Vita S. Dunstani (Bridfertus Ramesiensis)

by Bridfertus Ramesiensis

Bridfertus Ramesiensis

Vita S. Dunstani

saeculo X

editio: J. P. Migne
fons: Corpus Corporum

Migne Patrologia Latina Tomus 139a

Vita S. Dunstani (Bridfertus Ramesiensis), J. P. Migne cc_id: cps_2.BriRam.ViSDu2, cc_idno: 9770

PROLOGUS. 139.1423A|

Perprudenti domino archonti ALFRICO, omnium extimus sacerdotum B. [BRIDFERTUS] vilisque Saxonum indigena, alta polorum gaudia.

Te quidem, pastor praecelse, ob enormitatem divulgatae peritiae, propterque magnificam et placidam privilegii dignitatem, ad insuperabilem mihi tuitionem [ante] caeteros quosque, quamvis sint doctrina perspicui, excipiendam sacernam: qui quodam luculento competentis facundiae calamo, decentis aeditui, almi scilicet Dunstani, merita monimenta protelare conarer, ni incepta gloriosae vitae ipsius praeconia omnemque hujus opusculi definitionem 139.1424A| degeneri vitiorum stylo, ut cernis, attaminando foedarem. Quapropter primus prae caeteris hujuscemodi dedecus patula protestatione tuae serenitati profiteor, meque adeo more aligerorum, qui se, priusquam profectionis vocem emittant, alarum plausibus flagellare videntur, propriis verborum verberibus, tuis provolutus genibus, exonerans affligo. Eatenus, inquam, ut quidquid hac in editione contra orthographiae normam compositoris vitio usurpatum repereris, imperiali potentia abradere, ac ploranti pinnicula profluentis encausti in melius ab errore reformatum emendare praecipias. Quin etiam utriusque ordinis in utroque sexu sagaces, hanc quoque 139.1425A| tenuem nostri libelli segetem litterarum pedibus transmeantes, toto cordis intuitu, tuoque potius suffragio, itidem facere permoneo; astu tamen, ne rari germinis seminaria incaute calcantes deprimant; neu interea (dum) in annona depressa petitura olera penitus exstirpare nituntur, justa potius plantaria, cum malis pariter secanti intercepta sarculo, eradicando praecidant; sed exsecrabilia hujus superficiei lolia, quodam levi conamine, passim per locorum spatia negligenter respersa, fundo tenus explodaut. Si haec mihi affectanti praecamina. . . concedenda persentio, satis gratiosa beneficia rependenda depromo; sin autem invidis aemulorum abdicamentis refutata temnuntur, ignoratur utique quid satius inceptem, quam ut propria falcicula, licet sit scabrosa, 139.1425B| mutilatione tenuatim obducta, propriam messem sudati laboris pro posse virium piare procedam: si tamen quodam demonstranti digitulo corrigentis indicetur qua parte locorum inserta vitiabilis campi vituperia provocatus incidam. Ergo quoniam causa inscitiae id fieri quod volo nequibit, id tandem quod queo velle compellor. Hoc siquidem, ut (ad) optatam praelocuti theologi mentionem (quam lepido facilitatis eulogio, vel, si possim, summatim rimatus, capitella omnemque proceram hujusce texturae seriem, chrysidineo schemate ac biformi renitentis electri colore gemmatim disserere, gestiebam) nunc saltem satyrica fatuitate gressuque lapsandi quasi minus sapiens vacillando 139.1425C| incedam. Melius tamen tantae vitae venustatem idoneis compositoribus (ni beati antistitis imminentem iram pertimescam) conscribendam reservo; quia non summa profitente, quoquam in hujus cosmi situ praestantior; ast personis omnibus, divo carens dogmate, despectior. Nam e prudentibus neminem liberali eruditum ingenio propemodum pernoscis, qui tam deformi facundia in scribendis prologis, ut ego, videatur abuti. Has tamen sequentes paginulas, parvo capacitatis fomite utcunque compositas, fidissima fidelium attestatione purgato, si qua propria temeritate effigiata insignia in his me conseruisse diffidas, nisi forte quae vel videndo vel audiendo, licet intellectu torpenti, ab ipso didiceram; vel etiam ex ejus alumnis, quos a tenella 139.1425D| juventutis aetate ad viros usque perfectos, doctrinarum pabulis decenter instructos, ipsemet educando deduxit. Acceptes, obsecro, sola septus connexione charitatis, horum apicellorum tenuem congeriem, 139.1426A| vix ebenina titulatione styloque fuscanti concretam, contra omnes invisorios aemulos invicta propugnatione tuendam, non favorio deditam rumusculo, sed tuae specialiter sublimitati collatam. In hac quippe litterali planitie, mentem magis spontaneam ambientis, quam agrestem componentis ignaviam, explorari deposco: teque, sine tuae offensionis molestia, moneo, tanti Patris virtutibus informari, exemplis ejus instrui, moribus muniri, disciplinis justificari: ut cujus exstitisti successor in terris, ejus merearis perennis esse confessor in coelis, largiente Domino nostro Jesu Christo, qui cum coaeterno Patre sanctoque Spiritu vivit et regnat Deus, per omnia saecula saeculorum. Amen.

CAPUT PRIMUM. Ortus, educatio, studia, mora in aula regis, et inde expulsio.

2.

Cum multorum temporum a vero cultu Christianae 139.1426B| religionis vacua transissent curricula, quibus vetusto errori ritu gentilitatis gens Anglorum magis quam Christo Creatori cunctorum mancipari decernebat, misericors Dominus, ne factura sua, laqueis irretita diabolicis in aeternum damnata periret, salutis aeternae remedium ejusdem caecitati prospexit, ac venerandum Patrem Augustinum, a beato papa electum Gregorio, ad hujus partes patriae miseratus destinavit: qui sagaci mentis ingenio inde conversam plebem fidelium, haeredem sociaret beato contubernio angelorum. Mox igitur ut vir Dei 139.1426C| inter insciae nationis vepres sulcum celeberrimae doctrinae vomeremque Dei visitationis infixit, et triticeum sanctae Trinitatis semen inseruit; sic vipereum pereuntis lolii germen ab hac exstirpavit, ut ulterius dumosi ruris rudera in ea pullulare prohiberet, et dignos Deo poenitentiae fructus documento pariter et exemplo debere offerri demonstraret. Itaque, qui ante eam spreverat, credidit Domino universus Albionum populus, et adjunctus est per verae fidei agnitionem Deo suo. Hic autem, sine cujus sollicitudine parvi non succumbunt passeres, curam optimae proventionis ob suae statum conditionis ipsi deinde adhibuit. Elegit namque venturis ad se exinde liberis nutritios, reges, pontifices, duces, decanos, praepositos, caeterosque Ecclesiae suae rectores, 139.1426D| qui post emensa singulorum spatia gregem Deo renatum sub pacis custodia regerent cum justitia.

