei justa de te non ramaneat materia conquerendi. Alioquin et thesaurum illi restituas, et de juramento non observato te nostro conspectui responsurum usque ad initium Quadragesimae repraesentes. Quod si facere forte contempseris, noveris nos venerabili fratri nostro Cameracensi episcopo dedisse firmiter in mandatis, ut, sublato contradictionis et appellationis obstaculo, te ab officio pontificali suspendat, tuamque nobis non differat contumaciam intimare.
Datum.
Cameracensi episcopo scriptum est super hoc.
XXVII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, EPISCOPO SABINENSI. Charissimus in Christo filius noster Otto, de quo in regem electo et coronato quid nobis complaceat, tua, sicut credimus, fraternitas non ignorat, gravem nobis querelam contra Landtgravium Thuringiae destinavit, quod cum ei fecisset hominium et fidelitatem jurasset, de manu ejus multis praesentibus regalia recipiens cum vexillo, et ut plenius et firmius quod juraverat observaret, certam illi dedisset pecuniae quantitatem et Northusiam contulisset in feudum, ipse tamen et quod juraverat non servavit, et adhuc detinet quae recepit. Nos autem in hoc fraternitati tuae cupientes deferre, quam sincera diligimus charitate, cum idem Landgravius neptem tuam habeat in uxorem, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ipsum ex parte tam nostra quam tua moneas attentius et inducas ut si forte juramenti religionem contra salutem et famam suam transgredi non veretur, saltem restituat quae recepit. Alioquin, quatumcunque sibi deferre pro tuo velimus honore, quia tamen facti sumus secundum Apostolum sapientibus et insipientibus debitores, unde nec volumus nec debemus postulantibus justitiam denegare, ipsum ad alterum praedictorum per excommunicationem in personam et interdictum in terram secundum officii nostri debitum compellemus.
Datum, etc.
Cameracensi episcopo scriptum est super hoc.
XXVIII. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Illa te cordis puritate diligimus ut quoties ea nobis de tuis actibus referuntur quae prudentiam resonant et virtutem, jucundo tibi congratulemur affectu, et si quid forte de tuis audimus operibus quae famae tuae derogant et honori, moesto tibi spiritu condoleamus, cupientes ea te semper efficere quae ad profectum et exaltationem regiae sublimitatis accedant, et ab iis penitus abstinere quae tibi vergunt ad injuriam et jacturam. Sane quid egeris circa charissimum in Christo filium nostrum Ottonem nepotem tuum tua te conscientia conveniat et accuset; et utinam ita satagas super hoc tuum errorem corrigere ut infamiam aboleas et jacturam. Quia vero, quantumcunque tibi deferre velimus, postulantibus justitiam nolumus denegare, cum secundum Apostolum sapientibus simus et insipientibus debitores, ad gravem praenominati nepotis tui querelam paternum respectum habentes, serenitatem tuam monemus attentius et exhortamur in Domino, per apostolica scripta mandantes quatenus pecuniam quam inclytae recordationis Richardus rex frater tuus ei testamento legavit, ad cujus solutionem juramento diceris obligatus, ipsi solvere non omittas, ut sua saltem illi restituas qui de tuis ei debueras subvenire. Alioquin nos in sua sibi justitia nulla deerimus ratione quo minus secundum officii nostri debitum procedamus.
Datum.
Cantuariensi archiepiscopo scriptum est super hoc.
XXIX. Deliberatio Domini papae Innocentii super facto imperii de tribus electis. In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Interest apostolicae sedis diligenter et prudenter de imperii Romani provisione tractare, cum imperium noscatur ad eam principaliter et finaliter pertinere: principaliter, cum per ipsam et propter ipsam de Graecia sit translatum, per ipsam translationis actricem, propter ipsam melius defendendam; finaliter, quoniam imperator a summo pontifice finalem sive ultimam manus impositionem promotionis proprie accipit, dum ab eo benedicitur, coronatur, et de imperio investitur. Quod Henricus optime recognoscens, a bonae memoriae Coelestino papa praedecessore nostro, post susceptam ab eo coronam, cum aliquantulum abscessisset, rediens tandem ad se, ab ipso de imperio per pallam auream petiit investiri. Sicut autem nuper tres sunt in reges electi, puer, Philippus et Otto, sic tria sunt circa singulos attendenda, quid liceat, quid deceat, quid expediat. Circa puerum quidem filium imperatoris Henrici facie prima videtur quod non liceat contra ejus electionem venire, quae juramento est principum roborata. Nam, etsi juramentum illud videatur violenter extortum, non est tamen ideo non servandum, cum licet juramentum quod Gabaonitis praestiterunt filii Israel fuerit per fraudem subreptum illud tamen nihilominus decreverint observandum. Praeterea, etsi a principio fuerit sic extortum, postmodum tamen pater ejus intelligens se perperam processisse, juramentum relaxavit principibus, et litteras super ipsius electione remisit: qui postmodum puerum ipsum, patre absente, sponte ac concorditer elegerunt, fidelitatem ei pene penitus omnes et quidam hominium exhibentes. Unde non videtur licere contra licita juramenta venire. Videtur etiam non decere ut cum ipse apostolicae sedis sit tutelae commissus, et sub ejus protectione receptus, per eam privetur imperio per quam in jure suo fuerat confovendus, maxime cum sit scriptum: Pupillo tu eris adjutor (Psal. X). Quod non expediat contra ipsum venire illa praesertim ratione videtur quod cum idem puer ad annos discretionis perveniens intellexerit per Romanam Ecclesiam imperii se honore privatum, non tantum non exhibebit ei reverentiam consuetam, sed ipsam potius modis quibus poterit impugnabit, et regnum Siciliae retrahet a devotione ipsius, et negabit ei obsequium consuetum. Verum contrarium econtra videtur, quod liceat videlicet, deceat et expediat venire contra electionem ipsius. Quod liceat videtur ex eo quod juramenta illa fuerunt illicita et electio indiscreta. Elegerunt enim personam non idoneam, nec non solum imperio, sed nec alicui officio congruentem, puerum videlicet vix duorum annorum, et nondum sacri baptismatis unda renatum. Unde non videntur tam illicita et indiscreta juramenta servanda.
Nec obest quod de Gabaonitis objicitur, cum juramentum illud potuerit sine Israelitici populi laesione servari, haec autem servari nequeant absque gravi jactura, non unius gentis, sed Ecclesiae damno et dispendio populi Christiani. Nec obstat quod opponitur juramenta illa licita secundum intentionem jurantium exstitisse. Intelligebant enim quod, etsi eum tunc in imperatorem eligerent, non tamen ut tunc imperaret, sed postquam ad legitimam perveniret aetatem. Sed qualiter de ipsius idoneitate poterant judicare? Nonne potuisset esse stultus, vel usque adeo improvidus ut esset indignus minori etiam dignitate? Sed pone illos intellexisse ut tandem imperaret cum esset idoneus ad imperium gubernandum, interim autem pater reipublicae provideret. Casus postmodum intervenit propter quem non potest nec debet juramentum hujusmodi observari, de quo principes nullatenus cogitabant, scilicet patris decessus. Unde, cum per procuratorem non possit imperium procurari, nec imperator debeat fieri temporaliter, nec possit aut velit Ecclesia imperatore carere, videtur quod liceat imperio in alio providere. Quod non deceat ipsum imperare, patet omnibus manifeste. Nunquid enim regeret alios qui regimine indiget aliorum? Nunquid tueretur populum Christianum qui est alienae tutelae commissus? Sed nec obstat quod objicitur ipsum esse tutelae nostrae commissum, cum non sit nobis commissus ut ei obtineamus imperium, sed regnum Siciliae potius defendamus. Patet enim illud idem ex verbo Scripturae dicentis: Vae terrae cujus rex puer est (Eccli. X); et rursus: Cujus principes mane comedunt (ibid.). Quod non expediat ipsum imperium obtinere patet ex eo quod per hoc regnum Siciliae uniretur imperio, et ex ipsa unione confunderetur Ecclesia. Nam, ut caetera pericula taceamus, ipse propter dignitatem imperii nollet Ecclesiae de regno Siciliae fidelitatem et hominium exhibere, sicut noluit pater ejus. Nec valet quod opponitur, quod non expediat venire contra electionem ipsius ne postmodum molestet Ecclesiam, per quam imperium se cognoverit amisisse. Nunquam enim vere dicere poterit quod Ecclesia imperialem ei abstulit dignitatem, cum potius patruus ejus non solum imperium, sed et paternam haereditatem invaserit, et maternam possessionem occupare per suos satellites machinetur, ad cujus defensionem Ecclesia Romana non sine multis laboribus et expensis prudenter et potenter intendit. De Philippo videtur similiter quod non liceat contra ejus electionem venire. Cum enim in electionibus circa electores zelus, dignitas, et numerus attendatur, et de zelo non sit facile judicare, cum ipse a pluribus et dignioribus sit electus, et adhuc plures et digniores principes sequantur eumdem, juste videtur electus. Unde contra justam et legitimam electionem non videtur licere venire. Quod non deceat videtur similiter, ne videlicet videremur nostrarum injuriarum ultores si, quia pater et frater ejus fuerunt Ecclesiam persecuti, eum persequi nos vellemus et aliorum culpam in poenam ejus praeter officii nostri debitum immutare, cum potius praecipiatur a Domino: Diligite inimicos vestros, benefacite his qui oderunt vos, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos (Matth. V). Quod non expediat, patenter apparet. Cum enim potens sit tam terra quam opibus et personis, non videtur expedire ut contra torrentem brachia dirigamus, tam potenti nos taliter opponentes, ut eum reddamus nobis et Ecclesiae inimicum, et ne majorem videremur discordiam suscitare, fieretque novissimus error pejor priore, cum nos potius pacem inquirere et persequi et evangelizare aliis debeamus, quae fovendo illum posset de facili provenire. Verum, contra videtur quod liceat nos ei opponere. Fuit enim juste ac solemniter per praedecessorum nostrorum excommunicationis sententia innodatus: juste, quia B. Petri patrimonium partim per violentiam occuparat, partim damnificarat incendiis et rapinis, et super hoc commonitus semel et iterum per fratres nostros satisfacere non curarat; solemniter, quoniam in celebratione missarum in ecclesia beati Petri in festivitate non parva, quod ipse postmodum recognovit cum pro absolutione sua nuntium ad sedem apostolicam destinavit, et cum tandem per delegatos nostros contra formam mandati nostri post electionem suam se fecit absolvi. Unde patet quod fuerit excommunicatus electus.
Videtur quoque forsan aliquibus quod nondum sit ab excommunicationis vinculo absolutus, cum quondam Sutrinus episcopus in absolutione ipsius formam non servaverit sibi datam, cum forma data eidem fuerit haec, ut pro absolutione venerabilis fratris nostri Salernitati archiepiscopi, quem ante absolutionem ipsius mandabamus ab ergastulo suae captivitatis absolvi, ei laborem itineris veniendi ad sedem apostolicam relaxaret, et postmodum recepto ab eo publice secundum formam Ecclesiae juramento quod super iis pro quibus excommunicatus fuerat mandato nostro pareret, munus ei absolutionis impenderet; sed ipse nondum archiepiscopo absoluto, et nullo ab eo juramento recepto, non in publico, sed clam, ipsum absolvere de facto solummodo, quia de jure non potuit, est conatus: propter quem ejus excessum, cum ipsum rediens recognoverit, ab episcopatu remotus in monasterio diem clausit extremum. Praeterea, cum nos Marcualdum et omnes fautores ipsius tam Teutonicos quam Latinos excommunicationis sententia saepius innodemus, et ipse non solum fautor, sed auctor iniquitatis ejus existat, patet eum excommunicationis sententiae subjacere. Praeterea, cum notorium sit ipsum juramentum fidelitatis puero praestitisse, et nunc regnum Teutonicum et, quantum in eo est, imperium occupasse, constat eum perjurii esse reum.
Sed objicitur quod si, quemadmodum superius est expressum, juramentum illud illicitum reputemus, quomodo dicimus cum reum esse perjurii et transgressorem praestiti juramenti quod dicitur non servandum? Sed respondetur quod, etsi juramentum illud illicitum fuerit, non tamen ab eo temeritate propria resilire, sed nostram prius debuisset consulere voluntatem, ad exemplum illius juramenti quod filii Israel Gabaonitis praestiterant; quod licet fuerit per fraudem subreptum, non tamen sua temeritate resilierunt ab eo, sed dominum consulere decreverunt. Praeterea, cum omne quod contra conscientiam fit aedificet ad gehennam, quia, secundum Apostolum, omne quod non est ex fide peccatum est, et idem Philippus super hoc negotio taliter se excuset quod regnum aliter nullatenus accepisset nisi nosset quod illud invadere alii disponebant, patet eum credidisse juramentum illud fuisse servandum, et ex eo quod venit taliter contra illud, ejus esse conscientiam vulneratam. Sic ergo videtur quod licite nos excommunicato et perjuro debeamus opponere et ejus conatibus obviare. Quod ei nos opponere deceat manifeste videtur ex eo quod si, prout olim patri filius, sic nunc immediate succederet frater fratri, videretur imperium ei non ex electione conferri, sed ex successione deberi, et sic efficeretur haereditarium quod debet esse gratuitum, praesertim cum non solum Fredericus substituerit sibi filium, sed Henricus etiam filium sibi voluerit subrogare; et per hoc forsan in posterum abusio traheretur in usum. Quod autem expediat opponere nos Philippo liquet omnibus manifeste. Cum enim persecutor sit et de genere persecutorum fuerit oriundus, si non opponeremus nos ei, videremur contra nos armare furentem et ei gladium in capita nostra dare. Henricus enim, qui primus imperium de genere hoc accepit, persecutionem gravissimam in Ecclesiam suscitavit, et bonae memoriae Paschalem papam, qui eum coronavit, cum episcopis cardinalibus et multis nobilibus Romanorum cepit per violentiam et perfidiam, et tandiu tenere praesumpsit donec pro liberatione non sua, sed eorum qui fuerant capti secum, quos minabatur mutilare tyrannus, privilegium quodcunque voluit ei fecit. Cumque postmodum idem Paschalis, a detentionis suae vinculis liberatus, praedictum privilegium, quod dicendum erat potius pravilegium, revocasset, dictus Henricus praeter cardinalium electionem haeresiarchas quosdam dati sibi privilegii occasione creavit, et idolum contra Ecclesiam Romanam erexit; et extunc schisma usque ad Calixtum tempore fongo duravit. Huic de eodem genere successit in imperium Fridericus; qui cum Tiburtinos tunc rebelles post coronationem suam promisisset ad subjectionem Ecclesiae revocare, eos sibi postmodum vendicavit, dicens quod civitatem ipsam vellet in specialem imperii cameram retinere; et sic eos contra Ecclesiam Romanam armavit. Qui etiam cum bonae memoriae Alexander praedecessor noster, tunc Ecclesiae Romanae cancellarius, ad eum a felicis recordationis Adriano papa, qui eum coronaverat, destinatus fuisset, lectis litteris in quibus continebatur quod imperator deberet Ecclesiae Romanae deferre, cum re ipsa ei coronae beneficium contulisset dicitur cum furore et iracundia respondisse: Nisi essemus in Ecclesia, jam scirent qualiter Teutonicorum enses incidant. Et protinus eum, infecto negotio pro quo iverat, terram suam jussit exire; et eumdem Adrianum moliebatur, sed frustra, cum quibusdam deponere, opponens ei quod esset filius sacerdotis.
Ipse idem postmodum contra eumdem Alexandrum longo tempore schisma fovit, et quoscunque potuit contra eum conjurare coegit, in juramento opponens quod nullo tempore poenitentiam reciperent de hujusmodi juramento; et ipse idem sub eadem forma juravit. Ipse quoque, cum Venetiis terram Cavalca comitis, quam occupaverat, et alia quaedam Ecclesiae Romanae restituere per juramenta principum promisisset, ipsam postmodum fortius occupavit, et bonae memoriae Lucio praedecessori nostro accedenti in Lombardiam satis fraudulenter illusit, ipsum et successorem ipsius apud Veronam quasi obsessos tenens. Henricus autem filius et successor ipsius in Ecclesiae persecutionem suae dominationis exsecravit primitias, cum beati Petri patrimonium violenter ingressus, illud multipliciter devastavit qui etiam quosdam familiares fratrum nostrorum naso fecit in injuriam Ecclesiae mutilari. Ipse occisores bonae memoriae Alberti Leodiensis episcopi, quem ipse coegerat exsulare, post interfectionem ipsius in multa familiaritate recepit, et publice participavit eisdem, et beneficia postmodum majora concessit. Ipse venerabilem fratrem nostrum Auximanum episcopum, quia confessus est coram eo quod episcopatum per sedem apostolicam obtineret, alapis in praesentia sua caedi fecit, et de barba ejus pilis avulsis, ipsum inhoneste tractari. Conradus Musca in cerebro venerabilem fratrem nostrum Ostiensem episcopum cepit, et in vinculis posuit, et inhoneste tractavit de mandato ipsius, sicut idem Conradus publice testabatur, et sicut melius apparuit ex postfacto, cum non solum non fuerit evitatus aut punitus ab ipso, sed honoribus et possessionibus dilatatus. Ipse postmodum Siciliae regnum adeptus, publice proponi fecit edictum ut nullus vel clericus vel laicus ad Ecclesiam Romanam accederet, nec ad eam aliquis appellaret. Philippus autem de quo agitur ab Ecclesiae persecutione incoepit, et adhuc in ea persistit. Olim enim patrimonium Ecclesiae sibi usurpare contendens, ducem Tusciae et Campaniae se scribebat, asserens quod usque ad portas urbis acceperat potestatem et etiam illa pars urbis quae Transtiberim dicitur ejus erat jurisdictioni concessa. Nunc etiam per Marcualdum, Diupuldum et fautores eorum nos et Ecclesiam Romanam persequitur, et regnum Siciliae nobis auferre conatur. Si ergo id facit in arido, in viridi quid faceret? Et si adhuc aridus et exsanguis, utpote cujus adhuc est messis in herba, nos et Ecclesiam Romanam persequitur, quid faceret si, quod absit! imperium obtineret? Unde videtur non irrationabiliter expedire ut prius nos ejus violentiae opponamus quam amplius invalescat. Quod autem etiam in regibus filii pro patribus sint puniti divina pagina protestatur. Nonne propter peccatum Saulis dictum est a Domino per Samuelem: Stulte egisti, nec custodisti mandata Domini Dei tui quae praecepit tibi. Quod si non egisses, jam nunc praeparasset Dominus regnum tuum super Israel in sempiternum; sed nequaquam regnum tuum ultra consurget (I Reg. XIII). Salomoni quoque legitur a Domino esse dictum: Quia non custodisti pactum meum et praecepta mea quae mandavi tibi, dirumpens scindam regnum tuum, et dabo illud servo tuo; verumtamen in diebus tuis non faciam propter David patrem tuum, de manu filii tui scindam illud (III Reg. XI). De Jeroboam similiter dictum fuit a Domino per Achiam: Ecce ego inducam mala super domum Jeroboam, et percutiam de Jeroboam mingentem ad parietem (III Reg. XIV). Et ibidem legitur quod interfecit Baasa Nadab filium Jeroboam, et percussit omnem domum Jeroboam, non dimisit nec unam quidem animam de semine ejus, donec deleret eam propter peccata Jeroboam quae peccaverat, et quibus peccare fecerat Israel, et propter delictum quo irritaverat Dominum Deum Israel. De Baasa quoque scribitur dixisse Dominus: Quia ambulasti in via Jeroboam, et peccare fecisti populum meum Israel, ecce ego demetam posteriora Baasa et posteriora domus ejus (III Reg. XVI). Achab etiam dictum invenitur a Domino per Eliam: Ecce ego inducam super te malum, et demetam posteriora tua, et interficiam de Achab mingentem ad parietem (III Reg. XXI). Nam et Dominus dicit: Ego sum Deus zelotes, vindicans peccata patrum in filios usque in tertiam et quartam progeniem in his qui oderunt me (Deut. V), id est in his qui circa me paternum odium imitantur. De Ottone videtur quod non liceat ipsi favere, quoniam a paucioribus est electus; quod non deceat, ne videamur, non ob gratiam ejus, sed alterius odium, ipsi favorem apostolicum exhibere; quod non expediat, quia respectu alterius videtur pars ejus debilis et infirma.
Verum, cum tot vel plures ex his ad quos principaliter spectat imperatoris electio in eum consensisse noscantur quot in alterum consenserunt, cum non minus idoneitas seu dignitas electae personae, imo plus quam eligentium numerus sit in talibus attendendus, nec tantum pluralitas quoad numerum, sed salubritas quoad consilium in eligentibus requiratur, et Otto magis sit idoneus ad regendum imperium quam Philippus, cum Dominus etiam puniat peccata patrum in filios usque in tertiam et quartam progeniem in his qui oderunt eum, id est, in his qui patrum peccata sequuntur, et Philippus progenitorum suorum peccata in Ecclesiae persecutione sequatur, cum, etsi non debeamus reddere mala pro malis, sed benefacere malefacientibus nobis, non tamen debeamus honorem pro injuria in his qui in solita perseverant malitia compensare aut contra nos armare furentes, cum Dominus, ut coufunderet fortia, humilia elegisse legatur, utpote qui David in regem de postfetantes accepit, videtur quod et liceat, deceat et expediat ipsi favorem apostolicum exhibere. Absit enim ut deferamus homini contra Deum aut timeamus vultum potentis, cum secundum Apostolum non solum a malo, sed ab omni specie mala nos oporteat abstinere. Scriptum est enim: Maledictus qui confidit in homine, et qui ponit carnem brachium suum (Jer. XVII). Nos igitur ex praedictis causis pro puero non credimus insistendum ut ad praesens debeat imperium obtinere. Personam vero Philippi propter impedimenta patentia penitus reprobamus, et obsistendum ei ducimus ne imperium valeat usurpare. De caetero vero agendum per legatum nostrum apud principes ut vel conveniant in personam idoneam, vel se judicio aut arbitrio nostro committant. Quod si neutrum elegerint, cum diu exspectaverimus, cum monuerimus eos ad concordiam, cum instruxerimus eos per litteras et nuntium nostrum, et consilium nostrum eis duxerimus exponendum, ne videamur eorum fovere discordiam et dicere cum Isaia: Sit pax et veritas in diebus nostris (Isa. XXXIX), ne, si secuti fuerimus a longe ut videamus finem, cum Petro tandem veritatem, quae Christus est, negare cogamur, cum negotium istud dilationem non capiat, cum Otto et per se devotus existat Ecclesiae, et ex utraque parte trahat originem ex genere devotorum, ex parte matris de domo regum Angliae, ex parte patris de prosapia ducum Saxoniae, qui omnes Ecclesiae fuere devoti, et specialiter Lotharius imperator proavus ejus, qui bis pro apostolicae sedis honore Apuliam est ingressus, et in obsequio Ecclesiae Romanae decessit, ei manifeste favendum, et ipsum recipiendum in regem, et praemissis omnibus quae pro honorificentia Ecclesiae Romanae debent praemitti, ad coronam imperii evocandum.
XXX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS, ET NOBILIBUS VIRIS PRINCIPIBUS IN COLONIENSI PROVINCIA CONSTITUTIS. Nec vos nec alios credimus dubitare quin imperii Romani provisio principaliter et finaliter nos contingat; principaliter quidem, quoniam per Romanam Ecclesiam de Graecia fuit specialiter pro Ecclesiae defensione translatum; finaliter, quia, etsi alibi coronam regni recipiat, ab apostolica tamen sede ultimam manus impositionem et coronam imperii recipit imperator. Unde audito quondam quod vota principum in imperatoris fuissent electione divisa, tanto magis fuimus de ipsorum divisione turbati quanto bonus status imperii ex causis praedictis specialius ad nos spectat, et pro multis et magnis necessitatibus populi Christiani non solum Ecclesia devotum habere desiderat defensorem, sed et imperium totum indigere cognoscitur idoneo provisore. Verum, quantumcunque grave nobis existeret et molestum quod imperii provisio videbatur in commune religionis Christianae dispendium ex tali divisione differri, ne tamen principum dignitatem ignorare vel laedere videremur, exspectavimus aliquandiu si forsan ipsi usi consilio saniori, vel per seipsos, si fieri posset, dissensioni suae finem imponerent, vel super hoc saltem nostrum consilium implorarent, ut per eorum studium nobis mediantibus discordiae malum bono concordiae purgaretur, et rugam schismatis unitatis simplicitas aboleret. Cum autem exspectatio nostra nec nobis, nec vobis, imo nec imperio ipsi prodesset, sed obesse potius videretur, ne dissimulando videremur hujusmodi fovere discordiam, ad concordiam vos curavimus per litteras apostolicas invitare, quas ad multos principum novimus pervenisse. Postmodum vero audito quod per sollicitudinem bonae memoriae Conradi archiepiscopi Maguntini a nostra praesentia redeuntis disposuissent principes ad colloquium convenire super ordinatione imperii tractaturi, ne quid ex contingentibus omittere videremur, litteras nostras ad eos per proprium nuntium duximus destinandas, consilium nostrum eisdem fideliter exponentes. Caeterum, cum nec sic hactenus inter eos bonum concordiae potuerit provenire aut utiliter imperio provideri, deliberavimus cum fratribus nostris quid esset agendum et qualiter posset malis imminentibus obviari. Tandem vero in hoc resedit consilium, ut venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, religione conspicuum, praeditum honestate, magnum Ecclesiae Dei membrum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, et cum eo dilectum filium magistrum Philippum notarium nostrum, virum providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, ad partes Germaniarum ex nostro latere mitteremus. Quia vero quanto negotium istud magis est arduum, tanto majores et maturiores exigit tractatores, venerabili fratri nostro Octaviano Ostiensi episcopo, apostolicae sedis legato, qui post nos in Ecclesia Romana obtinet primum locum, dedimus in mandatis ut si a negotiis illis quibus intendit in regno Francorum se poterit expedire, cum ipsis pariter et per ipsos nuper a nostro latere venientes instructus plenius ad partes vestras accedat, et ambo episcopi simul, vel alter eorum, si ambo non poterint interesse, cum eodem notario vestrum consilium audiant, et vobis beneplacitum nostrae voluntatis exponant. Ideoque universitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus cum ab eis vel eorum altero fueritis evocati, ad praesentiam evocantium aut etiam evocantis accedere non tardetis.
Datum Laterani, Non. Januarii, pontificatus nostri anno quarto.
In eumdem modum scriptum est capitulo et suffraganeis Ecclesiae Maguntinae, et principibus in Maguntina provincia constitutis. In eumdem modum Saltzburgensi et suffraganeis ejus, et principibus in Saltzburgensi provincia constitutis. In eumdem modum Bremensi et suffraganeis ejus, et principibus in Bremensi provincia constitutis. In eumdem modum Trevirensi et suffraganeis ejus, et principibus in Trevirensi provincia constitutis.
XXXI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Quantum ex imperii divisione dispendium, non solum nobis et vobis, sed etiam universo populo Christiano proveniat, instantis temporis malitia manifestat. Jam etenim contra Catholicos invalescunt haeretici, Christianae religionis termini coarctantur, contra fideles pagani super occupatione ac detentione terrae nativitatis Dominicae gloriantur. Pax et justitia, quondam invicem se complexae, particulare nunc deplorant exsilium, et in earum sedes violentia et seditio conjuratis manibus impune se jactitant successisse. Unde jam violenti bona Ecclesiarum sacrilega tam mente quam manu diripiunt, potentiores impotentium colla premunt, et loculi pauperum in thesauros divitum inopem coguntur copiam vel copiosam inopiam parturire, ac in eorum explicationibus plicas veteres, ut jam ad litteram quod legitur impleatur: Ei qui non habet id etiam auferetur quod videtur habere (Matth. XXV). Et ut singula brevius perstringamus, jam sibi juris locum injuria vendicavit, et legem facit, non ratio, sed voluntas; ita ut quidam totum sibi licere putent quod noverint complacere. Nos autem jampridem haec omnia praevidentes, et volentes praecavere sollicite ne hujusmodi venirent abusiones in usum, licet exspectantes exspectaverimus aliquantum ut vos usi consilio saniori haec mala per utilem provisionem imperii tolleretis et in partu perimeretis hujusmodi genimina viperarum, tandem tamen, ne dissimulando fovere discordiam videremur, cum non ad depressionem sed exaltationem imperii, sicut novit Dominus, intendamus, per litteras nostras, quas ad multos vestrum novimus pervenisse, vos ad concordiam curavimus invitare, ne imperialis sublimitas per eos, non solum attenuari, sed et destrui videretur per quos magnificari debuerat et extolli. Tandem autem audito quod per studium et sollicitudinem bonae memoriae Conradi archiepiscopi Maguntini a nostra praesentia redeuntis quidam vestrum disposuissent ad commune colloquium convenire super ordinatione imperii tractaturi, litteras nostras ad vos per proprium nuntium duximus destinandas, consilium nostrum vobis exponentes fideliter, et super iis quae videbantur necessaria vos diligentius instruentes. Caeterum cum nec per exspectationem diutinam, nec per exhortationem honestam, nec per instructionem plenariam sit hactenus concordiae prioris incommodum sequentis concordiae commoditate purgatum, ne quid ex contingentibus omittamus, venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, etc., ut in praecedenti usque acceptum, ad partes Germaniarum duximus destinandos, ut ipsi cum venerabili fratre nostro Octaviano Ostiensi episcopo, apostolicae sedis legato, si tamen a negotiis quibus tenetur in regno Francorum se poterit expedire, aut etiam sine ipso, si forsan non poterit interesse, vos ex parte nostra diligenter moneant et inducant ut per vos ipsos cum eorum, si necesse fuerit, consilio et praesidio ad concordiam efficaciter intendatis, concordantes in eum quem nos ad utilitatem imperii cum Ecclesiae honestate merito coronare possimus, vel si forte per vos desiderata non posset concordia provenire, nostro vos saltem consilio vel arbitrio committatis, salva in omnibus tam libertate vestra quam imperii dignitate, cum neminem magis quam Romanum pontificem super hoc deceat vos mediatorem habere, qui voluntatibus et rationibus intellectis, quid justum foret et utile provideret, vosque per auctoritatem coelitus sibi datam super juramentis exhibitis quoad famam et conscientiam liberaret, cum et negotium imperii ad nos principaliter et finaliter pertinere noscatur: principaliter quidem, quia per Romanam Ecclesiam fuit a Graecia pro ipsius specialiter defensione translatum; finaliter autem, quoniam etsi ab alio regni coronam recipiat, a nobis tamen coronam imperii recipit imperator. Monemus ergo universitatem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus legatos ipsos vel eorum alterum in Teutoniam accedentem, et eumdem notarium recipiatis hilariter et, sicut decet, honorifice pertractetis, ipsorum monita et consilia recipientes humiliter et inviolabiliter observantes. Nos enim eis dedimus in mandatis ut ad concordiam vestram et utilem ordinationem imperii prudenter et diligenter intendant.
Datum, ut supra.
XXXII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATORE ELECTO. Ut non solum dispositio rerum et temporum omnipotentem Dominum demonstraret, sed ipsa quasi conformitas operum et eventuum ad se invicem eumdem omnium fateretur auctorem, coelestibus Dominus terrestria conformavit, ut dum mirabili quadam similitudine respondere viderimus ima summis, unum et eumdem factorem et actorem omnium cognoscamus. Ipse etenim licet sit magnus in magnis, ut mirabilis tamen etiam in minimis appareret, sicut circa mundi creationem et saeculorum initia duo magna luminaria in firmamento coeli constituit, unum quod illuminaret diem, alterum quod in tenebris radiaret, sic processu temporum ad firmamentum Ecclesiae, quae coeli nomine designatur, duas magnas instituit dignitates; prinam quae illuminet diem, id est, in spiritualibus spirituales informet et animas diabolica fraude deceptas a peccatorum catenis absolvat, cum ex privilegio sibi traditae potestatis quos ipsa ligat et solvit in terris, Deus ligatos habeat et solutos in coelis; alteram quae in tenebris radiet, dum in haereticos mentis caecitate percussos et hostes fidei Christianae, quos nondum oriens ex alto respexit, Christi et Christianorum punit injuriam, et ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum, materialis gladii potestatem exercet. Unde sicut in eclipsi lunae tenebrae amplius tenebrescunt et majoris caliginis obscuritas invalescit, sic ex imperatoris defectu haereticorum vesania et violentia paganorum contra Catholicos et fideles perfidius et crudelius malitia multiplicata consurgunt. Hoc autem attendentes sollicite, ac volentes malis imminentibus obviare, circa provisionem imperii solliciti fuimus, sicut per frequentes litteras directas ad principes et legatos transmissos ad eos omnibus credimus patuisse; in quo quantum celsitudini tuae duxerimus deferendum, et tu ipse novisti, et res perhibet testimonium veritati. Novimus enim qualiter inclytae recordationis Lotharius imperator proavus tuus Ecclesiae Romanae devotus exstiterit, qualiter pro defendendo ejus honore non solum semel sed et secundo vocatus accesserit, qualiter in ipsius subsidio finierit dies suos, qualiter avus et pater tuus ejus vestigiis inhaerentes praedecessoribus nostris exhibuerint se devotos, qualiter etiam Anglicana domus, ex qua ex parte matris es ortus, in devotione sedis apostolicae fere semper perstiterit et persistat, et ei tempore grandis persecutionis obsequium impenderit opportunum. In te igitur progenitorum tuorum devotionem suscitare plenius et abundantius remunerare volentes, credimus, et quasi pro certo tenemus, quod non solum in ea te verum ostendes haeredem eorum et legitimum successorem, sed tanto ipsos in hoc praecedes amplius quanto te a nobis magis intelliges honoratum. Inspiret autem cordi tuo is qui corda principum habet in manu sua, et per quem reges regnant et principes obtinent principatum, ut affectum nostrum penses plenius per affectum quam nostro tibi explicemus vel explicare possimus affatu, et ea quae acta sunt hactenus et aguntur, et adhuc, dante Domino, per nos circa te agentur in posterum, fideliter in tuo corde reponas, et ita memoriae recommendes ut nec obliviosus videri valeas vel ingratus, sed ad apostolicae sedis exaltationem et honorem potenter intendas, et ejus plene benevolentiam recognoscas, quae cum defecissent fere penitus vires tuae, in tua dilectione non tepuit, nec te deseruit in adversis, sed tandiu fovit donec juxta tuum te desiderium exaltaret. Nos enim serenitatem tuam in eo de consilio fratrum nostrorum honorare volentes ultra quod in saeculo saecularis princeps nequeat honorari, auctoritate Dei omnipotentis nobis in beato Petro collata te in regem recipimus, et regalem tibi praecipimus de caetero reverentiam et obedientiam exhiberi; praemissisque omnibus quae de jure sunt et consuetudine praemittenda, regiam magnificentiam ad suscipiendam Romani imperii coronam vocabimus, et eam tibi, dante Domino, humilitatis nostrae manibus solemniter conferemus. Monemus igitur celsitudinem regiam et exhortamur in Domino quatenus spem tuam ponas in illo qui, reprobato Saule, David elegit in regem, et talem te studeas exhibere ut de te quoque dicere valeat: Inveni virum secundum cor meum. (I Reg., XIII; Act. XIII). Ad haec, venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, etc., ut in praecedenti usque acceptum, quos pro negotiis tuis specialiter et principaliter duximus destinandos, benigne recipias et pertractes, et honorificentiam eis, sicut te decet et ipsos, impendas; dilectum quoque filium Aegidium acolythum nostrum, cujus fidem et sollicitudinem jam in pluribus es expertus, habeas propensius commendatum.
Datum Laterani, Kal. Martii.
XXXIII. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Etsi quidam imperatores Romani Ecclesiam in multis afflixerint, multi tamen eam in pluribus honorarunt, ita quod per devotionem et liberalitatem ipsorum magnifica beneficia novimus Ecclesiae provenisse. Unde non est aliquo modo credendum quod, sicut pestilentes aliqui mentiuntur volentes inter Ecclesiam et imperium immortalem discordiae materiam suscitare, ad depressionem intendamus imperii: per quod, si fuerit bene ordinatum, Ecclesiam non solum defendi credimus, sed etiam exaltari. Novimus etenim, et vos nostis, quod ejus provisio principaliter et finaliter nos contingit: principaliter quidem, quia per Ecclesiam de Graecia pro ipsius specialiter fuit defensione translatum; finaliter autem, quoniam etsi alibi coronam regni accipiat, a nobis tamen imperator imperii recipit diadema in plenitudinem potestatis. Attendentes autem olim quantum dispendium ex defensoris defectu pateretur Ecclesia, quantumque detrimentum ex imperatoris carentia sentiret religio Christiana, licet exspectaverimus exspectantes si forte vos ipsi saniori usi consilio tantis malis finem imponere curaretis, vel ad divinum et nostrum saltem recurreretis auxilium, ut per Deum et nos, vestro studio mediante, tanta dissensio sopiretur, quia vos super hoc negligentes invenimus et remissos, ut nostrum exsequeremur officium, vos per litteras nostras paterna curavimus sollicitudine commonere ut timorem Domini habentes prae oculis, et imperii zelantes honorem, ne vel annullaretur dignitas vel libertas deperiret ipsius, ad provisionem ipsius melius intendere curaretis, alioquin, quia mora trahebat periculum ad se grave, nos quod expedire sciremus utiliter procurantes, curaremus ei apostolicum impertiri favorem quem crederemus majoribus studiis et meritis adjuvari.
Cum autem nobis ad litteras istas, quas ad multos vestrum novimus pervenisse, nec verbo fuisset nec facto responsum, exspectavimus iterum donec audivimus quod per studium et sollicitudinem bonae memoriae Conradi archiepiscopi Maguntini a nostra praesentia redeuntis fuerit procuratum ut quidam vestrum ad commune colloquium convenirent de provisione imperii tractaturi. Unde, ne videremur ab incoepto desistere, litteras nostras ad vos per proprium nuntium duximus destinandas, consilium nostrum vobis exponentes fideliter, et super iis quae necessaria videbantur diligentius instruentes. Caeterum cum nec per exspectationem diutinam, nec exhortationem honestam, nec instructionem plenariam fuerit discordiae prioris incommodum sequentis concordiae commoditate purgatum, ne quid ex contingentibus omittere videremur, venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, virum religione conspicuum, praeditum honestate, magnum Ecclesiae Dei membrum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, et cum eo dilectum filium magistrum Philippum notarium nostrum, virum providum et discretum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis charum admodum et acceptum, ad partes vestras duximus destinandos, qui cum venerabili fratre nostro Octaviano Ostiensi episcopo, apostolicae sedis legato, primum locum post nos in Ecclesia Romana tenente, si tamen ipse a negotiis illis quibus tenebatur in regno Francorum se posset utiliter expedire, ad vos simul accederent, et ex parte nostra monerent salubriter et inducerent diligenter ut per vos ipsos cum eorum, si necesse foret, consilio et praesidio ad concordiam intendere curaretis, vel si forte per vos desiderata non posset concordia provenire, nostro vos committeretis arbitrio vel consilio, salva in omnibus tam libertate vestra quam imperii dignitate, cum neminem magis quam Romanum pontificem mediatorem in hoc vos habere deceret, qui voluntatibus et rationibus intellectis provideret quod esset justum et utile, vosque per auctoritatem coelitus sibi datam super juramentis exhibitis quoad famam et conscientiam liberaret, et ad quem negotium imperii ex causis superius assignatis non est dubium pertinere. Caeterum quoniam hactenus nec exspectationis nostrae modestia, nec exhortationis studium, nec consilii maturitas, nec instructionis discretio vos commovit, nec legatorum nostrorum usque adeo sollicitudo profecit ut vel per vos ipsos sepulta discordia, sicut vos saepe monuimus, concorditer ad provisionem intenderetis imperii, vel consilio aut arbitrio nostro committere vos velletis, cum dispendium Ecclesiae, quae diutius nec vult nec debet idoneo defensore carere, sustinere nolimus ulterius vel dissimulare jacturam populi Christiani, cum alteri de vestris electis favorem impendere non possimus propter excommunicationem publicam, perjurium manifestum, et vulgatam persecutionem quam progenitores ejus et ipse in apostolicam sedem et Ecclesias exercere nullatenus dubitarunt, propter insolentiam etiam quam exercuerunt in principes et alios sibi subjectos, et ne libertas principum in imperatoris electione vilescat si non per electionem, sed successionem transferri a patribus in filios et in fratres a fratribus imperium videatur, consentire in alterum nos oportet.
Fuit enim nobilis vir Philippus dux Sueviae a bonae memoriae Coelestino papa praedecessore nostro propter invasionem et devastationem patrimonii beati Petri commonitione secundo praemissa publice ac solemniter excommunicationis sententia innodatus, cum in Tuscia moraretur: quod ipse postmodum recognovit, dum per nuntium suum ab ipso praedecessore nostro absolutionis beneficium postulavit, et postmodum a tunc Sutrino episcopo , quem cum abbate Sancti Anastasii pro liberatione venerabilis fratris nostri Salernitani archiepiscopi miseramus, contra formam mandati nostri de facto solummodo, quia de jure non potuit, post suam electionem apud Warmatiam occulte se fecit absolvi. Unde patet quod fuerit excommunicatus electus, et videtur non immerito quod adhuc sit ex eadem causa excommunicationis sententia innodatus, cum praedictus episcopus eum auctoritate sua non posset absolvere, auctoritate vero nostrae delegationis nec plus nec aliter liceret hoc ipsi quam quod ei fuerat ab apostolica sede concessum. Ex eo etiam excommunicationis sententiae subjacere creditur manifeste quod cum perfidus Marcualdus, Dei et Ecclesiae inimicus, cum universis fautoribus tam Teutonicis quam Latinis excommunicationis vulgatae vinculis suae iniquitatis meritis sit astrictus, sicut jam vobis per litteras nostras directas per P. judicem Placentinum ipsius Philippi nuntium intimasse meminimus, quas ad ipsius Philippi audientiam credimus pervenisse, ipse nihilominus, quamvis id non tantum ex relatione ipsius judicis, sed etiam per publicam famam ad notitiam ejus devenerit, eidem excommunicato non solum communicat, sed eum in malitia sua fovet, et per nuntios et litteras suas exacuit furorem ipsius ut charissimum in Christo filium nostrum Fridericum Siciliae regem illustrem nepotem suum, quem jam haereditate paterna privavit, adhuc privet possessione materna. Idem etiam contra proprium juramentum, super quo nec consilium a sede apostolica requisivit, ambitionis vitio regnum sibi usurpare praesumpsit, non alium causa necessitatis in regem eligere. Quod utcunque tolerabilius videretur, cum super illo juramento sedes apostolica prius consuli debuisset, sicut et eam quidam consuluere prudenter, apud quam ex institutione divina plenitudo residet potestatis.
Nec valet ad plenam excusationem ipsius, si juramentum illud dicatur illicitum, cum nihilominus super eo nos prius consulere debuisset quam contra ipsum propria temeritate venire; illo praesertim exemplo, quod cum Gabaonitae a filiis Israel per fraudem subripuerint juramentum, ipsi tamen, cognita fraude, noluerunt contra illud sua temeritate venire. Quod autem de genere persecutorum existat, vos non credimus dubitare, cum Henricus, qui primus imperium de genere hoc accepit, bonae memoriae Paschalem papam praedecessorem nostrum cum episcopis, cardinalibus et multis nobilibus Romanorum praesumpserit captivare. Fredericus autem pater ipsius Philippi contra felicis recordationis Alexandrum praedecessorem nostrum longo tempore schisma fovit. Henricus frater ipsius Philippi qualiter se habuerit circa interfectores sanctae memoriae Alberti Leodiensis episcopi, quem ipse prius coegerat exsulare, ac Conradus, qui praedictum Ostiensem episcopum ceperat, satis nostis: qui etiam qualiter venerabilem fratrem nostrum Auximanum episcopum alapis caedi fecerit, et pilos de barba ejus avelli et tractari eum in pluribus inhoneste, qualiter quoque quosdam familiares Ecclesiae Romanae naso fecerit mutilari, qualiter praedictum Salernitanum archiepiscopum captivarit, et quosdam viros ecclesiasticos flammis torreri fecerit, quosdam vero vivos in mare submergi, ad vestram credimus audientiam pervenisse. Hae sunt paucae de multis injuriis personales quas apostolicae sedi circa viros ecclesiasticos irrogarunt. Reales autem injurias subticemus, quas ei circa possessiones ecclesiasticas intulerunt, ne cui posset perverse intelligenti videri quod pro jure ac honore imperii defendendo injurias hujusmodi perpetrarint, cum nos jus et honorem imperii conservare velimus per omnia illibatum. Quod idem Philippus Ecclesiae persecutor exstiterit et existat, ex iis quae praemisimus satis patet. Quod pater et frater ejus vobis imposuerint grave jugum, vos ipsi perhibete testimonium veritati. Nam ut caetera taceamus, hoc solum quod vobis in substitutione imperatoris eligendi voluerint adimere facultatem, libertati et honori vestro non modicum derogarunt. Unde si, sicut olim patri filius, sic nunc immediate succederet frater fratri, videretur imperium non ex electione conferri, sed ex successione deberi.
Nos igitur, quoniam duobus ad habendum simul imperium favere nec possumus nec debemus, nec credimus personae in imperio, sed imperio in persona potius providendum, quia etiam ad hoc dignior reputatur qui magis idoneus reperitur, ex causis praedictis, non amaritudinis sed rectitudinis zelo, sicut is novit qui renum est scrutator et cordium, personam Philippi, tanquam indignam quoad imperium praesertim hoc tempore obtinendum, penitus reprobamus, et juramenta quae ratione regni sunt ei praestita decernimus non servanda, non tam propter paternos vel fraternos excessus quam propriam ejus culpam. Quamvis non ignoremus dictum a Domino: Ego sum Deus zelotes, vindicans peccata patrum in filios usque in tertiam et quartam progeniem in iis qui oderunt me (Exod. XX), id est in iis qui contra me paternum odium imitantur. Cum autem charissimus in Christo filius noster Otto vir sit industrius, providus et discretus, fortis et constans, et per se devotus existat Ecclesiae, ac descendat ex utraque parte de genere devotorum, cum etiam electus in regem, ubi debuit et a quo debuit fuerit coronatus, et ipse suae strenuitatis et probitatis meritis ad regendum et exaltandum imperium idoneus esse nullatenus dubitetur, nos auctoritate beati Petri et nostra eum in regem recepimus, et regalem ei praecepimus honorificentiam exhiberi, ipsumque ad coronam imperii, sicut decet, vocare curabimus et eam ipsi solemniter et honorifice ministerio nostro, Domino concedente, conferre. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur in Domino et in remissionem vobis injungimus peccatorum quatenus ei de caetero sicut regi vestro in Romanorum imperatorem electo reverenter et humiliter deferatis, regalem ei honorificentiam et obedientiam impendentes. Si enim salubribus monitis et consiliis nostris, quae de corde puro et conscientia bona et fide non ficta procedunt, prudenter ac reverenter curaveritis acquiescere, nos cum eodem et pro eodem rege ad honorem et exaltationem imperii efficaciter intendemus, cum et ipse nobiscum pariter et pro nobis ad honorem et exaltationem Ecclesiae intendere debeat, ut speramus; ita quod, eo faciente, qui est Rex regum et Dominus dominantium, sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech, regnum et sacerdotium diebus nostris mutuis subsidiis optatum recipient incrementum. Super primis etiam juramentis illud auctoritate apostolica statuemus quod ad purgandam et famam et conscientiam redundabit. Eis autem qui super hoc monitis, consiliis, et mandatis nostris humiliter acquieverint, super honoribus, dignitatibus et possessionibus suis apud praedictum regem et suos curabimus utiliter providere. Quod si etiam idem nobilis vir Philippus de plano acquiescere vellet, et Deo et Ecclesiae satisfacere competenter, paterna eum curaremus sollicitudine confovere et ad honorem et profectum ejus intendere diligenter.
Datum, ut supra.
Scriptum est in eumdem modum eisdem, usque ne quid ex contingentibus omittere videamur, cum dispendium Ecclesiae, quae diutius nec valet, etc., usque in finem.
Scriptum est in eumdem fere modum ministerialibus.
XXXIV. ELECTO ET CAPITULO HILDESEMENSI. Quantum gratiae et favoris vobis exhibuerit apostolica sedes non oportet nos litteris explicare, cum res ipsa testimonium perhibeat veritati. Unde tanto vos credimus faciliores et devotiores ad implendum nostrum beneplacitum invenire quanto magis benevolentiam nostram experti, de ipsa sumpsistis expressius argumentum. Cum ergo Ecclesiae Romanae dispendium, quae diutius nec vult nec potest idoneo defensore carere, sustinere nolimus ulterius vel dissimulare jacturam tam imperii quam populi Christiani, cum etiam eorum utrique qui in Teutonia electi dicuntur favere ad obtinendum imperium non possimus, nec credamus tam personae in imperio quam imperio in persona idonea providendum, sitque reputandus ad hoc dignior qui magis idoneus reperitur, personam nobilis viri Philippi ducis Sueviae propter impedimenta patentia quoad imperium obtinendum, praesertim hoc tempore, penitus reprobamus, et juramenta quae ipsi ratione regni sunt praestita decernimus non servanda, et charissimum filium nostrum Ottonem, quem esse novimus virum industrium et prudentem, fortem et strenuum, in regem recipimus, et regalem ei praecipimus ab omnibus honorificentiam exhiberi. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur in Domino, et per apostolica vobis scripta praecipiendo mandamus quatenus ipsi firmiter adhaerentes tanquam regi vestro in Romanorum imperatorem electo et a nobis, dante Domino, coronando, honorem et reverentiam impendatis et fideliter assistatis eidem, ac quoscunque poteritis ad favorem et fidelitatem ipsius verbo et opere prudenter et efficaciter inducatis. Cum enim gratum nobis fuerit et acceptum quidquid auxilii et favoris ei hactenus est impensum, de caetero grave nobis existeret et molestum si quis seipsi duceret opponendum aut ei fideliter non adesset.
Datum, ut supra.
In eumdem fere modum scriptum est Saltzburgensi archiepiscopo.
XXXV. NOBILI VIRO ALBERTO COMITI DE THAISBURG. Si nec simplex promissio quam viri nobiles et prudentes fecerint in re tam licita quam honesta revocari debeat, sed firmiter potius observari, ea multo magis est tenenda quae sub obtestatione divini nominis, Evangeliis coram positis, exhibetur, cum nemo in vanum debeat assumere nomen Dei. Gaudemus ergo quod charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo juramentum fidelitatis, sicut accepimus, praestitisti, et ei disposuisti fideliter et firmiter adhaerere. Sane cum Ecclesiae Romanae dispendium, quae diutius, etc., in eumdem fere modum ut supra, usque exhiberi. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus in ejusdem regis fidelitate fideliter et devote persistas, et ipsi de caetero regalem honorificentiam studeas exhibere, ad honorem et exaltationem ipsius per te ac tuos prudenter et potenter intendens, nonobstante juramento si quod duci praedicto ratione regni forsitan praestitisti, cum nos illud, eo reprobato, decreverimus non servandum.
