Migne Patrologia Latina Tomus 99pdf
Sacrosyllabus contra Elipandum (Paulinus Aquileiensis), J. P. Migne
Incipit libellus sacrosyllabus, catholico salubriter editus stylo, in concilio divino nutu habito in suburbanis Moguntiae metropolitanae civitatis, regione Germaniae in loco celebri qui dicitur Franconofurdi, sub praesentia clementissimi principis domini Caroli, gloriosique regis, anno felicissimo regni ejus 26. Placuit igitur sancto venerandoque concilio, quatenus hic libellus pro causa fidei ad provincias Galliciae ac Spaniarum mitti deberet ob noxios resecandos errores: specialiter autem ad Elipandum Toletanae sedis episcopum in quo omnis hujus negotii constat materia quaestionum.
IN NOMINE PATRIS, ET FILII, ET SPIRITUS SANCTI.
I. (0151C)Sancto incitante Spiritu, ac zelo fidei catholicae (0152C)scintillatim sub pectore fervescente, tranquillissimi (0153A)gloriosique Caroli regis, domini terrae, imperii ejus decreto per diversas provincias regni, ejus ditioni subjectas, summa celeritate percurrente, multitudo antistitum, sacris obtemperando praeceptis, in uno collegio aggregata convenit. Quadam die, residentibus cunctis in aula sacri palatii, adsistentibus in modum coronae presbyteris, diaconibus, cunctoque clero, sub praesentia praedicti principis allata est epistola, missa ab Elipando, auctore noxii sceleris, Toletanae sedis pseudo-episcopo, Hispalensi termino circumseptae. Cumque, jubente rege, publica voce recitata fuisset, statim surgens venerabilis princeps de sella regia, stetit supra gradum suum, ac locutus est de causa fidei prolixo sermone, et adjecit: Quid vobis videtur? Ab anno prorsus praeterito, (0153B)et ex quo coepit, hujus pestis insania tumescente, perfidiae ulcus diffusius ebullire, non parvus in his regionibus, licet in extremis finibus regni nostri, error inolevit, quem censura fidei necesse est modis omnibus resecare. Cumque imprecata et concessa esset morosa dilatio per dies aliquot; placuit ejus mansuetudini, ut unusquisque quidquid ingenii captu rectius sentire potuisset, 2 per sacras syllabas die statuto, ejus clementiae oblatum sui cor pectoris, fidei munus styli ferculo mentis vivacitate deferret. Sed, sicut mos est haereticis, tristia laetis, dulcia permiscere amaris, veneni poculum mellis sapore temperare; quaedam in eadem epistola plena blasphemiis, et catholicae fidei reperta sunt modis omnibus inimica: quaedam vero, si dici liceat, inveniri (0153C)poterant non rejicienda. Sed in eodem poculo in quo gutta veneni infusa turgescit, mellis nihilominus amarescit dulcedo.
II. Quapropter ego Paulinus, licet indignus peccator, omniumque servorum Domini ultimus servus, Aquileiensis sedis Hesperiis oris accinctae, cui Deo auctore deservio, nomine non merito praesul, una cum reverendissimo et omni honore digno Petro Mediolanensis sedis archiepiscopo cunctisque collegis, fratribus, et consacerdotibus nostris Liguriae, Austriae, Hesperiae, Aemiliae catholicarum Ecclesiarum venerandis praesulibus, juxta exilem intelligentiae nostrae tenuitatem, sancto perdocente Spiritu, corde, lingua, stylo, contra eorum vesanias qui rectae fidei sunt adversarii, respondere non formido: (0153D)cum sit sancta et universalis Ecclesia super firmam nihilominus immobiliter fundata petram, et portae inferi nequeant praevalere adversus eam. Verum tamen quia in mari hujus saeculi constituta persistit, (0154A)adversis haereticorum flatibus, violentis perfidorum procellis, spumantibusque maledicorum undis illisa concutitur: licet quassari possit, et mergi nequeat, Christi firmata dextera, et apostolico gubernaculo moderata; necessarium tamen existimo omnibus Christianis cunctisque fidelibus, maxime apostolicis viris, contra hostes ejus fidei armis dimicare. Non enim Christi miles impetum irruentis belli debet enerviter expavescere, nec effugii latibula inermis palando appetere: sed armis militiae suae praecinctus irrumpentium hostium pectora spiritalibus jaculis ex arcu intorquens Scripturarum intrepide perforare: quatenus et semetipsum fidei clypeo munitus illaesum custodiat, et inimicorum latera spiculis cruentet acutis. Nam ante certaminis tropaeum, tironis non plectitur (0154B)circa verticem triumphalis corona. Cujus rei ratio apostolicis evidentius approbatur documentis. Oportet, inquit egregius praedicator et de castris Dominicis probatissimus miles, haereses esse, ut qui probati sunt manifesti fiant (I Cor. XI, 19). Alta etenim nonnunquam dispensatione agitur, ut unde cadere ad ruinam timetur vacillantibus plantis, inde valentius roborata, firmiter inconcussa persistat, et antiquus hostis unde se vicisse superbe