3.

Inter hos praecipuos regiae praelationis viros, quem Christianissimi et orthodoxi multi regnando 139.1427A| praecesserant, quorum nunc nomina difficultas non sinit rimari per singula, gloriosus rex Aethelstanus annis succe lentibus est rex Anglorum annumeratus. Hujus igitur imperii temporibus oritur puer strenuus in Westsaxonum finibus: cujus pater Heorstanus, mater vero Cynedrydis vocitatur. Quem pii parentes, sacri baptismatis undis renatum, Dunstanum vocaverant. Crevit itaque puer, et effectus est tam Deo quam hominibus charus. Erat autem quaedam regalis in confinio ejusdem praefati viri insula, antiquo vicinorum vocabulo Glastonia nuncupata, latis locorum dimensa sinibus, piscosis aquis stagneisque circumducta fluminibus, et plurimis humanae indigentiae apta usibus, atque sacris (quod maximum est) Dei dicata muneribus. 139.1427B| In ea siquidem ipsius loca primi catholicae legis neophvti antiquam Deo dictante repererunt ecclesiam, nulla hominum arte constructam, imo humanae saluti coelitus paratam: quam postmodum ipse coelorum Fabricator multis miraculorum gestis multisque mysteriorum virtutibus, hanc sibi sanctaeque genitrici suae Mariae consecratam fore demonstravit. Huic etiam aliud addiderunt opere lapideum oratorium, quod Christo ejusque apostolo S. Petro dedicaverunt. Porro dehinc universorum circumquaque fidelium frequentia colebat, et jam dictae insulae pretiosum locum humiliter frequentabat. Contigit ergo hujuscemodi causis praedictum virum Heorstanum, comitante secum beato puero Dunstano, transire Glastoniam, et cum inibi causa orationis pernoctarent, 139.1427C| ecce suavissimi soporis felicem obtexit pausatio puerum viditque mentis excessu quemdam senem niveo candore vestitum, per amoena se sacri templi atria ducentem, ac monastica aedificia, quae post per ejus pastoratum aedificanda fuerant, demonstrantem, eo ordine quo nunc statuta referuntur fuisse.

4.

Postea vero religiosi pueri Dunstani parentes sacris eum litterarum otiis contulerunt studentem: cui confestim Dominus tantam in his largitatis suae conferre dignatus est gratiam, ut coaetaneos quosque praecelleret, et suorum tempora studiorum facili cursu transiliret:

Sed quod contulerat sibi signum summa Majestas,
139.1427D| In studiis ipsis parvo pro posse patebo.
Contigit hunc laborare diu nam febribus arctis,
In tantum ut phrenesis morbum pateretur amarum,
Immemor atque sui per deliramenta nugarum,
139.1428A| Plurima verborum vacuo jactasset ab ore.
Cladibus his fessus committitur et mulieri
Cuidam, quae tenero tunc suppeditaret alumno,
Et curam gereret sub ea ne peste periret.
At memorata lues puerum super alta premebat,
Ut velut exanimis jacuisset ad ultima stratus.
Omnibus et membris fieret quasi jam moriturus.
Cumque diu sic mole mali gravaretur operti;
Ecce repente movens abiit, propereque resurgit,
Fustem ac surculeum rapuit tunc forte repertum;
Quo cum percutiens ambabus partibus auras,
A canibus rabidis quasi se defenderet, ibat.
Sic quoque nocte ferunt ut ad usque peribola templi
Solivagus properaret, et inde veniret ad altos
Ascensus graduum, quo scandere summa solebant
139.1428B| Artifices operum, qui cum discrimine grandi
Ipsius, heu timidi! texere cacumina templi.
Illic, ut validus, summam conscendit in arcem,
Et nimis incaute super hac stetit atque meavit.
Sed Domini pietas rapuit de fastigiorum
Casibus insontem; ponens quoque inde deorsum
Incolumem membris, salvum, sanumque locatum
Intus in hoc idem templum, de culmine vectum;
Quo duo custodes pariter de more cubabant,
Ut simul inter eos pausaret tertius ille.
Ipse tamen nescivit, qua ratione veniret,
Excogitare modum, vivensque sub aethere quisquam.
Ostia nam templi nulli patuere meanti,
Arcuit ast eadem ferrum sub cortice durum.
Optime nunc lector, celeri sermone fatere,
139.1428C| Quid tibi veridico videatur in hoc pusione:
Si talem dubites superum conscendere templum;
Qui hic clausis foribus pro salvatione ruinae
Conditur in templo, (ut) redimat de labe maligna
Postea perplures et mittat ad aethera turmas,
Dogmata distribuens, nec non exempla relinquens.
Exsurgat patiens humilis, ruat atque superbus.

Nam quanto erat crescendo sublimior, tanto acuitatis ingenio locupletior; quantoque roticulis annorum maturior, tanto Dei dilectione ferventior; quanto vero in divinis laudibus assuetior, tanto perseveranti animo instantior.

5.

Videntes itaque parentes praenominati tantam sui excellentiam filii, dignum sibi clericalis 139.1428D| imposuere censuram officii, inque famoso Glastoniensi Ecclesiae sociaverunt coenobio; quatenus ibidem die noctuque Deo Deique genitrici deserviret Mariae, tempore continuo. Jamque disciplinis innexus 139.1429A| Deificis, florentes suae pubertatis annos evicta juventute calcavit: et justus in domo Dei sui, sicut cedrus Libani, vigoribus virtutum floruit: inque divinis plantatus atriis, incrementi sui robora singulis diebus protendebat ad sidera. Interea tam magna suae constantiae fama regis in palatio patuit, ut longe lateque magnificis rerum laudabilium divulgaretur indiciis. Non autem hujus mundi vanos captabat favores, sed copiis virtutum praeventus illam aeterni Regis gloriam ab intus gestabat, quam sibi pollens sapientia, docto digito donorum spiritalium, varietate etiam studiorum, nec non gemmante nitore aureorum ornatuum, dictavit. Nam multa sacrorum et divinorum voluminum prata, velut apis ingeniosa, sic rapido cursu capacis ingenii pervolavit, 139.1429B| ut mentem potius quam corpus divinis reficeret lectionibus, et receptaculum casti pectusculi, sancti Spiritus flatu perfusum, gustu nectareo devote suppleret sensum. Porro Hiberniensium peregrini locum, quem dixi, Glastoniae sicut et caeterae fidelium turbae, magno colebant affectu, et maxime ob B. Patricii junioris honorem, qui faustus ibidem in Domino quievisse narratur. Horum etiam libros rectae fidei tramitem philosophantes diligenter excoluit, aliorumque prudentium, quos ab intimo cordis aspectu Patrum sanctorum assertione solidatos esse persensit, solubili semper scrutamine indagavit. Ita vero vitae suae studium coercebat, ut quotiescunque divinae Scripturae libros scrutaretur, Deus cum eo pariter loqueretur; quoties autem, curis saecularibus 139.1429C| solutus, orationum otiis mulcebatur, ipse cum Domino pariter fari videretur.