Datum, ut supra.
In eumdem modum R. comiti de Thavesburc. In eumdem modum nobili viro Langravio.
XXXVI. NOBILI VIRO COMITI DE VIANNA. Exspectantes exspectavimus olim ut principes vel per seipsos imperio utiliter providerent, vel super eo saltem divinum et nostrum auxilium implorarent. Ne autem exspectando diutius dissimulare discordiam et dissimulando fovere forsitan videremur, eos ad concordiam per litteras nostras curavimus exhortari; ac postmodum, cum audissemus quod quidam eorum disposuerant ad commune colloquium convenire, consilium nostrum eis per proprium nuntium et litteras nostras fideliter duximus exponendum; tandem quoque legatos nostros in Teutoniam destinantes, ipsos super utili provisione imperii mandavimus diligenter et efficaciter commoneri. Cum ergo Ecclesiae Romanae dispendium, etc., in eumdem modum ut in illa quae sic incipit: Quantum gratiae, usque exhiberi. Monemus ergo nobilitatem tuam et exhortamur in Domino et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus ob reverentiam apostolicae sedis et nostram ipsi de caetero fideliter et constanter adhaerens et tanquam regi in Romanorum imperatorem electo et a nobis opportuno tempore, dante Domino, coronando reverentiam et honorem impendas, et nonobstante juramento, etc., in eumdem modum ut in prima praecedenti, usque non servandum, per te ac tuos potenter et efficaciter intendas ad exaltationem ipsius, ut et nos pro tuae nobilitatis honore apud eum intendere merito debeamus.
Datum, ut supra.
In eumdem modum scriptum est comiti Hirsuto. In eumdem modum comiti de Zuanburc. In eumdem modum comiti de Salzburg. In eumdem modum comiti de Neojur. In eumdem modum comitibus de Spanahim. In eumdem modum Trevirensi archiepiscopo et suffraganeis ejus. In eumdem modum Salzburgensi archiepiscopo et suffraganeis ejus. In eumdem modum capitulo et suffraganeis Ecclesiae Maguntinae. In eumdem modum Magdeburgensi archiepiscopo et suffraganeis ejus. In eumdem modum nobili viro duci Bernardo. In eumdem modum Adulfo comiti de Lovenburcb. In eumdem modum duci Bavariae.
XXXVII. NOBILI VIRO GUARNERO DE BOLLAND. Gaudemus in Domino et in potentia virtutis ipsius, quae tibi et quibusdam aliis amicis et consanguineis tuis misericorditer inspiravit ut ab eo discederes cui nos coronam imperii, salva conscientia, imponere non possemus, et adhaereres illi quem nos intendimus honorare. Sane cum Romanae Ecclesiae dispendium, etc., ut in praecedenti usque in finem.
In eumdem modum Guttifredo de Appelstaim.
XXXVIII. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Licet charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum sincera diligamus in Domino charitate, et ad honorem intendamus ipsius, Magdeburgensis tamen Ecclesiae incrementum nihilominus affectamus, et indemnitati ejus paterna volumus sollicitudine providere. Ne igitur promotio ejus eidem Ecclesiae sit damnosa, et tu metu damni a devotione ipsius et obsequio retraharis, nos pro eo et fratribus ejus de ipsorum voluntate promittimus quod super possessionibus et honoribus ejus in ipsius praejudicium nihil temere attentabunt. Quod si forsan contrarium praesumerent, nos contra eos apostolici favore subsidii Magdeburgensem Ecclesiam juvaremus. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus cum nos eidem Ecclesiae taliter providere velimus ut de caetero nobis humiliter deferas, et devote eidem regi fideliter et constanter adhaereas, regalem ei honorificentiam et devotionem impendens. Alioquin ex quo nos eum in regem recipimus, sicut per alias tibi litteras plenius intimamus, non possemus ei contra illos qui seipsi opponerent favorem apostolicum denegare, imo cogeremur in eos rigorem ecclesiasticum exercere.
Datum, etc.
In eumdem fere modum suffraganeis ejus. In eumdem fere modum nobili viro duci Bernardo. In eumdem modum Adulfo comiti de Lovenbure. In eumdem modum duci Bavariae.
XXXIX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Gaudere debes in Domino et nobis et Ecclesiae Romanae in actionibus assurgere gratiarum quod tuum et Coloniensis Ecclesiae judicium commendantes, reprobare quod reprobastis et quod approbastis curavimus approbare. Ecce etenim cum duobus favere ad obtinendum imperium non possimus, et cum non tam personae in imperio quam imperio in persona deceat provideri, sitque reputandus ad hoc dignior qui magis idoneus reperitur, persona nobilis viri Philippi ducis Sueviae propter impedimenta patentia reprobata, charissimum in Christo filium nostrum Ottonem in regem recipimus, et regalem ei praecipimus ab omnibus obedientiam exhiberi. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus sicut hactenus, imo fortius quam hactenus in ejus de caetero dilectione ac devotione persistas, et ad honorem et profectum ipsius per te ac tuos efficaciter et potenter intendas, et quoscunque potes ad favorem ejus et fidelitatem inducas. Cum enim gratum nobis fuerit et acceptum si quid auxilii ac favoris ei hactenus est impensum, de caetero grave nobis existeret et molestum si quis seipsi duceret opponendum, cum imperii Romani nolimus ulterius sustinere jacturam, cujus ei disposuimus conferre coronam.
Datum.
In eumdem fere modum suffraganeis Coloniensis Ecclesiae.
XL. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE. Gaudere debes in Domino, etc., usque gratiarum, quod tuam et aliorum principum charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo faventium discretionem et industriam commendantes, reprobare quod reprobatis, etc., usque in finem.
In eumdem modum comiti Flandriae, duci de Limburg, comiti Hollandiae, comiti de Sen et fratri ejus, comiti de Aare, comiti de Hostade, comiti de Bergh, comiti de Arnebergh, comiti de Arnesbergh, comiti de Thereneburgh, comiti de Uvolpia, comiti de Everstan, ita quod unicuique seorsim. In eumdem modum comitibus in Saxonia constitutis. In eumdem modum comitibus in Bruneswich.
XLI. HENRICO COMITI PALATINO RHENI. Gaudere debes in Domino et in actionibus nobis assurgere gratiarum quod is cujus imperii non est finis, per nos, licet indignos vicarios suos, genus tuum exaltare disposuit, et de fructu ventris illustris memoriae Henrici ducis Saxoniae patris tui super sedem imperii stabilire. Quantum autem id ad gloriam tui nominis spectet et honoris tui pertineat incrementum satis intelligit tua nobilitas per seipsam, cum excepto nomine imperatoriae dignitatis, caetera tibi et charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, quem nos in regem recepimus, et regalem ei praecipimus honorificentiam exhiberi, communia sint futura. Cum igitur negotium ejus proprie proprium debeas reputare, nobilitatem tuam monemus et exhortamur in Domino et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus ad honorem et exaltationem ejus, imo tuam in eo, viriliter et potenter intendas et ita promotionem ejus studeas procurare quod idem rex expertus in te fraternae devotionis affectum, fratrem se tibi debeat in omnibus in quibus cum eo Dominus misericordiam fecit exhibere. Sane cum hactenus, dum adhuc negotii ejus esset finis incertus, viriliter pro eo steteris et cum eo, tanto de caetero ei fortius assistere ac favere teneris quanto de incremento ejus certior es effectus. Sic igitur nos in eo et ipsum in nobis studeas devote ac efficaciter honorare sicut a nobis et ipso in tuis desideras desiderabilibus exaudiri.
Datum.
XLII. PATRIARCHAE AQUILEGENSI. Gratum gerimus et acceptum quod, sicut dilectus filius noster Gregorius tituli Sancti Vitalis presbyter cardinalis nobis exposuit, super facto imperii noluisti hactenus in partem alteram declinare, sed super eo disposuisti potius acquiescere consiliis nostris et monitis obedire, quod et tu prius nobis per tuas litteras intimaras. Super quo fraternitatem tuam dignis in Domino laudibus commendamus et prosequimur actionibus gratiarum, cum id certum nobis sic tuae devotionis indicium et sinceritatis evidens argumentum. Sane cum Ecclesiae Romanae dispendium, etc.
XLIII. DUCI ZARINGIAE. Meminimus nos olim tuae nobilitatis litteras recepisse, quibus nos monebas humiliter et efficaciter inducebas ne nobili viro Philippo duci Sueviae super facto imperii praestaremus assensum, cum genus ipsius tam Ecclesiam quam principes multipliciter fuerit persecutum. Nos autem ex iis intelleximus mentem tuam, videlicet quod etsi ei favere forsitan, tum propter ejus potentiam, tum propter vicinitatem et alias circumstantias, videreris, ipsi tamen animo non favebas. Cum ergo nos, quia duobus ad imperium obtinendum favere non possumus, nec est tam personae in imperio quam imperio in persona providendum, quia etiam ad hoc dignior reputatur qui magis idoneus reperitur, personam praedicti ducis quoad imperium, praesertim hoc tempore, obtinendum penitus propter impedimenta patentia quae per litteras generales exprimimus reprobamus, sicut tu per tuas nos litteras monuisti, sic nobilitatem tuam rogamus, monemus, et exhortamur, et per apostolica scripta mandamus quatenus nonobstante juramento, si quod eidem duci ratione regni forsitan praestitisti, cum nos illud, eo reprobato, decreverimus non servandum, de caetero charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo et a nobis opportuno tempore, dante Domino, coronando fideliter et constanter adhaereas, et partem ejus viriliter et potenter studeas confovere; ita quod devotionem tuam possimus in Domino commendare, et ad honorem et profectum tuum et tuorum apud ipsum intendere merito debeamus. Sane si aliter, quod non credimus, ageres, videreris scripsisse nobis aliud quam sentires, et sic illudere voluisse: propter quod contemptum nostrum non possemus sub dissimulatione transire.
Datum.
XLIV. DUCI BOHEMIAE. Etsi commendabilis in eo videaris quod ad honoris et dignitatis tuae profectum et augmentum intendis, reprehensibilis tamen appares ex eo quod ab eo imponi tibi petisti regium diadema qui nondum legitime dignitatem regiam est adeptus. Qualiter enim posset nobilis vir Philippus dux Sueviae conferre alii quod nondum ipse accepit, cum non colligantur de spinis uvae nec de tribulis ficus, nec sit facile sugere mel de petra vel oleum de saxo durissimo, tua nobilitas satis intelligit per seipsam. Licet autem quia duobus, etc., in eumdem modum ut in praecedenti usque reprobemus; volentes tamen honori tuo sollicitudine paterna consulere, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus ut charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo et a nobis opportuno tempore, dante Domino, coronando fideliter et constanter adhaereas, et ab ipso imponi tibi postules regium diadema. Cum autem apostolica sedes post fundamentum illud de quo inquit Apostolus: Fundamentum positum est praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus (I Cor. III), fundamentum totius Christianitatis existat, juxta illud Evangelii: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI), nos, qui, licet insufficientibus meritis, ad ejus sumus regimen evocati, procurabimus ex collata nobis plenitudine potestatis ut quod factum fuit etiam posterorum tuorum temporibus obtineat firmitatem; eumdemque regem per venerabilem fratrem nostrum episcopum Praenestinum, apostolicae sedis legatum, virum scientia praeditum, conspicuum honestate, religione laudandum, quem inter caeteros fratres nostros specialis dilectionis brachiis amplexamur, et dilectum filium magistrum Philippum notarium nostrum, virum providum et discretum, nobis et fratribus nostris acceptum, duximus commonendum ut se tibi facilem et benevolum studeat exhibere: quod ex quanta benignitate procedat, industriae tuae relinquimus discernendum.
Datum, ut supra.
XLV. ARGENTINENSI EPISCOPO. Certo jampridem experimento didicimus quod etsi nobili viro Philippo duci Sueviae quadam quasi necessitate coactus favere forsan videaris, charissimo tamen in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo, et a nobis opportuno tempore, dante Domino, coronando interius mente faves, utpote cui te adhaesisse ab initio et fidelitatis juramentum intelleximus praestitisse. Quia vero necessitate cessante cessare debet pariter quod urgebat, fraternitatem tuam per apostolica scripta et exhortamur attentius et per scripta nostra praecipiendo mandamus quatenus cum nos, quia duobus, etc, sicut supra, usque reprobemus, et praedictum Ottonem recipiamus in regem, nonobstante juramento, etc., usque non servandum, eidem regi publice non differas adhaerere ac fovere potenter et viriliter partem ejus. Alioquin, cum ei, sicut praediximus, fidelitatis praestiteris juramentum, si, quod non credimus, imo de quo nec etiam dubitamus, de caetero proprii fieres juramenti transgressor, in te procedere durius cogeremur.
Datum, ut supra.
In eumdem modum scriptum est Basiliensi episcopo, et nobili viro Alberto comiti de Thaisburc, et nobili viro R. comiti de Thavesburch, verbis competenter mutatis, ita quod unicuique seorsim.
XLVI. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, PRIORIBUS, ABBATIBUS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS. Adversarius noster diabolus, qui tanquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret, animarum profectibus invidens et saluti, ne unde ipse per vitium superbiae cecidit, homo per humilitatis meritum et opera pietatis ascendat, quae Dominus ad salvationem nostram potenter et mirabiliter operatur, quantum in eo est, dolose ac callide in materiam perditionis assumit, dum in agro Dominico zizania seminat, ne messis in manipulos tandem collecta recondatur in horrea, sed in fasciculos alligata cremetur. Habet enim mille nocendi modos, utpote qui mala suggerit, bona turbat, osculum simplicem scandalizare nititur, et veritatis et sinceritatis azyma fermento malitiae ac nequitiae fermentare. Ecce siquidem cum Dominus noster terram nativitatis suae tradi permiserit in manibus Paganorum, ut fidei Christianae cultores peccatum suum saltem in poena cognoscerent, et inter flagella tandem a suis iniquitatibus poeniterent, haberentque materiam non solum praeterita expiandi delicta, sed causam etiam commutandi temporalia in aeterna et per martyrii palmam immarcescibilem promerendi coronam, inimicus homo ad solitae malignitatis versutiam se convertens, inter catholicos principes et populos Christianos discordiae materiam adinvenit, fraternas acies contra se invicem et bella commovens intestina; ut dum frater in fratrem, proximus in amicum, et Christianus in Christianum leves niteretur injurias vindicare, oblivisceretur injuriae Jesu Christi, et sanguis Domino consecrandus, quo debuerant coelestia comparari, funderetur quasi daemonibus, et temporalibus perditis gehennae supplicium emeretur. Nos autem, quibus secundum Apostolum non est colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, et quibus est fidelium Christi sollicitudo commissa, fraudibus versuti hostis, quantum concesserit Dominus, obviare volentes, sicut olim pro variis non tam Ecclesiae quam totius populi Christiani necessitatibus fratres nostros ad varias et diversas direximus regiones, ut de agro Domini zizania quae homo superseminaverat inimicus avellerent, ne triticum, si cresceret, suffocarent; sic nunc venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, etc., in eumdem modum ut in tertia praecedenti usque acceptum, principalius et specialius pro facto imperii, ex cujus divisione multa incommoda fere toti Christianitati provenisse noscuntur, de fratrum nostrorum consilio destinavimus, injuncto eidem episcopo plenae legationis officio, ut evellat quae evellenda cognoverit, et plantet quae ipsius viderit sollicitudo plantanda. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius et per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus eum cum eodem notario sicut legatum apostolicae sedis, imo nos in eo recipientes humiliter et devote ac honorifice pertractantes, quae vel super negotio pro quo specialiter mittitur vel aliis inter vos statuenda duxerit vel etiam corrigenda, inviolabiliter observetis. Alioquin sententiam quam propter hoc tulerit in rebelles, ratam haberi volumus, et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari.
Datum Laterani, ut supra.
XLVII. ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Cum te, tanquam Christianissimum principem, regem catholicum, et specialem filium, noverimus nobis et Ecclesiae Romanae devotum, utpote quem devotionis affectus exhibendus apostolicae sedi jure sibi haereditario vendicavit, a progenitoribus tuis inclytae recordationis Francorum regibus, etsi successive per singulos, in te tamen totus et integer derivatus, qui hujus puritatis succum contrahis a radice, vellemus ut et tibi, sicut saepe jam scripsimus, plene mentis nostrae pateret arcanum; ut cum intelligeretur quod filialem reverentiam exhibes non ingratis, nobis fieres de devoto devotior, et piae intentionis propositum de die in diem in corde tuo radicaretur amplius, et in germen uberius prosiliret. Pro certo igitur noveris et habeas pro constanti quod inter caeteros reges et principes Christianos te specialis amoris praerogativa de corde puro, conscientia bona, et fide non ficta diligimus, et ad honorem, profectum, et exaltationem tuam ardentius aspiramus. Unde ne vel levem etiam maculam in gloria tua poneres, si super ordinatione imperii Romani, quod ad nos principaliter et finaliter noscitur pertinere, ne dixerimus nostrae dispositioni resisteres, sed nostrae non sequereris beneplacitum voluntatis, et sic cum apostolica sede regnum Franciae non sentiret, cui super arduis negotiis semper adhaesit, licet multa et magna nobis et nostris fuerint utrinque promissa, nec ad munera tamen flecti potuimus nec ad preces induci ut alterutram partem praeter conscientiam tuam vellemus assumere, cum velimus tecum favere alteri et cum eodem tecum pariter praevalere. Ut ergo serenitati tuae nostrae pateat dispositionis arcanum, noveris quod examinantes merita personarum, invenimus quod alterius promotio, praeter alias rationes sufficientes et validas quibus ejus debet promotio impediri, et quas venerabilis frater noster Octavianus Ostiensis episcopus, apostolicae sedis legatus, tibi poterit plenius explicare, nec nobis nec tibi nec regno tuo etiam expediret; cum si, quod absit! imperium obtineret, saltem occasione nepotis ad regnum Siciliae ardentius aspiraret, cum ad illud jam manifestis indiciis ardenter aspiret. Quod autem hujusmodi unio vel confusio potius non expediat regno tuo, satis intelligit regia serenitas per seipsam. Promotionem autem alterius ad honorem et commodum regni tui credimus pertinere, cum inter eum et charissimum in Christo filium nostrum Ludovicum filium tuum affinitatis vinculum sit contractum, et inter te et charissimum in Christo filium nostrum Joannem, Anglorum regem illustrem, per Dei gratiam plenae pacis sit concordia reformata. Praeterea nos tam sumus certi de ipso quod pro formanda et servanda tecum concordia mandatis nostris et consiliis acquiescet; nec nos ut fidejussores, si necesse fuerit, inter te et ipsum constituere recusamus. Cum igitur negotium ipsum dilationem non capiat, cum nobis a plurimis detrahatur credentibus et dicentibus eis quod nos hujusmodi discordiam foveamus, cum jam te duxerimus requirendum, nec duobus ad habendum simul imperium favere possimus, nec credamus tam personae in imperio quam imperio in persona, sicut expedit, providendum, disposuimus manifeste de caetero reprobare factum alterius propter multas rationabiles causas, et personam reliqui approbare. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur attentius et consulimus bono zelo quatenus ea quae praedictus episcopus, apostolicae sedis legatus, qui ad honorem tuum et profectum intendit, tibi ex parte nostra proponet, audiat diligenter et exaudiat hilariter regia celsitudo, et monitis et consiliis ejus, imo nostris verius, acquiescat; et ut nobiscum, dante Domino, super instanti negotio valeas praevalere, teneas occultum, sicut de tua discretione confidimus, quod super his regali magnificentiae duximus intimandum.
Datum, ut supra.
XLVIII. OSTIENSI EPISCOPO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Gaudemus in Domino et tuae fraternitatis prudentiam commendamus quod ad ea feliciter consummanda quae vel tibi sunt a nobis injuncta, vel quae de beneplacito nostro procedere intelligis per reipsum, impendis studium diligens et operam efficacem. Accepimus siquidem ex litteris tuis quod licet charissimum in Christo filium nostrum Philippum Francorum regem illustrem super negotio imperii primo inveneris nimis gravem, utpote qui per domum Anglicanam sibi multa evenisse gravamina recolebat, sperans tamen, tum eo quod nobis placere desiderat, tum quia tuis libenter consiliis acquiescit, tum etiam quia mediatores inter ipsum et alium bonos habes, quod ad nostrum beneplacitum inclinetur, si indemnitati ejus per cautelam nostrae providentiae consulatur. Unde per easdem litteras consulebas quod ipsi et tibi super hoc nostras litteras mitteremus. Quid igitur ipsi scribamus ex transcripto litterarum, quod tibi praesentibus mittimus interclusum, tuae poterit discretioni patere. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus apud regem ipsum interponas efficaciter partes tuas ut super hoc monitis nostris et consiliis acquiescat, cum sufficienter velimus ejus indemnitati cavere, et dispositionem nostram ad honorem, profectum et gloriam ejus pertinere credamus. Sane cum dispendium Ecclesiae, quae nec vult nec debet diutius idoneo defensore carere, sustinere non debeamus ulterius nec negligere incommoda populi Christiani, cum diu exspectaverimus, cum praemonuerimus principes, cum eis etiam consilium nostrum per proprium nuntium et litteras duxerimus exponendum, nec profecerimus apud ipsos, de communi consilio fratrum nostrorum statuimus quod per rescriptum litterarum directarum ad principes Alemanniae negotium istud plenarie continentium plene poterit tuae discretioni patere, cum illud tibi mittamus praesentibus litteris interclusum. Quia vero per tuas nobis litteras intimasti ut si crederemus forsitan expedire, apostolicis tibi litteris mandaremus quod archiepiscopos et episcopos Alemanniae ad tuam praesentiam convocares, quatenus si animum regis ad nostrum posses desiderium inclinare, nostrum eis beneplacitum aperires, volumus et mandamus ut si a negotiis illis quae tibi exsequenda commisimus in regno Francorum utiliter te poteris expedire, cum venerabili fratre nostro Praenestino episcopo, apostolicae sedis legato ad partes Germaniarum accedas, cum eo juxta formam litterarum nostrarum pariter processurus, cum non videatur alius locus idoneus in quo principes ad tuam deberes praesentiam convocare. Nolumus tamen ut hac occasione causas legationis injunctae negligenter omittas; cum etsi magna sint ista, illa tamen non debeant minima reputari. In omnibus autem occulte procedas et caute, sicut de tua fidelitate confidimus et speramus.
Datum.
XLIX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Quod promotio charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, nepotis tui, in Romanorum imperatorem electi ad tuum pertineat incrementum, et exaltatio ejus tibi proveniat ad honorem, nullus dubitat sanae mentis. Cum enim de domo descenderit Anglicana, et usque adeo te proxima linea consanguinitatis attingat ut etsi alios consanguineos habeas et propinquos, nullum tamen propinquiorem habere noscaris, ad promovendum negotium ejus tanto libentius deberes tam res exponere quam personam quanto genus tuum facilius magnificare potes in eo et per eum amplius extendere memoriam tui nominis et tibi perpetuae laudis titulos comparare. Nam etsi, quod non credimus, ingratitudinis vitio laboraret, nec vellet tuis meritis respondere, negari tamen non posset quin saltem honorem nominis participaretis ad invicem, dum et tu dicereris tanti principis patruus, et tantus princeps vocaretur ab omnibus nepos tuus, ut caetera taceamus ex quibus tam tibi quam regno tuo et robur maximum et augmentum non modicum proveniret. Ne igitur debitum ei negare in derogationem tui nominis videaris cui teneris gratis etiam beneficia plurima liberaliter elargiri, rogamus serenitatem regiam et exhortamur in Domino quatenus pecuniam quam inclytae recordationis Richardus rex Anglorum, frater tuus, ipsi testamento legavit, pro tot et tantis necessitatibus, quae incumbunt eidem, nuntiis ejus tam hilariter quam celeriter largiaris.
Datum, ut supra.
Scriptum est Cantuariensi archiepiscopo ut inducat eum ad hoc.
L. REGI FRANCORUM. Quanto major utilitas de concordia inter te et charissimum in Christo filium nostrum Ottonem regem, volente Domino, reformanda creditur proventura, tanto serenitatem regiam ad ea quae pacis sunt libentius invitamus. Caeterum magnitudinem tuam praesentibus litteris volumus reddere certiorem quod si pacis foedera inter vos divinitus fuerint stabilita, et ipse, quod absit! ab eis praesumeret resilire, nos eum ad observantiam pacis per censuram ecclesiasticam cogeremus. Quod ne in oblivionem deveniat, sub cautione praesentium pollicemur.
Datum Laterani, V Idus Junii.
LI. LITTERAE EPISCOPI PRAENESTINI DOMINO PAPAE. Beatitudinis vestrae mandatum devotione debita prosequentes, cum venissemus Trecas, periculorum eventus et viarum dispendia fere ubique passi, venerabilem fratrem nostrum dominum Ostiensem episcopum et magistrum Aegidium acolythum vestrum ibidem nos contigit invenisse. Quibus communicatis omnibus quae a vobis suscepimus in mandatis, de communi consilio magister Philippus et magister Aegidius cum vestris et nostris litteris praecesserunt locuturi cum rege pro facto Ecclesiae quod novistis et principibus ad certum locum et terminum evocandis. Nos vero cum in Galliae partibus exspectandum duceremus, domino Ostiensi similiter ad expediendum suae legationis officium secedente, donec a vobis et ab antedictis sociis nostris responsum acciperemus, propter saepissimas inculcationes nuntiorum Ecclesiae Romanae, ne Gallicis nos quoque essemus oneri, coacti sumus versus Leodium festinare; ubi triduo commorantes, nuntios domini regis Ottonis et praedictorum sociorum nostrorum accepimus, nos litteris pariter et precibus urgentissime sollicitantes, ut, quia negotium nullam ulterius capiebat dilationem, et mora irrecuperabiliter apparebat damnosa, cum omni festinatione accelerare deberemus. Caeterum quia dominus Ostiensis huic negotio maxime necessarius erat, directis ad eum tam regis quam nostris et sociorum nostrorum litteris ut veniret, nos arrepto itinere apud Aquisgranum regi obviavimus congratulanti nimis de adventu nostro et cum devotione plurima se nobis offerenti: cum quo ingressi Coloniam, principes quosdam ibidem die ipsis praefixa recepimus. Ad quosdam enim mandatum nostrum pervenire non potuit, quidam suscepto etiam mandato penitus accedere nequiverunt, et quidam venire noluerunt: et hoc eos noluisse deprehendimus, quia ne nostros reciperent nuntios, civitates et domus suas clausisse feruntur, Maguntinus praecipue, Spirensis, et Wamaciensis. Quidam praeterea nuntii super eodem negotio a quibusdam principibus directi, suspendio perierunt. Hoc etiam sanctitatem vestram latere non volumus, quod si negotium dilatum fuisset, quorumdam corda principum sic immutata videbantur quod in odium Romanae Ecclesiae tertium procreassent, nec nobis hoc in principio ita patere potuit sicut postea ipsorum intentio est plenius per assiduam familiaritatem comperta. Quare accepto consilio ab his qui honorem Ecclesiae ac vestrum diligunt, in conspectu omnium qui convenerant litteras vestrae sanctitatis regi et de ipsius receptione et approbatione cunctis exhibuimus, et eum de caetero auctoritate vestra publice denuntiavimus regem Romanorum et semper Augustum, excommunicatis omnibus qui se ei ducerent opponendos. Quod utique tota quae aderat universitas gratanter accepit, et super eo Deo et providentiae vestrae benedictionum et gratiarum vota persolvit. Sane quia factum hoc necesse erat melius solidari, aliud colloquium apud Corbeiam indiximus: quo ad taxatum terminum accedentes, coram iis qui ibidem convenerunt eodem modo processimus. Eos vero qui se absque rationabili causa jam tertio citati absentaverant sub poena suspensionis et excommunicationis iterum duximus evocandos: quos, si non venerint, aut mandato vestro non obediverint, secundum quod vobis placere noverimus, auctore Domino, puniemus. Eapropter ad factum hoc laudabiliter consummandum, cujus gloriosus finis etiam gloriam pariet Ecclesiae, nomenque vestrum continuabit in aevum, supplicamus celsitudini vestrae et quantum possumus suademus quatenus ad stabiliendum id quod factum est et feliciter expediendum quod restat, secundum quod providentiae vestrae melius visum fuerit, et praesentium latores, de quorum discretione confidimus, frater Gub. monachus Cirterciensis, frater F. canonicus Mortariensis, nuntii nostri suggesserint, qui quod in litteris minus est verbo supplere poterunt, manum consilii et auxilii apponatis, et propositionibus adversae partis, si accesserit, intendere non dignemini; istud pro certo scientes, quia si soli ecclesiastici principes domino regi Ottoni a principio fideliter adhaesissent, vel adhuc eidem vellent viribus et animis adhaerere, nulla vel modica esset difficultas in ipsius progressu negotii, finisque desideratus nostris principiis et nostris laboribus arrideret. Hoc praeterea certum sit paternitati vestrae, dominum regem expositum esse fecisseque omnia quae imperastis, et facturum libenter singula quae vita sua comite sibi duxeritis imperanda.
LII. LITTERAE MAGISTRI PHILIPPI NOTARII DOMINO PAPAE. Post pronuntiationem excellentissimi domini Ottonis, Dei et vestra gratia illustris Romanorum regis semper Augusti, Coloniae in multorum praesentia solemniter celebratam, quia et nobis et domino Coloniensi episcopo ac aliis qui de consilio nostro erant videbantur quasi modicum profecisse, nisi matrimonii negotium, quod inter eumdem regem illustrem et nobilem virum ducem Brabantiae olim initiatum fuerat, per vigilantiam nostram et sollicitudinem compleretur, accessimus et dominus Praenestinus et ego apud Trajectum superius super Mosam, ubi multorum principum, comitum baronum et nobilium ex remotis partibus multitudine congregata, pronuntiatio illa quae Coloniae solemniter facta fuerat, ibidem fuit fere solemnius repetita, et dispensatione praemissa, per juramenta nobilium ex utraque parte matrimonii fuit negotium confirmatum. Ex tunc autem praefatus dux, qui cum domino rege non aequis passibus ambulabat, ita per gratiam Dei et merita vestra fuit in dilectione ipsius et benevolentia solidatus ut et in filium suum regem ipsum assumpserit, et negotium imperii apud quoslibet esse proprium sub voce praeconia protestetur, dicens: Quicunque me diligit et meus esse voluerit consanguineus et amicus, in hujus mihi totis viribus articulo necessitatis assistat; ita quod ex hoc de Los et Gelren comites, viri nobilissimi et potentes, qui nobis se manifestissime opponebant et partem Suevi totis viribus tuebantur, incontinenti ubi eis innotuit de hoc verbo, ad mandatum domini regis et beneplacitum sunt reversi. Fecit etiam praefatus dux edictum generale per totam terram suae jurisdictioni subjectam in quacunque domo duo, tres, quatuor, quinque aut sex homines essent, uno tantum relicto, reliqui secum egrederentur ad pugnam. Omnes etiam amicos suos et consanguineos invitavit ad bellum, ita quod, sicut publice dicitur, dominus rex tam cum duce quam cum domino Coloniensi et comite Palatino fratre suo, qui in omnibus potior pars consilii regis et consilii nostri semper existit, et aliis episcopis, comitibus et magnatibus terrae in expeditionem producet centum millia armatorum; nec creditur quod eis aliquis resistere valeat, si duntaxat omnipotens Deus, a quo factum est istud, quod in oculis omnium est mirabile, Aegyptiorum illorum, Suevorum videlicet, castra respiciat et ea dejiciat in profundum, et partis dexterae justitiam, causam scilicet sacrosanctae Romanae Ecclesiae, tueatur. Nam de Suevo, ut verum fatear, sicut testis est Deus, mentio non habetur, nisi quod aliquando adscitis aliquibus episcopis, quos potest difficulter habere, Wormatiensi videlicet, Spirensi, et cancellario suo, lantgravio etiam, et quibusdam comitibus qui cum eo non ambulant recto corde. Nam dux Bohemiae potior pars auxilii sui, et dominus Argentinensis, ac plures de superioribus nobiscum sunt per illius gratiam qui recte cuncta disponit. Conqueritur autem de vobis idem dux Sueviae et de Romana Ecclesia coram ipsis, dicens quod ea sola ratione invehimini contra ipsum, quia sine licentia vestra voluerit imperare, eos intelligere faciens quod ex hoc deperit libertas eorum, et nemo praeter voluntatem Romani pontificis poterit imperare. Sed, sicut per illos qui in consilio sunt ipsius frequenter accepimus, in nullo per Dei gratiam nec proficit nec profecit, nec potest exercitum congregare. Caeterum dominus Praenestinus et ego cum magistro Aegidio in itinere sumus Bingam, quae civitas est prope Maguntiam, accedendi; ubi credimus Maguntinum, Warmaciensem, multos comites et barones ad mandata sacrosanctae Romanae Ecclesiae et ad vestrum et ad domini regis servitium facile per amicos nostros inducere; nec laborare desistimus, nec etiam desistemus donec negotium Ecclesiae et imperii, Deo propitio, feliciter consummetur. Quidquid autem profecerimus apud istos, processum etiam hujus negotii per ordinem cito per alias litteras vobis intimare curabo. Vestrum igitur est in Lombardiam honorabiles nuntios et litteras destinare; ut sicut in Alemannia, ita et ibi negotium Ecclesiae et imperii procuretur.
LIII. LITTERAE REGIS OTTONIS. Reverendissimo in Christo Patri et domino charissimo INNOCENTIO, Dei gratia summo pontifici et universali papae, OTTO, eadem gratia Romanorum rex et semper Augustus, debitam devotionem et fidelem subjectionem.
Primitias nostrae promotionis et beneficia paternitatis vestrae mente sollicita recolentes, et attribuentes benignitatis vestrae beneficio totum quod dignitati aut viribus nostris accrevit vel in posterum accrescere poterit, tam devotas quam uberes sanctitati vestrae gratiarum referimus actiones, quia in boni principii proposito perseverare dignati estis et illud per venerabilem patrem nostrum dominum Praenestinum episcopum laudabiliter consummare quod ad Deum tantum et ad prosecutionem mandati vestri, suo respectu habito, ita prudenter et circumspecte in iis quae legationis suae ministerio expedienda erant se gessit quod licet factum nostrum nimis implicitum in suo ingressu repererit, Deo et orationum vestrarum cooperante suffragio sic per opera studiorum suorum effecit quod promotionem nostram ex parte maxima solidavit. Et quia Maguntinus et Leodiensis electi, Siffridus videlicet et Hugo, nobis potissime necessarii videbantur, tum per se, tum per consanguineos suos, et quia factum nostrum omnino sine ipsorum conniventia turbationem timebat, apud eumdem Patrem nostrum dominum Praenestinum effecimus quod Siffrido administrationem Ecclesiae Maguntinae concessit, et Hugoni spem bonam, de gratia vestra confisus, in sua electione donavit. Ne igitur quod bene incoepit paternitas vestra in nobis aliquo, quod absit! impedimento turbetur, et facta manuum vestrarum detrimentum patiantur, humiliter imploramus ut praefatis electis pro honore vestro et robore vestro, quod idem ipsum est, totum vestrum assensum et favorem apostolicum impertiri dignemini, sicque de nobis speciali plasmate Romanae matris Ecclesiae providere quod diadematis nostrae purpura totus orbis, auxiliante Deo, per vestrae miserationis gratiam se gaudeat insignitum. Nec miretur sanctitas vestra si totam seriem facti praesenti paginae non inseruimus. In proximo enim, concedente Domino, qui vos plene super omnibus instruent, solemnes nuntios ad pedes vestros duximus destinandos.
LIV. LITTERAE EJUSDEM AD DOMINUM PAPAM. Sanctitati vestrae praesentium insinuatione innotescat quod dilectus et fidelis noster Cameracensis electus de mandato vestro ad nostram accessit praesentiam, et de manu nostra regalia sua solemniter recepit. Quoniam autem et in aliis ipsum Romanae Ecclesiae fidelem esse cognovimus et devotum, paternitati vestrae pro ipso preces affectuosas porrigimus quatenus eum in justis petitionibus suis exaudire et negotia ipsius et Ecclesiae suae benigne dignemini promovere. Ipsius etenim negotia tanquam et nostra propria reputamus, et promotionem ejus nobis credimus admodum profuturam.
LV. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Ex uno eodemque negotio te nobis et nos tibi credimus debitores, cum nos tuo deferentes honori plantam irrigaverimus quam plantaras, et tu irrigatam a nobis, sicut plantator diligens, diligenter studueris confovere, dante Domino incrementum. Multum Ecclesiae Romanae teneris ex eo quod ipsa, quasi judicium tuum sequens, reprobavit quod reprobaveras, et quod approbaveras approbavit, et charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum, et a te coronatum in regem, in imperatorem proposuit coronare; ut quod per te, faciente Domino, feliciter est incoeptum, per ipsam felicius consummetur. Nos ergo tuae fraternitati tenemur, quae voluntate nostra plenius intellecta, in suo proposito convalescens, tanto amplius in ejusdem regis dilectionem et devotionem exarsit quanto factum suum ex favore nostro intellexit amplius roborari. Cum ergo rex ipse tibi post Deum sui honoris primitias, nobis autem consummationem ascribere debeat et ascribat, ad exaltationem ipsius mutuum nobis auxilium exhibere tenemur, ut status ejus prosperitatis de die in diem suscipiat incrementum; ne si respiceremus retro, quod absit! de levitate redargui merito deberemus, et illud evangelicum in nostrum saepius opprobrium legeretur: Hic homo coepit aedificare, et non potuit consummare (Luc. XIV). Quod si nobis persistentibus, sicut firmiter persistimus, in incoepto, tu ab aratro retraheres manum tuam, quod credere non valemus, tanto amplius ificurreres apostolicae sedis offensam et merereris districtione severiori feriri quanto turpius nobis videreris illudere voluisse, si contra id qualibet occasione venires ad quod nos saepius tam per litteras tuas quam nuntios induxisti. Credimus enim quod tu ipse in milite tuo proditionis vitium reputares, si is qui te induxisset ad arma, recederet ab armato, et qui te praecessisset in hostem, et tibi procedendi causam et audaciam praestitisset, recederet in congressu, et terga verteret hoste viso. Haec autem non scribimus tanquam de te talia suspicemur, sed ut ex verbis nostris sumas materiam per quam alios, si qui forsan retro abire voluerint, increpare valeas vel potius revocare. Cum ergo in facto ipso usque adeo sit processum quod venerabilis frater noster episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, jam approbationem nostram in Teutonia publicavit, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus atque praecipimus quatenus in bono proposito perseverans, non deficias, sed proficias potius, et ad honorem et exaltationem ejusdem regis viriliter et potenter intendas, ut cum perseveraveris usque in finem, ex opere tuo fructum recipias et ex labore mercedem.
Cum enim propter favorem personae hactenus impensum eidem, non solum redditus tuos pro eo duxeris expendendos, sed thesaurum etiam Ecclesiae Coloniensis pro ipso curaveris obligare, et jam per Dei gratiam, tuo studio faciente, negotium ejus ad finem perducatur optatum, totis debes viribus imminere ut quod restat tam feliciter quam celeriter compleatur; quatenus sicut idem rex hactenus in necessitatibus suis auxilium est tam tuum quam Ecclesiae Coloniensis expertus, sic de caetero in utilitatibus tuis et ejusdem Ecclesiae opem salutarem impendat, et tantis obsequiis digna studeat vicissitudine respondere. Tanto amplius fervere debes in dilectione regis ejusdem quanto nosti certius quod si, quod absit! dux Sueviae praevaleret, in te ac Coloniensem Ecclesiam et tuos consanguineos et vassallos effervesceret ira ejus, utpote quibus totam turbationem praeteritam imputans, suam in vos saevitiam saeviens exerceret. Nec te moveant maledicta quorumdam, qui nos asserunt libertatem electionis adimere principibus voluisse, cum libertati eorum detulerimus potius in hoc facto, et illaesam eam duxerimus conservandam. Non enim elegimus nos personam, sed electo ab eorum parte majori, qui vocem habere in imperatoris electione noscuntur, et ubi debuit et a quo debuit coronato, favorem praestitimus et praestamus, cum apostolica sedes illum in imperatorem debeat coronare qui rite fuerit coronatus in regem. In eo quoque stamus pro principum libertate quod ei favorem penitus denegamus qui sibi jure successionis imperium nititur vindicare. Videretur enim imperium non ex principum electione conferri, sed sanguinis successione obtineri, si, prout olim patri filius, sic nunc fratri frater vel natus patri nullo succederet mediante. Frustra ergo bene facta depravant qui falso nos impugnare confingunt; quoniam defendimus potius libertatem, sicut facti evidentia manifestat. Nec desperent obedientiae filii, nec alii qualibet occasione praesumant quod adversus Ecclesiam quaecunque possit maligna potentia praevalere, quae super firmam petram fundata consistit, eam videlicet de qua legitur: Petra autem erat Christus (I Cor. X). Nam, juxta verbum Apostoli, Fundamentum positum est praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus (I Cor. III). Unde portae inferi non praevalebunt adversus eam, quoniam conteret Dominus omnem multitudinem se adversus Ecclesiam extollentem, nec saevire permittet virgam peccatorum super sortem justorum, sed in baculum arundineum hanc convertet, ut manum perforet innitentis. Praeterea non est Ecclesia in hoc sola. Imo praeter principes Alemanniae qui regi favent eidem, pene penitus tota Italia, quae non modica imperii pars existit, nostrae prorsus est exposita voluntati, et alii multi principum nostrae super hoc sequuntur propositum voluntatis. Unde non est aliquatenus dubitandum quin perseveranti constantiae finem tribuat exoptatum. Volumus etiam ut quidquid idem legatus super hoc duxerit statuendum recipias humiliter et inviolabiliter studeas observare. Nos etenim sententiam quam rationabiliter tulerit in rebelles ratam habebimus, et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari.
Datum Anagniae.
LVI. EPISCOPO PRAENESTINO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO, MAGISTRO PHILIPPO NOTARIO, ET AEGIDIO ACOLYTHO NOSTRO. Bonorum omnium largitori, licet exiles, tamen quas possumus gratiarum exsolvimus actiones, quod super negotio imperii affectum vobis tribuit mandatis apostolicis obsequendi, et effectum affectus pro parte tam magna benignus indulsit, et in manibus vestris nostrum dignatus est propositum prosperare. Sollicitudinem quoque ac diligentiam vestram in Domino commendamus quod nec parcendo rebus, nec indulgendo personis, injuncto vobis negotio promovendo diligenter et prudenter insistitis, iniquorum frustrantes consilium, et machinationes vacuantes eorum. Gaudemus etiam et vestram prudentiam commendamus ex eo quod, tanquam cum Apostolo et abundare et penuriam pati sciretis, licet in quibusdam necessitas vos urgeret, esse tamen cuiquam oneri noluistis, ne aliqui propter onus forsitan vos vitarent, quos vobis sufficit ad honorem nostrum et charissimi in Christo filii nostri Ottonis regis illustris in Romanorum imperatorem electi juxta votum vestrum et nostrum pariter induxisse. Cum igitur ad publicationem super eodem negotio faciendam solemniter processeritis, districte vobis per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus efficaciter insistentes incoepto, principes qui regi favent eidem in dilectione ac devotione ipsius fortius radicetis, et ad idem alios prudenter et efficaciter inducatis. Ut autem os iniqua loquentium penitus obstruatur, nec praevaleant maledicta quorumdam qui nos asserunt libertatem electionis adimere principibus voluisse, in auribus omnium verbis et scriptis saepius inculcetis quod libertati eorum in hoc facto detulimus, et illaesam eam duximus conservandam. Non enim nos personam elegimus, sed electo ab eorum parte majori, etc., ut in proxima praecedenti usque finem tribuat exoptatum. Instate igitur, sicut de vestra discretione confidimus; nec deficiatis in aliquo, sed proficiatis potius, sollicite procurantes ut quod, faciente Domino, est feliciter inchoatum, felicius consummetur. Vos vero mercedem vestri laboris in Deo primum et in nobis ponite consequenter, qui meritis vestris, dante Domino, digna poterimus vicissitudine respondere. Ne autem vel retrahere manum ab aratro vel retro respicere vel ad propria negotio imperfecto redire necessitas vos compellat, si necesse fuerit, aliquam moderatam pecuniam pro expensis vestris mutuo recipere procuretis, quam nos congruo tempore persolvamus. In ferendis autem sententiis, praesertim excommunicationis et depositionis in magnas personas, cum non deceat nec expediat totam districtionem ecclesiasticam pariter exercere, vos volumus et mandamus cum multa procedere gravitate; non ut impunitam rebellium contumaciam dimittatis, sed ut quod ligandum fuerit tanto ligetur fortius quanto nervus ad hoc fuerit fortior exquisitus. Quod autem de venerabili fratre nostro archiepiscopo Maguntino tu, frater episcope, secundam formam mandati nostri fecisti, gratum et ratum nos noveris habuisse. Ad hoc, quoniam Warmatiensis episcopus, sicut ex litteris tuae fraternitatis accepimus, in sua contumacia perseverat, volumus et mandamus ut nisi commonitus ad mandatum tuum redierit, canonicis Warmatiensibus ex parte nostra districte praecipias ut personam idoneam sibi eligant in pastorem. Dignum est enim ut qui temere in alienam Ecclesiam se intrusit, et adhuc ei non desinit incubare, propria juxta sanctiones canonicas spolietur. De caetero, licet pro diversitate negotiorum vobis diverso modo scribamus, interdum severitate, lenitate nonnunquam, et mediocritate frequenter utentes, quia vos in cunctis cautos esse volumus et discretos, nolumus tamen ut de nostra benevolentia diffidatis, sed de gratiae nostrae plenitudine confidentes, ad honorem apostolicae sedis et nostrum de bono semper in melius procedere procuretis. Ut autem vos de iis quae circa nos geruntur prospere reddamus certiores, pro certo noveritis quod nobilis vir Walterus comes Brenensis cum aliis fidelibus nostris de perfido Diupuldo et Marcualdi fautoribus jam secundo mirabiliter, faciente Domino, triumphavit, primo in Terra Laboris, et in Apulia consequenter ; et praeter strages hominum, hostium spolia, et recuperationes terrarum, multos cepit et magnos tam Teutonicos quam Latinos: ex quibus duos, quos tenet, exprimimus nominatim, Soffridum videlicet Diupuldi germanum, et Ottonem de Laviano, qui sanctae memoriae Albertum Leodiensem episcopum interfecit; et cum jam quasi totum regnum citra Pharum nostrae pareat voluntati, comes ipse de mandato nostro contra Marcualdum triumphaturus, auctore Domino, in Siciliam transfretabit. De urbe quoque scire vos volumus quod eam per Dei gratiam ad beneplacitum nostrum habemus. Unde si praefatus rex et sibi faventes perseverare curaverint. speramus in Domino quod non solum superari non poterit, verum etiam penitus praevalebit. Postremo vestrae discretioni mandamus ut sicut de nostra benignitate confiditis, omni gratia et timore postpositis, puram et plenam nobis scribatis, sive communiter sive specialiter scripseritis, veritatem, locum et tempus quo scribitis vestris litteris subscribentes ut, cum interdum quae prius fiunt nobis ultimo porrigantur, ex subscriptione hujusmodi quae priores et quae posteriores, et ubi datae fuerint, agnoscamus.
Datum Anagniae.
LVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM REGEM ELECTO. Non multum oportet mentis affectum oris officio explicare cum opera testimonium perhibent veritati, et intentionem tanto expressius quanto verius manifestant. Unde cum quanta sinceritate in facto tuo duxerimus procedendum, quantam sollicitudinem et diligentiam in eo curaverimus adhibere, qualiter serenitati tuae non jam occulte sed publice faveamus, quantumque per favorem nostrum negotium tuum restauratum fuerit et etiam prosperatum, celsitudo regalis, sicut credimus, plenius est experta. In multis enim non exspectavimus preces tuas, sed eas saepius curavimus praevenire, ac ad exaltationem tuam nec pauca nec modica te tractavimus nesciente, de tua sinceritate sperantes quod ad honorem apostolicae sedis et nostrum, sicut catholicus princeps, intendes et exaltationem Ecclesiae totis viribus procurabis, utpote per quam post Deum te intelligis exaltatum. Monemus igitur serenitatem tuam et exhortamur attentius quatenus principaliter et praecipue spem tuam ponas in eo qui deponit de sede potentes, et humiles, sicut beata Virgo testatur, exaltat; quoniam humilitatem tuam sua miseratione respiciet, et conteret inimici cervicem, et mittet auxilium de Sancto, et de Sion tuebitur causam tuam. In nobis quoque, qui vicem ejus, licet indigni, exercemus in terris, sine qualibet dubitatione confidas; quoniam ex quo coepimus, usque in finem auxilium tibi praestabimus et favorem, nec unquam reprobabimus, Domino concedente, quod semel noscimur approbasse. Nec aliquorum suggestio mentem tuam a suo statu dejiciat, aut animum tuum non solum credere sed etiam suspicari compellat quod in facto suo velimus ab incoepto desistere vel exhibitum tibi hactenus subtrahere vel negare favorem. Absit enim ut quod inter primitias tuae promotionis non fecimus, nunc, cum negotium tuum roboratum est per Dei gratiam et favorem sedis apostolicae, faciamus, et plantam quam irrigare coepimus permittamus urere, cum ei Deus ex magna parte jam dederit incrementum. Sane ab initio nobilis vir dux Sueviae favorem Ecclesiae Romanae quaesivit, pro quo institit obtinendo, confidens pro certo quod si habere gratiam sedis apostolicae potuisset, non solummodo praevalere in eum, sed nec ante faciem ejus subsistere potuisses. Quia vero in facto tuo perseverantia opus habes, quae in cunctis bonis operibus commendatur, oportet ut exhibeas te constantem, ne vel iniqui suggestione vel promissione perversa te molliant: quorum molimina contra te, si perstiteris fortiter, non poterunt praevalere. Principes etiam qui alteri parti favent sic debes ad tuam devotionem diligenter inducere ut eos qui tecum fuerant studeas tibi diligentius conservare. Caeterum licet in te strenuitatis virtutem plurimum commendemus, quia tamen audacia nonnunquam in principe solet esse damnosa si personam suam exponat improvide periculis et fortunae, sicut nuper fuisses expertus nisi tibi manus Domini astitisset, personae tuae sollicite studeas praecavere, nec usque adeo sis prodigus vitae tuae ut qui victoriam velis morte mercari; cum noris, ut credimus, quod multi deficientibus viribus redierunt ad fraudes, et cum per potentiam nequeant, student saltem per nequitiam praevalere. Quamvis enim totum negotium tuum simul expedire non possis, non debes tamen usque adeo festinare ut personam tuam fortunae committas, sed exspectare potius ut qui coepit in te perficiat opus bonum, et qui honori tuo dedit principium, ipse quoque consummationem apponat. Quid autem pro te diversis scribamus personis tam ecclesiasticis quam mundanis, per ipsarum litterarum rescripta tuae poterit serenitati patere. Monemus vero celsitudinem tuam et propensius exhortamur quatenus senatui populoque Romano, rectoribus Lombardiae ac Tusciae, singulis etiam civitatibus et baronibus, imo etiam archiepiscopis et episcopis, de tuo prospero statu frequenter litteras tuas studeas destinare, per quas eis bona promittas, et inimicorum tuorum confusionem exponas.