gloriatur, inde divina superatus potentia, se succubuisse doleat prostratus. Nam quia super fidei fundamentum omnium virtutum fabricam persistere non ignorat, ipsam fidei malitiae suae manu soliditatem eradicare festinat, quemadmodum de ejus satellitibus, id est malignis spiritibus per Psalmistam dicitur: Qui dicunt, exinanite, (0154C)exinanite usque ad fundamentum (Psal. CXXXVI, 7). Usque ad fundamentum quippe maligni spiritus animam inaniter se exinanisse gloriantur, si ab ipso fundo mentis fidei firmitatem, tentationum jacula exaggerando, eradicare valebunt. Sciunt utique nihil esse boni omne quod videtur bonum, nisi fuerit super fidei fundamentum firmiter radicatum. Sine fide enim impossibile est Deo placere (Hebr. XI, 6). Firmum autem Dei fundamentum stat, habens signaculum hoc: Novit Dominus qui sunt ejus (II Tim. II, 19). Licet ille saeviat, ac mille modis fraude calliditatis serpendo extra septa sanctae Ecclesiae, hinc inde squamas nequitiae suae syrtis scopulis illisus exspoliet, ac per hoc circumquaque discurrens, modo in orbe circumlato latenter se juxta (0154D)viam objiciens, ut pedem simpliciter calcantis mordeat, modo in summa sese suspendens falsitatis cauda haereticorum pectora veneno perfidiae inficiendo tumida reddat, ut sauciata ea vitalia fastidiendo (0155A)spiritalia alimenta evomat. Sed quia super firmam petram fundata est, portae inferi non praevalebunt adversus eam.
III. Hujus nimirum serpentis instinctu pestiferi, fellisque poculo debriati quidam, quorum non sunt nomina in calculo candido Agni inscripta, haeresim veternosam illustrium, fortium scilicet virorum, calcibus mirabiliter inculcatam [ pro conculcatam], catholicaque falce olim funditus detruncatam spinoso moliuntur rediviva radice suscitare de stirpe. Astruunt igitur, sed falsis assertionibus, Dominum nostrum Jesum Christum adoptivum Dei Filium de Virgine natum; quod divinis nequeunt approbare documentis. Haec igitur dicentes, aut in utero Virginis eum suspicantur adoptatum, quod dici nefas est, quia de (0155B)beata Virgine inenarrabiliter sumpsit, non adoptavit carnem; aut certe purum eum hominem sine Deo natum, quod cogitare impium est, necesse est, fateantur, ac per hoc postea, quasi eguerit adoptione, a Patre in Filium sit adoptatus: cum nihil Deus eguerit, qui erat in eo non per gratiam, quemadmodum in caeteris sanctis purisque hominibus, sed essentialiter per naturam. Deus, inquit Apostolus, erat in Christo mundum reconcilians sibi (II Cor. V, 19). Quo igitur pacto nobis adoptionem tribuit filiorum, si ipse necessarium eguit, ut sibi haberet? Nam quia peccatum non habuit, ideo nobis peccata donavit: quia non accepit ut vita esset, sed ipse essentialiter vita est, idcirco nobis vitam aeternam indulsit.(0155C)
IV.Videamus nunc quid de ejus incarnatione Gabriel, cui creditum fuerat secretae dispensationis sacramentum, ad Mariam virginem dicat: Ave, inquit, gratia plena, 3 Dominus tecum (Luc. I, 28). Cumque turbata esset in sermone, subjunxit angelus: Ne timeas, Maria; invenisti enim gratiam apud Deum. Ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum. Hic erit magnus, et vocabitur Altissimi Filius. Jamque credula angelicis dictis, cum ordinem tantae novitatis inquireret, quomodo sine viro fieri possit; mox angelus addidit: Spiritus sanctus superveniet in te, et virtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei. Non enim ait: adoptivus vocabitur Filius Dei, sed absolute Filius Dei, et Filius Altissimi. (0155D)Denique non de sola excellentia majestatis ejus loquebatur angelus, sed potius de incarnata divinitate. Porro quod pronomen neutri generis est, et sanctum similiter neutri generis est. Ait enim: Quod enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei. Et rursus Matthaeus narrat, angelum dixisse: Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. I, 20). Ut non dubites de corpore dixisse, quod de inviolata (0156A)Virgine sumpsit, more sacri eloquii, partem pro toto, ut per solum corpus totum intelligas hominem in anima rationali ex ea natum. Sed ne quilibet scrupulus ambiguitatis remaneret, quia de incarnationis ejus mysterio dixerit, statim post pauca subinfert: Dabit ei Dominus Deus sedem David patris ejus. Secundum carnem videlicet, David filius dictus est, non secundum divinitatem. Habes igitur, quoniam de quo supra dixerat: Quod enim ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei, non adoptivus, sed verus; non alienus, sed proprius; de eo subjecit: Dabit ei Dominus Deus sedem David patris ejus (Luc. I, 32). Nam quis eum adoptasse in filium credatur, cum tota sancta Trinitas hominem Christum in utero