Migne Patrologia Latina Tomus 99
Testimonia veterum (Auctores varii), J. P. Migne
(0907B)Ex venerabilis Bedae presbyteri canonibus de Remediis peccatorum, cap. 1.
Deinde sancti Patres et sanctus Paphnutius: deinde canones sanctorum Patrum, deinde alii atque alii, ut Hieronymus, et Augustinus, et Gregorius, et Theodorus. Ex quorum omnium ista descripsimus dictis et sententiis veraciter, ut salvi sint omnes, etc.
Excerptum a beato Gregorio papa III editum ex Patrum dictis canonumque sententiis. In praefatione.
Quapropter ex multis allegoriarum floribus, et de magnorum tractatibus prolatisque sermonibus, Patrum dictis canonumque sententiis, id est, Isidori, Augustini, Gregorii, Bedae, Gelasii, Innocentii, Theodori, Cassiani, Egberti, vel caeterorum, ad opus consacerdotum nostrorum ex corpore, atque insimul (0907C)colligere hunc libellum Poenitentialem studuimus. Et merito Poenitentialis dicitur, eo quod sit poenitentiae conveniens.
Ex epistola Rabani ad Humbertum episcopum, tom. VI Operum Rabani, p. 165.
Similiter et in Theodori archiepiscopi gentis Anglorum capitulis, quae de necessariis conscripsit rebus, invenimus quod in tertia propinquitate carnis secundum Graecos liceat nubere, in quinta secundum Romanos. Qui tamen conjugia in tertia propinquitate facta non solverent, si antea ab inscientibus compacta fuissent, aequaliterque conjungeretur vir in matrimonio his qui sibi consanguinei sunt, et uxoris suae consanguineis post mortem uxoris. Hunc autem Theodorum Tharso Ciliciae natum Vitellianus papa Romae episcopum ordinans, ad Britanniam misit. Unde tam Orientalium quam etiam Occidentalium Ecclesiarum consuetudinibus (0907D)pleniter instructus fuerat. Nec eum aliqua latere potuerunt, quae in observationibus legitimis Graeci vel Romani eo tempore habuerunt, maxime cum in utraque lingua perfecte instructus esset, etc. Igitur quia a mea parvitate voluisti, quid sentirem de hac re, tibi rescribi, propter fragilitatem praesentis temporis reor hoc quod Theodorus episcopus inter Gregorium et Isidorum medius incedens in suis capitulis definivit magis sequendum, ut quinta generatione jam licitum connubium fiat: quia non lex divina huic contradicit, nec etiam sanctorum Patrum dicta hoc prohibent.
(0908B)Ex Reginonis libro I de ecclesiasticis Disciplinis. Interrog. 95.
Si habeat Poenitentiale Romanum, vel a Theodoro episcopo, aut a venerabili presbytero Beda editum.
Nota viri doctissimi Joan. Morini, lib. IV Poenit., cap. 18.
Jubebantur enim ubique presbyteri antiquas poenitentiae formulas diligenter observare. Ideo intra collectionem suam inseruit Poenitentiale ex Theodori et Bedae Poenitentialibus compositum.
Ex Burchardo, lib. XIX, cap. 8.
Nunc ergo, o fratres, qui voluerit sacerdotis nomen habere in primis propter Deum cogitet, ut discat ea quae ei necessaria sint, antequam manus episcopi caput ejus tangat: id est, Psalterium, etc.; ad haec autem suum Poenitentialem, qui et secundum canonum auctoritatem, et juxta sententias (0908C)trium Poenitentialium, Theodori episcopi, et Romanorum pontificum, et Bedae, ordinetur.
Rhenanus in argumento libri de Poenitentia, apud Tertullianum.
Poenitentiarium Theodori imitati sunt Betanus presbyter, Rabanus, et alii veteres, quorum lucubrationes in simili argumento passim exstant in antiquis bibliothecis, non penitus indignae quae legantur, ab iis praesertim qui sunt curiosi Christianae vetustatis indagatores.
Antonius Augustinus illustrissimus archiepiscopus Tarraconensis. In praefatione ad Poenitentiale Romanum.
Poenitentiales libri tres commemorantur, Theodori Cantuariensis archiepiscopi, et Bedae presbyteri, et quod Poenitentiale Romanum vocatur. Fuit autem Theodorus natione Graecus a Vitaliano papa missus in Britanniam insulam, in qua tum alia multa, (0908D)tum has poenitentiae regulas constituit. Hunc non longo intervallo Beda secutus est, qui etiam Romanum librum vidisse dicitur, et ex eo Theodori librum auxisse, aliis etiam aliunde acceptis. Hos libros fateor me nunquam legisse, sed tantum in Barchardi Wormaciensis, et Ivonis Carnotensis collectionibus fragmenta quaedam eorum invenisse.
