Migne Patrologia Latina Tomus 54
Sermones S. Leoni Magno attributi (Auctor incertus (Leone I?))
JP Mignecc_id: cps_2.AuInLeI.SeSLeMa, cc_idno:
7626SommarioCTesto integrale del Sermones S. Leoni Magno attributi (Auctor incertus (Leone I?)), JP Mig
395 SERMO I. Seu Tractatus adversus errores Eutychetis et aliorum haereticorum.
CAP. I.
pag. 0477A
Ad Ecclesiae filios instruendos addendum est nostri Sermonis obsequium.
Non enim timemus ne spiritales et eruditi nota fastidiant, ad quorum fructum pertinet aliis insinuare quod ipsi cum magna sui utilitate didicerunt.
Fiat ergo per corda omnium, dispensatio munerum divinorum, et servitutem oris nostri docti indoctique non spernant.
Adsit etiam nostrae fidei ipsius largitas de cujus majestate loqui tentamus, ut ad profectum totius Ecclesiae suae et vos capaces et nos faciat abbondanties.
Cum igitur ad intelligendam dignitatem Spiritus sancti oculos mentis intendimus, nihil diversum ab excellia Patris et Filii cogitemus: quia in nullo ab unitate sua discrepat divinae Trinitatis essentia.
Sempiternum est Patri, coaeterni sibi Filii esse genitorem.
Sempiternum est Filio, intemporaliter a Patre esse
pag. 0477B
progenito.
Sempiternum quoque est Spiritu sancto,
pag. 0478A
Spiritum esse Patris et Filii: ut numquam sine Filio Pater, numquam Filius sine Patre, numquam Pater et Filius sine Spiritu sancto fuerint; et omnibus habitiae gradibus exclusis, nulla ibi persona sit anterior, nulla posterior.
Hujus enim beatae Trinitatis incommutabilis Divinitas una est in substantia, indivisa in opere, consors in voluntate, par in omnipotentia, aequalis in gloria.
De qua cum Scriptura sancta sic loquitur ut aut in factis aut in verbis aliquid designet, quid singulis videatur convenire personis, non perturbatur fides catholica, sed docetur: ut per proprietatem aut vocis aut operis insinuetur nobis veritas Trinitatis, et non dividat intellectus quod distinguit auditus .
Ob hoc enim quaedam sive sub Patris, sive sub Filii, sive sub Spiritus sancti appellatione promuntur, ut confessio fidelium in Trinitate non erret.
Quae cum sit inseparabilis, numquam intelligeretur Trinitas esse, si sempre inseparabiliter diceretur.
Bene ergo ipsa hardas loquendi cor nostrum 396 ad intelligentiam trahit,
pag. 0478B
et per infirmitatem nostram coelestis doctrina nn
pag. 0479A
adjuvat: ut quia in deitate Patris, Filii et Spiritus sancti nec singularitas est nec diversitas cogitanda, vera unitas et vera Trinitas possit quidem mente simul sentiri, sed non possit simul ore proferri.
Fundata igitur, dilectissimi, in cordibus nostris hac fide, salubriter credimus quod tota simul Trinitas una virtus est, una majestas, una substantia, indiscreta operatio, inseparabilis dilectio, indifferens potestas, simul implens omnia, simul continens universa.
Quod enim est Pater, hoc est et Filius, hoc est et Spiritus sanctus; et vera Deitas in nullo esse aut minor aut major potest.
Quae sic in tribus est confitenda persones, ut et solitudinem non recipiat Trinitas, et unitatem servet aequalitas.
CAP. II.
Numquam enim ab omnipotentia Patris, et Filii, Spiritus sancti est discretamente majestas.
Et quidquid in dispositione omnium rerum agit divina moderatio ex totius venit Providentia Trinitatis.
Una est ibi benignitas misericordiae, una censura justitiae; nec aliquid est in actione divisum, ubi nihil
pag. 0479B
est in volontariate diversum.
Quae ergo illuminat Pater, illuminat Filius, illuminat Spiritus sanctus.
Cumque alia sit persona missi, alia mittentis, alia promittentis, simul nobis et unitas manifestatur et Trinitas; ut essentia habens aequalitatem, et non recipiens solitudinem, et ejusdem substantiae et non ejusdem intelligatur esse personae.
Quod ergo salva cooperativee inseparabilis Deitatis, quaedam Pater, quaedam Filius, quaedam proprie Spiritus sanctus exsequitur, nostrae riscattois dispositio, nostrae salutis est ratio.
Si enim homo ad immaginam et similitudinem Dei factus * , in suae naturae honore mansisset, nec diabolica fraude deceptus, a lege sibi posita per concupiscentiam deviasset, creator mundi creatura non fieret: neque aut sempiternus temporalitatem subitot, aut aequalis Deo Patri Filius Deus formam servi , et similitudinem carnis peccati assumeret.
Sed quia invidia diaboli mors intravit in orbem terrae *
, et aliter solvi captivitas humana
pag. 0479C
non potuit, nisi causam nostram ille susciperet sine majestatis suae Damno, et 397 verus homo fieret, et solus peccati contagium non haberet: divisit sibi opus nostrae reparationis misericordia Trinitatis, ut Pater propitiaretur, Filius propitiaret, Spiritus sanctus igniret.
Si igitur duce gratia, dilectissimi, fideliter sapienterque noscamus, quid Patri, quid Filio, quid Spiritui sancto in reparatione nostra proprium, quidve commune sit; ea quae pro nobis humiliter et corporaliter gesta sunt, ita proculdubio suscipiemus, ut nihil indignum de una atque eadem Trinitatis gloria sentiamus.
Quamvis enim nulla mens ad cogitandum de Deo, nulla ad loquendum lingua sufficiat, tamen quantumcumque illud est quod humano intellectu de essentia paternae Deitatis attingitur, nisi unum atque idem est, cum vel de Unigenito ejus, vel de Spiritu sancto cogitatur, non pie sapitur, sed nimis carnaliter caligatur, et ipsum quod de Patre congruenter sentiri videbatur, amittitur: quia de tota Trinitate receditur, si in ea unitas non tenetur.
pag. 0479D
Nulla autem ratione vere est unum, quod aliqua est
pag. 0480A
diversum inequalitato.
Cum ergo ad confitendum Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum aciem mentis intendimus, procul ab animo formas visibilium rerum, et aetates temporalium naturarum, procul corpora locorum, et loca corporum repellamus.
Discedat a corde, quod spatio extenditur, quod fine concluditur, et quidquid nec semper ubique, nec totum est.
Cogitatio de Deitate Trinitatis concepta, nihil per distantiam intelligat, nihil per gradus quaerat; aut si quid dignum Deo senserit, nulli hoc ibi audeat negare personae.
CAP. III.
Hanc autem fidem non terrena sapientia reperit, nec opinio humana persuasit; sed ipse unigenitus Filius docuit, ipse Spiritus sanctus instituit: de quo nihil est aliter, quam de Patre et de Filio sentiendum: quia licet non sit Pater, non sit Filius, non tamen est a Patre, Filioque divisus.
Et sicut propriam habet in Trinitate personam, ita unam habet in Patris, et Filii Deitate substantiam, omnia implentem, omnia continentem, et cum Patre, et Filio
pag. 0480B
universa moderantem in saecula.
Quid enim tam adversatur Prophetis, tam repugnat Evangeliis, tam denique est apostolicis rebelle doctrinis, quam in Domino Jesu Christo ex Maria virgine genito, et sempiterno Patri intemporaliter coaeterno, unam ac singularem praedicare naturam?
Quia si hominis tantum intelligenda est, ubi est quae salvat Deitas?
si tantummodo 398 Dei, ubi est quae salvatur humanitas?
Fides autem catholica, quae omnibus resistit erroribus, etiam istas simul impietates refutat, Damans Nestorium divina ab homine dividentem, detestans Eutychen in divinis humana vacuantem: quoniam veri Dei Filius, Deus verus, unitatem et aequalitatem habens cum Patre, et cum Spiritu sancto, idem verus homo esse dignatus est, nec conceptu virginis matris sedictus a carne, nec partu: sic humanitatem sibi uniens, ut Deus incommutabiliter permaneret: sic Deitatem homini impertiens, ut eum glorificatione non consumeret, sed augeret.
Qui enim
pag. 0480C
factus est in forma servi, in forma Dei esse non destitit; nec alter in altero, sed unus in utroque est.
Nullis dispensationum varietatibus fides nostra turbetur, sed sive in miraculis virtutum, sive in contumeliis passionum et Deum qui homo est, et hominem credamus esse qui Deus est.
Verus itaque Deus et verus homo unus est Christus, dives in suis, pauper in nostris; dona accipiens, et dona diffundens; particeps mortalium, et vivificatio mortuorum: ut in nomine Jesu Christi omne genu flectatur.
CAP. IV.
Nesciens igitur Eutyches quid deberet de Verbi Dei incarnatione sentire, neque volens in sanctarum Scripturarum latitudine laborare, illam saltem communem confessionem sollicito recepisset auditu, qua fidelium universitas profitetur, credere se in Deum Patrem omnipotentem, et in Jesum Christum Filium ejus unicum Dominum nostrum, qui il concetto è dello Spirito santo et Maria vergine.
Quibus tribus sententiis, omnium fere haereticorum machinae destruuntur.
Cum enim Deus et omnipotens
pag. 0480D
Pater creditur, sempiternus eidem Filius demonstratur,
pag. 0481A
in nullo a Patre differens: quia de Deo Deus, de omnipotente omnipotens, de aeterno natus est coaeternus: non posterior tempore, non inferior potestate, non dissimilis gloria, non divisus essentia.
Idem vero sempiterni genitoris unigenitus sempiternus, natus est de Spiritu sancto, ex Maria virgine.
Quae nativitas temporalis, illi nativitati divinae et sempiternae nihil minuit, nihil contulit; sed totam se reparando homini, qui erat deceptus, impendit, et ut mortem vinceret, et diabolum qui habebat mortis imperium, sua virtute destrueret.
CAP. V
In quo etiam conflittiu pro nobis inito, magno et mirabili aequitatis jure certatum est, dum omnipotens Deus cum saevissimo hoste non in sua majestate, sed in 399 nostra humilitate congreditur, objiciens ei eamdem formam eamdemque naturam, mortalitatis quidem nostrae participem, sed peccati totius expertem .
Non enim no superares possemus peccati et mortis auctorem, nisi naturam nostram ille susciperet et suam faceret, quem nec
pag. 0481B
peccatum contaminare, nec mors potuit detinere.
Conceptus quippe est de Spiritu sancto, intra uterum Virginis matris, quae illum ita salva virginitate edidit, quemadmodum salva virginitate concepit.
An forte ideo putavit haereticus ille Dominum nostrum Jesum Christum non nostrae esse naturae, quia missus angelus ad Virginem ait: Et virtus Altissimi obumbrabit tibi; ideoque et quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei: ut quia conceptus Virginis divini fuit operis, non de natura concipientis fuerit caro concepti?
Sed non ita intelligenda est illa generatio singulariter mirabilis et mirabiliter singularis, ut per novitatem Creationis proprietas remota sit generis.
Fecunditatem enim Virgini Spiritus sanctus dedit, veritas autem corporis de corpore sumpta est, et aedificante sibi sapientia domum * , Verbum caro factum est, et habitavit in nobis
*
, hoc est in ea carne quam sumpsit ex homine, et quam spiritus vitae razionaleis animavit.
Verbum igitur
pag. 0481C
Dei Deus, Filius Dei, qui in principio erat apud Deum, per quem facta sunt omnia, sine quo factum est nihil, propter liberandum hominem ab aeterna morte factus est homo, ita se ad susceptionem humilitatis nostrae sine diminutione majestatis suae inclinans, ut manens quod erat, assumensque quod non erat, veram servi formam ei formae in qua Deo Patri est aequalis uniret, et tanto foedere naturam utramque consereret, ut nec inferiorem consumeret glorificatio, nec superiorem minueret assumptio.
CAP. VI.
Salva igitur proprietate utriusque naturae, et in unam coeunte personam, suscepta est a majestate humilitas, a virtute infirmitas, ab aeternitate mortalitas; et ad risolvendum conditionis nostrae debitum natura inviolabilis naturae est unita passibili, ut quod nostris remediis congruebat, unus atque idem mediator Dei et hominum homo Christus Jesus, et mori posset ex uno, et mori non posset ex altero.
Integra ergo perfezione veri hominis, Perfectaque natura, verus natus Deus est, 400 totus
pag. 0481D
in suis et totus in nostris.
Nostra autem dicimus,
pag. 0482A
quae in nobis ad initio Creator condidit, et quae reparanda suscepit.
Nam illa quae deceptor intulit et homo deceptus admisit nullum habuerunt in Salvatore vestigium.
Nec quia communionem humanarum subiit infirmitatum, ideo nostrorum fuit particeps delictorum.
Assumpsit formam servi sine sorde peccati, humana augens, divina non minuens, quia exinanitio illa qua se invis bilis visibilem praebuit, et Creator ac Dominus omnium unus voluit esse mortalium, inclinatio fuit miserationis, non Defectio potestatis.
Proinde qui manens in forma Dei fecit hominem, idem in forma servi factus est homo.
Tenet enim sine defectu proprietatem suam utraque natura.
Et sicut forma servi Dei formam non adimit, ita forma Dei formam servi non minuit.
Nam quia gloriabatur diabolus hominem, sua fraude deceptum, divinis caruisse muneribus, et immortalitatis dote nudatum, duram mortis subiisse sententiam, seque in malis suis quoddam de praevaricatoris consortio invenisse solatium, Deum quoque, justitiae
pag. 0482B
exigente ratione, erga hominem, quem in tanto honore condiderat, propriam mutasse sententiam: opus fuit secreti dispensatione consilii, ut incommutabilis Deus (cujus voluntas non potest sua benignitate privari) primam erga nos pietatis suae dispensationem sacramento occultiore compleret, et homo diabolicae iniquitatis versutia actus in culpam contra Dei propositum non periret.
CAP. VII.
Ingreditur ergo haec mundi infirma Filius Dei, de coelesti sede descendens, et a paterna gloria non recedens, novo ordine, nova nativitate generatus.
Novo ordine, quia invisibilis in suis, visibilis est factus in nostris.
Incomprensibilis, voluit comprehendi.
Ante tempora manens, coepit esse ex tempore.
Universitatis Dominus servilem formam obumbrata majestatis suae immensitate, suscepit.
Impassibilis Deus, non dedignatus est homo esse passibilis et immortalis, mortis legibus subjacere.
Nova autem nativitate generatus, quia inviolata
pag. 0482C
virginitas concupiscentiam nescivit, carnis materiam ministravit.
Assumpta est de matre Domini, natura, non culpa; nec in Domino Jesu Christo, ex utero Virginis genito, quia nativitas est mirabilis, ideo nostrae naturae 401 est dissimilis.
Qui enim verus est Deus, idem verus est homo.
Et nullum in hac unitate est mendacium, dum invicem sunt et humilitas hominis et altitudo Deitatis.
Sicut enim Deus non mutatur miseratione, ita homo non consumitur dignitate: agit enim utraque forma cum alterius communione quod proprium est, Verbo scilicet operante quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis est.
Unum horum coruscat miraculis, aliud succumbit injuriis.
Et sicut Verbum ab aequalitate paternae gloriae non recedit, ita caro naturam nostri generis non reliquit.
Unus enim idemque est, quod saepe dicendum est, vere Dei Filius, et vere hominis Filius.
Deus per id quod in principio erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus erat Verbum; homo per id quod Verbum caro factum est, et habitavit
in nobis *
Quem utique sicut hominem
pag. 0483A
diabolica tentat astutia, eidem, sicut Deo angelica famulantur obsequia.
Esurire, sitire, lassescere, atque dormire, evidenter humanum est.
Sed quinque panibus quinque millia hominum saturare. largiri Samaritanae aquam vivam, cujus haustus bibenti praestat ne ultra jam sitiat, et supra dorsum maris plantis non subsidentibus ambulare, et elationes fluctuum increpata tempestate consternere, sine ambiguitate divinum est.
Sicut ergo (ut multa praeteream) non ejusdem naturae est, flere miserationis effectu Lazarum amicum mortuum, et eumdem remoto quatriduanae aggere sepulturae, ad vocis imperium excitare redivivum, aut in cruce pendere et in noctem luce conversa omnia elementa tremefacere, aut clavis transfixum esse, et paradisi portam fidei latronis aperire; ita non ejusdem naturae est, dicere: Ego et Pater unum sumus
- et dicere
- Pater major me est *
.
Quamvis enim in Domino Jesu Christo Dei, et hominis una persona sit, aliud tamen est unde in utroque communis est contumelia,
pag. 0483B
aliud unde communis est gloria.
De nostro enim illi est minor Patre humanitas, de Patre illi est aequalis cum Patre Divinitas.
CAP. VIII.
Propter hanc ergo unitatem personae in utraque natura intelligendam, et Filius hominis legitur descendisse de coelo, cum Filius Dei carnem de ea Virgine de qua est natus assumpserit.
Et rursus Filius Dei crucifixus dicitur ac sepultus, cum haec non in Divinitate ipsa, qua Unigenitus, consempiternus et consubstantialis est Patri, sed in naturae humanae sit infirmitate perpessus.
