Migne Patrologia Latina Tomus 71
Testimonia (Auctores varii), J. P. Migne
- Testimonia
(0129) (0129A)Venantius Fortunatus in epistola operibus suis praefixa, quae S. Gregorio Turonensi episcopo nuncupavit.
Domno sancto et dote meritorum sacris altaribus adscito pariter et educto, Gregorio papae, Fortunatus. Acuminum suorum luculenta, etc . . . Unde, vir apostolice praedicande papa Gregori, quia viritim flagitas ut quaedam ex opusculis imperitiae meae tibi transferenda proferrem, nugarum mearum admiror te amore seduci, etc . . . Sed quoniam, etc. Eum passim laudat in carminibus; aliquot seligere sufficiat:
Ex libro V, carm. 7.
Culmen honoratum, decus almum, lumen opimum
Pastor apostolicae sedis amore placens.
Amplectende mihi semper sacer arce Gregori, etc.
Ibid., carm. 13.
Florens in studiis, et sacra in lege fidelis,
Semper agens animae dona futura tuae.
Lib. VIII, carm. 16.
(0129B)Alme, beate pater, lumen generale Gregori,
Jure sacerdotum culminis arce caput, etc.
Ibid., carm. 17.
Lumen ab Arvernis veniens feliciter arvis,
Qui inlustrans populos spargeris ore pharus.
Alpibus ex illis properans mens altior ipsis.
Ibid., ex carm. 23.
Dulcis, chare, decens, facunde, benigne Gregori,
Atque pater patriae, hinc sacer, inde chare.
Muneribus, meritis, animis et moribus aequis,
Omnibus officiis unde colaris habens.
Ex libro IX, carm. 7.
Corde jocundo, calamo venusto
Litteras mittis, cupiente voto,
Blanda conscribens seriae salutis
Chare Gregori.
Baudonivia sanctimonialis in Vita sanctae Radegundis (0129C)reginae, num. 27.
Ambulavit nuntius ad virum apostolicum domnum Gregorium Turonicae civitatis episcopum, et advenit. Sed quantum praesens vidit oculis, antequam eam sepeliret, de ejus virtutibus, in libro Miraculorum quem composuit, inseruit. Cum autem venit ad locum ubi sanctum corpus jacebat, quod ipse postea cum sacramento lacrymans dicebat, quod in specie hominis angelicum vultum viderat; facies illius velut rosa et lilium fulgebat, ita tremefactus est ac metu concussus, tanquam si ante praesentiam beatae Genitricis Domini astaret devotus vir Deo plenus.
(0130A)Paulus Warnefridi libro III de Gestis Langobardorum, capite 1, ubi de sancto Hospitio recluso Nemausensi.
Per hunc Dominus magnas virtutes operari dignatus est, quae scriptae habentur in libris venerabilis viri Gregorii Turonensis episcopi.
Agobardus archiepiscopus Lugdunensis in libro de Judaicis superstitionibus, cap. 4.
Sanctus Gregorius Lingonicae Ecclesiae episcopus quantae sanctitatis et veritatis fuerit, Vita ejus scripta (inter Vitas Patrum Gregorii Turonensis, capite 7) et finis vitae, atque honor ei ab Ecclesia delatus usque hodie testes sunt.
Florus Lugdunensis in Martyrologio, die 4 Novembris.
II Nonas. Bituricas depositio sancti Lusoris pueri, qui filius cujusdam senatoris, etc., scriptum in libro Miraculorum Gregorii Turonensis episcopi. Ado et caeteri etiam Martyrologiorum scriptores ejusdem Gregorii (0130B)verba adhibuerunt.
Ex kalendario Sacramentarii S. Gatiani cathedralis ecclesiae Turonensis annorum 800, et altero Majoris Monasterii ab annis circ. 600 scripto.
XV Kal. Decembris sancti Gregorii Turonensis. Eodem die laudatur in variis Martyrologiis antiquis, potissimum Turonensium Ecclesiarum, sicut et in Romano, in Gallicano, etc.
Ex veteri Legendario Ecclesiae Cabillonensis, de sanctis Silvestro et Agricola episcopis ac Desiderato presbytero, apud Perardum et Bolland., 17 Mart.
De quibus licet compendiose, splendide tamen magnificus vir Gregorius Turonensis episcopus in libris Miraculorum ita scribit: Beatissimus vero Silvester, etc., ex libro de Gloria Confess., capp. 85, 86.