Datum Anagniae.
LVIII. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO ET SUFFRAGANEIS EJUS, ET UNIVERSO CLERO IN TREVIRENSI PROVINCIA CONSTITUTIS. Etsi aegre tulerimus et moleste quod ex dissensione principum et imperium imperatore carebat et Ecclesia defensore, sustinuimus tamen diutius si principes ducti consilio saniori tam sibi quam universo populo Christiano melius providerent et sopita discordia concordarent. Verum cum exspectatio nostra obesse potius quam prodesse imperio videretur, ad concordiam eos per nostras duximus litteras commonendos. Sed quia nec commonitio valuit apud ipsos, consilium tandem nostrum eis per nuntium et litteras nostras curavimus aperire. Caeterum quoniam nec consilio acquiescere curaverunt venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, propter hoc praecipue in Teutoniam duximus destinandum: qui persona ducis Sueviae propter causas sufficientes et multiplices reprobata, nos consentire in charissimum in Christo filium nostrum Ottonem regem illustrem in Romanorum imperatorem electum publice nuntiavit. Cum ergo nos eum receperimus jam in regem et ad coronam imperii congruo tempore disposuerimus evocare, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus ei de caetero adhaereatis fideliter et potenter et tam potenter quam viriliter assistatis, non obstante juramento si quod ratione regni praedicto duci forsitan praestitistis, cum nos illud, eo reprobato, decreverimus non servandum. Nec vos moveant, etc., in eumdem modum ut in littera praecedenti usque in finem. In eumdem modum Salzburgensi et suffraganeis ejus et universo clero in Salzburgensi provincia constitutis. In eumdem modum Magdeburgensi et suffraganeis ejus et universo clero in Magdeburgensi provincia constitutis. In eumdem modum Bremensi et suffraganeis ejus et universo clero in Bremensi provincia constitutis. In eumdem modum suffraganeis et canonicis Ecclesiae Maguntinae et universo clero in Maguntina provincia constitutis.
LIX. PATEBURNENSI EPISCOPO. Gratum gerimus et acceptum et tuae devotionis constantiam in Domino commendamus quod charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo, quem nos recepimus jam in regem, et ad coronam imperii congruo tempore disposuimus evocare, fideliter et constanter adhaeres, et ei auxilium tribuis et favorem. Super hoc ergo devotionem tuam prosequentes actionibus gratiarum, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus eidem regi, nonobstante juramento si quod duci Sueviae ratione regni forsitan praestitisti, cum nos illud, eo reprobato, decreverimus non servandum, viriliter et potenter assistas et universos consanguineos et amicos tuos ad ejus fidelitatem inducas, ita quod ex hoc gratiam nostram plenius merearis; sciturus quod sicuti prius quam ipsum acceperimus in regem, gratum reputavimus et acceptum si quis ei fideliter adhaereret; de caetero, praesertim in viris ecclesiasticis, non dimitteremus inultum si quis se ipsi duceret opponendum. Non autem te moveant maledicta quorumdam, etc.
In eumdem modum episcopo Osnebruchensi, Monasteriensi, Trajectensi, Hildesemensi, Mindensi, ita quod unicuique seorsim. In eumdem modum abbati Uverdensi, abbati Sancti Cornelii, abbati Promiensi et praeposito Bunnensi, ita quod unicuique seorsim. In eumdem fere modum Coloniensi archiepiscopo et suffraganeis ejus. In eumdem fere modum comiti Flandrensi ut episcopo Pateburnensi usque merearis. Non autem te moveant, etc. In eumdem modum comiti Namurcensi, duci de Lembure, comiti de Loen, de Wassemberc, Waleranno, comiti de Hostaden, comiti de Aire, comiti de Sain, comiti de Eppesteim, comiti de Tikenburc, comiti de Cessele, Hermanno de Lippe, comiti Hollandiae, comiti de Boren, comiti de Los, comiti de Techeburg, comiti de Montana, Gut. fratri venerabili Siffrido archiepiscopo Maguntino. In eumdem modum nobili viro comiti de Viana, comiti de Arnesberc et comiti de Acen. ita quod unicuique seorsim.
LX. JOANNI ILLUSTRI ANGLORUM REGI. Cum charissimus in Christo filius noster Philippus rex Francorum illustris non potuerit te absolvere a debito quo teneris inclyto regi Ottoni nepoti tuo in Romanorum imperatorem electo, quemadmodum nec ipse rex Otto te posset absolvere a debito quo teneris praefato regi Francorum, cum et ratio dictet et natura deposcat ut avunculus debeat subvenire nepoti, profecto juramentum quod eidem regi Francorum diceris praestitisse, ne videlicet subvenires praenominato regi nepoti tuo, debet illicitum judicari. Nos igitur et tuae saluti et tuae utilitati paterna volentes sollicitudine providere, quia secundum prophetam debemus dissolvere colligationes impietatis et fasciculos deprimentes, juramentum hujusmodi, quantum ad hunc spectat articulum, tam a te quam ab iis qui pro te taliter juraverunt decernimus non servandum, serenitati tuae per apostolica scripta mandantes quatenus eo penitus nonobstante debitum illi subsidium et favorem impendas.
LXI. LITTERAE QUORUMDAM PRINCIPUM FAVENTIUM PARTI PHILIPPI. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO sacrosanctae Romanae sedis summo et universali pontifici, Dei gratia Madeburgensis, Bremensis archiepiscopi; Warmatiensis, Pataviensis, Ratisponensis, Constantiensis, Augustensis, Ekstadensis, Havelbergensis, Brandeburgensis, Misnensis, Nuemburgensis episcopi; Babenbergensis electus; Fuldensis, Herseveldensis, Campidonensis abbates, rex Bohemiae, dux Zaringiae et rector Burgundiae, dux Saxoniae, dux Austriae et Stiriae, dux Meraniae, Turingiae lantgravius, marchio Moraviae orientalis, Misensis, Brandeburgensis marchiones, de Orlamund, de Summersenberch, de Brenen, de Witin comites, salutem et debitam in Christo reverentiam.
Existimare non valet ratio, nec rudis simplicitas hoc potest credere, ut inde juris cujusque surgat turbatio ubi juris soliditas permansit hactenus inconvulsa. Quis tam duri etiam tamque perversi sensus existimet ut inde emanet superstitio ubi quiescere debet sanctitas? Divina enim ordinatione, non humano judicio, pie et salubriter est provisum ut in urbe Romana, ubi olim erat caput superstitionis, illic quiesceret caput sanctitatis; et suppliciter omnibus est orandum ut ad extremitatem non retrahatur principium, ne omega dicatur revolasse ad alpha. Non ergo sacrosanctae Romanae sedis sanctitas et cuncta pie fovens paternitas hoc sentire ullo modo nos permittit, ea quae juri dissona et honestati contraria a domino Praenestino vestrae sanctitatis, ut ipse asserit, legato in Romanorum regis electione sunt indecenter nimium perpetrata, ut de vestrae mirae prudentiae prodierint conscientia, nec sanctissimam sancti coetus cardinalium credimus huc convenientiam accessisse. Quis enim huic similem audivit audaciam? Quis verus accedere potest testis fore hactenus sic praesumptum, cum nec hoc testetur fabula, nec affirmet res gesta, nec cujusquam hoc codicis asseveret series? Ubinam legistis, o summi pontifices, ubi audistis, sancti patres, totius Ecclesiae cardinales, antecessores vestros vel eorum missos Romanorum regum se electionibus immiscuisse, sic ut vel electorum personam gererent, vel ut cognitores electionis vires trutinarent? Respondendi instantiam vos credimus non habere. In Romanorum enim electione pontificum hoc erat imperiali diademati reservatum ut eam Romanorum imperatorum auctoritate non accommodata ullatenus fieri non liceret. Imperialis vero munificentia, quae cultum Dei semper ampliare studuit, et ejus Ecclesiam privilegiorum specialitate decorare curavit, hunc honoris titulum Dei Ecclesiae reverenter remisit: quod constitutio primi Henrici evidenter explanat, cujus series haec est: Ut nullus missorum nostrorum cujuscunque impeditionis argumentum in electione Romani pontificis componere audeat omnino prohibemus Si laicalis simplicitas bonum quod de jure habuit reverenter contempsit, sanctitas pontificalis ad bonum quod nunquam habuit quomodo manum ponit? Sed cum vestrae sanctae curiae tanquam piae matris nos tangat opprobrium, cum ad Romani imperii simus ascripti titulum, ejus injuriam cogimur non tacere. Vobis ergo suprascriptorum principum cum dolore aperit universitas quod Praenestinus episcopus in Romanorum regis electione contra omnem juris ordinem se ingessit, nec videre possumus cujus personam inculpabiliter se gerat. Gerit enim vel personam electoris, vel personam cognitoris. Si electoris, quomodo quaesivit opportunitatem qualiter arbitris absentibus mendacio veritatem et crimine virtutem mutaret? Quomodo enim ea pars principum quam numerus ampliat, quam dignitas effert, injuste nimium est contempta? Et si cognitoris, hanc gestare non potuit. Romanorum enim regis electio, si in se scissa fuerit, non est superior judex cujus ipsa sententia integranda, sed eligentium voluntate spontanea consuenda. Mediator enim Dei et hominum, homo Christus Jesus, actibus propriis et dignitatibus distinctis, officia potestatis utriusque discrevit; ut et Deo militans, minime se negotiis implicaret saecularibus, ac vicissim non ille rebus divinis praesidere videretur qui esset negotiis saecularibus implicatus. Sed si vos judicem confitemini, factum hoc excusationem habere non potest. Vestrum enim in vos possumus exerere gladium; quia absente alia parte, sententia a judice dicta nullam habeat firmitatem. Quid ergo praedicti Praenestini sententia in Ottone firmare potuit, cum nihil ante in eo factum sit? Nam quid erit aut quas vires habere poterit quod ab iis fit quos tenuior compescit numerus, quos minor comitatur auctoritas, quod partis alterius reddit absentia vitiosum? Contra eum ergo qui talia operatus est minus decentia vester se rigor exerceat, sit in eum tamen pie saeviens disciplina. Vobis enim, Pater sanctissime, insinuare decrevimus quia electionis nostrae vota in serenissimum dominum nostrum Philippum Romanorum regem et semper Augustum una voce, uno consensu contulimus, hoc spondentes, hoc firmiter promittentes, quod a vestra et Romanae sedis obedientia non recedet, et cum Deo et vobis sua devotio reddet acceptum, et filialis eum timor imbuet, et defensoris eum strenuitas commendabit. Unde petimus ut veniente tempore et loco, sicut vestri officii est, unctionis ipsi beneficium non negetis.
LXII. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE. Venerabilem fratrem nostrum Salzburgensem archiepiscopum, et dilectum filium abbatem de Salem et nobilem virum marchionem orientalem quorumdam principum nuntios ad sedem apostolicam destinatos benigne recepimus, et eis benevolam duximus audientiam indulgendam. Litteras quoque quas per eos quidam nobiles principes destinarunt diligenter perlegi fecimus, et quae continebantur in eis notavimus universa. Inter caetera vero quae dicti principes per easdem nobis litteras intimarunt, hac praecipue objectione sunt usi, dicentes quod venerabilis frater noster Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, aut electoris gessit aut cognitoris personam; si electoris, in alienam messem miserat falcem suam, et electioni se ingerens, principum derogaverat dignitati; si cognitoris, absente altera partium videtur perperam processisse, cum citata non fuerit, et ideo non debuerit contumax judicari. Verum nos, qui secundum apostolicae servitutis officium sumus singulis in justitia debitores, sicut justitiam nostram ab aliis nolumus usurpari, sic jus principum nobis nolumus vindicare. Unde illis principibus jus et potestatem eligendi regem, in imperatorem postmodum promovendum, recognoscimus, ut debemus, ad quos de jure ac antiqua consuetudine noscitur pertinere; praesertim cum ad eos jus et potestas hujusmodi ab apostolica sede pervenerit, quae Romanum imperium in persona magnifici Caroli a Graecis transtulit in Germanos. Sed et principes recognoscere debent, et utique recognoscunt quod jus et auctoritas examinandi personam electam in regem et promovendam in imperium ad nos spectat, qui eam inungimus, consecramus et coronamus. Est enim regulariter et generaliter observatum, ut ad eum examinatio personae pertineat, ad quem impositio manus spectat. Nunquid enim si principes, non solum in discordia, sed etiam in concordia sacrilegum quemcunque vel excommunicatum in regem, tyrannum vel fatuum, haereticum eligerent aut paganum, nos inungere, consecrare ac coronare hominem hujusmodi deberemus? Absit omnino!
Objectioni ergo principum respondentes asserimus quod legatus noster episcopus Praenestinus nec electoris gessit personam, juxta quod nobis per litteras suas quidam principum opponebant, utpote qui nec fecit aliquem eligi nec elegit, et sic electioni nequaquam se ingessit; nec cognitoris personam exhibuit, cum neutrius electionem, quoad factum eligentium, confirmandam duxerit aut etiam infirmandam; et sic jus sibi principum nullatenus usurpavit, aut venit contra illud. Exercuit autem denuntiatoris officium; quia personam ducis ejusdem denuntiavit indignam, et personam regis ipsius denuntiavit idoneam quoad imperium obtinendum, non tam propter studia eligentium quam propter merita electorum; quamvis plures ex illis qui eligendi regem in imperatorem promovendum de jure ac consuetudine obtinent potestatem consensisse perhibeantur in ipsum regem Ottonem, et ex eo quod fautores Philippi, absentibus aliis et contemptis, ipsum eligere praesumpserunt, pateat eos perperam processisse; cum explorati sit juris quod electioni plus contemptus unius quam contradictio multorum obsistat. Unde quia privilegium meruerunt amittere qui permissa sibi abusi sunt potestate, videri non immerito potest quod, injuria hujusmodi nonobstante, caeteri uti potuerint jure suo. Et quoniam dux praedictus nec ubi debuit nec a quo debuit coronam et unctionem accepit, memoratus vero rex et ubi debuit, videlicet Aquisgrani, et a quo debuit, scilicet a venerabili fratre nostro Coloniensi archiepiscopo, recepit utrumque, nos utique non Philippum, sed Ottonem reputamus et nominamus regem, justitia exigente. In reprobatione vero praefati Philippi ducis Sueviae, propter manifesta impedimenta personae, non accusatione sed condemnatione potius fuit opus, quia non accusatione sed condemnatione indigent manifesta. Quod autem, cum in electione vota principum dividuntur, post admonitionem et exspectationem alteri partium favere possimus, maxime postquam a nobis unctio, consecratio et coronatio postulantur, sicut utraque pars a nobis multoties postulavit, ex jure patet pariter et exemplo. Nunquid enim si principes admoniti et exspectati vel non poterint vel noluerint convenire, apostolica sedes advocato et defensore carebit, eorumque culpa ipsi redundabit in poenam? Sciunt autem principes, et tua nobilitas non ignorat quod cum Lotharius et Conradus in discordia fuissent electi, Romanus pontifex Lotharium coronavit, et imperium obtinuit coronatus, eodem Conrado tunc demum ad ejus gratiam redeunte.
Nos ergo per nuntios principum memoratos eos duximus commonendos ut, sicut nos a juris ipsorum cessamus injuria, sic ipsi contra jus nostrum se nequaquam injuriosos ostendant, sed a praefato duce justo quidem a nobis judicio reprobato recedant, et praefato regi Ottoni non abnuant adhaerere; nisi tunc demum contra personam vel factum legitimum quid ab eis objectum fuerit et ostensum. Sunt enim notoria impedimenta ducis Sueviae, scilicet excommunicatio publica, perjurium manifestum, et persecutio divulgata, quam progenitores ejus et ipse praesumpserunt in apostolicam sedem et alias Ecclesias exercere . Fuit enim a bonae memoriae Coelestino papa praedecessore nostro propter invasionem et devastationem patrimonii beati Petri, commonitione saepe praemissa, publice ac solemniter excommunicationis vinculo innodatus, cum in Tuscia moraretur: quod ipse postmodum recognovit, dum per nuntium suum ab ipso praedecessore nostro absolutionis beneficium postulavit, et postmodum a tunc Sutrino episcopo, quem cum abbate Sancti Anastasii pro liberatione venerabilis fratris nostri Salernitani archiepiscopi nos in Teutoniam miseramus, contra formam mandati nostri de facto solummodo, quia de jure non potuit, post suam electionem apud Warmatiam occulte se fecit absolvi. Unde patet quod fuerit excommunicatus electus, etc., ut supra in eumdem modum quo scriptum est principibus Alemanniae, usque sua temeritate venire. Utrum vero dictum juramentum licitum fuerit an illicitum, et ideo servandum an non servandum exstiterit, nemo sane mentis ignorat ad nostrum judicium pertinere. Quod autem Philippus de genere persecutorum existat, principes non credimus dubitare, cum Henricus, etc., in eumdem fere modum ut superius dictum est, usque vivos in mare submergi, ad tuam et aliorum principum credimus audientiam pervenisse.
Insuper, si supradictus dux, quod absit! imperium obtineret, libertas principum in electione periret, et imperii obtinendi de caetero caeteris fiducia tolleretur. Nam si prout olim Fredericus Conrado et Henricus postmodum Frederico, sic nunc vel Fredericus Philippo vel Philippus Henrico succederet, videretur imperium non ex electione sed ex successione deberi. Praeterea cum multi principum ex imperio aeque sint nobiles et potentes, in eorum praejudicium redundaret, si nonnisi de domo ducum Sueviae videretur aliquis ad imperium assumendus. Cum ergo nos flecti a nostro proposito nulla penitus occasione possimus, sed in eo potius firmissime persistamus, et tu nobis saepe per litteras tuas duxeris suggerendum ut eidem duci nullatenus faveremus, nobilitatem tuam monemus et exhortamur in Domino et per apostolica scripta mandamus quatenus, sicut de gratia nostra confidis, et nos de tua devotione speramus, de caetero a praefato duce Philippo recedas omnino, nonobstante juramento si quod ei ratione regni fecisti, cum eo quantum ad obtinendum imperium reprobato, juramentum hujusmodi non debeat observari. Praedicto vero regi Ottoni, quem nos, concedente Domino, ad coronam imperii disponimus evocare, patenter adhaereas et potenter, ut cum ei ad commonitionem nostram adhaeseris, inter primos gratiam et benevolentiam ejus obtinere praecipue merearis: ad quod nos pro tuae nobilitatis amore dabimus operam efficacem.
Datum Laterani.
LXIII. LITTERAE REGIS FRANCORUM AD DOMINUM PAPAM. Sanctissimo Patri et domino INNOCENTIO Dei gratia supremo pontifici, PHILIPPUS, eadem gratia Francorum rex, salutem et tam debitam quam devotam in Christo reverentiam.
Miramur plurimum ex eo quod vos regem Ottonem, qui, sicut vestra novit Paternitas, minus legitime electus est, tam per nuntios quam per legatos vestros modis omnibus in imperatorem nitimini promovere; praesertim cum ipse et omne genus suum regno Francorum manifesti semper exstiterint inimici. Praeterea mirandum est quod, cum pluries nobis per litteras vestras mandaveritis quod vos et honorem nostrum nec non et regni nostri proficuum plurimum affectetis, vos hominem et ejus sequaces nobis et regno nostro inimicos super caput nostrum nitimini imponere et in imperium promovere, quamvis regnum Franciae id erga sanctitatem vestram vel Ecclesiam Romanam nunquam meruerit. Verumtamen vestra noscat sanctitas quod hujusmodi promotio, quam non considerata ratione intenditis facere, non tantum in injuriam regni Francorum, verum etiam in omnium regum catholicorum ignominiam noscitur redundare. Praeterea gravamina quae vos nobis irrogastis aequanimiter sustinuimus; ista vero quae ad detrimentum honoris nostri et regni nostri exhaeredationem manifeste imminere videmus, nullatenus pateremur. Quod si in hujusmodi proposito vestro volueritis perseverare, nos ad id competens consilium pro loco et tempore curabimus adhibere. Insuper multoties vobis mandavimus et adhuc mandamus quod si forte de rege Philippo timetis ne aliquid contra Romanam Ecclesiam velit in posterum machinari, si ipsum in imperatorem contigerit promoveri, sciatis quod nos de nobis et de ipso et pro ipso vobis competentem cautionem super istis parati sumus praestare. Quod si nostro consilio super iis nollet acquiescere, auxilium nostrum et consilium eidem Philippo penitus denegaremus, imo potius ei nocumentum inferremus. Super praedictis autem charissimo consanguineo nostro marchioni Montisferrati ex parte nostra indubitanter credatis.
LXIV. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Recepimus litteras quas regia nobis serenitas destinavit solitae benignitatis affectu, et diligenter notavimus quid dilectus filius nobilis vir marchio Montisferrati ex parte tua nobis proposuit viva voce. Miramur autem non modicum et turbamur quod unquam de nobis regia serenitas cogitavit quod super caput ejus et regni Francorum vellemus imponere hominem inimicum, cum quatumcunque charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum in Domino diligamus, quantumcunque ad exaltationem intendamus imperii, plus tamen circa te nostrae vigeat dilectionis affectus et incrementum regni Francorum ardentius affectemus, maxime te regnante, quem scimus in devotione sedis apostolicae solidatum, utpote in qua illustris memoriae Ludovico regi Francorum patri tuo haereditario jure velut in regno succedis. Unde inter caeteros reges catholicos et principes Christianos serenitatem tuam praerogativa dilectionis amplectimur, et ad ea quae honorem tuum et incrementum regni Francorum respiciunt propensius aspiramus; utpote in cujus exaltatione exaltari credimus apostolicam sedem, et in cujus depressione, quod absit! ipsam deprimi crederemus. Quod autem personam nobilis viri Philippi ducis Sueviae reprobandam duximus quoad imperium obtinendum, regalis excellentia non miretur, cum impedimenta eidem obstantia sint quasi omnibus manifesta, et nulla possint tergiversatione celari, videlicet excommunicatio publica, perjurium manifestum et persecutio divulgata quam progenitores ejus et ipse praesumpserunt in apostolicam sedem et alias Ecclesias exercere. Fuit enim, etc., in eumdem modum ut in ea quae scribitur duci Zaringiae, usque pervenisse. Ipse quoque Philippus degenerare se credens si minus perperam ageret quam egerant patres ejus et ejus mensuram in malitia non impleret, in apostolicae sedis persecutione suae promotionis primitias exsecravit, dum terra illa quam pater ejus et frater occupaverant non contentus, ad aliud patrimonium beati Petri, quod pacifice praedecessores nostri possederant, manus violentas extendit, et ducem Sueviae ac Campaniae scribere se praesumpsit, asserens quod usque ad portas urbis, ita quod in Trans Tiberim etiam, ducatus acceperat potestatem. Unde propter hoc a praedicto praedecessore nostro post frequentem commonitionem fuit excommunicationis sententia innodatus. Qualiter igitur Ecclesiam Romanam defenderet qui in ejus delectatur offensa? Qualiter eam tueretur ab aliis qui a seipso eam noluit esse tutam? Praeterea si dux ipse, quod absit, imperium obtineret, etc., in eumdem modum ut duci Zaringiae, usque assumendus. Caeterum regiae celsitudinis litterae continebant quod ne quid contra Romanam Ecclesiam Philippus machinaretur in posterum, de te pariter et de ipso et pro ipso etiam nobis paratus eras competenti cautione cavere. Sed qualiter illius possemus credere cautioni qui eorum tam moribus quam sanguine se exhibet successorem qui cautiones per se ipsos interdum et per principes suos praedecessoribus nostris aliquando praestitas non servarunt, nisi forte cum opportunitatem non habuere nocendi?
Quod autem eidem regi Ottoni favorem nostrum et apostolicae sedis gratiam praestitimus et praestamus, ea praecipue factum noveris ratione quod cum duo simul imperatores esse non possint, et reprobato praedicto duce Sueviae, per nos creare tertium non possemus, personam regis ejusdem ad reprimendam reprobati malitiam nos opportuit approbare, tutius reputantes ante tempus occurrere quam remedium post causam quaerere vulneratam. In approbatione vero, imo ante approbationem regis ipsius, tam regiae serenitatis quam regni Francorum memores nos noveris exstitisse, cum ab eo tam per scripturam suam quam per proprium juramentum sufficientem receperimus cautionem ut super facto tuo consiliis nostris et monitis acquiescat. Praeterea cum charissimo in Christo filio nostro Ludovico primogenito tuo, qui in regnum tibi, Domino faciente, succedet, proximae affinitatis vinculo sit astrictus, et multis principibus tam consanguineis quam affinibus tuis tum consanguinitate tum affinitate conjunctus existat, promotionem ejus regno Francorum credimus expedire. Nec est de facili praesumendum quod pro charissimo in Christo filio nostro Joanne rege Anglorum illustri celsitudini regiae aliquando se opponat, cum in suis necessitatibus eum sibi non senserit adjutorem, quare teneatur eum contra celsitudinem tuam in suis negotiis adjuvare, praesertim ex quo favore tuo senserit se juvari. Verum praeter alias cautiones quas poteris ab illo recipere, Ecclesia Romana tam te quam regnum tuum semper faciet ab ipso securum, et ei, si, quod non credimus, malignari forte praesumpserit, juxta officii nostri debitum se opponet. Usque adeo enim regni Francorum diligimus libertatem ut non solummodo contra eum, sed contra omnem hominem qui illud molestare praesumeret, pro ejus immunitate staremus et ejus defenderemus pro viribus dignitatem. Rogamus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino, et quasi pro munere postulamus quod cum praedicto rege Ottone amicitias statuas et firmes foedera verae pacis, ut ex favore tuo videatur tandem victoriam assecutus. Consideret apud se celsitudo regalis et deliberet cum viris prudentibus et discretis utrum honestati ac utilitati tuae debeat expedire ut ei contra Romanam Ecclesiam regium favorem impendas qui, prout pro certo creditur et habetur, ad Romanum imperium non poterit pervenire, ac ei publice te opponas de cujus pro certo promotione speratur. Speramus enim in eo qui est in se sperantium fortitudo quod postquam principes de puritate intentionis nostrae ac propositi firmitate per venerabilem fratrem nostrum Salzburgensem archiepiscopum et dilectum filium abbatem de Salem et nobilem virum marchionem orientalem nuntios quorumdam ex eis ad nostram praesentiam destinatos redditi fuerint certiores, et de quibusdam quae falso ipsis suggesta fuerant plenius intellexerint veritatem, juxta commonitionem nostram a praedicto duce recedent et eidem regi fideliter adhaerebunt. Siquidem nuntiis ipsis respondimus in haec verba, quia, secundum apostolicae servitutis officium, sumus singulis in justitia debitores, etc., in eumdem fere modum ut duci Zaringiae, usque non abnuunt adhaerere. Quare sub illius fiduciae puritate quam de regia serenitate concepimus cum instantia postulamus ut, nonobstante obligatione aliqua, cum accessorium tenere non debeat si non tenuerit principale, duci eidem auxilium subtrahas et favorem, et cum praedicto rege componas, et nunc cum tuo noscitur auxilio indigere, ipsum tibi et regno tuo constituas debitorem. Taliter autem super iis preces nostras exaudias sicut a nobis desideras in tuis precibus exaudiri.
Datum Laterani.
Sunt aliae rationes quae serenitatem tuam a favore Philippi retrahere satis debent et ad regis Ottonis auxilium invitare. Nosti enim quod si Philippus, quod absit! imperium obtineret, saltem occasione nepotis, cujus curam sibi vellet ratione sanguinis vindicare, regnum Siciliae occuparet: quod nunc quoque per satellites suos invadere, sed in vacuum, machinatur. Quod si super hoc compleret (quod avertat Dominus!) votum suum, cum imperium ei virorum vires, regnum autem divitiarum copiam ministraret, in superbiam jam elatus aliud cogitaret, et regnum Francorum sibi disponeret subjugare, sicut olim, obtento regno praedicto, disposuerat frater ejus imperator Henricus, affirmans quod te de caetero ad fidelitatem sibi compelleret exhibendam. Ad audientiam quoque tuam credimus pervenisse quod serenitati tuae in Lombardia paravit insidias de ultra marinis partibus redeunti. Cum ergo Dominus te de manu quaerentis tuam animam liberarit, debes totis viribus praecavere ne te in priorem necessitatem inducas, neve frustra coneris reddere tigridem mansuetam. Unde tutius credimus ut eum cadere patiaris qui, si staret, statui tuo propositi fratrum non immemor invideret; et alieno eum ictu prosternas vel saltem posterni permittas, quem, si subsisteret et imperii monarchiam obtineret, non posses sine multo gravamine sustinere. Potes autem per regem Ottonem et hostem illum dejicere et ab eo nunc talia obtinere, quae non posses ab ipso, postquam plenius invalesceret, impetrare. Unde festinatione credimus opus esse, cum ad promotionem ejus via sit paratissima et aperta. Ad haec, serenitatem tuam nolumus ignorare quod super imperii Romani negotio quidquid nobiscum fecerit et pro nobis, ratum permanebit et firmum. Si quid autem faceret, et maxime contra nos, quam utilitatem et stabilitatem posset habere circumspectio regalis advertat. Praeterea, sicut damnosum reputares et grave si Romanus pontifex contra regnum Francorum cuiquam et maxime imperatori faveret, ita grave nobis existeret et molestum, si rex Francorum cuiquam contra Romanam Ecclesiam, praesertim super imperio Romano, faveret. Absit igitur ut vel rex Francorum deserat unquam Romanam Ecclesiam, vel Ecclesia Romana desit unquam regno Francorum!
Datum Laterani.
LXV. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Quantum Deo debeas, quantumque sedi apostolicae tenearis, si humiliter perscrutetur et diligentes inspiciat regia celsitudo, in ejus semper humiliabitur aspectu, qui exaltat humiles et potentes de sede deponit, et in timore Domini suae dignitatis primitias solidabit, ut in eo ad regendum imperium spiritum sapientiae et intellectus accipere mereatur (nam initium sapientiae timor, intellectus bonus omnibus facientibus eum), apostolicae vero sedi exhibebit in perpetuum sincerae devotionis affectum, et ad defensionem ipsius potenter et prudenter intendet, utpote per quam praecipue, post divinae gratiam bonitatis, se imperio genitum recognoscet, et sic eam tam in religione fidei Christianae quam honoris augmento suam confitebitur genitricem, utpote quae de se dicere vere potest: Ego plantavi, ego rigavi, et plantae meae dedit Deus incrementum (I Cor. III). Sane propter dona naturae quibus te Dominus, sicut accepimus, prae tuis participibus adornavit, propter munera gratiae quae in te copiosius et superabundantius benignus effudit, ad imperii Romani fastigium te vocare disposuit, ut per ipsum misericorditer et mirabiliter exaltatus, ad ea quae sunt ejus intendas, quaerens judicium, oppresso subveniens, pupillo judicans, defendens viduas, superborum colla conculcans, et ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum concessam tibi exerceas martialis gladii potestatem, Romanam autem Ecclesiam, quae post Deum promotionis tuae principium posuit, et in proximo, dante Domino, felicis manum consummationis apponet, tanto amplius venereris quanto exuberantem circa te gratiam beneficiorum, ipsius teneris gratius acceptare, ut cum se regia serenitas exhibuerit gratam, gratiam ex gratia mereatur. Ut autem celsitudini tuae plenius pateat apostolicae constantia firmitatis, et de ipsa non possis in posterum aliquatenus dubitare, quid nuper apud nos et a nobis sit gestum qualiter responsum quorumdam principum nuntiis, serenitati tuae venerabilis frater noster archiepiscopus Maguntinus et nuntii tui plenius intimabunt. Cum ergo nos a proposito nostro non possimus aliquatenus revocari, licet multa nobis et magna promissa fuissent, et speremus quod multi principum, postquam per nuntios ipsos intentionis nostrae puritatem agnoverint et intellexerint firmitatem, ab eodem duce recedent et tibi fideliter adhaerebunt, serenitatem tuam monemus et exhortamur attentius quatenus et tu constantiae virtutem assumas, nec te circumveniri ab eis aliquatenus patiaris; quia, cum nos non potuerint ad suum consilium inclinare, te ac tuos aggredientur promissis, et quibuscunque modis poterunt circumvenire tentabunt. Unde propensiore benignitatis affectu studeas retinere quos habes, et modis quibus poteris alios ad favorem et obsequium tuum trahas. Speramus enim in Domino quod principibus qui sunt tecum in regia fidelitate solide persistentibus, in proximo imperii monarchiam juxta nostrum et tuum desiderium obtinebis. Nos autem praemissis iis omnibus quae a regali magnificentia debent pro honorificentia Ecclesiae Romanae praemitti, ad coronam imperii te disponimus evocare. Tuum igitur erit procurare de caetero qualiter et quo tempore iis quae diximus praemittenda praemissis ad apostolicam sedem, sicut oportet et expedit, coronandus accedas. Caeterum quam studiose negotium tuum apud charissimum in Christo filium nostrum Philippum illustrem regem Francorum promovere curemus, in proximo, dante Domino, desideratus declarabit affectus, de quo spem bonam concepimus ex litteris etiam quas rex ipse nuper nostro apostolatui destinavit. De tuorum autem successuum prosperitate, quam per regias nobis litteras intimasti, gaudemus; utpote qui felices eventus tuos quasi proprios reputamus, et in exaltatione tua Romanam Ecclesiam credimus exaltari.
Datum Laterani.
LXVI. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE, ET UXORI EJUS. In iis quae fratres nostri apostolicae sedis legati statuunt, non auctoritate propria, sed nostra procedunt, a quibus vocantur in partem sollicitudinis et suae legationis accipiunt potestatem. Unde tanto libentius institutis eorum robur apostolicae confirmationis impendimus quanto magis ipsis in institutionis etiam actione non potestas propria, sed nostra potius auctoritas suffragatur. Cum ergo venerabilis frater noster Praenestinus episcopus apostolicae sedis legatus, super matrimonio quod est inter charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum, et charissimam in Christo filiam nostram natam vestram, Domino disponente, contractum, de speciali mandato sedis apostolicae dispensarit propter multam utilitatem quae ex hoc imperio noscitur proventura, nos dispensationem ipsam ratam habentes, auctoritate apostolica confirmamus, etc., usque communimus. Nulli, etc.
Datum Laterani.
LXVII. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Expedit saepius persecutionis ollam succendi, ut in fornace aurum et fides in persecutione probetur, et scoriam dividat ignis ab auro, et necessitas discernat a fidelibus infideles. Flagellis enim palea excutitur a frumento, quae postmodum ab area per ventilabrum exsufflata, triticum congregatur in horrea observandum. Sane si non intervenisset necessitas, quae adhuc pro parte noscitur imminere, nec in tantum tua paruisset puritas, nec usque adeo tua fuisset probitas approbata. Passus est igitur Dominus te tentari, ut faceret in tentatione proventum, et constantiam tuam omnibus demonstraret. Ecce etenim jam apparet quam sis Ecclesiae Romanae devotus, quam fidelis imperio, quam zelator honoris Coloniensis Ecclesiae, cujus tueris potenter et viriliter libertatem, quam etiam in proposito tuo constans, cum quibusdam nutantibus dicaris inflexibilis et invariabilis permansisse. Siquidem tales decet esse columnas Ecclesiae, tales pastores gregis Dominici, qui non vacilleut in partes, sed immobiles potius persistentes, innitentes sibi superiores sustineant et inferiores defendant, nec fugiant viso lupo, sed opponant se potius ascendentibus ex adverso. Licet autem tuae devotionis constantiam et fidei puritatem experti ad honorem tuum intenderimus et profectum, redeunte tamen dilecto filio Aegidio acolytho nostro, tanto amplius sumus ad tuam dilectionem inducti quanto de sinceritate tua ipse nos reddidit certiores; quamvis etsi ipse taceret, opera tamen tua perhiberent testimonium veritati. Ut igitur hostiae caudam immoles et talarem cum Joseph tunicam induaris, ut perseveres in finem, ut quod laudabiliter incoepisti laudabilius valeas consummare, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo, quem ad regnum post Dominum praecipue tu vocasti, fideliter et potenter assistas, et quoscunque poteris ad devotionem ejus et fidelitatem inducas. Ecce enim cito dabitur laboribus tuis finis, cito ei quem tu plantasti et nos rigamus dabit Dominus incrementum, et in eo tam te quam Coloniensem Ecclesiam misericorditer et mirabiliter exaltabit. Persistas igitur in incoepto, et alios ad perseverantiae virtutem inducas; quoniam merebitur perseverantia vestra coronam, et nomen tibi comparabitur sempiternum. Tu ergo cum aliis taliter te accingas ut regem ipsum nobis, ut decet, opportuno tempore repraesentes; quatenus praemissis iis quae solent et debent praemitti, nos eum in Romanum imperatorem auctore Domino, coronemus.
Datum Laterani, Nonis Aprilis.
LXVIII. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO. Exspectavimus hactenus exspectantes si forsan, beneplacito nostro per venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, plenius intellecto, charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum regem electo, maxime quia nobis ex generali debito et speciali juramento teneris, potenter et patenter adhaerere jurares, et non ficte, sed vere potius praestares auxilium et favorem. Verum, sicuti accepimus, mandatum nostrum implere dissimulas, et oblitus proprii juramenti, quod juraveras exsequi vel differs nimium, vel omnino postponis. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus, et sub debito fidelitatis quo Ecclesiae Romanae teneris astrictus, et vinculo juramenti quod super hoc specialiter praestitisti, districte praecipimus quatenus eidem regi de caetero fideliter et constanter adhaereas et potenter et patenter assistas. Alioqui, noveris nos eidem legato per apostolica scripta mandasse ut te tanquam transgressorem proprii juramenti singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatum publice nuntiet et mandet ab omnibus arctius evitari. Hoc idem etiam venerabilibus fratribus nostris Coloniensi, Maguntino, Bisuntino, Remensi quoque ac Senonensi archiepiscopis districte praecipiendo mandamus. Quod si nec sic forsan mandatum curaveris apostolicum adimplere, securim poterit arbor sterilis non immerito formidare. Si vero elegeris potius obedire, te tanquam venerabilem fratrem nostrum et honorabile apostolicae sedis membrum honorare curabimus et taliter studebimus confovere, quod laedere te non poterunt jacula quae formidas.
Datum Laterani, VI Idus Novembris, anno quinto.
LXIX. JOANNI REGI ANGLORUM ILLUSTRI. Non debet alii debitum denegare qui ab aliis quod sibi debetur postulat exhiberi. Quoties autem tuae serenitati scripserimus ut charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo, nepoti tuo, ea quae inclytae recordationis Richardus rex Anglorum germanus tuus ei legaverat exhiberes, tua serenitas non ignorat. Quantum autem profecerimus per litteras super hoc toties replicatas, facti evidentia manifestat. Sane si quid tuo expediret honori debita meditatione pensares, non solum quae ipsi ab alio sunt legata jamdudum ei sine diminutione qualibet solvere debuisses, sed efficax ei subsidium tam in personis quam rebus regaliter ministrare; cum credas, ut credimus, imo noris, ut novimus, aliquos contra eum, non in odium personae, sed sanguinis, graviter commoveri, non tam ipsum quam te in eo, vel ipsum pro te laedere cupientes. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur attentius quatenus nuntiis regis ejusdem legatum ipsum cum integritate persolvas, et cum nos ei jam publice favorem apostolicum impendamus, tu quoque in ejus auxilium potenter ac regaliter accingaris. Alioquin, districtionem quam venerabilis frater Cantuariensis archiepiscopus propter hoc duxerit exercendam, ratam haberi volumus et praecipimus inviolabiliter observari.
Datum Laterani, V Kal. Aprilis, anno quinto.
LXX. SALSBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Quantam venerabilis frater noster Pataviensis episcopus invenerit gratiam in oculis nostris, cum in nostra esset praesentia constitutus, et quantum ei et Ecclesiae suae per auctoritatem sedis apostolicae commodi provenerit et honoris, a sua tam cito non debuerat memoria excidisse. Sed cum eum inter alios praelatos Ecclesiae membrum firmissimum crederemus et ad exsequenda mandata nostra promptum omnimodis invenire, dummodo ei constaret de nostrae beneplacito voluntatis, de ipso in contrarium sentire compellimur et aliud quam credimus cogitare. Poterat quidem satis sufficere quod ex quo sibi super imperii Romani negotio nostra innotuit intentio manifeste, non solum dispositioni nostrae acquiescere non curavit, verum etiam modis omnibus in contrarium est enisus, sicut effectus operis manifestat. Sed ipse nobis mala pro bonis retribuens, non solum se voluntati nostrae opponere attentavit; quin etiam longe ante quaedam sinistra de nobis, super quibus per litteras suas, quas apud nos in testimonium facimus reservari, convinci poterit in nostra praesentia constitutus, scribere non expavit. Praeterea cum idem episcopo saepe dederimus in mandatis ut charissimo in Christo filio nostro illustri regi Hungariae duo millia marcarum, quas eidem restituere procuraret, quibus pro Hierosolymitano itinere peragendo idem rex plurimum indigebat, ipse id non solum efficere non procuravit, sed nec etiam super eo dignatus est nobis litteris vel nuntiis respondere, patenter ostendens se mandati apostolici contemptorem.
Ad haec, licet eidem fuerit ab apostolica sede praeceptum ut pecuniam quam inique receperat pro redemptione inclytae recordationis Ricardi regis Anglorum injustissime capti de Crucifici servitio redeuntis, cujus captores, detentores et fautores eorum Romana Ecclesia excommunicationis vinculo innodavit, restituere non differret, ipse tamen et animae suae salutem postponens, cui debuerat recepta taliter restituere per seipsum, et apostolica mandata replicata saepius parvipendens, pecuniam ipsam restituere non curavit. Obtentu insuper litterarum falsarum, quas nullus sanae mentis credere dubuerat a nobis aliquatenus emanasse, praedictus episcopus cum Frisingensi et Heistetensi episcopis venerabilem fratrem nostrum Maguntinum archiepiscopum in favorem adversariorum suorum ad suam praesentiam citare praesumpsit, cum non debuerit aliquatenus ignorare quod quae sunt judicio sedis apostolicae terminata, supra quam non potest aliquis hominum judicare, non consueverunt postmodum alieno judicio retractari. Propter quod si vigeret in ipso illa discretio quae deberet, saltem de litteris illis, debuerat dubitare quae contra justitiam et formam sedis apostolicae sapere dignoscuntur, et a nobis inquirere si ei et aliis esset per illas litteras procedendum; sed ad exsequenda justa et honesta mandata nostra, sicut operis exhibitione clarescit, tepidum se exhibet et remissum; ea vero per quae posset aliquid in contemptum et detrimentum sedis apostolicae attentari, pro posse satagit celeriter et efficaciter adimplere. Unde licet quidam de dictis excessibus sint adeo manifesti quod in praefatum Pataviensem episcopum possemus de jure graviter vindicare, volentes tamen benignius secum [ sic ] agere, salva sententia si quam tulit in eum venerabilis frater noster Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, ut videamur rigorem mansuetudine temperare, eidem per scripta nostra districte praecipiendo mandamus ut, usque ad proximam Dominicam qua cantabitur Laetare Hierusalem, personaliter nostro se conspectui repraesentet, super praemissis omnibus et pluribus aliis plenarie responsurus. Alioquin, ex tunc se noverit ab officio pontificali et sacerdotali suspensum. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus litteras nostras, quas eidem Pataviensi dirigimus, ipsi faciens per tuos nuntios praesentari, si forte ipse quod mandamus non curaverit adimplere, tu eum ab officio pontificali et sacerdotali suspensum per universam Salzeburgensem provinciam nunties, et facias ipsam suspensionis sententiam per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiter observari. Qualiter autem in negotio ipso processeris, nobis non differas tuis litteris intimare.
Datum Velletri VI. Non. Octobr., pontificatus nostri anno quinto.
Scriptum est super hoc praedicto Pataviensi episcopo.
LXXI. EPISCOPO LINGONENSI. Quantum venerabili fratri nostro Bisuntino archiepiscopo gratiam impenderimus, cum olim in nostrae promotionis primordio ad sedem apostolicam accessisset, et qualiter ipsum in gratia et benedictione nostra, licet contra eum multa fuissent proposita, duxerimus ad suam Ecclesiam remittendum, si vir fidelis existeret, non potuisset tam celeriter oblivisci. Sed licet tam tempore felicis recordationis Coelestini papae praedecessoris nostri quam nostro proponerentur gravia et enormia, post suum tamen recessum a nobis deteriora de eo nostris auribus inculcantur, quae nec possumus nec debemus sub silentio praeterire. Praeterea cum ab Ecclesia Romana, cui tenetur juramento fidelitatis astrictus, nulla debuerit ratione divertere vel ab ea quomodolibet dissentire, ipse, ex quo ei patenter innotuit super negotio imperii nostrae beneplacitum voluntatis, non solum se ipsi opponere non expavit, verum etiam nobilem virum Philippum ducem Sueviae ad Burgundiam devastandam deduxit, et ipsum tanquam regem catholicum processionaliter in Ecclesia recipiens Bisuntina, ei fecit a suis tanquam legitimo regi honorem et reverentiam exhiberi. Nuntios insuper nostros et litteras in civitate ac terra sua capi permittit; et ipse, qui esse debuerat eorum defensor, factus est publicus inimicus. Cum igitur excessus hujusmodi nolimus relinquere impunitos, ne impunitas sua praesumptoribus transeat in exemplum, eidem archiepiscopo per scripta nostra districte praecipiendo mandamus ut, usque ad proximam Dominicam qua cantabitur Laetare Hierusalem, per se vel responsales idoneos ad praesentiam nostram accedere non postponat, suam ostensurus, si poterit innocentiam, vel nobis satisfactionem congruam impensurus. Alioquin, ex tunc se noverit ab officio pontificali suspensum, salva sententia si quam tulit in eum venerabilis frater noster Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus nostras litteras, quas eidem Bisuntino dirigimus, per tuos eidem faciens nuntios praesentari, si forte ipse quae mandamus neglexerit adimplere, tu eum suspensum per universam Bisuntinam provinciam publice nunties, et facias ipsam suspensionis sententiam per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari.
Datum, ut supra, V Non. Octobris.
Scriptum est super hoc praedicto archiepiscopo juxta praemissam formam.
LXXII. Cum ab illis apostolicae sedi discrimen infertur qui ejus esse debuerant defensores et se, si necesse foret, exponere periculis et tormentis, in amaritudinem inducimur vehementem et ad vindictam non immerito commovemur, ut pro impunitate unius non assumant audaciam praesumptores, et fideles in devotione fortius animentur. Audivimus equidem, et non potuimus non mirari, quod venerabilis frater noster Spirensis episcopus, mandatis apostolicis inobediens et rebellis existens, dispositionem nostram impedire molitur et nobis omnimodis se opponit; praeterea in duos decursoribus nostris manus per seipsum injiciens violentas, alterum eorum adhuc detinet carceralibus vinculis mancipatum, alium fecit ad suspendium, in contemptum Ecclesiae Romanae, deduci, qui quasi divino miraculo mortis dicitur periculum evitasse. Cum igitur haec non sint a nobis sub silentio transeunda, quae noscuntur in contemptum sedis apostolicae attentata, eidem episcopo per scripta nostra districte praecipiendo mandamus ut, usque ad Dominicam qua cantabitur Laetare Hierusalem proximo venturam, per se vel responsales idoneos ad praesentiam nostram accedere non postponat, suam ostensurus, si poterit, innocentiam, vel, etc. ut supra usque impensurus. Alioquin, etc. in eumdem fere modum ut in illis quae mittuntur Lingonensi, usque suspensum per universam provinciam Maguntinam, etc., usque in finem.
Datum, ut supra.
Scriptum est super hoc Spirensi episcopo.
LXXIII. Tacti sumus dolore cordis intrinsecus et gravi moerore turbati, quod, cum Magdeburgensis Ecclesia tanquam filia specialis sedi apostolicae maxima semper fuerit dilectione conjuncta, et pro ipsa non dubitaverit labores subire pariter et expensas temporibus opportunis, et praedecessores Magdeburgensis archiepiscopi et ipse usque ad haec tempora fideles eidem exstiterint et devoti, nunc ipse archiepiscopus ab ipsius devotione, qua de causa nescimus, dignoscitur declinasse, cum et ejus auctoritati, cui repugnare scelus est idololatriae, non metuit obviare, ac legatis nostris, imo nobis ipsis, negligit obedire. Olim siquidem cum venerabilis frater noster Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, suis nobis litteris intimasset quod cum ad suam ipsum convocasset praesentiam, idemque per nuntium proprium corporis infirmitatem allegans, se tunc a labore itineris excusasset, et hostilitatis impedimenta postmodum praetendisset iterum evocatus ab ipso, et sic nec primo nec secundo ad ejus praesentiam accedere procurasset, ac idem episcopus suo volens honori deferre, quod ei apud Corbeiam, quae non multum distabat, occurreret, per suas ei litteras mandavisset et ipse personaliter accessisset Corbeiam, spe de suo adventu concepta, et quia ipse toties evocatus in ejus praesentia noluit comparere, tandem in ipsum velut in contumacem excommunicationis sententiam promulgasset, quam ipse nullatenus observavit, quoniam idem archiepiscopus per litteras suas apostolatui nostro suggessit quod cum propter praedictas causas se semel et iterum excusasset, ac postmodum ut Corbeiam accederet fuisset injunctum ei a praefato legato, quia locus ipse ad jurisdictionem hostium pertinebat, vel saltem hostes erant potentiores in eo, non ex contumacia, sed ex necessitate potius, videlicet causa metus, ad legatum ipsum illuc accedere non est ausus.