6.

Igitur dum haec exercitia bonorum operum secum agerentur, nonnulli propriorum sodalium et palatinorum, tum quam maxime vero consanguineorum suorum, qui salutiferis actibus ejus invidebant, sanctae vineae vitem palmitemque, ad coelestia regna tendentem, beatum videlicet Dunstanum in Christo pollentem, linguis acutis serpentium morsibusque dirorum dentium, ut hirci setigeri, rodere vel praecidere conati sunt. Conflabant enim sub livido antro naevosi pectoris inopinatam in eum scabiem mendacii, dicentes illum ex libris salutaribus et viris peritis, non saluti animarum profutura, sed 139.1429D| avitae gentilitatis vanissima didicisse carmina, et historiarum frivolas colere incantationum naenias. Huic autem morbo mendacii beatus tiro semper Christum opposuit, qui omnia, antequam fiant, novit: in cujus persona benignus propheta David, et fidelissimus ejus testis, oraculo praeventus Spiritus sancti, in falsos auctores Dominicae passionis ita inquiens, ait: Insurrexerunt in me testes iniqui, et mentita est iniquitas sibi (Psal. XXVI, 12). Et iterum: Qui quaerebant mihi mala, locuti sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur (Psal. XXXVII, 13). Et 139.1430A| ipse Dominus in Evangelio ait: Beati eritis cum vos oderint homines, etc. (Luc. VI, 22), Et auditoribus suis: Si de mundo fuissetis, mundus quod suum erat diligeret; quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus (Joan. XV, 19). Itemque: Beati estis cum maledixerint vobis homines, et persecuti vos fuerint, et dixerint omne malum adversum vos, mentientes propter me. Gaudete in illo die et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in coelis (Matth. V, 11). Hac ergo servus Dei Dunstanus firmissima sponsione confortatus, velut homo surdus et quasi vocem objurgationis non curans, effectus est: cum vix unquam canibus contra se latrantibus aperuerit os suum per amarae increpationis eloquium. Ipsi vero in machinamento malitiae 139.1430B| perseverantes, criminati sunt illum falsa quadam objectione coram rege, impetraveruntque ut ab eorum consortio pelleretur: quem, si sanae mentis essent, unice dilexissent. Deinde atrocissima impietatis praevalescente rabie, rapientes insontem quadrifidis membris, velut ovem patientem, manibusque ac pedibus restrictum, projecerunt in lutulenta palustrium loca: et ut eum in furoris sui dementia contemptibiliorem efficerent, pedibus superimpri mebant: quousque, secundum voluntatis eorum malitiam, in fetenti volutabro dehonestarent. Illis autem recedentibus, vix ipse e palude fluminis quasi depicatus surrexit: et ad quemdam amicorum, uno inde distantem milliario, ut ibi se ablueret, venire disposuit. Occurrerunt vero illi canes ejusdem acerrimi: 139.1430C| et quoniam luto deturpatum, magis monstrum quam hominem putaverunt, crudeli latratu hunc invaserunt: tamen ut blandientis vocem audierunt, mox (esse) illius ex eo tantummodo reticentes agnoverunt. Tunc ille secum ex profundo cordis suspirio ingemiscens, ait: O saeva propinquorum meorum vesania, in caninam saevitiam de dilectionis humanitate mutata! Nam irrationabilis canum natura humanitatis mihi dilectionem cauda blandienti exhibuit: propinquitas vero humanitatis oblita, canum mihi infestantium severitatem inseruit; sic improbus ordo amborum in utrisque mutavit justam viam.

CAPUT II. Monachatus S. Dunstani. Gesta et pius obitus Aethelfledae viduae. Antiphona ex cithara prolata.

7.

Intellexit igitur ille avitus humani generis inimicus, 139.1430D| memoratum juvenem, per sinistros nuntios invidorum sodalium quos miserat, pravis voluntatibus suis parum cessisse, quibus in eum insidiantibus armis dimicare inchoavit; sed quanta sibi tentamentorum luctamina ingesserit, sequens libelli hujus pagina partim intimabit. Primum enim mulierum illi injecit amorem, quo per familiares mulierum amplexus mundanis oblectamentis frueretur. 139.1431A| Interea propinquus ipsius Elphegus, cognomine Calvus, praesul quoque fidelis, petitionibus multis et spiritualibus monitis eum rogavit ut fieret monachus. Quod ille instinctu praefati fraudatoris renuntians, maluit sponsare juvenculam, cujus quotidie blanditiis foveretur, quam more monachorum bidentinis indui panniculis. Ut autem vir Dei verba abnuentis audivit, mox ex imo pectoris suspirio petivit regna superna regentem, quatenus illi inferret correctionum suarum judicia, ut cujus monita temneret acriter agnosceret: quod, Deo misericorditer favente, in parvi momenti spatio factum comprobatur fuisse. Eo namque modo turgentium vesicarum dolor intolerabilis omne corpus ipsius obtexit, ut elephantinum morbum se pati putaret, et spem vitae 139.1431B| propriae penitus non haberet. Tunc festinanter, magno angore correptus, misit, et ad se pontificem, jam ante a se spretum, humili prece vocavit, et obedire se velle ejus salutaribus monitis nuntiavit: at ille visitando veniens, consolatum et emendatum Deo monachum consecravit.

8.