Hericus monachus libro I De Miraculis sancti Germani Antissiodorensis episcopi, cap. 29.
Gregorius Turonorum antistes, miraculorum curiosus (0130C)indagator ac studiosissimus editor, nonnulla ab hujus et per hujus beatissimi Patris memoriam patrata commemorat, quae suis quam nostris verbis intimanda maluimus, ne rei absque pretio operae permutatae quiddam fidei detrahamus. Germanus, etc., ut habet Gregorius in libro de Gloria Confess., cap 41.
Ex vita secunda sancti Medardi saeculo IX scripta Spicilegii tomo VIII.
Per idem tempus inter Gallicanos praesules Gregorius historicus sermone et actu Turonis habebatur insignis, etc . . . Hic nostra intermittentes, quid Gregorius historicus de hujus sanctissimi pontificis virtute (0131A)referat huic opusculo innectendum ratum duximus: Medardus, inquiens, gloriosus confessor, etc. De Gloria Conf., cap. 95.
Ex Testamento Ecchardi comitis fundatoris monasterii Patriciacensis (Persy) saeculo IX, apud Perardum Hist. Burgund., p. 26.
Donate Enschise archiepiscopo tapete uno meliore, Gesta Langobardorum libro uno, et Chronica quem Gregorius Turonensis facit libro duo. ( Sic. )
Ex sancto Odone in sermone quod beatus Martinus par dicitur apostolis.
Non dissimiliter Gregorio Turonensi ejus (sancti Martini) reliquias in novam basilicam inferenti apparuit, etc., quae ex capp. 20, 59 et 104 libri de Gloria Confessorum accepit. Ejus verba item passim laudat.
Letaldus monachus in prologo in Vitam S. Juliani episcopi Cenomanensis.
(0131B)De tempore quo magnus ille floruerit ex libro Gregorii Turonensis per conjecturam sumpsi, qui in Historiarum suarum libro I, sub Decio et Grato consulibus a Xisto, etc . . . , cum beatus Dionysius a sancto Gregorio ex eorum numero fuisse dicatur, etc.
Frodoardus lib. II Historiae Remensis, capite 2.
Gregorius in Historia gentis Francorum de hoc praesule (Aegidio) narrat, etc.
Lib. IV ejusdem Historiae, cap. 59.
Aliis etiam nonnullis beati Patris hujus (S. Martini) urbs nostra fertur insignita miraculis; ex quibus ea quae sanctus Gregorius Turonensis in suis Miraculorum libris enarrat hic indere placuit, etc. Idem auctor passim laudat eadem et alia Gregorii opera.
Aimoinus lib. III Historiae Francorum, cap. 41.
Quod cum Gregorio Turonensi, qui tunc caeteros episcopos sanctitate praeibat, etc. Ibidem, cap. 66. (0131C)Pro his itaque causis calumnias sancto antistiti inferebat Gregorio. Eumdem passim beatum Gregorium appellat.
Hugo archidiaconus Turonensis in Dialogo ad Fulbertum. Ex tomo I Analect. Mabillon.
Martinus habet virtutum suarum egregios interpretes . . . Habet Gregorium Turonensem episcopum, qui mira de Martino post obitum narrat miracula.
Fulbertus episcopus Carnotensis epistola 97, quae est ad Robertum Francorum regem.
Sacra vestra monitus sum inquirere festinanter et scribere vobis, si qua historia sanguinem pluisse referat, et si factum fuit quid factum portenderit. Livium, Valerium, Orosium et plures alios hujus rei relatores inveni, de quibus ad praesens solum Gregorium Turonensem episcopum testem esse productum sufficiat, propter auctoritatem religionis suae. Ait ergo Gregorius idem in sexto libro Historiarum, (0131D)cap. 14. Anno sexto, etc.
Adhemarus in Chronico parte I, cap. 30.
Eo tempore sanctus Gregorius archiepiscopus Turonensis magnis virtutibus fulgebat. Per idem tempus sanctus Germanus Parisiorum episcopus missus a rege Chariberto Egolismam consecravit basilicam sancti Eparchii, ubi ipse nuper sepultus fuerat: adfuit cum eo venerabilis Gregorius episcopus Turonensis, et in ipsa basilica multa pignora reliquiarum beati Martini episcopi collocantes dedicaverunt eam in ejusdem beati Martini auctore. Denique in altare ipsius ab eodem sancto Germano atque Gregorio consecrato, sanctae crucis hactenus apparent impressa signacula. Item in honore sancti Petri consecraverunt ecclesiam sedis episcopalis quam Chlodoveus, etc.