Et licet idem Magdeburgi suas litteras direxisset, ipse tamen prius quam litteras aperiret, Magdeburgensibus clericis convocatis ad sedem apostolicam appellavit, et postmodum, ut ejusdem legati deferret honori, litteras suas perlegit, nos volentes ejus fraternitati deferre, licet in ipsum potuissemus acrius inobedientiam vindicasse, eidem episcopo, quia nobis de ejus excommunicatione videbatur manifeste constare, sed utrum appellatio praecessisset aut etiam fuisset legitima non constabat, cum et apostolica sedes tales etiam absolvere consueverit ad cautelam, litteris nostris mandavimus ut idem episcopus vel per seipsum, si ejus secure se posset conspectui praesentare, vel per nuntium providum et discretum, recepta prius ab ipso quod mandatis nostris super iis pro quibus excommunicatus erat pareret juratoria cautione, ei beneficium absolutionis impenderet; ita tamen quod si, post appellationem ad nos legitime interpositam aut etiam alias minus juste, quod tamen vix credimus, excommunicatum ipsum fuisse constaret, ei mandatum non fieret, cum ipsum nollemus occasione hujusmodi gravare; alioquin super faciendo ei mandato nostrae exspectaretur beneplacitum voluntatis. Sed dictus archiepiscopus, sicut accepimus, favore nostrae benignitatis abusus, per duos clericellos antedicto legato fecit nostras litteras praesentari; et licet ipse paratus fuerit securum ei praestare conductum tam per charissimum in Christo filium nostrum Ottonem regem illustrem in Romanorum imperatorem electum quam per germanos suos et venerabilem fratrem nostrum Coloniensem archiepiscopum et alios viros idoneos, et per quatuor etiam dietas ei voluisset occurrere, ut ipse ei personaliter absolutionis beneficium exhiberet, ac ipsi etiam intimasset quod incontinenti vel quando placeret ad eum solemnes nuntios de suo latere destinaret, qui ipsum secundum formam mandati nostri a vinculo excommunicationis absolverent, dummodo ipse ad eumdem legatum aliquos de canonicis Ecclesiae suae vel alios discretos nuntios destinaret, quorum dictis fides posset merito adhiberi, quando ad ejus accedere praesentiam personaliter non valeret: idem tamen archiepiscopus haec omnia parvipendens, nihil horum facere procuravit, sed post receptionem mandati nostri tractans ecclesiastica sacramenta, nequaquam a divinorum celebratione cessavit. Licet igitur praefatus archiepiscopus materiam nobis dederit praesumptionem suam severius castigandi, nos tamen volentes eam in spiritu mansuetudinis pertractare, non adhuc rigorem judicii exercere, eidem districte praecipiendo mandamus ut omni mora et excusatione postpositis ad praefatum legatum accedens, ab eo juxta formam mandati nostri beneficium absolutionis recipiat, et ei taliter satisfaciat super iis in quibus dignoscitur offendisse quod eum sibi reddat propitium et placatum, et ipse legatos sedis apostolicae contemnere minime videatur. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districtae praecipimus quatenus litteras nostras, quas ipsi Magdeburgensi dirigimus, eidem faciens per tuos nuntios praesentari, nisi ante receptionem litterarum nostrarum ipsum per antedictum legatum tibi constiterit absolutum, eum tandiu publice denunties excommunicationis vinculo irretitum et ab omnibus praecipias arctius evitari, suffraganeis quoque suis et aliis ei dioecesana lege subjectis auctoritate nostra sub excommunicationis interminatione prohibeas ne sibi [ sic ] exhibeant reverentiam vel honorem, donec per dictum legatum beneficium absolutionis recipiat, vel ad nostram accedat praesentiam absolvendus. Inquiras praeterea diligenter si postquam praefati nuntii sui a praesentia nostra cum praefatis litteris redierunt, praesumpsit divina officia celebrare vel ecclesiastica conficere sacramenta; et quod inveneris, tuis nobis non differas litteris inimare, ut si ipsum constiterit contra ecclesiasticam disciplinam et claves Ecclesiae attentasse, praesumptionem suam animadversione debita castigemus, et de vultu nostro judicium prodeat aequitatis.
Datum, ut supra.
Scriptum est ipsi archiepiscopo super hoc.
LXXIV. Cum venerabilis frater noster Tarantasiensis archiepiscopus quod fieri sibi nollet aliis non debuerit irrogare, mirum satis ducimus et molestum quod falcem in messem alterius mittere non expavit et jus sibi alienum temeritate propria usurpare; cum etiam de sua praesumptione adeo magnum scandalum sit subortum quod nisi per sedem apostolicam, auctore Domino, sopiatur, ad totius orbis redundare poterit procul dubio detrimentum. Cum enim dubium non existat coronationem regum Alemannorum ad venerabilem fratrem nostrum Coloniensem archiepiscopum pertinere, nec ipse deliquerit quare sua meruerit dignitate privari, cum si etiam deliquisset, per eumdem Tarantasiensem archiepiscopum non erat suo jure privandus, cujus ipse jurisdictioni minime subjacebat, ipse maturitate pontificali neglecta, nec considerans quae debebat, nobilem virum Philippum ducem Sueviae in regem temere coronavit (quod nullus episcoporum vel archiepiscoporum Alemanniae attentavit), et cum crederemus quod excessum suum recognosceret per seipsum et ad satisfaciendum nostro se conspectui praesentaret, diutius exspectatus ipse adhuc quasi sub latibulo delitescens, putavit forte quod prolixitate temporis excessus ejus a memoria nostra recederet, et sic ipse poenam evaderet quam timebat, sicut ipsum convenit non attendens quod diuturnitas temporis non minuit peccata, sed auget. Nolentes igitur, sicut non debemus, quod de sua valeant gloriari malitia praesumptores, eidem Tarantasiensi archiepiscopo per scripta nostra districte praecipiendo mandamus ut, usque ad proximam Dominicam qua cantabitur Laetare Hierusalem, personaliter nostro se conspectui repraesentet, super praemissis omnibus et pluribus aliis plenarie responsurus. Alioquin, ex tunc se noverit ab officio pontificali et sacerdotali suspensum, salva sententia, si quam tulit in eum venerabilis frater noster episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus. Quocirca fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus litteras nostras, quas ipsi Tarantasiensi dirigimus, eidem faciens per tuos nuntios praesentari, si forte quod mandamus neglexerit adimplere, tu eum suspensum per Tarantasiensem provinciam publice nunties, et facias ipsam suspensionis seutentiam per districtionem ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari.
Datum Velletri, ut supra.
Scriptum est eidem archiepiscopo super hoc.
LXXV. TREVIRENSI ARCHIEPISCOPO. Si gratiam quam tibi exhibuimus iis diebus recognosceres, ut deberes, nequaquam factis apostolicis te opponeres nec mandatis nostris aliquatenus obviares. Sed, ut videmus et rerum indicia manifestant, abuteris patientia nostra, et quae tibi per gratiam sunt collata videris deducere in contemptum. Nos autem nolentes de caetero in patientia sustinere quae in contemptum sedis apostolicae attentantur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et sub debito juramenti quo nobis teneris districte praecipimus quatenus charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum sine difficultate qualibet in regem recipias, eique fideliter adhaerendo, per te et suffraganeos tuos ac Ecclesiae tuae ministeriales potenter et patenter assistas, cum per eum te ac Ecclesiam tuam non laedi, sed juvari. Si vero, quod non credimus, hac vice mandatum nostrum adimplere neglexeris, poena docente cognosces quam temerarium sit mandatis apostolicis obviare.
Datum Laterani, VI Idus Novembris, pontificatus nostri anno quinto.
LXXVI. EPISCOPO PRAENESTINO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Supplicavit nobis archiepiscopus Trevirensis ut et cedendi licentiam praeberemus. Licet autem eum et apostolicae sedi minus devotum et Ecclesiae suae minus utilem cognoscamus, veremur tamen ne, si cesserit in hujus articulo tempestatis, Trevirensis Ecclesia non sine magno periculo dividatur, aut talis illi succedat qui magis nobis indevotus existat, nec nostrum velit propositum imitari. Tu ergo, sicut vir providus et fidelis, diligenter ac sollicite investiges an forte praedicta mala valeant praecaveri, et si pro certo cognoveris quod talis ei valeat sine divisione substitui qui nostrum debeat adimplere propositum et curam Ecclesiae Trevirensis utiliter exercere, tu nostra fretus auctoritate licentiam sibi cedendi concedas, provisurus attentius ut malum non eveniat quod timemus et bonum proveniat quod optamus.
Datum Laterani, XVI Kal. Decembris, anno quinto.
LXXVII. JURAMENTUM OTTONIS REGIS ILLUSTRIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI. Ego Otto, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, tibi domino meo Innocentio papae tuisque successoribus, et Ecclesiae Romanae spondeo, pulliceor, promitto et juro quod omnes possessiones, honores et jura Romanae Ecclesiae pro posse meo bona fide protegam et servabo. Possessiones autem quas Ecclesia Romana recuperavit liberas et quietas sibi dimittam, et ipsam ad eas retinendas bona fide juvabo, quas autem nondum recuperavit, adjutor ero ad recuperandum, et recuperatarum secundum posse meum ero sine fraude defensor, et quaecunque ad manus meas devenient, sine difficultate restituere procurabo. Ad has pertinet tota terra quae est a Radicofano usque Ceperanum, exarchatus Ravennae, Pentapolis marchia, ducatus Spoletanus, terra comitissae Mathildis, comitatus Brittenorii, cum aliis adjacentibus terris expressis in multis privilegiis imperatorum a tempore Lodoici. Has omnes pro posse meo restituam et quiete dimittam cum omni jurisdictione, districtu et honore suo. Verumtamen cum ad recipiendam coronam imperii vel pro necessitatibus Ecclesiae ab apostolica sede vocatus accessero, de mandato summi pontificis recipiam procurationes ab illis. Adjutor etiam ero ad retinendum et defendendum Ecclesiae Romanae regnum Siciliae. Tibi etiam domino meo Innocentio papae et successoribus tuis omnem obedientiam et honorificentiam exhibebo quam devoti et catholici imperatores consueverunt sedi apostolicae exhibere. Stabo etiam ad consilium et arbitrium tuum de bonis consuetudinibus populo Romano servandis et exhibendis et de negotio societatis Tusciae ac Lombardiae. Similiter etiam consilio tuo et mandato parebo de pace vel concordia facienda inter me et Philippum regem Francorum. Et si propter negotium meum Romanam Ecclesiam oportuerit incurrere guerram, subveniam ei, sicut necessitas postulaverit, in expensis. Omnia vero praedicta tam juramento quam scripto firmabo cum imperii fuero coronam adeptus.
Actum Nuxiae in Coloniensi dioecesi, anno incarnati Verbi 1201, VI Idus Junii, in praesentia Philippi notarii, Aegidii acolythi et Riccardi scriptoris praefati domini papae.
LXXVIII. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Contumaciam Joannis archiepiscopi Trevirensis esse tibi credimus per ejus opera manifestam, qui prope positus jugiter intueris quod idem Joannes judicium Dei et Ecclesiae non formidans, in contemptum apostolicae sedis statuta nostra rebellione damnabili nititur impedire. Exspectabamus enim hactenus exspectantes ut rediret ad cor et secum pariter cogitaret quam graviter in transgressione juramenti quod nobis corporaliter praestitit, et oculos divinae majestatis offenderit, et laeserit famam suam; sed, ut manifeste videmus et rerum experimenta declarant, non solum excommunicationis sententiam qua tenetur contumaciter vilipendit, sed inebriatus calice irae Dei, quod dolentes dicimus, se in laqueum desperationis mittens, cum burgensibus civitatis et quibusdam clericorum et ministerialium Trevirensis Ecclesiae in nostram injuriam conjuravit, praevaricationem praevaricationi nequiter addens, ut si peccans peccatum ipsius, et existens in sordibus sordescat adhuc, donec de medio fiat juxta suorum exigentiam meritorum. Quia igitur in derogatione nostra tibi non est dubium derogari, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus ad spiritualia Trevirensis Ecclesiae, quae in terra temporali tibi jurisdictione subjecta consistunt, tandiu nostra fretus auctoritate, appellatione remota, manus extendas, et de ipsis utiliter ordines et disponas, donec Trevirenses nobis rebelles exstiterint et ab Ecclesiae gremio permanserint sequestrati: provisurus attentius ut in eos tanquam inimicos Ecclesiae ac imperii, sedis apostolicae matris tuae, sicut devotus filius, injurias persequaris. Nos enim, nisi ad mandatum Ecclesiae cum satisfactione debita revertantur, in eos manus nostras curabimus aggravare, et merito [poterunt] formidare ne sub jugo quod de collo Trevirensis Ecclesiae misericorditer aliquando sedis apostolicae manus excussit, eam sicut ingratam reducamus in proximo, spoliantes eam metropolitica dignitate ac restituentes eam Ecclesiae cujus fuit.
Datum Laterani, XII Kal. Decembris.
LXXIX. UNIVERSIS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Scrutator renum et cordium Jesus Christus, cui nihil penitus est occultum, imo qui omnia novit antequam fiant, sicut nostri animi puritatem, et conscientia nobis est testis quod super negotio imperii pure processimus, nec in aliquo vel imperiali magnificentiae vel nostrae derogare voluimus dignitati. Novimus enim quod imperium a Graecia in Germaniam per Romanam Ecclesiam pro sua fuerit defensione translatum; et ideo tanto amplius ad ejus exaltationem intendimus, quanto in eo Ecclesiam credimus potius exaltari, cum sciamus quod frequenter gladius spiritualis contemnitur si materiali gladio non juvatur. Novimus etiam quod multarum haeresum pravitates contra fidem catholicam se extollunt, et vulpes quae in foveis suis suas consueverant latebras confovere, in aperto jam vineam Domini Sabaoth demoliri nituntur, et non Philisthinorum messes sed nostras caudis colligatis adinvicem devastare. Unde tanto ardentius pacem affectamus imperii et optamus unitatem ipsius quanto per dissensionem vestram diutius hujusmodi vulpium captura differtur, et tantae non tam injuriae quam jacturae ultio prolongatur. Verum dolemus non modicum et movemur quod litterae nostrae, per quas vobis plenius nostrae mentis sinceritas patuisset, quorumdam astutia supprimuntur, et quod aliqui Ecclesiae ac imperii concordiam odientes, scripta nostra sinistra interpretatione pervertunt, non attendentibus vobis quod eorum est quod male recitant, et non nostrum. Sane ad vestram potuit audientiam saltem per famam publicam pervenisse qualiter post exspectationem diutinam primo vos ad concordiam curaverimus invitare, qualiter secundo consilium nostrum fideliter vobis duxerimus exponendum, et studuerimus vos super his diligenter instruere quae negotio congruere videbantur. Caeterum cum nec per commonitionem nec consilium aut instructionem in aliquo nos proficere vidissemus, nolentes ulterius sustinere jacturam Ecclesiae, cum duobus simul non possemus favere ad imperium pariter obtinendum, et alter de electis vestris propter excommunicationem publicam et persecutionem vulgatam quam progenitores ejus et ipse in apostolicam sedem et Ecclesias non dubitaverant exercere, propter insolentiam etiam quam exercuerunt in principes et alios sibi subjectos, et ne libertas principum in imperatoris electione vilesceret si non per electionem sed successionem in filios transferri a patribus et in fratres a fratribus imperium videretur, et propter alias plurimas rationes non sit idoneus ut imperium debeat obtinere, in reliquum nos oportuit consentire, cum a quibusdam vestrum electus ubi debuit et a quo debuit fuerit coronatus, nec aliquid in personam objiceretur ipsius per quod esset merito reprobanda. Quia vero nec adhuc pax est imperio restituta, imo nunc etiam ex dissensione vestra laeduntur pauperes et Ecclesiae confunduntur, volentes his malis quantum honeste possumus obviare, universitatem vestram monemus et exhortamur attentius et per apostolica scripta mandamus quatenus, a festo Resurrectionis Dominicae nunc primo venturo usque ad annum, treugas adinvicem ineatis, medio tempore de concordia pertractantes, et, si necesse fuerit, ad Romanam recurrentes Ecclesiam: quae cum singulis vestrum in negotio singulari adesse desideret et prodesse, in hoc negotio, quod est vobis et ipsi commune, tanto libentius vobis communiter aderit quanto in pace imperii tranquillitatem quoque suam efficacius procurabit.
Datum Laterani.
LXXX. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Licet de fraternitate tua diversi nobis per litteras et nuntios diversa saepe significaverint et adversa, quia tamen ex divinae paginae didicimus lectione quod non omni spiritui est credendum, cum angelus Satanae se interdum in lucis angelum transfiguret, non potuimus, sicut non debuimus, quidquam de te suspicari sinistri, cum fidem et devotionem tuam, constantiam et fortitudinem in multis fuerimus jam experti. Nam quis crederet sanae mentis quod occasione contrahendae affinitatis vel obligationis cujuslibet eum desereres et abjiceres quem creasti, et illi adhaereres pariter et faveres qui in Coloniensis Ecclesiae ac tuae personae contemptum, ad quam specialiter inter reliquos principes electio regis spectat, per intrusionis vitium nomen sibi regium usurpavit, et in majus tui honoris dispendium et personae despectum, cum tu solummodo reges in imperatores electos coronare debeas ex antiqua Coloniensis Ecclesiae dignitate, per Tarantasiensem archiepiscopum imponi sibi fecit regium diadema? Quis etiam crederet, cum hactenus pondus diei portaris et aestus, quod nunc labores et expensas velis amittere quas pro defensione charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi et juris Coloniensis Ecclesiae imo verius tui facti subisti? Quis crederet ut cum apostolicae sedis gratiam obtineas et favorem, et de imperatore futuro et praesumere valeas et sperare, ipso turpiter derelicto, illi turpius imo etiam perniciosius adhaereres cujus progenitores fere semper Coloniensem fuerunt Ecclesiam persecuti, sicque nostram indignationem incurreres, nec de alio, si in imperatorem promoveretur, forsitan aliqua posses ratione sperare? Quis praesumeret ut cum pro tuenda Coloniensis Ecclesiae dignitate ea feceris hactenus ad quae nullus praedecessorum tuorum ausus fuerat aspirare, quod nunc maculam in gloria tua poneres, et retro respiceres, et opus manuum tuarum velles tam leviter abolere? Quis praesumeret quod contra devotionem et obedientiam apostolicae sedis, Coloniensis Ecclesiae dignitatem pariter et honorem, fidelitatem et juramenta quae praedicto regi saepius praestitisti, tam leviter desisteres ab incoepto, et contra factum proprium qualibet facilitate venires? Ad hoc quidem nec te inducere illud debet quod a quibusdam maliloquis in dispendium tuae famae confingitur, videlicet quod labores et expensas hujusmodi solus nequeas tolerare, cum pro tuenda Coloniensis Ecclesiae dignitate non solum terrenam erogare substantiam, sed animam etiam ponere tenearis.
Praeterea cum Ecclesia Romana tuum in hac parte judicium sit secuta, licet illud suum fecerit approbando, tibi est summopere praecavendum ne, si aliquid egeris per quod intelligat se delusam, illusionem hujusmodi non possit nec debeat aequanimiter sustinere. Nosse quoque te credimus sicut virum providum et discretum quod frustra formaretur concordia inter hominem et serpentem, cum male remuneret suos hospites serpens in gremio enutritus, nec sit facile nova in corde veteri meditari. Manet enim apud nobilem virum Philippum, ducem Sueviae, alta mente repostum qualiter quasi solus impedieris promotionem ipsius et ipsum coegeris thesaurorum suorum copias in vacuum exhaurire, ac sua ipsum hactenus intentione frustraveris. Unde, licet forsan ex parte impedimenti materiam tolleres, quia tamen nec de ipsius pectore praecedentis repulsae, quam valde injuriosam reputat, nec tantae morae memoriam aboleres, nec posses erogatam pecuniam restaurare, ipse sibi nec de damno nec de injuria crederet satisfactum, sed in te potius quidquid amodo ipsi sinistri contingeret vel contigit hactenus retorqueret; et quamvis vasa iracundiae suae in te forsitan effundere non valeret, indignum tamen semper sui favoris gratia reputaret. Quia ergo plene de prudentia tua et discretione confidimus, et tam de constantia quam fidelitate speramus, nihil tale de te penitus suspicantes, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica scripta sub obtentu gratiae nostrae districte praecipiendo mandamus quatenus in tuae mentis proposito perseverans, ad promotionem regis ipsius potenter intendas, nec patiaris plantam quam tu ipse plantasti per humoris defectum arescere, quam vales, si velis, uberius irrigare. Novimus enim quod tanta prudentia et potentia tuae fraternitatis existit ut cum favore nostro, qui a multis sollicitudinibus expediti, expeditius et melius promotioni ejusdem regis intendere jam valemus, quod feliciter incoepisti, si plene velis, possis felicius consummare. Sane nosse te volumus quod damnatae memoriae Marcualdus, qui nos magis fraudibus quam viribus molestabat, Conradus dux olim Spoleti, qui ut in locum ejus succederet in Siciliam accedebat, Otto de Barenste, qui sanctae memoriae Leodiensem episcopum interfecit, et frater ipsius, dextera Domini faciente virtutem, miserabiliter exspirarunt. Unde cum in eorum decessu pars ipsorum sit pene penitus annullata, pro parte majori a sollicitudinibus regni Siciliae liberati, super negotio imperii plenius intendemus. Nam etiam charissimo in Christo filio nostro Frederico illustri regi Siciliae soror charissimi in Christo filii nostri illustris regis Aragonum est de mandato nostro et assensu suorum familiarium desponsata; et nuntii sunt missi solemnes, qui non solum eam sed et matrem deducant, ut ipsa puerum nutriat et puellam. Caeterum tua fraternitas non ignorat quod cum multi archiepiscoporum et episcoporum fidem non teneant, juramenta non servent, et despiciant Petri claves, nobis suggeritur a plerisque ut propter hoc et alias multas necessitates Ecclesiae generale concilium convocemus: quod si duxerimus convocandum, te personaliter volumus interesse. Te igitur super hoc sicut venerabilem fratrem et de quo plene confidimus, consulentes, volumus et mandamus ut tam de his quam de aliis quae praemisimus nobis quam citius per fidelem nuntium et discretum non differas respondere.
Datum Laterani.
LXXXI. LITTERAE OTTONIS REGIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI. Venerabili in Christo Patri ac domino INNOCENTIO sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici OTTO, Dei gratia et sua Romanorum rex et semper Augustus, debitam subjectionem et reverentiam cum filiali dilectione.
Paternitati vestrae, Pater sancte, significamus quod Coloniensis Ecclesia Coloniensem archiepiscopum ita nobis in fidelitate alligavit quod ipsum nunquam firmiorem et stabiliorem habuimus quam nunc habemus; quia si a compromissione facta resilire vellet, non posset. Sciatis praeterea quod nos cum charissimo avunculo nostro rege Angliae sumus confoederati, ita quod ipse contra omnes homines in rebus et in pecunia nobis subvenire tenetur una cum regno suo, et nos ei, salvo honore et honestate Romanae Ecclesiae, cui nos et ipse nunquam deerimus. Tenetur enim avunculus noster cum rege Franciae facere pacem, sicut et nos de mandato vestro tenemur. Alioquin, pacem et concordiam cum ipso non fecissemus, nisi nobis et Ecclesiae Romanae videremus expedire. Nihil etiam, teste legato, fecimus in praejudicium regis Franciae. In spe sumus cujusdam magnae nostrae promotionis; de qua cum certificati fuerimus, quam Deo volente breviter sciemus, vobis tanquam Patri ac domino nostro significabimus; et vos cum tota curia per Dei gratiam gaudebitis. Sciatis insuper certissime quod omnem promotionem nostram, post Deum, sanctitati vestrae recognoscimus, nuntios nostros, vos ad certificandum de statu nostro, vobis saepius transmittimus; sed si ad vos veniant ignoramus. Nos enim super omnia prosperum statum vestrum audire desideramus. Ea quae scripsistis pro nobis in Teutoniam supplicamus ut idem faciatis in Italia.
LXXXII. ILLUSTRI OTTONI REGI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Non oportet ut animi puritatem, quam in promotionis tuae negotio gessimus, litteris exprimamus, cum jam intentionem nostram opera manifestent, nec super his egemus testibus peregrinis quae tua serenitas recognoscit. Novit enim celsitudo regalis quod post eum a quo est omnis potestas, cum sit Rex regum et Dominus dominantium, per nos vicarios ejus indignos tuae promotionis initium felicem hactenus est sortita progressum, licet principium debile processus difficilis sit secutus. Unde regia serenitas non miretur si nondum juxta votum nostrum et suum coeptum est negotium consummatum, quia nihil repente fit summum, ipsumque negotium tam magnum existit quod in saecularibus non est majus, et si ad hujus promotionis primitias et medii temporis obstacula respectus debitus habeatur, non sit modicum reputandum quod in tantum est per Dei gratiam prosperatum. Nos autem de tua prosperitate gaudemus, et successus tuos proprios reputamus; utpote qui plantae nostrae oblivisci non possumus, sed quam plantavimus et rigavimus, laetamur ab eo sine quo neque qui plantat neque qui rigat est aliquid plenius augmentari. Gaudemus etiam quod memor propriae sponsionis, in forma pacis quam cum charissimo in Christo filio nostro Philippo illustri rege Francorum pacem, sicut et tu, ipse facere teneretur. Monemus igitur serenitatem tuam et exhortamur in Domino quatenus de tua promotione sollicitus, quae ad eam spectare cognoveris, studeas efficaciter procurare. Specialiter autem tibi caveas ab insidiis malignorum, ne in personam tuam aliquid valeant machinari. Nos enim, quantum nobis permittit Dominus, ultra forte quam credas super promotionis tuae negotio vigilamus, sperantes quod illud, dante Domino, desideratum celeriter consequetur effectum. De nobis autem nosse te volumus quod valemus per Dei gratiam et vigemus, et universa nobis, quantum tamen humana conditio patitur, pro voto succedunt.
Datum Laterani, Idibus Januarii.
LXXXIII. Perfidiam archiepiscopi Trevirensis vos non credimus ignorare: qui licet praeter communis obedientiae vinculum et juramentum fidelitatis quo Ecclesiae Romanae tenetur, nobis promiserit firmiter et juramento firmarit quod, super facto imperii, beneplacitum nostrum sine conditione qualibet sequeretur, quasi tamen haec omnia parvipendens, non solum super hoc nostris hactenus noluit obedire mandatis, sed pro viribus restitit et resistit ne nostrum beneplacitum impleatur, latam etiam in se excommunicationis sententiam parvipendens; nec credit suae praesumptioni sufficere quod inobedientiae reus, transgressor fidei et juramenti proprii violator effectus, contra id quod nobis firmiter repromisit, litteris suis patentibus super hoc apud nos in testimonium derelictis, venire praesumit, sed vos etiam, sicut accepimus, in testimonium invocat falsitatis, asserens quod personam charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi exceperit cum juravit. Nos igitur ejus contumaciam attendentes, excommunicationis in ipsum sententiam duximus proferendam; sed ipse adhuc in sua contumacia perseverans, eam contemnere non veretur. Nolentes igitur temeritatem hujusmodi relinquere incorrectam, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus excommunicatum eum singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, publice nuntietis et per vestras faciatis dioeceses sub solemnitate simili nuntiari; ex parte nostra denuntiantes eidem quod nisi post denuntiationem nostram infra sex menses ad mandatum nostrum redierit humiliter et devote, ac sicut juramento tenetur, super facto imperii nostrae satisfecerit voluntati, ex tunc, convocato vicinorum episcoporum concilio, de consilio fratrum nostrorum depositionis in eum sententiam proferemus.
Datum Laterani, VI Kal. Martii, pontificatus nostri anno sexto.
LXXXIV. PRAENESTINO EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO Recepimus litteras quas tua nobis fraternitas destinavit benignitate qua decuit, et diligenter notavimus quae per eas apostolicis auribus intimasti. Gaudemus autem et fraternitatem tuam in Domino commendamus quod inter gentes prius incognitas et populos linguae quam non noveras constitutus, talem te studes tam in verbis quam actibus exhibere ut videntes opera tua bona glorificent Patrem nostrum, a quo est omne datum optimum et donum omne perfectum, et nobis in actionibus gratiarum assurgant quod angelum pacis ad eos duximus destinandum. Unde, post eum qui dirigit gressus nostros, tuae non modicum ascribimus probitati quod in tantum per Dei gratiam in manibus tuis negotium est imperii prosperatum, cum opere pariter et sermone charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo favorem comparaveris plurimorum, apud quos et loquebatur lingua prudenter et sufficienter perorabat honestas. Gaudemus etiam quod, etsi necessitates nimias patiaris, quia tamen abundare, secundum Apostolum, et penuriam pati novisti, noluisti cuiquam esse oneri, sed paucis contentus existens paupertatem quasi divitias reputasti. Nos autem fraternitati tuae providere volentes, venerabiles fratres nostros episcopos et canonicos Metenses et Cameracenses et universos praelatos in Metensi et Cameracensi dioecesibus constitutos per nostras litteras increpamus super eo quod tibi, licet absenti, noluerunt in procurationibus subvenire; quibus etiam districte praecipimus ut sive ad ipsos accesseris, sive alias fueris commoratus, procurationum subsidia ita liberaliter tibi studeant exhibere quod subsequens liberalitas culpam redimat praecedentem. Alioquin, sententiam quam in eos duxeris proferendam ratam nos scribimus habituros et facturos inviolabiliter observari. Generales etiam litteras super procurationibus exigendis tibi transmittimus: quas fine simili terminamus, legationis tuae litteris innovatis. Scribimus etiam charissimo in Christo filio nostro illustri regi Danorum ut cum confoederationis inter eum et praedictum regem Ottonem initae mediator et confirmator exstiteris, si propter hanc vel aliam causam te ad praesentiam ejus oportuerit proficisci, sicut legatum apostolicae sedis te benigne recipiat et honorifice studeat pertractare, consiliis tuis et monitis acquiescens. Similes quoque litteras, imo efficaciores etiam venerabilibus fratribus nostris archiepiscopis et episcopis per Teutoniam constitutis sicut videre poteris, destinamus. Contra Trevirensem autem scribimus venerabilibus fratribus nostris archiepiscopis et episcopis per Teutoniam constitutis ut singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, excommunicatum eum publice nuntient, et per dioeceses suas sub solemnitate faciant similiter nuntiari; ex parte nostra denuntiantes eidem quod, nisi post denuntiationem eorum infra sex menses ad mandatum nostrum redierit humiliter et devote, ac, sicut juramento tenetur, super facto imperii nostrae satisfecerit voluntati, ex tunc, convocato convicinorum episcoporum concilio, de consilio fratrum nostrorum depositionis in eum sententiam proferemus. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus non deficias, sed proficias potius et ad promotionem negotii quod tuae discretioni commisimus exsequendum sicut hactenus, imo fortius quam hactenus sicut de tua devotione speramus, intendas; quoniam, prout credimus, in brevi terminabitur labor tuus ad exaltationem sedis apostolicae, augmentum imperii et tuae fraternitatis honorem.
Datum Laterani, VI Kal. Martii, anno sexto.
LXXXV. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANIAE. Cum Ecclesia Romana supra firmam petram a Christo sit petra fundata, sicut ipse testatur ad Petrum, Super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI), non est de ipsius instabilitate temere praesumendum, quae super ipso summo angulari lapide Christo Jesu aedificata, constans et immobilis perseverat. Cum enim fundamentum ejus positum sit praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus, et liquefacta terra, et omnibus habitantibus in eadem, ipsius columnas Dominus confirmarit, nec fluminum impetus, nec impulsus ventorum, nec pluviarum formidabit insultus; quoniam in illo est stabilitate perpetua solidata quem Jordanis conversus retrorsum expavit, qui imperat ventis et mari et pluviis ponit legem. Ipsa est etenim domus illa de qua Dominus in Evangelio protestatur: Descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, nec cecidit: fundata enim erat supra petram (Matth. VII). Absit igitur ab ea nota cujuslibet levitatis, absit ut leviter revocet quod mature disponit, absit ut in seipsa infirma sit et vacillet, quae si avorum fluctuent instituta, illa, cum expedit, concessa sibi coelitus auctoritate confirmat. Petro enim et successoribus ejus principaliter intelligitur a Domino esse dictum: Ego rogavi pro te, Petre, ut non deficiat fides tua; sed tu aliquando conversus, confirma fratres tuos (Luc. XXII). Non igitur deficiet fides Petri, vel apostolicae sedis auctoritas vacillabit; quoniam is qui se asserit orasse pro ea, in omnibus est pro sui reverentia, sicut testatur Apostolus, exauditus; qui licet corporalibus subtractus aspectibus in coelum ascenderit sedens ad dexteram Dei Patris, Ecclesiam tamen orphanam non reliquit, quam potenter protegit et praesentialiter ipsam custodit. Nam ipsemet apostolis repromisit: Ecce, inquiens, ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi (Matth. XXVIII). De hujus ergo protectione secura et praesentia confortata dum habet, imo quoniam habet Dominum adjutorem, non timet quid faciat sibi homo, sciens quod portae inferi adversus eam non poterunt praevalere, nec alius solvere quos ipsa ligarit vel ligare quos solverit tradita sibi a Domino potestate. Credi ergo non debet quod in se ipsa discors existat, cum eam sibi elegerit Dominus non habentem maculam neque rugam. Haec est enim tunica inconsutilis desuper contexta per totum, quae divisa non fuit etiam tempore passionis. Haec est una columba, de qua legitur in Canticis canticorum; Una est columba mea, perfecta mea; una est matri suae, electa genitrici suae (Cant. VI). Haec est unum ovile, de quo Dominus in Evangelio protestatur: Fiet unum ovile et unus pastor (Joan. X). Licet enim aliquando quidam conati sint illam dividere, ipsam tamen potius purgaverunt, cum, recedentibus tenebris, lucida tota remanserit non habens partem aliquam tenebrarum, de quibus Joannes Apostolus ait: A nobis exierunt, sed non fuerunt ex nobis (I Joan. II). Miramur ergo non modicum et movemur quod pestilentes quidam filii tenebrarum, Satanae discipuli, praenuntii Antichristi, nobis et Ecclesiae Romanae notam volunt impingere levitatis, tanquam quod cum multa gravitate statuimus velimus leviter revocare. Nec hoc solo contenti, moliuntur innuere, licet frustra, quod inter nos et fratres nostros zelus sit et contentio, nec sapiamus idem, sed in aemulatione et contentione ad ea quae statuimus procedamus; cum tantus potius per Dei gratiam vigeat inter nos charitatis affectus et tam insolubile maneat vinculum unitatis ut sit nobis cor unum et anima una, secundum Psalmistam, ambulantibus in domo Domini cum consensu. Ipsi autem volentes auctoritati sedis apostolicae derogare ac in dubium revocare quod fecimus, tam super imperii Romani negotio contra charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum quam super facto Ecclesiae Maguntinae adversus venerabilem fratrem nostrum Siffridum archiepiscopum Maguntinum, falsas praesumpserunt litteras exhibere, volentes quosdam ex fratribus nostris a nobis discordes ostendere, ac sic animos vestros a consiliis nostris et monitis revocare. Verum mentita est iniquitas sibi, quia praevalere non potuit veritati figmentum, cum litterarum falsitas manifesta sitrecte intuentibus per seipsam, cum nec litterae quae tanquam sub nomine nostro missae fuerunt Pataviensi, Frisingensi et Eistensi episcopis praesentatae, Ecclesiae Romanae stylum redoleant, nec illae quae dicuntur a quibusdam nostris fratribus destinatae fratrum nostrorum sapiant gravitatem; imo tanta sit inconcinnitas in utrisque ut nullus sanae mentis de ipsis debuerit dubitare. Unde culpabiles se ostendunt qui earum procedere occasione praesumunt. Cum ergo nec super imperii Romani negotio nec super facto Ecclesiae Maguntinae a nostro velimus proposito declinare, universitatem vestram monemus et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus super utroque consiliis nostris et monitis intendatis: scituri pro certo quod non intendimus ad depressionem imperii, sicut mendaces aliqui mentiuntur, sed ad exaltationem ipsius propensius aspiramus.
Datum Laterani, Non. Aprilis.
LXXXVI. LITTERAE CARDINALIUM AD UNIVERSOS TAM ECCLESIASTICOS QUAM SAECULARES PRINCIPES ALEMANNIAE. Tam super imperii Romani scissura quam super Ecclesiae Maguntinae discordia pio compassionis affectu dolemus, affectantes utriusque commodum et honorem. Cum autem et dominus papa nobiscum et nos cum ipso simus per Dei gratiam unanimes et concordes, quoniam ipse nos tanquam fratres et filios diligit et honorat, et nos eum tanquam patrem et dominum reveremur et veneramur, mirari cogimur et moveri quod quidam homines pestilentes, illius utique filii qui ab initio mendax fuit et in veritate non stetit, sub nomine ipsius domini papae ac quorumdam ex nobis, tam super imperii Romani negotio contra illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum quam Ecclesiae Maguntinae contra venerabilem fratrem nostrum Siffridum archiepiscopum Maguntinum, falsas praesumpserunt litteras exhibere, volentes super utroque negotio nos discordes ostendere, ut possent auctoritati sedis apostolicae derogare. Quia vere Dominus Romanam Ecclesiam super firmam petram stabili soliditate fundavit, cujus idem ipse fundamentum est et fundator, frustra quis existimat ut ab iis quae etiam multa disponit maturitate consilii profana facilitate recedat, praesertim hoc tempore quo, quantum hominibus est concessum, non impetu voluntatis effertur, sed motu dirigitur rationis. Ideoque reprehensibiles convincuntur qui litteris falsis utentes, apostolicum moliuntur impedire statutum; praesertim cum hujusmodi litterae tam manifestam exprimant falsitatem ut nemo sanae mentis super iis debuerit dubitare. Universitatem itaque vestram rogamus attentius et monemus quatenus tam de domino nostro summo pontifice quam nobis ipsis nihil velitis suspicari sinistri, nec credatis immissionibus quae fiunt per angelos malos; sed salubribus Ecclesiae Romanae consiliis intendatis, quae non ad depressionem imperii, sed ejus exaltationem intendit. Licet autem aliqui nostrum pro diversis Ecclesiae necessitatibus sint absentes, quia tamen unum et idem eos novimus sentire nobiscum, has litteras cum sigillo omnium qui apud sedem apostolicam praesentes existimus sub universitatis nomine destinamus.
LXXXVII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, RECTORIBUS, POTESTATIBUS, CONSULIBUS, MARCHIONIBUS, COMITIBUS ET ALIIS NOBILIBUS LOMBARDIAE. Inter activae vitae sollicitudines, quibus cum Martha jugiter occupamur, cura plurima satagentes, duo sunt quae praecipua reputamus, utpote quae angunt amplius mentem nostram, et familiarius tangunt Ecclesiam generalem, videlicet imperii Romani divisio et necessitas terrae sanctae. Unde tanto super iis nobis est consultius procedendum, quanto majori egent gravitate consilii et ad plurium utilitatem pertinent si sollicite procurentur, et si fuerint negligenter omissa redundant in plurium laesionem. Licet igitur utrumque sic respiciat Romanam Ecclesiam ut totum tangat populum Christianum, quia tamen imperii Romani negotium specialiter ad statum pertinet Lombardiae, per venerabiles fratres nostros Ferrariensem, Papiensem et Placentinum episcopos, qui nobis, nullo mediante, subjecti vinculo sunt fidelitatis astricti, consilium et auxilium vestrum duximus requirendum. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apotolica vobis scripta mandamus quatenus cum ab eisdem episcopis fueritis evocati, ad eorum praesentiam accedentes, consilium et auxilium vestrum super praedictis articulis eis et nobis per eos fideliter exponatis: scituri pro certo quod cum opportunum videatur tempus adesse, non parcemus laboribus nec expensis quo minus opportune per nos et alios Ecclesiae Romanae devotos adjuti, utrumque, favente Deo, ad optatum perducamus effectum.
Datum Ferentini, XIII Kal. Augusti.
LXXXVIII. FERRARIENSI, PAPIENSI ET PLACENTINO EPISCOPIS. Inter activae, etc., usque Lombardiae, per vos, qui nobis nullo mediante subjecti vinculo estis fidelitatis astricti, et ob hoc apostolicae sedis negotia fiducius vobis committimus exsequenda, consilium et auxilium venerabilium fratrum nostrorum archiepiscoporum et episcoporum et dilectorum filiorum rectorum, potestatum, consulum, marchionum, comitum et aliorum nobilium Lombardiae duximus requirendum. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus eos ad locum idoneum convocantes, inquiratis et simul ab omnibus et seorsim a singulis, secrete tamen et caute, quid sentiant et quid velint super capitulis memoratis; et id nobis tam per vestras quam per eorum litteras fideliter intimetis, vestra quoque consilia subscribentes. Taliter autem mandatum apostolicum impleatis quod super hoc sollicitudinem vestram debeamus merito commendare.
LXXXIX. POTESTATI ET CONSULIBUS MEDIOLANENSIBUS. Cum super facto imperii jampridem noveritis mentem nostram et consilium vestrum nobis per litteras vestras duxeritis exponendum, miramur quod adesse nobis hactenus neglexistis; praesertim cum pro certo noveritis quod nobilis vir Philippus dux Sueviae progenitorum suorum inhaerens vestigiis, ad depressionem civitatis Mediolanensis intendat, et charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto in Romanorum imperatorem electus, inclytae recordationis Henrici ducis Saxoniae patris sui, qui etiam contra mandatum imperii vestram dilexit pro viribus civitatem, sicut plenius id novistis, exempla secutus, ad honorem vestrum et augmentum aspiret. Non ergo deberetis finem negotii, quasi sedentes a longe, taciti exspectare, ne inde amittatis gratiam regis ipsius unde non possitis ducis benevolentiam obtinere, quodque rex vobis ad negligentiam, dux imputet ad vindictam, utpote qui vestram novit plenius voluntatem. Licet ergo super facto imperii venerabilium fratrum nostrorum archiepiscoporum et episcoporum, dilectorum quoque filiorum rectorum, potestatum, consulum, marchionum, comitum et aliorum nobilium Lombardiae consilium et auxilium requiramus, vos tamen per speciales litteras, secreto tamen et caute, duximus visitandos, nobilitatem vestram monentes et exhortantes attentius et per apostolica vobis scripta mandantes quatenus taliter, cum possitis, hoc negotium dirigatis, quod ad honorem apostolicae sedis et vestrae civitatis augmentum nostrum et vestrum desiderium felicem exitum sortiatur: scituri pro certo quod cum tempus immineat opportunum, non parcemus laboribus nec expensis quo minus opportune per vos et alios Ecclesiae devotos adjuti negotium ipsum, auctore Deo, ad optatum perducamus effectum.
XC. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Ad usitatam fallendi speciem assueti fallaciae recurrentes, quod viribus nequeunt, nituntur fraudibus obtinere, et falso astruunt quod vere nequeunt affirmare, auctoritatem sibi ex mendacio mendicantes. Verum quia frustra jacitur rete ante oculos pennatorum, praevalere non poterit falsitas apud eos qui veritatem diligentius investigant, nec robur ex fallacia sortietur qui cum fallere velit proximum, fallit potius semetipsum, quia cadent pariter figulus et figmentum. Sane ad nostram noveris audientiam pervenisse quod Sueviae dux Philippus, ut corda principum charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo faventium infirmaret, et ex simulato favore nostro robur aliquod obtineret, fecit per Teutoniam divulgari quod dilectum filium priorem Camaldulensem ad ejus praesentiam miseramus, eum ad coronam imperii evocantes. Caeterum, ut coram Deo sub testimonio conscientiae nostrae loquamur, nec priorem praedictum nec alium ad ducem ipsum duximus destinandum; sed priorem eumdem ab eo missum recepimus offerentem plura et plurima referentem sub testimonio litterarum quas dux ipse sigillo fecerat aureo roborari; cumque idem prior ex ejus parte proponeret coram nobis quod paratus erat ad mandatum Ecclesiae Romanae redire, a nobis non potuit responsum aliud extorquere nisi quod cum redeuntibus ad Ecclesiae gremium nolimus aditum veniae denegare, prompti eramus eum recipere sicut quemlibet poenitentem. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus quidquid malitiose fingatur, quaecunque immissiones per angelos malos fiant, non credas quod a constantia mentis nostrae tam leviter recedamus et quod velimus in duabus viis inaequalibus gressibus claudicare. Nullus ergo de nobis suspicetur hujusmodi levitatem, cum non fuerimus hactenus in proposito nostro leves, nec apostolica sedes, quae in petrae illius est firmitate fundata de qua dicit Apostolus: Petra autem erat Christus (I Cor. X), quae mature disposuit, de facili soleat revocare. Ad haec, licet de te quaedam nobis fuerint sinistre suggesta, nos tamen de tuae devotionis constantia indubitatam fiduciam obtinentes, fidem suggestis nolumus adhibere; fraternitati per apostolica scripta mandantes quatenus in fidelitate stabiliter perseverans, ea semper efficias quae ad honorem et profectum ipsius debeant provenire, ut et nos commodis et augmentis tuis efficaciter intendere teneamur.
Datum Ferentini, V Idus Septembris.
XCI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Ei qui mortificat et vivificat, deducit ad inferos et reducit, faciens in tentatione proventum, quas possumus gratiarum exsolvimus actiones quod non est oblitus inutilis servi sui, sed in verae dilectionis indicium visitans visitavit nos, qui quos amat arguit et castigat, et in corporis aegritudine manum suam super nos aliquantulum aggravavit. Verum quoniam non vult mortem peccatoris, sed ut convertatur et vivat, morti nos tradere noluit; sed secundum multitudinem miserationum nostrarum [suarum] salvos nos faciens, alligavit contritiones nostras, et aegritudinem mitigavit, et flagellum quod super nos misericors et miserator induxit misericorditer relevans, adhuc nos Ecclesiae suae servitio reservavit; ita quod jam per ejus gratiam in bona sumus convalescentia constituti. Utinam autem virtutem ex infirmitate perficiat, ut praecedens infirmitas futurae sit materia firmitatis; quatenus ex ipsa reddamur aegritudine fortiores, et cum imperfectum nostrum perfectius nunc et plenius agnoscamus, si quid possumus, si quid sumus aut scimus, si quid laudabiliter agimus, non nostris tribuamus meritis, sed ei potius ascribamus, scientes quod neque qui plantat neque qui rigat est aliquid, sed qui incrementum dat Deus. Si ergo tanto tempore serenitatem regiam distulimus visitare litteris, non moveatur aliquatenus aut miretur; cum satis nobis fuerit visitationis tempore in visitatorem intendere, nec visitati possemus de facili alios visitare. Inter ipsos autem doloris stimulos et infirmitatis augustias in eo qui consolatur nos in omni tribulatione nostra consolationem accepimus, et in aegritudinis tristitia sumus laetiores effecti quod laetos de tua serenitate audivimus rumores quod is qui visitat et facit redemptionem plebis suae docuit manus tuas ad praelium et digitos instruxit ad bellum, infirmans arcum fortium qui in sua potentia confidebant, ut sic a facie tua fugerent quod nec congressum etiam exspectarent. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino quatenus in eo qui est fortitudo nostra figas anchoram spei tuae, nec tuae industriae imputes si quid tibi acciderit juxta votum, sed ei potius causam tuae prosperitatis ascribas. De nobis autem sicut patre spirituali confidens, in omnibus quae ad tui honoris spectaverint augmentum, consilium nostrum et auxilium confidenter exquiras, cum illud non tibi minus libenter impendere proponamus quam tibi necessarium aut voluntarium sit habere. Verum quoniam ad usitatam fallendi speciem assueti fallaciae recurrentes, quod viribus nequeunt, fraudibus obtinere nituntur, auctoritatem sibi ex mendacio mendicantes, sicut nostris auribus est intimatum, Sueviae dux Philippus, etc., ut in prima praecedenti, usque poenitentem. Haec sicut scripsimus ita esse non dubites; nec credas si forsan immissiones, etc., usque claudicare, cum non fuerimus hactenus in proposito nostro leves, etc., usque revocare. Cadant igitur et cadent, Domino faciente, figulus et figmentum, veritas autem de die in diem amplius invalescet.
Datum.
XCII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, RECTORIBUS, POTESTATIBUS, CONSULIBUS, MARCHIONIBUS, COMITIBUS ET ALIIS NOBILIBUS CONSTITUTIS IN LOMBARDIA. Novit scrutator renum et cordium Dominus Jesus Christus, cui omnium sunt cogitationes et intentiones apertae, quod in facto imperii bono zelo processimus, id sollicite procurantes ut persona talis assumeretur ad illud quae pacem Ecclesiae ac imperii affectaret, et urbis honores diligeret, et servaret Italiae totius ac Lombardiae specialiter libertatem. Non enim, sicut pestilentes aliqui mentiuntur volentes inter Ecclesiam et imperium immortalis discordiae materiam suscitare, ad imperii depressionem intendimus, sed incrementum ipsius potius affectamus; utpote per quod, si bene ordinatum fuerit, Ecclesiam defendendam credimus et in pluribus exaltandam. Nam etsi quidam imperatorum Romanam Ecclesiam, Lombardiam et universam Italiam graviter fuerint persecuti, sicut universitatis vestrae discretio bene novit, novimus tamen quod aliqui sunt sedem apostolicam venerati, ditantes et dotantes eamdem, amantes Italiam, et diligentes specialiter Lombardiam. Attendentes igitur olim quantum dispendium ex defensoris defectu pateretur Ecclesia quantumque incommodum ex imperatoris carentia sentiret religio Christiana, licet diutius exspectaverimus exspectantes si forsan principes vel per seipsos vel de consilio nostro finem imponerent tantis malis, quia tamen eos super his invenimus negligentes, paterna ipsos curavimus sollicitudine commonere ut Deum habentes prae oculis, et imperii zelantes honorem, ad provisionem ipsius melius intendere procurarent; ne vel dignitas annullaretur ipsius, vel libertas per eorum discordiam deperiret. Alioquin, quia mora trahebat periculum grave secum, nos quod expedire crederemus amplius procurantes, illi favorem apostolicum praestaremus quem crederemus majoribus studiis et meritis adjuvari.