Pius igitur et misericors Dominus servum suum Dunstanum ab amore mulierum taliter miseratus retraxit: qui (ut historiae tradunt) Joannem apostolum et evangelistam specialiter sibi dilectum a thalamis nuptiarum revocavit. Cum hac ergo Dei correctione, et beati antistitis Elphegi documento salutari, amoris effectus esset intelligentiae, nonnunquam post ejusdem pontificis almitati, gratia saluberrimae doctrinae causaque parentelae, sedula adhaerebat 139.1431C| continuatione. Interea religiosi Wintoniensium cives invitarunt eumdem Dei pontificem ad quamdam novae ecclesiae dedicationem, quam in sua civitate Wintonia, qua regimen praesulatus ipse tenebat, pro summi Numinis reverentia condiderant, in parte meridiana popularis plateae, quae nunc ecclesia occidentali parte omnibus ecclesiis vicinior perhibetur esse. In hujus consecratione adfuit inter alios plures cum pontifice etiam Dunstanus, cum praecipuis unus. Qua dedicata coegerunt more humanitatis virum venerandum cum suis ad parata charitatis convivia, laetum diem pro tanti viri veneratione proque consecrationis ducentes celebritate. Pontifex autem post gratiarum actiones cum suis imminente jam nocte 139.1431D| surrexit, et data benedictione convivantibus tam viris quam feminis, Deum benedicendo, ad propria remeavit; et venerunt incedentes per viam ad ecclesiam B. papae Gregorio consecratam; ibique subsistens episcopus dixit B. Dunstano: Compleamus hic apud oratorium sancti Patris nostri Gregorii nostram completorii horam. Et accesserunt, post voces orationum, jungentes capita sua in unum: quo confessiones suas solita consuetudine vicissim proderent. Qua peracta dum daretur ab episcopo delictorum remissio, lapis permagnus ab alto aere irruit, et, parcente Domino, inter utraque capita vehementi 139.1432A| lapsu in terram corruit; tantumque tangens capillos utriusque capitis, nullum eorum laesit; quem, ni fallor, ille malignus cujusque justi operis inimicus, ex improbitatis suae jaculis furendo dejecit, quasi geminam iram in utrisque foret ulturus.

9.

Contigit autem iisdem temporibus quemdam Glastoniensis Ecclesiae diaconem, nomine Wulfredum, mortem subiisse temporalem: qui B. Dunstano, tempore dum viveret, praelatus pariter exstitit et familiaris amator. Hic ergo non admodum lengo tempore post discessum apparuit ei gaudens, multa de coelestibus incognita, insuper etiam omnem seriem vitae suae, suaeque futurae aetatis, et eventuum bonorum malorumve fata definiens. Auditis vero beatus vir tantis mysteriorum luminibus, talibusque 139.1432B| inevitabilibus vitae suae casibus, ait in excessu mentis positus: Si quae certo relatu affirmas vera sunt et credenda, unde cognoscam? Quibus signis patulae demonstrationis illa mihi patebunt? At ille duxit eum in atrium templi, quo corpora defunctorum humata quiescunt, digitoque demonstravit australi ecclesiae parte locum inconvulsum, et dixit: Quia haec, quae tibi retuli, vera sunt, evidenter scito quia hoc in loco ante triduum presbyter quidam sepelietur, et nondum infirmatur; corpusculum vero ejus ab occidentali parte templi praesentis tumulandum deferetur. Ad hanc visionis vocem beatus expergefactus Dunstanus, postque horam primam diei memor mirae revelationis, cum quibusdam in praenotatum sibi spiritualiter coemeterii locum venit, 139.1432C| nec non accipiens lapidem unum jactabilem, in eum projecit, hocque addidit: Si vera sunt quae in somnis vidi, quidam presbyter hic ante triduum debet humari. Porro recedentibus illis venit cujusdam Aethelfledae, nobilissimae ac religiosissimae matronae, magister et sacerdos cum alio sociorum contuberbernio, et obtinuit sibi inter aliqua eloquiorum famina eumdem locum in sepulturam, dicens: Cum mortuus fuero, hic, precor, sepelite me. Erat siquidem ipse multorum testimonio adhuc in corpore sanus; sed cum inde post paucum abiissent, gravi morbo finitimae vitae sarcinatus est. Deinde in nocte futura extremum spiritum Christo Domino commendavit, et ante triduum in ipso suae electionis 139.1432D| loco, qui B. Dunstano prius assignatus fuerat, sepultus est.

Tunc Domini servus sensit per saecula faustus,
Talibus ex signis fuerant quia cuncta futura,
Quae sibi jam dictas Wulfred sermone ferebat:
Visibus atque istis humilis sapiensque beatus,
Felix et validus, cautus, castusque refulsit,
Ante Deum vel ante homines per tempora vitae.

10.

Nunc coeptum sermonem paulatim differendo intermitto, donec quaedam brevia verba, quae omittenda non autumo, parvo proferam eloquio. Erat namque quaedam praedives matrona, regali ex progenie 139.1433A| orta, sed strictis nodis divinae religionis innexa, cujus nomen brevi mentionis attactu nuper contigimus. Haec post amissum virum, vitam ducere vidualem pro virium qualitate desiderans, casulas sibi commanendi in affinitate sacri templi ad plagam occidentalem constituit, ut pro regni coelestis desiderio ibidem Domino Jesu Christo die noctuque non desisteret famulari. Huic vero semper beatus adhaerebat Dunstanus, qui hanc prae caeteris modis mirabilibus adamavit; ejusque, causa religionis simul etiam propinquitatis, egestatem sedulo sublevavit. Non est autem nostrae possibilitatis enarrare per singula verborum eloquia, qualem vel quantam se in divinis praepararet obsequiis. Dominus tamen omnium inspector secretorum, tam in ultimis metae 139.1433B| suae temporibus, quam etiam dum in hoc mundo deguit, cujus esset meriti declaravit. Haec igitur omne semen regium, de quo ipsa nobilitatis originem duxit, intimo charitatis ardore dilexit: ideoque gratia dulcedinis de suis saepe rebus regibus ministravit. Ex hac ergo pia consuetudine glorioso regi Aethelstano prandium quod potuit obvia praeparavit, quia hunc causa precaminum Glastoniam venisse praescivit. Scientes vero ministrationis regiae praevisores quod dedisset rex nepti suae divertendi ad se promissam, venerunt die praecedenti ad videndum si omnia paratuum ministeria habilia fuissent vel apta. Et conspectis omnibus dixerunt ad illam: Universae ministrationis sufficientiam habes, si tibi medonis liquor non defuerit. At illa: Non 139.1433C| patiatur domina mea, sancta Mater Domini mei Jesu Christi Maria, ut ille mihi vel quid in regia dignitate deficiat. Et haec dicens, antiquam Dei genitricis Mariae ecclesiam quantocius intravit, seseque ibi rogatura prostravit, diu deposcens superni Regis opulentissimum sibi adesse supplementum, ad augendam regis ministrationem. Quid ergo? Venit rex stipatus multo comitatu ad tempus praefinitum; et post precum missarumque celebrationes laetus invitatum introivit ad prandium. Et tunc quidem in primo propinatu exhausere illud vas medonis, ad unius palmulae mensuram: et sic postea, Deo augente et beata promerente matrona, nil minuens substitit, pincernis, ut assolet in regalibus conviviis, cornibus 139.1433D| scissis aliisque indiscretae quantitatis vasibus totum diem propinantibus. Quod dum mirabile factum rex ipse relatu ministrantium audisset, ait mente immutatus ad suos: Peccavimus, nimis hanc famulam Dei superfluitate multitudinis nostrae aggravantes. Et surgens, salutata nepte, subit viam suam.