(0132A)Idem in libello de virtutibus S. Eparchii abbatis Encolismensis, ex ms. cod. S. Cypriani Pictav. et Labbeo.
Gregorius Turonicae civitatis episcopus, dum describendis sanctorum virtutibus ab aliis praetermissis scriptoribus operam dat, inter caeteros et hujus patroni nostri meminit dicens: Obiit Eparchius Engolismensis reclusus, etc., ex Gregorii Historia, lib. VI, cap. 8.
Ex Vita Caroli Magni. Chesn., tomo II, pag. 68.
Quo tempore (Childeberti) claruerunt sanctus Gregorius papa primus, et Gregorius episcopus Turonensis, etc. <poem> Ex Vita metrica S. Melanii episcopi Redonensis, ex cod. ms. Nempe Redonensis Melanius, ut Turonensis Gregorius scribit, qui talia plurima scribit, Innumeris signis perfecto praesule dignis Enituit mundo, etc.
(0132B)Laudat cap. 55 de Gloria conf. <POem> Glaber Rodulfus in Vita sancti Guillelmi abbatis Divisionensis.
Erat enim, ut beatus multorum sanctorum descriptor miraculorum Gregorius Turonorum pontifex refert, praegrandis arca, etc., ex cap. 51 de Gloria Mart., pro cujus incredulitate narrat idem sanctus alterum sancti nominis Gregorium Lingoniensem episcopum, acrius quondam fuisse increpatum.
Anonymus auctor, qui saeculo XI Acta Rothomagensium archiepiscoporum scripsit, tomo II Analect. Mabillon.
Rex concilium episcopos suos convocare coepit, cui vir magnae auctoritatis et probitatis Gregorius archiepiscopus Turonensis interfuit. Hic vero nec callidae machinationi, qua episcopus (Praetextatus) deceptus est, nec injustae destitutioni assensum praebuit . . . Ita ut sicut beatus Gregorius Turonensis in scriptis suis (0132C)narrat, nocte sancta Paschae, in loco pontificali ubi stare consueverat gladiis eum percuterent, et ita interficerent.
Ex Vita metrica S. Cassiani episc. Eduensis, ex cod. ms. S. Germani a Pratis. Idola cassavit, populum baptismate sanxit, Haec quoque Gregorius Turonorum dux luculentus.
Ex Chronico S. Benigni Divionensis. Spicilegii tomo I.
Inventum est atque translatum corpus almifici martyris Benigni a beato Gregorio Lingonicae urbis episcopo, divina revelante providentia, ut refert Gregorius in libro Miraculorum, qui fuit antistes Turonorum . . . Praefatus Gregorius Turonorum in libro de illustribus viris hujus Hilarii quis et qualiter fuerit, meminit, etc . . . Successit Tranquillus, qui quantae sanctitatis fuerit, crebrae sanitates infirmis ex ejus tumulo praestitae testantur, ut refert Gregorius Turonensis in se ipso expertus.
(0132D)Baldericus episcopus Noviomensis et Tornacensis in Chronico Cameracensi et Attrebatensi, lib. I, cap. 8.
In ea namque urbe (Vienna), ut beatus Gregorius Turonensis urbis episcopus scribit in gestis Francorum, tunc temporis inaudita cives prodigia terruerant, etc., plura laudat, cap. 3 et seqq. sub titulo Historiae Francorum.
Auctor Vitae et Miraculorum sancti Solemnis episcopi Carnotensis, ex ms. cod. Regio.
Beatus Gregorius tunc temporis Turonorum episcopus de beato Solemni pontifice Carnotensi locutus est ita: Licet de Turonica urbe, etc. Haec sanctus de sancto in testimonium.
Ex Vita S. Maximi Cainonensis confessoris, ex cod. ms. Majoris Monasterii.
Ut autem ad beati Gregorii aures, qui tunc Turonicam (0133A)regebat Ecclesiam, horum miraculorum notitia perlata est, puerum tonsoratum, etc., narrat miracula ex capite 22 libri de Gloria Confessorum.
Sigibertus Gemblacensis in Chronico.
An. 7 Justini Junioris, 35 Chlotarii, Gregorius Turonensium ordinatus episcopus clarus habetur in omnibus.
Idem in libro de Scriptoribus ecclesiasticis, cap. 49.