Virginis operata sit? sicut scriptum (0156B)est, et juxta historiam de primo Adam, et de secundo, id est Christo, in prophetiae sacramento: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram (Gen. I, 26). Vel certe quemadmodum in hac eadem evangelica lectione angelica voce declaratur. Ait enim: Spiritus sanctus superveniet in te. Habes Spiritus sancti tertiam de Trinitate personam. Et virtus Altissimi obumbrabit tibi. In virtute namque Altissimi Filii persona demonstratur, quia ipse est Dei virtus Deique sapientia. In Altissimi nomine, Patris nihilominus persona accipienda est. Dicant ergo, si valent haeretici (quod si nequeunt, catholicis se humiliter salubribus subdant documentis) quis de his tribus personis eum adoptaverit , cum tota eum Trinitas in utero immaculatae operata sit Virginis?
V. (0156C)Porro adoptivus dici non potest nisi is qui alienus est ab eo a quo dicitur adoptatus, et gratis ei adoptio tribuitur; quoniam non ex debito, sed ex indulgentia tantummodo adoptio praestatur: sicut nos aliquando cum essemus peccando filii irae, alieni eramus a Deo; per proprium, et verum filium ejus, qui non eguit adoptione, adoptio nobis filiorum donata est, Paulo attestante, qui ait: Cum ergo venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum sub lege, ut eos qui sub lege erant, redimeret, ut adoptionem filiorum reciperemus per ipsum (Gal. IV, 4, 5). Proprius Filius factus est ex muliere, non adoptivus. Hinc alias idem ipse egregius praedicator dicit: Proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum (Rom. VIII, 32). Igitur cum ad Jordanis (0156D)alveum, Joanne comite, qui Christus a populis existimabatur, appropinquaret, et, ut sanctificaretur aquarum natura, mediis sese Jordanis intinxisset in undis; ut manifestius inter adoptivum et proprium filium discerneret, statim vox Patris intonuit dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui (Matth. III, 17). Et rursus cum esset in monte sancto cum discipulis quos voluit, et visi essent (0157A)cum eo Moyses et Elias loquentes, mox paterna vox fulgida per nubem discurrens intonuit, discrevitque, qui essent servi per gratiam et per adoptionem filii, et qui verus ac proprius Filius. Hic est, inquit, Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui: ipsum audite. In Adam quippe sibi Deus pater displicuisse innotuit, qui peccando filii dignitatem amisit. Poenitet, inquit, me fecisse hominem super terram (Gen. VI, 6, 7). In unigenito sibi filio complacuit, quia propria non habuit, sed aliena peccata tulit: qui nunquam a paterna voluntate discordans, factus pro nobis est Patri obediens usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen (Philip. II, 8, 9). Si igitur juxta haereticos adoptivo nomine (0157B)censetur, ut nos puri et ingrati homines; quo ergo pacto Apostolus eum nomen perhibet super omne nomen habere? Adoptivi etenim nomen non est super omne nomen, sed commune, et infra nominum tenetur mensuram.
VI. Videamus jam nunc qualiter primus pastor Ecclesiae fidei posuerit fundamentum. Nam cum magister et Dominus sagacius discipulos exploraret quid de se homines dicerent, et illi singulorum sermones diverso sermone retexuissent, qui eum unumquemlibet de adoptivis filiis existimabant, quorum adoptio nondum in re, quam per mediatoris perceperunt adventum, sed adhuc in spei serrabatur occulto; illico Dominus, quid illi de se fixius corde retinerent adjunxit, Vos, inquit, quem (0157C)me esse dicitis? Moxque beatus Petrus, cui non caro et sanguis, sed Pater coelestis revelavit, Tu es, inquit, Christus Filius Dei vivi. Ecce fidem beati Petri apostoli, quam haeretici surda aure transiliunt, perfunctorie legere non pertimescunt. Petrus confessus 4 est Christum verum Filium Dei vivi, et tu haeretice dicis, Christus adoptivus filius est? Enim vero fortassis erigeres perfidiae aurem, si absolute dixisset: Tu es Filius Dei vivi. Fingeres forsitan more tuo falsa argumentatione, ut diceres: Secundum eum Filium Dei confessus est. Sed quoniam cum additamento dixerat: Tu es Christus Filius Dei vivi, omnium haereticorum ora fidei suae pugno attrivit. Christi namque nomen ab homine, quem assumpsit, accepit, quia unctus in homine fuit. Nihil tibi restat (0157D)quid dicas, nisi solito more faciens, sumas de officina mendacii veneno illita spicula, quibus simplicium corda jaculando falsis assertionibus perforare non erubescas. Frons enim meretricis facta est tibi, (0158A)erubescere noluisti (Jer. III, 3). Defraudare etenim sacram non veremini Scripturam, parvipendentes magistri gentium prohibitionem, dicentes: Nolite adulterare verbum Dei (II Cor. IV, 2).