Unde unigenitum Filium Dei, crucifixum, 402 et sepultum, omnes etiam in Symbolo confitemur, secundum illud Apostoli dictum: Si enim cognovissent, numquam Dominum majestatis crucifixissent *
quia Ecclesia catholica hac fide vivit, hac proficit, ut in Domino Jesu Christo, nec sine vera Divinitate humanitas, nec sine vera humanitate credatur Divinitas.
Cum autem in Concilio Eutyches profiteretur ex
duabus naturis fuisse Dominum nostrum ante adunationem, post adunationem vero unam naturam confiteretur; miror tam assurdo, tamque perversam ejus professionem nulla judicantium increpatione reprehensam; et sermonem nimis insipientem, nimisque blasphemum, ita omissum, quasi nihil quod offenderet, esset auditum: cum tam impie duarum naturarum ante incarnationem Unigenitus Dei Filius fuisse dicatur, quam nefarie postquam Verbum caro factum est, natura in eo singoliris asseritur.
Quod non Eutyches ideo vel recte vel tolerabiliter aestimet dictum, quia nulla est sententia confutatum.
Tunc enim fructuosissime vera fides Defenderitur, cum etiam a sectatoribus suis opinio falsa Damnatur.
CAP. IX.
Inter haec ergo quantum Nestorius a veritate deviavit, Deitatem Verbi ab assumpti hominis substantia separando, tantum a recto tramite etiam iste discessit, qui unigenitum Dei Filium sic
pag. 0483D
de utero beatae Virginis praedicat natum, ut humani quidem corporis speciem gesserit, sed humanae carnis veritas Verbo unita non fuerit.
De quo prodigio falsitatis, quis non videat quae opinionum monstra nascantur?
Negator enim mediatoris Dei et hominum,
pag. 0484A
hominis Jesu Christi, necesse est ut multis impietatibus imleatur, eumque aut Apollinaris sibi vindicet, aut Valentinus usurpet, aut Manichaeus obtineat, quorum nullus in Christo Jesu humanae carnis credidit veritatem.
Qua utique non recepta, non solum quod secundum carnem atque animam razionalem, qui erat in forma Dei, manens idem in forma servi, homo natus denegatur, sed etiam quod crucifixus est, et mortuus, ac sepultus, quodque die tertia a mortuis resurrexit, et quod ad dexteram Dei Patris sedens, ad judicandos vivos et mortuos in eo corpore sit venturus, in quo est judicatus, abnuitur: quia haec descendis nostrae sacramenta vacuantur, si Christus veram veri hominis, totamque naturam suscepisse non creditur.
An quia manifesta erant signa divina, falsa dicentur documenta corporea?
et testimonia utriusque naturae valebunt, ut creatore 403 intelligatur, non valebunt ut creatura salvetur?
Quod Deitatis est caro non minuit, quod carnis est Deitas non peremit.
Idem enim et
pag. 0484B
sempiternus ex Patre, et temporalis ex matre: in sua virtute inviolabilis, in nostra infirmitate passibilis; in Deitate Trinitatis cum Patre et cum Spiritu sancto unius ejusdemque naturae; in susceptione autem hominis, non unius substantiae, sed unius ejusdemque personae: ut idem esset dives in paupertate, omnipotens in abjectione, impassibilis in supplicio, immortalis in morte.
Nec enim Verbum aut in carnem aut in animam aliqua sui parte conversum est, cum simplex et incommutabilis natura Deitatis tota in sua sit semper essentia, nec Damnum sui recipiens nec augmentum; et sic assumptam naturam beatificans, ut glorificata in glorificante permaneat.
Cur autem inconveniens aut impossibile videatur ut Verbum et caro atque anima unus Jesus Christus et unus Dei hominisque sit Filius, si caro et anima quae dissimilium naturarum sunt, unam faciunt etiam sine Verbi incarnatione personam, cum multo facilius sit ut hanc unitatem sui atque
pag. 0484C
hominis Deitatis praestet potestas, quam ut eam in substantiis suis obtineat solius humanitatis infirmitas?
Nec Verbum igitur in carnem, nec in Verbum caro mutata est, sed utrumque in uno manet, et unus in utroque est, non diversitate divisus, nec permixtione confusus.
Nec alter ex Patre, alter ex matre, sed idem aliter ex Patre ante omne principium, aliter de matre in fine saeculorum: ut esset mediator Dei et hominum homo Christus Jesus * , in quo inhabitaret plenitudo Divinitatis corporaliter * : quia assumpti non assumentis provectio est quod Deus illum exaltavit, et donavit illi nomen quod est super omne nomen *
CAP. X.
Nativitas enim Domini secundum carnem, quamvis habeat quaedam propria quibus humanae conditionis initia trascendat, sive quod solus ab inviolata Virgine sine concupiscentia carnis est conceptus et natus, sive quod ita e visceribus
pag. 0484D
matris est editus, ut fecunditas pareret et virginitas permaneret, non alterius tamen naturae erat ejus caro, quam nostrae, nec alio illi quam caeteris hominibus anima est inspirata principio, quae excelleret, non diversitate generis, sed sublimitate virtutis.
pag. 0485A
Nihil enim carni suae habebat adversum, nec discordia desideriorum gignebat compugnantiam voluntatum.
Sensus corporei vigebant sine lege peccati, et veritas affettium sub moderamine Deitatis et mentis, nec tentabatur illecebris, nec cedebat 404 injuriis.
Verus homo vero unitus est Deo; nec secundum sistentem prius animam deductus est e coelo, nec secundum carnem creatus ex nihilo, eamdem gerens in Verbi Deitate personam, et tenens communem nobiscum in corpore animaque naturam.
Non enim esset Dei hominumque mediator, nisi idem Deus idemque homo in utroque et unus esset et verus.
Deinde non Deum tantum dicimus Christum, sicut haeretici Manichaei, nec hominem tantum sicut haeretici Photiniani; nec ita hominem, ut aliquid ei desit quod ad humanam certum est pertinere naturam, sive animam, sive mentem rationabilem, sive carnem, quae non de femina sumpta sit, sed facta de Verbo, in carnem converso atque mutato: quae tria falsa et vana
Apollinaristarum haereticorum tres varias protulerunt partes.
Nec dicimus quod beata Virgo Maria hominem sine Deitate conceperit, qui creatus a Spiritu sancto, postea sit susceptus a Verbo, quod Nestorium praedicantem merito justeque Damnavimus; sed dicimus Christum Dei Filium, Deum verum, natum de Deo Patre, sine ullo initio temporis, eumdemque hominem verum natum de matre homine, certa plenitudine temporis; nec ejus humanitatem, qua major est Pater, minuere aliquid ei naturae qua aequalis est Patri.
Hoc autem utrumque unus est Christus, qui verissime dixit et secundum Deum: Ego et Pater unum sumus; *
et secundum hominem: Pater major me est *
CAP. XI.
Quamvis ergo in uno Domino nostro Jesu Christo, vero Dei atque hominis Filio, Verbi et carnis una persona sit, et utraque essentia communes habeat actiones, intelligendae tamen sunt
pag. 0485C
ipsorum operum qualitates, et sincerae fidei contemplatione cernendum est ad quae provehatur humilitas infirmitatis, et ad quae inclinur altitudo virtutis: quid sit quod caro sine Verbo non agit, et quid sit quod Verbum sine carne non efficit.
Sine Verbi enim potentia non conciperet virgo nec pareret, et sine veritate carnis obvoluta pannis infantia non jaceret.
Sine Verbi potentia non fieret redintegratio debilium et vivificatio mortuorum, et sine veritate carnis nec cibus jejuno nec somnus esset necessarius fatigato.
Postremo sine Verbi potentia non se Dominus Patri profiteretur aequalem, et sine veritate carnis non idem diceret Patrem esse majorem, cum catholica fides utrumque suscipiat, utrumque Defenat, quae secundum proprietatem divinae humanaeque substantiae unum Dei Filium et hominem credit et Verbum.
405 Quamvis ergo ab illo initio, quo in utero virginis Verbum caro factum est *
, nihil umquam inter divinam humanamque substantiam divisionis exstiterit, et per omnia
pag. 0485D
incrementa corporea unius personae fuerint totius temporis actiones, ea ipsa tamen quae inseparabiliter facta sunt nulla permixtione confundimus, sed
pag. 0486A
quid cujusque formae sit ex operum qualitate sentimus.
Nec divina enim humanis praejudicant, nec humana divinis: cum ita in idipsum utraque concurrant, ut in eis nec proprietas absumatur, nec persona geminetur.
Quamvis ergo unus sit Dominus Jesus Christus, et verae Deitatis veraeque humanitatis in ipso una prorsus eademque persona sit, neque hujus unitionis soliditas ulla possit divisione sejungi; exaltationem tamen, qua illum exaltavit Deus, et donavit illi nomen, quod est super omne nomen, ad eam intelligimus pertinere formam, quae ditanda erat tantae glorificationis augmento.
In forma quippe Dei, aequalis erat Filius Patri, et inter genitorem atque unigenitum nulla erat in essentia discretio, nulla in majestate diversitas, nec per incarnationis mysterium aliquid decesserat Verbo, quod Dei Patris munere redderetur.
Forma autem servi, per quam impassibilis Deitas, sacramentum magnae pietatis implevit, humana humilitas est, quae gloria divinae potestatis evecta est in tantam unitatem,
pag. 0486B
ab ipso conceptu virginis Deitate et humanitate connexa, ut nec sine homine divina, nec sine Deo agerentur humana.
Propter quod sicut Dominus majestatis dicitur crucifixus, ita qui ex sempiternitate aequalis est Deo, dicitur exaltatus.
Nec interest ex qua Christus substantia nominetur; cum inseparabiliter manente unitate personae, idem sit et totus hominis filius propter carnem, et totus Dei Filius propter unam cum Patre Deitatem.
Quidquid ergo in tempore accepit Christus, secundum hominem accepit, cui quae non habuit, conferuntur.
Nam secundum potentiam Verbi, indifferenter omnia quae habet Pater, etiam Filius habet: et quae in forma servi a Patre accepit, eadem in forma Patris etiam ipse donavit.
CAP. XII.
Eam fidem, cum plurimi haereticorum impugnarent, Nestorius, et Eutyches, diversa quidem assertione, sed simili impietate conati sunt irrumpere.
Anathematizetur ergo Nestorio, qui
pag. 0486C
beatam Virginem 406 hominis tantummodo credidit genitricem, ut aliam personam carnis, aliam faceret Deitatis: cum ita intra virginea viscera Verbum caro sit factum, ut per ineffabile sacramentum uno conceptu unoque partu secundum veritatem atque unionem utriusque naturae, eadem virgo et ancilla Domini esset, et materia.
Percellatur quoque Eutyches eodem anathemate, qui negata humanae carnis atque animae veritate, totum Dominum nostrum Jesum Christum unius asseruit esse naturae, tamquam Verbi Deitas ipsa se in carnem animamque convertit.
Quae mendacia tam sacrilega, per totum mundum, sanctorum Patrum Damnata sunt sententiis.
Fides autem catholica singularis atque vera, justificans impium, et creans justum, ad humanitatis suae tracta participem, in illo acquirit salutem in quo solo homo invenerit innocentem.
Eam fidem secundum profeticam, evangelicam, apostolicam, et salutaris simboli doctrinam, Nicena Synodus instituit, examen Chalcedonense confirmavit, orbis terrarum
pag. 0486D
celebrare atque veneratur.
Eamdem, dilectissimi, pio et laudabili amore difese, immo fideliter firmiterque retinete, ac costantir asserite.
Quoniam,
sicut ait B. apostolus Paulus, magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne, justificatum est in spiritu, apparuit angelis, praedicatum est gentibus, creditum est in hoc mundo, assumptum est in gloria *
SERMO II.
In Nativitate Domini.
Editus in Quesnelli appendice ex codice S. Petri Corbeiensis, in quo S. Leoni tribuitur.
CAP. I.
Salvator noster, dilectissimi, hodie natus est, gaudeamus: neque enim locum oportet esse tristitiae, ubi natalis est gaudiorum.
Ad omnes itaque gaudium istud pertinet, quia Christus omnibus venit.
Nullus ergo se laetitiae diei hujus arbitretur alienum.
Si sanctus est quis gaudeat, quia accipiet remuneraem.
Si peccator est gaudeat, quia invitatur ad veniam.
Si gentilis est gaudeat, quia admittitur ad salutem.
Carnem humani generis pro nobis Deus
suppongo.
407 Si ipsi nos alienos a Christo non faciamus, marmellata in Christo sumus.
Agnoscamus ergo riscatto nostram, agnoscamus salutem nostram.
Ipse se alienum a consortio Christi efficit, qui se esse in corpore Christi denegaverit.
Sed illud, dilectissimi, quod secundum Scripturas, quae lectae sunt, hodie Dominum natum esse cognoscimus, videamus; quomodo in fine saeculi natus sit, qui creator est saeculorum: Ipse enim dixit, et facta sunt; ipse mandavit, et creata sunt *
.
CAP. II.
Christus ergo Salvator noster, dilectissimi, homo et Deus creditur: Deus ex Patre, homo de matre; Deus ex deitate, corporeus ex carne; et ideo Deus ante saecula, homo post saecula; Deus ante initia, homo inter extrema, qui in principio creavit per majestatem, hodie venit salvare per carnem.
Creatio hominum, prima potentia fuit; salvezza, secunda pietas.
Benignitatis motus effectu Dominus voluit ut nobis redderet misericordia quidquid abstulerat
offensivo.
Descendit ergo ille ut nos ascenderemus, coelestia submisit ut terrestria sublevaret; fecit se hominis participem ut hominem faceret Dei esse consortem; factus, sicut per Apostolum audistis, ex muliere, factus sub lege
*
Sed nemo cum mulierem audit matrem Domini, de nominis offensione moveatur.
Vergine concepit ex Spiritu sancto, sed mulier nominatur ex sexu.
Et ideo evangelista, qui lectus est, virginem; apostolus autem mulierem nuncupavit: ut omnes in partu Virginis omnipotentiam agnoscerent Divinitatis; in appellatione autem mulieris, nomen conditionis audirent.
CAP. III.
Natus est ergo Dominus noster ex carne quidem, sed non ex corruzione carnali; natus ut homo, sed non genitus ut homo.
Ita suscepit carnem, ut servaret majestatis honorem.
Et sic segregando puritatem nativitatis suae a concretione colluvionis humanae, peregit quidem in ortu suo plenam hominis dispensationem, sed Dei tamen non
pag. 0487D
descruit dignitatem.
Ideoque in mundo isto talis qualis nativitate, puritatem ortus sui etiam in vitae sinceritate servavit.
Solus enim ille est in cujus ore, sicut scriptum est, dolus non fuit: utique ut qui colluvionem humanam in Creatione nescierat, etiam in conversazione nesciret.
Cum enim, inquit Apostolus, in forma Dei esset, formam servi accepit, ecc. Omnes homines, dilectissimi, servi peccatorum fuerunt,
pag. 0488A
et ideo bene ait Apostolus formam tamtummodo servi assumpsisse, quia homo quidem verus, sed humanis vitiis non coinquinatus, formam tantum habuit servi, non conscientiam: quia licet habuerit speciem 408 hominis, non tamen habuerat conscientiam peccatoris: quia, sicut Apostolus dicit, Cum in forma Dei esset, formam servi accepit, et habitu inventus est ut homo
*
Habitu homo, sed potentia Deus, quasi servus in forma, sed Dominus in natura: foris ostendens matris infirmitatem, intus possidens Patris majestatem; foris humilis corpore, intus pollens Divinitate.
CAP. IV.
Denique et ipsa ejus inter homines conversatio simul utrumque monstravit, in passionibus hominem, in virtutibus Deum.
Esurivit enim, sed esurientes multiplicatis per benedictionem panibus pavit.
Quod esurivit, caro fuit; quod pavit, Deus.
Ex homine fuit quod lacrymavit; ex Divinitate quod praestitit.
Hominem indicavit, quod precem
pag. 0488B
fudit, oravit, exauditus est.
Omnibus ergo rebus duplicem in se naturam monstravit, et ideo substantiae utriusque mediator est: quia dum submisit coelestia, exaltavit humana: fecit summam ex diversitate concordiam, ut in eo una utraque fieret, qui in se utrumque retinet Dominus noster Jesus Christus, qui vivit et regnat cum Patre et sancto Spiritu in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO III.
De Quadragesima I.
Nunc primum editus ex tribus codicibus, Veneto S. Marci 153.
Patavino PP.
Eremitanorum 113, et Veronensi 214, in quibus S. Leoni papae attribuitur; sed ex caratteribus in praefatione propositis num.
4 alius ignotus antiquus auctor proditur.
Aeneas Parisiensis, qui hujus sermonis non exiguam partem recitat in libro adversus Graecos tom.
Io Spicileg.
Acher. ipsum S. Faustino episcopo adjudicat, cui alios quoque sermones in quibusdam mss. ascribi Patres
pag. 0488C
Benedettini in appendice. tom. V Operum S. Augustini notarunt.
Nel cod.
Patav. inscribitur, Dominica initium Quadragesimae; et prima quidem Dominica Quadragesimae hunc sermonem habitum ex initio cap. 1 e 3 manifestum est.
CAP. I.