Gregorius Turonensis episcopus, vir magnae nobilitatis et simplicitatis, scripsit multa simplici sermone. Scripsit duos libros de vita vel memoria quorumdam Confessorum, scripsit librum de Miraculis sanctorum, de miraculis Juliani martyris Brivatensis librum unum, de Miraculis sancti Martini suo tempore ostensis libros quatuor. Historiam Francorum parvo libello breviavit, eamque postmodum diffusius novem libris digessit. Scripsit et Chronicam ecclesiasticae historiae.
(0133B)Honorius Augustodunensis de Scriptoribus ecclesiasticis, cap. 33.
Gregorius episcopus Turonensis scripsit librum Historiae.
Chronicon Leodiense scriptum anno 1132. Lab., t. I Bib., p. 335.
Anno 572 obiit Eufronius Turonensis episcopus, succedit Gregorius historiographus.
Chronographus Saxo a V. Cl. G. G. Leibnizio editus.
An. 572 Gregorius Turonensis episcopus in Gallia claret. Idem habent alii passim chronographi, quos singillatim recensere superfluum esset.
Hugo, seu Anonymus S. Mariani Antissiodorensis.
Anno Justini 7 Gregorius Turonensium ordinatur episcopus, vir clarus in omnibus, a quo, inter caetera quae scripsit, sancti Martini virtutes et miracula multa descripta sunt, quae in diebus ipsius abundantissime provenerunt.
(0133C)Gesta pontificum et comitum Encolismensium, auctore canonico Encolismensi, circa annum 1159, cap. 4.
Gregorius archiepiscopus Turonensis et Germanus . . . consecraverunt cathedralem ecclesiam, etc., consecraveruntque assensu regis episcopum Mererium, qui capellanus ipsius regis erat, etc.
Petrus Venerabilis abbas Cluniacensis adversus calumniatores. Gregorium laudas Arverno germine clarum, Cui dat Martini celsa cathedra locum.
Petrus Pictaviensis monachus in Panegyrico Petri Venerabilis abbatis Cluniacensis. Prodiit hinc etiam Juliani dulcis alumnus, Qui bene Turonicae praefuit Ecclesiae.
De Arvernis loquitur. Item in epistola ad Calumniatorem.
(0133D)Fortunatus etiam Gregorium Turonicum plurimosque alios episcoporum, etc., quam plausibili panegyrico extulerit non ignoramus.
Ex Anonymo qui Gesta episcoporum Turonensium et abbatum Majoris Monasterii scripsit apud Bochel.
Eustochius hic fuit tempore beati Gregorii Turonensis. Passim complura descripsit ex ipso Gregorio.
Ex Vita domni Garnerii praepositi S. Stephani Divionensis apud Perard. et Fiotum in Historia ejusdem loci.
De hac videlicet Ecclesia in Vita sancti Gregorii Lingonensis episcopi legitur, quod gestatores corporis ejus a Lingonis eum deferentes, etc., De Vitis Patrum, cap. 7. Et infra, Est alia basilica, de qua in praedicta Gregorii Vita scriptum est, quod domus ejus baptisterio adhaerebat, etc.
(0134A)Rigordus in Vita Philippi Augusti ad an. 1184.
Sollicitus prout potuimus colligere ex Historia Gregorii Turonensis, etc., in hac nostra Historia satis lucide determinavimus. Et ad an. 1185: Probantes hoc per Chronicas Ydatii et Gregorii Turonensis, id est Fredegarii.
Albericus monachus Trium Fontium in Chronico.
Natus est Martinus in Pannonia cujus genealogiam Gregorius Turonensis episcopus breviter ita comprehendit: Quidam rex, etc., ex libro de septem Dormientibus. Anno 593. Huc usque Gregorius Turonensis.
Vincentius Bellovacensis in Speculo historiali, libro XXI, cap. 124.
De sancto Gregorio Turonensi archiepiscopo . . . Clarus habetur in omnibus. Hic Alvernicae regionis indigena, etc. Idem habet sanctus Antoninus, etc.
Matthaeus Westmonasteriensis in Floribus historiarum.
(0134B)Anno gratiae 572 Gregorius Turonensis episcopus ordinatus sanctitate refulsit insignis.
Anno gratiae 598 floruit in Galliis Gregorius Turonicae civitatis episcopus, qui ex Arvernico territorio attulit, etc.
Bernardus Guido episc. Lodovensis de sanctis Lemovicibus. Labb., t. I, p. 629.