VII. Sed quid mirum, si stulti in his erratis, quae allegorica sunt silva condensa, et umbrosis phalerarum aenigmatibus obvoluta, carpere nescitis docta manu de sub foliis litterarum pendentia spiritalium fructuum poma, cum in propatulo per sanctos praedicatores eductam male intelligentes orthodoxam depravatis doctrinam? Cujus temeritatis et audaciae estis, o infelices, inflati superbiae fastu, ut ipsa Joannis evangelistae mirabilia documenta perversis non erubescatis fabulis depravare, juxta vestram vecordiam, et non secundum sanam doctrinam intelligentes (0158B)mystica sacramenta? Dicitis enim quod Joannes scribat in Epistola sua: Habemus advocatum apud Patrem Jesum Christum (I Joan. II, 1): et hoc advocatus, quod et adoptivus; cum longe aliud sit advocatus, et aliud sit adoptatus. Nam advocatus ille mihi est, qui pro me judicem interpellat, et causam necessitatis meae propria tuitione defendit. Convenientius quippe propitiatus dici potest quam adoptatus, quia ipse est propitiatio pro peccatis nostris. Cum enim naturam nostram, quam in se assumpsit, in dextera Patris collocatam ostendendo patri incessabiliter manifestat, propitium eum nobis advocatus noster quasi interpellando efficit, et benignum. Adoptivus vero dicitur, cui nihil a patre adoptante debetur, sed gratis indulgendo conceditur. Abusive (0158C)namque, et non essentialiter, adoptivus est filius dictus, sicut Moyses in filium adoptatus est filiae Pharaonis, alienus ab ea et generatione et sanguinis affinitate. Hoc ideo posuimus, ut patenter daretur intelligi, eum dici adoptatum, qui nondum prius fuerat proprius filius adoptantis. Unde in Dei Filium non cadit nomen adoptionis, quia semper verus Filius, semper Dominus, ac per hoc et post assumptum hominem veri Filii vocabulum non amisit, qui nunquam verus desiit esse Filius. Quod si juxta vestram vesaniam hoc putatis advocatum esse, quod et adoptatum, confitemini ergo [quod est deterius, et omni blasphemia plenum] duos adoptivos, Filium, et Spiritum sanctum. Non enim negare valetis Spiritum sanctum paracletum esse. Quod enim Graece παράκλητος, hoc Latine dicitur (0158D)advocatus. Fatemini quin etiam [quod est super omne malum deterius, super omnem impietatem scelestius] duos adoptivos filios, Verbum scilicet, et Spiritum sanctum, ut sitis deteriores Ario, et Eunomio, (0159A)et maranatha anathemate Macedonio digni. Adoptivus enim non nisi affectatae locutionis alienus dicitur filius. Omnis enim adoptio ex affectione ducit vocabuli sui originem, quanquam etymologiae suae non videatur trahere similitudinis sonum. Habet enim ex utraque parte utinam adverbium eleganter insitum, ut si dicas: Utinam sis mihi in filium adoptivum; et e contra: Utinam merear a te in filium adoptari. Ex affectu quidem dilectionis pars subrepit parti, ut in utraque conveniat dilectionis affectus. Sed videant haeretici, qui portae sunt inferi, quid dixerint; quinimo perverso garriant ore. Obdurata nempe illorum corda, mendacii latibula, per abrupta perfidiae debacchantes, semper inquirunt, et ne veritatis luce perfundantur, in spelaeo se falsitatis occulere festinant. Cecidit, heu, proh dolor! super (0159B)eos invidiae ignis, et ideo justitiae solem non meruerunt videre (Psal. LVII, 10).
