 Liber tertius, sectio II, caput V |
Liber tertius, sectio II, caput VII  |
Caput vi.
De lingua Æthiopica.
Æthiopia propriè illa regio Africæ est intima, totius Africæ meditulliumDescriptio Æthiopiæ, quam et Abassiam vocant geographi, sub dominio Magni Negusch, sive Imperatoris Abyssinorum; terminaturque Montibus Lunæ à Meridie; à Septentrione insula Meroe; ab Oriente Mari Erythræo; ab Occidente, Congo et Angola; Ortus Nili, et fluminum quæ efficit.Nilo, cujus fons in monte Bedui visitur, qui et ex radice ejus ingentem aquarum molem; per flumen sat amplum in Bed lacum, quem aliqui perperam Zaire dicunt, evomit; et hinc in varias partes divisus, tria maxima flumina generat, quorum prior est Nilus, qui ingentibus terrarum ambagibus, tandem ingenti aliorum fluminum augmento ditatus, per Catadupa in Ægyptum præcipitatur: alter est Niger, qui maximam Occidentalis Æthiopiæ partem irrigans, tandem in subterraneos meatus devolutus, deinde post triduani itineris spatium eluctatus, et pristinæ libertati restitutus, in Oceanum occidentalem devolvitur. Tertius fluvius est Zaire, qui meridianæ Africæ occiduam regionem, per vastam solitudinem in Angola, oceano illabitur. De quo vide chartam hîc appositam. In hujus meditullio mons est, Amara nomine, in quo Imperator cum aula sua commoratur, viginti septem regnorum dominus; qui tametsi religione semper Christianus extiterit, à pestifera tamen Dioscori doctrinâ corruptus, in sua pertinacia perstitit, et pro Imperatorum ingenio, jam Ecclesiæ Catholicæ Romanæ unitus, modò ad vomitum reversus, fidem unicè salutiferam susceptam rejecit. Sed hæc pauca de Æthiopiæ situ sufficiant; qui plura nosse cupit, de hisce consulat Tomum i Oedipi nostri Ægyptiaci, ubi de origine Nili fusè egimus, et quomodo in ipsius Imperatoris Zelachristi præsentia anno 1615, unà cum nostris Patribus, fons Nili verus, et hucusque incognitus, detectus fuit.
Antiquitas Æthiopiæ.Ad antiquitatem Æthiopiæ, et primos ejus colonos quod attinet, dico Chami filium Chus primum hujus regionis possessorem fuisse, idque vel ex ipsis sacris literis patet, ubi terra Chus passim Æthiopia dicitur, et terra Cusiim, terra Æthiopum dicitur; nam quod in Arca Noë fusius ostendimus, id in hoc præsenti volumine degenerem Chami progeniem post divisionem gentium universam Africam, suo imperio sibi subjecisse clare sed paucis demonstrabimus; ita ut Misraïm, Ægyptum; Coloni primi Æthiopiae quinam?Chus Æthiopiam mediterraneam; Phut verò totum illum Africae tractum, ab Ægypto ad Gaditanas fauces mari mediterraneo adjacentem occupaverit; et confirmatur ex historia Æthiopum Abyssinorum, quae refert, sex Reges post Chus, regni successores, Æthiopiae praefuisse, et septimum sedem suam in civitate Caxumo constituisse, quos referre ob chronologia incertitudinem, et confusam historiae relationem potiùs silentio supprimendum censui, quàm tempus in monstruosis nominibus terere. Certitudinem, quam habere possumus ex archivio Abyssinorum, haec est: quod Makeda, vel ut alii volunt, Regina Nicaula eadem cum Saba.Nicaula Regina Æthiopiae, quam et lib. IV Regum Sabam vocat, ad sapientiam Salomonis tentandam magno cum comitatu pervenerit Hierosolymam; atque ex diuturna cum Rege consuetudine susceperit filium, quem Melich appellavit; alii David nominatum volunt: hic primus in meliorem politici status formam 29 annorum, quibus vixit, spacio, reduxit; post hunc secuti sunt alii 22 Reges, usque ad Christum. Juditha Regina Æthiopiae, quam Candacis dicunt.Referuntur praefuisse regno Æthiopiae tunc temporis Reginam Juditham nomine, eandemque esse, quae