S. Pelagia . . . quam sanctus Gregorius Turonensis in libro suo de Miraculis sanctorum collocat inter sanctos, etc. Eumdem passim laudat, sicut et Petrus Equilinus de Natalibus, et alii qui Vitas Sanctorum collegerunt.
Robertus Guaginus libro II Historiae Francicae.
Gregorius homo in primis sanctitate spectatus, etc. Ejus opera passim laudat.
Ex Trithemio libro de Scriptoribus ecclesiasticis.
Gregorius episcopus Turonensis ex monacho discipulus (0134C)quondam sancti Aviti praesulis Arvernorum, vir doctus et nobilis, mitis quoque et humilis. Tantae sanctitatis et puritatis exstitit, ut etiam in vita miraculis coruscaverit, etc.
Idem libro III de viris illustribus Ordinis S. Benedicti, cap. 51. Gregorius . . . cujus pater Florentius Georgii senatoris filius, vir et ipse laudabilis et sanctae conversationis effulsit. Unde bonus pater filium suum Gregorium in timore Domini instruens, sanctorum illi gesta ad memoriam commendavit, quibus semper ad meliora enituit . . . Fuit autem homo charitate et humilitate maximus, ita ut suo tempore in terris similem vix habuerit . . . multis et in vita et post mortem claruit miraculis, cujus festum colitur XV kalendas Decembris. Ejus Vita conscripta habetur.
Idem libro II, cap. 10. Gregorius . . . vir sanctus Deo et hominibus dilectus, in sacris Scripturis optime peritus; in perscrutandis gestis sanctorum studiosissimus fuit . . . qui cum esset vir doctus et eruditus (0134D)scripsit aperto sermone plura opuscula, etc. Catalogum contexuit Gregorii operum quod et fecere subsequentes auctores, Possevinus, Bellarminus, Vossius, Breviarii ejus Vitae auctor, Labeus, Cavius, etc.
Hieronymus Chlictoveus Neoportuensis in editionem variorum opusculorum.
Humanae eloquentiae, etc., locum novissimum tanquam caeteris eminentiorem Gregorio Turonensi reservavimus, nihil haesitantes illi prae caeteris palmam esse concedendam, nec fini praeripiendam.
Praefatio editionis Jodici Badii.
Cum beati Gregorii Turonensis et Adonis Viennensis episcoporum commentarios, etc., auctoritate valent maxima: sunt etenim sanctitate vitae conspicui, et episcopali Christianae pietatis apice praefulgidi, et res plurimas a se visas et compertas, non exquisita quidem elegantia, sed sincera veritate tradunt, quarum (0135A)pietate, praecipue Turonensis, vel sola lectorem demereri possent.
Mathias Flaccus Illyricus in epistola praemissa ad suam editionem.
Dignus est Turonensis qui legatur . . . nullus vetustus historicus exstat, qui illorum temporum negotia tam certo pernoverit, aut etiam plene complexus sit. Eum passim laudat in Centuriis Magdeb.
Ex Patriarchio Bituricensi, cap. 27, tom. II Biblioth. Novae Labb., p. 32.
Quod ex scriptis divi Gregorii Turonensis, viri certe in rerum gestarum cognitione eruditissimi, perspicuum fiet. Laudatur passim in eodem libro.
Praefatio in Vitas Sanctorum ex Aloisii Lipomani voluminibus extractas.
Gregorius cognomento Florentinus, vir scientia et nobilitate clarus, Turonensem Ecclesiam sanctissime rexit; cujus scriptis ea adhibetur fides, quae et viro (0135B)sanctissimo et de Christiana fide optime merito adhiberi solet, etc.
Joannes Mariana, libro V Rerum Hispan., cap. 10.
Majus argumentum accedit, Gregorii Turonensis silentium. An id gratiae datum putabis a Gallico scriptore magnaeque auctoritatis viro.
Papirius Masso in Notitia Galliae.
Condito autem regno (Francorum) quanta mutatio acciderit, malo ex libris Gregorii Turonensis intelligi, quam ex oratione mea.
Josephus Scaliger, lib. VI de Emendatione temporum.
Magna Gregorio gratia, qui in tanto neglectu Historiae animum ad haec scribenda appulit, quare absque eo foret metuendum ne fabulosus Hunnibaldus pedem in possessionem illius Historiae poneret, etc. Nos neque meliorem neque vetustiorem in Historia Francorum habemus.
