 Systema Cosmicum |
Dialogus primus  |
Promulgatum est Romae proximis annis Edictum salutare, ut periculosis scandalis aevi praesentis obviam iretur, opportunum imponebatur opinionem Pythagoricae de Terrae mobilitate silentium. Non defuere tamen, qui temere affirmare auderent, istud decretum non ex iudicioso examine, sed ex affectu, causa parum cognita, fuisse profectum: audiebanturque querelae, Consultores, observationem astronomicarum imperitos omnino, non debuisse per improvisum istud interdictum alas incidere talia rimantium ingeniorum. Provocavit vocem meam zelus, temeritatem hoc genus lamentorum non sustinens. Itaque statui, tanquam prudentissimi istius decreti solide gnarus, in hoc Mundi Theatro, sincerae veritatis testis publice comparere. Eram id temporis in re praesenti Romae: Eminentissimi Curia illius Praelati non audientiam mihi modo, sed et applausum tribuerant: nec sine aliqua mea informatione praecedente, istius postea Decreti publicatio secuta est. Inde consilium mihi, praesenti meo labore ostendere Nationibus exteri, in Italia et quidem Romae, tantum in isthaec materia sciri, quamtum eius unquam imaginari sibi Transalpina diligentia potuisset: et colligendo insimul omnia ad Systema Copernicanum pertimentia theoremata, notum facere, isthaec omnia prius fuisse cognita Romae, quam ista Censura prodiret; simulque demonstrare, ex hoc nostro Climate non modo ad salutem animae conferentia Dogmata, sed insuper ad ingeniorum delicias inventa subtilis sublimiaque provenire.
Eum in finem in hoc Dialoo Copernicanas partes mihi sumpsi, procedendo in pura Hypthesi Mathematica, quam omni artificiosa via conatus sum alteri Hypothesi Terram immobilem facienti praeferendam ostendere, non absolute quodem sed quatenus hanc propugnant nonnulli, qui cum se Peripateticos profiteantur, solum exinde nomen retinent, sine peripato spatiisque, Umbras adorare contenti nec propriis ex observationibus philosophantes, sed sola memoria perperam intellectorum quattuor principiorum.
Tria porro maxime capita exsequentur. Primo conabor ostendere, omnia experimenta, quae in Terra fieri possunt, ad inferendam eius mobilitatem esse insufficientia: sed indifferenter accomodari posse tam mobili, quam quiescenti Terrae. Qua ratione multas observationes incognitas antiquitati, manifestatum iri spero. Deinde phaenomena caelestia examinabuntur, corroborando Copernicanam Hypothesin, quasi victricem absolute futuram, adiungendo novas Astronomiae, non etiam ad naturae necessitatem. Tertio loco proponam ingeniosum commentum. Dixisse memineram ante complures annos, obscurum illud de aestu maris problema posse lucem aliquam accipere, si motus Terrae concederetur. Vox isthaec mea per hominum ora volitans, misericordes adeo quosdam invenerat, ut se tanquam partus expositi patres profirentur, adoprarentque inventum istud pro ingenii prori faetu. Nunc autem ne quis unquam exterus esse possit, qui nostris armis communitus exprobret nobis negligentia caecitatemve in accidente tam singularis probabiles illas rationes aperire constitui, quibus istud credibile reddi possit, concesso, Terram moveri. Consido nosciturum ex considerationibus hisce genus humanum, quod, si Nationes aliae plus navigarint, non non contemplati simus minus: itemque quod, continere se ab assensu stabilitatis terrae, velut ex quadam opinatione mathematica, aprrehendere contrarium, non inde nascatur, quasi non et nos animadverterimus, quae de hac re sunt ab aliis excogitata: sed quod id proveniat potius e rationibus cum aliis tum bis praecipue, quas Pietas atque Religio, quas omnipotentiae Divinae cognitio, et infirmitatis ingenii humani conscientia nobis subministrant.
Ceterum cum multis abhinc annis crebro in admiranda Venetiarum urbe agerem, conversatus sum cum Domino Ioanne-Francisco Sagredo, viro natalibus illustrissimo, ingenio acutissimo. Commeaverat eodem ex urbe Florentia Dominus Philippus Salviatus, cui ex claritudine sanguinis, opumque mangificientia minimum splendoris erat, quamvis utroque polleret: sed eminebat intellectus, qui nullis deliciis avidus nutriebatur, quam speculationibus exquisitissimis. Cum his duobus crebro colloqui solebam de materiis istis, interveniente peripatetico quodam philosopho, quam a cognitione veri, res nulla magis avocare videbatur, dquam quod famam in interpretationibus Aristotelicis adquisitam, omnibus modis tuendam sibi putaret. Enimvero quando mors acerbissima Venetiae Florentiamque binis istis magnis luminibus, in melioribus eorum annis orbavit, at famam eorundem, quantum eius per virium mearum tenuitatem licebit, in hoc meo scripto vivacem efficere constitui, ipsos depresenti controversia tamquam colloquentes introducendo. Nec deerit locus suus illi bono Peripatetico, cuius nomen taceri propter incredibilem erga Simplicii commentarios affectum, conveniens videbatur, eiusque loco relinqui illud alterum scriptoris, quem tantoperre venerebatur. Propitiae autem accipiant binae istae magnae animae, meo quidem animo aeternum venerabiles, publicum hoc amoris mei nunquam intermorituri monumentum; expositurumque me posteritati contemplationis promissas, eloquentiae suae memoria iuvent.