Migne Patrologia Latina Tomus 83
Testimonia divinae Scripturae (Auctor incertus), J. P. Migne
CAPUT PRIMUM.-- De uno Deo. 1. In Propheta. Audi Israel, Dominus Deus tuus (1203B)unus est, et diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute tua. In Evangelio. Nemo bonus, nisi solus Deus. Paulus ad Timotheum. Unus enim Deus, et immediator ( sic ) Dei, et hominum. Homo Christus Jesus, qui dedit semetipsum (1203C)redemptionem pro nobis.
291 CAP. II.-- De distinctione personarum Patris, Filii, et Spiritus sancti. 1. In Epistola Joannis. Quoniam tres sunt qui testimonium dant in terra, Spiritus, aqua, et Sanguis; et tres unum sunt in Christo Jesu; et tres sunt, qui testimonium dicunt in coelo, Pater, Verbum, et Spiritus, et tres unum sunt. In Epistola II. Quoniam multi fallaces prodierunt in hunc mundum, qui non confitentur, Dominum nostrum Jesum in carne venisse, hi sunt fallaces, et antichristi sunt.
CAP. III.-- De conversione et contemptu saeculi. 1. In Salomone. Non tardes converti ad Dominum, et ne differas de die in diem. Subito enim venit ira illius, et in tempore vindictae disperdet te. In Evangelio. Ideo dico vobis: Omne peccatum et blasphemia remittitur hominibus. Quicunque in Spiritu blasphemaverit, non remittetur illi, neque in hoc (1203D)saeculo, neque in futuro. In Proverbiis. Multo melior est panis cum suavitate in pace, quam domus plena multorum bonorum, et iniquis aemulationibus, cum rixa. In illis. Qui celat injuriam quaerit amicitiam. Qui odit celare disjungit amicos et domesticos. In illis. Quasi a facie colubri fuge peccata. Si accesseris ad illa, suscipient te, sicut dentes leonis in devorando. In Jeremia. Corrigite vias vestras, et cogitationes vestras. Nolite confidere vos in falsis sermonibus, quia in toto proderunt vobis. In Evangelio. Intrate per angustam portam, quia lata, et spatiosa via est, quae ducit ad perditionem, et multi sunt per eam. Quam angusta et arcta via est quae ducit ad vitam, et pauci sunt qui inveniunt eam. In illis. Sicut enim in diebus Noe, ita erit et adventus Filii hominis, sicut erant in diebus illis ante diluvium, manducantes, et bibentes, et nubentes, et nuptui dantes, et non senserunt donec venit diluvium, et tulit omnes, sic erit adventus Filii hominis.
CAP. IV.-- De timore Domini. 1. In Proverbiis. Timor Domini adjiciet dies; anni (1204B)autem impiorum peribunt. In illis. Munitio justi timor Domini, contritio autem operantibus mala. In illis. Beatus qui metuit omnia per timorem, nam qui duro est corde incidit in mala. In Ecclesiaste. Timor Domini expellit peccatum, nam qui sine timore est non poterit justificari. In illis. Timor Domini, (1204C)non despicere justum hominem pauperem, et non justificare virum peccatorem divitem. In Proverbiis. Si non timorem Dei tenueris instanter, cito subvertetur domus tua. In illis. Timor Domini odit malitiam, et superbiam, et vias malorum. Quod Deus noverit occulta cordis. In omni loco oculi Domini speculantur bonos et malos. In illis. Mors et infernus manifesta sunt apud Dominum; quomodo non etiam corda hominum? In Actis Apostolorum. Tu, Domine, qui nosti corda omnium, ostende nobis quem elegeris unum ex his duobus. CAP. V.-- Juste judicandum. 1. In Exodo. Non perverteris judicium pauperis in judicio, et justum non occides. Item illic. Non accipietis personam, nec accipietis munera; munera enim excaecant oculos sapientium, et subtrahunt sermonem justum. In Proverbiis. Perdet semetipsum qui munera accipit; nam qui odit munera acceptionis, (1204D)vivet. Item illic. Qui dicit justum impium esse, maledictus erit populis, et odibilis gentibus, nam qui arguunt meliora sperabunt. Item illic. Aperi os tuum verbo Domini, et judica 292 omnibus integre. Aperi os tuum, et judica juste; discerne autem inter pauperem et infirmum. In Levitico. Maledictus qui declinaverit judicium advenae, et orphano, et viduae, et dicit omnis populus: Fiat, fiat. In Ecclesiastico. Xenia et dona excaecant oculos judicum; et quasi mutus in oculis multorum avertit correctionem. In Job. Testimonium enim impii mors; et ignis comburet domos eorum qui munera accipiunt.
CAP. VI.-- Benefaciendum pauperi. 1. In Proverbiis. Qui contumeliam facit pauperibus peccat; qui autem miseretur pauperis beatus est. Qui calumniam facit pauperi irritat eum qui fecit illum. Nam qui honorat eum miseretur pauperi. Qui dat pauperibus non egebit, qui autem avertit oculum suum in magna erit inopia. In Levitico. Non (1205A)consummabis messem agri tui permetere, et quae cadent ex messe tua non colliges, neque in vineam tuam ex racemis grana decidentia colliges, sed pauperibus et peregrinis relinques ea. Quia ego Dominus Deus vester. In Proverbiis. Qui obturat aures suas, ut non audiat infirmum, et ipse invocabit Dominum, et non erit qui exaudiat eum. In Job. Non avertat voluptas animae tuae precibus infirmorum, cum in necessitate fuerint.
CAP. VII.-- Non ambulandum in dolo. 1. In Ecclesiaste. Vae duplici corde, et labiis scelestis, et peccatori ingredienti duas vias. Item illic. Cor ingrediens duas vias non habebit successum, et pravicordius ( sic ) in illis scandalizabitur. Qui in alto mittit lapidem, in ipso cadit; et plaga dolosi dividit vulnera; et qui fodit foveam, in illam cadit; et qui statuit laqueum proximo suo, periet in illo, facienti nequissimum super ipsum devolvitur, et (1205B)non agnoscet unde veniet illi. In Job. Simulatores et callidi provocant iram Dei. In Jeremia. Ferrum vulnerans lingua eorum, dolosa verba oris eorum, proximo suo loquens pacifica, et in semetipso habens inimicitiam; in hujus ergo non visitabo, dicit Dominus; aut in populo tali non vindicabit anima mea? In Evangelio. Cavete a pseudoprophetis, qui veniunt ad vos in vestitu ovium, intus autem sunt lupi rapaces; ex fructibus eorum cognoscetis eos. In Proverbiis. Si ceciderit inimicus tuus, noli gratulari, et in supplantatione ejus noli extolli, ne forte videat Dominus, et non placeat ei, ut avertat iram suam ab eo. Paulus Apostolus. Si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, da illi potum, hoc enim faciendo, carbones ignis acervas super caput ejus; Deus autem retribuet tibi. In Evangelio. Accessit ad Jesum Petrus, et ait illi: Domine, si peccaverit in me frater meus, quoties remittam illi? Septies? Respondit Dominus: Non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies. In Exodo. Obedite parentibus per (1205C)omnia; hoc enim placet Deo.
CAP. VIII.-- De filio superbo. 1. In Proverbiis. Filio doloso nihil erit boni, qui non honorificat patrem suum, et repellit matrem suam, filius confundetur, et opprobrium erit. Item illic. Filius qui amittit disciplinam patris meditabitur eloquia malitiae. Item illic. Maledicenti patri et matri exstinguetur lumen; pupillae autem oculorum ejus videbunt tenebras. Item illic. Qui irascens patrem suum aut matrem suam existimat se non peccare, hic similis est viro impio. Item illic. Benedictio patris firmat domos filiorum, maledictio autem matris eradicat fundamenta.