11.

Coepit autem haec famula Dei, transacto beati certaminis cursu, proximante jam fine, ex humano 139.1434A| jure graviter infirmari: cui B. Dunstanus causam providendi solers exhibuit, et quasi propriam matrem unice custodivit. Contigit ergo his impedientibus curis, ipsum horis vespertinalibus abesse, et cum psallentibus more solito non fuisse catervis: ipso tamen finiti diei crepusculo, cum se sequentibus scholasticis, ibat ad jam observatam ecclesiam ut tardatum compleret officium. Et dum foris ante ostium ecclesiae psallendi gratia staret, vidit eminus ex orientis coeli climatibus prorumpentem niveam columbam, mira pulchritudine et nova specie renitentem. Erant vero extremitates alarum suarum igni scintillanti consimiles, et quibus volatus fulminei ictuantibus pennis sparsim fundebantur per aera: quae ad beatae matronae atria celeri meatu convolavit. 139.1434B| Beatus autem Dunstanus, infirmae amicae non immemor, continuo perpletis psalmodiis regressus est, et veniens audivit illam intra suorum septa velaminum, seriis sermonibus, quasi cum quodam familiari amico, per vices verborum sermocinantem. Accessit ergo humane ad confidentes ancillulas observatrices dominae suae, et mirans, cum quo loqueretur, interrogat. At illae se nescire dixerunt; sed: Antequam tu, inquiunt, venires, immensi splendoris jubar totum hoc cubiculum rutilando replevit; et postea, cessante lumine, ipsa (ut ipse nunc audis) loqui erga loquentem non cessavit. Tunc quidem paulatim et ipse spectando resedit, donec illa quodammodo a loquela quiesceret. Et dum ea etiam ab eloquio quievisset, mox ad illam rejectis velaminum 139.1434C| anfractibus intravit, et cum quo loqueretur ipsam familiariter interrogavit. At illa dixit ad eum: Tu quoque illum, antequam huc venires, venientem vidisti, et nunc cum quo sim locuta interrogas? Ipse enim mecum loquebatur, qui tibi psallenti dum stabas ante ostium ecclesiae, apparuit: qui et mihi modo omnem exitus mei rationem per ordinem nuntiavit. Vobis tamen amicis meis non est admodum necesse contristari de me, quoniam mihi morienti Dei mei misericordia obviabit, et paradisi gaudia misericorditer intrare concedet. Tibi autem, quasi singularis amicae ministro, id operis impono ut tu quoque mane mature mihi facias balneas accelerare, et funerea vestimenta quae mecum sum habitura 139.1434D| praeparare, postque corporis lavationem missas celebrare, et mox tempore participationis sacri sanguinis corporisque Domini nostri Jesu Christi communionem accipere, ut sic eodem momento viam universae nationis, Domino ducente, incedam. Quod ille instantissime, parens in omnibus beatae matronae praeceptis, ne ultimam praevisionis suae custodiam, taedio quoque tarditatis submissam, torpenti curae committeret, adimplevit. Sed et illa quod sibi 139.1435A| de se in nocte hoc in die futurum (erat ostensum) ordine quo praedixerat certissime complevit; ita inquam, ut post missae mysterium, post saluberrimum Eucharistiae gustum, ipsa pariter cum finita missa vitam felicem in Domino Jesu Christo finiret.

Tunc praevisor ovans, animam cum sorte propinqua,
Commisit Domino, tumulans sub honore cadaver,
Et sua dat sanctis, sicut antea ipsa volebat
Corpore dum vixit. Sed et assecla liber abibat,
Optans hoc, Domini requiescat ut in suavitate

12.

Hic etiam inter sacra litterarum studia, ut in omnibus esset idoneus, artem scribendi, nec non citharizandi pariterque pingendi peritiam diligenter excoluit, atque, ut ita dicam, omnium rerum utensilium 139.1435B| vigil inspector effulsit. Quapropter nobilis quaedam matrona. Aedelpyrm nuncupata, quodam momentulo vocavit eum familiari precatu ad se, quatenus ille ad divinum cultum quamdam stolam sibi diversis formularum schematibus ipse praepingeret, quam postea posset auro gemmisque variando pompare. Quod cum veniendo fecisset, sumpsit secum ex more citharam suam, quam lingua paterna harpam vocamus, quo se temporibus alternis mentesque ad se tendentium jucundaretur in illa. Tunc quippe quadam die post prandium, dum ad iterata opera tam ipse quam praedicta matrona cum suis operatricibus reverterentur, ex eventu mirabili contigit ut haec eadem beati tironis cithara, pendens in cubilis pariete, audientibus cunctis sponte sua, sine 139.1435C| tactu cujusquam, jubilationis modulum alta voce personaret. Hujus enim antiphonae melodiam concinendo personuit, et ad finem usque serie cantando perduxit: Gaudent in coelis animae sanctorum, qui Christi vestigia sunt secuti; et quia pro ejus amore sanguinem suum fuderunt, ideo cum Christo regnabunt in aeternum. Quod cum audissent, perterriti tam ipse quam memorata matrona, omnesque operatrices ipsius, obliviscentes omnino operum in manibus, attoniti sese invicem aspiciebant, satis mirantes quid illud mirabile gestum novi praefiguraret exempli.

CAPUT III. Res gestae sub Edmundo rege. Abbatia Glastoniensis suscepta; daemonum insidiae evitatae.

13.