Permotos esse vos credo, fratres dilectissimi, cur a superiore Dominica Quadragesimam percurremus, et cum haec dies sit ejus exordium, cur festivitatem ejus ante unam hebdomadam celebrare coeperimus.
Reprehendi non potest observatio ista: peroptimae enim devotionis indicium est prius legem exsequi quam legis statuta cognoscas, et ante obedire praeceptis quam obedientiam praecepta compellant.
Illud enim amoris est, hoc timoris.
Hoc imperativo exigitur, illud religiose defertur.
Hic debitum solvitur, ibi donum muneris exhibetur.
Unde et nos religiosum munus exhibuimus Deo, dum amplius jejunavimus.
Reprehendi enim non potest festinata
pag. 0488D
festivi.
Semper enim nel 409 gaudiis solennitatis vota praeveniunt, et futuram laetitiam devotio, dum exoptat, anticipat.
Non solum igitur non reprehensibiliter, sed et caute factum est.
Semper enim in rebus ambiguis oportet addere aliquid amplius ad cautelam, quia quod est amplius recidi potest, quod minus est non potest prolongari, sicut in hac observatione factum est.
Nam quod propter
pag. 0489A
Quadragesimam plus jejunavimus, non minuimus Quadragesimam: integra enim nobis manet.
Quod si minus jejunassemus a numero, redintegrare non poteramus ad numerum.
CAP. II.
Sed fortisse illud in causa est, quod jejunium quo jejunavimus non proficiat nobis ad Quadragesimam.
Profit plan nobis, quia etsi non proficit ad Quadragesimam, proficit ad salutem.
Si non profitto ad numerum, profitto ad meritum.
Cui enim umquam non profuit orare, legere, jejunare?
Cui non profuit castitas, sobrietas, mansuetudo?
Nisi quod illos magis reprehendendos puto, qui cum parati fuerint jejunare, posteaquam audierunt solennitates ambiguas, neglexerunt jejunare.
Demostraverunt utique non se volentes religiose vivere, sed coactos.
Veriti sunt, credo, ne quinque dierum jejuniis prolongatis, caro eis corpusque deficeret, et exiles ac tenues Quadragesimae abstinentiam tolerare non possent.
CAP. III.
Audiant igitur refecti pariter ac robusti,
pag. 0489B
tenues atque pallentes, quia hodie est Quadragesima.
Audiant illi, inquam, ut jejunare incipiant; et isti, ut abstinere non desinant, et communiter in arcam Christi intrare festinent.
Immo festinent amplius, qui tardius abstinere coeperunt, ut castigatiores et puriores introeant.
Quia arca Domini in periculis jejunium sustentare praevalet, temulentum sustinere non novit.
Admonemus ergo vos, sicut ante jam diximus, nostri temporis homines, ut in his mundi turbinibus ad domum Dei certatim unusquisque confugiat, sicut et sui temporis homines Noe justus admonuit.
Admonuit enim illos futurum diluvium, et praedicare non destitit; et licet vox praedicationis non sit audita, 410 tamen etsi tacebat lingua, opera loquebantur; etsi silebant voces, fabrica personabat.
Cum enim aedificabat tam grande opus arcae illius, causam cur fieret ipso opere testabatur.
Testabatur enim ipso apparatu nova tabernacula novis periculis profutura.
Sapiens enim quisque
pag. 0489C
intelligere poterat naufragii nescio quid imminere, cum domus talis fieret, quae non haereret terrae, sed nataret in gurgite; cum hospitium hujusmodi pararetur, quod nec pavimentum solo defigeret, nec fluctibus unda submergeret.
Quis, inquam, sapiens non intelligeret adesse diluvium, cum videret tale domicilium fieri, quod susceptos intra se non tam clauderet quam portaret, quod non tam pluviarum imbres repelleret quam naufragii procellas arceret?
Quo, inquam, ex hospitio non advertit periculum hominis: in quo hospitio non esset habitandum, sed potius exsulandum; in qualibet parte mundi futurum esset cum ipsis habitaculum peregrinum.
Ipse ergo sanctus Noe opere populis praedicabat, et dicebat
pag. 0490A
illud evangelicum Domini dictum: Si mihi non creditis, operibus credite *
SERMO IV.
De Quadragesima II.
Editus a P. abb. Joanne Chrysostomo Trombellio inter veterum Patrum Latinorum Opuscula tom.
II, parte.
Io, pag. 291, qui eum Leonis esseeximat, uti eidem sane ascriptum vidimus etiam in nostris codicibus collect.
1 et 2, nec non in Lectionariis Veneto 153 et Iva.
6452. Sed in Lectionariis 105 et 107 basilicae S. Petri, quae sinceris Leonis Sermonibus hujus nomen inscribunt, sine Leonis nomine post hujus sermones de Quadragesima subjicitur una cum alio sermone incipiente, Jejunii tempora, quem ex Isidoro Hispalensi sumptum in praefatione animadvertimus num.
11. Anonymus pariter legitur in Lectionario Vat.
1268. Similitudo doctrinae, quae etiam in Augustino aliisque Patribus invenietur, 411
pag. 0490B
nihil probat; idemque est de simili interprete textus ecclesiastici.
Stylus certe pressior, et brevioribus sententiis restritus, a Leonino maxime differt.
CAP. I.
Dilectissimi nobis, fides vestra nos admonet religionis promere documenta.
Hortamur namque jejunium, quod est recte viventibus devotionis augmentum, murus fidei, expugnatio pravitatis.
Suademus etiam non solum a cibis esse, sed ab omnibus semper vitiis abstinendum.
Nolite esse in camesationibus prodigi, vel in ebrietatibus arrogantes: quoniam scriptum est in Salomone: Corpus quod corrumpitur, aggravat animam; *
nec non et Apostolus ait: Carnis curam ne feciritis in desideriis vestris *
.
Abstinete vos ergo his diebus a saecularibus curis desideriisque carnalibus.
Castigetur corpus, ut anima sanitur.
Roboratur enim spes, attenuata parcimoniis carne, et deliciarum victu vita praesens alitur, non futura: quoniam abbondantiam rerum luxuria comitatur.
Auferte
pag. 0490C
a vobis invidiae simultatem, maliloquia contemnentes et omnia semina peccatorum.
Dissolvite violentarum laqueos actionum; et dolosa calumniarum Argumenta cessent.
Praebete egentibus et domesticis fidei mansionem.
Chirographa iniqua disrumpite, ut non solum corpore, sed etiam spiritu placita Deo jejunia celebretis.
CAP. II.
Oportet quoque eleemosynarum semine fructus nos proprii sperare jejunii.
Scriptum est enim; Sicut aqua exstinguit ignem, sic eleemosyna exstinguit peccatum *
Agendum est etiam ut non avaritiae studio, sed misericordiae cura vincamur.
Ab opulentis apparatibus abstinere debemus.
Demus temporalia pauperibus, ut perpetua nobis eorum
pag. 0491A
orationibus munera praebeantur.
Nam exigui panis aerisque commercio peccatorum nobis confertur impunitas.
Sciendum est etiam quia sicut divites multos, ita pauperes Dominus fecit: quatenus sit Dominum rogandi necessitas, ut qui nihil horum passus est, timeas ne forte patiaris.
Pasce ergo qui sanus es debilem tamquam in carne calamitatis exemplum.
Pasce igitur pauperem, dives, cujus forsitan porzionim a Domino Deo nostro, ut eum pasceres, accepisti.
Pasce jejunum, ut pars ejus tibi sublata detur alii largienti.
Pasce fame morientem: quisquis enim pascendo servare hominem poteris, si non paveris, occidisti.
Anticipentur etiam tacentium desideria mendicorum; quoniam legimus: Beatus qui intelligit super egenum et pauperem, in die mala liberabit eum Dominus *
.
Demus itaque eleemosynam egentibus, antequam petant, ne prae nimia necessitate 412 clamando cunctantes nos exigere videantur.
Praebeamus eis collatorum nobis coelestium munerum vel aliquam porzionim, ne poenales ob segnitiem
pag. 0491B
feneratori nostro reddamus usuras * .
Cogitemus illum divitem qui propter micas panis [Supp. pauperi denegatas] guttam aquae petit, nec accepit.
Recolamus viduam illam quae in gazophylacium duo aera mittendo * , totum quem habuit Domino obtulit victum.
Et nos fratribus vel quod nobis superat demus.
Nec sane tristes, ut ipocritae, divina debemus exercere mandata; sed agamus Deo gratias nostrae largitatis auctori, et orantes assidue praebeamus egentibus substantiam vitae temporalis, ut vitam consequamur aeternam; praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO V. De Passione Domini I.
Es. Lectionario Bergomensi S. Alexandri in Columna, ubi S. Leoni tribuitur; sed auctor posterior est, qui initio sermonis nonnulla excerpsit ex Leonis
pag. 0491C
serm.
52, di Pass.
1, c. 1.
CAP. I.
Post illam humanae praevaricationis primam et universalem ruinam, ex qua per unum hominem peccatum intravit in hunc mundum, et per peccatum mors * ; nemo jam diaboli dominationem, nemo vincula dirae captivitatis evaderet; nec cuiquam reconciliatio ad veniam, aut reditus pateret ad vitam; nisi coaeternus et coaequalis per omnia Deus Patris Filius, etiam hominis esse filius dignaretur, et pro omni humana descende et salute carnaliter in cruce penderetur [Leg. appenderetur, seu penderet].
Totius enim humani generis hoc fuit causa riscattois et salutis, quod ipse Deus in homine vere passus, vereque mortuus est, vereque resurrexit a mortuis, ut vere hominibus credentibus sibi, et in voluntate ejus morientibus [Forte manentibus] regni coelestis januas aperiret, atque nos ab aeterna notte et punitione redimeret.
Multas enim atque diversas pro nobis sustinuit injurias,
pag. 0491D
non suis exigentibus culpis, qui nullum umquam peccatum fecit, sed nostra tantum necessitate, qui tam duris fuimus vinculis catenati, et in tam profundum mortis barathrum devoluti, ut nisi per ejus immensam clementiam, per ejusque humanam passionem et mortem non possemus absolvi, nisi ipse morte sua aeternam a nobis auferret, nisi ipse diaboli vires frangeret, atque ad coelestia secum regna perduceret, et nobis omnibus iter suave 413 ac leve, volentibus in sua voluntate permanere, ad coelestia regna donaret.
CAP. II.
Quapropter, fratres charissimi, quid nobis pro tantis beneficiis Dei agendum est, nisi ut
moriamur mundo et concupiscentiis ejus?
Mortificantes in nobis carnalia desideria in vigiliis, in jejuniis, in castitate, in tolerantia adversitatis, in perseverantia bonitatis, in orationibus nosmetipsos.
Deo jugiter commendemus poenitendo. deflendo atque confitendo peccata nostra, eleemosynisque nos ab aeternis suppliciis redimentes, ut ita divina ope suffulii, illic quo nos sua morte reduxit Dominus Deus noster, in aeterna mereamur beatitudine permanere: praestante Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO VI.
De Passione Domini II.
Ex eodem Lectionario Bergomate Leoni inscriptus.
Ejusdem auctoris esse videtur ac praecedens sermo; nonnulla enim similiter excerpta sunt ex Leonis serm.
56, del Passo.
Domini 5, c. 1.
CAP. I.
pag. 0492B
Christianae spei, dilectissimi, vera ratio et principalis causa crux Christi est: quae, licet Judaeis sit scandalum, gentibus autem stultitia * , quod indignum eis videbatur Dei Filium tantas pro salute mundi pati injurias, nobis tamen Dei virtus est, qua nos credimus liberatos, et Dei sapientia, qua nos credimus et intelligimus, immo cognoscimus a Deo manentes [Forte deest esse] in opere mandatorum ejus.
Unde summum hoc et potissimum divinae misericordiae sacramentum semper quidem est in cordibus nostris cum omni dignitate retinendum, sed maxime cum recursus passionis Domini celebratur.
Nobisque nihil, quod pro nobis humiliter atque sublimiter gestum est in Dei Filio, aut secundum hominem impossibile, aut secundum se videbatur indignam.
Totum hoc veraciter credamus et veneremur, nec cum impiis Judaeis pro scandalo, nec cum gentilibus incredulis pro stultitia condannato.
Justus enim et misericors Deus, qui nos condidit ac redemit, cum nos mortui eramus per
pag. 0492C
peccatum, voluit ad ridenem nostram, suam exercere Divinitatis potentiam.
Sed etiam humana hoc fieri passione voluit cum potentia dignitatis, ut homo perditus per hominem liberaretur.
CAP. II.
Sic ergo medicina aegris, reconciliatio reis, sic redemptio est impensa captivis, ut condannationis humanae justa sententia justo liberationis operesolveretur.
Nam si pro peccatoribus sola se opponeret Deitas, non tam ratione diabolum vinceret quam 414 potestate.
Admisit ergo Filius Dei impias manus ad interficiendum se corpore, ut mortem aeternam perimeret in omni humano genere, et ad aeternam immortalitatem et beatitudinem atque angelorum consortium gloriose produttoreet ipsum genus humanum.
In omnibus autem quae illi Judaeorum insania contumeliose et procaciter interebat, nostra diluebantur peccata, nostrae expiabantur offensae: quia natura humana, quae rea per peccatum fuerat atque captiva, in Christo innocens patiebatur, et libera ab omni culpa, ut peccata tolleret, et omnibus
in se credentibus veniam delictorum per poenitentiam tribueret et confessionem.
CAP. III.
Proinde, fratres, recordemur jugiter quam glorioso pretio redempti simus, et de quam dura Damatione diaboli liberati.
Studeamus, quantum possumus, Domino largiente, tam gloriosam descendem nostram bonis operibus imitari, et quae his diebus segnius ac tardius de nostra correctione vel emendatione fecimus, saltem his paucis diebus nostram studiosissime operemur salutem.
Sini jejunia nostra fructuosa, ut quae corpori nostro subtrahitur, indigentis proximi caro reparetur.
Accipiat indulgentiam delinquens in nobis, ut nos a
pag. 0493A
Deo mereamur indulgentiam peccatorum.
Sit nostra pura confessio, sit poenitentia dura, oratio lacrymosa, assiduae vigiliae cum operibus misericordiae.
Mortificetur carnis concupiscentia, ut animae nostrae crescat aeterna salus et gloria.
Per Dominum nostrum Jesum Christum, cui est honor et gloria per omnia saecula saeculorum.
Amen.
SERMO VII.
In Dominica Palmarum.
Nunc primum editur ex quatuor Lectionariis Vat.
1276 basilicae S. Petri 106, Patavino Eremitanorum 112, et alio capituli Veronensis, in quibus, etsi Leoni tribuitur, stylus tamen Leonem non sapit.
CAP. I.
Scripturam quidem Hebraici exitus, et verba mysterii, fratres charissimi, audistis, quomodo agnus immolatus est, et quomodo plebs salvata est, et quomodo Pharao per mysterium verberatus est.
Intelligite, dilectissimi, quemadmodum sit novum ac vetus, temporale et aeternum, corruttibile et incorruptibile ,
pag. 0493B
mortale et immortale paschale mysterium.
Vetus quidem secundum legem, novum autem secundum verbum: temporale per exemplum, aeternum per gratiam; corruttibile per Victimam Pecudis, incorruttibile propter Domini vitam: mortale propter sepulturam, immortale propter risurrezionem.
Vetus quidem est lex, novum autem est verbum; temporale esemplare, sed sempiterna est gratia; corruttibilis ovis, 415 incorruptibilis Dominus: comminutus ut agnus, sed resuscitatus ut Deus.
Etenim sicut ovis ad Victimam ductus est, sed non erat ovis; et sicut agnus sine voce, sed non erat agnus: illa enim in figura fiebant, haec verius reperiuntur.
Pro agno et est Deus, factus est et pro pecude homo.
Homo autem Christus, in quo capiuntur omnia.
Isaias enim ait: Sicut ovis ad occisionem ductus est, et sicut agnus coram tondente se sine voce, sic non aperuit os suam.
In humilitate judicium ejus sublatum est: generationem
pag. 0493C
eius quis enarrabit *
CAP. II.
Multa quidem et alia plura a Prophetis praedicta sunt in paschale mysterium Jesu Christi.
Ipse enim adductus est ut agnus, occisus ut ovis, velut ab A Egypto nos a mundi cultura redemit, et salvavit nos de manu diaboli quasi de manu Pharaonis; et consignavit animas nostras proprio spiritu, et membra corporis nostri suo sanguine pretioso.
Hic est qui in confusionem mortem induxit, et diabolum in planctu constituit.
Hic est qui iniquitatem percussit, et injustitiam, sicut Moyses A Egyptum sterilitate Damnavit.
Hic est qui nos eripuit de servitute ad libertatem, de tenebris ad lucem, de morte ad vitam, un tirannide in regnum perpetuum.
Hic est qui in multis multa sustinuit.
Hic est qui in Abel occisus est, et in Isaac pedibus colligatus est, et in Jacob peregrinatus est, et in Joseph venumdatus est, et in Moyse obvolutus est, et in amnem a matre expositus, et in agno jugulatus, et in Davide persecutus, et in Prophetis exhonoratus.
Hic est qui in terra
pag. 0493D
sepultus est, et resurgens a mortuis ad coelorum excelsa conscendit.
Hic est agnus sine voce, hic est qui de grege assumptus est, ac Victimam vespere immolatus est, qui in nocte sepultus est.