CAP. IX.-- De thesauro.293 1. In Proverbiis. Melius est modica pars cum timore Domini quam thesauri magni sine timore, melius est modica acquisitio cum justitia (1205D)quam multi fructus cum iniquitate. Item ibi. Melius est nomen bonum quam divitiae multae, super aurum et argentum gratia bona est. In Ecclesiaste. Nihil est iniquius quam amare pecunias; talis enim etiam animam suam venundat, quoniam in vita sua projecit intima sua. Viro cupido tenaci non est bonum substantia, et homini libido; ut quid aurum? Sicut exit de utero matris suae, nudus revertitur, sicut venit, et nihil accipiet ex labore suo, ut vadat in manu sua. Dixi, melior est super hunc abortum requies huic magis quam illis. In Sophonia. Disperierunt omnes qui exaltantur in argento et auro; effundam sanguinem eorum sicut limum, et carnes eorum sicut stercora boum; et argentum et aurum non poterit liberare eos in die irae Domini. In Habacuc. O qui acquirit avaritiam malam domui suae; cogitasti confusionem domui tuae, peccavit anima tua. In Ecclesiaste. Via peccantium plena ab offensis; in fine illorum inferi, et tenebrae, et poenae.
- CAP. X.-- De eleemosynis.
1. In Proverbiis. Ne dicas pauperi: Vade, et veni, (1206A)cras dabo, cum possis statim benefacere, non enim scis quid contingat sequenti die. Item illic. Qui miseretur pauperi beatus est; eleemosyna et fides mundat peccata; qui autem miseretur, misericordiam consequitur. Qui honorat Deum miseretur pauperi. In Evangelio. Omnipotenti retribue, et ab eo qui multum vult accipere noli te avertere. Item ibi. Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, ut sit eleemosyna tua in abscondito; et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi. Item illic. Verumtamen date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis. Item ibi. Intendens autem Jesus, videns eos qui mittebant munera sua in gazophylacio divites, vidit autem et quamdam viduam pauperem mittentem aeramina duo, dixit: Vere dico vobis quia vidua haec pauper plus omnibus misit, omnes enim hi ex (1206B)abundantia miserunt in dona Dei; haec autem ex eo quod deest illi, omnem victum quem habuit, misit. In Proverbiis. Sicut probatur argentum in camino, et aurum, ita electa corda apud Dominum. Item ibi. Vas figuli probat fornax, et homines justos tentatio et tribulationes.
- CAP. XI.-- De correptione et de superbia.
1. In Proverbiis. Argue sapientem, et amabit te; insipientem et adjiciet odisse te. Item. Da sapienti occasionem, et sapientior erit; notum fac justo, et adjiciet te. Qui diligit disciplinam diligit sensum, nam qui odit arguentem se stultus est. Item. Non diligit indisciplinatus arguentem se, cum sapientibus autem non colloquitur. Item. Qui excepit disciplinam in bonis erit, nam qui custodit increpationes sapiens fiet. Item illic. Pestifero castigato, insipiens astutior fiet; si autem arguas virum prudentem, intellexit sensum; si flagellaveris stultum in medio concilio, contumeliam faciendo, non aufers stultitiam (1206C)ejus. In Ecclesiaste. Qui odit correptionem vestigium est peccatoris; et qui timent Dominum, convertent ad cor suum. In Proverbiis. Sicut canis convertitur ad vomitum suum, et odibilis efficitur, sic stultus in malitia sua conversus in peccatis suis. 294 In Ecclesiaste. Initium superbiae homines apostare adeo ( sic ) quoniam initium peccati omnis superbia. Item illic. In duobus timuit cor meum, et in tertio iracundia mihi advenit; vir bellator deficiens prae inopia, et vir sensatus contemptus, et qui transgreditur justitiam in peccato, Deus parat eum ad romphaeam. In Psalmis. Non habitabit in medio domus meae qui facit superbiam. In Apostolo. Humilibus Deus dat gratiam, superbis autem resistit. In Proverbiis. Qui custodit os suum, et linguam, conservat de angustiis animam suam, nam qui protervus est labiis terrebit semetipsum. Item illic. Domos superborum destruet Dominus; immundus apud Dominum omnis qui exaltat cor suum. Item illic. (1206D)Filius superbus malos oculos habet, palpebris suis extollitur temerarius, et superbus pestilentia vocatur. Item illic. Noli superbire ante conspectum regis, neque in locis potentium subsistens. Melius est tibi dicias ( sic ) antequam humiliare in conspectu potentis. In Ecclesiaste. Odibilis coram Deo, et hominibus superbia. Item ibi. Et quid superbis, terra et cinis? Item illic. Qui tetigerit picem inquinabitur ab ea, qui communicat superbo induit superbiam. Item illic. Qui superbi sunt contumelia conterentur, et humiliabuntur, et cadent excelsi gladio. Item illic. Cessavit superbia, et divitiae superborum, quia quod altum est in hominibus, abominatio est apud Deum.
- CAP. XII.-- De mansuetudine, de patientia et de humilitate.
1. In Proverbiis. Mansuetus vir cordis medicus est ( sic ) in ea ossibus cor intelligens. Item illic. Melior est mansuetus cum humilitate quam qui dividit praedam (1207A)cum contumeliosis. In Ecclesiaste. Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut intelligas, et cum sapientia loquere responsum verum. Item illic. Fili, in mansuetudine opera tua perfice, et ab homine diligeris. Item. In corde viri boni invenietur patientia; nam in corde insipientium non agnoscitur. In Proverbiis. Melior vir patiens quam fortis, nam qui retinet iram melior est quam qui civitatem capit. Item illic. Qui parcit verbum proferre durum prudens est; patiens autem vir copiosus in sapientia; pusillanimis autem vehementer insipiens. Item. Omnis opera humilis manifesta apud Deum, nam impii in die malorum peribunt. Item illic. Responsum humile avertit iram. Et iterum in Isaia. Ad quem respiciam, dicit Dominus, nisi super humilem, et quietum, et trementem verba mea? In Evangelio. Omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. In Epistola Jacobi. Humiliate vos ante conspectum Domini, et exaltabit vos.
- CAP. XIII.-- De sapientia.
1. In Proverbiis. Gloriam, sapientes possidebunt, (1207B)et insipientes dividunt contumeliam. Item illic. Ornamentum adolescentibus sapientia, gloria autem seniorum cani. Item illic. Cor sapientium possidebit sensum. Item ibi. Melior sapiens quam fortis, et vir prudentiam habens quam ager magnus. Item ibi. Felix sapiens qui in sapientia sua veritatem et justitiam meditabitur; in sensu suo cogitavit circuminspectionem Dei. Item illic. Homo sapiens tacebit usque in tempus; lascivus autem et imprudens non servabunt tempus. Item illic. Sapiens in verbis se ipsum affabilem facit. Item illic. Homo pius in sapientia manet, sicut sol; nam 295 stultus sicut luna immutabitur. Item illic. Cor sapientium in domo luctus, et cor insipientium in domo luxuriae. Item illic. Vir peritus multos erudivit, et animae suae suavis est. In Job. Quoniam sapientia est timere Dominum, abstinere autem se a mala scientia.
- CAP. XIV.-- De conversatione juvenum.