(0135C)Nicolaus Faber Ludovici XIII Francorum regis praeceptor in Schediasmate, etc.
Gregorius Turonensis episcopus diligentissimus Historiae nostrae scriptor et antiquissimus.
Hieronymus Bignonius in Praefatione ad Marculfi formulas.
Ipse etiam Gregorius Turonensis, quo digniorem historicum non habemus, multis locis a Marculfo lucem accipit et omnino illustratur.
Jacobus Joannes Chiffletius in Disquisitione, etc.
Sanctus Gregorius antiquissimus et fidelissimus Francorum historicus.
Sammarthani in Gallia Christiana.
S. Gregorius Ecclesiae Gallicanae lumen, virtutis, sapientiae, eximiaeque sanctitatis gloria illustris, de historia ecclesiastica rebusque Francicis bene meritus.
(0135D)Joannes Launoius doctor Parisiensis in Discussione, etc.
Gregorius Turonensis Christianae apud Gallos religionis exordia, resque memoratu dignas summo studio prosecutus est. Eum ejusque opera passim laudat.
Hadrianus Valesius in Praefatione ad tomum II Rerum Francicarum.
Gregorium, quem virum pium et sapientem, ac historicorum nostrorum principem agnosco, et laude dignissimum judico.
(0136A)Joannes. Bona S. R. E. cardinalis in Notitia auctorum.
Gregorius Turonensis, fidelis historicus, sed simplicioris eloquii.
Carolus Cointius Annalium Ecclesiastic. Francorum ad an. 544.
Omittere non debuimus ortum illustris viri, quem Historiae Francicae parentem merito nuncupaveris. Idem passim habet.
Antonius Dadinus Altessera J.U. professor et decanus Universitatis Tolosanae in epistola ad notas, etc., in Gregorii libros.
Operam dedi ut consuleretur memoriae maximi antistitis, ut exploderetur error et calumnia malignorum, quibus peritissimus rerum nostrarum scriptor, et ex parte testis, habetur pro inepto fabellarum et somniorum auctore. Non inanis erit opera, si a me vindicetur fama episcopi cathedrae et meritorum divi (0136B)Martini successoris.
Bollandiani ad diem 17 Martii et passim.
Sanctus Gregorius Turonensis, cui uni tantum debet Historia Francica, quantum aliis scriptoribus ante ipsum simul omnibus.
Joannes Balesdens in suam editionem.
Non immerito dixerim, etiamsi in Gregorii scriptis columbae simplicitas videatur, serpentis tamen prudentiam non deesse, cum in iis rebus eligendis dispiciendisque maxime et utilitate conducerent et fide valerent. Nec dubitem asseverare posterioribus scriptoribus hac in re palmam praeripuisse, etc.
DE FREDEGARIO. Ex Vita S. Pippini majoris-domus Austriae Chesnii tomo I Hist. Franc.
Sed ne videar de Vita beatissimi Ducis novum attulisse (0136C)figmentum, non abs re erit si in testimonium sanctitatis ejus eadem verba quae in Gestis Francorum diversis in locis inserta sunt, hic in unum collecta sub oculis posuero. Sunt ergo in hunc modum sese habentia: Usque ad id tempus ab initio quo regnare coepit Dagobertus consilio beatissimi Arnulli, etc., profert excerpta ex Fredegario a cap. 58 Chronici ad caput 86.
Rigordus supra laudatus in Vita Philippi Augusti. Josephus Scaliger in libro VI de Emendatione temporum.
Ante annos autem aliquot prodiit Appendix ad Gregorium, cujus quidam auctorem dicunt Fredegarium. In ea Appendice multa praeclara sunt, quae non temere alibi reperias.
Valesius in Defensionis suae parte posteriori, cap. 8.
Mihi crede, quod tuto et citra erroris periculum facere potes, Res gestas amborum Childeberti minoris (0136D)filiorum, Chlotharii junioris, Dagoberti atque Chlodovei posterioris usque ad quartum regni ejus annum ignoraremus, si ab Fredegario scriptae non fuissent, aut si Fredegarii jacturam fecissemus: quas ille pro captu temporum suorum diligentissime accuratissimeque mandavit litteris . . . Nec quemquam e nostris historicis veteribus reperias, qui non Fredegarii Chronici librum V fere ad verbum transcripserit.
Carolus Cointius ad annum 584, n. 21.
Auctor est omnium, qui post Gregorium res Francicas scripserunt, antiquissimus.
(no apparatus)