VIII. Sancta autem catholica atque apostolica Ecclesia, quae licet in toto sit orbe terrarum diffusa, una tamen est amica Sponsi, proxima, et columba, quae pennis deargentatis sacri eloquii refulget pulchritudine, et in pallore auri posteriora ejus perfectae fidei puritate clarescunt, confitetur quin potius sanctam, et ineffabilem Trinitatem in unitate; salva scilicet inconfusibiliter proprietate personarum, inseparabilem substantiam confitetur. Ita sane ut alius credatur pater, quia Pater est, qui genuit coaeternum sibi sine tempore et omni initio Filium: et alius credatur Filius, quia Filius est qui genitus est sine initio a Patre, non putative, sed vere: et alius credatur (0159C)Spiritus sanctus, quia Spiritus sanctus est, et a Patre Filioque procedit. Et non est aliud Pater, et aliud Filius, et aliud Spiritus sanctus; sed unus sunt inseparabiliter Pater, et Filius, et Spiritus sanctus: non unus, sed unum: quia alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritus sancti; sed una, et aequalis, et consubstantialis, et coaeterna est Patris, Filiique et Spiritus sancti inenarrabilis divinitatis majestas, quia unus est Deus. Unionem namque in essentia confitemur; Trinitatem vero in personarum discretione praedicamus. Dominum igitur nostrum Jesum Christum Dei Filium, verum Deum 5 semper in Patre, semper cum Patre, semper credimus apud Patrem. In ultimis namque temporibus propter nos (0159D)et propter nostram salutem, secundum secretae dispensationis arbitrium descendit de coelo, unde nunquam recesserat: venit nimirum in propria, ubi nunquam deerat: natus est de Spiritu sancto et Maria virgine, dicente angelo: Quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est (Matth. I, 20). Factus verus homo juxta id quod scriptum est: Et Verbum caro factum est, et habitavit in nobis (Joan. I, 14), permansit (0160A)verus, et omnipotens Deus in utraque natura, unus Dei Filius, idemque hominis filius. Nihil enim humana nativitas divinae praejudicavit nativitati: assumpsit quod non erat, permansit in id essentialiter quod erat, non commixtionem passus, neque divisionem; sed in una persona Christi Deus verus et homo permanet verus, non duo filii Deus et homo; sed unus filius Deus et homo: non alius filius hominis, et alius Dei, sed unus idemque Dei hominisque filius. Unde et eos valde exsecramur, qui eum adoptivum impio grunniunt ore: quia, sicut praefati sumus, adoptivus dici non potest nisi is qui prius alienus est ab eo a quo adoptari desiderat. Dei ergo Filius qua ratione credi potest adoptivus, qui inseparabiliter assumpto homine in una persona coeunte utraque natura, non duo filii, (0160B)alius Dei, et alius hominis, ut, sicut illi errando aestimant, adoptivus sit hominis filius, et sine adoptione Dei Filius; sed in una persona unus idemque Dei et hominis filius qui nunquam hominem, quem assumpsit, deseruit, etiam nec in cruce, quando inclinato capite tradidit spiritum, Paulo attestante, qui ait: Si enim cognovissent, nunquam Dominum gloriae crucifixissent (I Cor. II, 8). Dominus gloriae dicitur crucifixus, cum sola caro sit crucifixa: sed quia Dominus gloriae idem ipse erat qui et hominis filius qui crucifigebatur, et nunquam hominem deseruit, sicut dictum est, quem assumpsit; ideo dicitur Dominus gloriae crucifixus.
IX. Sunt etiam plerique qui astruunt ex tribus substantiis unam mediatoris personam, Verbi, carnis, (0160C)et animae, cum in causa fidei non videatur necessarium sophistica disputatione saecularium litterarum calculos syllogistica spargere manu. Sufficeret enim, juxta praecedentium catholicorum Patrum saluberrimae promulgationis doctrinam, sincera simplicitatis voce ex utraque natura unam personam confiteri, veri Dei verique hominis Christi, divina scilicet et humana: sed propter eos utique, qui semiplenam sine anima rationali, et ad vicem animae divinam naturam in carnis dispensatione assumptam suspicantur, cum Psalmista alacri pectore dicat: Ecce enim Deus adjuvat me, et Dominus susceptor est animae meae (Psal. LIII, 6). Pro hac igitur re, et hujuscemodi erroris nubilo, styli flabello ex aere (0160D)mentis ventosas nubium umbras dispergere festinamus, quatenus aeterni solis perfusa radio, micantes stellas per coelos valeat puris obtutibus inspicere Scripturarum. Non enim ignoramus, ex duabus substantiis humanam subsistere naturam, ex anima nimirum, et carne: sed unum sine altero perfectum non efficere hominem. Quid enim caro sine anima nisi terra? et quid anima sine carne? Nonne spiritus? (0161A)Homo enim ex utroque, et non ex uno. Unde quia Redemptor noster perfectum hominem assumpsit in Deum, idcirco ex duabus naturis Deum et hominem confitemur. Non enim caro sine anima perfecta humana dici potest integraque natura. Nam cum ex limo terrae finxisset hominem Deus, protinus insufflavit in eum spiraculum vitae, sicut scriptum est: Et factus est homo in animam viventem (Gen. II, 7). Non igitur alter qui formatus est, et alter qui insufflatus, sed unus idemque. Ex flatu namque animata est terra, tam incomprehensibili arte mirabilique modo summi artificis manu configurata, ut investigari plenius nequeat qualiter et unum sit anima et caro quae perfectum efficiunt hominem, et tamen diversa sit substantia carnis et (0161B)spiritus. Nam cum scriptum sit: Ad te omnis caro veniet (Psal. LXIV, 3); et rursus: Non timebo quid faciat mihi caro (Psal. LV); et iterum: Et videbit omnis caro salutare Dei nostri (Isa. XL, 5, juxta LXX ut est et Luc. III, 6); nullo namque pacto sine anima videre potest, ut videat salutare Dei; nec venire valet, ut veniat ad eum omnis caro.