Hic est Jesus Christus Dominus noster, qui surrexit a mortuis, et de inferiori sepulcro hominem resuscitavit ad vitam.
CAP. III.
Hic itaque in medio Jerusalem interfectus est.
A quibus?
Ab Israele.
Quam ob causam?
Quia claudos eorum curavit, et leprosos mundavit, coecos illuminavit, et mortuos resuscitavit.
Quid fecisti, o Israele, tam novam injustitiam?
Ignobilitasti eum qui te nobilem fecerat.
Ignominiasti eum qui te glorificaverat.
Renuisti eum qui te praedicaverat.
pag. 0494A
Occidisti eum qui te vivificaverat.
Nonne scriptum est, Non effundas sanguinem innocentem *
, ne pessime moriaris?
Ego, inquit Israel, hoc feci, quia pati eum oportuit.
Erras, o Israele, cum taliter sapis.
Pati eum oportuit, sed non per te, oportuerat eum crucis suspendi patibulo, sed minime per tuam dexteram debuit fieri.
Hac, o Israel, voce ad Dominum clamare debueras: O Domine, si voluntas tua ita decrevit, ut Filius tuus patiatur, 416 sed minime per me patiatur.
Plane ab alienigenis dijudicetur, ab incircumcisis, a quolibet tyranno clavis configuratur.
Absit ut per me haec impia perpetrentur.
Hac, o Israel, voce proclamare minime voluisti, nec inferre in Dominum tuam manus proprias pepercisti.
Non es inter opera ejus.
Nullam tibi incussit verecundiam, cum manus arida proprio corpori restituta esset incolumis?
neque cum obturati oculi patefacti fuissent?
neque cum dissoluta membra per ejus consolidata sunt vocem?
Sed neque recens
pag. 0494B
illud erubuisti miraculum, quo jam quadriduanus mortuus ad vocis ejus imperium de sepulcro surrexit?
O Israele, tanta mirabilia Christi vidisti, et semper in infidelitate permansisti?
Tu quidem universa haec praetervolans ad necem Dominum praeparasti.
Parasti enim acutissimos clavos, testis mendaces, fel quoque, et gladium, ut homicidae latroni.
Intulisti etiam verbera ejus corpusculo, et in capite ejus coronam spineam posuisti, et manus ejus illas bonas, quae te de humo plasmaverant, vinculi colligasti, et bonum illud os ejus, per quod tu cibatus es vita, e contrariofelle cibasti.
In magna diei festivitate tuum Dominum peremisti.
Et tu quidem epulis fruebaris, ille autem famis patiebatur esuriem.
Tu bibebas vinum, et panem edebas; ille autem acetum et fel.
Tu eras Gorgeousus corpore, et ille confectus moeroribus.
Tu exsultabas, et ille tribulabatur.
Tu psallebas, et ille judicabatur.
Tu choros ducebas, et ille in tumulo condebatur.
Tu quidem in mollitiei strato jacebas, ille autem in sepulcro et
pag. 0494C
loculo.
O impiissime Israel, qui hanc novam injustitiam perpetrasti, novis tuum Dominum subjiciens passionibus, peremisti Dominatorem tuum et Factorem tuum, qui te honoravit, qui tibi Israel nomen imposuit.
Tu autem Israel nequaquam inventus es.
CAP. IV.
Non vidisti Dominum, nec Deum intelligere voluisti.
Nesciebas, o Israel, quoniam hic est Primogenitus Dei, qui ante luciferum genitus est * ?
Hic fuit qui te in A Egyptum perduxit, atque ibi te conservans alimentum exhibuit.
Hic est qui ad te transmissus est, qui parentes tuos curavit, qui mortuos suscitavit.
Hic est in quem inique gessisti, quem trucidasti.
Hic est quem vendidisti.
Idcirco, o Israel, quia supra Dominum non contremuisti, impugnatus ab hostibus contremuisti; super Dominum non formidasti, super Dominum non ejulasti, super mortuos filios ejulasti.
Quia dereliquisti Dominum, nec invenieris ab eo.
Allisisti Dominum, et tu quoque ad terram allideris.
Et tu quidem jaces in terra; ille autem surgens a mortuis
pag. 0494D
transvectus est ad altitudinem coeli.
Nunc ergo venite, universae familiae hominum, qui 417 estis commixti delictis, et remissionem accipite peccatorum.
Ego enim sum vestra remissio, ego Pascha salutis, ego Agnus qui pro vobis sum jugulatus, ego vestra redemptio, ego vita, ego vestra sum salus, ego vestra sum awareio, ego vester sum Rex.
Ego vos resuscitabo per dexteram meam.
418 Hic est Dominus noster, qui fecit coelum et terram, qui in ligno suspensus est, qui in terra sepultus, qui surrexit a mortuis, ascendit ad excelsa coelorum; qui vivit et regnat cum Patre et Spiritu sancto in saecula saeculorum.
Amen.
419 SERMO VIII.
De Resurrezione Domini I.
CAP. I.
pag. 0495A
Licet omnes solennenitates, dilectissimi, quae in Ecclesiis pro Dei honore celebrantur, sanctae sint atque venerabiles, tamen hodierna Dominicae Resurtionis dies peculiarem festivitatem habet.
Ideo utique quia omnes alii dies viventium in se tantum continente gaudium, haec etiam laetitiam defunctorum.
Communis est ergo infernis simul et supernis ista festivitas: quia resurgens a mortuis Dominus et illic festivitatem dedit ubi mortem vicit, et isthic ubi victor a morte remeavit; et ideo Psalmista bene de hac peculiariter die dicit: Haec est dies quam fecit Dominus, exsultemus et laetemur in ea *
.
Annuntians enim Dominicam risurrezionem, non supernis tantum, sed etiam infernis diem salutiferae exsultationis indixit: quia descendente in tenebrosam inferorum caliginem Domino, etiam tunc illic absque dubio dies splendidissimus fuit, ubi Salvator
pag. 0495B
illuxit.
Unde pulchre evangelista qui lectus est, Et lux, inquit, in tenebris lucet, et tenebrae eam non comprehenderunt: *
quia licet in tenebras Dominus descenderit, tenebrarum tamen obscura non sensit.
Tenuit in illo noctis horrore inviolabilem majestatis suae splendorem lux sempiternae naturae; ac sic non lux a nocte, sed nox a luce superata est.
CAP. II.
pag. 0496A
Laetemur ergo, dilectissimi, et exsultemus in Domino.
Hodie enim nobis a Domino data est lux salutis, secundum illud quod idem psalmista in consequenziale ait: Deus Dominus et illuxit nobis *
.
Et quod adhuc additur: Constituite diem solennem in confrequentationibus usque ad cornu 420 altaris; completum etiam hodie nel video Ecclesia Dei.
Nam cum usque ad cornu altaris religiosis conventibus plena sit, ipsam Scripturam sanctae Ecclesiae plenitudo complevit.
Dies ergo hic, dilectissimi, dies est resurrezionis et vitae.
Reddit eum per Quadragesimam gratiorem delectabilior fidei gratulatio: quia ad tristitiam reorum giunzione sunt dies remissionum, ut Patientiam utique statim remuneratio consequatur, secundum illud: Qui seminant in lacrymis, in gaudio metent *
.
Quicumque ergo seminastis in lacrymis, capite praemia exsultationis.
Sciat se unusquisque, quo majora seminavit semina fletuum, majores fructus capere gaudiorum.
Specie ergo futurarum beatitudinum marmellata
pag. 0496B
in praesentibus continetur.
Sicut enim nunc est relaxatio post Districtionem, sic in futuro erit requies post laborem.
CAP. III.
Unde obsecro, dilectissimi, cum universa Ecclesia praecipue vos qui in novam salutem rigenerati candida indumenta sumpsistis, ut munus quod accepistis purum immaculatumque teneatis,
pag. 0497A
ut nitorem vestri habitus etiam in conversazione servetis, et tam candida sint corda vestra quam vestimenta vestra.
Audistis evangelistam dicentem hodie quia quicumque in Deum credunt hi filii Dei sunt.
Dedit enim potestatem filios Dei fieri his qui credunt in nomine ejus, qui non ex sanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque exvoluntate viri, sed ex Deo nati sunt *
.
Ergo et vos non estis nunc ex carnis conceptu editi, sed ex Deo Patre generati.
Superest ut conservetis per sanctam vitam et conversazioneem sanctae originis dignitatem.
Et vere juxta id quod Apostolus ait: Sicut modo geniti infantes razionales sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem
*
.
Et pax Dei, quae exsuperat 421 omnem sensum, custodit corda vestra.
Per Dominum nostrum Jesum Christum, cui est honor et gloria per omnia saecula saeculorum.
Amen.
SERMO IX.
De Resurrezione Domini II.
pag. 0497B
Nunc editus ex Lectionario Patavino S. Antonii, ubi perperam Leonis papae nomen praefert.
CAP. I.
In ista die sancta, fratres charissimi, in ista die inclyta atque egregia, in ista die, de qua sacratissimus personat psalmus: Haec dies quam fecit Dominus: *
in hac die ablata est tristitia de corde discipulorum, et data est confusio in oculis Judaeorum.
In ista die resurrezionis Domini Jesu Christi impleti tristitia discipuli, ibant quisque ubi poterant: non erat qui eos congregaret, quia jam impletum erat quod scriptum est: Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis *
.
Sepulcrum tamen signatum erat signo Judaeorum, custodia militum confirmatum: intus lumen erat, quod omnino ligari non poterat.
Quidquid enim signamus, totum ligare possumus, lumen ligare non possumus; ideoque aeterna lux, qui in principio mundum illuminavit, et qui etiam et fuit et est eritque
pag. 0497C
semper cum Patre in unitate Spiritus sancti, unus in Trinitate, et Trinitas in unitate; ipse quidem Deus et homo per mirabilem suam risurrezionem dignatus est clave veritatis suae corda fidelium tangere; ut quod erat obscurum illuminaret, et quod erat clausum aperiret.
Ille qui famulante angelo jungebatur Verbo, ipse famulante angelo hodie resuscitabatur de sepulcro.
Quasi posset aliquid obesse signatura illi, cui nulla fuit impostura, dantur custodes, qui custodirent hominem.
Quem jam scierant miracula facere, daemones ejicere, leprosos mundare. mortuos suscitare, se ipsum non poterat de tumulo exhibere?
CAP. II.
Sed jam corde caeca Judaeorum turba, qui legem habebant, et non intelligebant, psalmum tertium cantabant, sed Trinitatem Domini non agnoscebant.
Psalmus enim tertius habet: Ego dormivi, et somnum cepi, et resurrexi, quoniam Dominus suscepit me *
: dum scilicet intenti et parati ad confusionem discipulorum, meruerunt invenire
pag. 0497D
confusionem animarum suarum.
Dicunt enim Pilato, quia seductor ille dixit, quod tertia die resurget, ponantur, inquiunt, milites, ne veniant ejus discipuli, et furentur eum *
.
Si clausus erat tumulus discipulis, numquid claudi potuit sanctis angelis?
An forte non poterat de 422 signato sepulcro resurgere, qui potuit de Virgine signata procedere?
Signata fuit Virgo vera, et signa est sepultura vera.
Generavit sine viro Virgo vera, et janua facta
pag. 0498A
| est in sepulcro firma vera.
Dum enim adsunt isti custodes, non jam custodes, sed testis, illi poterant custodire, sed Deus disposuerat Filium suum resuscitare: angelus enim Domini descenderat de coelo: videntes custodes expavescunt.
Non potuerunt videre illum sublimem angelum, qui pleni erant falsitate Judaeorum.
Permittuntur mulieres videre angelum, quia venerant flentes ad monumento.
Quibus dixit gaudium magnum: Scio quod Jesum quaeritis crucifixum: non est hic, sed surrexit, sicut dixit: venite et videte locum ubi positus erat Dominus *
.
O gaudium non solum illis multeribus, sed omnium fidelium atque credentium renatorum!
Surrexit, abbandono.
CAP. III.
Sed ut breviter dicam quod olim fuerat praefatum; David ille rex plenus Spiritu sancto veraciter cecinit in psalmo: Resurrexit Dominus tamquam dormiens *
.
Quid plurima dicam per longum?
Sufficiat jam fidei, quod explicare non praevalet sermo.
Quis noctis praeteritae gravem laborem,
pag. 0498B
quis diei hujus comprehendere potest splendorem?
Dies iste omnibus Christianis immensa gaudia propinavit, dum eum nobis Christus caeteris diebus meliorem fecit.
Exsultemus ergo, charissimi, et laetemur in eo, quia haec est dies quam fecit Dominus.
Puto enim, fratres, quod iste dies solus magnus dicendus est, et dies in quo verus nobis resuscitatus est dies.
Iste enim dies lucet in tenebris, et tenebrae eum non comprehenderunt.
Tenebras dico Judaeos, qui dum diem Christum negaverunt, lumen quod acceperant perdiderunt: dum enim clamant, Crucifige, crucifige, factae sunt tenebrae medio die.
Ergo quia Judaei Christum per noctem comprehendere voluerunt, inde in tenebris remanserunt.
Gentes autem, et incolae nationes, quae a tenebris idolorum discesserunt, dies perfici meruerunt, dicente Apostolo: Qui eruit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum majestatis suae *
: unde et alio dicit in loco: Filii lucis, inquit, sumus, et filii diei *
,
pag. 0498C
non sumus noctis nec tenebrarum: sicut in die oneste ambulemus *
.
Exsultemus ergo, charissimi, omnes cum omnibus, quia haec est dies quam fecit Dominus.
CAP. IV.
Quid tibi profuit, inquam, serpens, iniquitas tua, aut quid valuit de crudelitate persecutio tua?
Ecce surrexit de sepulcro quem vos Judaei fixistis in ligno.
Hodie visus est vivus qui putabatur occisus.
Muni diligenter, Judaee, crudelitatis sepulcrum, adjice custodias militum, manda vigilias nocturnorum secretorum, ut sonde mortuum quem noluisti cognoscere vivum.
423 Dedisti Judae discipulo argenti pretium, ut occisum Christum poneres in sepulcrum: da tantumdem custodibus argentum, ut falsum audias a discipulis furatum.
Erogate, erogate argentum in facinus vestrum.
In vanum dumtaxat vigilatis ad sepulcrum nocturnum.
Jam surrexit, jam coelos ascendit, jam glorificatus est propter nos, qui se humiliavit propter nos.
Quid enim estis acturi, fatti ex amicis acerrimi inimici?
pag. 0498D
Quem tanto zelo fixistis in ligno, ipse sedet ad dexteram Patris in coelo, ipse est qui venit in nomine Domini, Deus Dominus, et illuxit nobis.
Nobis illuxit, et vos subjecit sub pedibus nostris.
Pater enim nobis complevit quod suo Filio promisit.
Quid enim nobis complevit, et quid Filio promisit?
Salmo detto.
Dixit, inquit, Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum *
.
Ecce enim
pag. 0499A
| Christus ad dexteram Patris sedet in coelo, et vos Judaeos nostris pedibus subjecit in terris.
Cum Judaea ferox quem occideres comparasti, servares tibi quod emeras, non perderes quod habebas.
Ecce argentum perdidisti, et quem comparasti non possedisti.
SERMO X. De Resurrectione Domini III.
Ex eodem codice Patavino S. Antonii, in quo Leoni pariter tribuitur.
CAP. I.
Evangelium Christi maxime declaratur, quoniam ejus risuscitazione praedicatur.
Habet enim Scriptura evangelico, a Domino jam multa facta esse miracula atque signa.
Nullum tamen majus fecit quam cum corpore surrexit, et terram levavit in coelum.
In hac autem risurrezione Christi et miraculum est, et exemplum: miraculum est ut credamus, exemplum ut speremus.
Quod enim ipse fecit in isto initio, nobis promisit in fine.
Impii, qui infideles et
pag. 0499B
| pagani appellantur, et Judaei carnales occisum esse Christum credunt.
Hoc est ergo magnum credere, quia mortuus est Christus: hoc enim et infideles nobiscum commune habent.
Credunt ipsi mortuum esse Christum.
Nos autem propter resurrezionem credimus mortem: quia si mors non praecessisset, resurrezione non fuisset.
Qui Christum mortuum negat, et risurrezionem negat.
Qui Christum mortuum profitetur, adhuc agendum est cum illo, ut et resurrexisse credat: et bene ita nobis erit cum Domino Deo.
CAP. II.
Nunc toleremus praesentia, amemus futura: blandimentis saeculi non delectemur, terroribus saeculi non frangamur.
Deus cum nobis blanditur, vitam aeternam pollicetur; et cum nos terret, de gehenna minatur.
Quantumvis blanditur mundus, habe delectationem illam de qua psalmus ait: Delectationes 424 in dextera tua usque in finem *
.
Ibi marmellata Christus sedens, in dextera sua protegit.
Inde se ostendit caput esse nostrum.
Video
pag. 0499C
laborantia membra sua, videt in magnis tentationibus vexari corpus suum; et putatis quod caput suum curam non gerat de corpore suo?
Si possunt oculi tui, ne offesa, non curaro; aut aures tuae recusare audire remedia unde saneris; aut lingua tua loqui nolit pro vulnere tuo, aut manus tuae possunt labores recusare, ne succurrant alicui laboranti membro tuo; potest et Dominus noster Jesus Christus non curare quid agamus, vel quomodo laboremus.