Deinde autem defuncto rege Aethelstano, 139.1435D| et statu regni mutato, regis succedentis, Eadmundi scilicet, sublimitas B. Dunstanum, qui vitae probabilis et linguae exstiterat eruditae, conspectibus ejus adesse praecepit, ut etiam ipse inter regios proceres et palatinos principes annumeraretur electus. His ille imperis temere non resistens, sed memor potius Domini praecepti, quae regis erant regi, quae autem 139.1436A| Dei Deo reddere festinavit (Matth. XXII, 21). Similiter autem, B. Jacobi apostoli admonitus jussione, omni humanae creaturae maximeque potenti se subdere non cessavit, sive regi quasi praecellenti, sive ducibus tanquam ab eo missis, ad vindictam malorum, laudem vero bonorum, etc. (I Petr. II, 13). Non minus vero, ni fallor, B. Pauli apostoli infra comminiscens, qui ait: Omnis anima potestatibus sublimioribus subdita est: non est enim potestas, nisi a Deo: Quae autem sunt, a Deo ordinata sunt; itaque qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit; qui autem resistunt, ipsi sibi damnationem acquirunt (Prov. XIII, 1). Et iterum: Reddite ergo, fratres, omnibus debita; cui tributum, tributum; cui vectigal, vectigal; cui timorem, timorem; cui honorem, honorem (Ibid., 7); et 139.1436B| item huic eidem apostolo in ipsa sua electione Dominus dicebat: Durum est tibi contra potestatis meae stimulum calcitrare (Act. IX, 5). Haec enim et his similia sacrarum Scripturarum praecepta B. Dunstanus in sinu cordis sui diligenter abscondit, ne peccaret Domino; sed in mandatorum ejus eloquia, faucibusque ipsius super mel et favum dulciora (Psal. XVIII, 11), lucernam veri luminis pedibus suis, quibus vias Domini ambularet, disposuit. Et postquam se mandatis Dei sui cordatius edoctum vel illuminatum agnoverat, juravit secum et firmiter statuit in cordium suorum secretis, custodire fine tenus judicia justitiae suae, ut idem Dominus de hac eadem sententia alibi dicebat: Qui perseveraverit 139.1436C| usque in finem, hic salvus erit (Matth. X, 22). Et iterum: Esto fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam vitae (Apoc. II, 10). Sic namque, quamvis laboriose, una cum sublimibus in regali palatio diu degebat, binas habenas sacro moderamine tenens, legis videlicet et theoricae, nec non et practicae vitae. Videntes vero nonnulli commorantium militum hanc conversationis suae constantiam, coeperunt eum unica charitatis dulcedine vel germanitatis amore diligere. Perplures autem e contrario, nebulosis mentibus obducti, coepere eumdem Dei virum amarissimo odio vanitatis detestari, et prosperitatibus ipsius morte tenus invidere. Hi nimirum exsecratores, in augmentum malitiae suae, quoscunque alios poterant, ad persequendum etiam famulum Dei 139.1436D| deposcebant. Tandiu enim circa illum torserunt funiculum iniquitatis eorum, seipsos potius in eo nexuri quam illum, ut ipsum regem infectum vitiis ipsorum attaminarent, et credulum fallaciis eorum efficerent: qui continuo, ut prius fuerat ab iniquis instructus, magno furore permotus, jussit eum, ablata dignitate, etiam omni honore privari, et sibi seni moratum ubi vellet, sine se suisque conquirere. Erant autem apud Ceodrium, ubi haec 139.1437A| facta fuerant, viri venerabiles, regni videlicet Orientis nuntii, cum rege tunc hospitantes: quos ille, quasi jam exsilio deputatus, aliud sibi ignorans consilium aggressus est, id orans ne se relictum a rege ipsi desererent, sed secum ad patriam quamvis ad incolatum perducerent. At illi moestitiae ipsius compatientes, spoponderunt ei quaeque regni sui commoda, si secum comitaturus adiret.

14.

Ibat itaque rex mox altera die, quo se una cum suis more solito jucundaretur venabulo: et dum ad silvas venaturi perveniunt, diversos calles nemorosorum tramitum certatim arripiunt. Et ecce ex multimodo corniculantium strepitu canumque latratu, multi cervorum levem fugam inierunt: ex quibus rex solus cum canum caterva unum sibi venaturus 139.1437B| excepit: et hunc diu per diversa devia equina agilitate canumque insectatione fatigavit. Est autem ibi in proximis loeis Ceoddis, quoddam inter alia plura praecisi montis praecipitium, mira quidem et immensa profunditate devexum: ad quod idem cervus, nescio quo pacto, nisi ex Dei et occulto arbitrio, fugiendo devenit; et praeceps sese in ima ejusdem praecepitii una cum canibus sequentibus demersit, et particulatim attriti in mortem pariter corruerunt. Similiter autem et rex sequens cervum et canes, cum magno volantis equi impetu venit, et statim viso praecipitio cursum accelerantis equi, quantum quibat viribus, retinere conatus est. Sed quoniam colli contumacis et rigidae cervicis erat, 139.1437C| non potuit. Quid multa? Omni spe vitae suae ablata, in manus Dei sui animam commendavit, dicens tamen intra se: Gratias tibi ago, Altissime, quod me non memini aliquem his diebus laesisse, nisi solum Dunstanum: et hoc prompta voluntate et vita servata reconciliatus sibi emendabo. Ad quod dictum, beati viri meritis, restitit equus (quod jam horreo dicere) in ultimo praecipitii cespite, ubi pedes priores equi ipsius pene fuerant in ima voraginis ruituri. Tunc ille corde pariter et ore maximas Deo pro vitae suae restitutione gratias referebat et laudes, secum plane intelligens, et saepius in cordium suorum secretis recompensans, se esse pro tanti viri vindicta finitimae morti ferme deputatum; et veniens domum, jussit sibi propere B. Dunstanum magna 139.1437D| cum festinatione advocari. Qui cum vocatus venisset, ait ad eum rex: Festina quantocius praeparare tibi caballum, ut possis mecum parvo comitatu quo iturus sum ire. Et continuo, ascensis equis, viam quae ducit Glastoniam recto tramite tenuerunt; et cum illuc ducatu pervenerunt, ecclesias Dei, ut oportuit, oraturi intraverunt. Et statim, precibus impletis tersisque ocellis e lacrymarum rivulis, rex iterato vocaverat ad se famulum Dei Dunstanum; 139.1438A| et apprehensa ejus dextera, causa placationis seu etiam dignitatis osculatus est illum, ducensque ad sacerdotalem cathedram, et imponens illum in eam, dixit: Esto sedis istius princeps potensque insessor, et praesentis Ecclesiae fidelissimus abbas; et quidquid tibi ad divini cultus augmentum vel ad sacrae regulae supplementum de propria adminiculatione defuerit, ego illud regia largitate devote supplebo.

