 PSALMUS CXXXV |
PSALMUS CXXXVII  |
PSALMUS CXXXVI.[recensere]
Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recorderamur tui, Sion (Infra abest tui). In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Quia illic interrogaverunt, qui captivos duxerunt nos, verba cantionum; et qui abduxerunt nos, Hymnum cantate nobis de canticis Sion. Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? Si oblitus fuero tui, Jerusalem; oblivioni detur (Infra, obliviscatur me) dextera mea. Adhaereat lingua mea faucibus meis (Hil. gutturi meo), si non meminero tui. Si non proposuero (Hil. praeposuero) Jerusalem in principio laetitiae meae. Memento, Domine, filiorum Edom in die Jerusalem. 548 Qui dicunt, Exinanite, exinanite quoad usque fundamentum in ea. Filia Babylonis misera, beatus qui retribuet tibi retributionem, quam retribuisti nobis. Beatus qui tenebit et allidet parvulos tuos ad petram.
TRACTATUS PSALMI. 1. Captivitati Babyloniae psalmus hic potest convenire. Jeremiae nonnullis inscriptus est. --Captos secundum Jeremiae prophetiam Judaeos, et in Babyloniam deductos fuisse non obscura cognitio est. Neque dubium est, per hunc eumdem psalmorum librum potuisse captivitatem populi prophetari. Nam et in alio psalmo manifestum est, absolute eversionem gentis istius atque urbis prophetatam fuisse, cum dicitur: Deus, venerunt gentes in haereditatem tuam, polluerunt templum sanctum tuum, posuerunt Jerusalem velut pomorum custodiam. (Psal. LXXVIII, 1.) Et in hoc quoque praesenti psalmo idipsum significari videtur: maxime cum quibusdam placuerit, eum tamquam Jeremiae titulo inscribi; quia ab ipso sit, ante quam accidit, denuntiata captivitas. Certe cum Hebraeis senioribus, secundum cognitionem quam ab his adepti sumus, psalmus hic sine inscriptionis istius titulo est. 2. Gesta omnia in lege sunt umbrae futurorum. --Non dubium autem est, omnia quae in patres aut per patres nostros gesta sunt, futuri formam in his quae gesta sunt praetulisse. Et idipsum ita esse, hic quoque psalmorum liber testis est. Namque cum in septuagesimo et septimo psalmo omnia ea quae in Aegypto atque in deserto et in caeteris deinceps locis gesta essent recenserentur, ea ipsa parabolica esse ita demonstrata sunt: Attendite populus meus in legem meam, inclinate aurem vestram in verba oris mei. Aperiam in parabolis os meum, loquar propositiones ab initio (Psal. LXXVII, 1, 2). Per id enim quod et parabolae et propositiones sunt, rerum futurarum effectibus comparantur. Apostolus quoque docet, ea ipsa quae gesta sunt, in praefigurationem gesta esse, dicens: Quia lex umbram habet futurorum bonorum, et omnia in praeformationem acciderunt his: scripta sunt autem propter nos, in quos fines saeculorum devenerunt (I Cor. X, 11). Gesta igitur ipsa in exemplum, et scripta in doctrinam sunt. 3. Captivitas mentis, quae hoc psalmo tractatur potius quam corporalis. --Itaque et hanc corporalem populi captivitatem, referri in exemplum spiritalis captivitatis oportet. Captae enim mentes nostrae sunt corporum saeculique dominatu, captae a daemonibus sunt jure vitiorum, quae imperium 549 in nos suum per diversa ministeriorum genera exercent: dum nos ebrietas possidet, dum luxus subigit, dum avaritia devincit, dum ambitio occupat, dum malevolentia obtinet, dum ira usurpat, dum omnia in nobis regnant haec incentiva vitiorum. Venit enim Dominus, secundum prophetam, captivitatem avertere (Esai. LXI, 1), cum dicitur. Praedicare captivis remissionem (Luc. IV, 19). Venit ligatos solvere, cum ait: Hanc filiam Abrahae, quam ligaverat Satanas decem et octo annis, nonne oportuit solvi in die sabbati? (Luc. XIII, 16.) Venit servientes in libertatem deducere, dicens: Amen dico