1. In Ecclesiaste. Fili, a juventute tua excipe doctrinam, (1207C)et usque ad annos invenies sapientiam. Item illic. Fili, in juventute tua tenta animam tuam, et si fuerit nequam, non des ei potestatem. Non enim omni animae omne genus placet. Item illic. Adolescens, loquere in tua causa, ut interrogatus habeat caput ( sic ) responsum tuum. In multis esto inscius simul, et quaerens, in medio magnatorum ne praesumas verbum, et ubi sunt senes, ne multum loquaris; ante grandinem praecedit coruscatio, et ante hominem verecundum praecedit gratia.
- CAP. XV.-- Non jurandum, et non dicendum falsum, et non mentiendum.
1. In Levitico. Jurationi non suescas os tuum; multi enim casus in illa, et nominibus non admiscearis, quoniam eris immunis ab eis; sicuti enim servus assidue a livore minuitur, sic omnis jurans et nominans in toto peccato non purgabitur. Item. Vir multum (1207D)jurans implebitur iniquitate, et non discedit a domo illius plaga, et si vane juraverit, non justificabitur. In Evangelio. Audistis quia dictum est antiquis, non perjurabis, reddes autem Domino juramenta tua? Ego autem dico vobis non jurare omnino, neque per coelum, quia thronus Dei est, neque per terram, quia scabellum pedum ejus est, neque per Jerosolymam, quia civitas est magni Regis. Neque per caput tuum juraveris, quia non potes unum capillum album facere, aut nigrum. Sit autem sermo vester: Est, est; Non, non. Quod autem abundantius est, a malo est. In Proverbiis. Arcessit falsa testis injustus, et immittet judicia in fratres. Item illic. Testis autem velox linguam habebit iniquam. Item illic. Eripiet de malis animam testis fidelis; incendit autem falsa dolosus. (1208A)Item illic. Vir mutabilis linguam incidit malis, testis falsus non erit impunitus, qui, cum accusat injuste, non evadit. Item illic. Testis mendax peribit, vir autem obediens caute loquitur. Item illic. Clava, et gladius, et sagitta, perniciosa sunt, sic et vir stultus, qui adversus amicum suum falsum testimonium dicit. Item illic. Lingua mendax odit veritatem, os autem incontinens facit seditiones. In Sapientia. Os autem quod mentitur occidit animam. Non velle mentiri omne mendacium, assiduitas enim illius non est bona. Item illic. Melior est pauper ambulans in veritate, quam dives mendax. In Jeremia. Omne mendacium non est de veritate. In Psalmo. Perdes eos qui loquuntur mendacium.
- CAP. XVI.-- Non fornicandum.
1. In Proverbiis. Mulier autem virorum pretiosas animas capit. Alligabit quis in sinum ignem, vestimenta autem non comburet? Aut ambulabit super carbones ignis, pedes vero non comburet? Item illic. (1208B)Adulter autem propter inopiam sensum interitum ( sic ) animae suae acquirit dolores et turpitudines; super opprobrium autem ejus non delebitur. Abominatio est Domino cogitatio iniqua, sanctorum autem sermones pudici sunt. Item illic. Viri amantis sapientiam laetabitur pater; qui autem pascit meretrices, perdet divitias. In Ecclesiaste. Non des fornicari animam tuam 296 in illo, ne perdas te, et haereditatem tuam. Item. Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes, et arguent sensatos; et qui se jungit fornicariis, erit nequam putredo, et vermes haereditabunt illum. In Evangelio. Omnis qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est in corde suo. Item ibi. Omnis qui dimiserit uxorem suam, et aliam ducit, moechatur; et qui dimissam a viro duxerit moechatur. In Exodo. Et facies illis braccas lineas, ut tegant verecundiam corporis a lumbis, usque ad genicula.
- CAP. XVII.-- Item de continentia oris.
1. (1208C)In Proverbiis. Odium suscitat contentio, omnes autem non contendentes protegit amicitia. Paulus ad Timotheum. Profanas autem vocum novitates devita, multum enim proficiunt ad impietatem, et sermo eorum ut cancer serpit. In Psalmo CXXXIV. Vir linguosus non dirigetur super terram. In Proverbiis. Ex multiloquio non effugies peccatum; parcens autem labiis sapiens erit. Item illic. Qui multis utitur verbis laedit animam suam. Item illic. Multum ( Forte, mutum) te faciens, videris sapiens esse. Item illic. Qui respondit verbum prius quam audiat, stultitia est illi et opprobrium. Item illic. Mors et vita in manibus linguae est, qui autem continens est edet fructus ejus. Item illic. Qui custodit os suum, et linguam, conservat de angustiis animam suam. Item illic. Si videris virum velocem in verbis, scito quia spem habet magis insipiens quam ille. Item illic. Noli tacitus esse in lingua tua, et inutilis, et remissus in operibus tuis. Item illic. Qui susurro est in omnibus, et non necessario, (1208D)odietur. Item illic. Tacitus et sensatus honore, honorabitur. Item illic. In medio sensatorum serva verbum temporis. In medio autem tractantium assiduus esto. Item illic. Indisciplinose non suescas os tuum, est enim illic verbum peccati.
- CAP. XVIII.-- Fugiendam ebrietatem.
1. In Proverbiis. Proterva res est vinum, et injuriosa ebrietas; omnis autem stultus his commiscetur. Item illic. Noli esse vinolentus, neque extendas te ad emendandam carnem; omnis enim ebriosus et fornicarius mendicabit, et vestietur conscissos pannos, et omnis somniculosus. Item illic. Si enim inficias et calices dederitis oculos vestros ( sic ), novissimo ambulabitis nudiores pilo. Item illic. Potentes, qui iracundi sunt, vinum non bibant, ne cum biberint, obliviscantur sapientiam, et recte non possint judicare infirmibus ( Forte, infimis). Item illic. Spinae nascuntur in manibus ebriosi. In Ecclesiaste. Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes, et arguunt (1209A)sensatos, et qui se jungit fornicariis erit nequam putredo, et vermes haereditabunt illum. Item illic Mulier ebriata, et erronea, magna ira, et contumelia, et turpitudo illius non tegitur. Item illic. Homini disciplinato vinum exiguum, et in dormiendo non laborabit ab illo, et non sentiet dolorem vigiliae. Item illic. Diligentes vinum nolite provocare, multos enim exterminavit vinum. Sicut ignis probat ferrum durum, sic vinum corda superborum arguet; aequa vita hominibus vinum, non ebrietate. Vinum in jucunditate creatum est, non in ebrietate; ab initio exsultatio animae et cordis vinum modice potatum. Vinum multum potatum irritationem, et iram, et ruinas multas facit ebriositatis animos tas. 297 In Ecclesiasticis. Optimum est ire in domum luctus quam in domum potationis. Paulus ad Ephesios. Nolite inebriari vino, in quo est luxuria, sed implemini Spiritu sancto. Item ad Corinthios. Non ebriosi, non maledici regnum Dei possidebunt. In Proverbiis. Nolite intendere (1209B)fallaciae mulieris meretricis, quae ad tempus impinguat tuas fauces; novissime tamen amarius felle invenies, et acutior erit magis quam gladius ex utraque parte acutus. Item illic. Noli nimius esse alienae, neque conjungaris amplexibus ejus (quae) non est tua. Item illic. Fili, non te vincat formae desiderio, neque a piaris ( sic ) oculis tuis, neque rapiaris palpebris tuis; pretium meretricis quantum est unius panis? Item illic. Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum, ita virum perdet mulier maligna. Item illic. Ne respicias mulierem multivolam; ne forte incidas in laqueos ejus. Cum saltatrice ne assiduus sis, nec audias illam, ne forte pereas in efficatione illius. Item illic. Non des mulieri potestate animae tuae, ne gradiatur in virtute tua, et confundaris. Non des fornicariis animam tuam in nullo, ne perdas te, et haereditatem tuam. Ne vageris in vitiis civitatis, nec vageris in plateis ejus, averte faciem tuam a muliere composita, et non respicias speciem alienam. Omnis (1209C)mulier quaestuaria quasi stercus in via conculcatur. Speciem alienae mulieris multi mirati reprobati sunt. Colloquium enim ejus quasi ignis exardet. Cum aliena muliere non accumbas supra cubitum, et non alterceris cum illa in vino, ne forte declinet cor tuum ad illam, et sanguine labaris in perditione.