15.

Igitur post haec servus Dei Dunstanus jam dictam dignitatem jussu regis regendi gratia suscepit: et hoc praedicto modo saluberrimam S. Benedicti sequens institutionem, primus abbas Anglicae nationis enituit: sicque spontaneum ex affectu cordis famulatum Deo reddere devovebat. Tunc ergo, 139.1438B| perprudens opilio, primum septa claustrorum monasticis aedificiis caeterisque immunitionibus, ut jam olim a quodam sene sibi denotatum per revelationem fuerat, ex omni parte firmiter munivit; ubi oves Dominicas, longe lateque gregatim collectas, ne a lupo invisibili dilaniarentur, includeret. Deinde, idem Dei dogmatizator aggregatum coenobium sibique commissum divini verbi coepit fomento nutrire, et fonte superno, sacrae scilicet Scripturae mellifluo documento potare, docens per angustas hujus vitae semitas ad aeternas delicias epularum coelestium esse transeundum. Patet namque omnibus pene circumquaque fidelibus, quod, post paucorum annorum intercapedines, discipuli quos ipse teneros in verae fidei vitem, Christum videlicet et Dominum, suadendo 139.1438C| inseruerat, ubertim crescebant, et fructum boni operis morigera venustate ferebant. Quodque post haec plurimi Ecclesiarum pastores, documentis illius et exemplis instructi, ad diversas jam civitates vel ad alia sanctorum loca petebantur, electi ut essent inibi sacri regiminis et normae justitiae imbutores, praepositi videlicet, decani, abbates, episcopi, etiam archiepiscopi, caeteris ex ordinibus praestantissimi. Quicunque autem de discipulatu ipsius iisdem temporibus corporeis nexibus fine tenus enodati, necem subierunt inevitabilem, alta polorum gaudia procul dubio petierunt.

16.

Cumque veternus invisor mente perspicaci comperiret quod beatus Pater, equidem Dunstanus, 139.1438D| tantas sibi turmas diripiendo e manibus extorsisset, fraudibus quibuscunque valuit adversari sibi, sicut jam superius loqui coepimus, diebus ac noctibus non cessavit. Nam quadam nocte, dum athleta Dei infra septa claustrorum psalmodiis vigiliisque constans immoraretur, apparuit ei Dei et hominum inimicus, hispidus et horrens in ursina specie, volens eum quodammodo torva imaginatione perterrere, et ab opere satis sibi contrario dolositatis industria aliquatenus 139.1439A| dissociare. Sed cum agonista Dei monstrum hoc inimicale spiritali magis quam corporali intuitu perspexisset, eo securior inceptis Dei laudibus velut vir invictus perduravit. Postea autem parvo intermisso momento adfuit illi iterum, non in prioris lusionis effigie, sed in canina satis sibi condigna specie, ut sunt fraudes ipsius in omnibus improbae; quatenus hunc simulata canum saevitia impediendo deluderet, et ab orationis studio, si quo potuisset ingenio, sequestraret. Nequidquam tamen tenax ille tentator in famulum Dei nefandis versutiae suae fraudibus insaniit: quem undique armis fidei fulcitum fuisse comprobavit; ideoque ex eodem praedicto sanctae crucis spiculo, quod semper secum chira dextera convehebat, repercussus annihilatus est. Sed 139.1439B| et ipse nihilominus in laudem Christi sui, spretis adversarii tentamentis, manebat intrepidus. Addidit quoque idem perfidus draco more vipereo tertio reserpere, probans si forte adhuc virum Dei remissioris animi ad vincendum invenisset: et tunc quidem ex improba cordis compositione sese mutavit in turpem vulpeculam, ut vel sic famulum Dei cauda quatienti varioque discursu ab intentione Dei sui averteret. Quem cum beatus Pater Dunstanus toties transmutatum vidisset, subridens dixit illi: Vade jam, inimice, quia nunc tibimet satis similis effectus apparuisti, factoque crucis signaculo inimicus disparuit.

17.

His et hujuscemodi armis larvalibus saepe seductor 139.1439C| antiquus beatum Patrem Dunstanum, licet inani conflictu, fatigavit: velut etiam tempore quodam, dum in orationis opere ante altare martyris Christi Georgii vigilando desudaret. Ignoratur itaque quo casu, utrum ex praefati fraudatoris injectione, an ex vigiliarum continuatione, sibi subito inter psallentia verba lenis soporis dormitio irrepserat: visumque est illi, nec, ut ita dicam, penitus dormienti, quod hispidus ursus, ingens et horribilis, magno cum impetu veniret, poneretque pedes horrendos, ad dilaniandum praeparatos, super utrumque humerum illius sedentis, avido quoque hiatu superstans, quasi ad devorandum eum. Cumque vir Dei ex illato terrore funditus evigilaret, arripuit quantocius quem secum semper manu advehebat baculum, nisus ex 139.1439D| humano furore nefandum monstrum percutere: ictu tamen supervacuo percussit templi parietem, maximum plausum per omne templum audientibus reddens. Ipse autem in se regrediens, validioris pugnae congressus iniit, hunc videlicet psalmum sacri certaminis decantando: Exsurgat Deus, usque; sic pereant peccatores a facie Dei (Psal. LXVII, 3), ut supra; nam eo in loco superatus a somno, psallendi studium dereliquit, et confestim, ut aiunt, in hoc resumpto 139.1440A| psalmodio, ille nebulosus illusor agnitus est, velut umbra nigerrima in praedicto schemate confusus abscedere.

18.