per eunuchum Candacis Reginae Hierosolymâ in Æthiopiam reducem, et à sancto Philippo discipulo Christi in via, uti est Actorum VII. baptizatum, postea conversa, nec non ardentissimo zelo gloriae Christi accensa primò legem Christi Salvatoris, magnificentissimâ ecclesiâ in ejus honorem S. Mariae in Sion extructâ, propagaverit; cui postea S. Matthaeus apostolus succedens universum regnum evangelica praedicatione, et sanguinis effusione Christo subjugaverit, qui cum euangelium suâ Hebraïcâ linguâ conscripserit; Æthiopes id postea magno semper in honore, et veneratione conservârint, usque ad salutis nostrae ortum, quorum nomina, et annos regiminis qui volet, consulat Marmum Romanum in descriptione Æthiopiae. Caeterùm prae omnibus, qui Æthiopiae sive Abyssinorum historiam descripserunt, auctoribus, merito suo palmam praefert sapientissimus Patriarcha Æthiopiae è Societate nostra, Alphonsus NunnesHistoria Aphonsi Nunnez. è Soc. Jesu Patriarchae Æthiopiae, qui opere sanè dignissimo, et reconditis eruditionibus conferto, universam Æthiopiae historiam lingua Lusitanica complexus, quaecunque ἀυτόπτης in Abassia vidit, et in vetustissimis archiviorum monumentis legit, scitè sanè conscripsit.
Hisce itaque praemissis, jam ad rationem linguae Æthiopicae exponendam progrediamur: de qua quid ipsemet in eorundem codicum Abyssinorum evolutione observârim, candidè lectori proponam. Dico itaque Æthiopicam linguam, totam ex Chaldaïca, aut Hebraea lingua, aut Syra, nec non Arabica, ob Arabum Erythraei maris incolarum confinitatem, compositam esse: ita ut, qui hasce linguas probè calluerit, non adeò magno labore Æthiopicae linguae notitiam acquirere possit: alphabetum tantummodò toto, ut ajunt, cœlo, à characteribus Hebraeis, Chaldaïcis, Syriacis et Arabicis differtÆthiopia characteribus differentibus utitur, id est contrario modo scribendi usitato Hebraeis, Syris et Arabibus.: caeterùm inflexio nominum verborumque conjugationes eaedem ferè sunt, ut in Atlante Polyglosso suo loco dicetur. Quomodo verò Hebraea, Chaldaïca, aut Syriaca lingua in Æthiopiam in principio divisionis gentium pervenerit, enodandum restat. Certum est itaque, Chami progeniem, aliam post confusionem linguam, plurimùm ab Hebraea et Chaldaïca differentem, in Ægyptum, et reliquam Africam contulisse, com Hebraea sola in domo Heber permanserit. Qui nodus ut solvatur, sciendum est, plurimos ex progenie Sem et Japheth posteris temporibus Chamaese progeniei commixtos fuisse, prout ingeniorum similitudo, et affectiones mortaliuna secum ferre solent, qui Hebræâ, et Chaldaïca linguâ instructi, postea potiti rerum in Æthiopia linguam suam ibidem coloniâ institutâ propagarint; nam uti in Oedipo ostendimus, habebant Chamæi populi, id est, Ægyptii linguam Ægyptiacam, quam et Pharaonicam dicebant, ab omnibus cæteris linguis oppidò differentem, cum enim Joseph Chaldaicâ linguâ instructus in Ægyptum, à fratribus suis venditus duceretur, dicit sacra scriptura, linguam, quam non intellexit audivit; quamvis postea successu temporum alii et alii Hebrææ et Chaldaïcæ linguæ periti illuc concesserint, linguamque propagarint. De linguis verò extra Æthiopiam, Abassina, barbaris et peregrinis postea loquemur. Atque hæc sunt quæ de Æthiopia statu et lingua dicenda putavimus. Qui historicas Æthiopiæ relationes fusiùs desidederabit, is adeat suprà citatum venerabilem Patriarcham Alphonsum Nunnez, P. Alvarez, P. Godignum, Marinum Romanum, Tenethum, et innumeros alios, qui de Æthiopicis rebus scripserunt.
| Liber tertius, sectio II, caput V |
Liber tertius, sectio II, caput VII |