- CAP. XIX.-- Parvulos emendandos inscientes.
1. In Proverbiis. Qui parcit baculo odit filium suum; qui diligit diligenter erudit. Item illic. Non latet turpatum in filio non erudito. Item illic. Noli cessare parvulum emendare, quoniam, si percusseris eum virga, non morietur; tu quidem percuties eum virga, animam autem ejus liberabis a morte. Item illic. Erudi filium tuum, et exhilarabit te, et dabit decorem animae tuae. Item illic. Juvenis, qui cum sancto est, directa est via ejus, auris audit; oculus videt, et opera Domini utraque. In Ecclesiaste. Filii tibi sunt? erudi illos a pueritia illorum; filiae tibi sunt? custodi corpus illarum, et non hilarem (1209D)faciem tuam ostendas ad illas. Item illic. Qui diligit filium suum assiduat illi flagella, ut laetetur in novissimo suo, et non palpet ostia proximorum; qui docet filium suum laudabitur in illo, et in medio amicorum honorabitur in illo. Item illic. Qui docet filium suum in zelo, mittit inimicum; mortuus est pater, quasi non mortuus; similem enim relinquet post se. Item illic. Equus indomitus vadit dumis; filius remissus vadit praeceps. Curva cervicem ejus in juventute, et tunde latera ejus dum infans est, ne forte crescat, et non duret, et non obaudiat te, et sit dolor animae tuae. In Ecclesiaste. Cum sancto assiduus esto, quemcunque cognoveris conservantem timorem Dei, secundum virtutem tuam cave tibi a proximo tuo, et cum sapientibus et sensatis tracta.
- CAP. XX.-- Justas mensuras et pondera.
1. In Deuteronomio. Non erit in domo tua pondus grande et pusillum; non erit in domo tua mensura (1210A)grandis et pusilla; pondus vero, 298 et mensura justum sit tibi, ut multorum dierum sis super terram, quam Dominus Deus tuus dabit tibi in sortem, quia abominandus est Domino omnis qui faciit injusta. In Proverbiis. Statera iniqua abominatio est coram Domino; pondus autem aequum acceptum est ei. Item illic. Abominatio est Domino duplex pondus et statera dolosa non bonum ante eum.
- CAP. XXI.-- De voto.
1 Item illic. Statim ut voveris votum Domino, non tardabis reddere illud; tu itaque quod voveris, redde; melius est non vovere quam vovisse, et non solvere. In Ecclesiaste. Stultus in risu exaltat vocem suam; vir autem sapiens vix tacite ridebit. Item illic. Melius est indignatio quam risus, quia in vultu oblectabitur; cor sapientium in domo luctus, et cor insipientium in domo luxuriae. In Deuteronomio. Non erunt res viriles super mulierem, nec induetur vir vestem muliebrem, quia abominatio est Domino (1210B)qui fecerit haec. Item illic. Non morientur parentes pro filiis, et filii non morientur pro parentibus; sed unusquisque in suo peccato morietur. Paulus ad Ephesios. Et vos, parentes, nolite provocare ad iracundiam filios vestros, sed nutrite illos in disciplina et correptione Domini. In Osee propheta. Seminate vobis justitiam, et vindemiate fructum vitae; exquirite vos lumen justitiae, sustinete Domino, donec veniat vobis, fructus justitiae ejus vindemiate. In proverbiis. Quis gloriatur mundum se habere cor, aut quis audebit dicere purum se esse a peccatis? Item illic. Fili, in mortuo tuo produc lacrymas, et quasi dura passus incipies plorare, et secundum judicium contege corpus ejus, et non despicias sepulturam illius; propter delaturam amare fles luctum illius unius diei, et consolare propter tristitiam.
- CAP. XXII.-- Non fraudandum, et (de) non gloriando.
1. In Exodo. Non facietis furtum, et non mentiemini. (1210C)In Proverbiis. Qui petitur cum fure odit animam suam. Paulus ad Corinthios. Non fures, non avari, non ebriosi, non maledici, non rapaces regnum Dei possidebunt. In Proverbiis. Esto confidens in toto corde tuo in Domino, in tua autem sapientia noli extolli. Item illic. Noli esse sapiens apud te; time Dominum, et declina a malo, tunc sanitas erit corpori tuo, et diligentia ossibus tuis. Item ibi. Vidi virum aestimantem se sibi sapientem esse; spem autem habuit magis insipiens quam ille. In Isaia. Vae his qui sapientes sunt apud se; et in conspectu suo prudentes. Paulus ad Romanos. Dicentes enim se esse sapientes, stulti fiunt. Ad Corinthios. Ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor hujus saeculi? Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus mundi? Item illic. Nemo se fallat. Si quis videtur sapiens esse in hoc mundo, stultus fiat, ut sit sapiens. Nam sapientia hujus mundi stultitia est apud Deum. Scriptum est enim: Comprehendam sapientes in astutia eorum; et iterum: Novit Dominus cogitationes (1210D)sapientium, quia vanae sunt. In Ecclesiaste. Melius est tibi dici, ascende ad me, quam humiliare in conspectu potentis. In Exodo. Non enim adversus nos murmuratio vestra, sed adversus Deum. Paulus ad Thessalonicenses. Qui spernit hominem, non hominem spernit, sed Deum. Ad Romanos. Sicut enim per inobedientiam unius hominis peccatores 299 constituti sunt multi, ita et per unius obedientiam justi constituuntur multi.
- CAP. XXIII.-- Altiora non scrutari, neque audire haereticos.
1. In Proverbiis. Qui fidit in falso, hic ventos pascit; ipse autem sequitur aves volantes; derelinquet enim viam vineae suae, et orbitas culturae agri sui errabit; perambulat autem per arida, et deserta, et terram constitutam in siccitatibus; congregat autem manus suae sterilitatem. Item illic. Secede ergo ab aqua aliena, et a fonte alieno noli bibere, ut multo vivas (1211A)tempore, et adjicientur tibi anni vitae. Item illic. Qui sectatur vana, eget sensibus. Noli adjicere ad mandata ejus, ne arguaris, et mendax sis. In Ecclesiaste. Altiora te ne quaesieris, et fortiora ne perscrutaveris, sed quae praecipit tibi Dominus, illa cogita semper; et in pluribus ejus non erit cor; multos enim reducit suspicio eorum, et in vanitate detinebit sensum illorum. In libro Sapientiae. Difficile aestimamus quae in terra sunt, et quae in prospecto sunt invenimus cum labore; quae autem in coelis sunt quis investigavit? Sensum autem tuum quis scit, nisi tu dederis sententiam?
- CAP. XXIV.-- De jejunio.
1. In Ecclesiaste. Qui baptizatur a mortuo, quid profecit lavatio ejus? Sic et homo qui jejunat in peccatis suis, et iterum eadem facit. Quid profecit humiliando se? Orationem ejus quis exaudiet? Sacrificium salutare attendere mandatis, et discedere ab omni iniquitate. In Evangelio. Cum autem jejunatis, nolite fieri, sicut hypocritae, tristes. Exterminant enim (1211B)facies suas, ut pareant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, perceperunt mercedem suam; tu autem cum jejunas, unge caput tuum, et faciem tuam lava, ne videaris hominibus jejunans, sed Patri tuo, qui videt in abscondito, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
- CAP. XXV.-- Homini exemplum formicae vel apis sine pigritia laboris.