vobis, quoniam omnis qui facit peccatum, servus est peccati. Servus autem non manet in domo in aeternum, filius manet in aeternum. Si vero Filius vos liberaverit, vere liberi eritis. (Joan. VIII, 34 et seqq.) Capimur ergo et ligamur et servimus, non tam corpore, quam et mente. Et mihi in praesenti psalmo omnis virtus et ratio verborum non tam corporalem captivitatem tractare, quam spiritalem videtur. Ea enim et in querelis et in incolis, et in rebus et in nominibus momenta sunt, ut spiritalem potius captivitatem haec lamentabilis Prophetae querela significet. 4. Captivitas Judaeorum luctu digna. --VERS. 1 et 2. Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. Affectus humani sensus iste est, ut inter injurias praesentium calamitatum, ad praeteritorum bonorum recordationem ingemiscat. Contemplemur enim animo, capta Jerusalem, servientes dominis victoribus reges, subditos antistitibus gentilium impietatum sacerdotes, ereptum omnibus jus matrimonii, substratum libidini Babyloniorum captae virginitatis pudorem; et ex gemitu eorum, qui perpessuri ista erant, proclamasse digne Prophetam existimabimus: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. 5. Lugendus et hominis lapsi status. Adae peccato quid perdiderit. --Sed quia Sion illa aeternae beatitudinis sedes est, et mater coelestis nobis Jerusalem frequentium angelorum et primitivorum in coelis conscriptorum civitas sancta est; et illa Babylon civitas est irrationabili motu turbulenta, quae, ut Genesis docet, a confusarum linguarum hominibus nuncupata Babylon est (Gen. XI, 9); illic enim loqui universarum gentium linguis, cum unus omnium esset sermo, coeperunt; et ipsum illud Babylonis vocabulum interpretationem habet confusionis: quisquis ergo in crimine primi parentis Adae exsulem se factum illius Sion recordabitur, in qua sine cupiditate, sine dolore, sine metu, sine crimine vita est, et traditum se saeculo confusionis hujus tamquam Babyloni, traditum corpori quod vitiorum et appetitionum et cupiditatum perturbatione 550 confusum est; recte et ipse spiritaliter captivus proclamabit: Super flumina Babylonis illic sedimus et flevimus, cum recordaremur Sion. In salicibus in medio ejus suspendimus organa nostra. 6. Contra litterae nimium amantes. Saeculi et carnis opera sunt flumina. --Eos, qui secundum litteram intelligenda omnia existimant, interrogare vellem, quae flumina Babyloniam praetermeant, ut illic captus populus consederit, et non potius aut in plateis aut in portis aut in turribus aut in domibus captivitatem suam fleverit: deinde cum quibus tympanis aut citharis aut organis captus sit, quae historia ista locuta sit, cum omni musico apparatu Israelem victoribus servisse: postremo quae umquam salices in media urbe fronduerint, ut illic tamquam in publica musicorum apotheca organa suspensa penderent. Quae si omnia gestis negotiorum corporalium inania sunt, sequenda ea ratio est, quae ex propheticis auctoritatibus ad spiritalem nos scientiam cohortatur. Flent omnes, qui se captos in Babylonia sentiunt, et sedent super flumina. Omnia enim saeculi et corporum opera, modo fluminum, sine aliqua cursus sui statione praeterfluunt; currunt namque et elabuntur et transeunt. Quae enim corporalis voluptas non praeterita jam ( f. praeterit, aut jam) nulla est? quod terrenum gaudium non cum ipso fugitivo sensu praesentis fructus sui transit? Super haec igitur saecularium captivitatum flumina sedentes, et flentes ad recordationem Sion, amissorum desiderio et praesentium calamitate ingemiscunt. 