X. Ponamus igitur, exempli causa, secundum humanae rationis affectum, necessitate super omnia compellente, materialia themata disputandi. Nam sicut in planis et solidis figuris linea, et in quadrangulis punctus, licet sint indissecabiles et dividi nequeant, et idcirco egregie depingant dimensionum figuras; omnium tamen numerorum multitudinis summam in se sociatam retinent, et ex se usque ad (0161C)infinitam numerositatem procedentes, et rursus in se usque ad unum recurrentes, individuam retinere probantur unionis censuram. Fingamus igitur animam in forma corporis, quasi lineam, vel punctum in planis, solidis, atque quadrangulatis figuris cunctas membrorum partium in se individue continentes positiones, unumquodque in junctura sua insertum, ita ut et unum sit et diversum. Nam si subtrahas lineam, et punctum aequalitatis, nobilitas degeneratur figurae. Instante autem lineae jacentis primordio, punctique circumfusa numeri quadratura, quique segregari, vel non segregari possunt, resolvi insolubili sectione in lineae punctique privilegio demonstratur. Ita sane vis animae, cum sit incorporea et invisibilis, nec dividi potest, nec recipit (0161D)sectionum scissuras; totam tamen corporis molem, quae dividi vel segregari potest, in se continentem 6 mirabiliter regit, et per totum diffusa animando vivificat, et quasi punctus in medio suam (0162A)individue retinet dignitatem, et in alienam non resolvitur qualitatem. Nam, sicut dictum est, cum sit incorporea, corporaliter cuncta per corpus disponit: et cum sit substantia carnis corporea, per incorpoream creaturam, id est animam, corporeas perficit actiones. Tanta enim societatis convenientia sibimet sunt junctae, ut unum sine altero nihil possit, et alterum sine altero plenam non possit humanam monstrare naturam: et idcirco placuit ex utraque humanam definire naturam. Nam anima incorporea per corporeos oculos videt, audit, sentit: et corporei oculi per incorpoream animam videre probantur. Nam si recedat anima, oculi aperti remanentes, et aures patentes, nec videre possunt, nec audire. Per linguam loquitur anima, et lingua (0162B)loquitur per animam. In qualibet enim parte corporis incisa carne anima dolet: sine anima vero in frusta secata caro, nec dolere nec sentire potest. Per carnem nempe anima, et per animam caro esurit, sitit, tristatur. Nunquid potest dici caro sine anima humana natura, cum nihil sit aliud nisi terra? Animata vero terra humana perfecto potest dici integra, perfectaque natura. Omne enim imperfectum amittit nominis proprietatem, nisi perfectionis ei commodius adjiciatur supplementum. Ex quatuor igitur diversis elementis humana subsistere fertur natura, calido, frigido, humido, sicco; id est igne, aere, terra, et aqua. Cum ex his quatuor variis homo subsistat naturis, nunquid debemus in uno homine quatuor substantias profiteri? Si hoc (0162C)placet, addatur quin etiam quinta, id est anima, ut constet homo ex quinque, et Verbi omnipotentis sit sexta: et tunc (quod est omni fatuitate dementius, omnique vecordia stultius) fateantur sex in una Dei hominisque Christi persona substantiae.