1. In Proverbiis. Vade ad formicam, o piger, et aemulare videns vias ejus, et esto illa sapientior. Illa enim cum agrum non possideat, neque compellentem se habeat, neque sub domino sit, quomodo parat aestate alimenta? Copiosam autem facit in messe repositionem. Vel vade ad apem, et disce quam laboriosa est, operationem autem quam sanctam mercatur. Cujus labores reges et mediocres ad sanitatem proferunt; gratiosa est autem in omnibus, et gloriosa; et cum sit viribus infirma, sapientiam praedicans producta est. Usque quo piger jacebis: (1211C)quando autem surges? Modicum quidem dormis, modicum autem sedes. Modicum vere dormitas, modicum autem manibus amplecteris pectus. Deinde adveniet tibi, sicut malus viator, paupertas, inopia autem, sicut bonus cursor, fugiet te. Item illic. Increpatus piger non erubescit. Similiter autem qui mutant triticum in messe. Item ibi. Desideria pigrum occidunt, non enim destinat manus facere aliquid. Item. Occasiones quaerit piger, et dicit: Leo in plateis est, in plateis autem homicidae. Item ibi. Sicut ostium in cardine vertitur, ita piger in lecto suo. Item ibi. Sapientior sibi piger videtur quam qui in multitudinem feret nuntium.
- CAP. XXVI.-- De stulto.
1. Vir stultus mala sibi fabricat, in suis autem labiis thesaurizat ignem. Non conveniunt stulto labia fidelia, neque justo labia mendacia. Item illic. 300 Ut quid abundant divitiae stulto, possidere autem sapientia insensatis non poterit? Item. Ira est patri (1211D)filius insipiens, et dolor matris ejus. Item ibi. Non desiderat sapientia, cui deest sensus; magis enim dicitur imprudentia. Item ibi. Os hominis stulti contritio est ei; labia autem ejus laqueus animae ejus. Item illic. Gravis est lapis, et vix portabilis arena, ira autem stulto gravius est ambobus. Item illic. Sicut canis qui convertitur ad vomitum suum, et odibilis efficitur, sic stultus malitia sua reversus in peccatis suis. Item illic. Qui minoratur cute, cogitat inania, et vir imprudens et errans cogitat stulta. Cor fatui quasi vas confractum, et omnium scientia non tenebit domos. Fatuo clausa sapientia, et scientia sensati enarrabilia verba. Compedes. Pedes stultorum doctrina, et quasi vincula manus dextrae; fatuus in risu exaltat vocem suam, et vir sapiens vix tacite ridebit. Item illic. In ore fatuorum cor illorum, et in corde sapientium os illorum. Qui docet fatuum sapientia, quasi inglutinat testa. Item illic. Arenam, et salem, et massam ferri facilius est portare quam (1212A)hominem imprudentem et fatuum impium. Item illic. Cum fatuis nec consilium habeas: non enim poterunt continere. Item in Isaia propheta. Stultus stulta loquitur, et cor ejus vana intelligit.
- CAP. XXVII.-- Iracundiam deponendam.
1. In Proverbiis. Anima benedicta omnis simplex; vir autem animosus, vel iracundus non honeste agit. Item illic. Stultus ipse eadem die pronuntiat iram suam, occultat autem contumeliam suam astutus. Item illic. Sunt qui dicendo vulnerant, ut gladii. Iracundus agit sine consilio; vir autem prudens multa sustinet. Ira perdet etiam sapientes, responsum autem humile avertit iram. Item. Vir iracundus parat lites; patiens autem etiam futuras mitigat. Item. Noli esse amicus viro animoso. Cum amico autem iracundo noli commorari, ne forte discas vias ejus, et sumas laqueum animae tuae; totam iram suam profert stultus, sapiens autem dispensat eam per partes. Item. Vir animosus fodit contentionem, (1212B)vir autem iracundus exsorbuit peccata. In Ecclesiaste. Homo iracundus exhorruit litem, et vir peccator turbavit amicos. In medio pacem habentium mittit delaturam. Item illic. Zelus, et iracundia minuit dies, et ante tempus senectam adducit cogitatus. Item illic. Noli festinare spiritu tuo irasci, quia ira in sinu stultorum requiescit. Paulus ad Ephesios. Nunc deponite vos omnem iram, indignationem, malitiam, blasphemiam, multiloquium. In Evangelio. Omnis qui irascit fratri suo sine causa, reus erit judicio. Item. Quicunque autem dixerit fratri suo racha, reus erit concilio; quicunque vero dixerit fatue, reus erit gehennae ignis.
- CAP. XXVIII.-- Hic misti.
1. In Ecclesiaste. Esto mansuetus ad audiendum verbum, ut intelligas, et cum sapientia loquere responsum. In Proverbiis. Servus prudens obtinebit dominorum imprudentia, et inter fratres dividet partem. Item illic. Filio doloso nihil erit boni, servo (1212C)autem sapienti prosper erit actus. In Ecclesiaste. Si est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima tua, et quasi fratrem, sic illum tracta, quia in sanguinem animae tuae comparasti 301 illum. Si laeseris illum injuste, et extollens se discesserit, quem quaeris, et qua via quaeris illum? Item illic. In Proverbiis. Lucerna est mandatum legis, sicut uva acerba dentibus nociva est, et fumus oculis, sic iniquitas eis qui utuntur eam. Item ibi. Homo autem se occidit per malitiam suam. Item illic. Per quae peccat quis, per haec et torquetur. Item illic. Dominus constituit hominem, et reliquit illum in arbitrio suo; adjecit mandata, et praecepta, si volens mandata servare, et fidem placidam facere; apposuit aquam et ignem, ad quod vis, extende manum tuam; ante hominem vita et mors, bonum et malum, quod placuerit dabitur illi. Item illic. Sicut tinea vestimentum, et vermis lignum, ita tristitia nocet cor. Item. Cor laetum bonam voluntatem facit; viro autem tristi arescunt (1212D)ossa. In Jeremia. Maledictus homo qui spem habet in homine, et confirmaverit carnem brachii sui, et a Domino recesserit cor ejus. Item illic. Qui confidunt in homine maledicti sunt, quoniam Deus nihil fecit illum. In Ecclesiaste. Non desis plorantibus in corrogatione, et cum lugentibus ambula; non pigriteris visitare infirmum, extus ( sic ) enim in dilectione firmaberis. Paulus ad Romanos. Lividum facio corpus meum, et servituti afficio, ne cum aliis praedicaverim, ipse reprobus efficiar. In Proverbiis. Domus superborum destruet Dominus. Item illic. Qui altam facit domum suam quaerit ruinam. Item illic. Cum sapientia aedificabitur domus, et cum intellectu erigitur; cum sensu implentur horrea plena omnibus bonis et pretiosis. Item illic. Non enim omnem hominem inducas in domum tuam; multae enim insidiae sunt dolosi. In Canticis. Cavete vobis a vulpibus pusillis, exterminantibus vineas. Vae his qui prophetant de corde suo, et omnino non vident, sicut (1213A)vulpes in deserto. In Evangelio. Alii laboraverunt, et vos in labores eorum introistis. Item illic. Quicunque dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, et aliam duxerit, adulterat. Item illic. Si peccaverit frater tuus in te, corripe illum, et si poenitentiam egerit, dimitte illi; et si septies in die peccaverit in te, et septies in die conversus fuerit ad te, dicens: Poenitet me, dimitte illi. Item illic. Qui seminat bonum semen est Filius hominis, ager autem hic mundus; bonum vero semen hi sunt filii regni. Nam zizania filii sunt iniqui; inimicus, qui seminavit ea, diabolus est; messis autem consummatio saeculi est; messores autem angeli sunt. Sicut et ergo colliguntur zizaniae, et igni comburuntur, sic erit in consummatione saeculi. In Salomone. Sex sunt quae odit Dominus, et septimum quod detestatur anima ejus: oculum sublimem, linguam mendacem, manus effundentes innoxium sanguinem, cor machinans cogitationes pessimas, pedes veloces ad currendum (1213B)in malum, proferentem mendacium, testem fallacem, et eum qui seminat inter fratres discordias.