7. Salices, sancti et fideles. Organa humana corpora. --Neque solum sedent atque flent, sed etiam in medio ejus organa sua in salicibus suspendunt. Lignorum salicum natura ea est, ut arefacta licet, si modo aquis adluantur, virescant; deinde excisa atque in humido fixa, radicibus sese ipsa demergant. Et sub hujus arboris natura sanctos et fideles significari prophetica auctoritas est, Esaia dicente: Exorientur, inquit, tamquam in medio aquae foenum et tanquam salix super defluentem aquam (Esa. XLIV, 4). Oritur enim ex mortuo quisque antea peccatis aridus; et ab anterioris vitae radice decisus, nunc eloquio Dei et sacramento baptismi aquis vitalibus reviviscit. Sed et cum festivitas scenopegiorum Judaeis corporaliter traderetur (quod tabernaculum frondeum cum ad futurae laetitiae et tabernaculi exemplum ex electarum arborum ramis pararetur), etiam ex ramis fluvialis salicis effici jussum est: quia ex conventu sanctorum virorum coelestis tabernaculi futura esset laetitia perfecta. Organa autem Scriptura humana corpora, quorum honestis motibus et concinentibus operationibus quae Deo placita sunt psallimus, esse significat. In media igitur harum saecularium confusionum 551 captivitate, hi qui amissam Sion recordantur, qui in Adam extorres se factos esse coelestis Jerusalem meminerunt, qui et captos se esse in Babylonia sentiunt: hi sedentes et flentes corpora sua in formam sanctorum virorum habitumque suspendunt, a terrenis se desideriis erigentes. 8. Resilientibus a vitiis, vitiorum se ingerit memoria. --Sed licet per continentiae studium in salicibus suspensa nostra sint corpora; tamen ea, quae captivos nos efficiunt, non quiescunt. Sequitur enim, VERS. 3: Quia illic interrogaverunt nos, qui captivos duxerunt nos, verba cantionum; et qui abduxerunt nos: Hymnum cantate nobis de canticis Sion. Si quis humanae naturae consuetudinem recolat, sensum omnem absolutum habebit. Namque qui laborant a vitiis desinere, et eorum quae impie gesserint oblivisci volunt, incentivo tamen consuetudinis aegre desinentis agitantur: et ea quae occulta sunt vitia in nobis, admiscere se fidei sacramentis et inserere pertentant; ut inter divinos hymnos et sacras lectiones harum inimicarum captivantium nos cupiditatum cogitatio subrepat. Nec sane deest hoc absolutum in plurimis exemplum. Multos enim iniquos videmus legere atque disserere, hos rursum diversatos esse semper in stupris et in impietatibus deprehendi. Sanctus vero quisque, et qui organum suum in salicibus suspenderit, istis qui se captivos duxerant, consortium Sion cantici negat, neque inimicis sibi virtutibus sanctarum cantionum verba communicat. 9. Daemones per carnem tentant sibi subjicere mentem. Caro eis non permittenda. --Quae autem sint quae captivos ducant, nos Apostolus docet, dicens: Video aliam legem in membris meis militantem adversus legem mentis meae et captivum me ducentem in lege peccati quae est in membris meis (Rom. VII, 25). Cum igitur inter concupiscentiam carnis et spiritus pugna est, tum ea quae captivos nos conantur sibi subdere, pertentant occupare corpus ejusque dominari, seque doctrinis spiritalibus, ut per consuetudinem his auctoritatem adimant, inserere. Sed resistendum est, et Prophetae voce respondendum, VERS. 4: Quomodo cantabimus canticum Domini in terra aliena? Terra nostra retinenda est, et in libertatem tuenda. Polluta enim terrae corpora audire de canticis Sion nihil possunt: et aliena a Deo, licet nostra sint, erunt si a lege peccati coeperint esse captiva. 