XI. Tu forsitan suspicaris, quicunque es nostrae refragator assertionis, de memoria nobis avolasse quia dixerit beatus Apostolus, in interiore homine habitare Christum per fidem in cordibus nostris (Ephes. III, 17). Haec nos tota devotione mentis totaque simplicitate veraciter retinemus cordis: et adjicimus ea quae (te forsitan somniante latent) idem vas electionis Paulum dixisse reminiscimur. Ipse autem Deus pacis sanctificet vos per omnia, ut integer spiritus vester et anima, et corpus sine (0162D)querela in adventu Domini nostri Jesu Christi servetur. Tria, inquam, dixit: spiritus, et anima, et corpus. Nunquid aliud est spiritus, et aliud anima? Non divisit substantias, sed dignitatem distinxit. (0163A)Spiritalis quippe anima, et spiritale corpus vult ut in adventum Domini nostri Jesu Christi servetur. In hoc spiritali homine, qui et interior dicitur, profitetur idem mirabilis doctor habitare Christum per fidem in cordibus nostris. Nam est homo animalis, et est spiritalis, non per substantiam, sed per meriti qualitatem. Animalis quippe ab anima, spiritalis vero a spiritu nuncupatur: quemadmodum idem veridicus videlicet doctor alterum ab altero discrevit. Animalis, inquit, homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei (I Cor. II, 14). Hic est exterior, qui foras se ad exteriora appetenda effundit: Spiritalis autem dijudicat omnia, id est discernit, et ipse a nemine judicatur. Hic est, inquam, interior, in quo Christus creditur habitare, qui introrsus se (0163B)per contemplationis gratiam retinet, et internae refectionis dulcedine depastus, in amore sui conditoris suaviter requiescit.
XII. His itaque praelibatis, ad ea quae reliquimus, revertamur. Quaero igitur ut dicas mihi in qua natura ipse mediator Dei et hominum homo Christus Jesus dignatus est esurire, sitire, passionum sentire dolores. Quid moraris? non vales negare: melius est ut profitearis quia secundum humanam. Divina enim natura impassibilis, inviolabilis et semper permanet immutabilis. Verum est, omnino verum, quia in humana. Volo ergo ut liquidius definias quid sit humana natura: sola caro, an sola anima, an utraque, anima et caro? Non enim possumus, nec fas est, veritati contradicere: ex utraque (0163C)nihilominus humana constat natura, ex anima siquidem et carne. Dicito ergo mihi, in sola carne, an in sola anima, an, quod verius est, in utraque pertulit vulnera passionum? Caro enim sine anima nihil sentit: anima enim sine carne non esurit, neque sitit, nec potest crucifigi, et tamen crucifixa est per carnem. In summis etenim palmis, et in extremis crucifixa est plantis. Quod si non est crucifixa cum carne, cur sensit dolorem? Caro enim, sicut dictum est, sine anima nihil sentit. Quod si per carnis cognationem sentit dolorem, et caro per animam dolet incisa; nec caro ergo sine anima, nec anima sine carne plena potest humana dici natura. Ex utraque namque connexione, carnis scilicet et animae, perfecta constat humana natura. Unde (0163D)et majores nostri hac definitione sancite; quorum sagacissima capacitatis peritia longe valde a nostrae tarditatis distat ignavia, placuit eis, sancto annuente Spiritu, duas in una Christi persona indubitanter profiteri naturas, divinam scilicet et (0164A)humanam: quia anima et caro non sunt duo, sed unus homo. Deum enim et hominem Dei filium confitetur. Mediator, inquit Apostolus, Dei et hominum homo Christus Jesus (I Tim. II, 5), qui ex anima et carne non duo, sed unus est dictus homo. 7
XIII. Cessent ergo jam nunc omnes superfluae mussitantium adinventiones, cessent calumniatrices querularum quaestionum objectiones, quae ad rem non pertinent, sed magis ad simplicium subversionem. Doctrinis variis et peregrinis non abducamur, sed confiteamur cum sanctis Patribus nostris catholicis orthodoxisque viris, qui rectam fidem et corde perceperunt, et inviolabili ore Ecclesiae filios salubriter docuerunt, duas in Christo naturas, divinam nimirum et humanam, verum Deum verumque hominem: (0164B)in utroque proprium Dei Filium, non adoptivum; sempiternum ex Patre, temporaliter natum ex virgine matre; consubstantialem in sua Deo Patri sanctoque Spiritui, consubstantialem etiam nobis in nostra. Nostra dicimus, in carnis conditione, non in peccati vel miseriae communione. Peccatum enim non fecit, sed alienum tulit, nec dolus inventus est in ore ejus; sed dolores nostros ipse portavit, vulneratus est propter iniquitates nostras, attritus est propter scelera nostra: disciplina pacis nostrae super eum, et livore ejus