- CAP. XXIX.-- Testimonia Patrum.
1. Quatuor sunt perturbationes hominum animae, id est, cupiditas, laetitia, metus, tristitia. Ipsum animum esse memoriam, et vim quae memoria vocatur. Item illic. Octo sunt principalia vitia, quae humanum infestant genus. Primum gastrimargia, quod est ventris ingluvies; 302 secundum fornicatio; tertium philargyria, id est, avaritia, sive amor pecuniae; quartum ira; quintum tristitia; sextum acidia, id est, anxietas, seu taedium cordis; septimum cenodoxia, id est, jactantia, sive vana gloria; octavum superbia ( In libro Collationum, scilicet, Cassiani ).
- CAP. XXX.-- Testimonia de Sententiis Evagrii ad Fratres.
1. Quemadmodum enim flamma comburit silvam, sic visiones malas exstinguit esuries. Item illic. (1213C)Somniculosus monachus incidit in malis, qui autem vigilat sicut passer erit. Item illic. Sicut ignis tabefacit ceram, ita vigilia bona cogitationes pessimas. Illic. Qui amat argentum non videbit scientiam, et qui congregat illud obscurabitur. Illic. Sicut aurum et argentum probat ignis, sic cor monachi tentatio. Item illic. Melior paupertas cum scientia quam divitiae cum ignorantia. Illic. Quemadmodum evolat corvus de suo nido, ita immunda anima de suo corpore. Illic. Sicut Africus ventus in pelago, ita furor e corde viri. Item illic. Melior est saecularis in infirmitate serviens fratri super monachum non miserentem proximo suo. Piger monachus murmurat multa, et somniculosus incusat dolorem capitis sui. Monachus bilinguis conturbat fratres, fidelis autem requiem adducit. Melior est saecularis mansuetus, quam iracundus monachus, aut animosus. Monachum mansuetum diligit Deus, turbulentum autem repellit a se. Charitatem praecedit humilitas, scientiam (1213D)autem dilectio. Sicut enim lucifer in coelo, et sicut nix in paradiso, sic in anima miti mens pura. Investiganti convivia exstinguitur lumen, anima autem ejus videbit tenebras. Statue in pondere panem tuum, et bibe in mensura aquam tuam, et spiritus fornicationis fugiet a te. Da senioribus vinum, et infirmis infer escas, propter quod contriverunt carnes in juventute sua. Vidi iracundum senem, et elevatum in tempore suo, spem autem habuit magis juvenis quam ille. Qui diligit apem, manducat favum ejus, et congregans eam, replebitur melle.
- CAP. XXXI.-- Testimonia de libro sancti Martini, non illius Turonici episcopi, sed iste pater fuit monachorum.
1. Quamvis invalidum mox laudaveris, plus valebit. Si parum ponderis portantem quasi admiratus fueris, succumbit. Si pigro dixeris quia velox est, continuo evolabit. Quamvis generaliter multis haec superbiae labes infesta sit, non plus tamen aliis metuenda (1214A)est quam his qui aut spiritualiter ad perfectionem virtutum, aut carnaliter ad vitiorum copiam. Ibi semper elationis fortior ventus est, ubi et honoris fortior altitudo. Facile credimus, et antequam judicemur irascimur; multi enim suspicionibus impelluntur, ex vultu risuque alieno pejora interpretati in noctibus irascuntur. Curiosus qui inquirit quod de se dictum sit, et malignos sermones, etiamsi secreto sunt dicti, eruit, ipse se inquietat; dum enim interpretantur, ad hoc perducuntur ut videantur. Multas injurias transit, et plerasque non accepit, quia aut eas nescit, aut si scierit, in ludum eas jocumque convertit. Si bonus vir est, qui injuriam fecit, noli reddere; si malus, noli imitari, prudentiori cede, stulto remitte. Regis quisque intra se animum habet, ut licentiam sibi in alios dari velit, in se nolit. Non oportet, peccantem peccata corrigere: quod si tantum irascatur sapiens, quantum scelerum indignitas exigit, non irascendum est illi, (1214B)sed insaniendum. Nihil gloriosius quam iram amicitia commutare. 303 Irascitur aliquis? tu contra beneficus provoca, cadit statim simultas. Remedia medicorum non in accessibus infirmitatum, sed in remissionibus prosunt. Crebro siquidem faciem mendacii veritas retinet. Crebro mendacium specie veritatis occulitur. Nam sicut aliquoties frontem amicus, et blandam adulator ostendit, sic verisimili coloratur. Lauda parce, vitupera parcius; nam similiter reprehensibilis est nimia laudatio, quam immoderata culpatio. Prudens nunquam otio pascit animum, aliquando habet, nunquam tamen solutum. Humilitatis virtus non verborum elatione, sed mentis puritate requiritur. A verbis quoque turpibus abstine, quia licentia eorum impudentiam nutrit. Sermones subtiles magis ( sic ) quam facito. Omnes tibi pares facies. Si inferiores superbiendo non contemnas, superiores recte vivendo non timeas. Cunctis esto benignus, nemini blandus; paucis familiaris; omnibus tamen aequus. Sapientia cupido et docili (1214C)quae nosti sine arrogantia postulanti imperties, quae nescis, sine occultatione ignorantiae tibi postula impertiri. Justus secreta non prodit, tacenda enim tacet, loquenda loquitur; atque ita alta illi pax est et secura tranquillitas, dum alia malis vincuntur ab illo mala. Magnanimitas est nec timendum hominem, nec audacem.
- CAP. XXXII.-- De libro sancti Ambrosii.