Cum autem ad hujusmodi litteras, quas ad multos principum novimus pervenisse, nobis nec verbo fuisset nec facto responsum, audito quod quidam eorum ad commune colloquium disponerent convenire, per litteras nostras consilium nostrum eis duximus exponendum, super iis quae necessaria videbantur eos diligentius instruentes. Caeterum cum nec sic potuissemus proficere apud eos, nolentes ulterius Ecclesiae ac imperii dissimulare jacturam, non posuimus carnem brachium nostrum, nec acceptavimus vultum potentis; sed in eo ponentes spem nostram qui non est personarum acceptor, et qui David de postfetantes accepit pascere Jacob populum suum et Israel haereditatem suam, pensavimus et examinavimus, quantum tamen de plano potuimus, studia eligentium, cum persona nobilis viri ducis Sueviae nostrum noluerit super hoc subire judicium; et intelleximus quod licet major pars principum in electione ipsius ab initio convenisset, plures tamen ex iis ad quos imperatoris spectat electio convenerunt postmodum in charissimum in Christo filium nostrum illustrem Regem Ottonem; et quod ex eo quod fautores praefati Philippi, absentibus aliis et conptemptis, ipsum prius eligere praesumpserunt, patet eos perperam processisse, cum explorati sit juris quod electioni plus contemptus unius quam contradictio plurimum obsistat. Unde quia privilegium meruerunt amittere qui permissa sibi abusi sunt potestate, videri non immerito poterat quod injuria hujusmodi nonobstante caeteri praetacti uti potuerint jure suo. Praeterea dux praedictus nec ubi debuit, nec a quo debuit, coronam et unctionem accepit. Memoratus vero rex et ubi debuit, videlicet Aquisgrani, et a quo debuit, scilicet a venerabili fratre nostro Coloniensi archiepiscopo, recepit utrumque. Insuper sufficienter examinavimus merita personarum, cum dubium non existat ad nos examinationem hujusmodi pertinere. Est etenim generaliter et particulariter observatum ut ad eum examinatio personae pertineat, ad quem impositio manus spectat: quod et principes sine contradictione qualibet recognoscunt; sicut expresse per venerabilem fratrem nostrum Salzburgensem archiepiscopum et dilectum filium abbatem de Salem et nobilem virum marchionem orientalem legatos suos recognoverunt in nostra praesentia constitutos, etiam principes supradicto Philippo faventes. Quod autem cum in electione vota principum dividuntur, post admonitionem et exspectationem alteri partium favere possimus, maxime postquam a nobis unctio, consecratio, et coronatio postulatur, sicut utraque pars a nobis multoties postulavit, ex jure patet pariter et exemplo. Nunquid enim si principes admoniti et exspectati vel non potuerint vel noluerint convenire, apostolica sedes advocato et defensore carebit, eorumque culpa ipsi redundabit in poenam? Praeterea vestra, sicut credimus, universitas non ignorat quod cum Lotharius et Conradus in discordia fuissent electi, Romanus pontifex Lotharium coronavit, et imperium obtinuit coronatus, eodem Conrado tunc demum ad gratiam redeunte. Sunt autem notoria impedimenta, quae praefato duci ad suam promotionem obsistunt, videlicet excommunicatio publica, perjurium manifestum, et persecutio divulgata quem progenitores ejus et ipse praesumpserunt in apostolicam sedem et alios ecclesiasticos exercere. Unde videri non immerito poterat quod ad reprobationem ipsius non erat ordo judiciarius observandus, cum actione non indigeant manifesta. Fuit enim, etc., ut supra dc impedimentis. Qualiter Philippus excommunicatus fuerit et est, cum adhuc faveat Capparono, qui Marcualdo in malitia et excommunicatione successit, nec unquam fuerit absolutus, et quod venerit contra proprium jurameutum, fuerit etiam de persecutorum genere oriundus, et est Ecclesiam persecutus, et qualiter libertas principum deperiret si ipsum eligerent, qualiter autem Fredericus et Henricus persecuti fuerint Lombardiam, qualiter eam subjicere voluerint servituti, qualiter Philippus ipse adhuc patrum suorum inhaerens vestigiis, regnum Siciliae nobis et etiam nepoti suo subtrahere moliatur, vestra, sicut credimus, universitas non ignorat. In persona vero regis Ottonis nihil impedimenti cognovimus quod promotioni ejus aliquatenus obviaret. Unde cum eum, licet sine vobis, pro vobis tamen receperimus jam in regem, et ei favorem apostolicum duxerimus impendendum, cujus pater pro Lombardia non solum odium imperatoris incurrit, sed suo etiam fuit patrimonio spoliatus, credebamus quod non solum consilium sed auxilium opportunum nobis ob favorem regis ipsius et ei ob reverentiam apostolicae sedis et nostram potenter et viriliter impendere curaretis praesertim postquam exegimus a vobis utrumque; cumque consilium non super iis quae sunt praeterita requiratur, sed trahatur interdum a praeteritis ad futura, credebamus quod pensatis negotii circumstantiis et iis quae jam fecimus super facto imperii plenius indagatis, qualiter ad promotionem ipsius procedendum esset in posterum nobis consulere curaretis et auxilium impertiri. Verum plerique vestrum in nullo nobis auxilium promittentes, consilium vix superficie tenus praebuerunt, quasi esset adhuc quod factum fuerat faciendum, aut vellemus quod cum multa maturitate fecimus ex multa levitate in dubium revocare Sed forsan quia non intellexeratis negotii seriem, nec adhuc erat processus nostri veritas vobis nota, taliter per vestras litteras respondistis? Sed non credebamus vobis ignotum quod jam erat in Teutonia divulgatum.
Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius et per apostolica scripta mandamus quatenus ob reverentiam apostolicae sedis et nostram et propriae libertatis obtentu quod omisistis hactenus sine dilatione qualibet suppleatis, et iis quae jam fecimus plenius intellectis, qualiter in favorem regis ipsius debeamus procedere rescribentes, non solum consilium sed auxilium vestrum nobis efficaciter tribuatis, ut quod bene incoepimus, melius compleamus. Ecce etenim Dominus nostrum videtur approbasse consilium vel nobis illud misericorditer inspirasse, cum rex ipse de die in diem fiat seipso robustior, et regnum ejus jugiter roboretur, et debilitetur quotidie pars adversa, non tam humana manu quam divina dejecta. Cum enim hoc anno dux Sueviae supradictus terram nobilis viri Langravii Thuringiae fuisset ingressus et quamdam civitatem ipsius cum suis fautoribus obsideret, rex ipse, nutantibus etiam quibusdam ex suis, cum duce Bohemiae et aliis qui auxiliabantur eidem in auxilium Langravii properans, obsidentes obsedit; et faciente cum eo domino signum in bonum, Philippus de Turingia in Saxoniam ad majorem exercitum colligendum aufugit; sed nec ibidem illum exspectare praesumpsit, imo ad civitatem, in qua sui obsidebantur occulte revertens, relicto exercitu et disperso, cum paucis in Sueviam latenter abscessit. Caeterum rex praedictus non paucis castris et terris quae duci faverant potenter acceptis, in locis quae ipse prius habuerat solemnes curias celebravit, tam a langravio quam duce Bohemiae, quem ipsi regem appellant, et fratre ipsius marchione Moraviae, a multis quoque comitibus Suppanis fidelitatis juramenta recepit, et eos de feudis suis solemniter juxta imperii consuetudinem investivit. Ne igitur, si finem exspectaveritis, veritatem negetis et Nescio vos (Matth. XXV) cum fatuis virginibus audiatis, praeveniatis regem ipsum obsequio, et cum recipientes in regem auxilium ei tam utile quam efficax impendatis. Alioquin, dextra Domini faciente virtutem, et rex ipse promotionis suae recipiet incrementum, et in proximo monarchiam imperii obtinebit; sed vobis in nullo tenebitur, et nos vobis minus reputabimus debitores. Cum autem venerabilibus fratribus nostris Ferrariensi, Papiensi et Placentino episcopis, qulbus etiam venerabilem fratrem nostrum Mantuanum episcopum sociamus, pro eo quod quae in nostra praesentia constitutus a nobis audivit vobis poterit viva voce referre, negotium istud apud vos injunxerimus procurandum, volumus et mandamus ut per eos nobis plenius respondere curetis.
Datum Anagniae, III Idus Decembris.
XCIII. EISDEM. Cum per venerabiles fratres nostros Ferrariensem, Papiensem et Placentinum episcopos super facto imperii vos nuper duxerimus consulendos, quia de negotio ipso non eratis ad plenum instructi, minus sufficienter et plene per eosdem nobis episcopos respondistis. Ut igitur ex iis quae acta sunt hactenus plenius formetis animi vestri motum et propositum vestrum melius vobis exponere valeatis, per litteras generales totam seriem hujus facti, quam scire vos expedit, vobis duximus exponendam. Ideoque universitatem vestram monemus attentius et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus cum praedictis episcopis, quibus etiam venerabilem fratrem nostrum Mantuanum episcopum duximus sociandum, utpote qui quae a nobis audivit vobis plenius poterit viva voce referre, cum ab eis fueritis evocati, ad diem et locum quem vobis praefixerint accedentes, auxilium et consilium vestrum per eos et litteras vestras nobis plenius exponatis.
Datum Anagniae, ut supra.
XCIV. FERRARIENSI, PAPIENSI, PLACENTINO ET MANTUANO EPISCOPIS. Cum per vos, fratres Ferrariensis, Papiensis et Placentinae, venerabiles fratres nostros archiepiscopos, episcopos et dilectos filios abbates et alios Ecclesiarum praelatos, rectores quoque, potestates, consules, marchiones, comites et alios nobiles Lombardiae super facto imperii duxerimus consulendos, etc., in eumdem fere modum usque exponendam. Quia vero tu, frater Mantuane, quae a nobis audisti eis poteris viva voce referre, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praedictos omnes ad locum idoneum convocetis; ubi praesentatis eis majoribus litteris et perlectis, tenorem earum ipsis diligentius exponatis, exigentes ab eis ut non solum consilium nobis tribuant, sed auxilium et favorem impendant, et super utroque per suas nos reddant litteras et nuntios certiores. Vos quoque per litteras vestras responsiones eorum nobis plenius intimetis.
Datum, ut supra.
XCV. POTESTATI ET CONSILIARIIS MEDIOLANENSIBUS. Nisi constantiam vestram et industriam novissemus, potuissemus non immerito commoveri quod super facto imperii, de quo tam vos quam alios Lombardos nuper duximus consulendos, ita summo tenus et superficie tenus respondistis ut videremini aliud sapere quam quod hactenus vos novimus sapuisse. Meminimus enim, nec credidimus vos oblitos, qualiter olim pro charissimo in Christo filio nostro illustri rege Ottone, in Romanorum imperatorem electo per litteras vestras, quarum inscriptum vobis sub bulla nostra mittimus interclusum, preces humiles porrexistis, inclytae recordationis Henrici ducis Saxoniae patris ejus beneficia recolentes. Sane cum consuetudinis vestrae fuerit ut quod fortiter inchoastis, fortius compleretis, miraremur non modicum si in ea promotione regis ipsius tepuissetis in aliquo vel propositum mutassetis, quoniam fortitudinis vestrae constantiae plurimum mutabilitatis hujusmodi levitas derogaret. Monemus igitur discretionem vestram et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus sicut de vestra devotione confidimus, et vos de nostra dilectione speratis, non recedatis a constantia mentis vestrae; sed in bono proposito persistentes, in colloquio ad quod per venerabiles fratres nostros Ferrariensem, Mantuanum, Papiensem et Placentinum episcopos vos et Lombardos alios convocari mandamus, tale dare consilium et auxilium promittere procuretis quod caeteri exemplo vestro ad devotionem regis ipsius fortius inducantur, et consilium suum ex vestra responsione formantes polliceantur auxilium opportunum. Nec trepidetis ubi non est de caetero trepidandum, cum ipsius regis promotio optatum jugiter recipiat incrementum.
Datum, ut supra.
XCVI. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, et divinae voluntatis propositum quidam tunc amplius promovent dum illud se credunt fortius impedire, quosdam iniquitatis filios et falsitatis amicos, qui per mendacia concinnata divinae dispositionis arbitrium in promotione charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, retardare volebant, permisit Dominus in mendacio publice deprehendi; ut cum mendaces apparerent in uno, demererentur in caeteris mendaciis suis fidem, nec favorem, quem mentiendo saltem indicare volebant, apud veritatis filios obtinerent. Ecce etenim ei qui quos amat arguit et castigat gratiarum exsolvimus actiones quod visitans visitavit nos et secundum multitudinem miserationum suarum nos propitius castigavit, sed morti non tradidit, imo qui percusserat, jam sanavit, et nostris contritionibus alligatis, plenius nos restituit sanitati. Crediderant autem quidam ex infirmitate nostra se nocendi materiam assumpsisse, ac nos mortuos mentientes, confinxerunt etiam quod nobis alius fuerat substitutus; quem, ut eorum crederetur amplius falsitati, vocavere pro sua voluntate Clementem; cui etiam cudentes novam bullam et litteras componentes, substitutionem illius nisi sunt per Teutoniam divulgare. Sed benedictus Dominus Deus noster, quoniam non nobis sed sibi potius iniquitas est mentita, et qui paraverant proximo suo foveam, ipsi absque illo inciderunt in eam. Jam enim manifestatur illorum malitia et iniquitas publicatur qui contra regem eumdem sub fratrum nostrorum et contra venerabilem fratrem nostrum Maguntinum archiepiscopum sub nostro nomine litteras in falsitatis fabrica fabricarunt, sic nocere volentes illi ut nobis impingeretur vitium falsitatis. Cum igitur mendaces hujusmodi aperte toties sint mentiti et toties in suae testimonium falsitatis litteris falsis usi, monemus universitatem vestram et exhortamur in Domino et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus si similia forsan confingant de caetero, non credatis, nec moveamini per sermonem aut epistolam tanquam missam sub nostro nomine ad credendum quod usque adeo simus in proposito nostro leves ut quod mature disponimus leviter revocemus.
Datum Anagniae, Idibus Decembris.
XCVII. ILLUSTRI REGI DANORUM. Sicut sibi spiritualis et materialis gladius mutuantur mutuae subventionis auxilium, et vicissim communicant vires suas, ut defectus suos ope vicaria suppleant, et uterque alterius perficiat imperfectum, decet etiam ut sibi ad invicem suffragentur, et apud eos qui gladium spiritualem non timent, jus ipsius armis gladius materialis alleget, et spiritualis temporali, cum necesse fuerit, auctoritatis suae robur impendat, et tribuat super iis quae minus essent valida sine ipso valorem. Cum igitur charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto, in Romanorum imperatorem electus, et fratres ipsius quasdam conventiones tecum iniisse noscantur et litteris propriis roborasse, ut dispositioni regiae auctoritas pontificalis accedat, conventiones ipsas, sicut ad honorem tam Ecclesiae quam imperii et utriusque partis utilitatem provide facta sunt et ab utraque parte sponte receptae, auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli, etc.
Datum Anagniae, XV Kal. Januarii.
In eumdem modum nobili viro langravio Turingiae usque electus quasdam conventiones, etc., usque quam imperii et ipsius regis utilitatem et tuam providentiam factae sunt, etc., usque in finem.
Datum Anagniae, II Idus Decembris.
XCVIII. NOBILI VIRO DUCI SAXONIAE. Cum finem rerum Providentia metiatur, et extendat sapiens suae considerationis aciem ad futura, miramur non modicum et movemur quod cum te virum esse noverimus exercitatum in temporalibus et in aliis circumspectum, in facto imperii caligare videris et finem ejus improvidus exspectare. Sane cum Sueviae dux Philippus propter impedimenta quae in litteris generalibus, universis principibus destinatis, nos meminimus expressisse nec possit nec debeat ad imperii monarchiam pervenire, jugiterque deficiat in seipso, et pars ejus de die in diem amplius infirmetur, charissimus autem in Christo filius noster illustris rex Otto in Romanorum imperatorem electus vir sit industrius et idoneus ad imperium obtinendum, fiatque jugiter in seipso robustior et roboretur quotidie regnum ejus, non debueras tandiu incumbere baculo arundineo, qui manum perforat innitentis, sed illi potius adhaerere columnae quae in petrae soliditate firmata nec pluviarum imbres, nec impetus fluminum, aut ventorum formidabit impulsus. Cum enim Dominus quod de ipsius regis promotione disposuerat ab aeterno jam incoeperit temporaliter explicare, ac beneplacitum suum certis ex quadam parte indiciis revelarit, cujusdam fatuitatis est species divinae velle dispositioni resistere ac ejus omnipotentiae obviare. Ecquid igitur exspectas adhuc, et non praevenis in benedictione dulcedinis regem ipsum, ut cum coronam acceperit de lapide pretioso, circa te regiae benevolentiae dona diffundat et magnificet et inter se honorantes honoret? Sane prudentiam tuam non credimus ignorare quod si ultimus ad fidelitatem ejus venire volueris et post caeteros ejus gratiam obtinere, aut nullum aut difficilem invenies apud ipsum accessum, nec volet forsitan te rogatus recipere quem tu non recipis cum rogaris. Audisse namque te credimus ex evangelica lectione quod virgines quae tunc tandem oleum emere voluerunt cum sponso fuerat occurrendum, quia cum aliis intrantibus ad nuptias non intraverunt, Nescio vos (Matth. XXV) audire meruerint novissime venientes, et clausa janua, omnis eis fuerit praeclusus ingressus. Ne igitur nobilitati tuae simile sic contingat, monemus et exhortamur attentius, consulimus, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus omni mora et difficultate cessante ad ejusdem regis fidelitatem accedas, et sic ejus obsequiis te addicas ut dilationem temporis fideli auxilio redimas, et devotionis constantia morae dispendia recompenses; sciturus quod si nunc saltem audias et exaudias vocem nostram et consiliis acquiescas, apud regem ipsum interponemus efficaciter partes nostras ut te in gratiam regalem admittat et inter eos qui ei a principio astiterunt honoret.
Datum Anagniae, Idibus Decembris.
In eumdem modum Bertoldo duci Zaringiae, duci Moraviae, comiti Barensi, duci Austriae, duci Bavariae, marchioni orientali, ita quod unicuique seorsim.
XCIX. DUCI BRABANTIAE. Miramur non modicum et movemur si pro te ac in te illud probabile improbatur et generale illud exceptionem reciperet specialem quo diligere dicitur qui est pater. Ecce etenim charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem, in Romanorum imperatorem electum, nobilis mulieris filiae tuae sponsum, generum imo ea media natum tuum, in eo articulo reliquisse refereris cui eum sine te non debueras commisisse. Sane cum neque qui plantat, neque qui rigat, sit aliquid, et nonnisi qui legitime certaverit coronetur, non sufficit si plantasti hactenus et rigasti aliquandiu quod plantaras, nisi tandiu rigare studueris donec incrementum recipiat quod rigaras, et cum perseveraveris usque in finem, gloriam assequaris debitam pro labore. Debueras siquidem esse sollicitus ne pugnaret filius sine patre, ac sine te se dubio eventui bellorum committeret, qui, te praesente, securius potuisset hostiles acies impugnare. Verum etsi defecerit vel non profecerit saltem ei virtus hominum in quibus praecipue confidebat, ille tamen eum in necessitatis articulo non reliquit qui secundum Psalmistam in opportunitatibus est adjutor. Unde quia Dominum adjutorem habuit, non timuit, etsi relictus a suis, quid ei homo faceret inimicus. Vellemus autem ut tropaeum tecum de hostibus reportasset, nec tu dedisses tuam gloriam alienis, aut in laborem tuum alius introisset, et sic fovisses filii tui partem ut patri semper devotius subjaceret. Sed fueras forsan aliis occupatus, et privata necessitas ab ejus te subsidio revocavit, nec potueras simul intendere propriis et alterius negotia procurare, licet causam ejus reputare debueras tanquam tuam. Monemus igitur nobilitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus cum Dominus factum regis ipsius manuteneat, justitia exigente, ita ut jugiter fiat se ipso robustior et de die in diem roboretur amplius regnum ejus, in prosperis non relinquas quem fovisti hactenus in adversis, nec patiaris ut alius ponat principiis tuis finem et de labore tuo mercedis praemium assequatur. Cumque nos regem ipsum ad recipiendam imperii coronam vocabimus, eum in forti manu et extento brachio comiteris. Taliter igitur efficias quod monemus ut de fortitudine ac constantia tua merito commenderis, nec notam alicujus levitatis incurras, et cum in stadio cucurreris, cursus dimidies et termines ante metam.
Datum Anagniae, II Idus Decembris.
C. COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Cum finis non pugna coronet, miramur non modicum et movemur quod, sicut a multis audivimus, maculam in gloria tua ponis, dum quod fovisti hactenus in sua promotione relinquis. Sane cum super facto charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi diei et aestus pondus portaveris, et quem post Dominum solus creaveras manutenueris fere solus, non tam pro nobis et Ecclesia Romana quam pro te ac Ecclesia Coloniensi, dolemus quod in famae tuae ac ipsius utilitatis dispendium, cum proficere magis debueras, deficis, et meritum tui laboris amittis cum mercedem potueras obtinere. Scimus etenim, nec apud nos testibus ullis eges, quod promotionis ejusdem regis principium fueris, et quem plantaveras curaveris hactenus irrigare. Nunc autem, qua occasione nescimus, eum videris pene penitus reliquisse, ita ut jam sine te triumphet de hostibus cum quo potueras triumphasse; ac quia Deus in sui dispositione non fallitur, te quoque sub quadam dissimulationis specie tuum ei subtrahente favorem, de die in diem magis proficiat et amplius prosperetur; cujus prosperitas, si responderent ultima tua primis, tibi fuerat imputanda. Ne igitur perdas penitus meritum et impensam, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus illum in fine non deseras quem in initio promovisti, nec des tuam gloriam alienis, aut teipsum efficias alienum ab eo quem quoad factum imperii genuisti; sed cum eum ad recipiendam imperii coronam vocabimus, ipsum in forti manu et extento brachio comiteris. Alioquin non tam ei videris illusisse quam nobis. Ideoque, unde nostram merueras gratiam, indignationem incurreres, et poenam reciperes unde praemium exspectabas, nec etiam, te cadente, illud aedificium rueret quod in apostolicae sedis est fundamento firmatum. Quia sicut nisi Dominus aedificaverit domum, in vanum laborant qui aedificant eam, ita vacuabitur conatus eorum qui quod ipse construxit destruere moliuntur.
Datum, ut supra.
CI. ILLUSTRI REGI DANORUM Licet charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto, in Romanorum imperatorem electus, serenitati tuae sit tam amicitia quam affinitate conjunctus, nihilominus tamen auxilium quod inter suae promotionis primitias ei potenter et viriliter impendisti nobis reputamus impensum, et ad honorem tuum propter hoc specialiter intendimus et profectum. Nam quamvis ad favorem ipsius duplex, affinitatis videlicet et amicitiae, ratio te inducat, ut tamen triplex funiculus non rumpatur, devotionis sinceritas, quam ad nos et Romanam Ecclesiam habere te credimus, praedictis accedens ei confert amplius firmamentum, cum sine conscientiae laesione ac famae dispendio favere valeas cui favemus. Super hoc igitur magnificentiam tuam prosequentes actionibus gratiarum, monemus et exhortamur in Domino quatenus de die in diem in ejusdem regis dilectione proficias, et tam potenter et efficaciter foveas et promoveas partem ejus, ut auxilio tuo et favore suffultus in brevi possit imperii monarchiam obtinere, sciturus quod reputabimus nobis ipsis impensum quidquid honoris et gratiae ipsi duxeris impendendum.
Datum, ut supra.
CII. SUPPANIS BOHEMIAE. Devotionem vestram in Domino commendamus quod, sicut veridica multorum relatione comperimus, venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, ob reverentiam Dei et nostram humiliter recepistis et curastis honorifice pertractare, ita quod ad commonitionem ejus, relictis uxoribus et filiis vestris, in forti manu et brachio extento cum domino vestro Bohemiam exeuntes, charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, potenter et viriliter astitistis, in accessu autem vestro ei plurimum honoris accessit, cum congressum ejus ipsius fugerit inimicus, nec coram vobis ausus fuerit comparere, sed disparuerit potius et ad propria redierit, relicto exercitu et disperso. Super hoc igitur nobilitatem vestram prosequentes actionibus gratiarum, monemus et exhortamur attentius quatenus, sicut bene coepistis, eidem regi de caetero fideliter et fortiter assistatis, et foveatis ac promoveatis taliter partem ejus quod ipsius negotium in brevi, dante Domino, feliciter consummetur. Nos enim reputabimus nobis ipsis impensum quidquid gratiae et honoris ei duxeritis impendendum.
Datum, ut supra.
CIII. ARCHIEPISCOPO SALZBURGENSI. Cum ob reverentiam apostolicae sedis et nostram charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo curaveris adhaerere, miramur quod, sicut nobis ex ejus est parte propositum, nec litteras ad eum nec nuntios destinasti; nec ipsi curasti aliter subvenire. Ne igitur fides sine operibus mortua videatur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus eum de caetero non solum litteris et nuntiis visites, sed taliter in aliis etiam ei studeas subvenire quod in exhibitione operis tua ejus devotio plenius innotescat, et non videaris nos in eo et ipsum pro nobis tantum labiis honorare.
Datum, ut supra.
CIV. PRAENESTINO EPISCOPO APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Quanta sit obedientiae virtus etsi ex sacrae paginae didicerimus lectione, in te tamen jam apertius legimus et familiarius experimur. Dum etenim quantum negotium tuae devotioni commisimus intuemur, et quantum onus tuis humeris duxerimus imponendum attendimus diligenter, agnoscimus quod gravitatem ejus tua devotio minuit, et molem oneris obedientia levigavit. Ecce etenim Romani imperii negotium, cui non potest praeferri aliud in temporalibus vel conferri, sic Dominus in tua manu dixerit ut, arcu fortium infirmato, infirmi robore sint accincti, et potente deposito, sit humilis exaltatus. Sollicitudinem ergo tuam in Domino commendantes et prosequentes actionibus gratiarum, monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus non deficias, sed proficias potius, et sic coeptis insistas ut in brevi ad nos, dante Domino, cum palma victoriae revertaris, et praesentis gratiam sentias qui absentia hactenus servivisti.
Datum Anagniae, Idibus Decembris.
CV. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Sincerae intentionis affectum quem circa promotionem regiam habuimus hactenus et habemus explicare nos litteris non oportet, cum plenius hoc exponat effectus et fidelius interpretentur mentem nostram opera quam scripturae. Sane praeter opinionem plurium et multorum consilia suscepimus ab initio causam tuam, de cujus promotione omnes pene penitus desperabant, et studuimus efficaciter promovere, nec te in articulo illo reliquimus quo per obitum inclytae recordationis Richardi regis Anglorum, avunculi tui, videbaris ab omnibus derelictus. Licet enim non defuerint qui multipliciter nos tentarent et muneribus et promissis nos vellent a favoris tui proposito revocare, nec prece tamen, nec pretio, nec minis, nec monitis potuerunt aliquatenus flectere mentem nostram quin de die in diem amplius in tua dilectione ferveret et ad electionem tuam propensius aspiraret. Quamvis autem neque qui plantat, neque qui rigat sit aliquid, sed qui incrementum dat Deus, gaudemus tamen in eo qui dat omnibus affluenter quia ei quod plantavimus et rigavimus incrementum benignus indulsit, ita ut sicut granum sinapis quod mulier in horto suo legitur seminasse, planta nostra in arborem magnam jam excreverit; in cujus ramis volucres coeli, dante Domino, in brevi sedebunt, et sub cujus umbra bestiae terrae quiescent. Cum igitur Dominus dirigat gressus tuos et firmet de die in diem amplius regnum tuum, monemus serenitatem regiam et exhortamur in Domino quatenus cum tempus jam acceperis opportunum, opportune ac importune, vigilanter et incessanter insistas ut bonum principium finis optimus subsequatur, et optatum commune desiderium nostrum sortiatur effectum, foveas in dilectione ac devotione tua principes qui te fovent ut alios melius ad tuae serenitatis favorem inducas, et dum principum tibi favor arridet, ad tuae promotionis perfectionem intendas, nec negligas in aliquo factum tuum, sed omni diligentia studeas promovere. Sane speramus in eo qui est in se sperantium fortitudo quod si denuo profeceris sicut hoc anno diceris profecisse, non erit qui tuo profectui se opponat vel divinae dispositioni resistat.
Datum Anagniae, XVII Kal. Januarii, pontificatus nostri anno sexto.
CVI. LITTERAE OTTONIS REGIS. Sanctissimo Patri ac domino INNOCENTIO Dei gratia sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici OTTO eadem gratia et sua Romanorum rex et semper Augustus salutem cum filiali dilectione.
Cum post Deum, Pater sancte, vos semper habeamus propitium et benignum, sicut exaltatio et sublimatio nostri honoris manifeste declarat, et honorem nobis divinitus collatum Deo et vobis semper velimus ascribere, cum in cinerem et favillam negotium nostrum redactum fuisset si manus vestra vel auctoritas beati Petri in partem nostram non declinasset, hoc semper prae oculis habebimus quoad usque vixerimus. Sane innotescere vobis cupimus quod status noster de die in diem prosperatur; et hoc non excellentiae nostrae, sed Deo et vobis et Ecclesiae Romanae ascribimus. Regem Bohemiae, Langravium Thuringiae, marchionem Moraviae per potentiam non habuimus, sed per magnam vestram sollicitudinem et frequentem; de quo non dubitamus, sed de die in diem super hoc magis certificamur. Curiam enim solemnem habuimus proxima quinta feria ante festum beati Martini; in qua multi principes imperii fuerunt, archiepiscopi, episcopi, duces, comites et alii quamplurimi nobiles. In ea vero talia sunt ordinata et statuta quae scriptis committere non audemus, sed latori praesentium dilecto et familiarissimo clerico nostro H. de Aquileia memoriter commendavimus, et ei firmiter sub obtentu gratiae nostrae injunximus ut vobis omnia per ordinem referat. Firmiter enim credimus quod quod de nobis incoepistis infra paucos dies, hoc est, in Purificatione beatae Mariae, bono fine consummabitur. Principes enim superiores, videlicet archiepiscopus Salzburgensis cum suffraganeis suis, dux Austriae cum nobilibus terrae suae, et dux Bawariae, terras eorum a nobis recipient et fidelitatem praestabunt, ita per Dei gratiam quod discordia in gratiam convertetur. Expedit enim vobis et nobis ut consilium vestrum et auxilium apponatis sicut videritis expedire. Rogamus igitur paternitatem vestram ut solito more benigne legationem nostram audiatis, et consilium vestrum, quod magnum est, apponatis, et latorem praesentium H. de Aquileia quam citius poteritis nobis transmittatis; quia in praedicta curia consilio vestro et auxilio una cum principibus imperii uti volumus, facturi quod nobis mandaveritis. Ea quae lator praesentium super iis vobis dixerit indubitanter credatis. Praedicta curia erit apud Woldam. Dominus legatus non interfuit curiae Susak, quia pro negotiis Ecclesiae ac nostris ad partes ierat orientales.
CVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANUM IMPERATOREM ELECTO. Serenitatem tuam in Domino commendamus quod ingratitudinis vitium fugiens, et Ecclesiae Romanae beneficia recognoscens, nobis post dominum profectum suae promotionis ascribit et per suas litteras confitetur quod negotium ejus redactum esset in cinerem et favillam nisi ei manus nostra et beati Petri auctoritas astitisset. Consideras enim tecum et diligenter attendis quod non labiis tantum te curaverimus honorare, sed in omnibus quae ad promotionem tuam facere videbantur auctoritatem tibi praestitimus et favorem; dumque statum praesentem praeterito confers, et utrumque altero diligenti meditatione metiris, et qualiter pars adversa, quae in sua olim potentia confidebat, suis sit ex magna parte viribus enervata, consideras, intelligis quantum tibi per favorem apostolicae sedis accesserit, quantumque factus sis te ipso robustior, et qualiter in promotione tua pars sit altera minorata; quae per Dei gratiam, te proficiente, deficit, et te crescente, decrescit. Gaudemus etiam quod is cujus vices in terris, licet insufficientes, gerimus et ministerium exercemus, judicium nostrum videatur misericorditer approbasse, cum ei quod plantavimus et rigavimus dederit incrementum et daturus credatur in proximo ad perfectum. Verum non nostrum, sed suum potius judicium approbavit. Quoniam nos ejus exemplo super imperii Romani negotio non fuimus personarum aut munerum acceptores, nec potentem respeximus et despeximus impotentem; sed potente potius ob causas rationabiles et multiplices reprobato, elegimus et assumpsimus impotentem, ejus inhaerentes vestigiis qui exaltat humiles et humiliat contumaces. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino quatenus quanto Deus te amplius exaltarit, tanto magis in ejus humilies te conspectu elationem cordis fugiens et extollentiam oculorum, non solummodo apud Dominum, sed et apud imperii principes et pauperes quoslibet et minores. Beneficia quoque apostolicae sedis assidua tecum meditatione recensens, eam, sicut debes, in capite venereris, et in membris honores; sciens quod caput membro gaudenti congaudet, et parti dolenti suum condolet universum. De nobis autem, quorum constantiam es expertus, si quid tibi fuerit sinistri suggestum, omnino non credas; sed puritatem nostram ex operibus nostris attendas, non credens sermonibus detractorum qui ad tuum potius detrimentum immissiones per malos angelos facere moliuntur; non tam ut tu contra sedem apostolicam movearis quam ut nostra circa te conscientia vulneretur. Cum autem Dominus tempus tibi concesserit opportunum, quo possis feliciter imponere laboribus tuis finem, vide ne in vacuum gratiam ejus accipias et accepto tempore negligas causam tuam; sed opportune ac importune insistas ut quod quaeris invenias et accipias quod expetis et exoptas. Quia vero, sicut accepimus, in manu forti es Sueviam intraturus, volumus ut indemnitati Ecclesiarum et religiosorum locorum quantumcunque poteris studeas providere, cavens sollicite ne monasterium de Salem, in quo fratres Cisterciensis ordinis laudabiliter conversantur, destruatur occasione hujusmodi vel enormiter et graviter opprimatur. Caeterum quoniam, ut docet Apostolus, non omni spiritui est credendum, sed probandi sunt spiritus si ex Deo sint, cum frequenter angelus Satanae transfiguret se in angelum lucis, et saepe immissiones fiant per angelos malos, verentes ne fraudibus noceat qui viribus nocere non potest, super quibusdam quae dilectus filius H. Aquilegensis nuntius tuus nobis proposuit ob cautelam nostram et commodum tuum ad praesens non duximus aliud respondendum nisi quod in omnibus te circumspectum exhibeas ac prudentem, nec verbis detinearis inanibus, ut cum tempus acceperis, oblata tibi temporis opportunitas dilabatur, aut circumveniaris fraudibus exquisitis, ut quos habes amittas, et quos habiturus fueras non acquiras.
Datum Anagniae, VIII Kal. Februarii.
CVIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, DUCIBUS, ET ALIIS PRINCIPIBUS CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO NOSTRO ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO FAVENTIBUS. Solet esse tam messis quam vindemia cultori gratior post laborem, et non solum mercenarius finem sui operis praestolatur, sed et viri fortes habent menses vacuos, et dies sibi laboriosos enumerant, donec quod feliciter inchoaverunt felicius exsequantur. Sane summa intentionis finis operis esse debet, nec solet incipere sapiens quod nolit aut nequeat consummare, sciens quod finis non pugna coronat, et non qui coeperit, sed qui perseveraverit, salvus erit, nec currentes, sed percurrentes bravium apprehendant, aut coronentur qui nisi usque in finem legitime decertaverit. Siquidem cum ad promotionem charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi tam in personis quam rebus plurimum laboraveritis hactenus, nec fuerit labor vester inanis, imo plantae quam plantastis diligentius et rigastis dederit Dominus incrementum, ita ut maturitati proxima jam spondeat uberes fructus vobis, cavete ne in vacuum gratiam Dei recipiatis, sed eam potius tempore acceptetis accepto, et cum via vobis pateat et sit oblata facultas, quia semper nocuit differre paratis, non quaeratis moras aut dilationes captetis, sed eis omnino postpositis, quod bene coepistis, quantum permiserit Dominus, compleatis. Ecce enim regiones albent ad messem, ita ut nisi messor negligat messionem, sed falce se accingat potius ad metendum, metere non solum quae seminaverat ipse possit, sed in aliorum intrare laborem et quae alii seminaverant congregare. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus ut finem de caetero tam vestris quam imperii laboribus imponatis, taliter vos accingere procuretis ut cum eum vocabimus ad coronam, nulla vos mora detineat quin in forti manu et brachio extento, prout videbitur expedire, ad nostram eum praesentiam honorifice adducatis, apostolicae benedictionis gratiam et sacrae unctionis mysterium suscepturum. Taliter igitur exsequimini quod mandamus ut ea intentione vos ostendatis hactenus laborasse quod finem tantis imponeretis laboribus et digne reciperetis pro tanto et tam diutino labore mercedem.
Datum Anagniae, IX Kal. Februarii.
In eumdem fere modum cantgravio Thuringiae. In eumdem modum comiti palatino Rheni.
CIX. ARCHIEPISCOPO MAGDEBURGENSI, SPIRITUM CONSILII SANIORIS. In admirationem inducimur vehementem et non modico moerore turbamur quod cum Magdeburgensis Ecclesia in magnae necessitatis articulo, videlicet tempore schismatis, sinceritatem devotionis et constantiam fidei Ecclesiae Romanae servarit, et in eadem usque ad haec tempora permanserit puritate, nunc, te faciente, quod dolentes referimus, obscuratum est aurum, mutatus est color optimus, et argentum tuum in scoriam est conversum, contra id quod de te hactenus putabamus. Inter caeteros etenim ecclesiasticos et saeculares imperii principes te credebamus Romanam Ecclesiam quodam modo specialius venerari et nos ipsos brachiis sincerioris charitatis amplecti et sic in apostolicae sedis devotione firmiter permanere ut nec mors, nec gladius, nec fames, nec aliud te posset a charitate ipsius aliquatenus separare. Sperabamus siquidem quod sic nobis fideliter adhaereres quod velles cum triumphantibus triumphare, ac licet casum non posses formidare nobiscum, reputares tamen, si cum cadentibus caderes, gloriosum et beatum te crederes si persecutionem propter justitiam et obedientiam patereris. Sane advertere debuisses ne relicta obedientiae semita, contra stimulum calcitrans, ad inobedientiae devia declinares, cum obedientia praeferatur victimis et idololatriae inobedientia comparetur, dicente propheta: Nunquid vult Dominus holocausta et victimas, et non potius ut obediatur voci ejus? Melior est enim obedientia quam victimae, et auscultare magis quam offerre adipem arietum; quoniam peccatum ariolandi est repugnare, et quasi scelus idololatriae, nolle acquiescere (I Reg. XV). Legeras autem quod inobedientia de paradiso primum hominem expulit, et Saulem a regno dejecit. De Christo vero, quia factus est obediens Patri usque ad mortem, mortem autem crucis, in Apostolo novimus te legisse quod propter hoc Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur coelestium, terrestrium et infernorum, et omnis lingua confiteatur quoniam Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Quia ergo scienti bonum, et non facienti, peccatum est illi, et servus sciens voluntatem domini sui, et non faciens, vapulabit multis, cum quam commendabile sit obedientiae bonum et quam detestabile inobedientiae vinculum ex divinae paginae didiceris lectione, veterem hominem cum actibus suis exuere debuisses et novum induere qui tibi et aliis reliquit exemplum ut sequamini vestigia ejus; quatenus sicut ipse non solum obediens Deo Patri, sed Mariae ac Joseph subditus fuisse describitur, sic et tu superioribus subditus non resisteres contumaciter, sed humiliter obedires; ne si aliter ageres, pro pari crimine punireris non impariter cum Saule.
Licet autem inobedientiae vitium potuissemus jampridem in te graviter vindicare, cum propter hoc per venerabilem fratrem nostrum Praenestinum episcopum, apostolicae sedis legatum, qui quantus in Cisterciensi ordine fuerit, et quantum locum in Ecclesia meruerit obtinere, quantumque per injunctum ipsi legationis officium auctoritatis ei accesserit et honoris, te non credimus ignorare, fueris excommunicationis sententia innodatus, nec te propterea excommunicatum habueris, sed excommunicatus praesumpseris celebrare, nos tamen canis tuis et honestati parcentes, quantumcunque videremur derogare legato, licet id non faceremus animo derogandi, te fecimus a vinculo excommunicationis absolvi, credentes quod patientia nostra te ad poenitentiam revocaret, nec gratiae nostrae te de caetero exhiberes ingratum, sed gratias agens potius obedires. Verum, sicut opera tua testimonium perhibent veritati, factus est novissimus error tuus pejor priore, cum ex benignitate nostra sis amplius induratus, ita ut desipere videaris in senio qui tempore sapueras juventutis. Ecce etenim cum idem legatus, de quo fiducialiter gloriamur quod a muneribus excutit manus suas, et de quo vere dicere possumus: Non fuit qui ditaverit Abraham (Gen. XIV), tibi ex parte nostra sub debito juramenti quod in tua nuper absolutione praestiteras districte praeceperit, et nos etiam per litteras nostras dederimus in mandatis ut super imperii Romani negotio nostrae acquiesceres voluntati, et charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, quem nos in regem suscepimus, tu quoque nobiscum eum in regem suscipiens, fideliter adhaereres, tu tamen nec ejus nec nostro mandato deferens, nec praestitum juramentum attendens, noluisti quod mandatum tibi fuerat adimplere; imo cum propter hoc excommunicatum te renuntiaverit et perjurum, relaxasti contra eum et Romanam Ecclesiam linguam tuam, et nescimus cujus appellationis obtentu deferre sententiae contempsisti, cum etiam in dubio debuisses viam eligere tutiorem, et donec res nostro diffiniretur judicio, sententiam observare.
An forte putas quod mandatum tibi factum fuerit contra Deum, aut in tali negotio, tanquam ad apostolicam sedem non spectet, nobis non debeas obedire? Certe multum desipis, si hoc sapis. Nam et nos homines sumus, et Deum coeli timemus, nec quidquam vellemus contra ipsum statuere aut supra nos aliquid arrogare. Quantum autem in hoc facto deliqueris, et quam merueris ex contumacia tanta poenam, melius experireris in opere quam ex canonica teneas lectione, nisi adhuc, quantum possumus, tuae vellemus honestati deferre; sed nisi deferentibus deferas, et deposito corde lapideo carneum cor assumas, et obedias voci nostrae, quanto differtur amplius, tanto gravius inferetur. Sane si fuissemus in facto imperii personarum aut munerum acceptores, si potentiam praeposuissemus justitiae, et pervertissemus judicium aequitatis, inobedientiam tuam vel dissimularemus omnino, vel saltem minus moleste ferremus. Verum cum personarum acceptione postposita, non attendentes vultum potentis, nec impotentis justitiam contemnentes, secuti fuerimus aequitatem, et jam Dominus judicium nostrum certis videatur indiciis approbasse, contumaciam tuam nec debemus nec volumus ulterius in patientia sustinere, cum secundum Apostolum parati simus inobedientiam omnem ulcisci, quam ex hoc et tu ipse amplius manifestas quod exspectatus diutius, licet promiseris, nullum tamen propter hoc miseris responsalem. Volentes autem adhuc, si possumus, te ad viam rectitudinis revocare, monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta in virtute obedientiae districte praecipiendo mandamus quatenus, omni excusatione cessante praedicto legato infra mensem post susceptionem praesentium plene satisfacias de injuriis irrogatis, et sicut idem tibi ex parte nostra praeceperit, super facto imperii nostrae consentias et obedias voluntati; praesertim cum idem rex sufficientem praestare velit super indemnitate Magdeburgensis Ecclesiae cautionem. Alioquin noveris nos venerabilibus fratribus nostris Mindensi, Verdensi et Hildesemensi episcopis dedisse districtius in mandatis ut extunc te singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, appellatione remota, excommunicatum publice nuntient, et per vicinas dioeceses faciant sub solemnitate simili nuntiari, suffraganeis tuis et Magdeburgensi capitulo ex parte nostra in obedientiae virtute mandantes ut inobedienti tibi nullam reverentiam prorsus impendant, nec te ut metropolitanum honorent, sed ut excommunicatum evitent. Quod si nec sic arbor tua fota stercoribus fructus protulerit requisitos, securim ad radicem ficulneae infructuosae ponemus, ut juxta proverbium veritatis, arbor quae non fecerit fructum bonum, excidatur et mittatur in ignem.
CX. EPISCOPO PATAVIENSI. Non est tibi vel alii formidandum quod nos, qui debemus omnium jura tueri, velimus imperii Romani jura turbare, ne inde nascantur injuriae unde jura nascuntur, cum illa simus mensura contenti quam Christus in Evangelio diffinivit. Reddite, inquit, quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo (Matth. XXII). Ne quis igitur aestimet quod contra jura imperii Romani aliquam nobis obligationem feceris aut etiam sponsionem, praesentes tibi litteras in testimonium duximus concedendas; in quibus scripturam illam quam ad tuam innocentiam ostendendam nobis dedisti de verbo ad verbum duximus adnotandam. Ego . . . Pataviensis episcopus per hoc scriptum meo sigillo munitum profiteor et affirmo quod litteras illas in quibus quoddam capitulum continetur per quod clavibus Ecclesiae, quas Deus beato Petro et successoribus ejus concessit, videtur aliquatenus derogari, nec legeram nec audieram antequam ad praesentiam domini papae venissem, licet litteris illis meum sit sigillum appensum; quoniam minus caute vacuo pergameno meum jussi sigillum apponi, credens quod nihil in eo scribi deberet in derogationem ecclesiasticae potestatis. Unde capitulum illud contra claves Ecclesiae nec approbo nec defendo, sed corde credo et ore confiteor quod quidquid Romanus pontifex, qui est successor beati Petri et vicarius Jesu Christi, ex auctoritate ipsarum clavium ligaverit super terram, erit ligatum in coelis, et quidquid solverit super terram, erit solutum in coelis.
Datum Laterani, XI Kal. Junii, anno septimo.
CXI. NOBILI VIRO DUCI BRABANTIAE. Olim, si bene recolimus, pro consummanda copula inter charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum, et dilectam in Christo filiam [Mariam] natam tuam nobis humiliter supplicasti, ut dispensationem quam venerabilis frater noster Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, de speciali mandato sedis apostolicae fecerat inter ipsos auctoritate dignaremus apostolica confirmare. Cui petitioni, propter multam utilitatem quae noscitur ex hoc imperio proventura, consensum praebuimus pariter et favorem. Nunc autem, quod grave gerimus et molestum, occasionibus frivolis adinventis ipsam eidem regi sponso suo tradere malitiose recusas, cum solemniter inter ipsos sponsalia sint contracta, et hinc inde tam per te quam per homines tuos praestito juramento firmata, illicitum habens, ut dicitur, cum nobili viro Philippo Sueviae duce tractatum ut eam charissimo in Christo filio nostro Frederico, illustri regi Siciliae, nepoti suo, copules in uxorem: quod utique tanto gravius reputamus quanto magis ex hoc et animae tuae periculum et famae dispendium procuratur. Cum enim praedictus rex Siciliae sororem charissimi in Christo filii nostri illustris regis Aragonum germanam, uxorem quondam illustris regis Hungariae, accipere debeat in uxorem, et jam inter ipsos per dilectum filium Roffridum tituli Sanctorum Marcellini et Petri presbyterum cardinalem Casinensem abbatem, tunc apostolicae sedis legatum, de mandato nostro, mediantibus et jurantibus familiaribus utriusque, sponsalia sint contracta, praeter id quod dicta filia tua ipsum regem Siciliae linea consanguinitatis attingit, quare non posset eidem matrimonio copulari, sustinere non possemus aliqua ratione ut contra hoc quod hinc etiam nobis approbantibus est firmatum temeritate qualibet veniretur. Nos autem, ne sanguis tuus de nostris manibus requiratur, qui tenemur ex injuncto nobis officio de salute animae tuae sollicite cogitare, nobilitati tuae per apostolica scripta mandamus et in virtute Spiritus sancti districte praecipimus quatenus usus consilio saniori, eamdem filiam tuam praedicto regi sponso suo, sicut praestito juramento teneris, tradere non differas in uxorem, famae tuae consulens et saluti. Nos enim venerabilibus fratribus nostris Maguntino archiepiscopo et episcopo Cameracensi nostris damus litteris in mandatis ut si venerabilis frater noster Coloniensis archiepiscopus requisitus praefatam filiam tuam infra mensem noluerit coronare, ipsi vel eorum alter, si ambo nequeunt interesse, auctoritate nostra suffulti, eam, omni contradictione, occasione et appellatione cessante, coronent. Si vero, quod non credimus, aliud duceres faciendum, noveris quod in personam tuam, uxoris tuae, ac terram tuae dominationi subjectam ecclesiasticae severitatis gladium exerceremus, cum propter similem culpam in quosdam reges et regna ecclesiasticam jam duxerimus sententiam proferendam, sicut tua nobilitas non ignorat. Praeterea, quidquid de ipsa filia tua contra mandatum nostrum feceris in derogationem canonicae sanctionis irritum decernimus et inane; praedicto Cameracensi episcopo et dilecto filio praeposito Bunnensi et majori decano Coloniensi nostris dantes litteris in mandatis ut ea quae praemisimus non differant publicare.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, VI Kal. Novembris, pontificatus nostri anno septimo.
CXII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO. Cum propter defectum pallii, quod Placentinus tibi restituere noluerat, non modicum sustinueris detrimentum, et nos tuis profectibus intendentes, aliud tibi pallium per venerabilem fratrem nostrum Cameracensem episcopum et dilectum filium magistrum W. de Leicestria nuntium tuum duxerimus transmittendum, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus eo utaris ad divini nominis gloriam, apostolicae sedis honorem, salutem animae tuae, nec non utilitatem metropolis Maguntinae. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus tam erga nos quam erga charissimum in Christo filium nostrum, illustrem regem Ottonem, in Romanorum imperatorem electum talem te studeas exhibere ut fidem et devotionem tuam magis et magis in opere comprobemus.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, VI Kal. Novembris.