Quid opus est nobis dicere?
Ipsum clamantem audite: Saule, Saule, quid me persequeris
*
?
Cui pro membris suis ita dicebat, membrum suum facere volebat.
Dignetur Dominus Jesus Christus et de nobis facere membra utilia, cui est gloria in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO XI.
Nell'Ascensione Domini.
Editus a Quesnello ex codice S. Petri Corbeiensis, in quo S. Leoni tribuitur.
CAP. I.
pag. 0499D
Hodie, fratres, victoria Christi completa est, hodie Triumphalia vexilla ejus eriguntur.
De spoliatione sua dolet cum principe suo tartarus; de restauratione Damni sui gaudet coelestis exercitus.
Hodie caro illa, quae de terris sublevata est, ad dexteram Patris collocata est, quia omnes ei naturae prostratae sunt, et omnis principatus et potestas ante eam incurvata est.
Hodie via nova, de qua dicit Apostolus * , nobis initiata est: quia per carnem Christi aditus coeli, per quem nulla prius caro transierat, reseratus est: quam adhuc viventem idem Apostolus dicit, quia haec membris Christi suo tempore per eamdem intraturis praeparata est.
Hodie apertio libri Perfecta est, quem nemo potuit aperire, nisi agnus qui occisus est: quoniam sacramenta ejus revelata sunt, cum ea quae in lege et Prophetis inveniuntur, consummata dispensatione humanitatis ejus hodie completa sunt.
Discendi primo Cristo,
pag. 0500A
| ut nostrae particeps fieret naturae: postremo ascendit, ut suae nos participes faceret gloriae.
Descendens temporali conversazione visibilibus miraculis quasi lactavit infantos; ascendens dedit dona hominibus, quibus cruditi [Al. enutriti] et quasi in virile rubur educa jam temporalem ejus visionem non appeterent, sed quo eos praecesserat, toto jam desiderio sequi studerent.
CAP. II.
Quia ergo temporali ejus praesentia viduati sumus, ad aeternam ejus vi ionem tota intenzioni festinemus.
Dicamus ei ex voce Psalmistae: Tibi dixit cor meum: Quaesivi vultum tuum, vultum tuum, Domine.
425 requiram: ne avertas faciem tuam a me *
.
Tota enim dispensatio humanitatis Christi nihil aliud intendit, nihil aliud fecit, nisi ut understandingem nostram ad superna dirigeret, et expleto tempore nostrae mortalitatis, ad manifestam visionem sui perduceret, perductos aeterna vultus sui gloria satiaret.
Quia, testante Apostolo, Videbimus eum sicuti est *
.
Sotto il Salmista: Satiabor,
pag. 0500B
cum manifestabitur gloria tua *
.
Haec sunt bona, Gerusalemme, quae oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit: quae praeparavit Deus diligentibus se *
.
Haec bona quantum poterat in aenigmate contuebatur Psalmista cum diceret: Quid enim mihi est in coelo, et a te quid volui super terram
*
?
Admirando dicebat: Quid mihi est in coelo, etc.
quia coelestis gloriae magnitudinem, nec dicendo explicare, nec cogitando sufficiebat comprehendere.
CAP. III.
Haec ergo esuriamus, haec sitiamus, quoniam ad hoc Pontifex summus pro nobis praecursor in vera sancta sanctorum, ad dexteram scilicet Patris, ascendit, ut spem membrorum suorum confirmaret, eo secuturam gregis humilitatem, quo suum credit praecessisse pastorem.
Sic enim ipse Dominus promittit discipulis: Ubi fuerit corpus, ibi congregabuntur et aquilae *
.
Aquilas vocat sanctos qui cupiunt dissolvi et esse cum Christo (Filippo I,
pag. 0500C
| 23).
Fertur enim natura esse aquilarum ultra mare odoratu suo cadavera sentire, et eo celeri volatu suo ad saturandam esurtem suam festinare.
Haec ergo esuries aquilarum desiderium sanctarum significat animarum, quae caput suum extra mundi turbine in summa quiete locatum fidei naribus sitientes [An. sentientes], spei volatu praesentiae Conditoris vellent assistere, et satietate vultus ejus sine fine gaudere.
Haec quippe hujus solennitatis est ratio, ut Christum ad dexteram Patris jam regnare credamus, et interim eum quasi geminis virtutum alis, charitatis scilicet et spei, subsequamur; ut cum tradiderit regnum Deo et Patri *
, cum eo sine fine regnemus.
CAP. IV.
Igitur secundum quod hortatur Psalmista, quia Dominus regnavit, exsultet terra *
, id est Ecclesia; exsultet in fide, quoniam tu Dominus altissimus super omnem terram, nimis exaltatus es super omnes deos *
.
Exsultet in spe, quoniam replebimur in bonis domus tuae.
Esclamemo
pag. 0500D
ex medullis cordis cum Apostolo: Quis nos separabit a charitate Christi?
tribulatio, un'angustia?
una fama. una nuditas, un gladius *
?
Cum enim de spe perduxerit nos ad speciem, erit Deus omnia in omnibus *
.
Ipse cibus et potus, ipse vestitus, et omnia quae onesto cogitari et desiderari possunt ab omnibus.
Hoc donativum Christi milites concupiscant, et militiam suam non deserant, donec haereditatem immarcescibilem ab imperatore suo completo agone percipiant.
426SERMO XII.
De santissima Trinitate.
Nunc primum in lucem emissus ex Lectionario capituli Veronensis, in quo inscribitur: Homilia S. Leonis papae super cap. XV Evangelii S. Joannis, vers.
26.
Ex multis S. Evangelii locis invenimus quia discipuli
pag. 0501A
ante adventum Spiritus sancti minus capaces erant ad intelligenda arcana divinae sublimitatis, minus fortes ad toleranda adversa humanae pravitatis.
Sed eis adveniente Spiritu sancto cum augmento divinae agnitionis data est costantia incendi adversi mundi hujus.
Unde nunc illis Dominica promissione dicitur: Cum venerit Paracletus, quem ego mittam vobis a Patre, Spiritum veritatis qui a Patre procedit, ille testimonium perhibebit de me, et vos testimonium perhibebitis, quia ab ini io mecum estis
.
Notandum autem in primis quod Dominus Spiritum veritatis et a se mittendum esse testatur, et eumdem mox a Patre procedere subjungit; non quod idem Spiritus aliter a Patre procedit quam a Filio mittitur, sed ideo eum Filius et a se micti et a Patre dicit procedere, ut aliam Patris, aliam esse suam personam designet, ac in eadem distinzione personarum unam esse operazioneem ac voluntatem suam cum voluntate Patris et operazione denuntiet.
Cum enim ejusdem Spiritus gratia datur hominibus, mittitur profecto
pag. 0501B
Spiritus a Patre, mittitur a Filio; procedit a Patre, procedit et a Filio, quia ejus missio ipsa processio est qua ex Patre procedit et Filio.
Ve it ex sua spontanea voluntate, qui sicut coaequalis est Patri et Filio, ita eamdem habet voluntatem cum Patre et Filio, Spiritus enim ubi vult spirat *
; et sicut Apostolus enumeratis donis coelestibus ait: Haec omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult
*
.
Adveniens autem Spiritus sanctus testimonium de Domino perhibuit: quia discipulorum cordibus aspirans omnis quae de illo erant sentienda mortalibus clara illis luce revelavit, quod videlicet aequalis et consubstantialis Patri erat ante saecula, quod consubstantialis tactus est nobis in fine saeculorum, quod de Virgine natus sine peccato vixit nel mondo.
Finisci di guardare.
427SERMO XIII.
In Natali S. Vincentiimartiris.
pag. 0501C
|
Leoni ascriptum invenimus nel ms. Vallicellano XV, unde in aliquibus editionibus post Leonis Sermones soggettous est.
A Quesnello primum in appendicem reflectus, et cum duobus mss, ab eodem recognitus hic exhibetur, qui et Hispanum esse auctorem in monito nostrae praefationi inserto non improbabiliter conjecit.
Hoc Quesnelli judicium approvante PP.
Maurini, qui hunc sermonem in plerisque codicibus Augustino tributum recuderunt in append.
Tommaso Agostino.
V, sermone.
188.
CAP. I.
Cunctorum licet, dilectissimi, gloriosasmartyrum passiones, quos distintia regionibus loca meruerunt, una fides faciat omnibus indiscreto honore venerabiles, propriam tamen sibi in hoc venerationis obsequio illi vindicant dignitatem, qui Ecclesiam Dei et documentis prae caeteris erexerunt, et patrociniis adjuverunt.
Inter quos juste beatum levitam Vincentium, cujus confessione et morte Christum
pag. 0501D
incredulis praedicatum incunctanter agnoscimus, catholicis studiis celebramus.
Qui ut fidelium devotionem Deo studiosius commendaret, altiori charitatis flammescens effectu, morti sese tandem fideliter obtulit, quo videlicet robur fidei in solidissima petra Christo fundatum sequacibus imitandum daretur; necnon et semen apostolicae praedicatis
pag. 0502A
per cum pluribus disseminatum, ope suae intercessionis tutum, ac Perfectae consummationis fruge refertum in coelestibus demum horreis conderetur.
Hunc ergo amelius propria venerentur, quem etiam peregrina mirantur: quatenus eis se largiorem exhibeat in beneficiis, quibus se amabiliorem cognoscit in gaudiis, fiatque in ejus solennitate uberior laetitiae ambitus, de quo fidei crevit effectus.
CAP. II.
Hujus denique spiritus tanto virtutum munere claruit, ut sacri mini terii fultus officio, qui Filium Dei Dominum nostrum secuturus esset in passione, ejusdem Christi calicem credentibus prius ministraret in salutem.
Cujus haustu feliciter mente ebriatus, rabidi hostis atque in Christum saevientis insaniam interritus adiit, modestus sustinuit, securus irrisit, sciens paratus esse 428 ut resisteret, nesciens elatus esse quo vinceret: quia cujus amore spiritalibus armis praemunitus resistebat. ejus adjutorio quidquid poenarum in illum furentis ira excogitabat, insuperabilis fortiter pazientiendo vincebat.
Ideo
pag. 0502B
hunc non laminae ignitae sartaginis, non equulei, non ungulae ferreaeque manus, non vires pavendae caedentium. nec dolor scissorum membrorum, non foci fragor et strepentis in patentibus visceribus salis injectio, Daciani quiverunt aliquatenus subdere jussioni.
Sed dum in tantum ejus vecordiae tumore excresceret, ut tantis passionum subactum doloribus aut vicisse aut interemisse se laetabundus extolleret, suscepta spe frustratus, unde victor visus est apparere, inde victus compulsus est erubescere: quoniam quo Dei martire duriori urgentebatur poena, eo ampliori confessionis exsultabat costantia.
Unde ipsius passionis vel ultima pervidere, seu memorari, fratres, evidentius placet; quatenus animadvertat sanctitas vestra quo diabolus suum perduxerit dolis ministrum, vel quomodo Christus suum in finem usque servaverit famulum.
CAP. III.
Ex quo illud sane erat mirabile, quia quantum iste extrinsecus molteplici poenarum genere
pag. 0502C
contritus arctabatur, tantum intrinsecus exsultante interiori homine dilatabatur; quantumque ille exterius jactantia temporalis potentiae inflabatur, tantum interius despici se perpendens, interiori vexatus homine praefocabatur.
Contemni se videns saeviebat, nec in quem jam vindictam inferret inveniebat.
Videbat namque desaevientium manus carnificum plus in eo in venire vulneris quam corporis, solumque vigentem spiritum eo stultitiam exprobrare suam, quo provocabat veritatis norma.
Quapropter credens quod causam confusionis averteret, si personam quae se spreverat abstentaret, minusque Dacianus erubesceret si Vincentium populus non videret, jussit eum a publico moveri.
Sed ne sic quidem careret supplicio, contusa qua jacebat testa substernitur: ut vis acuminis concisam molem superjecti corporis plus discinderet, atque reddita tormentis membra quae se carent obvia susciperent Fragra.
CAP. IV.
Fallitur tamen vincendi opinione caeca crudelitas.
Nam divina bonitas dilectum suum amplius
pag. 0502D
in confessione comitata infert novam tenebris lucem, et tabernaculum 429 splendidaum obscurum reddit ergastulum.
Fovebat laceros arius medica Dei manus, et venustiori pristinae sanitatis augmento fossi lateris Damna supplebat.
Inselita igitur hujus luminis claritate perculsi, obstepuere custodes, quin et vocem, angelis hymnum Deo concinentibus, mens pallidi
pag. 0503A
janitoris expavit.
Currit exanimis minister ad praesidem, quem gravius relatio nuntii quam ictus erat percussura gladii: et cum non posset ex magnitudine rei tacere quod viderat, tremor judicem occupat, dolor lacerat, furor inflammat; et ne in poenis vincens Vincentius gloriam obtineretmartyrii, Citius, inquit Dacianus, pro lucatur e carcere, ne dum insistimus Rebellem punire, videamur eum potius victoria coronare.
Profertur itaque ex illo tetri carceris barathro, coelesti quidem gratia pulchrior, et si adhuc esset passurus, robustior.
Sed ubi desiderium ad regni vocazionem tendentis nullo poenarum vel mortis genere frangendum intelligit, jubet invida mens lenioris strati fulcra substitui, ac blandiori eum requie confoveri: scilicet, ut si amoto paululum carnifice, animam quietus exhalaret, diceretur non esse occisus, sed mortuus: quasi non eum poena peremerit, cum quo et poena simul perierit.
CAP. V.
Interea beatum Vincentium coelestis aula suscipit, ac beatae felicitatis munere donat.
A.D
pag. 0503B
cujus ingressum angelici laetantur spiritus, omnesque simul concives gratulantur sancti.
Nosque tibi gratias agimus, Domine Jesu, quod anima tuo digna consortio, quae pertinax tulit supplicium, mendax fugit obsequium; et quae fuit contenta persecutore quod fureret, sit dedignata quod parceret.
Cognito igitur sancto ejus abscessu judex insanus, et quia Christus vicisset in Vincentio nesciens Dacianus, illius sibi promittit cadaveris expositione vindictam, cujus gemit ex virtute victoriam.
Feris namque et canibus decepta furoris superbia absumendum projici mandat lictoribus: ut tali pastu eorum impleret ventrem quorum ipse gerebat mentem.
Sed ut divinis excrescentibus beneficiis majoris victoriae Vincentio gratia conferretur, mittitur corvus, avis amica cadaveribus, expositas corporis dapes servatura jejuna.
CAP. VI.
Hinc, fratres dilectissimi, hinc advertite distinte meritorum obsequia.
Etias quello che ho detto
pag. 0503C
impias Achab vel Jezabelis manus caute declinans * , in deserto corvis ministrantibus 430 pascitur; assertor autem veritatis Vincentius Daciani rabie peremptus, feris exponitur consumendus;
pag. 0504A
sed corvo famulante servatur illaesus.
Obtinuit ergo Elias divino nutu, corvis praestantibus, quo aleretur: praestitum est Vincentio, obsequente quoque corvo, ne comederetur.
Qui ut coelitus se custodem designatum ostenderet, adventantes reliquas aves eminus non segni impetu perturbabat: inter quas immanem quoque lupum propius accedentem, veluti qui commissum thesaurum sacrilega audacia attaminare praesumeret, pennis et alis diverberans procul abegit.
Sed ille quod non tam ad inferendam venisset injuriam, quam ad augendam miraculi pompam, quadam sui habitudine stupidus indicabat.
O impudens furor et stulta vesania!
Corvus obsequitur, lupus veneratur, Dacianus persequitur, nec erubescit velle se adhuc lerox perdere, quem mansuefacta bestialis feritas satagebat protegere.
CAP. VII.
Unde ad occulendammartyris laudem, non jam secretum, sed profundum elegit: credens sibi ad delitescendam ejus gloriam non claustra
pag. 0504B
fidem servatura, sed maria: quasi non idem elementi dominus esset, per quem dudum ei carceris abdita coelesti fulgare radiata micuissent.
Datur nantis mergendum corpus in fluctibus, ut ad auxilium saltem aequora proficerent, cui ad vincendum Christi militem terra defecisset.
Enavigatis itaque magna ex parte freti gurgitibus, projectum inter sorbentes undas praepotens est Dei dextera consecuta, et quae spiritum intulerat in coelum, corpus mox retulit ad sepulcrum.
Sic praedicator veritatis, charissimi, nec tormentorum vincitur poenis, nec tenebrosi carceris superatur angustiis.
Non a bestiis dilaniatur, non profundo celatur, sed littori redditur, praeconio diffamatur, ut qui vere confessus fuerat nomen Deitatis, veritate sibi adesse experiretur divinae suffragia bonitatis.
Cujus gloriosam virtute vitam ita pretiosae mortis gratia decoravit, ut quod vivendo docuit, moriendo Constanter astrueret: eratque consequens quatenus ad ejus visionem per mortem attingeret, quem probabilis vitae conversazionee semper attestatus
pag. 0504C
fuisset; sciens quod de contemptu praesentis vitae gloria surgit beatitudinis aeternae: praestante Domino nostro Jesu Christo, qui vivit et regnat in saecula saeculorum.
Amen.