1. In vite religio, in oleo pax, in rosa pudor sacrae virginitatis inolescat. Frater meus candidus, et rubeus; candidus merito, quia patris splendor; rubeus, quia partus est virginis, color in eo fulget et rutilat utriusque naturae. Castitas etiam angelos facit; qui eam servavit, angelus est; qui perdidit, diabolus. Virgo est, qui Deo nubit; meretrix, quae deos facit. Hinc inversis vestigiis filii Noe pudenda texerunt. Quae procax vidit, modestus erubuit, pius texit offensuros, si et ipsi vidissent. Quanta vini est (1214D)vis, ut quem diluvia non nudaverunt, vina nudarent! Debet enim is qui docet super eum qui docetur excellere. Tolerabilius est mentem virginem quam carnem habere. Umbra Judaeis carnalibus, imago nobis, veritas resurrecturis. Tria enim haec secundum legem esse cognovimus, umbram, imaginem, veritatem; umbram in lege, imaginem in Evangelio, in judicio veritatem; et ideo per Moysen lex per umbram, quasi per hominem, figura per legem, per Jesum veritas. Quid est gazophylactum? consolatio fidelium, sumptus pauperum, requies egenorum. Peccata autem aut donantur, aut delentur, aut teguntur; donantur per gratiam, delentur per sanguinem, teguntur per charitatem. Quod David dicit: Libera me de sanguinibus, id est, a peccatis mortalibus se postulat liberari. Non te subjuges potestatibus carnis, quem Deus liberum voluit. Nulla tibi excusatio de ambitu nuptiarum est, voluptatis sunt, non necessitatis. Si benignus sis erga indigentes, magnus eris apud Deum. Quod (1215A)Deum patrem vocas, hoc in actibus tuis ostende. Bona mens chorus est Dei, mala mens chorus est daemonum. Quanta vitia habet anima, tot et dominos. Fundamentum pietatis est continentia, culmen autem pietatis est amicitia. Nulli suadenti te acquiescas facere quod non est bonum. Pessimum est peccatoribus in unum convenire, cum peccant. Multi cibi impediunt charitatem, et incontinentia ciborum immundum 304 hominem faciunt. Non cibi, qui per os inferuntur, polluunt hominem, sed ea quae ex malis moribus proferuntur. Ea excipe a Deo, quae accipere ab homine non potes. Melius est lapidem frustra jactare quam verbum. Brevis erit in sermonibus sapiens in judicio, imperitiae est longa narratio. Cum praees hominibus, memento quia tibi est Deus, et judicans homines, scito quia et ipse judicaberis a Deo. Cole sapientem virum, quasi imaginem Dei viventis. Nullum propterea honores, qui habet multas pecunias; difficile est divitem salvari. Nunquam (1215B)eris sapiens, si te putaveris sapientem. Orationem non exaudit Deus hominis qui egenum non exaudit. Qui sapienti non obtemperat, nec Deo obtemperabit. Quod non posuisti, non tollas, sed sufficiant tibi quae tua sunt. Temulentiam quasi infamem fuge, quia qui ventri belluae similis est, vincitur. Quantum laboras pro corpore, si tantum pro anima laboras, sapiens eris. Philosophum hominem, tanquam Dei ministrum, honora post Deum. Ministrare aliis melius quam ministrari ab aliis. Melius est per famem mori, quam per incontinentiam ventris animam maculare. Verbum de Deo qui loquitur his quibus non licet, proditor Dei putandus est. Non est verum quod Deum colat, qui hominem laedit. Melius est nihil habere quam multa habentem nemini impertire. Si non das egentibus cum possis, non accipies a Deo, cum postulas.
- CAP. XXXIII.-- Testimonia de libro Prosperi.
1. Si me mea rusticitas faciebat invalidum, vestra (1215C)fieri credidi fide, qui jubebatis, idoneum. Necessariarum tractatio quaestionum etsi non instruet invenientis quod quaerit animum, exercet salutem quaerentis ingenium. Scientia, sicut sine dono Dei, quod est charitas, inflat, ita, si ei charitas admisceatur, aedificat. Sic ab iniquis justi separati sunt in aeternum, ut nec jam remunerati praemium finiant, nec damnati supplicium. Sicut enim corporalis saturitas omnes saturos aequaliter habet, quamvis singuli cibos, non aequaliter, sed pro possibilitate perceperint; ita omnes sancti, et si fuerint aliqua graduum suorum diversitate distincti, omnes una beatitudine perfecti erunt, quia et una perfectione beati futuri sunt. Nec a nobis in diem judicii verba quaerenda sunt, sed opera. Qui non crediderit, non habendo fidem, nec justitiam cordis habere poterit, nec salutem. Tam gravis sermo debet esse pontificis, ut ab intelligentia sui nullus, quamvis imperitus, excludat. Sana mens incorporabiliter amplius obedientiae fructum (1215D)debet appetere, quam vitare injustae obtrectationis opprobium. Cum veritas undecunque clamaverit, non sit ingenio humano deputanda, sed Deo. Obedientiae ac patientiae virtute fundati, majorum suorum non discutiunt constituta, sed faciunt. Ad faciem publicam patienter jam fugiunt, et in animo iracundiae virus abscondunt, ad nocendum parati, cum nocendi tempus invenerint. Sic debet omnis homo, modo docendo, modo exhortando, modo sustinendo, modo increpando, curari ut sub ope Christi nullus de salute in hac vita debeat desperare. Argue, obsecra, increpa in omni patientia, et doctrina, quasi diceret, argue coaequales, obsecra seniores, increpa juniores. Leniter castigatus exhibet reverentiam castiganti, asperitatem autem 305 nimiae increpationis offensus, nec increpatio ( sic ), nec salutem. Blanda pietate portandi sunt, qui increpari pro sua increpatione non possint. Sicut virtus onerosa est vitioso, ita virtutis (1216A)amico vitiosa voluptas amara est. Tandiu enim quis peccata sua, quae nosse, et deflere debet, ignorat, quandiu curiosus aliena considerat, quod si mores suos ad se ipsum conversus aspiciat, non requirit quod in aliis specialiter reprehendat, quia in se ipso habet quod lugeat; proinde fratrum nostrorum non facile debemus accusare, sed gemere. Illis enim quorum peccata humana notitia latent, nec ab ipsis confessa, nec ab aliis publicata, si ea confiteri vel emendare noluerint, Deum, quem habent testem, ipsum habituri sunt et ultorem. Contumeliosus est, qui mendaciter arguit; et mendaciter arguit, qui contumeliam facit. Securus quippe malitia, qui coelestia non habet, terrena strenue militantibus praestat. Illae nobis sunt ambiendae divitiae, quae nos ornare possunt pariter, et munire; propter hoc igitur eis qui militant Deo fugiendae sunt; quas divitias ex toto corde qui habere volunt, sine labore non quaerunt, sine difficultate non inveniunt, sine cura non servant, sine anxia delectatione non possident, sine dolore (1216B)non perdunt. Qui otiosa quiete perfruitur, nisi spiritualiter vixerit, more pecudum vivit. Nemo possidet Deum, nisi qui possidetur a Deo; sit ipse primitus Dei possessio, ut efficiatur ei Deus possessio, et portio. Omnium conditor, cui nihil potest eorum quae fecit aequari, non dignatur cum his quae condidit possideri. Qui vult Deum possidere, renuntiet mundo, ut sit illi Deus beata possessio. Dei opus agit, qui res Deo consecratas non alicujus cupiditatis, sed fidelissimae dispensationis intentione non deserit. Quapropter possessiones, quas ablatas a populo suscipiunt sacerdotes, non sunt jam res mundi credendae, sed Dei. Non ideo erubescebant Adam et Eva, quia veste erant extrinsecus protecti divina; denique ante peccatum nudi erant, et non erubescebant, quia nihil contra voluntatem Dei, unde confunderentur, admiserant. Non igitur a creatore suo in creaturam divinitatis affectione collapsos moveret aperta concupiscentia, nisi eos ante corrupisset occulta (1216C)superbia. Concupiscentia carnis ab eis impleta est, quod de ligno vetito gustaverunt; concupiscentia oculorum, quod sibi aperire oculos cupierunt; et ambitio saeculi, quod se fieri posse quod Deus est crediderunt. Dulcior enim fit salus, cum dolor excruciat et sanitatis amissae dulcedinem languoris amaritudo commendat. Adam nos obnoxiavit malis omnibus per propriam culpam, quibus nos liberavit adventus Christi per gratiam. Deliciae quaelibet, si absque desiderio percipiantur, officiunt, et viles cibi plerumque abstinentiae profectui, si appetenter accipiantur, impediunt. Infirmum stomachum moderatus usus vini confortat, ebrietas animum corpusque debilitat. Nihil contra abstinentiam faciunt, qui vinum non pro ebrietate, sed tantum pro corporis salute percipiunt, nec hoc eis offert voluptas, sed permittit infirmitas. Si enim quoslibet advenientes jejunio intermisso reficio, non solum jejuno, sed exemplum charitatis efficio. Caeterum si propter abstinentiam (1216D)spirituales fratres, quos 306 novi, mea remissione delectare contristo, abstinentia mea non est dicenda, sed vitium. Sicut virtus animum sibi veraciter inhaerentem, si fuerit vera, justificat, ita simulata condemnat. Non potest mens regnum habere virtutum, nisi jugum prius excusserit vitiorum. Tantos invidus habet justa poena tortores, quantos invidiosus habuerit laudatores. Siquidem invidiosum facit excellentia, erit invidia poena peccati; nec ei ab homine potest adhiberi remedium, cujus est vulnus occultum. Hoc enim loquuntur quique quod diligunt, delectabiliter audiunt quod assiduis cogitationibus volvunt. Cogitatio quippe est quae mentem sicut turpis inquinat, ita, si fuerit honesta, purificat. Non sordidae cogitationes mentem sordidam reddunt, sed ex mente sordida sordidae cogitationes existunt. Auribus enim castis obsceni sermones cum sono deficiunt, nec secretum pudici cordis irrumpunt. Per os carnis non irrumpit delectatio gustus ad mentem; nec erumpit (1217A)sermo turpis ex mente, nisi se voluntarie mens ante corrumpat. Eadem quisque nomina frequenter habet in ore, quorum desideria vulnerato gestat in corde, ac turpitudinem, quam exercere verecundatur in facto, tenet reus in animo, non humano judicio, sed divino. Considerate, obsecro, qualiter invidi puniendi sint malis suis, quos etiam bona puniunt aliena. Quid prodest cuiquam, si foris, ubi potest magnus credi, splendeat, et intus, ubi Deus videt solus, squaleat?