CXIII. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, ET CAMERACENSI EPISCOPO, ET PRAEPOSITO BUNNENSI. Cum ii qui olim nullam vel modicam nobis et apostolicae sedi reverentiam et obedientiam exhibebant, Graeci videlicet, Blachi, Bulgari et Armenii, nunc ad obedientiam nostram et devotionem apostolicae sedis plene per Dei gratiam revertantur, ut sit unum ovile et unus pastor, dolemus plurimum et turbamur quod venerabilis frater noster Coloniensis archiepiscopus, qui videbatur esse nobis obediens et devotus, ab obedientia et devotione nostra declinat, cum praecepta nostra, quae ipsi multoties iteravimus pro charissimo in Christo filio nostro illustri rege Ottone in Romanorum imperatorem electo, pertranseat aure surda, et, quod pejus est, ipsum pene penitus deseruisse videatur, quodque pessimum, in contrarium machinari. Hoc autem malum tam grave reputamus et grande quod ex eo, nisi quantocius corrigatur, Ecclesia Coloniensis et civitas irreparabile detrimentum incurrent, et ipse archiepiscopus, qui per hoc et famam ex toto corrumpit et etiam perdit omnino, nos et Romanam Ecclesiam in confusionem, si posset, induceret vehementem. Cum enim non ipse nostrum, sed nos ejus in hac parte fuerimus judicium imitati, et in favorem ejusdem regis ipse nos traxerit, non nos ipsum, si eum dimiserit sine nobis, quia nos eum nullatenus dimittemus, profecto tam ipsi quam nobis illud poterit non immerito coaptari: Si caecus caecum duxerit, ambo in foveam cadunt (Matth. XII). Sed si voluerit, potius ipse caecus cadat in foveam quam nos, qui nolumus sequi caecum, in foveam corruamus. Malentes igitur ut idem archiepiscopus per admonitionis vestrae studium a suo revocetur errore, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus ad Coloniensem Ecclesiam pariter accedentes, convocatis prioribus et aliis quos videritis convocandos coram eis dictum archiepiscopum monere diligentius et inducere procuretis, eidem ex parte nostra in virtute obedientiae firmiter injungentes ut ab hoc errore, usus consilio saniore, penitus resipiscat, et ne omnino perdat operam et impensam, eidem regi, sicut praestito fidelitatis juramento tenetur, suum impendat auxilium et favorem, et alios ad devotionem et servitium ejus diligenter inducat; proponentes eidem quod si secus duxerit faciendum, in eam se difficultatem inducet de qua non facile poterit expediri. Si vero ad excusationem suam proposuerit coram vobis quod idem rex eum offenderit vel gravarit, ipsum cognita veritate ad satisfactionem ei debitam impendendam monere diligentius et inducere procuretis, et si necesse fuerit, auctoritate nostra cogatis; cum etsi praedicto regi favere velimus, praefatum tamen archiepiscopum in suo cupiamus jure fovere. Alioquin veritatem diligenter examinatam per vestras nobis litteras appellatione cessante fideliter intimetis, ut per relationem vestram instructi, si praedictus archiepiscopus de inobedientiae vitio, quod secundum prophetam idololatriae comparatur, et juramenti transgressione, per quam juxta legem divinam in vanum assumitur nomen Dei, admirabilis apparuerit, securim ad radicem infructuosae arboris apponamus, et cum stare non possit, apostolica falce succisa, in locum ipsius talem faciamus succrescere plantam quae fructum suavitatis proferat et odoris. Sane nos eidem hac vice non scribimus; quia, cum super hoc ipsi multoties direxerimus scripta nostra, nihil aut parum profecimus apud ipsum, quia mandata nostra pariter et praecepta exaudire noluit toties iterata. Ideoque volumus et mandamus ut has litteras in omnium legi praesentia faciatis, et exhortemini clerum ac populum diligenter ne permittant ut Ecclesia Coloniensis et civitas, quae inter universas Ecclesias et civitates regni Teutonici tam gloria quam magnificentia est sublimis, enormiter confundatur. Caeterum si dictus archiepiscopus maluerit nostris obedire mandatis quam in hujusmodi contumacia perdurare, ipsum de nostra reddatis gratia certiorem, ex parte nostra firmiter promittentes eidem quod ad honorem suum pariter et profectum taliter, dante Domino, intendemus quod de nostra poterit gratia merito gloriari. Unde ut nostrum sibi sentiat patrocinium aliquatenus non deesse, si forte contra dilectum filium nobilem virum Henricum comitem palatinum praefati regis germanum querelam intorserit coram vobis, vos auctoritate nostra suffulti quod justum fuerit appellatione postposita decernatis, et faciatis quod decreveritis per censuram ecclesiasticam firmiter observari. Quod si non omnes, etc., duo vestrum.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, IV Kal. Novemb.
CXIV. AQUILEGENSI PATRIARCHAE. Cum in susceptione pallii praestiturus sis corporaliter juramentum quod nobis et successoribus nostris et Ecclesiae Romae fidelis et obediens semper existes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quod post hujusmodi juramentum exhibitum et receptum patentes litteras tuo sigillo munitas apostolatui nostro transmittas, in quibus profitearis aperte quod ex debito praestiti juramenti tam super imperii Romani negotio quam etiam super aliis nobis secundum Deum obedire teneris, ut ii qui tam in Teutonia quia in Italia similem nobis professionem fecerunt, aut is qui pro eo quod talem facere noluit, meruit ab officio pontificali suspendi, non debeant contra nos scrupuloso corde moveri tanquam apud nos sit acceptio personarum, aut in manu nostra pondus et pondus quasi statera dolosa consistat. Alioquin propter inobedientiae culpam, quae secundum prophetam idololatriae comparatur, ut de reatu perjurii taceamus, nisi feceris quod praecipimus infra mensem, et tunc usum pallei tibi noveris auctoritate apostolica interdictum.
CXV. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Frustra jacitur rete ante oculos pennatorum, et durum est cuique contra stimulum calcitare. Nos enim Satanae non ignoramus astutias, et prompti sumus inobedientiam omnem ulcisci. Dominus ergo sit nobis adjutor, non timebimus quid faciat nobis homo. Maledictus enim homo qui confidit in homine, aut qui carnem brachium suum ponit. Vae autem ingredienti terram duabus viis, quia nemo potest duobus dominis deservire. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus sacrosanctam Romanam Ecclesiam matrem tuam de corde puro et conscientia bona et fide non ficta studeas venerari, pro certo cognocens quod is qui supra se petram suam aedificavit Ecclesiam non permittet ut portae inferi praevaleant contra eam juxta quod ipse testatur: Descendit pluvia, venerunt flumina, flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et non cecidit. Erat enim supra petram fundata. (Matth. VII). Quia vero semper diligit qui amicus est, et frater in necessitate probatur, tu, amabilis frater, tanquam aurum in fornace te proba; quamvis fornax nondum septuplum quae succendi consueverat sit succensa, sed in proximo fulgura sint in pluviam convertenda.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, VII Idus Maii.
CXVI. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO, EPISCOPO CAMERACENSI, ET SCHOLASTICO SANCTI GEREONIS COLONIENSIS. Ut Adolphus Coloniensis archiepiscopus incidat in foveam quam paravit et intret ipsius gladius in cor ejus, pertinax ipsius inobedientia, perjurium iteratum, et proditio divulgata deposcunt. Ipse etenim nec Deum timens, nec reveritus hominem, nec Coloniensis Ecclesiae dignitatem attendens, in offensam Dei, Ecclesiae Romanae contemptum, et sedis suae dispendium a se obedientiae jugum excussit, juramentum semel et iterum praestitum violavit, et eum prodidit quem crearat. Sane cum olim charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum coronasset in regem, et fidelitatis ei praestitisset juramentum, apud nos multipliciter institit ut eidem regi favorem apostolicum impendentes, ratum quod ipse fecerat haberemus. Cumque multiplicatis intercessionibus obtinuisset a nobis ut in favorem regis ipsius deferremus Ecclesiae Coloniensis honori, coepit postmodum in ejus devotione tepescere, ac manum suam ab aratro retrahens, occasiones frivolas invenire ne quod plantaverat irrigaret; quatenus cito aresceret planta ejus, cum sollicitudinem suam manus ei subtraheret plantatoris. Verum quia neque qui plantat neque qui rigat est aliquid, sed qui incrementum dat Deus, invaluit nihilominus per Dei gratiam novus palmes; et cum jam extenderet ramos suos et uberius pullularet, vidit plantator invidus et invidit, et quodammodo in ejus excidium conjuravit. Quia vero nihil est occultum quod non reveletur et absconditum quod non sciatur, sed testimonium veritatis, non potuit occultare diutius virus suum; quia nequam mentem iniqua operatio revelavit et arbor agnita est in fructu. Commonitus igitur et conventus iterum praestitit juramentum quod eumdem regem nunquam desereret nec in partem aliam declinaret; sed nec juramentum stabilire potuit mentem illam, quae innatae levitatis vitio fluctuabat. Nos autem, licet non de facili crederemus quod vir tanta praeditus dignitate sic esset adversarius sibi ipsi ut quod fecerat intenderet annullare, ne quid tamen sollicitudini nostrae deesset, ad constantiam eum excitare volentes, et monitis et minis institimus apud ipsum et sub quanta ei potuimus districtione praecepimus ut in ejusdem regis fidelitate persisteret et ad promotionem ipsius efficaciter aspiraret, cavens sollicite ne maledictionem pro benedictione reciperet si illusisse nobis tam turpiter probaretur. Ipse vero non attendens quod sicut obedientia victimis antefertur, sic inobedientia idololatriae comparatur, obedientiae lora disrumpens, inobedientiae vitium non vitavit, sed contra praeceptum nostrum et proprium juramentum, corruptus pecunia, sicut fertur, dominum suum temerarius prodidit, et conversus in arcum perversum, nobili viro Philippo duci Sueviae contra eum impudenter adhaesit; ac ne quid ejus praesumptioni deesset, et ne culpa ejus aliquo possit velamine palliari, nuper Aquisgrani, ubi praefatum regem solemniter coronaverat, memoratum ducem publice coronavit, quamvis excommunicationis sententiam incurrisset, quam in ecclesia Beati Petri Coloniensis coram multitudine copiosa, ipso praesente ac gerente sacerdotalem stolam in collo et candelam accensam in manu, venerabilis frater noster Guillelmus Remensis archiepiscopus, tunc episcopus Praenestinus, apostolicae sedis legatus, promulgaverat in eos qui a praefato rege recederent et parti alterius adhaererent.
Ut igitur Colonienses, qui noluerunt in malo caput languidum imitari, sed in ejusdem regis fidelitate perstiterunt firmius et persistunt, expurgato fermento veteri, quod voluit corrumpere totam massam, sint nova conspersio, sicut sunt azymi nihil corruptionis habentes, cum juxta canonicas sanctiones accusatione non egeant manifesta. Unde nos, ejus exemplo qui absens corpore, praesens autem spiritu, Corinthium damnavit absentem, potuissemus in eum sententiam promulgare, ad majorem tamen cautelam de consilio fratrum nostrorum et tam episcoporum quam aliorum plurium praelatorum discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus cum apud vos sint ista luce clarius manifesta, dictum archiepiscopum, pulsatis campanis, et candelis accensis, singulis diebus Dominicis et festivis excommunicatum publice nuntietis et faciatis per omnes Colonienses ecclesias et vicinas dioeceses sub solemnitate simili nuntiari, suffraganeos et omnes vassallos Coloniensis Ecclesiae tam clericos quam laicos absolutos ab ejus obedientia nuntiantes. Quia vero si tantum scelus remaneret inultum, quivis de caetero posset impune inobedientiae vitium, perjurii crimen et proditionis facinus perpetrare, sub eadem vobis districtione praecipimus quatenus cum haec in illo nulla possint tergiversatione celari, vos eum auctoritate nostra suffulti a pontificali officio, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, deponatis, nisi forsan infra mensem post factam sibi denuntiationem a vobis ad sedem apostolicam personaliter accesserit indicandus: his ad quos jus electionis noveritis pertinere auctoritate apostolica injungentes ut personam idoneam, quae tanto congruat oneri et honori, canonice ac concorditer sibi eligant in pastorem. Quod si electionem contingeret aliqua forte, quod absit! occasione differri, ne bona Coloniensis Ecclesiae possint interim deperire, alicui personae honestae, providae ac potenti committatis administrationem ipsius. Quia vero ejusdem Ecclesiae tanto amplius zelamus honorem quanto clerum et populum ejus devotiores et firmiores sumus experti, ne unitatem ejus aliqua scissura corrumpat, si forsan ii ad quos spectat electio non potuerint convenire, praecipiatis eisdem ut in aliquos viros idoneos conferant vota sua; qui ad sedem apostolicam accedentes, cum consilio nostro, qui ad eorum concordiam, faciente Domino, dabimus operam efficacem, personam idoneam sibi eligant in praelatum. Quod si non omnes, etc.
Datum Romae, III Idus Martii, pontificatus nostri anno octavo.
CXVII. PRIORIBUS ET UNIVERSO CLERO ET POPULO COLONIENSIBUS. Sinceritati devotionis et fidei quam ad charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum, imo nos in eo habuistis hactenus et habetis in Domino congaudemus, et constantiam vestram prosequimur actionibus gratiarum; qui semper in eodem proposito persistentes, non novistis etiam vacillante capite vacillare. Potuisset quidem in aliis propheticum formidari: Omne caput languidum, et omne cor moerens, a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas (Isai. I). Sed vos attendentes quod caput vestrum transferebatur in caudam, noluistis caudae sequi mobilem levitatem, sed stabiles et immobiles permansistis. Voluerat quidem vetus illud fermentum inficere totam massam et vir unus confundere tam sublimem Ecclesiam et infamare tam nobilem civitatem; sed vos ejus faecis immunes, azymi permansistis, nec conspersio vestra nova virus antiquae fraudis admisit. Participavit forsan homo ille iniquitatis, archiepiscopus vester, aliquibus vestrum suae proditionis consilium et perditionis propriae propositum revelavit; sed in consensum ejus non venit anima vestra, nec potuit perfidiae suae pice vas inquinare sincerum, quia serpentis prudentiam, quae in Evangelio commendatur, vox pulsat in vacuum incantantis. Licet autem nec divinae reverentia majestatis, nec apostolicae sedis auctoritas, nec religio juramenti tetigerit mentem ejus, utinam tamen dignitas Coloniensis Ecclesiae ac immunitas civitatis ab hujusmodi eum proposito revocasset, ne vilem faceret in electione principis eamdem Ecclesiam, quae inter alias fuerat hactenus gloriosa, et ne derogare juri suo imo ejusdem Ecclesiae videretur, si quod ad tuendam dignitatem ejus prius provide fecerat proprio jure usus, in ejus tandem injuriam improvide condemnaret. Verum quia nihil satis festinatur animo cupienti, nec animus cupidi satiatur, nihil sibi sufficere reputans nisi pecuniam biberet quam avide sitiebat, contra mandatum nostrum saepius iteratum et juramentum proprium primo praestitum et postea innovatum in infamiam vestram, quantum fuerat in eodem, et Coloniensis Ecclesiae detrimentum obedientiae jugo deposito, dominum suum temere prodidit, et adversario ejus impudenter adhaerens, ne crimen ejus ulla possit tergiversatione celari, eum apud Aquisgranum publice coronavit. Nos igitur providere volentes ne homo qui non conveniat operibus et actibus vestris, vobis de caetero principetur in perniciem corporum et periculum animarum, sed a vobis vetus fermentum penitus expurgetur, vosque remaneatis azymi, sicut estis, de consilio fratrum nostrorum et tam episcoporum quam aliorum plurium praelatorum venerabilibus fratribus Maguntino archiepiscopo et episcopo Cameracensi et scholastico Sancti Gereonis Coloniensis dedimus in praeceptis ut cum apud eos sint ista, etc., in eumdem fere modum ut in alia usque in finem. Monemus igitur universitatem vestram et hortamur in Domino et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus eisdem archiepiscopo, episcopo et scholastico ad exsequendum mandata apostolica utiliter et humiliter assistatis, et in bono proposito persistentes, praedicto regi sicut hactenus, imo fortius quam hactenus praestetis auxilium et favorem, scituri quod nostra vobis gratia non deerit.
Datum, ut supra.
CXVIII. ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO, EPISCOPO CAMERACENSI, ET SCHOLASTICO SANCTI GEREONIS IN COLONIA. Licet per alias litteras vobis dederimus in praeceptis ut quia Coloniensis archiepiscopus sententiam excommunicationis incurrit, quam in Ecclesia Beati Petri Coloniae coram multitudine copiosa, ipso praesente ac gerente sacerdotalem stolam in collo et candelam accensam in manu, venerabilis frater noster Guillelmus Remensis archiepiscopus, tunc Praenestinus episcopus, apostolicae sedis legatus, promulgavit in eos qui a charissimo in Christo filio nostro illustri rege Ottone, in Romanorum imperatorem electo, recederent et parti alteri adhaererent, memoratum archiepiscopum, pulsatis campanis et candelis accensis, denuntiaretis excommunicationis vinculo innodatum, et faceretis per omnes Colonienses ecclesias et vicinas dioeceses sub solemnitate simili nuntiari, suffraganeos et omnes vassallos Coloniensis Ecclesiae tam clericos quam laicos absolutos ab ejus obedientia nuntiantes. Licet etiam vobis praeceperimus districte ut, quia ejus inobedientia, perjurium et proditio sunt adeo manifesta, quod nulla possunt tergiversatione celari, vos eum auctoritate nostra suffulti, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, a pontificali deponeretis officio, nisi forsan infra mensem post factam sibi denuntiationem a vobis ad sedem apostolicam personaliter accesserit judicandus, quia tamen vos ex vicinitate locorum et notitia personarum potestis plenius et perfectius rerum et temporum circumstantias indagare, praesentium vobis auctoritate concedimus quatenus diligenti et prudenti deliberatione praehabita, si vobis visum fuerit expedire, praefatum archiepiscopum monere diligentius et inducere procuretis ut ad fidelitatem charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, humiliter revertatur infra tempus quod ei duxeritis praesigendum, et de fide servanda tantam ei exhibeat cautionem quod de levitate ipsius non possit in posterum dubitari, absolutionis beneficium ei secundum formam Ecclesiae impensuri, salva super excessibus ejus canonica disciplina. Alioquin juxta formam praescriptam et in aliis litteris plenius vobis expressam procedere non tardetis. Quod si non omnes, etc.
Datum, etc.
CXIX. UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ET ALIIS PER TEUTONIAM CONSTITUTIS CHARISSIMO IN CHRISTO FILIO NOSTRO ILLUSTRI REGI OTTONI, IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO, FAVENTIBUS. Non est amicus hominis, sed fortunae, qui sicut arundo vento, sic fortuitis casibus agitatus, ei cui arridet in prosperis, deficit in adversis. Licet enim varii sint bellorum eventus, nec quod semper volvitur in eodem statu valeat permanere, non debent tamen viri constantes secundum varietates rerum labentium variari, sed stabiles potius permanere, scientes quod finis, non pugna coronat, et non qui coeperit, sed qui perseveraverit, salvus erit. Fides etenim in necessitate probatur, et constantia in adversitate clarescit; nec cui cum fortuna rotatur, constans debet aut stabilis appellari, aut dici fidelis qui fidem variat cum eventu. Unde miramur non modicum et movemur quod quidam principum, qui charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, sponte hominium fecerant et fidelitatis juramenta praestiterant non coacti, ex eo quod nobilis vir dux Sueviae visus est aliquantulum prosperari, contra honestatem propriam et fidem praestitam venientes, relicto eo cui prius adhaeserant, ejus adversario adhaeserunt, illis merito comparandi de quibus legimus in Psalmista: Filii Ephrem intendentes arcum et mittentes sagittas conversi sunt in die belli (Psal. LXXVII). Verum quanto detestamur amplius in talibus levitatem, tanto in vobis constantiam potius commendamus: qui cum eodem rege in suis tentationibus fideliter perstitistis, nec voluistis maculam in gloria vestra ponere ac juramenta propria violare. Super hoc ergo firmitatem vestram in Domino commendantes et prosequentes actionibus gratiarum, monemus universitatem vestram et exhortamur in Domino et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus in bono proposito persistentes, eidem regi tanto fortius assistatis quanto auxilio vestro noscitur amplius indigere; scituri quod ex hoc vobis tanto magis constituetis nos in posterum debitores quanto sincerius diligimus regem ipsum et incrementum honoris ipsius sicut hactenus, imo magis quam hactenus, affectamus.
Datum, etc.
CXX. MAGUNTINO ARCHIEPISCOPO, ET EPISCOPO HILDESEMENSI. Suam apud nos charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto, in Romanorum imperatorem electus, querimoniam destinavit quod cum nobilis vir Henricus palatinus Rheni fidelitatis ei praestiterit juramentum, contra factum suum venire non metuens, non solum servare contempsit quod ei sub jurisjurandi religione promisit, sed contra eum cum nobili viro Philippo duce Sueviae conjuravit. Unde cum ad nos pertineat judicium juramenti, per nos sibi de eo justitiam petiit exhiberi. Cum igitur salutem nobilis ejusdem, de quo in novissimo districti examinis die tenebimur coram Deo reddere rationem, paterno desideremus affectu, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus eum ex parte nostra monere diligentius et inducere procuretis ut juramentum eidem regi praestitum, nonobstante juramento quod postmodum exhibuit contra illud, cum ex eo quod primum fuit licitum constet secundum illicitum exstitisse, de caetero servare procuret. Alioquin eum ad id per excommunicationem personae et interdictum terrae sublato appellationis obstaculo compellatis, facturi utramque sententiam singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, usque ad satisfactionem congruam firmiter observari.
CXXI. NOBILI VIRO HENRICO PALATINO RHENI. Ad infamiam nominis tui cedit et perpetuum tuae posteritatis opprobrium quod charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum fratrem tuum, vel nulla vel modica violentia interveniente, relinquens, nobili viro duci Sueviae adhaesisti et quantum in te fuerat dejecisti eum quem erigere tenebaris. Sane suam ad nos idem rex querimoniam destinavit quod cum fidelitatis ei, etc., ut supra usque paterno desideremus affectu, nobilitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus juramentum eidem regi praestitum, etc., usque servare procures. Alioquin noveris nos venerabilibus fratribus nostris Siffrido Maguntino archiepiscopo et episcopo Paderburnensi per apostolica scripta praecipiendo mandasse ut te ad id per excommunicationem personae, etc., usque in finem.
Scriptum est nobili viro duci Brabantiae in eumdem modum usque in Romanorum imperatorem electum, cui filiam propriam desponsaverat in uxorem, vel nulla, etc., usque in finem. Exsecutores dati sunt contra eum Leodiensis episcopus, major decanus et praepositus Sancti Gereonis Coloniensis.
CXXII. NOBILI VIRO LANGRAVIO THURINGIAE. Quia liberae voluntatis arbitrium quanto violentius quis flectere nititur, tanto amplius in puritate sui propositi confirmatur, non credimus quod violentia ducis Sueviae tuam mutaverit voluntatem et animum variaverit, licet coactus fueris militare. Cum ergo, necessitate cessante, cessare soleat necessitatis effectus, monemus nobilitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus cum tempus acceperis, ad charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, fidelitatis obsequium sine dilatione qualibet revertaris, et sic in ejus dilectione proficias ut in gratiam nostram proficere merearis.
Scriptum est in eumdem modum regi Bohemorum illustri.
CXXIII. MAJORI DECANO ET SANCTORUM APOSTOLORUM ET SANCTI GEREONIS PRAEPOSITIS COLONIENSIBUS. Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod Bruno Adolphi quondam Coloniensis archiepiscopi clericus, statutis sedis apostolicae temerarie se opponens, dominum suum irreverenter induxit ut in charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem, in Romanorum imperatorem electum, crimen proditionis committeret et duci Sueviae pertinaciter adhaereret; a quo, sicut dicitur, tanquam alius Judas in proditionis praemium pecuniam accipere non expavit. Ne igitur si post damnationem ejusdem archiepiscopi praedictus Bruno, qui damnationis causam praestitit, remanserit indemnatus, illud evangelicum fallere videatur, quo dicitur: Si caecus caecum ducit, ambo in foveam cadunt (Matth. XV), discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eum omnibus beneficiis suis sine spe restitutionis, appellatione remota, privetis, ea personis idoneis conferentes. Quod si non omnes, etc.
CXXIV. EISDEM Ad nostram audientiam noveritis pervenisse quod Sibod clericus, qui beneficium quoddam de manu charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, receperat, et fidelitatis ei praestiterat juramentum, conversus in arcum perversum, contra proprium veniens juramentum, Sueviae duci juravit, et ab eo praedictum beneficium recepit. Ipse quoque, dum venerabilis frater noster Cameracensis episcopus mandatis nostris insisteret exsequendis, ab eodem duce in dioecesim ejus legatione suscepta, bona ejusdem episcopi temere occupavit, vassallos ejus duci Sueviae fidelitatem praestare compellens, fidelitate ipsius penitus abjurata. Quia vero tantae praesumptionis excessum relinquere nolumus impunitum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus inquisita super iis et cognita plenius veritate, eumdem Sibod ab omni officio sublato appellationis obstaculo deponatis, et omnibus eum beneficiis spoliantes, illa personis idoneis assignatis.
CXXV. PADEBURNENSI EPISCOPO. Quam detestabile sit crimen perjurii, Veteris Testamenti lectio manifestat. Nam cum praecepisset Dominus Israelitis ut universos habitores terrae quam eis promiserat, de ipsa delerent propter foedus quod Josue cum Gabaonitis inivit circumventus, et juramentum quod principes multitudinis praestiterant eisdem incaute, Gabaonitae mortis periculum evitarunt; licet interrogati si in terra quae filiis Israel sorte debebatur forsitan habitarent, quia de terra longinqua venerant respondissent. Praeterea quae poena men dacibus debeatur Ananiae et Saphirae mors subita profitetur: qui quoniam mentiti fuerant Spiritui sancto, a conspectu apostolorum principis, cujus sumus, licet immeriti, successores, mortui sunt educti. Cum ergo nulla vel modica distantia sit inter perjurium et mendacium sacerdotis, dicente Scriptura quod verba sacerdotis aut vera sunt aut sacrilega, debent ecclesiastici viri, et praesertim qui praelationum obtinent dignitates, reatum perjurii et crimen mendacii penitus evitare et sic fugere inconstantiae levitatem ne . . . sit eis si terram duabus viis ingredi convincantur, et si culpam incurrerint, non effugiant disciplinam. Miramur igitur non modicum et movemur quod cum charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo, fidelitatis praestiteris juramentum, et ab eo de regalibus fueris investitus, postquam per venerabilem fratrem nostrum Siffridum Maguntinum archiepiscopum consecrationis beneficium suscepisti, tepuisti pene penitus circa eum, et ipsi tuae devotionis obsequium subtraxisti. Ne igitur subditis tuis occasio fias similis levitatis, qui eis fortitudinis et constantiae debes exempla praestare, fraternitatem tuam monemus et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus sic de caetero in ejus fidelitate persistas et sic ei patenter adhaereas et potenter quod praeterita negligentia per subsequentem diligentiam expietur, nec tam cito incurrisse notam perjurii videaris, quia id non possemus aequanimiter tolerare,
Scriptum est abbati Corbeiensi in eumdem fere modum usque juramentum, et ei a suae promotionis initio auxilium praestiteris et favorem, nunc ultimo tepuisti pene penitus circa eum, etc., usque expietur, nec incurrisse notam perjurii, etc., usque ad finem.
CXXVI. ARCHIEPISCOPO TREVIRENSI. Qualiter juramentum coram nobis praestitum et postmodum exhibitum in manibus legati nostri observaveris, ne dicamus violaveris, qualiter irrita feceris quae de tuis labiis processerant, dum veniens contra propriam sponsionem, promissiones infregeris redactas in scriptis et sigilli proprii munimine roboratas, qualiter in obedientia et devotione non perstiteris, tua prudentia non ignorat. Nos autem, licet possemus ex iis tanquam notoriis, et quae nulla poterant tergiversatione celari, canonicae severitatis in te sententiam promulgare, credentes tamen quod patientia nostra te ad poenitentiam revocaret, excessus tuos dissimulavimus hactenus et te duximus ex multa gratia supportandum. Verum quoniam secundum impoenitens cor tuum thesaurizas tibi iram in die irae, ita ut superbia tua semper ascendat, nec adjicias ut conditionis propriae recorderis, finaliter et peremptorie tibi scribimus, sub debito juramenti et quanta possumus districtione mandantes ut charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo potenter adhaereas et patenter, per te ac tuos publice ipsi auxilium tribuens et favorem. Alioquin securim ad radicem arboris infructuosae imo etiam perniciosae ponemus, ne terram inutiliter occupet, et florentem vineam sterilitatis suae umbra confundat. Quod si aliqui de Ecclesia Trevirensi favorem tibi praesumerent adhibere, praesumptionem eorum taliter puniremus quod eorum poena multis proficeret ad cautelam; imo etsi tota Ecclesia Trevirensis in erroris tui defensione peccaret, nos in eam animadvertere curaremus, et honoris metropolitici dignitatem, quam per sedem est apostolicam assecuta, alias transferre propter ingratitudinis vitium cogeremur.
CXXVII. PRAEPOSITO, ARCHIDIACONO, CANONICIS, ET MINISTERIALIBUS ECCLESIAE TREVIRENSIS. Inconstantiam et facilitatem, ne perjurium et infidelitatem dixerimus, archiepiscopi Trevirensis vobis credimus per ejus opera patuisse. Nos autem memores dilectionis antiquae quam apostolica sedes exhibuit Ecclesiae Trevirensi, pro cujus defensione interdum persecutiones etiam gravissimas est perpessa, et recolentes devotionem illam quam Ecclesia Trevirensis Ecclesiae Romanae solita fuerat exhibere usquemodo, mitius egimus contra eum, et ipsum duximus aequanimiter tolerandum, credentes quod patientia nostra eum ad poenitentiam revocaret. Verum quoniam superbia ejus semper ascendit, ne videamur errorem ejus dissimulando fovere, similiter ei ac peremptorie scribimus, etc., ut supra usque confundat. Ideoque discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus eumdem archiepiscopum ad mandatum apostolicum exsequendum diligentius moneatis, parati, cum super hoc secundo vobis scripserimus, quod mandavimus humiliter adimplere. Credimus enim et pro certo tenemus quod Ecclesia Trevirensis Ecclesiae Romanae matris et magistrae suae dispositioni parebit, nec ejus obviabit aliquando institutis. Quod si forsan, quod non credimus, in erroris ejusdem archiepiscopi defensione peccaret, in eam animadvertere curaremus, et in poenam ipsius honoris metropolitici, etc.
CXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Cum inter te ac dilectam in Christo filiam natam ducis Brabantiae sponsalia fuerint approbante legato nostro contracta nostrae voluntatis existit ut quod initiatum est legitime, nisi per alium steterit, compleatur. Cum ergo puella ipsa aetati nubili sit vicina, monemus serenitatem tuam et exhortamur attentius quatenus usque ad nubilem ejus aetatem exspectes, et si pater ejus eam tibi tradere noluerit requisitus, extunc libere cui volueris, in Domino tamen, nubas.
CXXIX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Quantum tuae serenitatis excellentia honoris et exaltationis reciperet incrementum, si charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi promotio felicem sortiretur eventum, si diligenter attendas, intelliges per teipsum, cum te latere non possit quod ei non solum adversarii sui potentia, sed et tuae consanguinitatis respectus multiplicavit aemulos et hostes adauxit. Ne igitur ad onus sit ei potius quam honorem quod te proxima linea consanguinitatis attingit, non solum ex abundantia divitiarum tuarum ejus deberes indigentiae providere, sed multa etiam tuae necessitati subtrahere ut ejus necessitudinem sublevares. Cum ergo inclytae recordationis Richardus, rex Angliae, frater tuus ei certam legaverit pecuniae quantitatem et tu illam te juraveris, sicut accepimus, soluturum, jurantibus tecum episcopis regni tui, rogamus serenitatem regiam et exhortamur attentius quatenus pecuniam ipsam eidem in multae necessitatis articulo constituto persolvas, ne te ac nos in eam necessitatem inducas ut cum juxta petentibus favorem teneamur apostolicum impertiri, te ad solvendum debitum, quod non denegas te debere, cogere compellamur post commonitiones multoties iteratas, per quas te non potuimus hactenus emollire.
CXXX. PRIORIBUS ET CAPELLANIS COLONIENSIBUS. Quod Colonia sedis apostolicae filia specialis existat et veteris sigilli scriptura testatur, et Coloniensium manifestat assertio, et evidentius omnibus opera profitentur. Ecce etenim, ut in devotione sedis apostolicae civitas ipsa solidaretur ex toto, nec ex aliqua ulterius parte nutaret caput languidum et cor moerens, quod ulceris sui sanie moliebatur inficere totum corpus, ut a planta pedis usque ad verticem nulla in eo sanitas remaneret, ad mandatum apostolicum excidistis a vobis, et virum idoneum et Ecclesiae Romanae devotum in caput vestrum hilariter assumpsistis, qui vobis concordaret operibus, et servaret corporis puritatem. Gaudemus igitur et congaudemus vobis in Domino et sinceritatem vestram prosequimur actionibus gratiarum quod expurgato fermento veteri, ne corrumperet totam massam, in azymis sinceritatis et veritatis vos ipsi azymi ambulatis, et in fidelitate charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi de die in diem persistitis fortiores. Monemus igitur dilectionem vestram et exhortamur in Domino et sub quanta possumus benignitatis affectione mandamus quatenus in devotione nostra et fidelitate regis ipsius proficiatis jugiter, et sicut bene coepistis, fideliter persistatis, nec impetum formidetis illius qui tanquam posset fluvium absorbere, vobis exsilium et depopulationem civitatis vestrae, licet frustra, minatur: cui resistite fortes in fide, constantiam vestram et fortitudinem urbis vestrae in hoc pariter ostendentes, et potissimum confidentes in eo qui projecit in mare currum et exercitum Pharaonis, et qui nunquam deserit de sua misericordia confidentes; nec exaltationem hostis vel extollentiam potius formidetis: quoniam omnis qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur, juxta testimonium Veritatis. Nos autem, qui puritatem vestram in multis hactenus et nunc praesertim in facto Adolphi quondam archiepiscopi vestri, nunc depositi, sumus evidenter experti, ad honorem et profectum tam Ecclesiae quam civitatis vestrae, dante Domino, efficaciter intendem
Scriptum est in eumdem modum plebanis Coloniensibus. Item scabinis et universo populo Coloniensi.
CXXXI. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Quantum honoris et gloriae quantumque fortitudinis et virtutis accresceret tibi et regno tuo, si charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto serenissimus, nepos tuus, ad coronam imperii tuo suffragio perveniret, regalis prudentia non ignorat. Cum igitur eidem regi scripserimus ut ad hoc diligenter intendat, ad quod etiam nos intendimus diligenter, quoniam ex quo imperii coronam haberet, principes qui coronae imperii tenentur astricti, ei tanquam Domino procul dubio adhaererent, serenitatem tuam rogamus, monemus, deposcimus et hortamur quatenus ei ad obtinendum coronam imperii, sicut charam habes gratiam divinam et nostram, et tuum diligis commodum et honorem, auxilium tribuas opportunum, de nostra circa ipsum gratia plena securus quod ad sublimationem ejus efficaciter aspiramus. Unde si ei curaveris non minutatim, ut hactenus, licet raro, sed simul et plene, prout decet et expedit, subvenire, negotium ejus non tam sibi quam tibi ad optatum perducetur effectum.
CXXXII. EIDEM. Cum charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, nepoti tuo, tenearis magnifice subvenire, non solum ratione carnis et sanguinis, verum etiam consideratione commodi et honoris, quoniam si per tuae subventionis auxilium idem rex, nepos tuus, ad coronam imperii perveniret, status utique regni tui robur susciperet et augmentum, plus utique quam oporteat litteris explicare miramur non modicum et movemur quod ei vel de tuo subvenire non curas, vel saltem de suo, videlicet quod ex testamento inclytae recordationis Richardi regis, germani tui, sibi solvere sine dubitatione teneris. Volentes igitur tam tibi quam ipsi paterna sollicitudine providere, serenitatem tuam rogamus attentius et monemus, fideliter consulentes quatenus ei super his quae praedictus rex frater tuus ei testamento legavit non differas ulterius satisfactionem debitam exhibere, ne per tuum defectum suus impediatur profectus; quatenus si per te fuerit adjutus, negotium ejus optatum sortiatur effectum.
Datum Romae, apud Sanctum Petrum, XIII Kalend. Martii, pontificatus nostri anno octavo.
Scriptum est super hoc Heliensi, Dunelmensi et Wigorniensi episcopis. Cum charissimo, etc., in eumdem fere modum, usque in finem. Quocirca fraternitatem vestram rogamus et monemus attentius, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus eumdem regem ad hoc moneatis prudenter et efficaciter inducatis. Et si forte per exhortationes vestras ad id induci nequiverit, vos eum per districtionem ecclesiasticam compellere non tardetis, non obstante compositione quae facta est inter ipsos; praesertim cum in ea de relaxatione pecuniae sibi testamento legatae nulla mentio habeatur.
Datum Romae.
Scriptum est super hoc in eumdem fere modum aliis episcopis et magnatibus regni Angliae, ut ipsum regem ad hoc moneant et inducant, et ipsi etiam regi Ottoni, sicut habent charam gratiam divinam et domini papae, ac regni sui diligunt commodum et honorem, studeant subvenire.
Datum, ut supra.
CXXXIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Venientem ad apostolicam sedem venerabilem fratrem nostrum Cameracensem episcopum benigne recepimus, et ea quae nobis proposuit notavimus diligenter. Licet autem episcopus, cum ad te, Domino duce, redierit, non solum de proposito nostro, verum etiam de statu imperii te possit reddere certiorem, ut tamen interim nullius astuta malignitas circumvenire te possit, serenitatem tuam praesentibus litteris praemunimus, reddentes te de gratia nostra plene securum, quam velut columnam immobilem semper invariabilem comprobasti. Quocirca prudentiam tuam, cujus fortitudinem et constantiam apud nos idem episcopus multipliciter commendavit, monemus et exhortamur attentius quatenus nec adversitates te frangant, nec suggestiones seducant, quo minus ad sublimationem tuam prudenter intendas, ad quam nos intendimus diligenter, ut ad suscipiendam coronam imperii valeas feliciter pervenire.
Datum Romae, etc.
CXXXIV. EBORACENSI ARCHIEPISCOPO. Si eximia facta progenitorum tuorum, quibus multimodae laudis titulo renitebant, sedula meditatione discutias, si qualiter per insignia gesta suam dilataverint famam et regiae domus ampliaverint decus subtiliter perscruteris, ad imitandum eos totis te convenit viribus laborare, ut per ostensionem operum sectator ipsorum merito comproberis. Nam arbor a fructu cognoscitur, et clarum haeredem opera clara depingunt. Cum itaque charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto, nepos tuus, tuo et aliorum consanguineorum suorum adminiculo ad praesens indigeat, miramur non modicum et movemur quod ita tepidus et remissus hactenus exstitisti quod nullum vel modicum ei curasti subventionis vel favoris auxilium exhibere: cujus negotium si ad optatum perducatur effectum, quantum honoris et gloriae tibi et charissimo in Christo filio nostro Joanni, regi Anglorum illustri, ac regno ejus accrescat, quantumque regalis regia super hoc facto debeat reflorere, non est opus litteris explicare; cum, si prudenter attendas, ipsa rei evidentia mentis oculis protinus enitescat. Illud enim inter caetera deberet te ad id inducere vehementer, quod si praefato regi in hujus temporis articulo adesse curaveris ac favorem tuum efficaciter impertiri, menti suae inextricabiliter infigetur; quoniam in necessitate probatur amicus, et qui vere diligit, per experientiam operis comprobatur. Quocirca fraternitatem tuam rogamus, monemus attentius et per apostolica tibi scripta praecipiendo mandamus quatenus, sicut charam habes gratiam divinam et nostram, et proprium diligis commodum et honorem, praefato regi nepoti tuo opem efficacem impendas, et de tuis non praetermittas tam hilariter quam liberaliter subvenire, ut ejus honor in tuum cedat honorem, et ipsius profectus in tuam possit gloriam redundare.
Datum Romae.
CXXXV. BRUNONI ARCHIEPISCOPO, MAJORI DECANO ET MAGISTRO H. SCHOLASTICO SANCTI GEREONIS COLONIENSIS. Cum inter caetera documenta fidei Christianae nihil sit gloriosius quam fidem illibatam servare, miramur admodum nec immerito commovemur quod venerabilis frater noster Monasteriensis episcopus, de cujus meritis virtutis exempla deberent ad alios derivari, juramentum quod praestitit charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo, quod ei potenter et patenter deberet adesse, dissimulare videtur, nec considerat quod si sal evanescit in ipso, ad nihilum valet ultra nisi ut foras mittatur et ab hominibus conculcetur, et si caput sit languidum, subjecta membra salutis propriae reddat robore destituta. Volentes igitur quod ab eodem episcopo temere praesumptum est in melius emendari, mandamus quatenus eumdem episcopum ut, praetermissis quibuscunque obligationibus impietatis, ad servandum juramentum praefato regi exhibitum sollicitis monitis inducere studeatis. Quod si ad commonitionem vestram idem episcopus quod praemissum est adimplere forte noluerit, vos eum ad id per districtionem ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, compellatis.
Datum, ut supra.
In eumdem modum scriptum est eisdem judicibus contra Osnaburgensem episcopum.
CXXXVI. SCRIPTUM PHILIPPI AD DOMINUM PAPAM. Scriptum est et multiplici utriusque Testamenti auctoritate posse probari credimus quoniam in manu Mediatoris Dei et hominum sunt omnium potestates et jura regnorum. Ipse enim altissimus Dominus et rex coeli et terrae, cui voluerit et quando voluerit dabit illud. Equidem ipse mutat regna, et transfert et curvat imperia. A plena notitia vestra, Pater sanctissime, minime credimus alienum quid factum sit Romano imperio divina permissione sic ab aeterno provisum et praeordinatum. Scit satis prudentia vestra qualiter post mortem dilecti Domini ac fratris nostri Henrici Romanorum imperatoris Augusti turbatum fuerit imperium, et multis turbationum incursibus non minus mirabiliter quam miserabiliter lacerari coepit et agitari, et per omnes angulos et fines suos ita concuti ut a prudentibus non immerito desperari posset ipsum Romanorum imperium diebus nostris in pristinum statum nunquam posse reformari, cum quilibet jam sine judice viveret et sine lege, et quidquid libitum foret, faceret pro motu et arbitrio suae voluntatis. Nos inter haec malorum initia, ut vobis constat, in Tuscia fuimus constituti, ab inde revertentes in Alemanniam non sine periculo et labore; et tunc totam Teutoniam minus bene dispositam reperimus et inordinatam. Qualiter demum, Pater reverende, nos animum concepimus ad obtinendam Romanum imperium per justam principum electionem cum pura simplicitate et simplici veritate sub testimonio illius qui secretorum scrutator est, et cui omnia nuda sunt et aperta, vobis duximus significandum, nihil falsitatis admiscentes, nec subtrahentes aliquid veritati. Sciat igitur vestra reverenda paternitas quod cum nos de partibus Tusciae reversi fuissemus in Alemanniam, totam terram non minus turbatam invenimus quam mare ab omnibus ventis posset conturbari. Tunc nos omnes imperii principes, qui in diebus illis in Alemannia fuerant, (nam, ut scitis, quidam eorum transfretaverant) litteris et nuntiis nostris sollicitare coepimus ut ipsi filio dilecti domini ac fratris nostri Henrici Romanorum imperatoris Augusti, quem jam eis in dominum ac regem elegerant, et cui juraverant fidelitatem, sicut ex juramento tenebantur, assisterent et ipsum vellent habere pro rege; et nos, tum quia de jure naturali et legali ad hoc tenebamur, tum etiam pro conservando honore imperii, onus tutelae subire voluimus usque dum ipse puer ad eam perveniret aetatem quod ipse per se regere posset imperium et jura ejus requirere, ad quod nullum eorum prorsus potuimus inducere. Asserebant enim se ex electione illa quam in eum fecerant et ex praestito sibi sacramento non teneri. Nam affirmabant antequam ipse puer fuisset baptizatus haec fuisse facta, et ideo nullius esse valoris. Dicebant ipsum puerum non sufficere ad regimen imperii, nec decere nec expedire ipsos principes et Romanum imperium sine domino fore et imperatore. Insuper allegabant ipsum puerum esse electum maxime pro summa patris potentia, et ut per hoc patri placere possent. Et sic nullo modo eos ad hoc potuimus inducere ut ipsi jam dictum puerum pro domino et rege vellent habere: ad quod nos, Deo teste, omni studio et omni ingenio fideliter laboravimus. Ipsi vero principes constanter alium regem sibi creare voluerunt, et diversi diversos. Quidam principum, de quibus vobis constat, ut credimus, cum duce Bertoldo Zaringiae tractatum habere coeperunt ut ipsi eum in regem eligerent, pro quo ipse cum eis plusquam sex millia marcarum expendit: qui cum post multam hanc expensam in negotio processum optatum habere non posset, ipse tanto labori et futuris expensis se subtrahens, ab incoepto negotio conticuit. Tunc iidem principes cum duce Bernardo Saxoniae consimilem coeperunt habere tractatum; et ipse de partibus Saxoniae usque ad partes Rheni, videlicet Andernacum, venit sub hac spe quod ab eis eligi deberet in regem. Sed cum ipse, sicut vir prudens et circumspectus, videret hoc non posse fieri sine pecuniae suae maxima effusione, considerans etiam quod ipse depressus gravissima corporis sui gravitate tanto labori non sufficeret, se subtraxit ab eis ingeniose. Tunc quoque omnes principes Saxoniae, Bawariae, Austriae. Olinae, Carinthiae, Civeniae, Franconiae et multi alii magnates et nobiles nobis consuluerunt ut nos laborare vellemus pro imperio; ad quod ipsi dicebant suum nobis velle praestare consilium et favorem. Nos tamen adhuc in tantum pro puero laboravimus, quod a multis principibus et fidelibus nostris ignominiose objectum est nos non audere recipere imperii dignitatem. Dicebant etiam iidem principes nullum alium principem sufficere ad sustinenda onera imperii vel in divitiis condigne posse respondere imperii dignitati. Vidimus etiam quod si nos non reciperemus imperium, talis debebat eligi cujus generatio ex summa antiquitate nostram exosam habebat generationem, et cum quo nos nunquam pacem et concordiam habere possemus.
His igitur omnibus inspectis et consideratis, animum ad hoc applicuimus ut nos per justam et concordem principum electionem imperium obtineremus. Dicimus hoc quoque in fide Jesu Christi, in qua salvari cupimus, quod hoc non fecimus ob alicujus honoris ambitionem, non ob fastum gloriae et potentiae, non ob aliquam rerum avaritiam. Pro his omnibus onus et laborem regiminis imperii nunquam affectassemus vel suscepissemus. Indubitanter enim credere potestis, imo vere scire quod tunc inter omnes principes imperii nullus nobis fuerit ditior, nullus potentior, nullus gloriosior. Habuimus enim amplissimas et diffusas possessiones, habuimus etiam castra plurima et fortissima et inexpugnabilia. Habuimus etiam tot ministeriales quod nos eos sub aliquo certo numero vix comprehendere potuimus. Habuimus castella, civitates, villas, burgenses ditissimos. Habuimus pecuniam multam nimis in auro et argento et in multis gemmis pretiosis. Habuimus etiam in potestate nostra sanctam crucem, lanceam, coronam, indumenta imperialia, et omnia insignia imperii. Benedixerat quoque nobis Deus in multis bonis, et crescere fecerat et auxerat domum nostram. Haereditas etenim multa ceciderat nobis in praeclaris; ideoque necesse nobis non fuit ut nos ambitiose laboraremus pro imperio obtinendo. Nullus in regem potuit eligi qui plus nostro non indigeret et voluntario obsequio quam nos ejus gratia et benevolentia videremur indigere. Nulla igitur ambitione, sed pro causis supradictis, nos in Romanorum regem eligi permisimus et consensimus in ea feria sexta qua canitur: Fac mecum, Domine, signum in bonum (Psal. LXXXV). Fecit quoque nobis Deus signum in bono. Multi enim nos viderunt et oderunt, et confunduntur. In ipso quoque exordio electionis inter hoc in firmo habuimus proposito ut nos principaliter defensores essemus Ecclesiarum et restauratores, et ut cultum Dei et religionem Christianam pro posse nostro semper ampliaremus, et ut justitiam faceremus omnibus oppressis et injuriam patientibus, et ut dignis supplicio nunquam parceret oculus noster, juxta juris aequitatem et rigorem sub temperamento justitiae et misericordiae in omnibus negotiis nostris procedendo; sicque nos post ipsam electionem nostram per continuas decem septimanas sine contradictione fuimus in imperii quieta possessione. Medio quoque tempore cum maximo et gloriosissimo exercitu ad sedem Aquensem pro recipienda corona ire volentes, astutia et dolis adversariorum nostrorum circumventi, exercitum nostrum remisimus; accepto tamen prius ab eis sacramento quod etiam ipsi in nos vota sua deberent transfundere. Cumque nos ipsi sic decepissent, recepta multa pecunia a rege Angliae, qua magni viri saepe corrupti sunt, consanguineum nostrum dominum Oddonem comitem Pictaviae elegerunt. Haec de processu electionis nostrae in fide veritatis, licet, ut putamus, multoties vobis aliter suggestum sit, vera esse non dubitetis. Caeterum de domino Luipoldo hoc scitote. Contigit statim post mortem Conradi Maguntini archiepiscopi nos venisse Maguntiam et ejus interesse sepulturae, Et tunc concordi et unanimi electione cleri, accedentibus votis ministeralium et omnium eorum quotum intererat et assensu et mirabili clamore populi, ipse Luipoldus fuit electus, sic quod nobis praesentatus. Et quia nostrum non est discutere de episcoporum electione, tantummodo ut ipsa sit concors et unanimis, de regalibus eum investivimus.