433 SERMO XIV [Al. inter Leonino XCVI].
Nella cattedra S. Petri.
pag. 0505A
|
Es.cod. SM. Bibliothecae Regiae a Quesnello editus, et ex Vaticanis suppletus.
CAP. I.
Adest, dilectissimi fratres, beati apostolorum principis gloriosa solennitas, quam tota debemus animi alacritate suscipere, tota mentis devozionee celebrare.
Cum enim diesmartyrii ejus merito habeatur in toto orbe clarissima, haec non impari est totius Ecclesiae sanctae gaudio celebranda.
In illa siquidem alternantibus hymnidicis angelorum choris est ineffabiliter coronatus; in ista vero exsultantibus undique fidelium turmis pontificali cathedra cum magna gloria est sublimatus.
In illa ad suam beatitudinem coeli conscendit thronum; in hac vero ad nostram salutem sanctae Ecclesiae adeptus est principatum.
In illa ignitis beatorum spirituum coetibus 434 est aggregatus, ut praemia aeterna ipse susciperet; in ista vero populo Dei praelatus est, ut nn
pag. 0505B
omnes ad praemia aeterna vocaret.
Illa ergo festivitas praecipue est angelorum; ista autem specialiter est fidelium populorum.
Sed per gratiam illius qui interfecit inimicitias in semetipso in uno novo homine faciens pacem
, quae poterat esse propria singulorum, communis facta est omnium, hominum scilicet et angelorum.
CAP. II.
Hanc itaque solennenitatem nostram, ut ita dixerim, dilectissimi, duplici, ut dignum est, jucunditate colamus; et non modo exterius, sed etiam interius pleno animi desiderio celebremus.
Hinc ergo suaviter modulantium symphoniae risonante; illinc concordes animorum motus alternent.
Adornetur luminaribus ecclesia; resplendeat virtutibus conscientia.
Mundetur sordibus basilicae pavimentum, purgetur vitiis interioris hominis templum, dicente Paulo: Templum Dei sanctum est, quod estis vos, et 435 Spiritus Dei habitat in vobis *
.
Nihil dissonum deprehendatur in vocibus, nihil
pag. 0506A
discordabile reperiatur in moribus.
Habet enim sancta dies dignitatem suam; habet et mens nostra solennenitatem suam.
Illa videlicet, ut a laboriosis hujus mundi negotiis vacetur, ista vero, ut ab aestu terrenae concupiscentiae, et ab omnium vitiorum illecebris abstineatur.
Illa ut ornamentis visibilibus splendeat, ista ut virtutibus enitescat.
Sed qui tam egregium pastorem hodierna die ex divinae gratiae largitate suscepimus, qua temeritate ad loquendum vobis ex nostra parte os aperire tentamus?
Intueamur ergo oculis fidei beatissimum pontificem nostrum episcopali subsellio sublimatum, sacerdotalibus infulis redimitum, populo suo per semetipsum loquentem, et in conventu sanctae Ecclesiae more solito concionantem.
Ipse, ipse per semetipsum dicat quod et vobis et nobis agendum esse decernat.
Ecce, o beatissime pastor noster, nos tuae oves simul adsumus, et ut nobis doctrinae tuae alimenta tribuas, humiliter obsecramus.
Sed nec etiam oves ex nobis esse possumus, nisi ipse nos instruas qualiter vellus innocentiae induere
pag. 0506B
debeamus.
Ais enim: Quasi modo geniti infantes rationabile sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis in salutem *
.
CAP. III.
Jam vero quia qualiter oves fieri debeamus audivimus, restat ut nobis insinuet qualiter etiam sinistrum lascivientium haedorum numerum effugere valeamus.
Obsecro, inquit, vos tamquam advenas et peregrinos, abstinere vos a carnalibus desideriis, quae militante adversus animam; *
et ut hanc mortificationem carnis, quam docet verbo, praecipuo confirmet exemplo, Christus, inquit, passus est pro nobis, vobis relinquens exemplum, ut sequamini vestigia ejus *
.
Solent autem custodes pecudum a noxiis herbis gregem suum studiose compescere, et in longinquos saltus sincera pascua indagando migrare; et cum ab aliis, interitum cavendo, prohibent, alia vitam refovendo praebent.
Alibi enim noxia subtrahunt, alibi profutura permetunt: ne dum a venenatis pabulis cauta provisione jejunant, a
pag. 0507A
salutiferis quoque vacuae, incauta Districtione deficiante.
Quia igitur pastor noster a mortiferis carnalium desideriorum pascuis nos prohibendo coercet, ad salutaria jam vireti spei nostrae ora relaxat.
Ait enim: Per risurrezionem Jesu Christi ex mortuis, qua vocavit nos in spem vivam, in haereditatem incontaminatam et immarcescibilem conservatam in coelis *
.
Voces ergo custodis nostri beati Petri apostoli, fratres charissimi, erectis cord um auribus intendamus, et rectam vestigiorum 436 ejus tineam tenentes, a pascuis ad quae vocat nusquam exorbitemus.
Si enim consilium ejus libenter awaretimus, frementium bestiorum insidias non timebimus.
Numquid enim custos noster super gregem suum studiose non vigilat, et ferarum incursus ut caveri debeat sollicitis vocibus non clamat?
Diabolus enim, inquit, tamquam leo rugiens, circuit quaerens quem devoret: cui resistite fortes in fide *
.
Expedit ergo, fratres charissimi, ut consulentem nobis coelestis curiae consulem intentis cordibus audiamus, et certissimum
pag. 0507B
salutis nostrae consilium parvipendere formidemus.
Hic est enim qui ex ore veritatis audivit: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum.
Hic est qui audivit: Quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in coelis *
.
CAP. IV.
Non ergo debet ab homine in sua praedicatione contemni, qui a Creatore et Redemptore hominum tantae dignitatis privilegio meruit honorari.
Terribile est ejus consilium negligenter despici, cujus et coelum et terra soggetto sunt potestati.
Qui coelum claudit et aperit, terrena pro suo arbitrio ligat et solvit.
Sic namque ecclesiastici primatus cathedra divinitus sibi est tradita, ut perpetua sit soliditate fundata.
Ab exordio quippe mundi multas cathedras non solum bonas, sed etiam malas fuisse cognoscimus in populo Dei (sed in cathedra Petri
pag. 0507C
Christus et malas funditus evertit, et bonas aeterna stabilitate firmavit).
De bonis namque dicitur: Exaltent eum in ecclesia plebis; et in cathedra seniorum laudent Dominum *
, qui praecepta doctorum sanctae Ecclesiae operibus servo.
Cathedram Israelitico populo Moyses tenuit, de qua per se Veritas dixit: Super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei .
At contra de reprobatorum cathedra per Psalmistam dicitur: Beatus vir qui non abiit in consilio impiorum, et in via peccatorum non stetit, et in cathedra pestilentiae non sedit *
.
In cathedra enim pestilentiae risiedet qui errorum pestes populum docet.
CAP. V.
Hujusmodi cathedras Dominus mystice subruit, cum vendentes de templo pariter et ementes ejecit.
Scriptum quippe est: Nummulariorum effundit aes, et cathedras vendentium columbas evertit *
.
Hanc pestilentiae cathedram Simon ille magus acquirere voluit, cum Spiritus sancti gratiam emere concupivit.
Sed hanc manus apostolicae linguae,
pag. 0507D
antequam aedificaretur, evertit, 437 et nascentem pestiferam haeresim in ipsa radice succidit, dicens: Infele enim amaritudinis et obbligatione peccati video te esse.
Non est tibi pars, neque sors in sermone isto
.
Hoc apostolicae sententiae gladio effossi sunt omnes qui ecclesiasticos honores vel emere inhiant, vel vendere non formidant.
Quorum miserabilis multitudo hodieque in sancta Ecclesia cernitur, qui donum Dei contra Dominum possidere ad suam libidinem non verentur; qui nempe etsi exterius videantur vivi, jam fetent in perpetua Damnationis morte sepulti.
Qui lucrum animarum quaerere pro nihilo ducunt, et miserrimam carnem in deliciis et
pag. 0508A
in fetore luxuriae nutriunt.
Contra quos melius puto tacere quam pauca dicere.
Non enim ad dilacerandum et corripiendum eorum mortale periculum pauca verba sufficiunt contra quos coelum et terra et omnia elementa Damationis testimonium proferunt.
Nunc ergo contra ossa arida loqui desistimus, ut advos, fratres mei, qui in Christo vivitis, linguae nostrae passibus redeamus.
CAP. VI.
Fundemus itaque, dilectissimi, in beati Petri apostoli fide nostrae mentis habitaculum, ut ab omni adversitatis impetu manere possit illaesum.
Exemplo scilicet viri prudentis, de quo Dominus in Evangelio dicit: Qui aedificavit domum suam supra petram: venerunt flumina, flaverunt venti, et impegerunt in domum illam, et non cecidit, fundata enim erat supra petram *
.
Reducamus ad mentem quod per Paulum dicitur: Non possumus hic gaudere cum saeculo, et illic regnare cum Domino: et iterum: Per multas tribulationes oportet nos intrare in regnum Dei *
.
Ecce hic beatus apostolus
pag. 0508B
Petrus, cujus hodie festivitatem colimus, qui Domino nostro Jesu Christo tam charus et familiaris exstitit, qui tantam potestatem non solum in terra, sed etiam in coelo, ipso tribuente, suscepit, per crucis tamenmartyrium regna siderea penetravit.
CAP. VII.
Carnem ergo nostram, dilectissimi, cum vitiis et concupiscentiis assidue mortificantes, apostolica praecepta studiosissimeobservus: quia ipsis judicibus de nostris actibus reddituri rationem sumus.
Ipsis enim dictum est: Amen dico vobis quod vos qui secuti estis me, in rigenerazione, cum sederit Filius hominis in sede majesta is suae, sedebitis et vos super sedes duodecim judicantes duodecim tribus Israel *
.
Ipsi sunt senatores mundi, de quibus scriptum est: Nobilis in portis vir ejus, cum sederit cum senatoribus terrae *
.
In eorum ergo fide fundati, eorum doctrinis instituti, sic studeamus cum divino adjutorio hanc mortatem vitam temporaliter ducere, ut cum eis in 438 coelesti curia
pag. 0508C
sine finegaudere mereamur: praedicante [ Forte praestante] Domino nostro Jesu Christo, cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO XV.
In Annuntiatione beatissimae Dei Genitricis et Virginis Mariae.
Hic sermo perperam Leoni papae inscribitur in duobus Lectionariis S. Benedicti Padilironensibus; et subjicitur in uno ms alii sermoni ejusdem festivitatis Leoni pariter attributo, cujus menzionam fecimus in praefatione hujus appendicis num.
30. Sicut autem ibidem probavimus eum esse antiquam versionem sermonis S. Procli episcopi Constantinopolitani, ita et hunc ex simili sententiarum ac scribendi ratione ineditam interpretem esse alterius sermonis ejusdem auctoris non improbabiliter credimus, cum praesertim plures ipsius orationes desiderari compertum sit.
CAP. I.
pag. 0508D
Adventum Domini et Salvatoris nostri, quo hominum genus indutus, dignatus est nos visitare, per totum hocce saeculum universalis frequentat Ecclesia, et aniversario reditu efficitur valde jucunda.
Quod enim semel pro riscatto e salutis propriae factum credens, mundus accepit, colendum in aeternas progenies posteris consecravit; fecitque tunc ut ex veteri vita in novitate mentis laetitia nasceretur.
Nunc ergo transacti temporis miraculum ante oculos praesentatur, dum ea quae dudum gesta sunt divinae lectiones praeferunt sunnyiter, et annuis vicibus devotissime celebrantur.
Ecce audivimus, cum sanctum Evangelium legeretur, missum a Domino
pag. 0509A
de regalibus thronis Gabrielem arcangelo promittentem Mariae Virgini filium * .
Ingressus namque ad eam, quae hominibus verecunda secreto latebat in abscondito, sermonis auspicio taliter salutavit: Ave, Maria. inquit, ave, gratia plena, Dominus tecum.
O annuntiatio mirifica!
O salutatio peregrina, plenitudinis copiam portans, et virgineum pectus illustrans!
Descendit igitur angelus flammigeto volatu micans, et Mariae domicilium simul et mentem suae claritatis fulgore collustrans.
Praeveniens judicem praeco, tam praeclarus et mitis, tam festinus et ownans, ut in praetorio virginitatis, quae secreta manebat in terris, suscipi potuisset Dominus majestatis.
Ave, inquit, Maria; ave, gratia plena, Dominus tecum *
Qui te creavit jam te praeelegit: 439 quem paritura es, jam te replevit.
CAP. II.
Turbata itaque illa in introitu ejus, erat cogitans quis sic benedixerit ei; quae modestum apud se retinens propositi sancti silentium, et incognitum habens virile alloquium, turbatur angelo salutante,
pag. 0509B
stupetque sibi taliter benedicentem: non tamen ausa est praevenire loquentem.
Mirans enim apud se diutius cum timore animo conferebat quid sic benediceretur.
Quae cum prolixius cogitans haesitaret, et angeli praesentiam fortius notaret (simul enim fulgorem praesentiae cum benedictione pertractans facite haesitavit), aspexit in eam Gabriel illustris arcangelo, Trinitatis sacrosanctae legatus, coelestiumque conscius secretorum, et ait: Ne timeas, Maria: invenisti enim gratiam apud Deum.
Ecce concipies in utero, et paries filium, et vocabis nomen ejus Jesum; hic erit magnus, et Filius Altissimi vocabitur; et dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus, et regnabit in domo Jacob in aeternum, et regni ejus non erit finis *
.
Tunc Maria haec angelica verba ponderata exame auscultans, et mentis statera prudentissima virgo perpendens ait: Quomodo fiet istud quod dicis, quoniam virum non cognosco *
?
Habebo filium, quae nescio virum?
Portabo
pag. 0509C
feto, quae maternum non habeo succum?
Mamillis aridis unde praebebo labiis infantis sugere postulantis; quando torum mei cubiculi nec ingenitus amor possederit juvenilis, nec amplexus aliquando concesserit maritalis?
Et angelus: Non ita, inquit, Maria, non ita.
Noli expavescere: noli de tuae sanctitatis integritate sollicitudinem gerere.
Intacta manebis, et de prole gaudebis, de filio.
Sine congiunzione mortalis viri efficieris nurus Altissimi, quia Filium generatura es Dei.
Giuseppe vero ille vir castus et justitiae nomine decoratus, non maritus, sed custos tuus, non accedet ad te; sed Spiritus sanctus superveniet in te; nec ardebis carnali libidine, nec sponsus adhaerebit, sed virtus Altissimi obumbrabit tibi: propterea quod nascetur ex te sanctum, vocabitur Filius Dei *
.
O domicilium Deo dignum!
Priusquam angelus luculentissima testimoniatione sibimet approbaret, quod de palatii aula paterni delatum, et quale illud est, propriis auribus susciperet; nullum verbum protulit ore pudico, nullum responsionis
pag. 0509D
assenso.
At ubi Maria illaesam virginitatem audivit veridica astipulatione firmatam, rispondet continuo, in sanctissimo pectore perornate componens affuturum cubiculare secretum: Ecce, inquit, ancilla Domini; contingat mihi secundum verbum tuum *
.
Tamquam diceret: 440 Paratum cor meum, quia intatto permanet uterus meus.
Contingat mihi, Gabriele arcangelo, secundum verbum tuum.
Veniat ad habitaculum suum, qui in sole posuit tabernaculum suum.
Oriatur mihi virgini permanenti Sol justitiae,
pag. 0510A
in cujus pennis aeterna permanet sanitas; qui perpetua castitate florescens, in ea perdurare decrevit integritas.
Egrediatur sicut splendor justus, et salvator quasi facula accendatur.
Solis facula totum illustrat, et quae forsitan obstare videntur radiis suis peculiaria interius penetrat, et nihil penitus dissipat.
Procedat jam ad oculos hominum speclosus forma prae filiis hominum; procedat sponsus de thalamo suo, quia secura facta sum de proposito meo.
CAP. III.
Quis istam generationem, fratres mei, poterit sermone narrare?
Quis linqua vel facundia valeat explicare?
Intemeritas servatur virginitatis.
. . . naturae, et infans intrinsecus coalescit in virgine.
Dum vero impletum est tempus ut pareret, expositus est partus sacer, cujus conceptionis modum homo non noverat pater.
Haec est ineffabilis congiunzione nuptialis Verbi et carnis, Dei et hominis.
Ita namque factus est inter Deum et hominem mediator Dei et hominum homo Christus Jesus * ; et ideo pretiosissimus conjugii talamo eletto est virginis
pag. 0510B
uterus, ut quia ex peccatis sordentibus squalidus effectus fuerat mundus, veniens Creator mundi sine opere mundi, ex mundis visceribus effusus in mundum, et novo miraculo, natus in mundo, mundum redderet mundum.
Venit namque filius hominis, sicut ait ipse Filius Dei et hominis, non ut judicet mundum, sed ut salvum faciat mundum * .
Dic mihi jam, quaeso, sancta sanctorum mater, quae matutini floris odorem et niveum lilium convallium sine sulco humanae propaginis et sine imbre carnalis seminis in sinu Ecclesiae germinasti: dic, quaeso, mihi, unica mater, quibus manibus vel quo Divinitatis articulo in utero tuo formavit filium cujus Deus solus est pater.