10. Coeli oblivioni quas poenas imprecetur Propheta. Dextera, electorum locus. --Sed memoria semper coelestis illius Jerusalem et sanctae Sion continenda est, vel dum redhiberi optatur, vel dum fletur amissa. Id enim sequitur, VERS. 5: Si oblitus fuero tui, Jerusalem; obliviscatur me dextera mea. Adhaereat lingua 552 mea gutturi meo, si non meminero tui, si non praeposuero Jerusalem in principio laetitiae meae. Cum oblivionis poena, recordationis memoria spondetur. Sed id quod ait: Obliviscatur me dextera mea, obscurum est per conditionem latinitatis. Nam secundum graecitatis proprietatem, qua ita dictum est, ἐπιλησθείη ἡ δεξίαμου non ut ipsa obliviscatur, sed ne oblivio ejus fiat, ostenditur. Et magni periculi res est, si dexterae nostrae fiat oblivio. Omnes enim, qui spei bonae pleni sunt, dexterae deputantur; peccatoribus in sinistra collocandis. Conditionem ergo obliviscendae dexterae suae, quam sibi fide et expectatione praesumit, sub poena non recordatae Jerusalem ipse praeposuit: ut a memoria dexterae suae, id est, qua in dextera collocaretur, si ipse memoriam Jerusalem non retinuisset, excideret. 11. Quanta poena Dei laudibus mutum esse. Laetatur quisque unde afficitur. Totus Prophetae affectus in coelum. --Addidit et aliam poenam oblivionis, dicens, VERS. 6: Adhaereat lingua mea gutturi meo si non meminero tui. Scit infelix os suum esse a Dei laudibus mutum. Scit beatas illas aeternasque Virtutes throno Dei adsistentes, continuata voce in Dei laudibus permanere dicentes: Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus Sabaoth, pleni sunt coeli et terra gloria tua (Esai. VI, 3). Scit et de his, qui mortuorum modo taciti in Dei laudibus viverent, dictum esse: Sepulcrum patens est guttur eorum (Psal. V, 11), quia in gutture eorum, tamquam in sepulcro patente, in laudes Dei emortua vox sileret. Huic igitur sese silentii poenae sub oblivionis conditione subjecit, si memor Jerusalem non fuisset: sed etiam per id quod sequitur: Si non praeposuero Jerusalem in principio laetitiae meae. Unicuique nostrum secundum voluntatis suae sententiam laetitiae causa subjecta est, et ex affectu animi sui initium gaudii sumit, ut potator ex ebrietate, ut gulosus ex cibis, ut avarus ex pecunia, ut ambitiosus ex honoribus, ut seditiosus ex turbis, ut libidinosus ex stupris. Haec ergo unicuique, prout his delectatur, laetitiae afferunt causam. Sed Propheta Jerusalem sibi initium laetitiae proponit, hinc exordium gaudii sumens, quod in Jerusalem receptus immortalis ex mortali erit, quod Angelorum frequentium coetui admiscebitur, quod in regnum Dei recipietur, quod conformis gloriae ipsius fiet. Nescit ergo alia gaudia, neque aliud habet unde laetetur, solam sibi Jerusalem gaudii initium praeponens. 12. Cupiditatum strages. Fundamentum nostrum Christus. --Et quia meminit per multas corporis infirmitates, per multas spiritus angustias, per multa subrepentium vitiorum incentiva eo esse 553 veniendum; veretur ne quid sibi per naturam corporis ex vitiis adhaerescat. Post haec enim ad Dominum precatur dicens, VERS 7: Memento, Domine, filiorum Edom in diem Jerusalem. Qui dicunt: Exinanite, exinanite quoad usque fundamentum in ea. Edom interpretatur terrenum. Vitia itaque terreni corporis nostri, quae quia ex natura corporis exeunt, Edom filii nuncupantur, his Babyloniis, id est, confusionibus et perturbationibus sensus nostri imperant, ut nos ea plenitudine qua repleti sumus evacuent. Scriptum est enim: Quoniam de plenitudine ejus omnes accepimus (Joan. I, 16). Quisquis enim capax est Domini, ipse et de plenitudine ejus impletus est. Est autem haec natura turbidi confusique per vitia corporis sensus, ut si semel nos in omnem peccati voluntatem et consuetudinem traxerit, omnibus nos bonarum virtutum studiis exinaniat. Haec ergo vitia his sensus nostri turbidis confusionibus imperant, uti nos fundamento ipso exinaniant. Quisquis enim sanctus est, pro parte Jerusalem ipse est; quia ex conventu beatorum virorum, et coelesti consortio dignorum, Jerusalem vivorum et pretiosorum