Postmodum dominus Siffridus apud Pinguiam, ut vere putamus, a tribus vel ad plus a quatuor se permisit eligi. Sed cum nos a dilecto fideli nostro Waltero patriarcha Aquilegeusi et a latore praesentium venerabili priore [Camaldulensi] voluntatem vestram intelleximus, statim concepimus animum dimittendi Luipoldum ob honorem et reverentiam sanctitatis vestrae et ob dignitatem sacrosanctae Romanae Ecclesiae, quam nos recognoscimus esse matrem et dominam omnium Ecelesiarum, et quam uos semper revereri volumus et honorare sicut matrem nostram catholicam et apostolicam, et pro posse et viribus nostris eam semper defendere volumus et efficaciter suae intendere exaltationi. Ita quoque volumus dimittere Luipuldum ut et vos inspecto honore imperii, cujus exaltationi et honori vos tenemini, plenitudine auctoritatis quae apud vos est dominum Siffridum cessare faciatis; et nos tunc ad voluntatem vestram et pro honore vestro ipsum dominum Siffridum in gratiam nostram recipiemus, quamvis in multis gravissime ipse nos offenderit, et vel in curia nostra honorifice tenebimus eum, vel de bonis nostris honestos redditus sibi assignabimus quousque nos provideamus ei in loco magnae et honestae dignitatis, accedente ad hoc auxilio vestro et apostolica auctoritate; quod, ut putamus, fieri posset in brevi. Ad haec, sicut petistis, pro reverentia vestra, et licet nobis non multum esset honorificum vel expediens, inter nos et dominum Oddonem treugas libenter admisissemus, si praefati nuntii vestri usque ad eum pervenisse potuissent. Praeterea pro reformanda pace et concordia inter vos et nos, inter sacerdotium et imperium, quam nos semper desideravimus, subjiciemus nos vestris cardinalibus et nostris principibus, qui tales sint qui, ut viri catholici, pacem et concordiam sine omni scrupulo dolositatis debeant affectare. Item si nos in aliquo vos vel sacrosanctam Romanam Ecclesiam offendisse videmur, nos ad satisfaciendum vobis supponimus nos vestris cardinalibus et nostris principibus, qui vobis et nobis et familiares sint, viri probati et perfecti. Si vero vos in aliquo nos vel imperium laesisse videmini, nos pro honore Domini nostri Iesu Christi, cujus vicem in terris geritis, et ob reverentiam beati Petri Principis apostolorum, cujus vicarius estis, et ob salutem nostram, conscientiae vestrae super iis vos relinquimus. Cum enim nos pie credamus et ante passionem et post passionem Dominum nostrum Jesum Christum beato Petro apostolo claves regni coelorum contulisse et tradidisse jus ligandi atque solvendi, scimus et protestamur quod vos, qui in locum suum cum plenitudine potestatis successistis, in hujusmodi articulis ab homine non estis judicandus, sed judicium vestrum soli Deo reservatur; cujus judicium et examen, quod sibi soli debetur, nobis non quaerimus usurpare. Ad haec, Pater sanctissime, quod nos putamur a quibusdam aemulis nostris fuisse excommunicationi innodati ab antecessore vestro, nunquam verum esse scitote; et tantum praesumimus de mira honestate vestra et prudentia quod si super hoc testimonium vestrum invocaremus, vos hujus rei diceretis nos esse innocentes: quod utique vere dicere possetis. Et utinam apud Ecclesiam triumphantem ab omni vinculo secretae excommunicationis nos sciremus esse solutos, sicut apud Ecclesiam militantem, cujus nos membrum esse confidimus, vere scimus nos nullo modo unquam manifeste fuisse ligatos. Super omnibus autem aliis quae nobis objicere decreveritis, sicut devotus filius vester obedienter nos discretioni et ordinationi vestrae submittemus. Confidimus quoque in Domino quod manifestata vobis tota veritate, et cum plene vobis constiterit quod multa falsa de nobis saepissime vobis suggesta sunt, vos in intimis visceribus paternae vestrae dilectionis nos colligendo, pio nos adhuc affectu diligere debeatis, et cum sciveritis obedientiam et devotionem nostram, quam nos vobis ut charissimo patri nostro spirituali cum omni humilitate procurabimus exhibere. Scimus quoque verissime quod in omni nostra tribulatione nunquam adhuc vos vel sacrosanctam Romanam Ecclesiam dictis vel factis offendimus: quod etiam, Deo dante, nunquam faciemus. Caeterum verbis latoris praesentium fidem firmam adhibere dignemini.
CXXXVII. AQUILEGENSI PATRIARCHAE. Dignas fraternitati tuae gratiarum referimus actiones quod, circa principem illum [Philippum] quem nosti, mandatum nostrum fideliter exsequi studuisti, credentes quod, quantum in te fuit, nihil apud eum omisisti de contingentibus, quamvis ex iis quae tibi mandata fuerunt aliqua videaris apud alios omisisse. Responsionem autem ipsius gratam in multis habemus, tum quia sapit catholicam veritatem, tum quia piam devotionem ostendit. Verumtamen in facto Ecclesiae Maguntinae nec juste nec honeste respondit; quia, sicut ex ipsius scripto perpenditur manifeste, sic vult dimittere Liupuldum intrusum ut et nos Siffridum archiepiscopum faciamus omnino cessare: quod quam sit iniquum, frivolum et absurdum, tua, sicut credimus, fraternitas non ignorat. Nos igitur postquam corrrctionem ipsius diutius expectavimus, eumque fecimus frequentius admoneri, super hoc, auctore Domino, procedimus sicut videbimus expedire. Illud autem habemus acceptum quod inter ipsum et adversarium suum treugas libenter, ut asserit, admisisset, si ad illum nostri potuissent nuntii pervenisse. Cumque nos ad pacem imperii aspiremus, suggerimus alteri parti ut treugas non solum recipiat, sed exposcat, et tu, venerabilis frater in Christo, sicut pacis amator, suggeras principi memorato ut cum treugae fuerint postulatae, illas sine difficultate concedat; quatenus nos ex illis occasionem et materiam assumamus ad pacem imperii salubriter procurandam, quam utique toti orbi Christiano necessariam reputamus
Datum, etc.
CXXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI. Noverit regalis prudentia quod nos patriarcham Aquilegensem ad Philippum ducem Sueviae destinavimus, ut moneret illum ex parte nostra ne Luipuldum quondam Warmaciensem episcopum, Maguntinensem intrusum, damnatum et excommunicatum a nobis, foveret, sed ab ejus favore cessaret; alioqui post exspectationem et commonitionem procederemus in ipsum sicut ratio postularet. Eidem etiam patriarchae dedimus in mandatis ut induceret ipsum ducem ad treuguas tecum et cum Coloniensibus componendas; quia, sicut venerabilis frater noster Cameracensis episcopus nobis suggessit, ipsae treuguae, praesertim hoc tempore, necessariae tibi forent. Philippus autem per litteras suas nobis in haec verba respondit, quod licet nec honorificum nec expediens sibi esset, pro reverentia tamen nostra treuguas hilariter admisisset, si ad te nostri potuissent nuntii pervenisse. Monemus igitur celsitudinem tuam et exhortamur in Domino quatenus si tibi et parti tuae videris expedire, significes illi quod ad mandatum nostrum treuguas recipere sis paratus, et si forsan ipse consenserit, ineas treuguas saltem unius anni cum ipso; ex quibus materiam assumentes nos, ad pacem imperii melius intendamus. Tu ergo de plenitudine gratiae nostrae securus, prudenter et constanter agere non desistas, non acquiescens immissionibus quae solent fieri per angelos malos.
Datum, etc.
CXXXIX. SALZEBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Ad universa capitula quae per tuas nobis litteras expressisti cogimur respondere, ne possimus de inconstantia vel duritia seu etiam injustitia reprehendi. Primum capitulum fuit ut tuis verbis utamur, quod multorum didicisti relatu, imo legatorum nostrorum tibi assertio patefecit, quod inter nos et Philippum medium constituimus patriarcham Aquilegensem verborum pacis et concordiae portitorem. Ad hoc tibi veraciter respondemus quod etsi, quantum in nobis est, cum omnibus hominibus, juxta verbum Apostoli, pacem velimus habere, non tamen praefatum patriarcham ad Philippum ducem Sueviae destinavimus ut inter nos et ipsum pacem tractaret, sed principaliter ut ipsum ex parte nostra moneret quatenus fovere desisteret Luipuldum Maguntinensem intrusum, damnatum et excommunicatum a nobis, et ab ejus favore cessaret; alioquin post exspectationem diutinam et commonitionem praemissam procederemus in ipsum prout canonica censura deposcit; secundario injungentes eidem ut praefatum ducem induceret quatenus cum rege Ottone treuguas iniret, per quas melius intendere possimus ad pacem imperii, quam utique affectamus. Si quis ergo jactavit contrarium ut de duobus praedictis unum extolleret et alterum infirmaret, mentita est iniquitas sibi, nec dolosa fallacia praevalere poterit simplici veritati. Secundum capitulum fuit, quod non sinit ratio nec discretionis patitur ordo ut, domino arma ponente, servus pugnam non deserat, sed gerat se, quod non decet, domino fortiorem. Et ad hoc tibi taliter respondemus, quod arma nostra, quae non materialia sunt ab homine, sed spiritualia sunt ex Deo, nec hactenus deposuimus nec amodo deponemus, illo nos misericorditer protegente, qui si fuerit nobis adjutor, non timebimus quid faciat nobis homo. Non enim fortitudinem nostram ponimus in ensibus regis Ottonis, sed in clavibus Simonis Petri; cui Veritas ait, quae mentiri non novit: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI), etc. Illius enim, licet indigni, vicem gerimus et locum tenemus qui circa passionem audivit a Domino: Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum; sed ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII). Videas ergo, frater, ne tu sis expetitus a Satana, ut sicut triticum ab illo cribreris; quia fides nostra non deficit, sed ad bonum et in bono te potius confirmamus, quamvis non tanta sit pugna de qua mentionem fecisti ut plusquam nimis oporteat te timere; quoniam etsi praefatum ducem personaliter non sequaris ad pugnam, in omnibus tamen aliis diceris efficaciter illi favere, nec ipse tantum desiderat corporale sibi juramentum praestari quantum acceptat fidele sibi obsequium exhiberi. Tertium vero capitulum fuit, quod repetitas saepe preces recepimus ut dignaremur tibi obligationis vinculum relaxare quo nobis es in facto imperii obligatus. Sed et nos ad hoc tibi respondemus hoc modo, quod preces hujusmodi repetitae non sunt ex illis de quibus Veritas ait; Petite, et accipietis; quaerite, et invenietis; pulsate, et aperietur vobis (Joan. XVI). Utinam non sint ex illis de quibus Dominus ait: Nescitis quid petatis (Matth. XX). Quod sequens capitulum innuit, quo dixisti quod expediret tibi eo tendere quo jam omnium vota principum transierunt; et si plurium, non tamen omnium, et si voces, non tamen vota. Quod si vota etiam plurimorum, non sequeris, ait Dominus, turbam ad malum, putasne quod foveat pars illa justitiam, et custodiat honestatem? An oblitus es rationum quas a nobis audisti? Quidam autem, ut nosti, quia declinaverunt, jam inutiles facti sunt, et digna pro meritis stipendia receperunt. Aliorum, etsi dilatum, non tamen est sublatum judicium; quia nisi cessaverit causa, non cessabit effectus. In quarto capitulo admiraris cur hoc tibi negetur quod legato nostro et legationis tempore licuit patriarchae. Nos autem ex hoc capitulo admiramur amplius; tum quia super tali legatione te non decuit alicui aemulari, nec nobis tacite insultare quod talem praeelegimus in hac legatione personam. Novit enim ille qui nihil ignorat quod nos proposueramus te illi collegam adjungere. Sed quia legatio non videbatur memorato principi favorabilis, nisi quatenus propter aliquos roborandos et alios infirmandos simulatorie gloriatur quod nos legationem mittamus ad ipsum, ut ab eo quae pacis sunt requiramus, non detrahendo tibi, sed providendo, hujusmodi propositum mutavimus ad cautelam. Et si praedictus patriarcha, quem tu legatum nostrum appellas, contra primum et principale propositum nostrum aliquid egit, id ex nostra sibi concessione non licuit, sed illud ex sua temeritate forsitan attentavit. Ex quinto vero capitulo, quo dixisti quod haec exempla et multa similia quae in tua quotidie leguntur praesentia suadere tibi non possunt nec poterunt ut manus tuae ad id se velint extendere quod nostra eis indulgentia non concessit, gratiarum tibi referimus actiones, commendantes in te prudentiam, devotionem et fidem quod nullorum tibi exemplis persuaderi potest aut poterit quod manus tuas velis extendere ad id quod tibi non sit ex indulgentia nostra concessum. Praefers enim, ut debes, spiritualia temporalibus, et subjicis humana divinis, optimam partem eligens, quae non auferetur a te. Oportet tamen nos aliquid per antiphoram respondere propter id quod de multis exemplis tangere voluisti, tanquam illud quod de Pabembergensi episcopo fecimus velis deducere in exemplum. Sed in veritate cognoscas quod non remisimus illi poenam nisi postquam satisfecit de culpa. Nam plus obligavit se postmodum quam negavit primum. Sed mandatum facere sibi distulimus, cum in proximo debeat nostro se conspectui praesentare, pallium et privilegium recepturus. Ex praedictis itaque plene potes et plane nostram cognoscere voluntatem et intelligere quid agere debeas, quid vitare. Ponas igitur semper ante oculos mentis tuae quod praedecessores tui Salzeburgenses archiepiscopi praedicantur fuisse viri religiosi, honesti, providi, fideles, veraces et fortes, ut eorum vestigia imiteris in merito quibus in officio successisti. Si vero pro pace imperii aliqui fuerint ad nostram praesentiam destinandi, gratum nobis existet si tu cum eis fueris destinatus.
Datum, etc.
CXL. LITTERAE PHILIPPI DUCIS SUEVIAE. Reverendo in Christo Patri domino INNOCENTIO, sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, PHILIPPUS, Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus, salutem et cum omni reverentia filialis dilelectionis affectum.
Dilectum ac familiarem nostrum Walterum, venerabilem Aquilegensem patriarcham et praecipuum imperii principem, una quoque cum ipso alios fideles ac familiares nostros G. Burgeravium Magdeburgensem, Henricum de Smalinecht et Evihardum de Lurra praesentium latores, a latere nostro ad vestram destinavimus sanctitatem, quibus dedimus plenitudinem potestatis et auctoritatem omnimodam inter Ecclesiam et imperium et inter vos et nos pacem et concordiam reformare, et periculosam regni et sacerdotii scissuram feliciter restaurare. Praedictos itaque nuntios, quos ad tam excellens factum idoneos reputavimus, ad vos accedentes a vestra hilariter postulamus recipi paternitate; rogantes attentius et commonentes quatenus omnibus his quae ex parte nostra prudentiae vestrae intimaverint fidem et certitudinem dignemini adhibere. Ipsi enim a nostra sublimitate tali modo et eo fine recessere, quod sacrosancta Romana Ecclesia semper in nobis tanquam mater in filio sinceram dilectionem et debitam inveniet devotionem, dum tamen nos ejus et vestrum aliquando sentiamus affectum. Quaecunque etiam praefati nuntii nostri pro nobis polliciti fuerint, ut Romanae Ecclesiae benevolentiam habeamus et favorem, nos parati sumus gratanter eadem affectu prosequente complere et ipsorum ordinationem per omnia ratam habere et inconcussam.
CXLI UNIVERSIS TAM ECCLESIASTICIS QUAM SAECULARIBUS PRINCIPIBUS ALEMANNIAE. Ad designandam unitatis concordiam et concordiae unitatem quae inter regnum et sacerdotium esse debet, Moyses, in veteri lege, regnum sacerdotale praedixit, et Petrus, in nova, regale sacerdotium appellavit. Mediator quoque Dei et hominum Deus homo Christus Jesus per assumptae carnis originem de regali simul et sacerdotali stirpe processit secundum ordinem Melchisedech, in aeternum rex pariter et sacerdos, qui, secundum apostolum, assimilatus per omnia Dei Filio, rex Salem et sacerdos Altissimi legitur exstitisse. Hi sunt equidem duo gladii, de quibus Dominus satis esse respondit. Haec sunt duae speciosae columnae in templi porticu constitutae, quas ambit linea duodecim cubitorum. Haec sunt in firmamento coeli luminaria duo magna, quae suis vicibus diem et noctem illustrant, videlicet pontificalis auctoritas et regalis potestas; quae si concordi fuerint amicitia et amica concordia counitae, profecto sol et luna in ordine suo stabunt. Utinam autem, sicut est vetus, sic esset inveterata scissura quae tam in sacerdotio quam in regno, et in regno simul ac sacerdotio frequenter evenit, sicut non solum veteribus, sed et novis declaratur exemplis. Summo siquidem pontifici Aaron in ipso quasi principio Levitici sacerdotii Dathan et Abiron cum Core ac complicibus suis suscitaverunt scandalum et schisma moverunt. Regnum quoque primi regis Hebraeorum Saulis juxta verbum Samuelis est scissum, inuncto in regem David filio Usai; ac demum post obitum Salomonis inter Roboam et Jeroboam divisum est regnum; fanoque pariter et altari constructis, duo sunt vituli aurei constituti, unus in Dan et alter in Bethel; et sic etiam sacerdotium est divisum. Modernis quoque temporibus divisum est simul regnum et sacerdotium, opposito contra Lotharium regem Conrado, et contra papam Innocentium Anacleto. Deinde regno in unitate manente, schisma divisit Ecclesiam, schismatico illo qui se Victorem dicebat Alexandrum catholicum impugnante. Nuper autem viris illustribus, Philippo videlicet et Ottone, ad invicem discordantibus, dum Ecclesia in unitate persisteret, imperium in scissura manebat. De qua profecto scissura quot incommoditates et mala, quot anxietates et pericula imminerent universo populo Christiano, nedum lingua referre, vix mente sufficimus cogitare. Ut enim effectus miseros seu potius miserabiles hujus causae defectus a publicis calamitatibus ordiamur, hinc impeditur terrae sanctae succursus, dum trucidantibus se invicem Christianis, saevientibus in eamdem Christi non resistitur inimicis; hinc iniquitas oritur, moritur justitia, pietas relegatur, evanescit religio, fides perit, haereses invalescunt, vastantur segetes, fames inducitur, egestas augetur, committuntur incendia, sacrilegia fiunt, homicidia perpetrantur, truncantur homines, spoliantur viduae, virgines corrumpuntur, opprimuntur pauperes, itinera obsidentur, et per malefaciendi licentiam, terra malefactoribus circumquaque repletur. Super quibus nos, ejus imitando vestigia qui omnium viscera in se gerens aicbat: Quis scandalizatur et ego non uror (II Cor. XI), paterno condolentes affectu, si forsan summi sacerdotis exemplo, qui reconciliatio factus est in tempore iracundiae, hujusmodi possemus reconciliare scissuram, ad restaurandam concordiam in imperio et stabiliendam inter ipsum et Ecclesiam veram pacem diligens studium et operam impendimus efficacem, et ad hoc specialiter exsequendum venerabilem fratrem nostrum Hugolinum Ostiensem episcopum et dilectum filiium Leonem tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatos, in Theutoniam destinamus. Quocirca universitati vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus eorum salubribus monitis et mandatis humiliter intendentes, tales vos erga ipsos exhibere curetis, quod nos devotionem vestram debeamus merito commendare: scituri pro certo quod cum eos inter caeteros fratres nostros merito suae probitatis specialiter diligamus, quod fuerit eis factum, reputabimus nobis impensum.
CXLII. PROCESSUS LEGATORUM APOSTOLICAE SEDIS. Hic fuit legatorum processus. Primo receperunt publice juramentum a Philippo duce Sueviae quod pareret universis mandatis domini papae super omnibus pro quibus erat excommunicatus, et sic eum secundum formam Ecclesiae solemniter absolverunt. Secundo injunxerunt eidem ut dimitteret Brunonem Coloniensem archiepiscopum, quem in captione tenebat: quem libere absolutum assignavit eisdem ad sedem apostolicam perducendum. Tertio induxerunt illum ad hoc quod ipse accepit regalia, licet invitus, a Luipuldo Maguntino intruso, et idem intrusus spiritualia resignavit in manibus legatorum. Quarto apud ipsum obtinuerunt cum difficultate non parva ut permitteret Siffridum Maguntinum archiepiscopum per procuratorem suum in spiritualibus ministrare. Quinto fecerunt ipsum dimittere magnum exercitum quem congregaverat adversus regem Ottonem. Sexto bis eos ad colloquium perduxerunt tractantes cum ipsis de pace, quam cum consummare non possent, septimo statuerunt inter eos treugas unius anni; et sic tractatum pacis redigentes in scriptis, ad sedem apostolicam redierunt cum nuntiis utriusque.
CXLIII. PHILIPPO DUCI SUEVIAE. Postquam absolutionis gratiam per apostolicae sedis legatos secundum formam Ecclesiae percepisti, salutationis et benedictionis tibi litteras destinamus, gratias referentes super iis quae ad exhortationem nostram prompta devotione fecisti. Sed et nos ad tuum honorem, quantum cum Deo possumus, promptam gerimus voluntatem, sicut dilectus filius frater S . . . lator praesentium, prior domus Camaldulensis, vir providus et honestus, tibi poterit viva voce fideliter intimare, et ea quae de ore nostro veraciter intellexit; serenitatem tuam rogantes et exhortantes in Domino quatenus ad pacem imperii reformandam diligenter intendas. Haec breviter et simpliciter tibi scribimus, sicut expedire credimus, ad cautelam.
Datum Corneti, Kal. Novembris, pontificatus nostri anno decimo.
CXLIV. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO CARDINALI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Licet Luipuldus episcopus vehementer offenderit, non solum apostolicam sedem, verum etiam Ecclesiam generalem, quia tamen redire volentibus nolumus aditum obserare, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, recepto ab eo in publico clericorum et laicorum conventu corporaliter juramento quod universis mandatis nostris parebit super omnibus pro quibus excommunicatus existit, eum secundum formam Ecclesiae absolvatis; injungentes eidem ex parte nostra sub debito praestiti juramenti, salvis aliis mandatis quae sibi duxerimus facienda, ut ex tunc infra mensem iter arripiat ad sedem apostolicam veniendi, quod sine malitia prosequatur donec apostolico se conspectui repraesentet, recepturus et servaturus quae sibi fuerint ab eadem sede mandata; ea conditione solemniter interjecta, ut si mandatum hujusmodi contempserit intra mensem implere, in excommunicationis sententiam relabatur et ab omnibus arctius evitetur: cum in eo sic flecti velimus nervum ecclesiasticae disciplinae ut tamen nullatenus dissolvatur. Credimus autem ei potius expedire ut ad praesentiam nostram absolvendus accedat.
Datum Corneti, ut supra.
CXLV. EISDEM. Licet Adolphus quondam Coloniensis archiepiscopus, etc., ut supra, usque dissolvatur. Provideatis autem prudenter et caute ne angelus Satanae in lucis angelum se transformet, ut hujus absolutionis praetextu contra Coloniensem Ecclesiam malignetur.
Datum Corneti, ut supra.
CXLVI. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO GARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Recepimus litteras vestras, et quae significastis per eas notavimus diligenter, discretioni vestrae breviter rescribentes quod ex quo princeps petit et rogat, subeatis laborem ad nostram praesentiam revertendi, monentes eumdem ut animum propensius inclinet ad pacem, quia longe majora de pace provenient quam flagitentur pro pace; nuntios autem dirigat providos et fideles quibus super iis quae spectant ad pacem et voluntatem aperiat et tribuat potestatem; ad hoc ipsum alterum principem inducentes, ut utriusque nuntiis vobiscum praesentibus tractatus pacis possit habere progressum; qui ne valeat impediri, procuretis ut treugae firmiter observentur. Ad plenariam vero liberationem venerabilis fratris nostri Brunonis Coloniensis archiepiscopi efficaciter intendatis, et committatis procurationem Ecclesiae ac dioecesis Maguntinae alicui viro provido et fideli, qui ad mandatum nostrum de procurationis officio debeat respondere, congruam redditurus tam de spiritualibus quam de temporalibus rationem; ut sic interim et necessitati Ecclesiae consulatur et jus archiepiscopi conservetur, ita quod ad suffraganeos et eorum ecclesias se ipsius procuratio non extendat. De negotio vero Trajectensis episcopi nondum ad plenum deliberare potuimus propter absentiam creditorum; quos tamen in proximo exspectamus, et tunc remittemus cursorem pro eodem negotio destinatum.
CXLVII. EISDEM. Licet tractatus pacis nondum ex toto potuerit consummari, quia tamen per Dei gratiam et sollicitudinem vestram multum est in illo processum, discretionem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus ad bonum pacis adhuc propensius insistatis secundum formas quas vobis duximus praefigendas. Non est enim aliquatenus admirandum si tantum negotium tam cito consummari non potuit, quoniam et magnum aedificium non potest in brevi tempore ad consummationem perduci.
CXLVIII. EISDEM. Largitori omnium gratiarum grates referimus copiosas quod tantam vobis tribuit gratiae largitatem ut injunctum vobis legationis officium onus non mediocre continentis prudenter et honeste geratis, sicut laudabile vobis testimonium perhibetur, et ipse rerum protestatur effectus. Licet autem hoc propter Dominum principaliter procuretis, quia tamen etiam propter nos specialiter vos id agere minime dubitamus, praeter retributionem divinam, nostram quoque fiducialiter exspectetis, praesertim cum pro certo sciamus vos manus vestras ab omni turpi munere penitus excussisse. Ne vero super litteris illis quas nuntii vestri perdidisse dicuntur nimia vos sollicitudo conturbet, tenorem earum praesentibus vobis litteris mittimus interclusum, ut nullatenus doleatis si etiam ad manus principis eaedem litterae devenissent; cum in iis nihil reperiatur reprehensione dignum, sed laude, satisque per illas appareat quod non in duplicitate dolosa, sed in pura simplicitate procedimus, non declinantes ad dexteram vel sinistram. Vos igitur secundum tenorem hujusmodi procedatis quanto cautius videritis expedire, scientes quod nos ipsum venerabili fratri nostro Spirensi episcopo duximus intimandum, ut liberiorem super eo possitis habere processum. Quia vero super negotio regni Siciliae nihil adhuc nobis rescribere procurastis, nolentes forsan illud litteris commendare, devotionem vestram monemus attentius quatenus super illo geratis sollicitudinem diligentem, nihil de contingentibus omittentes; ut cum, Deo duce, ad nostram praesentiam redieritis, super omnibus nos possitis reddere certiores.
CXLIX. EISDEM. Licet apud districtissimum judicem de nostris meritis diffidamus, de ipsius tamen benignissimi Patris pietate confidimus quod non secundum peccata nostra, sed secundum suam misericordiam nos respiciet propter nomen suum sanctum et gloriosum, quod invocatum est super nos, in illis praecipue quae per vos sine ruga duplicitatis pura intentione tractamus. Illa quippe Veritatis promissio dicentis ad Simonem: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam (Matth. XVI), quasi firmissima spei anchora navem Ecclesiae per pelagus hujus saeculi sic deducit ut nec demergatur in Scyllam, nec incidat in Charybdim, quantumlibet quatiatur interdum inter turbines et procellas. Ea igitur quae nobis de perfido Waldemaro scripsistis, licet proposito vestro videantur adversa, speramus tamen in eo cui venti et mare obediunt imperanti quod prospera vobis fient et convertentur in bonum, quemcunque assumptum negotium exitum sortiatur. Unde spem in illo ponentes qui beatum Petrum ambulantem in fluctibus, ne mergeretur, erexit, dicens ad illum: Modicae fidei, quare dubitasti (Matth. XIV), ut doceret indubitatam semper de ipso fidem esse tenendam, injunctum vobis legationis officium exsequamini, tam super hoc quam etiam super aliis, Domino inspirante, facturi quod ad honorem et profectum Ecclesiae videritis expedire, illud semper habendo prae oculis quod Dominus discipulis suis ait: Estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae (Matth. X), quod et nos prae oculis habere studemus. Luipuldum vero noveritis apud Senas hostilibus actibus implicatum, ad nostram praesentiam non venisse; cujus insolentiam et stultitiam diligenter principi exponatis, vestrum nobis significaturi progressum quoties oportuerit, ut nostris instructi consiliis et exhortationibus roborati, securius procedatis ad ea quae vobis frequenter occurrent.
CL. ILLUSTRI REGI OTTONI IN AUGUSTUM ELECTO. Litteras tuae serenitatis accepimus, et quae continebantur in eis notavimus diligenter, super eis opportuno tempore processuri sicut viderimus expedire. Quia vero adversarius tuus solemnes nuntios ad praesentiam nostram disposuit cum cardinalibus destinare, prudentiam tuam sollicitam reddimus et attentam ut et tu nuntios tuos providos et fideles mittere non omittas, ne tuum remaneat negotium indefensum; satisque poteris illis venerabilem fratrem nostrum Cameracensem episcopum in procuratione negotii sociare, quem profecto devotum tibi novimus et fidelem.
CLI EIDEM. Affectum dilectionis et gratiae quem ad tuam regalem personam habuimus et habemus non oportet nos verbis exprimere, cum hactenus operibus expresserimus, et amodo etiam exprimere intendamus, in tantum ut nuntii partis adversae publice conquerantur quod dominus eorum meliorem potuit tecum pro se quam possit nobiscum pro te compositionem inire. Quid autem tractatum sit et dispositum per nostros legatos et tuos nuntios in brevi tibi curabimus intimare, quorum adventum cum gaudio praestoleris.
CLII. DOMINO PAPAE. Sanctissimo Patri suo et domino INNOCENTIO, divina providentia summo pontifici, HUGOLINUS, miseratione divina Ostiensis et Welletrensis episcopus, cum debita devotione salutem.
Cum essem Mantuae, ibique dominum cardinalem, corporis infirmitate gravatum per dies aliquot exspectassem, feria secunda proxima post festum apostolorum Petri et Pauli, de morte domini Philippi graves invaluere rumores; eademque die mercatores Placentini qui mercimoniis suis a comite Hugone de Monfort in ducatu Sueviae fuerant spoliati, firmiter asserentes dominum Philippum a comite palatino Bavariae nequiter interemptum, ad Curiensem episcopum et abbatem Sancti Galli a me super restitutione direptarum rerum commonitorias litteras impetrarunt. Viatores quoque et peregrini ac litterae episcopi, decani et capituli Tridentini domino patriarchae [Aquilegensi] etiam ejusdem rei seriem concorditer referentes, direptiones et praedae, occupationes regalium quae a comitibus et castellanis, sicut a multis dicebatur, coeperant exerceri, argumentum maleficii commissi validum inducebant. Tandem cum ad preces et instantiam domini patriarchae et sociorum ipsius usque Veronam ivissem ut hujus rei cum ipsis certitudinem exspectarem, nuntius fratris Luipuldi Warmatiensis, qui ad ipsum Luipuldum quantum poterat properabat, de loco in quo facinus fuit commissum se venisse cum festinatione dicebat: qui coram patriarcha et sociis suis, me praesente, tristis casum tristem exposuit eo fere modo et ordine quo exprimebatur in litteris capituli Tridentini per cursorem proprium, quem illuc transmiseram, destinatis. Dixit enim quod Sabbato proximo ante festum Sancti Joannis Baptistae, quo treugas interpositas dominus praeviderat non sine alterius exterminio terminari, dominus Philippus cum paucis de familia sua, exercitu in campo dimisso, civitatem Papenbergensem intravit, eoque hora nona in palatio episcopi quiescente, dictus palatinus comes, cui dominus Philippus filiam dederat et abstulerat, cum duce Bawariae et marchione Istriae fratre ejusdem episcopi et aliis decem viris armatis palatium in quo dominus Philippus erat ingressus, pulsansque ad ostium camerae, more admittitur consueto; a quo cum dominus Philippus verba jucunda et joculatoria, sicut consueverat, exspectaret, ille statim cultellum quo erat accinctus exeruit, et domino Philippo gladio ludere prohibenti respondit: Non erit hic tibi ludus; et incontinenti, Dei timore postposito, ipsum transfodit gladio, et Henrico imperii senescalco facinus prohibere volenti lethale vulnus infligens, eum quem jam occiderat timens vivere jugulavit; et sic homicida fautorum suorum auxilio munitus exsiliit, ac piaculare flagitium, toto jam dissoluto exercitu, adhuc, sicut Domino placuit, exstitit impunitum. Officio igitur legationis injunctae judicio divini numinis exspirante, ad vos cum festinatione regredior: a quo invitus, licet obedire non renuens, sum egressus.
CLIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Novit ille qui scrutator est cordium et cognitor secretorum quod personam tuam de corde puro et conscientia bona et fide non ficta diligimus et ad honorem et profectum tuum efficaciter aspiramus, sicut opera manifestant quae pro te non dubitavimus exercere. Licet autem te deseruerint quasi solum amici pariter et propinqui, nos tamen in tua dilectione constantes, ea studio diligenti non destitimus operari quae secundum tempus tibi credimus expedire, vigilantes pro te quando tu forsitan dormiebas; quinetiam propter te multa passi sumus adversa, quae nec etiam tibi voluimus intimare cum adversitas te premebat. Quidam enim civium Romanorum adversarii tui corrupti pecunia gravem seditionem adversus nos commoverunt in urbe, consanguineis nostris multa damna et opprobria inferentes; nosque non sine multis et magnis expensis seditionem populi potuimus mitigare. Nunc autem adversario tuo sublato de medio, ne contra te alius suscitetur, quamvis nepos ipsius jam tibi adversarium se opponat, diligenti studio praecavemus, ad promotionem tuam efficaciter intendentes, sicut apostolica scripta testantur, quae pro te diversis personis super variis articulis destinamus. Tu ergo, fili charissime, benignitatem et humilitatem cunctis ostendens, honorem et gratiam exhibeas universis, a sermonibus asperis et injuriosis operibus abstinendo; nec in concessionibus durus, nec in promissionibus sis avarus, fideliter tamen observans utrasque; quia non dabis unum pro mille, imo recipies plus quam mille pro uno. Principes quoque tam ecclesiasticos quam mundanos per idoneam cautionem de omni reddas indemnitate securos, ad gravitatem et consuetudinem regiam te informans. Personam vero tuam caute custodias, et torpore deposito, sollicitudinem geras in omnibus vigilantem. Si vero tibi videris expedire, ad consummationem matrimonii jam tractati secure procedas; super quo nos matri puellae, patriarchae Aquilegensi, et Henrico de Calandrino, nec non et Henrico de Massech, nostras litteras destinamus. Super altero vero conjugio, si tibi et imperio expedire cognoveris, tuum nobis non differas beneplacitum intimare, de plenitudine gratiae nostrae securus quod ad omnia quae tibi noverimus profutura diligens studium impendemus et operam efficacem: sicut dilectus filius magister Henricus nuntius tuus regali prudentiae poterit exponere viva voce, qui diligentiam et sollicitudinem nostram, propositum et affectum quem circa te gerimus, plenissime intellexit.
CLIV. ARCHIEPISCOPO ET EPISCOPIS SUFFRAGANEIS MAGDEBURGENSIS ECCLESIAE. Cum dissensionis materia quae peccatis exigentibus hactenus in imperio pullulavit nimis damnosa fuerit, non tantum Romano imperio, verum etiam toti populo Christiano, nos, qui ad regimen universalis Ecclesiae superna sumus dispositione vocati, diligenti debemus sollicitudine praecavere ne per alicujus insolentiam reviviscat quae per divinum judicium est sublata, quamvis illud crudele facimus detestemur quod a filiis Belial nequiter est commissum. Quocirca fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus ad pacem imperii fideliter intendentes, nullatenus permittatis, quantum pro viribus impedire potestis, ut quisquam de novo eligatur in regem, ne fiat novissimus error pejor priore. Ut autem omnis tollatur occasio malignandi, nos tam vobis quam aliis archiepiscopis et episcopis sub interpositione anathematis auctoritate apostolica interdicimus ne quis alterum inungere vel coronare praesumat; ita ut ipso actu excommunicatus existat quicunque contra hoc apostolicum interdictum de novo praesumpserit impendere vel suscipere hujusmodi sacramentum; sciatque se dignitatis et ordinis periculum incursurum, si quis in hac parte praesumpserit nostrum violare mandatum.
In eumdem modum archiepiscopo et episcopis suffraganeis Ecclesiae Maguntinae. In eumdem modum archiepiscopo et episcopis suffraganeis Ecclesiae Coloniensis. In eumdem modum archiepiscopo et episcopis suffraganeis Ecclesiae Salzburgensis. In eumdem modum archiepiscopo et episcopis suffraganeis Ecclesiae Trevirensis. In eumdem modum episcopis suffraganeis Ecclesiae Bremensis. Item patriarchae Aquilegensi et suffraganeis ejus.
CLV. UNIVERSIS PRINCIPIBUS TAM ECCLESIASTICIS QUAM MUNDANIS IN TEUTONIA CONSTITUTIS. Cum dissensionis materia, etc., usque Quocirca universitatem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta mandantes, et in remissionem peccaminum injungentes, quatenus ad pacem imperii fideliter intendatis, consentientes dispositioni divinae, quae circa charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem evidenter elucet, eique ad regendum imperium efficaciter assistatis; ne si secus a quoquam damnabili fuerit occasione praesumptum, praeter divinam offensam, apostolicam quoque censuram incurrat. Nos enim eidem regi, quem divino judicio credimus approbando, nostrum in hac parte judicium approbante, parati sumus ad honorem et exaltionem imperii favorem et auxilium impertiri, cum credamus quod et ipse ad honorem et exaltationem Ecclesiae studium velit et operam adhibere; ita quod, eo faciente, qui est actor unitatis et pacis, diebus nostris utrumque per alterum optatum suscipiet incrementum.
CLVI. ILLUSTRI REGI BOHEMIAE Sicut nuntiis et litteris tuis nobis multoties intimasti, ab obsequio charissimi in Christo filii nostri regis Ottonis illustris non voluntas, sed necessitas, te subduxit, integram ei fidem servans in pectore, quam non poteras in opere demonstrare. Cum ergo jam ipsa necessitas divino judicio sit sublata, excusationem honestam praetendere non valeres, si ei de caetero non impenderes auxilium et favorem. Tu ergo, filii charissime, divinae dispositioni consentiens, quae causam ipsius regis evidenti judicio approbavit, nostrum in hac parte judicium approbando, patenter et potenter eidem adhaereas, fidem ei praestitam conservans illaesam, ut per hoc divinam et apostolicam gratiam uberius merearis. Alioquin, praeter divinam offensam, apostolicam quoque censuram incurreres, cum eidem regi nolimus in suo jure deesse, qui sumus omnibus in sua justitia debitores.
In eumdem modum nobili viro landgravio Thuringiae. In eumdem modum duci Brabantiae, principio sic mutato. Certa multorum relatione didicimus quod ab obsequio, etc. In eumdem modum aliis principibus qui praefato regi aliquando adhaeserunt.
CLVII. SALZBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Cum dissensionis materia, etc., ut in alia, usque sublata. Quocirca fraternitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica tibi scripta praecipiendo mandantes sub debito juramenti quo nobis in hac parte teneris, et in remissionem peccaminum injungentes, quatenus divinae dispositioni consentiens, quae circa charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem evidenter elucet, nostrum judicium approbando, ei patenter et potenter adhaereas, impendendo sibi auxilium et favorem, recepta tamen ab eo super indemnitate Salzburgensis Ecclesiae idonea cautione. Alioquin, etc., ut in alia.
In eumdem modum Maguntino, Treverensi, Coloniensi et Magdeburgensi archiepiscopis, et episcopo Alberstadensi, ita quod unicuique seorsim. In eumdem fere modum judicibus, Scabinis, et civibus Coloniensibus. Certa multorum relatione didicimus, etc.
CLVIII. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE. Cum dissensionis materia, quae peccatis exigentibus hactenus in imperio pullulavit, nimis damnosa fuerit, non ipsi tantum imperio, verum etiam toti populo Christiano, nos, qui ad regimen universalis Ecclesiae superna sumus dispositione vocati, diligenti debemus sollicitudine praecavere ne, per alicujus insolentiam, reviviscat quae per divinum judicium est sublata, crudele facinus detestantes quod pius animus perhorrescit. Quocirca nobilitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus divinae dispositioni consentiens, quae circa charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem evidenter elucet, nostrum in hac parte judicium approbando, ei patenter et potenter adhaereas, impendendo sibi auxilium et favorem, ut per hoc divinam et apostolicam gratiam uberius merearis. Alioquin, praeter divinam offensam, apostolicam quoque censuram incurreres, cum eidem regi nolimus in suo jure deesse, qui sumus omnibus in sua justitia debitores.
In eumdem modum duci Moraviae, duci Saxoniae, duci Bawariae, nobilibus viris vassallis ducatus, marchioni Misnensi, marchioni de Brandeburc, marchioni de Landesberc, duci Austriae.
CLIX. JOANNI ILLUSTRI REGI ANGLIAE. Ecce jam tempus advenit in quo, si charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, nepoti tuo, curaveris magnifice subvenire, te ipsum magnificare valebis ultra quam expediat nunc litteris explicare. Cum igitur ad honorem et profectum tam ipsius regis quam tuum efficaciter aspiremus, serenitatem tuam monemus et exhortamur attentius, fideliter consulentes quatenus circa subventionem ipsius te nec durum exhibeas nec avarum, sed taliter ei simul ac semel studeas subvenire, quod tuo accedente subsidio quod commode nunc praevalet expediri, per nostrae sollicitudinis studium feliciter consummetur.
CLX. LITTERAE OTTONIS REGIS, IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI. Reverendo in Christo Patri ac domino charissimo domino INNOCENTIO, Dei gratia sanctae Romanae sedis summo pontifici, OTTO, eadem gratia et sua Romanorum rex et semper Augustus, debitam subjectionem ac reverentiam cum filiali dilectione.
Quod hactenus fuimus; quod sumus aut erimus, quantum ad regni pertinet promotionem, totum vobis et Ecclesiae Romanae post Deum debentes, quod et gratantissime recognoscimus, pro omnibus vestrae gratiae beneficiis uberrimas sanctitati vestrae referimus actiones, erga vos et omnes quibus bonum vultis exhibitam nobis benignitatem studiosissime semper merituri. Vestrae proinde paternitati attentissime supplicamus ut intuitu omnis devotionis nostrae et honoris Dei ac vestri ipsius, ac promotionis Ecclesiae Romanae respectu, ex quo misericordia Dei, ut speramus, consanguineo nostro sublato de medio, tempus vobis contulit faciendi, omne vestrae discretionis consilium et auxilium nostrae promotioni, quae sine dubio vestra est, propensius impendatis. Scire praeterea vos volumus quod archiepiscopus Magdeburgensis et Halvestadensis et Mindensis episcopi ad nostrum auxilium et servitium accesserunt. De duce Bernardo sciatis nuntios vestros eo die quo has litteras vobis destinavimus cum ipso fuisse, et eo usque cum ipso actum esse ut eum omnino speremus in nostra fidelitate et servitio permansurum. Frater noster palatinus comes Rheni, Deo gratias, ad nostram integre rediit charitatem; et ex quo mortuus fuit consanguineus noster, nobis etiam ignorantibus; nos in omnibus quibus promovere potuit non cessavit. Spirensis etiam episcopus nobis securitatem fecit et nostram per omnia studet utilitatem et honorem. Multi praeterea episcopi, barones, abbates et castellani, et ministeriales tam in Suevia quam circa partes Rheni superiores et inferiores et alias in imperio constituti de suo nobis servitio et fidelitate scripserunt, et per fideles nuntios mandaverunt, sed pro angustia temporis et distantia locorum ad nos adhuc corporaliter accedere minime potuerunt. Orientales etiam principes diem quemdam, videlicet Nativitatem beatae Virginis Wirceburch statuerunt, quasi de imperio ordinaturi; quo et alios principes venire hortati sunt, et nobis de die et loco mandaverunt. Consuetae igitur benevolentiae vestrae et in omnibus probatae iterum devotissime supplicamus ut sicut nobis et vobis noveritis expedire, generaliter omnibus principibus, et specialiter ubi necesse vobis visum fuerit et utile, per bonos ac fideles nuntios vestros scribere dignemini, adjicientes preces, consilium et mandatum, bonam vestram voluntatem omnibus declarantes. Perutile autem nobis foret si haec usque ad diem praenominatam efficere possetis. Archiepiscopos autem Maguntinum et Coloniensem ad nos quantocius redire faciatis. Civitatibus etiam Italiae et Tusciae de nobis scribite, laudantes eas quae hactenus in nostra et vestra devotione permanserunt, et eas quae hactenus nesciebant nos ad nostrum favorem exhortantes. Rogamus item ut si de Ecclesia Bremensi et ejus electis vobis sive per regem Daciae, sive per quemcunque mentio facta fuerit aut petitio, ejus negotii exsecutionem usque ad adventum nuntiorum nostrorum, quos vobis super eo idoneos quantocius mittemus, differatis; scientes pro certo quia secunda electio, sicut et prior, et contra Deum et contra jus et rationem facta est, et neutrius promotio vel vobis vel nobis noscitur expedire. Super omnia autem nos et causam nostram, imo vestram vestro subjicimus consilio et voluntati, certissimi ut quod paterne erga nos coepistis, in quo bene hactenus perseverastis, ad laudem et gloriam Dei et Ecclesiae Romanae et utilitatem optime erficere debeatis.
CLXI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Priusquam ad nos, fili charissime, post occasum Philippi, quondam ducis Sueviae, quisquam ex parte tua nuntius cum litteris pervenisset, peregimus universa quae postea nobis per tuas litteras postulasti: quin etiam scripsimus multis aliis prout imminenti negotio credidimus expedire, parati semper efficere quae ad honorem et profectum tuum debeant redundare. Tu ergo de plenitudine gratiae nostrae securus, non minus prudenti quam diligenti studio illa satagas procurare, quae tuae promotioni conveniunt et saluti, eam in verbis et operibus gravitatem exhibens et cautelam ut in nullo reprehensibilis merito judiceris.
Datum Sorae, XIII Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXII. EIDEM. Licet, antequam ad nos per diversos nuntios tuae litterae pervenissent post occasum Philippi, omnia peregerimus quae per easdem litteras postulasti, audito tamen quod principes Alemanniae apud Wirceburch in Nativitate beatae Mariae debeant convenire de imperio tractaturi, protinus per nuntium nostrum cum tuo ad eos litteras apostolicas destinavimus quales promotioni tuae credidimus opportunas, exsecutorem mandati nostri constituentes delectum Herbipolensem electum, de quo plenam fiduciam obtinemus. Tu ergo, fili charissime, de plenitudine gratiae nostrae securus, talem te satagas exhibere, ut apud Deum et homines merito reputeris acceptus.
Datum Sorae, etc., ut supra.
CLXIII. ARCHIEPISCOPO MAGDEBURGENSI. Quod charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo sine speciali mandato nostro tuum impendisti obsequium et favorem sicut idem rex per suas nobis litteras intimavit, eo praesertim intuitu quod id nostro reputas beneplacito fore gratum, fraternitatem tuam dignis prosequimur actionibus gratiarum, tuam ex hoc certius cognoscentes et devotionis dulcedinem et fidei puritatem. Ut ergo quod laudabiliter incoepisti, laudabilius prosequaris, fraternitatem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus eidem regi potenter et prudenter inhaerens, in omnibus et per omnia tuum ei praebeas auxilium et favorem, sciturus pro certo quod in nobis existet gratum plurimum et acceptum.
Datum Sorae, etc., ut in alia.
CLXIV. HERBIPOLENSI ELECTO. Cum principes Alemanniae, sicut accepimus, apud Wirceburch in Nativitate beatae Mariae, tractaturi de imperio, debeant convenire, nos, qui de prudentia et devotione tua fiduciam gerimus pleniorem, per te verbum nostrum ad eos pro pace imperii volumus diligenter proponi et efficaciter promoveri. Quocirca discretionem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica tibi scripta praecipiendo mandantes quatenus, receptis litteris nostris, quas ad omnes principes Alemanniae communiter destinamus, eas eisdem principibus ex parte nostra prudenter assignes, et ad promotionem charissimi in Christo filii nostri regis Ottonis illustris diligenter intendens, secundum tenorem litterarum ipsarum eosdem principes exhorteris ad nostrum beneplacitum exsequendum, prout melius tibi fuerit desuper inspiratum. Tu ergo, dilectissime fili, de cujus obedientia plene confidimus, mandatum apostolicum taliter exsequaris quod tuae discretionis prudentia clareat in effectu, et nos devotionem tuam debeamus merito commendare.
Datum Sorae, etc., ut supra.
CLXV. PHILIPPO ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Per tuas nobis litteras intimasti quod de Philippo, quondam duce Sueviae, quem tu regem Romanorum appellas, conqueri merito poteras et debebas. Primo quidem, quia cum ipse in die Pentecostes Aquisgrani maneret, et abbas Castri-Nantonis amicus ac fidelis et quidam miles ligius homo tui fuissent ad Tres Reges in peregrinationem profecti, coram pluribus cum gaudio quasi dixit quod te confecerant Pictavenses comites Namurcii et Boloniae, ac ducentos de melioribus militibus exercitus tui ceperant, comites vero Boloniae et Hollandiae occiderant: quod veluti de tuo gaudens infortunio publicabat. Secundo vero quia, cum ipse jurasset ac litteras suas patentes inde tibi dedisset quod te juvaret contra regem Ottonem, quem tu vocas quondam comitem Pictavensem, et quod sine tuo assensu cum ipso nunquam pacem iniret, demum sine assensu et voluntate tua pacem iniit cum eodem, sicut in veritate te asseris cognovisse. Tertio quoque, quia cum comes Barri dilectus et fidelis consanguineus tuus ducem Lotharingiae infestaret, eumque in sua terra cepisset, tu praefato Philippo pacem de ipso duce pro memorato comite obtulisti, quae modis omnibus ad ipsorum, videlicet Philippi et ducis, cedebat honorem, quemadmodum tibi et aliis pluribus videbatur: qui super hoc per litteras et nuntium suum indebite tibi respondens, ad aggrediendum praedictum comitem, precum tuarum immemor, exercitum jam citarat, sed, Domino permittente, in illo fuit itinere interfectus. Ad quae tuae serenitati duximus respondendum quod, licet inter eumdem Philippum et praefatum Ottonem pax non fuerit reformata, sed de ipsa reformanda tractatum, per haec tamen intelligere potuisti quantam fidem habere de ipso valueris quantamque dilectionem in eo debueris constituere, illudque verum fuisse quod melius tibi erat, quemadmodum saepius tibi scripsimus, nostris consiliis acquiescere quam Suevi fraudibus inhaerere. Consequenter autem hanc causam odii quod erga te idem Philippus conceperat expressisti, videlicet quod cum saepe te per litteras et nuntios requisisset ut haberes colloquium cum eodem, tu ejus nuntiis respondisti quod regni negotiis occupatus, colloquium habere non poteras cum ipso, nisi prius scires de quo et super quibus inter vos illud celebrari deberet.