sanati sumus (I Petr. II, 22, et Isa. LIII, 9). Omnia autem haereticorum perversa dogmata cum auctoribus et sequacibus suis aeterno anathemate percelli iudicamus. Elipandum namque et Felicem, novos hostes Ecclesiae, sed veternosa faece (0164C)perfidiae pollutos, nisi ab hac stultitia resipiscant, et per rectae fidei satisfactionem lamentis se abluant poenitentiae, indignos et ingratos eos a consortio catholicorum perpetua animadversione eliminare decernimus, et a gremio orthodoxae Ecclesiae censemus alienos. Optamus tamen et omni annisu mentis, immensae pietatis boni pastoris, qui animam suam posuit pro ovibus suis, et neminem vult perire, clenentiam imprecamur, ut perfidiae relicto errore, ad viam veritatis quae Christus est, et ipso redeant perducente, quatenus in sinum matris Ecclesiae dilectionis suscepti amplexu, tranquilla suaviter fidei pace quiescentes, largissima sugant ubera bonitatis Dei, ac per hoc perpetuae felicitatis gaudia, gratia Dei, qui pro omnibus mortem gustavit, largiente, (0164D)sine fine valeant adipisci. Eos etiam qui post hanc tam saluberrimam definitionem, quam plenaria synodus sancto afflata Spiritu concorditer subtili sinceritate terminavit, falsissimis eorum assertionibus, sive clam, sive in publica voce, praebuerint assensum, (0165A)simili eos sententiae vindicta sancimus esse plectendos, reservato per omnia juris privilegio summi pontificis domini et Patris nostri Adriani, primae sedis beatissimi papae.
XIV. Nos autem, domini et charissimi fratres, sequentes praecedentium Patrum sanam doctrinam, respuentes per omnia deliramenta nugacium hominum, corde credamus ad justitiam, ore autem confiteamur ad salutem, Dominum nostrum Jesum Christum verum Dei Filium, non putativum; proprium in utraque natura, non adoptivum: aequalem et coaeternum Patri sanctoque Spiritui; qui Ecclesiam suam proprio sanguine acquisitam, sine macula et ruga immaculatam custodiat, et corda nostra in recta fidei puritate immutilato jure conservet. Catholicum (0165B)atque clementissimum, semperque inclytum domnum Carolum regem per intercessiones beatae et gloriosae semperque virginis Dei genitricis Mariae, per quam meruimus auctorem suscipere vitae, et beati Petri primi pastoris Ecclesiae, omniumque sanctorum, verum etiam suffragantis precibus vestris, omnipotens et sancta Trinitas sua cum gratia circumcingat, suaque dextera semper protegat et defendat, ut faciat semper quae illi sunt placita, quatenus coelestibus fretus armis, inimicos nominis Christi auxilio fultus de coelo ad terram prosternat. Barbaras etiam nationes infinita Deus omnipotens ditioni ejus potentia subdat: ut ex hac occasione ad agnitionem perveniant veritatis, et cognoscant verum et vivum Deum creatorem suum. Regenerati siquidem (0165C)unda baptismatis in gremio aggregentur matris Ecclesiae, ut impleatur quod bonus pastor promiserat, dicens: Et alias oves habeo quae non sunt ex (0166A)hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, ut (sic) fiat unum ovile et unus pastor (Joan. X, 16). Multiplicetur pax in diebus ejus, ut sit sancta Ecclesia libera, et ab omni strepitu mundi secura; qua libertate Christus eam liberavit: liceatque Domini sacerdotes, juxta evangelicas et apostolicas canonicasque regulas simpliciter Domino deservire, militare in solis castris Dominicis: quia juxta ejusdem Domini vocem, Nemo potest duobus dominis servire (Matth. VI, 24). Et Paulus: Nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus, ut placeat ei cui se probavit (II Tim. II, 4). Nemo sibi blandiatur quod utrumque possit et Deo et mundo servire, quia veritas est et mentiri non potest, qui hoc fieri non posse testatur. Unde supplicandus est tranquillissimus (0166B)princeps noster, ut ille pro nobis contra visibiles hostes pro Christi amore, Domino opitulante, dimicet; et nos pro illo contra invisibiles hostes, Domini imprecantes potentiam, spiritualibus armis pugnemus, quatenus vicariam ei retributionem in illa die pro Ecclesia sua Dei Filius rependat; ut quemadmodum ille nunc eam inter tot mundanos tumultus constitutam reddit securam, ita eum illa coelestis regni faciat esse participem. Indulgeat miseratus captivis. subveniat oppressis, dissolvat fasciculos deprimentes, sit consolatio viduarum, miserorum refrigerium, sit Dominus et Pater, sit rex et sacerdos, sit omnium Christianorum moderantissimus gubernator, auxiliante Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et (0166C)regnat Deus in Trinitate perfecta, per omnia saecula saeculorum. Amen.