lapidum civitas erit, quam haec terrena vitia usque ad fundamentum exinanire nituntur. Et quod fundamentum in nobis sit, Apostolus docet, dicens: Fundamentum autem aliud nemo potest ponere, praeter illud quod positum est, quod est Christus (I Cor. III, 11). Omne igitur religionis initium, omne fundamentum spei nostrae evacuare tentant: ne qua in nobis memoria et recordatio Dei resideat, ne qua spes boni alicujus relinquatur. Fundamento enim fidei, quod est Christus, eruto et everso, ne ipsius quidem aedificandae nobis per poenitentiam veniae consolatio relinquetur. 13. Filia Babylonis caro. Subigenda est animae cujus imperium usurparat. --Commemorata autem Jerusalem captivitate, et filiorum Edom in exinaniendis nobis usque ad fundamentum adhortatione, consequens est, ut quatenus adversus haec nobis providendum sit, Propheta demonstret. Et demonstrat plane, non inopes nos neque imperitos relinquens, cum ait, VERS. 8 et 9: Filia Babylonis misera, beatus qui retribuet tibi retributionem tuam, quam retribuisti nobis. Beatus qui tenebit, et allidet parvulos tuos ad petram. Vellem percontari eos, qui otiosas esse spiritales psalmorum intelligentias existimant, quam hic a Propheta Babylonis filiam dictam esse intelligant: et quomodo, cum superius superba, filia Babylonis nunc misera sit. Sed quia sensus legentis 554 corporali intelligentia caret, spiritalis ratio tractanda est. Ad infelicem enim illa confusionis et perturbationis nostrae carnem sermo omnis revertitur, quae secundum historiae fidem ex confusionis patribus genita est: quia omnis caro superioris carnis est filia. Ex his enim, qui primum confusis linguis confusionis urbem quae Babylonia est condiderunt, universarum gentium initia dispersa sunt. Haec ergo misera Babylonis est filia, id est, caro omnium. Cui qui retribuet retributiones suas, beatus est, scilicet qui carnem suam dominatui animae subjecerit, quique eam spiritui subdiderit. Illa enim omnes eos, qui imperiti de Deo et ignari erant, omnibus voluptatibus et desideriis suis subegerat, et captivae menti dominans imperabat. Sed cum per cognitionem deitatis vitia ejus, non dico abolitione, sed morte perimuntur, cum religio, pudicitia, largitio, sobrietas et charitas, impietatem, libidinem, avaritiam, ebrietatem, simultatem, odia consumpsit et omnibus operibus spiritus caro victa famulatur; tunc beatus est, qui retributionem suam ei retribuit, id est, qui dominatum in eam spiritus, quo uti ipsa in spiritum erat solita, demutat. 14. Cupiditates in ortu suo perimendae. --Neque solum retributor retributionis beatus: sed et ille beatus qui tenebit, et allidet parvulos tuos ad petram. Vitia corporis non sunt sinenda coalescere, sed in exordiis statim enecanda sunt. Periculosae enim sunt jam robustae cupiditates; et difficulter adulta quaeque perimuntur. Levius autem est prorumpentes avellere, teneras excidere, flexibiles retorquere. Beatus itaque est, quisquis in exordio inhonestas quasque omnium cupiditatum appetitiones quae ex voluntate carnis oriuntur, primum intra jus patientiae suae virtutisque cohibebit, deinde eas ad fidem atque ad metum Dei elisas enecabit. Omnis enim, qui ex peccatis ad religionem transfertur, peccata omnia in eam ad quam decesserit religionem elisa comminuet. In eo autem quod parvulos miserae filiae Babylonis tenet et allidit ad petram; et virtus qua nascentes cohibet, et fides qua ne adolescant allidit, ostenditur. Et allidit ad petram. Petra autem, secundum Apostolum, Christus est (I Cor. X, 4). In quem beatus est, qui filiae Babylonis parvulos, id est, tenera adhuc corporis vitia, allidet et conteret. Ipsi unigenito Deo ac Domino nostro gloria et laus in saecula saeculorum. Amen.