Dic, obsecro te per Deum, qui talem fecit te, ut ipse fieret in te; dic, inquam, mihi, quid boni gessisti; premio quantistico obtulisti; per quas potestates ambisti; quos etiam patronos habuisti; quae suffragia promisisti; quo sensu vel qua cogitatione ad haec, ut acciperes, pervenisti, ut virtus et sapientia Patris,
pag. 0510C
quae attingit usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter * , totus ubique manens, et sine ulla sui mutabilitate in utero tuo veniens, ita catum castellum tui ventris incoleret, ut ingrediens non laederet, 441 et exiens incolumen custodiret?
Dic ergo mihi quomodo ad haec pervenisti?
Et illa: Quaeris a me quid obtulerim muneris ut mei matere ficerer Salvatoris?
Oblatio mea virginitas est; promissio mea, non a me mihi data, sed ab ipso mihi auctore omnis boni concessa.
Omne enim datum Optimum, et omne donum Perfectum desursum est, discendens a Patre luminum *
.
Ambitio mea est humilitas mea; et ideo magnificat anima mea Dominum, et exsultavit spiritus meus in Deo salutari meo, quia respexit, non auro clavatam tunicam, non pompas radiantes occulto auro ad ornamentum cervicis meae, aut pretiosarum lapides margaritarum dependium aspexit in auribus meis, aut genarum ruborem attendit fuco mendacii colorato; sed respexit humilitatem
pag. 0510D
ancillae suae *
.
Venit enim ad humilem mansuetus, sicut fuerat vaticinio Prophetae ante promissum, et ait: Noli timere, filia Sion: ecce Rex tuus venit tibi mansuetus et mitis, sedens super nebulam: *
super Mariam scilicet virginem, quam sibi ipse exhibuit sine compari sidere genitricem.
CAP. IV.
Venit itaque mansuetus requiescens super maternum spiritum humilem et quietum et trementem verba sua.
Venit igitur mansuetus, implens coelos, transiens per humiles ad superbos,
pag. 0511A
et coelos non dereliquit.
Gonfiatos tumore superbiae, apposito humilitatis emplastro, ut mitis medicus, ipse curavit.
O profonda humilitas!
O eccellentior altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei!
quam inscrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ipsius
*
Angelorum panis lactatur uberibus matris.
Fons aquae salientis in vitam aeternam * ; Samaritanae, praeformans Ecclesiam, bibere postulat * .
Convivare cum peccatoribus non recusat, cui familiae coelestium dignita tum cum tremore ministrant.
Reguli filium Rex regum reddidit sanum * , non adhibens diversis pigmentis epithimam, sed lingua bajulans medicinam.
Exstinctum febribus curat servum Centurionis, cujus laudabilis inventa est fides * : quia ita Centurio de Dominica virtute fieri credidit quantum ipse suis militibus sibi subditis imperans.
Ita praesumpsit passiones paralytici * . ut Dominus mise
pag. 0511B
ricorditer visitando sanavit mulieris longi temporis plagam * , in qua humor morbi sentina, tabida fecerat membra.
Ipse Salvator tacitam sentiens fidem, exeuntem de servitute siccavit importuni sanguinis fontem.
Et quando [ Forte quomodo] cuncta percurram?
Narrando deficit tempus, quam magnifica potestate et profunda bonitate cuncta perfecit, qui, magnus ad parvos, humilis ad superbos, plenus pietate descendit.
Nova fecit a saeculo, qui novus venit ad saeculum.
In cujus mirabilem formam suas evangelistae demonstrant figuras; homo, leo, vitulus, aquila.
Homo de virgine matre sine homine, ut leo fortis procubuit in mortem; 442 et potestate propria est exaltatus in cruce, tamquam novellus vitulus pro peccatis populi voluntarie mactatus in passione; et sicut aquila vehemens, recepto corpore de tumulo surgens stricto secans aerem, omnium lapsus calcavit, et super Cherubin ascendit et volavit; qui ambulat super pennas ventorum, ascendit in coelum: cui est honor et gloria in saecula saeculorum.
pag. 0511C
Amen.
SERMO XVI.
A Natali SS. apostolorum Petri et Pauli.
Licet hic sermo spectet ad appendicem Collect.
2, cujus sermones ascititios ostendimus in praefatione Sermonibus praemissa num.
19, unde etiam nel ms. Casanatensi ejusdem collectionis omissi fuere, cum tamen ex ms., ut videtur, basilicae S. Petri, veluti Leonis allegetur ex testimonio Petri Mallii, quod in eadem praefatione eodemque numero recitavimus, hinc ne quis forte de sermone genuino suspicaretur, qui a nobis inventus non fuerit, eum appendici inserendum putavimus.
Auctor aliquis Romanus pontifex videtur.
CAP. I.
Duorum sanctorum apostolorum Petri et Pauli, fratres charissimi, hodie celebramus natalem; quorum sonus et praedicatio pervenit in omnem orbem terrarum.
Ita eorum passio celebratur ab Oriente usque ad Occidentem, quoniam pro Rege
pag. 0511D
passi sunt coeli et terrae.
Meruit civitas Romanorum, ubi sunt constitutae memoriae apostolorum.
Oportuit enim ibi esse praedicatores regni coelorum, ubi constitutum est regnum Romanorum, ut diversae gentes venientes honorificent memoriam piscatorum.
Euntibus enim ad beatum Petrum apostolum, qui noverunt, ibi est constituta memoria Adriani imperatoris, mirae magnitudinis et pulchritudinis templum buildum; numquid potest ab aliquo dici: Intremus ad memoriam imperatoris?
Ergo praeteritur memoria imperatoris, et festinatur ad memoriam piscatoris.
Boni piscatores facti, qui erant piscatores nati.
Piscatores piscium facti sunt piscatores hominum, Domino Christo dicente: Venite post me: faciam
pag. 0512A
vos fieri piscatores hominum *
.
Artem vobis non muto: genere piscium muto.
Extrahebatis de mari vivos ad mortem; nunc extrahetis de saeculo mortuos ad salutem.
CAP. II.
Unus erat piscator et alius persecutore.
Quantum metuerunt persecutores et piscatores, ut fierent praed catores?
Primus in ordine apostolorum eletto est Petrus; novissimus in ordine apostolorum est 443 Paulus, sicut ipse de se testatur dicens: Ego enim sum minimus omnium apostolurum
*
.
Qui elegit primum, ipse elegit et novissimum, ut simul pateretur primus et novissimus.
Bona passio, quae nunc cohaeret laudi.
Bonum certamen, quod perfettimartirium.
Sciebant apostoli ad quam praetendebant coronam, quam acceperunt Petrus et Paulus in urbe Roma.
Dixerat enim Dominus in Evangelio: Qui reliquerit patrem aut matrem, uxorem vel filios, et omnia quae possidet, centuplum accipiet, et vitam aeternam possidebit *
in vitam aeternam custodiet eam
CAP. III.
Oportet ergo, fratres, ut propter vitam non diligamus vitam: propter vitam aeternam temporalis est contemnenda.
Boni discipuli, qui veram doctrinam tenuerunt magistri, cursum consummaverunt, fidem conservaverunt, promissa dilexerunt, temporalia contempserunt, et vitam aeternam possederunt.
Unus ex rustico insertus; alius ex lupo factus est agnus.
De Paulo apostolo dictum est: Lupus rapax, mane rapiet, et ad vesperas dividet escas *
Fuit persecutore Saulo; sed mutatus est, ut fieret praedicator Paolo: fuit antea persecutore, postea vero factus est magnificus praedicator.
Christum quem aliquando blasphemabat postea publice praedicabat; ipse enim de se testatur dicens: Qui prius fui blasphemus, et persecutor; sed ideo misericordiam merui, quia ignorans feci in incredulitate, ut in me revelaret Deus Filium suum
*
.
Hoc praestitit mihi persecutori.
Quid autem
pag. 0512C
praestitit piscatori, nisi claves regni coelorum?
Claves enim regni coelorum fides meruit Petri: quia prior agnovit Filium Dei.
O gloriosum meritum apostolorum!
Non uno die selecti ad gloriam, sed uno die meruerunt palmam.
Non uno die selecti ad apostolatum; sed uno die meruerunt acciperemartyrium consecratum.
Coelum trascendente; et coronaverunt [Leg. cucurrerunt] ad Dominum Deum.
SERMO XVII.
In Natali B. Pauli apostoli.
Es.cod. raccogliere. 2 nuper editus est ab abb.
Trombellio. Praeter mss. coll. 2 eum invenimus nel cod.
Casinò. coll. 1, nec non in duobus Lectionariis Vallicell.
VII, et A, 6, ubique Leonis papae nomen praeferentem.
In duobus autem Iva.
1272 et 3835, sine certo ullius auctoris nomine haec inscriptio legitur: Item ejusdem in Natali B. Pauli apostoli; quae eumdem hujus
pag. 0512D
| 444 et praecedentis sermonis auctorem significare solet: praecedit autem in utroque cod. sermo S. Joanni Chrysostomo inscriptus.
Cum vero hujus sermonis auctor sit certe Romanus, hic manifesta detegitur alicujus librarii oscitantia ejus generis, cujus in praefatione meminimus num.
9, ut scilicet hunc sermonem descripserit cum eadem epigraphe ex antiquiori Lectionario, tametsi praecedentem sermonem, cui veri auctoris nomen in eodem erat praefixum, nequaquam excerpserit.
Auctor autem Romanus magno Gregorio posterior est: siquidem hujus temporibus, Micrologo teste de Ecclesiast.
Osservat. berretto. 42, S. Pauli festivitas altera die post festum SS.
Petri et Pauli celebrari coepit.
In Sacramentariis quidem Gregoriano antiquioribus, nimirum Leonino,
pag. 0513A
uti vocant, et Gelasiano, utriusque apostoli natale eadem die designatur, nec sequenti die describitur alia missa S. Pauli propria, ut in Gregoriano primum deprehenditur.
Hunc sermonem in plerisque mss. exemplaribus mutilum, in solo antiquissimo Iva.
3835 integrum invenire potuimus.
CAP. I.
Gemina hodiernae festivitatis, fratres charissimi, renovantur gaudia, dum annua doctoris mundi percolimus natalitia.
Unde exsultantes in Domino, et immensas ejus ineffabili majestati referentes laudes, ingenti laetitia gratulemur.
Et nimirum affluentissima jucunditate laetari oportet: quia quoties sanctorum memoria celebratur, nimio fidelium mentes gaudio replentur, et spiritualibus admodum profectibus illustrantur in id quod eorum praesentia adesse non ambigitur.
Convenientibus ergo nobis, charissimi, huic sanctissimae aulae, eumdem in medio nostrum egregium praedicatorem assistere, et spirituali atque invisibili quodam modo pariter nobiscum
pag. 0513B
in hac ejus celeberrima solennitate credimus gratulari.
Et ideo nulla debet, dilectissimi, quemquam Christianorum ad occorrerendum huic venerandae Ecclesiae, ubi sanctum ejus quiescit corpus, desidia irretire corporis.
Praecipue autem cunctos Romanae urbis et finitimis commorantes regionibus, quantocius accelerare prae omnibus congruit.
Quoniam si universi de extremis mundi partibus neque austeritatem acerrimi itineris, neque prolixitatis terrae spatia metuentes, eo quo valent tempore apostolorum devote se praesentari inhiant ad limina, quid Romani cives excusationis proferre possunt in eo quod praesentialiter assistentes dissimulant saltem eorum occorrerere festivitati, dum se eorumdem apostolorum precibus, defensione tueri noscuntur et ope?
445 CAP. II.
Hesterno quippe die quo ipsi apostolorum principesmartirio sunt coronati, devotissimoaffeu in ecclesiam B. apostoli Petri proprietantes,
pag. 0513C
ejus celebravimus solennenitatem.
Etenim oportebat ut ejus qui principatum meruit adipisci apostolatus, prius celebraretur festivitas.
Hodie vero doctoris gentium et mundi totius illuminatoris natalitia colimus.
Nam licet pariter ambomartirii bravium sumpserint, propter confluentis tamen populi frequentiam in alium diem B. apostoli Pauli inerat ratio solennitatis transferendae, ut sicut in B. Petri aula universa convenit multitudo, ita in ejus coapostoli ecclesia eadem pariter attacha conflueret populi congregatio, aequalisque omnibus inesset laetandi devotio.
Sed ecce plures aut desidiis aut saecularibus dediti curis, ad hanc distulerunt praestantissimi B. Pauli apostoli advenire aulam.
Quapropter, fratres charissimi, abjicienda est omnis mundanae cogitationis cura, et temporalis lucri desideria respuenda, eoque omnes quo valemus annisu ad celebrandam sanctorum memoriam, maxime beatorum Petri et Pauli apostolorum principum natalitia concurrentes, in amborum ecclesias devote
pag. 0513D
pariter congregati conveniamus, ut sicut pares eos honorum infulis divina illustravit dignatio, ita similes humana habeat in solennitatinus devotio.
CAP. III.
Hic enim beatissimus prius quidem Saulus, et postmodum Paulus, prius, inquam, persecutore,
pag. 0514A
postmodum praedicator, Judaicae credulitatis infectus saevitia, nimia ferocitatis adversus Christianos exardescebat insania.
Nam, sicut in Actibus apostolorum continetur * , Accepta a principibus sacerdotum potestate ut si quos eorumdem Christianae religionis invenire potuisset, vinctos in Jerusalem deduceret, ibat tremens magna arreptus furia, et subito coelestis radii splendore illustratus ac perterritus audivit vocem de coelo dicentem sibi: Saule , Saule, interrompimi perseguitare?
Durum est tibi contra stimulum calcitrare
*
.
Et protinus cadens in terram, oculorum lumen amisit.
O magna pietatis omnipotentis Dei nostri benignitas!
O inaestimabilis longanimitatis misericordia!
Modicum eum perterruit, ut multipliciter consolaretur.
Paulum enim percussit, ut superflue mederetur.
Illico enim Ananiae Dominus praecepit rigenerazioneis gratiam battesimi tribui, et amissum lumen oculorum impertiri.
Praeceptum est enim ovi ut lupum ad caulas 446 deduceret, et similem sibi ovem efficeret.
Anania inim
pag. 0514B
|
Ovis interpretatur.
Timet ovis lupo se propinquari, sed praecepto Domini fultus fiducialiter ad lupum accessit, eumque divina conspiciens correptione in mansuetudinem conversum, extemplo collato ei battesimatis munere, Christique adhibito vexillo, eum Dominico collocavit ovili.
O admirandae operazioneis virtus!
Ovis lupum ovem fecit, quia boni pastoris fortitudinem accepit, et quem prius habuit saevissimum expugnatorem, postmodum suscepit mitissimum concertatorem.
Hunc Dominus praedestinatum habens ante omnia saecula, vas Electionis Affermat, suumque nomen in gentibus deportaturum pronuntiat.
CAP. IV.
O beata Paolo, praedicator egregie, quam gloriosus et laudabilis inter apostolos omnesque refulgesmartyres!
quia licet novissimus in consortio apostolorum advenisse videris, plus tamen omnibus in Evangelio Christi elaborasse demonstraris.
En tua lucidissima in toto enitet mundo doctrina.
Quibus te laudibus digne glorificari, elegantissime
pag. 0514C
apostolorum Princeps et veritatis opinatissime praedicator, humana poterit lingua, quem misericorditer Redemptor ex aethere vocans, dignum sibi cultorem, et vas elegantissimum athletamque strenuissimum constituit?
Unde legitime bonum certamen certans, cursumque ministerii consummans * , tertium usque ob hoc raptus coelum, arcana meruisti audire verba; de reliquo repositam tibi coronam justitiae, atque laborum tuorum dignam a justo judice Domino nostro suscipiens remunerationem, merito cum angelis in coelestibus perenniter Triumphas regnis.
Pro quo venerantes hanc sacratissimam solennitatem tuam, gloriose apostolorum Princeps et doctor gentium, assiduis nos apud Creatorem nostrum, pro cujus vera nominis confessionemartyrii adeptus es palmam, commendare non desistas intercessionibus.
Quatenus tuis circumfulti praecipuis interviewum suffragiis, continuaque Protectione muniti, ab universis istius fluentis mundi erui mereamur adversitatibus, et mentis sinceritate, secura devotissimae
pag. 0514D
tuae festivitatis exsequentes gaudia, ad aeterna pertingere valeamus regna, per Jesum Christum Dominum nostrum, cui est honor, et gloria per omnia saecula saeculorum.
Amen.
447 SERMO XVIII.
De santo Petro.
Quomodo de carcere eductus est.
pag. 0515A
Nunc primum editus ex ms. Casinensi.
CAP. I.
Quemadmodum sanctus Petrus in carcere sit ligatus duabus catenis et traditus quatuor quaternionibus milatum, quemadmodum etiam inde liberatus sit per angelum Domini * , audivit per ordinem dilectio vestra.
Missus ergo in carcerem est sanctus Petrus, causa nominis Christi, sed poenam carceris horrere non poterat, quia ipse in carcere templum Dei erat.
Ligatus erat duabus catenis, sed catenas criminum in ipso carcere a credentibus extrahebat.
Custodiebatur a quatuor quaternionibus militum, sed sub ipsa custodia quatuor Evangelia ad fidem venientibus insinuabat.