Qui tibi pro ipso et per ipsum respondentes, dixerunt quod ipse volebat ut contra nos et Romanam Ecclesiam adhaereres eidem, ac decem millia marcarum a te mutuo postulabat. Et quia contra nos et Romanam Ecclesiam ad exemplum praedecessorum et progenitorum tuorum, qui fideles et devoti semper fuerunt Ecclesiae, nec unquam pro imperatore vel aliquo alio defecerunt, illi adhaerere nolebas, hujusmodi colloquium habuisti pro nullo, nec non etiam quia te non sustinere putabat quod ipse per injuriam comitem exhaeredaret Barrensem. Sane quod de tuorum progenitorum religiosa devotione recenses, delectabiles nobis parit delicias audiendi. Fatemur equidem quod, inter caeteros mundi principes, antecessores et progenitores tui Romanam Ecclesiam, sicut et ipsi ab ea specialiter sunt dilecti, specialiter dilexerunt, nec eos ulla prosperitas vel adversitas ab ejus devotione subduxit. Unde tuam regalem prudentiam affectuosis prosequimur actionibus gratiarum quod paternae fidei puritatem haereditans, quantum ad hoc ei contra Ecclesiam non favisti; licet apostolica sedes, quae non ab homine constituta est, sed a Deo, confidens in ipso, non timeat quid homo sibi faciat contra Deum, quemadmodum ipsa dicit in psalmo: In Deo sperabo, non timebo quid faciat mihi homo (Psal. CXVII). Jesus Christus etenim fundamentum et fundator ipsius, supra se firmam petram tanta eam soliditate firmavit, ut nedum irruentia flumina seu etiam flantes venti, quinimo portae inferi non praevaleant contra ipsam. Post haec autem alium articulum addidisti, in quo Romana Ecclesia, sicut asseris, tibi totique regno tuo poterit subvenire ac progenitorum tuorum merita compensare. Nosse te quidem asseris quod Romana Ecclesia praefatum Ottonem, ut saepe dictum Philippum posset deprimere, modis procurabat omnibus sublimare, attendens quod Fridericus pater et Henricus frater ejusdem Philippi multa mala ipsi Ecclesiae irrogarant, et quoniam omnes filii praefati Friderici cesserunt in fata, nec aliquis de filiis ejus exstat qui possit ad imperium promoveri, nobis attentius supplicasti ne ipsum Ottonem ad imperium promovere vellemus, quia nepos est regis Anglorum, cum quo habes inimicitias capitales et qui te multoties per satellites suos procuravit occidi, ac idem Otto, cum olim comes Pictavensis existeret, terram tuam ecclesiasque combussit, et tibi ac terrae tuae mala omnia quae potuit irrogavit, nec aliquam inde satisfactionem impendit. Siquidem persecutio Friderici ab Ecclesiae mente non excidit, quae profecto, praeter alia impedimenta quae Philippo ad imperium obtinendum obstabant, non ex minima parte nos fecit ab ipsius declinare favore, Dei zelotis exemplo peccata patrum in filios usque in tertiam et quartam progeniem vindicantis in iis maxime qui oderunt eum, id est in illis qui contra ipsum paternum odium imitantur. Caeterum providentiam tuam in Domino commendamus quod ita piae devotionis patrum tuorum memoria delectaris ut tamen impietatem detesteris illorum qui sunt Ecclesiam persecuti.
Sed cum Ludovicus illustris memoriae pater tuus zelo ecclesiasticae religionis accensus non dubitaverit se opponere Friderico, quando in schismate gemebat Ecclesia et imperium in unitate vigebat, quanto tu securius, factus robustior patre tuo, potuisti cessare a favore Philippi Suevi filii Friderici et fratris Henrici persecutorum Ecclesiae, saepe monitus et rorogatus a nobis, et maxime tempore quo schisma premebat imperium et unitas Ecclesiam extollebat, praesertim cum ille causam foveret iniquam. Unde cum tu ei duxeris adhaerendum qui erat offensus et indevotus Ecclesiae, habere pro indigno non debes si nos favimus in partem istius humilis ac devoti, cum tandem melius nos tibi cavere potuissemus ab isto quam tu cavere nobis potuisses ab illo; eo quod utique nos in isto, tu vero nequaquam jurisdictionem haberes in illo. Praeterea subjunxisti quod idem Otto nunquam posset in imperium sublimari quin in tuum ac regni et Ecclesiarum dispendium redundaret. Enimvero tanta devotione regnum tuum Ecclesiae tantaque dilectione illa illi est counita ut neutri sinc alterius laesione possit contingere detrimentum. Quod utique nos sollicite attendentes, non tua requisitione jamdudum, sed affectu quem circa te gerimus provocati, indemnitati tuae ac regni tui super hoc curavimus praecavere, certa promissione ab eodem Ottone recepta sub aurea bulla scripto pariter et juramento firmata quod de pace vel concordia tecum componenda et observanda nostro per omnia parebit arbitrio et mandato; sicut nuntii tui, quibus rescriptum ipsius ostendimus intuendum, tam de ipsa quam de aliis circumstantiis, de quibus contulimus cum eisdem, tuae regali prudentiae viva voce poterunt enarrare. Cum itaque videatur, rebus taliter se habentibus, expedire ut ad faciendum inter vos pacem et concordiam intendere debeamus, tu modum et formam pacis et concordiae pertractandae, si eam duxeris acceptandam, nobis poteris intimare; nosque tua voluntate comperta, dante Deo, ad ipsam quanto certius, tanto efficacius procedemus. Praeterea super eo quod de imperii civitatibus tuo regno vicinis per tuas nobis litteras suggessisti, tua regalis prudentia diligenter advertat utrum tibi vel tuo regno expediat ut ad res imperii manum mittas.
Datum Sorae, XV Kal. Octobris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXVI. ADULPHO QUONDAM COLONIENSI ARCHIEPISCOPO. Dilectum filium Hermannum presbyterum cum litteris tuis ad sedem apostolicam accedentem ea qua decuit benignitate suscepimus, et verbis ipsius benignam curavimus audientiam exhibere. Quod autem per ipsum et litteras tuas suppliciter postulasti ut quoniam propter hostiles incursus secure non potes, ut asseris, pro causa tua vel in persona propria vel per responsalem idoneum in nostra praesentia comparere, causam ipsam in regno Teutonico dignaremur personis idoneis delegare, diffinitiva nobis sententia reservata, salva justitia concedere non potuimus cum nostrae famae ac propriae conscientiae puritate. Quia cum causa eadem utraque parte praesente esset citra litis contestationem in nostro auditorio ventilata, et quibusdam pro bono pacis provide ordinatis, utrique parti peremptorius terminus sit praefixus et ab utraque parte receptus, reliqua nunc absente ad petitionem alterius non decet aliquid immutari unde praejudicium ei et nobis posset opprobrium provenire; sed usque ad terminum constitutum et ultra etiam curabimus exspectare, processuri, auctore Domino, sicut fuerit procedendum. Credimus tamen quod utilitati tuae potius expediret ut sub manu nostra te humiliare curares, quae non solum fortis et potens, sed ampla etiam est et larga, de facili valens sic humiliare superbum sicut humilem exaltare ac singulis reddere secundum exigentiam meritorum, devotis et obedientibus gloriam, indevotis autem et inobedientibus poenam, cum diversis modis in multis locis et variis causis nostrum possimus beneplacitum adimplere. Quapropter si nos in eo placare satageres in quo nos offendere attentasti, ut ad illius auxilium et favorem prompta devotione redires a cujus auxilio et favore indecoro spiritu recessisti, spes tibi non incerta daretur ut quo cecidisti resurgeres, et si non ad illum in quo alius est locatus, ad alium tamen gradum in quo alius est locandus, et nos interim faceremus tibi honorabiliter provideri ad nostrum et ipsius honorem efficaciter intendenti. Inspiret igitur cordi tuo ille qui ubi vult spirat spiritus veritatis, ut sanum amplectens consilium, animae simul et corpori sine dubitatione salubre illud agere studeas per quod divinam et nostram gratiam merearis, pro certo confidens quod illius parati sumus vestigia imitari qui dicit: Convertimini ad me. et ego convertar ad vos (Zach. I). Alioquin, non nostrae duritiae sed tuae poteris imprudentiae imputare, si novissima tua fient pejora prioribus, dum sanis consiliis refugis acquiescere ac justis persuasionibus consentire.
Datum Ferentini, X Kal. Novembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXVII. PATRIARCHAE AQUILEGENSI. Licet post necem illustris memoriae Philippi ducis Sueviae super negotio imperii beneplacitum nostrum tibi pluries curaverimus intimare, quia tamen iterato illud per nostras litteras tibi postulas aperiri, cum Ecclesiae tuae possit ex hoc dispendium imminere si nescias in quam partem debeas declinare, fraternitati tuae praesentium insinuatione clarescat quod cum per Dei gratiam simus super petram solidam stabiliti, in eodem in quo et prius proposito permanemus. Quocirca fraternitatem tuam rogamus attentius et monemus, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo adhaereas, eique assistas viriliter et potenter.
Datum Laterani, XIV Kal. Septembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN IMPERATOREM ROMANORUM ELECTO. Licet per dilectum filium magistrum Henricum, Sancti Gereonis scolasticum, generales ad omnes principes et speciales ad multos jamdudum litteras direxerimus, quales tuae promotioni novimus expedire, quia tamen postmodum quamplures eorum nos consulere curaverunt cui mallemus eos super imperio adhaerere, quosdam per iterata scripta fuimus exhortati, videlicet Aquilegensem patriarcham, Magdeburgensem archiepiscopum, Adolfum quondam Coloniensem, Spirensem episcopum, regem Bohemiae, Austriae ac Zaringiae duces et quosdam alios, ut tibi potenter faveant et patenter, in iis et aliis satagentes honorem tuum indefessa sollicitudine promovere. Quocirca serenitatem regiam monemus attentius et hortamur quatenus prima, media, et novissima tua bona soli Altissimo ascribendo, talem circa singula studeas te habere quod honoris tui processus, qui, operante divina gratia et nostra cooperante sollicitudine, prospere jam dirigitur, feliciter consummetur, de plenitudine gratiae nostrae securus quod ad omnia quae tibi noverimus expedire diligens studium impendemus et operam efficacem.
Datum Laterani, II Non. Decembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXIX. EIDEM. Cum de matrimonio contrahendo inter te ac primogenitam quondam Philippi ducis Sueviae in nostra praesentia tractaretur, tuis et ipsius consentientibus nuntiis ita providimus, ut potestatem dispensandi super linea consanguinitatis, quae te ac illam contingit, committeremus legatis qui erant in Teutoniam regressuri. Licet autem, eodem duce defuncto, dispensandi necessitas ex majori parte cessaverit, quia tamen adhuc ad illam aspiras, sicut per tuas nobis litteras intimasti, nos ex illa gratia speciali quam ad tuam regalem personam et habuimus et habemus, quod tunc circumspecta deliberatione providimus, etiam nunc provida circumspectione volumus adimplere, committendo legatis nostris duobus vel uni, quos aut quem ad praesentiam tuam pro negotiis Ecclesiae ac imperii proposuimus destinare, ut si urgens necessitas vel evidens utilitas postulaverit, super hoc auctoritate nostra dispensent.
Datum Laterani, Non. Decembris, etc., ut in alia
CLXX. SPIRENSI EPISCOPO. Gratum gerimus et acceptum et tuam in Domino prudentiam commendamus quod pro reverentia beati Petri et nostra charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni, in Romanorum imperatorem electo disposuisti firmiter adhaerere ipsique imperialia insignia resignare. Super eo vero quod de conjugii conjuramento scripsisti, hoc tibi duximus rescribendum, quod per legatos nostros, quos disposuimus in Teutoniam destinare, tuae fraternitati curabimus plenarie respondere, parati semper efficere quae tibi proficiant ad commodum et honorem in devotione ac fidelitate sedis apostolicae permanenti.
Datum Laterani, II Non. Decembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXI. NOBILI VIRO DUCI ZARINGIAE. Ex affectu sincerae dilectionis et gratiae quem circa tuam personam gerimus provocamur ut, cum charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto in imperatorem Romanorum electus magnifice jam procedat de corde puro, conscientia bona et fide non ficta, consilium tibi demus quatenus ei firmiter adhaerendo, potenter sibi faveas et patenter; quoniam procul dubio tibi magis credimus expedire ut rei finem praeveniens, non exspectans, nunc, antequam invalescat in toto, quasi ex discretionis proposito satagas id efficere quam demum, cum invaluisset omnino, in necessitatis articulo forsan idem cogereris implere. Credimus enim quod erga te taliter se habebit quod merito sibi poteris esse devotus, et nos, a quorum sanis consiliis deviaturus ipse non creditur ad tui dilectionem eum efficaciter inducemus.
Datum Laterani, Non. Decembris, etc., ut supra.
CLXXII. CAMERACENSI EPISCOPO. Litteras tuas plenas exsultationis et gaudii paterna benignitate recepimus, per quas de promotione, quinimo quasi de confirmatione promotionis charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis, in Romanorum imperatorem electi, non solum desiderata nobis verum etiam insperata gaudia nuntiasti: illud in majori exsultatione ducentes quod, sicut per easdem litteras intelleximus, idem rex in virum quasi alterum immutatus, in justificationibus Domini magis solito delectatur. Sperantes igitur quod gratiae nostrae non ingratus existas, quam circa te sinceram existere multis experimentis cognoscere potuisti, et quod praefatum regem inter praecipuos honoris sui fautores habere te deceat principalem, fraternitatem tuam monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus circa latus ejus studio sedulae recordationis et exhortationis insistas ut in legem Domini suam dirigens voluntatem ac in ea nocte dieque meditans, cultui divino se sedulum, apostolicae sedi devotum, et respicientium se quieti gerere procuret intentum; ita quod sollicitudo tua clareat in effectu et nos eam dignis in Domino valeamus laudibus commendare.
Datum Laterani, Non. Decembris, etc., ut supra.
CLXXIII. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Litteras tuas plenas exsultationis et gaudii paterna benignitate recepimus, per quas de promotione, quinimo quasi consummatione promotionis charissimi in Christo filii nostri illustris regis Ottonis in Romanorum imperatorem electi, non solum desiderata nobis verum etiam insperata gaudia nuntiasti. Sperantes igitur quod gratiae nostrae non ingratus existas ut in alia, usque laudibus, commendare gratum et acceptum gerentes quod pro sedis apostolicae reverentia eidem regi caeteris factus praevius adhaesisti.
Datum Laterani, etc., ut in alia.
In eumdem modum magistro Gerlando, usque cognoscere potuisti, devotionem tuam monemus attentius et hortamur, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus, etc., ut in alia, usque commendare.
Datum, etc., ut supra in alia.
CLXXIV. MAGISTRO HENRICO SCOLASTICO SANCTI GEREONIS. Recepimus litteras plenas exsultationis et gaudii, per quas de promotione, quinimo, etc., sicut in prima, usque non solum desiderata nobis verum etiam insperata sunt gaudia nuntiata. Sperantes igitur quod etc., sicut in prima, usque laudibus commendare.
Datum Laterani, etc., ut supra in aliis.
CLXXV. NOBILI VIRO DUCI AUSTRIAE. Nuntium et litteras tuas paterna benignitate recepimus; et cum inter alios principes personam tuam sincera diligamus in Domino charitate, petitionem tuam, in quantum honestas potuit gratiae praestare favorem, curavimus exaudire, Tu ergo litteris quas super episcopatus negotio destinamus utaris, si videris expedire. Alioquin, cum pro causis imperii legatos ad partes illas mittere disponamus, dummodo status ejus taliter, sicut credimus, dirigatur quod eos oporteat destinari, si a te fuerit postulatum, exsecutionem eis praelibati negotii committemus, quemadmodum aliis qui dudum ob statum rerum in morte principis immutatum de arrepto legationis itinere recesserunt meminimus commisisse. Caeterum super eo quod nobis de negotio imperii tam per litteras quam nuntium intimasti, hoc tibi duximus respondendum, de corde puro, conscientia bona et fide non ficta tuae prudentiae consulentes quatenus cum charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto, in Romanorum imperatorem electus magnifice procedere jam incoeperit, potenter ei faveas et patenter; quia procul dubio tibi magis credimus expedire ut rei finem praeveniens, etc., ut supra epist. 271, usque inducemus. Praeterea memoratum nuntium latorem praesentium, dilectum filium G., clericum tuum nobilitati tuae propensius commendamus qui, quantum in ipso fuit, nihil omisit de contingentibus super iis quae apud nos ei commiseras promovenda, quinimo ad promotionem eorum fideliter institit et prudenter.
Datum Laterani, ut supra, anno undecimo.
CLXXVI. ILLUSTRI REGI BOHEMIAE. Super eo quod a nobis de negotio imperii per tuum nuntium et litteras requisisti, serenitati tuae hoc duximus respondendum, de corde puro, conscientia bona et fide non ficta consilium tibi dantes quatenus cum charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto in Romanorum imperatorem electus magnifice jam procedat, potenter ei faveas et patenter; quia procul dubio, etc., ut in alia, usque cogereris implere, praesertim cum adhuc ex juramento sibi praestito tenearis. Credimus enim quod erga te, etc., usque inducemus.
Datum Laterani, XI Idus Decembris, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXVII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Jucundus tuorum nuntiorum adventus ita nos est in ea qua tenebamur aegritudinis molestia consolatus, ut ex gratis rumoribus quos de tuis successibus tulerunt quadam medicinali virtute nos fecerit de languoris doloribus in sanitatis gaudia respirare. Licet autem super negotiis pro quibus latores praesentium, viros utique providos et fideles, ad nostram praesentiam destinasti consueverint secundum morem antiquum, maxime pro petitione imperialis coronae, magni principes ad sedem apostolicam destinari, quia tamen hoc fuit magis in modum consultationis quam petitionis propositum, et quod nondum est factum adhuc poterit fieri, nos, qui, ut tuo deferre possimus honori, hoc aequanimiter ferimus ex gratia speciali, auditis et intellectis petitionibus quas iidem nuntii tuo nobis nomine porrexerunt, super earum aliquibus litteras fieri mox praecepimus sicut novimus expedire, ac per legatos nostros, quos ad tuam regalem praesentiam evestigio destinamus, gratum responsum tibi cum Deo tam super negotio matrimonii quam etiam super aliis impendemus, cum eos et ob hoc inter caetera specialiter providerimus destinandos ut ad negotii tui robur ipsi, qui vice nostra fungentur, circa singula quae contingent auxilium tibi conferant opportunum, et ex eorum adventu honorificentia tibi major accrescat. Adeo namque tuum zelamur honorem ut honori nostro reputemus accrescere quidquid per nos tuo regali accrescit honori, firmam gerentes de tua serenitate fiduciam quod idipsum de nobis zelanter affectes.
Datum Laterani, Non. Januarii, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXVIII. EIDEM. Cum olim ex officii nostri debito de pace in imperio reformanda sollicitudo nos indefessa pulsaret, de cujus scissura ipsi non tantum imperio, verum etiam orbi pene toti grave periculum imminebat, consilium nobis incidit ut per legatos nostros de matrimonio contrahendo inter te ac inclytae recordationis Philippi ducis Sueviae primogenitam tractaretur. Postmodum autem eodem duce a filio Belial nequiter interfecto, cum adhuc de scissurae periculo non minus quam antea timeretur, tibi nostras litteras destinavimus ut ad confirmationem hujusmodi matrimonii secure procederes, si tibi cognosceres expedire. Interim autem cum jam, Domino imperante, ventis et mari tranquillitas redire coepisset, et redeuntibus ad cor multis ac tibi fideliter adhaerentibus, de pace spes firmior haberetur, per tuas a nobis litteras postulasti ut cum inter te et memoratam puellam linea consanguinitatis existeret, super vestro dispensare conjugio dignaremur. Cui nos meminimus respondisse quod licet necessitas dispensandi jam ex magna parte cessasset, super hoc tamen vicem nostram nostris eramus commissuri legatis, quos pro causis Ecclesiae ac imperii disponebamus ad tuam praesentiam in proximo destinare. Quia igitur super dispensatione matrimonii praelibati, quod diceris jam jurasse, nobis iterum cum multa instantia supplicasti, forsan prudenter intelligens per praemissum consilium, in quo nulla de consanguinitatis linea mentio habebatur, non esse super consanguinitatis linea dispensatum, sed hoc tibi consultum ut ad matrimonii consummationem procederes legitime quidem, dispensatione videlicet praeobtenta, ut sic et quantum ad conscientiam et quantum etiam ad Ecclesiam matrimonium ipsum legitimum haberetur, venerabili fratri nostro Hugolino Ostiensi episcopo et dilecto filio Leoni tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legatis, dedimus in praeceptis quatenus inquisita et cognita veritate, si urgens necessitas et evidens utilitas pro pace in imperio reformanda hujusmodi matrimonium contrahi postularint, ipsi auctoritate nostra suffulti super illo contrahendo dispensent. Nos autem quod ab eis super hoc provide factum fuerit ratum habebimus, et decernimus illud inviolabiliter observandum.
Datum Laterani, XV Kal. Februarii, etc., ut in alia.
CLXXIX. EIDEM. Benedictus Deus, qui per suam misericordiam ineffabilem nostrum circa te desiderium ex majori parte complevit, et sicut pro certo confidimus, non cessabit omnino donec adimpleat illud ex toto ad laudem et gloriam nominis sui, ad onorem et profectum tam Ecclesiae quam imperii ac totius populi Christiani; quia, sicut veraciter intelleximus, cum saecularis virtutis augmento, incrementum quoque spiritualis virtutis mirabiliter suscepisti, ut de te voce Dominica gloriari possimus quod invenimus virum secundum cor nostrum. Ecce, fili charissime, sic anima nostra conglutinata est animae tuae, sicque cor tuum compaginatum est cordi nostro, ut idem per omnia velle ac sentire credamur, quasi cor unum et anima una; ex quo quanta speretur utilitas proventura, nec calamus sufficit scribere, nec lingua referre, nec etiam animus cogitare. Nobis enim duobus regimen hujus saeculi principaliter est commissum: qui si unanimes fuerimus et concordes in bono, profecto, sicut propheta testatur, sol et luna in ordine suo stabunt, eruntque prava in directa et aspera fient plana, cum nobis duobus, favente Domino, nihil obsistere vel resistere possit, habentibus duos gladios, de quibus apostoli dixerunt ad Dominum: Ecce gladii duo hic (Luc. XXII); et de quibus Dominus respondit apostolis; Satis est (ibid.), quia nimirum pontificalis auctoritas et regalis potestas, ambae videlicet in nobis supremae, quae per illos duos gladios designantur, plene sibi sufficiunt ad suum officium feliciter exsequendum, si utraque pars per reliquam fuerit potenter adjuta. Equidem sic expedit et oportet ut utraque per reliquam efficaciter adjuvetur, quatenus status mundi, qui superabundante malitia quasi versus est in ruinam, per nostrae sollicitudinis studium restauretur, resecatis vitiis et virtutibus propagatis. Unde jugi nobis est vigilantia providendum ne inimicus homo possit inter nos superseminare zizania, dissensionis scandalum vel suspicionis scrupulum ingerendo; quoniam ad hoc malum nequiter operandum multi procul dubio sunt parati, omnes videlicet qui mala vellent impune committere, quique desiderant in aqua turbata piscari: a quibus aurem tuam prorsus avertas. Pullulante namque discordia inter regnum et sacerdotium, utrumque pariter propter reliquum dissimulabat et sustinebat insolentiam malignorum: quibus concinnantibus dolum et acuentibus linguas ad malum, dissensionis materia suscipiebat jugiter incrementum in grande rerum dispendium et grave periculum animarum, utriusque profectu, scilicet tam regni quam sacerdotii, multipliciter impedito. Cum ergo per Dei gratiam vera pax et firma concordia inter Ecclesiam et imperium nunc existat, ad tollendam in posterum omnem dissensionis et suspicionis materiam quaedam ad praesens a te, fili charissime, duximus postulanda, quae utique debes sine difficultate concedere, utpote rationi consona et saluti; pro certo sperantes quod longe majora in futuro concedes, cum nihil unquam a te obtinere velimus nisi quod te deceat impertiri, tuum per omnia zelantes honorem et commodum procurantes. Ad ea igitur obtinenda et exsequenda, quantum cum Deo possumus, tam illa quae nuper per tuos nuntios postulasti quam et alia quae per teipsum duxeris postulanda venerabilem fratrem nostrum Hugolinum Ostiensem episcopum et dilectum filium Leonem tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatos, viros utique providos et honestos, quos inter caeteros fratres nostros speciali diligimus charitate, ad tuam praesentiam destinamus, serenitatem regiam rogantes attentius et monentes quatenus eos sicut personam nostram devote suscipias et benigne pertractes, ipsorum salubribus monitis et consiliis acquiescens, plenam de ipsis tanquam de nobis fiduciam obtinendo quoniam ad tuum commodum et honorem efficaciter aspirabunt. Ad haec, regalem deposcimus excellentiam quatenus clericos et Ecclesias diligas et honores, manuteneas et defendas, ut devotus ac pius princeps in omnibus comproberis.
Datum Laterani, XVII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXX. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS, ET DILECTIS FILIIS ABBATIBUS ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS IN TEUTONIA CONSTITUTIS. Cum acceptam angelus dudum phialam iracundiae Dei plenam in populos Teutonicos effudisset, effusa est contentio super principes eorumdem; qui diuturnitate schismatis et hostilitate contriti, quasi de torculari suae contribulationis expressum calicem irae Dei profundum et latum non solum ipsi bibere, verum etiam aliis propinarunt. Dominus autem, qui cogitat consilium, non afflictionis, sed pacis, reprobans consilia principum, et cogitationes dissipans populorum, ab eis tandem discordiae causam abstulit, ipsosque ad viam concordiae revocavit. Quapropter nos, qui ex officii nostri debito ad hujusmodi scandalum removendum indefessa sollicitudine laboravimus, non possumus non gaudere quod fidelis Dominus sperantes in se tentari ultra quam possent sustinere non pertulit, et in ira misericordiae memor factus flagellum dignae suae indignationis avertit, faciens ita multos ipsius disciplina proficere quod exercitatis per eam pacatum videtur fructum justitiae reddidisse. Jam per Dei gratiam non poenitet nos constanter cursum coepti cucurrisse certaminis, jam feliciter Dominus labores nostri consummavit agonis, jam illa Gamalielis sententia nostrum probat a Domino processisse consilium, jam humana vis impedire non potuit coelestis voluntatis effectum. Nam Altissimus id disposuit; et quis potuit interrumpere? Omnipotens hoc decrevit; et quis valuit immutare? Aemulabaris hactenus te ad invicem, Teutonia omnis, et in partes divisa, mutuis te animositatum tuarum simultatibus conterebas. Immisso namque desuper in te spiritu circumferebare vertiginis et erroris freno, quod juxta prophetam erat in maxillis populorum, abducta per graves circuitus ducebaris. Filii quippe tui foedera fraterna dissolverant, et invidiae sauciati livoribus sese passim alter alterutrum trucidabant. Vocaverat enim Dominus exercituum in te tempus in quo juxta vaticinium sancti viri vir non parceret fratri suo, et quasi carnem brachii sui unoquoque vorante, Manassen Ephraim, et Ephraim offenderet Manassen. Hinc igitur non tu sola, quinimo pene totus offendebatur populus Christianus, lugentibus equidem viis Sion, ideo quod non essent qui solemnitates Dominicas visitarent. Ora Deum canentium ex magna parte conclusa torpebant, cultuque divino per usum bellicum minorato, hostilibus impendebatur excubiis quod spiritualibus vigiliis debebatur. Denique terra sancta debita sibi et lugebat et luget suffragia defuisse; quae pro peccatis nostris in extremam necessitatem perducta, operas et impensas quibus ipsa juvari potuerat in domesticae cladis excidium frustra pertransisse deplorat. Ut de malis caeteris taceamus, quae praeter multiplicem desolationem regni dudum in seipso divisi universam quoque Dei Ecclesiam offendebant. Nos autem pericula tot et tanta videntes, nimiaque scandalizantium charitate perusti, duro compassionis eorum frixorio frigebamur; ac scientes opera justitiae pacem esse, justitiae non defuimus, donec Dominus de coelo prospexit et multo a nobis studio procuratae initia pacis dedit, potens adhuc in tantum eam sua gratia dilatare ut juxta prophetantis eloquium populus suus in pulchritudine pacis sedeat et plebs ejus in justitiae tabernaculis ac requie opulenta quiescat. Quia igitur plagam quae de novo circumligata est negligi non oportet, eo quod custodita potest ad perfectam sanitatem proficere, neglecta vero in deteriorem corruptelam redire, venerabilem fratrem nostrum Hugolinum Ostiensem episcopum et dilectum filium Leonem tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatos, viros utique providos et honestos, quos inter caeteros fratres nostros speciali charitate diligimus, ad partes ipsas duximus destinandos, qui more prudentium medicorum, prout quaevis morbi cura poposcerit, vinum sciant et oleum superfundere, ac pace jam ex parte in imperio reformata, satagant unumquemque perfectius informare; commissa sibi pariter potestate dissipandi et evellendi, aedificandi nihilominus et plantandi quae utrorumlibet horum opera noverint indigere. Quocirca universitatem vestram rogamus attentius et monemus, per apostolica vobis scripta praecipiendo mandantes quatenus eos, imo nos in ipsis, cum debito suscipientes honore, providis monitis et mandatis ipsorum efficaciter intendatis. Alioquin sententiam quam tulerint in rebelles ratam habebimus et usque ad satisfactionem condignam, auctore Domino, faciemus inviolabiliter observari.
Datum Laterani, XVII Kal. Februarii, anno undecimo.
CLXXXI. ARCHIEPISCOPIS ET EPISCOPIS IN TEUTONIA CONSTITUTIS. Cum olim ex officii nostri debito de pace in imperio reformanda sollicitudo nos indefessa pulsaret, de cujus scissura ipsi non tantum imperio, verum etiam orbi pene toti grave periculum imminebat, consilium nobis incidit ut per legatos nostros de matrimonio contrahendo inter charissimum in Christo filium nostrum illustrem regem Ottonem in Romanorum imperatorem electum et inclytae recordationis Philippi ducis Sueviae primogenitam tractaretur. Postmodum autem eodem duce a filio Belial nequiter interfecto, cum adhuc de scissurae periculo non minus quam antea timeretur, praefato regi nostras litteras destinavimus ut ad consummationem hujusmodi matrimonii secure procederet si sibi cognosceret expedire. Interim autem, cum jam, Domino imperante, ventis et mari tranquillitas redire coepisset, et redeuntibus ad cor multis ac eidem regi fideliter adhaerentibus, de pace spes firmior haberetur, idem rex per suas a nobis litteras postulavit ut cum inter ipsum et memoratam puellam linea consanguinitatis existeret, super eorum dispensare conjugio dignaremur. Cui nos meminimus respondisse quod licet necessitas dispensandi jam ex magna parte cessasset, super hoc tamen vicem nostram nostris eramus commissuri legatis quos pro causis Ecclesiae ac imperii disponebamus ad ejus praesentiam in proximo destinare. Quia igitur dictus rex super dispensatione matrimonii praelabiti, quod dicitur jam jurasse, nobis iterum cum multa instantia supplicavit, forsan prudenter intelligens per praemissum consilium, in quo nulla de consanguinitatis linea mentio habebatur, non esse super consanguinitatis linea dispensatum sed hoc sibi consultum ut ad matrimonii consummationem procederet legitime quidem, dispensatione videlicet praeobtenta, ut sic et quantum ad conscientiam et quantum etiam ad Ecclesiam matrimonium ipsum legitimum haberetur, venerabili fratri nostro Hugolino Ostiensi episcopo et dilecto filio Leoni tituli Sanctae Crucis presbytero cardinali, apostolicae sedis legatis, dedimus in praeceptis ut inquisita et cognita veritate, si urgens necessitas et evidens utilitas pro pace in imperio reformanda hujusmodi matrimonium contrahi postularint, ipsi auctoritate nostra suffulti super illo contrahendo dispensent. Nos autem quod ab eis super hoc provide factum fuerit ratum habebimus, et decernimus illud inviolabiliter observandum.
Datum Laterani, XVII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXXII. HUGOLINO OSTIENSI EPISCOPO ET LEONI TITULI SANCTAE CRUCIS PRESBYTERO CARDINALI APOSTOLICAE SEDIS LEGATIS. Cum olim ex officii nostri debito, etc., in eumdem modum ut in alia usque legitimum haberetur, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, inquisita et cognita veritate, si urgens necessitas et evidens utilitas pro pace in imperio reformanda hujusmodi matrimonium contrahi postularint, vos auctoritate nostra suffulti super illo contrahendo dispensare curetis. Nos autem quod a vobis super hoc provide factum fuerit ratum habebimus, et decernimus illud inviolabiliter observandum.
Datum, ut supra.
CLXXXIII. EISDEM. Plenam gerentes de vestra discretione fiduciam, negotium Papembergensis episcopi sub hac forma duximus committendum ut si super nece clarae memoriae Philippi ducis Sueviae, accusatore contra eum legitimo comparente, culpabilis coram vobis fuerit comprobatus, vos eum sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo ab omni officio et beneficio ecclesiastico deponatis. Alioquin indicatis ei purgationem canonicam; in qua si forte defecerit eadem ipsum censura damnetis. Quod si legitime se purgaverit, denuntietis eum super objecto crimine penitus innocentem. Ante omnia providentes, ut si quid contra eum vel ejus Ecclesiam est perperam attentatum, in statum debitum revocetur.
Datum, ut supra in altera.
CLXXXIV. MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO. Firmam gerimus de tua sinceritate fiduciam ut nostrum desideres beneplacitum adimplere, cum et nos ad tuum profectum efficaciter intendamus. Quocirca fraternitatem tuam rogandam duximus et monendam, per apostolica tibi scripta mandantes quatenus ad ea feliciter promovenda quae venerabilis frater noster Hugolinus Ostiensis episcopus et dilectus filius Leo, tituli Sanctae Crucis presbyter cardinalis, apostolicae sedis legati, tibi ex parte nostra suggesserint diligens studium et operam efficacem impendas; ita quod in iis tuam devotionem experti, grata tibi debeamus vicissitudine respondere.
Datum Laterani, XVII Kal. Februarii, pontificatus nostri anno undecimo.
CLXXXV. POTESTATIBUS, CONSULIBUS, ET POPULIS CIVITATUM LOMBARDIAE. Quemadmodum vultis ut charissimus in Christo filius noster illustris rex Otto in Romanorum imperatorem electus jura vestra vobis integra et illaesa conservet, ita vos sibi debetis imperii jura illaesa et integra conservare: ad quae utrinque servanda nos, qui summi Mediatoris, licet indigni, locum obtinemus in terris, tam ipsum quam vos debemus inducere studio diligenti. Cum igitur idem rex venerabilem fratrem nostrum Walterum patriarcham, Aquileiensem legatum, statuerit in Italia pro negotiis imperii procurandis, universitatem vestram rogandam duximus et monendam, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus ei super iis quae ad jus imperii pertinere noscuntur efficaciter intendatis, ut sicut pro ipso apud vos interponimus partes nostras, ita, si necessitas postulaverit, pro vobis apud ipsum partes nostras interponere debeamus.
Datum Laterani, V Kal. Martii, pontificatus nostri anno XII.
In eumdem modum potestatibus, consulibus et populis civitatum Tusciae ad imperium pertinentium.
CLXXXVI. WALTERO PATRIARCHAE AQUELEGENSI. Gratum gerimus et acceptum quod ad mandatum nostrum charissimo in Christo filio nostro illustri regi Ottoni in Romanorum imperatorem electo fideliter adhaesisti, quodque ad mandatum ipsius suscepisti legationem pro ipso in Italia exercendam, cum pro certo credamus quod hujusmodi legationis officium ad honorem et profectum tam Ecclesiae quam imperii tanquam mediator idoneus intendas utiliter exercere. Ut autem id validius exsequaris, ecce juxta petitionem tuam scribimus potestatibus, consulibus et populis civitatum Lombardiae ac Tusciae ad imperium pertinentium prout magis vidimus expedire. Super eo vero quod de terra comittissae Mathildis nobis per latorem praesentium intimasti, hoc tibi duximus respondendum, ut eam ex mandato praedicti regis repetas nomine nostro, et ad opus Ecclesiae Romanae recipias, si fuerit restituta, cum idem rex eam nobis recuperare promiserit, sicut apparet ex rescripto litterarum suarum, quarum tenorem praesenti pagina tibi mittimus interclusum: quem per omnia te volumus observare, ne contra promissum ipsius et contra jus nostrum te forte, quod absit! venire contingat. Ego Otto, etc., ut supra epist. 86, usque Ludovici.
Datum Laterani, etc., ut supra.
CLXXXVII. LITTERAE REGIS OTTONIS ILLUSTRIS IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTI AD DOMINUM PAPAM. Reverendo in Christo Patri domino INNOCENTIO sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, OTTO Dei ac sui gratia Romanorum rex et semper Augustus, salutem et debitum filialis dilectionis affectum.
Nuntii nostri M. notarius noster et magister Hug. capellanus noster, quos ad vestram destinaveramus praesentiam, ad nos reversi, nobis intimarunt cum quanta ipsos receperitis alacritate, et quod exaltatio nostra et honoris nostri promotio, quam per eos intellexistis, et gaudium vobis multiplex generavit et de aegrititudinis molestia, qua tenebamini, personam vestram ad pristinam reduxit sanitatem. Quapropter paternitati vestrae immensas exsolventes gratiarum actiones, scire vos volumus certissime quod optatos eventus nostros post Deum vobis ascribimus, et omnem gloriam qua divina nos dignata fuerit clementia sublimare cum Romana Ecclesia habere semper cupimus pro indiviso, non immerito perpendentes quod ipsa nullo unquam in tempore suum nobis subtraxerit auxilium et favorem. Siquidem vestrae sanctitati duximus intimandum a quibusdam veridica nos accepisse relatione quod filius imperatoris Henrici damnum et malum nobis velit, et ut nostram et imperii turbare valeat quietem, idem quoscunque potest et precibus et promissis ad hoc inducit et hortatur. Unde cum imperii tranquillitas et regiae eminentiae finalis promotio a vestra adhuc, sicut hactenus, prudentia pendere videatur, apostolatus vestri aequitatem omni precum cum instantia rogamus et monemus, supplicantes vobis quatenus praefato puero consilium et auxilium vestrum ad sua contra nos subtrahatis negotia, et ea quae sibi ad praesens expedire possint, sicut de vobis confidimus, nullatenus faciatis, sicut nobis et vobis utile erit, usquedum, Deo auxiliante, nos ad partes Italiae et ad vos veniamus, personaliter vobiscum collocuturi. Sicut enim hucusque in negotiis imperii per omnia vestris obtemperavimus consiliis et mandatis, sic quoque deinceps quaecunque jusseritis non recusabimus; et si Deus aliquando optatae praesentiae vestrae copiam nobis dederit, nos juxta consilium vestrum pro communi commodo et pace Ecclesiae cum saepefato puero ad honorem imperii et ipsius componere curabimus utilitatem. Caetera praesentium labor dilectus filius familiaris notarius noster magister H. cujus dictis fidem adhibeatis indubitatam.
CLXXXVIII. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Cum charissimus in Christo filius noster Fredericus Siciliae rex illustris tam ex paterna quam materna dispositione finali sit apostolicae curae ac tutelae relictus, ipseque totum regnum Siciliae a Romana teneat et recognoscat Ecclesia, sicut idem nobis, tanquam vassallus domino, ratione fidelitatis debet astringi, sic nos eidem, tanquam dominus vassallo, ratione legalitatis debemus adesse. Unde super iis quae ad regnum ipsius pertinere noscuntur nec volumus nec debemus ei nostrum subtrahere auxilium vel favorem, cum secundum Apostolum omnibus simus in justitia debitores. Porro nec ipsi nec alii nostrum contra te disposuimus favorem vel auxilium impertiri, quem tantopere studuimus promovere; cum pro certo speremus quod, sicut per tuas nobis litteras intimasti, tuos optatos eventus post Deum nobis ascribas, et omnem gloriam qua te divina dignata fuerit clementia sublimare cum Romana velis Ecclesia pro indiviso semper habere, absque dubio recognoscens quod deficientibus caeteris, ipsa tibi nunquam subtraxerit, sed suum semper intenderit auxilium et favorem. Receptis igitur et intellectis apicibus quos per dilectum filium latorem praesentium regalis nobis sublimitas destinavit, hoc tibi duximus rescribendum, quod de plenitudine gratiae nostrae securus, de qua nec debuisti nec debes aliquatenus dubitare, tuam secundum Deum exerceas potestatem; cum quo si corde puto recte processeris, ipse in viam salutis et pacis diriget gressus tuos.
Datum Laterani, VI Idus Martii, pontificatus nostri anno duodecimo.
CLXXXIX. SACRAMENTUM FIDEI AB OTTONE EXHIBITUM. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto quartus, divina favente clementia, Romanorum rex et semper Augustus. Recognoscentes ab eo nostrae promotionis donum misericorditer processisse a quo est omne datum optimum et omne donum perfectum, ipsum ejusque vicarium et sponsam ejus sanctam Ecclesiam disposuimus et decrevimus magnifice honorare, ut qui nobis in praesenti temporale contulit regnum, in futuro quoque tribuat sempiternum. Proinde vobis, revendissime Pater et domine, summe pontifex Innocenti, quos pro multis beneficiis nobis impensis sincerissimo veneramur affectu, vestrisque catholicis successoribus et Ecclesiae Romanae omnem obedientiam, honorificentiam et reverentiam semper humili corde ac devoto spiritu impendemus quam praedecessores nostri reges et imperatores catholici vestris antecessoribus impendisse noscuntur; nihil ex iis volentes diminui, sed magis augeri, ut nostra devotio clarius enitescat. Illum igitur abolere volentes abusum quem interdum quidam praedecessorum nostrorum exercuisse dicuntur in electionibus praelatorum, concedimus et sancimus ut electiones praelatorum libere ac canonice fiant, quatenus ille praeficiatur Ecclesiae viduatae quem totum capitulum vel major et sanior pars ipsius duxerit eligendum, dummodo nihil ei obstet de canonicis institutis. Appellationes autem in negotiis et causis ecclesiasticis ad apostolicam sedem libere fiant, eorumque prosecutionem sive processum nullus impedire praesumat. Illum quoque dimittimus et refutamus abusum quem in occupandis bonis decedentium praelatorum aut etiam Ecclesiarum vacantium nostri consueverunt antecessores committere pro motu propriae voluntatis. Omnia vero spiritualia vobis et aliis Ecclesiarum praelatis relinquimus libere disponenda, ut quae sunt Caesaris Caesari, et quae sunt Dei Deo recta distributione reddantur. Super eradicando autem haereticae pravitatis errore auxilium dabimus et operam efficacem. Possessiones etiam quas Ecclesia Romana recuperavit ab antecessoribus nostris seu quibuslibet aliis ante detentas liberas et quietas sibi dimittimus, et ipsam ad eas retinendas bona fide promittimus adjuvare. Quas vero nondum recuperavit, ad recuperandum pro viribus erimus adjutores; et quaecunque ad manus nostras devenient, sine difficultate ei restituere satagemus. Ad has pertinet tota terra quae est a Radicofano usque Ceperanum, marchia Anconitana, ducatus Spoletanus, terra comitissae Mathildis, comitatus Britennorii, exarchatus Ravennae, Pentapolis, cum aliis adjacentibus terris expressis in multis privilegiis imperatorum et regum a tempore Ludovici, ut eas habeat Romana Ecclesia in perpetuum, cum omni jurisdictione, districtu, et honore suo. Verumtamen cum ad recipiendam coronam imperii vel pro necessitatibus Ecclesiae ab apostolica sede vocati venerimus, de mandato summi pontificis recipiemus procurationes sive fodrum ab illis. Adjutores etiam erimus ab retinendum et defendendum Ecclesiae Romanae regnum Siciliae ac caetera jura quae ad eam pertinere noscuntur, tanquam devotus filius et catholicus princeps. Ut autem haec omnia memorato sanctissimo Patri nostro Innocentio sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici ejusque successoribus per nos et nostros successores Romanos imperatores et reges observentur, firmaque et inconcussa semper permaneant, praesens privilegium conscriptum majestatis nostrae aurea bulla jussimus communiri.
SIGNUM DOMINI OTTONIS QUARTI RONANORUM REGIS INVICTISSIMI. Ego Conradus Spirensis episcopus vice domini Siffridi Maguntini archiepiscopi et totius Germaniae archicancellarii, regalis aulae cancellarius, recognovi.
Acta sunt haec anno Dominicae Incarnationis millesimo ducentesimo nono, indictione duodecima, regnante domino Ottone quarto Romanorum rege glorioso, anno regni ejus undecimo.
Datum apud Spiram, XI. Kalend. Aprilis.
CXC. LITTERAE OTTONIS REGIS AD DOMINUM PAPAM. Reverendo in Christo domino et Patri suo dilectissimo INNOCENTIO sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, OTTO Dei gratia Romanorum rex semper Augustus, salutem in Domino et totius filialis dilectionis plenitudinem.
Cum nos omnem honorem nostrum, quem obtinendo Romanum imperium, licet cum multo labore et sudore, post Deum vobis ascribimus, non immerito nobis de vobis est praesumendum et in sanctitate vestra est confidendum quod vos de omni prosperitate et salute nostra sub affectu paternae dilectionis nobis congaudere debeatis. Significamus igitur vestrae sanctitati quod nos juxta honorem nostrum et imperii feliciter dispositis et ordinatis in Alemannia nostris et imperii negotiis, cum exercitu forti et glorioso montes magnos transivimus, et jam ad Padum transmeavimus, processuri ad vos ut recipiamus a manu vestra benedicta benedictionem et consecrationem diadematis imperialis. Receptis denique nuntiis vestris, quos ad nos transmiseratis, videlicet Andrea subdiacono et clerico vestro, et Thurando fratre hospitalis Sancti Joannis, auditis quoque omnibus iis quae ipsi nobis ex parte vestra prudenter et discrete proposuerunt, et iis plene intellectis, habito consilio principum et fidelium nostrorum, nuntios nostros, honestos et solemnes latores praesentium, dilectos fideles nostros, videlicet Conradum Spirensem episcopum et regalis aulae nostrae cancellarium, Cunradum Brixinensem episcopum, Joannem Cameracensem episcopum, et Henricum Mantuanum episcopum, et magistrum Henricum scholasticum Sancti Gereonis in Colonia, Gunzelinum seneschalcum nostrum, Cunonem camerarium nostrum, H. de Finabuche, viros utique providos et honestos, ad praesentiam vestrae sanctitatis duximus destinandos, verbum nostrum ad vos deferendum ipsis plenissime committentes. Mandamus igitur vobis et omni precum vos instantia rogamus ut vos iis omnibus fidem indubitatam adhibeatis quae ipsi ex parte nostra vestrae proposuerint paternitati.
CXCI. ILLUSTRI REGI OTTONI IN ROMANORUM IMPERATOREM ELECTO. Quantum auxilii et favoris impenderimus tibi, charissime fili, ad imperium obtinendum totus pene orbis agnoscit, et opera protestantur quae perhibent testimonium veritati, teste Veritate quae dicit: Arbor ex fructu cognoscitur (Matth. XII), id est, charitas ab effectu. Licet ergo ferventes et efficaces fuerimus ad tuum promovendum honorem tam in principio quam in medio, longe tamen ferventiores et efficaciores esse desideramus in fine, ut ex omni parte cognoscas dilectionis affectum quam ad tuam regalem personam habemus; pro certo sperantes quod tu semper tantae dilectionis memor existens, grata nobis curabis vicissitudine respondere; cum etsi tua nobis devotio valde sit necessaria, nostra tamen dilectio multum sit tibi omni tempore opportuna. Recepimus igitur honorabiles tuae sublimitatis nuntios honorifice ac benigne. Quibus diligenter auditis, gratum solito more curavimus dare responsum. Ut autem intentionis nostrae propositum tibi plenius innotescat, mittimus ad tuam regalem praesentiam dilectos filios nobilem virum Petrum urbis praefectum et magistrum Philippum notarium nostrum; quibus fidem adhibeas super iis quae tibi ex parte nostra duxerint proponenda, providens diligenter ut consilium nostrum exsequi non postponas.
CXCII. OTTO Dei gratia Romanorum rex et semper Augustus.
Notum fieri volumus universis praesentem paginam intuentibus quod nos juramenta securitatis venerabilibus Patribus nostris Innocentio papae et cardinalibus sanctae Romanae Ecclesiae et rerum ipsorum et totius populi Romani in coronatione nostra, illuc eundo, ibi stando, et inde redeundo, quae principes, comites, barones, nobiles et alii imperii fideles de mandato nostro et in nostra fecerunt praesentia, rata habemus, et ea secundum quod in scripto distinctum, et bona fide utrinque est intellectum, nos observaturos promittimus, et firmiter et inviolabiliter faciemus observari.
Datum in castris in Montemalo, IV Non. Octob., indictione decima tertia.
CXCIII. SUMMO PONTIFICI. Reverendo in Christo domino et Patri suo sanctissimo INNOCENTIO sacrosanctae Romanae Ecclesiae summo pontifici, OTTO Dei gratia Romanorum imperator semper Augustus, salutem et filialis dilectionis plenitudinem.
Desiderium nostrum jamdiu in corde nostro conceptum per misericordiam Dei et per gratiam vestram nunc est adimpletum, videlicet quod faciem vestram vidimus desideratam, et quod a manu vestra benedicta gloriose coronam suscepimus imperialem. Super quo et Deo et vobis, qui vicem ejus geritis, etsi non debitas, quas tamen possumus gratiarum exsolvimus actiones. Verum cum apud vos essemus et apud Viterbium et hic Romae, tantum spatium temporis habere non potuimus quod nos super iis ad plenum vobis loqui non poteramus quae honorem Dei et salutem sacrosanctae Romanae Ecclesiae et quietem necessariam totius Ecclesiae respicere viderentur. Summum igitur desiderium super iis loqui vobis habentes, mandamus vobis et humillima et devotissima vos precum rogamus instantia ut vos principaliter propter Deum et pro salute totius Ecclesiae et populi Christiani in aliquo loco nobis et vobis congruo loqui nobis dignemini. Tantum enim desiderium est cordis nostri vobis loquendi quod antequam remaneat tam salubre negotium, quod provenire potest ad commodum et salutem universae Dei Ecclesiae, nos ipsum corpus nostrum periculo mortis supponere non formidamus, et sub periculo personae nostrae ad vos urbem intrare decrevimus. Attendat tamen sanctitas vestra quod magnum periculum in introitu in urbem toti Ecclesiae posset provenire.
CXCIV. OTTONI ILLUSTRI ROMANORUM IMPERATORI SEMPER 1209. AUGUSTO. Oct. 11. Si commode posset fieri, procul dubio expediret ut ad invicem loqueremur; sicut tu ipse desideras, et nos etiam affectamus. Sed pensatis omnibus circumstantiis, non videmus qualiter hoc ad praesens commode valeat adimpleri propter multiplices causas, quarum aliquas per latorem praesentium magistrum Joannem capellanum tuum imperiali prudentiae intimamus. Rogamus igitur et monemus tuam imperatoriam dignitatem quatenus hoc pro malo non habeas, cum non voluntatis affectus sed necessitatis articulus sit in causa. Verum quod per nos ipsos ad praesens personaliter effici nequit, per aliquem fidelem et providum internuntium poterit adimpleri, qui utriusque reportet ad alterum quantumlibet secretum mentis arcanum. De negotio vero terrae quod dilectus filius S. camerarius noster ex tua nobis parte proposuit, hoc tibi duximus respondendum, ut et tu modum excogites ad tuum et nostrum redundantem honorem, et nos excogitabimus modum ad tuum et nostrum commodum pertinentem.
Datum Laterani, V Idus Octobris, pontificatus nostri anno duodecimo.