Joannes Morinus in lib. VII de Poenitent., cap. 1. num. 15.
Theodorus Graecus erat monachus Tharsi Giliciae natus, quem episcopum ordinavit Vitalianus papa (0909A)anno Christi 668. Et in Britanniam misit, ad quam pervenit anno ordinationis suae secundo. Cantuariae sedit annos 21, menses 3, dies 26, ut scribit Beda Historiae Anglorum lib. IV, c. 1 et 11. Obiit autem anno 690. Itaque intra illud tempus, Theodorus suum Poenitentiale composuit, in quo sigillatim unicuique peccato poenitentias imposuit, confessionisque et absolutionis ritus descripsit. Omnium librorum poenitentialium apud Latinos primus ille laudatur, cujus postea imitatione multi compositi sunt, quos inter laudatissimi fuerunt Romanus et qui Bedae nomen tulit, etc.
Ibid., num. 16.
Itaque innovationis quae in Ecclesia Latina facta est, quamque describere hoc loco propositum est, origo et occasio prima fuit Theodori Poenitentialis ille liber Graecorum imitatione compositus, et annis viginti quinque aut paulo minus ante septingentesimum in Anglia editus, et paulo post per universam (0909B)Ecclesiam Latinam divulgatus et celebratus. Divulgationem tam promptam et festinam nemo, opinor, mirabitur, qui differentiam Poenitentialis a canonum Collectione, et quasdam alias tum Poenitentialibus, tum datae hypothesi connexas circumstantias diligenter considerabit, etc.
Ibid., num. 17.
Hinc facile judicabit lector quam opportuna et commoda fuerit singulis sacerdotibus nova illa poenitentialium libellorum conscriptio. Sic enim unicuique presbytero erat in promptu indiculus velut in tabella effigiatus, secundum quem singulis peccatis erant poenitentiae assignandae; quomodo juxta varias personarum conditiones, aetates, incommoditates, morbos, erant temperandae, commutandae, redimendae. Quapropter nihil mirum est si Theodori archiepiscopi, viri suo saeculo doctissimi, atque propter auctoritatem summi pontificis, a quo consecratus, et in Angliam missus fuerat omnibus (0909C)acceptissimi liber Poenitentialis brevi tempore universum fere Occidentem pervasit, illumque imitati sint multi alii episcopi, non tantum ipsius Poenitentialem (0910A)probantes, sed etiam alios instar illius commodiores et ampliores componentes: nihil quoque mirum, si concilia synodalesque conventus singulis annis post saeculum septimum celebrati, severe semper constituerunt ut singuli presbyteri Theodori Poenitentialem prae manibus haberent, ut ex illius praescripto peccantibus poenitentias imponerent.
In appendice lib. de Poenitentia.
Istorum libellorum Poenitentialium in Occidente tres fuerunt celeberrimi. Omnium primus est Theodori Cantuariensis archiepiscopi. Hunc proxime sequitur Bedae Poenitentialis qui inscribitur de Remediis peccatorum. Citari tamen solet ab antiquis sub titulo Poenitentialis. Revera enim est liber poenitentialis: nam libri poenitentiales remedia peccatorum potissimum complectuntur. Tertius est Poenitentialis Romanus. Hi sunt Poenitentiales antiquissimi ab omnibus canonum collectoribus et plerisque (0910B)conciliis celebrati et laudati; ab iisque saepius jussum est ut poenitentiae peccatis secundum istorum Poenitentialium definitiones imponerentur. Poenitentialis ille Theodori tantopere celebratus nondum est editus, plurima ex eo referuntur a Burchardo, Ivone, Gratiano et Reginonis collectione manuscripta. Neminem mihi legere contigit hactenus qui Theodori Poenitentialem se vidisse profiteretur, praeter Henricum Spelman, Conciliorum Anglicanorum collectorem, qui testatur manuscriptum conservari in celebri bibliotheca S. Benedicti Cantabrigiensis, e quo tantum exscripsit titulos capitulorum. Plurimi sane sunt tituli qui prae se ferunt materiam proposito nostro convenientissimam et utilissimam, et dignissimi, tam propter materiam quam propter antiquitatem qui ab aliquo publici juris fiant. Operae pretium tamen esset scripturae characterem considerare, an antiquus, an recentior, deinde quae ex eo ab antiquis referuntur, comparare. Nam, ut saepe monuimus, addi plerumque solent ejusmodi libris (0910C)nonnulla usui temporis quo describuntur accommodata.
(no apparatus)