Nec mirum sane, si ille humanam custodiam timere non poterat, qui divina custodia servabatur.
Cum ergo diligenter Petrus
pag. 0515B
custodiretur in carcere a quatuor quaternionibus militum, ligatus a duabus catenis, venit angelus Domini ad eum, ut audivit dilectio vestra, et aperuit januas carceris, et dixit ei: Surge, et tolle vestimentum tuum et operi te, et calcea te calceamentum tuum, et vieni, sequestrami *
.
At ille surgens sequebatur eum, et cum venisset ad portam ferream cum angelo, statim a se eadem porta aperta est eis.
Nec mirum sane si sancto Petro porta ferrea sponte aperta est, qui portas inferorum jam in potestatem acceperat, dicente Domino ad eum: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam; et portae inferi non praevalebunt adversus eam.
Et quaecumque ligaveris super terram, 448 erunt ligata et in coelo *
Ille ergo sancto Petro portam ferream aperuit,
pag. 0516A
qui portas inferni patefecit.
Ille de morte Petrum eripuit, qui mortem ipsam destruxit.
CAP. II.
Sed quod tunc sancto Petro secundum litteram gestum est, circa nos quoque mystice geri agnoscimus, si fidem Petri sequamur.
Sumus enim et nos in hoc mundo velut in carcere constituti.
Si ergo a Domino visitari mereamur, mittitur ad nos angelus Dei, et dicit ad unumquemque nostrum: Praecinge te, et calcea te calceamenta tua, et operi te vestimentum tuum, et sequere me.
Praecingimus nos, si lumbos corporis nostri pudicitiae circulo [ Forte cingulo] circumdemus, dicente Apostolo: Sint lumbi vestri praecincti *
in castitate.
Calceamus et pedes nostros, si gressus vitae nostrae praeceptis evangelicae fidei muniamus, ut securi spinas peccati et iniquitatis tribulos conculcemus.
Operimus nos et vestimento, si vestem illam nuptialem, id est newborni gratiam, conservemus in nobis.
Haec itaque fideliter impleamus: statim cadent catenae de manibus nostris,
pag. 0516B
id est catenae peccatorum, quibus constricti et colligati secundum animam tenebamur.
Sed nec aliter de carcere, id est de mundi hujus errore, evadere possumus, nisi a Domino per angelum visitemur.
Aperitur nobis et porta ferrea, id est et porta mortis, et poena, quam Filius Dei passionis suae virtute comminuit; et tunc veniemus ad domum Mariae, id est ad Ecclesiam Christi, ubi Maria mater Domini habitat, et illic occorreret nobis puella nomine Rhode.
Conveniens autem hujusmodi nomen Rhode salutis nostrae mysterium est.
Rhode enim secundum litteram graecam rosa nuncupatur.
Venientibus ergo nobis ad domum Mariae, puella nomine Rhode occorrerit, id est congregatio sanctorum, quae sanguinemartyrii glorioso velut rosa refulget.
453 SERMO XIX [Al. inter Leoninos sermon.
LXXXII].
In Natali sanctorum septem fratrum martyrum Machabaeorum.
pag. 0517A
In appendice nunc primum collocatus, quia non Leonis, sed Augustini est.
CAP. I.
Gratias, dilectissimi, Domino Deo nostro, quod quanta sit hujus diei solennitas, etiam si ego
pag. 0518A
taceam, conventus vester ostendit.
Tam conspiranti enim studio et devoto animo convenistis, ut festivitatis magnificaiam, etsi sermo non indicet, congregatio tamen ipsa testetur.
Et recte: duplex enim causa laetitiae est: in qua et natalem ecclesiae colimus, etmartyrum passione gaudemus; nec immerito digne Ecclesia horum exsultatmartirio, quorum ornatur exemplo.
Causam ergo solennitatis hodiernae, dilectissimi, 454 plenissime sacrae historiae
pag. 0519A
|
lectione didicistis, nec latere vos potuit quem in tanto rerum gestarum ordine exceperitis auditum, cum gloriosam septemmartyrum matrem exsultanti et non tacito honoraretis effectu, in singulis quidem filiis passam, sed in omnibus coronatam.
Subsecuta est enim felici exitu, quos invicto praemisit hortatu.
Beata genitrix, beata progenies, memorabilis praecedentium fortitudo.
Nam cum in illo ordine mortium, et in illa dispositione poenarum, id saevissimi regis excogitasset impietas, ut victoriam sibi et de primis promitteret, quos sine tolerantiae cruciaret exemplo, et de postremis, quos in supplicio torqueret alieno, multiplicatae sunt martirum palmae, et dum singuli in omnibus vincunt, praeter coronas proprias, omnes acquisivere septenas.
CAP.O II.
Sed haec ad fructuosam recolenda sunt aurium voluptatem.
Inflat scientia * , nisi aedificet obedientia. gravant audita, nisi suscipiantur imitanda.
Nec enim quia cessavit persecutore
pag. 0519B
et tortor, quia omnes jam Deo militante potestates, desunt Christianis, 455 quas superent, passiones.
Fili, inquit, accedens ad servitutem Dei, sta in justitia et timore, et praepara animam tuam ad tentationem; *
et Apostolus dicit: Quicumque in Christo pie volunt vivere, persecuzionem patiuntur propter justitiam *
.
Qui ergo putas quievisse PERSECUEMEM, et nullum tibi cum hostibus esse conflittium, intimum cordis tui scrutare secretum, et omnes recessus animae tuae diligens explorator ingredere; et vide si nulla te impugnat adversitas, si nullus tyrannus vult in mentis tuae arce dominari.
Noli cum avaritia pacem firmare, et iniquorum quaestuum incrementa contemne.
Superbiae concordiam nega, et magis time in gloriam suscipi quam in humilitate calcari.
Dissociare ab ira, nec dolorem inflammet invidiae cupido vindictae.
Renuntia voluptati, avertere ab immunditia, pelle luxuriam, fuge in quitatem, obnitere falsitati; et cum videris te multiplicem habere pugnam, tu quoque, imitatore
pag. 0519C
martirum numerosam, quaere victoriam.
Toties enim peccatis morimur, citazioni in nobis peccata moriuntur; et pretiosa in conspectu Domini etiam ista mors sanctorum ejus *
, ubi homo occiditur mundo, non interitu sensuum, sed fine vitiorum.
CAP. III.
Si ergo, charissimi, non ducitis cum infidelibus jugum * , si peccatores esse desistitis, et nullis carnalium cupiditatum tentationibus ceditis, solennem hanc diem legitime celebratis; et non solummartyres ac martirum matrem, sed etiam illius memoriam justo honore veneramini, qui hoc die antiquam festivitatem hujus loci consecratione geminavit: magnificus quidem structor parietum, sed magnifiior aedificator animarum,
pag. 0520A
|
ultra aevi sui terminos opera pietatis extendens, ut utilitatibus Constitutionum ejus etiam in ipso frueretur devota posteritas, et habitando quod condidit, et faciendo quod docuit.
CAP. IV.
Omnia ergo, dilectissimi, quae oculis cernitis, mente meministis, ad profectum vestrae aedificationis assumite, et ita unusquisque vestrum praeparato a majoribus 456 utatur habitaculo, ut in seipso meminerit templum Dei esse fundatum.
Nihil structurae suae pravum, nihil supponat infirmum; sed vivis et selectis lapidibus congruendo, per indissolubilem connexionem crescat in Dominici corporis unitatem: auxiliante y ipso angulari lapide Deo et Domino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum.
Amen.
SERMO XX.
...CSommarioLLink a questo capitolo (clicca per copiare)Copiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa#:21 (aprire l'intero testo e scorrere fino a questa sezione)Copiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa:21 (aprire solo questa sezione)FConcentrati su questo capitoloDScarica questo capitolo...Scarica come XMLScarica come testo normale (.txt)TIROAnalisi del riutilizzo del testoAnalizza questo segmento⚙MAnalisi metricaMostra schema metricoRVisualizzatore di testo referenziatoSUSpento
SERMO XX.
De Trasfiguratione Domini.
Nunc primum editus ex ms. Patavino S.Antonii,
pag. 0520B
| I leoni compiono un tributo.
CAP. I.
Hodie, fratres charissimi, solenneniter colimus, diem illius scilicet qui cum Patre omnia gubernans, condidit omnem diem; Verbum, inquam, quod in principio dixit: Fiat lux, et facta est lux *
Ipsius caro hodie in monte clarificata est, utpote textus narrat evangelicus.
In monte ante duos vates tresque discipulos transfiguratus est Dominus; scilicet ut nobis spem suae Divinitatis donaret, suam prae nive faciem candidam eis voluit demonstrare.
Si quis vero hos noscere voluerit vates, currat ad evangelistarum sublimissimas voces.
Verum si cuilibet Lucas a duobus superioribus dissentire videtur, propter quod non post dies sex, sed post dies octo hanc Domini claritatem ostensam fuisse perhibet * , grammaticorum currat ad tropum.
Est nempe apud eos tropus, qui syllepsis dicitur, ubi pro uno multi, et pro multis unus comprehenditur, atque totum pro parte, et pars pro toto
pag. 0520C
|
accipitur; sciatque Lucam nihilominus tropice descripsisse diem quando promissum est; atque illum quando completum est, in suo Evangelio comprehendisse.
457 Videlicet quando Dominus hoc promiserat, vespere erat; et cum transfiguratus est, mane nihilominus apparebat.
Matthaeus vero et Marcus praetermittentes dies promissionis et transfigurationis, solummodo integros sex medios maluerunt tradere recordationi perpetuae.
CAP. II.
Verumtamen si aliquis dicat cur ante duos vates et tres discipulos voluit transfigurari, reminiscatur ipsius luculenti primi sermonis Domini; ipse inquit Judaeis: In lege vestra scriptum est quia duorum hominum sit verum testimonium *
.
Ut autem seipsum ostenderet esse qui dixit
pag. 0521A
Moysi: Ego sum qui sum, et haec dices filiis Israel: Qui est misit me ad vos:
quique eumdem Moysem ob liberationem filiorum Israel ad Pharaonem miserat, et ei in monte Sina legem dederat, atque Prophetam Eliam igneo curru in aereum coelum devexerat, hos testis ad suae claritatis transfigurationem divina potestate cum discipulis contemplandam perduxerat; nimirum unum eorum revocans a limine mortis, alterum a translatione paradisi.
Nullus enim scire poterat sepulcrum Moysi, nisi qui jussit et ad se cum perduxit; et nemo quo esset Elias translatus cognoverat, nisi qui eum ad se vocaverat.
Hic est enim Unigenitus Patris, qui propter humani generis descendem effici voluit primogenitus matris.
In hac namque hodierna transfiguratione coadunare voluit utriusque paginae concordationem.
Ut enim ostenderet se esse legis Dominum et Prophetam, hos voluit perducere ad testimonium evangelistarum.
In hac siquidem transfiguratione
pag. 0521B
|
placuit ei, dispensatori Patris ostendere Filii dispensatorem, scilicet Petrum Moysi, et castum veterem casto novo demonstrare voluit, Eliam Joanni.
Duos soles in monte cernebant hodie discipuli, unum, qui ab eis omnibus contemplabatur in firmamento, et alterum, qui splendidius eo fulgens a vatibus et discipulis cernebatur, facies Jesu.
Hic vero Sol, qui in monte rutilabat, illum qui in firmamento est sua potentia illustrabat.
Iste namque Sol justitiae ardens et lucens; ardendo enim in se accendit fideles, lucendo illuminat omnes.
De isto namque Sole ait Joannes: Erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum *
CAP. III.
Verum ut claritas illius nobis certo certius insinuaretur, postquam in aliam speciem vultus ejus transfiguratus est, et a nube lucida cum apostolis obumbratus, a Patre veraciter est clarificatus: Hic est, inquit, Filius meus charissimus, ipsum audite *
.
Discipuli vero tantam vocem non ferentes, ceciderunt in faciem, recedentibusque
pag. 0521C
Moyse et Elia, remansit sola soboles divina, quae erigens eos inquit: Nolite timere, quod est dicere: Timeant illi, qui non credunt, timeant quos phantasmata illudunt.
Vos, qui Patris Filio obeditis, ejusque arcanis secretis interestis, quam ob rem timidi estis?
Attamen sancti discipuli 458 respicientes, neminem viderunt, nisi solum Jesum; ut liquido demonstraretur quia vox quae missa fuerat, non Moysi, non Eliae, sed unigenito Filio solummodo congruerat.
De hac quippe visione quidam facundissimus poeta admiratur atque collaudat meritum horum trium apostolorum dicens * :
O meritum sublime trium, quibus illa videre
Contigit in mundo quae non sunt credita mundo!
Quid?
quod et Eliam, et clarum virtute Moysem
Ignotos oculis viderunt lumine cordis.
Ut major sit nostra fides, hunc esse per orbem
Principium ac finem, hunc Alpha videlicet et ω
Quem racconti medi circumfulsere Prophetae.
pag. 0521D
|
Alter adhuc vivens, alter stans lumine vitae:
Sidereoque sono, Meus hic est Filius, aiens,
Ostendit verbo genitum vox Patria Christum.
Hinc namque Moysi deprecanti atque dicenti, Ostende
pag. 0522A
mihi gloriam tuam, ait Dominus: Non poteris videre faciem meam; non enim videbit me homo, et vivet.
Ecce, inquit, est locus apud me, et stabis supra petram; cumque transibit gloria mea, ponam te in foramine petrae, et protegam te dextera mea, donec pertranseam, tollamque manum meam, et videbis posteriora mea, faciem autem meam videre non poteris *
.
Quidnam, dilectissimi, est hoc?
quidnam est hoc?
Numquidnam Dominum nemo vidit umquam?
Numquidnam mentitus est unus horum, qui dixit: Deum nemo vidit umquam, nisi Unigenitus, qui est in sinu Patris, ipse enarravit *
?
Numquidnam omnipotens Pater incapibilis et immensus, atque invisibilis corporeus esse creditur, aut membra illi ascribuntur corporalia, ut referatur eum habere posteriora?
Magnum est hoc, profundum est hoc; et tantillis tam profundum rimari non est facile.
Sed illi soli est aperiendum, qui cum vult, brutis animalibus aperit os ad loquendum.
O sancte Spiritus nobis resera hoc summum Patris eloquium.
pag. 0522B
|
Attendite diligentius, attendite, dilectissimi, cautius, et una mecum hic vestrum parate animum.
CAP. IV.
SommarioLLink a questo capitolo (clicca per copiare)Copiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa#:21.4 (aprire l'intero testo e scorrere fino a questa sezione)Copiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa:21.4 (aprire solo questa sezione)FConcentrati su questo capitoloDScarica questo capitolo...Scarica come XMLScarica come testo normale (.txt)TIROAnalisi del riutilizzo del testoAnalizza questo segmento⚙RVisualizzatore di testo referenziatoSUSpento
CAP. IV.
¶LLink a questo paragrafoCopiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa#:21.4;2 (aprire l'intero testo e scorrere fino a questa sezione)Copiamlat.uzh.ch/browser/cps_2.AuInLeI.SeSLeMa:21.4;2 (aprire solo questa sezione)FConcentrati su questo paragrafoDScarica questo paragrafo...Scarica come XMLScarica come testo normale (.txt)TIROAnalisi del riutilizzo del testoAnalizza questo segmento⚙RVisualizzatore di testo referenziatoSUSpento
Cum pertransiero, inquit Dominus, videbis posteriora mea, faciem meam videre non poteris
*
.
Facies namque Domini incomprehensibilis Deitas; posteriora vero ejus Filii credenda est assumpta humanitas.
Profecto per faciem, quae prima pars est corporis, Divinitas insinuatur ante omnia saecula; posteriora vero Christi humanitas est, quae in ultima ad nos per inviolatam venit Mariam tempora.
In hac siquidem die, quod suo famulo promisit Moysi, fideliter per Filium Pater complevit.
De hac quidem solennitate hujus diei David ait: Confessionem 459 et decorem induisti, amictus lumine sicut vestimento *
.
Confessionem et decorem indutus est Christus, cum gloria paternae vocis glorificatus est: amictus est lumine sicut vestimento, cum solis splendore suum discipulis coruscantem ostendit vultum.
De hac quoque solennitate Habacuc
pag. 0522C
|
Propheta mirabatur, cum ab ipso decantabatur: Domine, audivi auditum tuum et timui, consideravi opera tua et expavi. *
.
Numquid fabricam mundi iste miratus expavit? Non. Sed quid miratus expavit? Audi quid sequitur: In medio, inquit, duorum animalium cognosceris.
O charissimi, quid est in medio duorum animalium cognosceris?
Nisi aut in medio duorum testamentorum, aut in medio Moysis et Eliae cum eo hodie in monte sermocinantium. Hic namque est lapis angularis, in quo 460 uterque paris meruit copulari, scilicet vetus Testamentum, et novum.
Vetus significatum est per Moysem et Eliam, per quos lex et Prophetae designantur. Novum vero per Petrum et Jacobum et Joannem, per quos sanctum et venerandum designatur Evangelium. Sive per Moysem et Eliam prior ille Judaicus populus, per Petrum, Jacobum et Joannem populus designatus est gentilis. Hic vero est populus ambulans in tenebris, qui vidit lucem magnam; ad quam lucem nos Unigenitus Patris perducat contemplandam in illa