- CAP. XXXIV.-- De jejunio.
1. Jejunia, abstinentiae, vigiliae, eleemosynae, et caetera hujusmodi augere debent bonum. Nam non velare, peccatum ( sic ). Nulla res nos ab omni peccato sic servat immunes, sicut timor supplicii, et amor Dei; elati per supercilium vanae loquacitatis dicta sua magis cupiunt laudari quam fieri; nec sunt de sanctitate operis, sed de sermonis elucubrati venustate solliciti. Ex ea enim parte quis peccat, ex (1217B)qua minus diligit Deum, quem si ex toto corde diligamus, nihil erit in nobis unde peccati desiderio serviamus. Sicut nobis subveniri optamus, ita aliis pro viribus subveniamus; aut si facultas defuerit, voluntatem subveniendi teneamus. Si peccantem video, et non solum non arguo, sed etiam peccanti consentio, participem me damnationis ejus efficio, et in omnibus peccantibus pecco, quando eos quos scio peccasse quadam crudelis animi malignitate non increpo. Qui amicum propter commodum quodlibet amat temporale, non amicum convincitur amare, sed commodum.
- CAP. XXXV.-- De libro Sententiarum.
1. Innocentia vera est, quae nec sibi, nec alteri nocet, et nemo prius in se quam in alium peccat. Sic diligendi sunt homines, ut eorum non diligantur errores, quia aliud est amare, quod facti sunt, aliud odisse quod faciunt. Vera est confessio benedicentis, cum idem sonus est et oris, et cordis; bene autem (1217C)loqui, et male vivere, nihil est aliud quam se sua voce damnare. Bonum intellectum habet, qui quod faciendum recte intelligit, qualis sine timore sapientiae ( sic ). Mala mors putanda non est, quam bona vita praecesserit. Justis quidquid malorum ab iniquis Dominus irrogatur, non poena est criminis, sed virtutis examen; nam bonus, etiam si regnet, servus est. Diabolus superbus hominem superbientem perduxit ad mortem, Christus humilis hominem obedientem reduxit 307 ad vitam. Quia sicut ille elatus cecidit, et jecit ob et consentientem; sic iste humiliatus surrexit credentem ( sic ). Perfectum odium est, quod nec justitia, nec scientia caret, id est, ut nec propter vitia homines oderis, nec vitia propter homines diligas. In magna egestate sunt, qui in iniquitate sunt, justitiae opus et sapientiae thesauros non habentes; qui autem serviunt Domino, ea bona acquirunt quae perire non possunt. Bona est peccati confessio, si et curatio consequatur. Nam quid prodest (1217D)detegere plagam, et non adhibere medicinam. (1218A)Prima mors animam dolentem tenet in corpore, ab utraque parte communiter habetur, ut quod non vult anima, de suo corpore patiatur. Cum bonum operaris, hilaris operare; nam si quid boni tristis facis, fit deterior magis quam facis. Melior est enim in malis factis humilis confessio, quam in bonis superba gloriatio. Nemo injustus benefacit, etiam si bonum est quod facit, quia nihil prodest spiritus timoris, ubi non est spiritus charitatis. Melior est animi aequitas quam corporis sanitas. Finis enim legis Christus est, in quo lex justitiae non sumitur, sed impletur. Sicut terra de coelo exspectat pluviam, et lucem, sic homo de Deo exspectare debet misericordiam, et veritatem. Prima salus est declinare peccatum, secunda est non desperare de venia; nam ipse in aeternum perit, qui apud misericordem judicem ad poenitentiae remedium non recurrit. Virgo fidei Christianae tribus temporibus incitatur, vespere, mane, et meridie; vespere enim Dominus in cruce, mane in resurrectione, meridie in ascensione. Unum ad patientiam (1218B)occisi, aliud ad vitam resuscitati, tertium ad gloriam pertinet majestatis in Patris dextera considentis. Ad hoc exagitant homines tribulationes, ut vasa electionis evacuentur nequitia, et impleantur gratia. Melior est tristitia iniqua poenitentis, quam laetitia iniqua facientis. Bonum est a veritate vinci, ad correptionem superet veritas voluptatem. Nam et invitum ipsa superat. Sic sunt qui colunt idola, quomodo qui in somniis vident vana. Si autem vigilent animae ipsorum, intelligit, quando facta est, et non colit quod ipse fecit. Qui Deo sitiunt, tota sua debent sitire substantia, id est, et anima, et carne; quia et animae Deus dat panem suum, id est, verbum veritatis; et carnis necessaria Deus praebet, quia utraque ipse pascit, quia utraque ipse fecit. Duas in toto mundo civitates faciunt duo amores: Jerusalem facit amorem Dei; Babylonia amorem saeculi. Interroget se ergo unusquisque, et inveniet unde sit civis. Non est in carendo difficultas, nisi cum est (1218C)in habendo cupiditas, et ideo id solum recte diligitur, quod nunquam bene admittitur. In primo homine patuit, quod hominis arbitrium valeret ad mortem, in secundo autem, quod Dei adjutorium valeret ad vitam. Primus enim homo non is homo; secundus vero Deus et homo; peccatum vero factum est relicto Deo, justitia non fit sine Deo. Dominus ait: Ego sum via, et veritas, et vita, hoc est, per me venitur ad me, in me pervenitur, permanetur in me. Odor bonus fama bona est, quam quisque bonae vitae operibus habuerit, dum Christi vestigia sequitur: pedes quodammodo ejus pretiosi unguenti odore perfundit. Labor piorum 308 exercitatio est, non damnatio. Justi ex Deo, non ex hominibus nascuntur, quoniam nascendo, non ascendendo fit justus, unde etiam regenerati filii Dei dicuntur. Aliud est migrare corpore, aliud migrare corde; migrare corpore, quomodo corpus mutat locum; migrare corde, quomodo tu cordis mutas affectum. Si aliud amas, aliud (1218D)amabas, non es ibi ubi eras.