Erat namque huic eidem viro Dei ex humana parentum propagatione quidam germanus, nomine Wulfricus, quem sibi forinsecus in villarum suarum negotiis potentem praepositum, ne vel ipse vel quispiam ex monastica professione foris vagaretur, inepta rei saecularis discussione, constituit. Hic nempe post emensum temporis sui spatium, lethali conditione praeventus, temporalem necem obeundo subibat. Hac de causa contigit omnes praescripti templi monachos ad funus ipsius exiisse; nullumque, excepto abbate solo parvoque scholastico (qui postea pontifex effectus, haec nobis intimavit) domi remansisse, 139.1440B| ut cum sacris exsequiis exanime corpus ad monasterium, quo tumulandum erat, perducerent. Interea abbas cum eodem scholastico ambulabat, ad videndum (ut autumo) si jam fratres cum defuncti corpusculo propinquassent. Et dum semper ex more psallendo incederet, venit ex improviso ultra antiquam ecclesiam quoddam missile saxum, vehementi volatu conatu beati Patris caput collidere; sed, Deo defendente, nequibat: verumtamen pileum, quo caput velabat, procul quasi perticam unam a capite decussum projecit. Qui conversus dixit secum incedenti scholastico: Accelera ergo, et cape quantocius hoc rotabile saxum, ut deferas eum conspiciendum ad me. Quod cum ille nimis ponderosum ex jussu 139.1440C| Patris vix elevando reveheret, ait venerandus Pater Dunstanus: O adversans inimice! jam diu ex industria maligna hujus mihi lapidis ictum insidians praeparabas. Non enim erat, testimonio multorum, hujusmodi lapis admodum magnus vel modicus in his Sumersetensium finibus, nisi forte in quibuslibet lapideis operibus: et idcirco palam patuit de cujus improba manu emissus prosilivit. Verumtamen post haec jussit ipsum saxum, licet in sui detrimentum missum fuisset, custodiae innexum quasi pro testimonio reservare.

CAPUT IV. Acta sub Edredo et Edwio regibus. Episcopatus recusatus. Exsilium.

19.

Perempto igitur rege Eadmundo ab iniquo 139.1440D| cleptore, mox proximus haeres, Eadredus videlicet, regnum naturale fratrem succedendo suscepit. Hic itaque in sublimitate roboratus beatum Patrem Dunstanum tanto charitatis ardore dilexit, ut nullum pene ex primatu sibi praetulisset. At contra vir Dei, ut diligenti se vicem amoris ab intimo cordis affectu rependeret, omnium sibi charissimum solita appellatione regem acclamavit. Ex hac quippe charitatis fiducia, commisit illi rex optima quaeque 139.1441A| suorum supellectilium, quam plures scilicet rurales cartulas, etiam veteres praecedentium regum thesauros, nec non et diversas propriae adeptionis suae gazas, sub munimine monasterii sui fideliter custodiendas. Et dum post meantia tempora felix vir, senex scilicet Aethelgar, Chrydionensis Ecclesiae praesul, carnali lege coactus, vitam in Christo finiret, persuasit jam dictus rex virum Dei Dunstanum crebris hortamentis, quatenus orbatum Patre pontificatum sub cura pastorali ipse suscepisset. At ille statim facilis sibi verbi excusationem rejecit, inquiens se non esse hujus pastoralis curae prospectum, nec adhuc tali tantaeque dignitati idoneum, quo posset tam latum Christo ovile probabili cautela sine sui exitio custodire. Haec et his similia 139.1441B| contradicentium sermonum nonnunquam regi opposuit, donec omnem ejus suasionem penitus abnuendo compesceret. Verumtamen secretam voluntatis illius intentionem nequaquam adhuc mutare praevaluit; quoniam quem prae caeteris altius amabat, hunc altioris excellentiae fieri cupiebat. Quapropter posuit verba voluntatis suae in ore propriae genitricis, dicens illi: Volo, o mi dilectissima mater, ut tu sub prandii tui tempore nostrum specialem amicum Dunstanum tecum habeas invitatum, et dum inter laeta convivia blandis vicissim utimini loquelis, studeas eum feminali facundia adhortari, quo fiat juxta nostram suggestionem nuper viduatae Ecclesiae pontifex. Quod cum illa nisibus universis fecisset, non potuit eum a pristino renuntiationis eloquio remutare. 139.1441C| Consilio tamen ipsius Aelfwoldus, vir venerandus, ob pollentem venustatem, sortitus est ad pontificatum eumdem.

20.

Nocte itaque subsequenti visum est illi per nocturnam revelationem, quod cum prompto comitatu Romam properare deberet. Apparuerunt ipsi in viis eisdem Petrus et Paulus cum Andrea, pandentes ei diversa et inopinata eventuum suorum secreta: finitoque familiari apostolorum colloquio, Andreas virga, quam manu gerebat, percussit illum ictu non modico, dicens: Hoc habeto praemii, quod apostolatus nostri consortium heri recusando tempsisti. Statimque expergefactus post dictum, requisivit cubantem coram se monachum, quis ipsum 139.1441D| acri virgulae ictu temere percussisset. At ille: Nullus, inquam, te quiescentem aliquo percussionis tactu, me sciente, contigerat. Is ergo, praemeditatus ait: Modo, fili mi, scio, modo, a quo sim percussus, agnosco. Eratque, proh dolor! rex Eadraedus, dilectus Dunstani, per omne tempus imperii sui nimium languens, ita ut refectionis tempore sorpto succo ciborum, reliquam partem parumper dentibus obtritam ab ore rejecisset, et sic saepe convivantibus 139.1442A| secum militibus fetentem nauseam exspuendo fecisset. Qui licet sic aegrotantem vitam utcunque diu vivendo in abutenti corpore pertraheret, languor tamen augmentabilis saepius milleno pondere invadendo hunc usque ad occubitum misere perduxit. Tunc ille ex longo languore anceps propriae vitae, misit circumquaque ad congregandas facultates suas, quas dum posset spontaneo liberoque dictatu ipse suis vivendo disponeret. propter hoc enim vir Dei Dunstanus, velut alii regalium gazarum custodes ibat; ut quas causa custodiendi secum habuerat, regi reportaret. Et dum post aliquos dies viam, per quam venerat, cum sarcinatis facultatum opibus reverteretur, facta est vox coelitus immissa, dicens illi. Ecce nunc rex Eadredus obiit in pace. Ad 139.1442B| hanc ergo vocem caballus, in quo vir Dei equitabat, subito percussus interiit, quia non valebat sublimitatis angelicae sufferre praesentiam. Et cum venisset, reperit regem sub eodem tempore, quo angelus ei in ipso itinere nuntiavit, morte suprema finitum: cujus amissum spiritum astantes catervae fidelium, pariterque exanimes artus more mortalium sepeliendos, conditori Domino sub pacis requie commendaverunt.

21.

Post hunc surrexit Eadwig, filius videlicet Eadmundi regis, aetate quidem juvenis, parvaque regnandi prudentia pollens, licet in utraque plebe regum numeros nominaque suppleret electus. Huic quaedam, licet natione praecelsa, inepta tamen mulier 139.1442C| cum adulta filia, per nefandum familiaritatis lenocinium sectando inhaerebat: eotenus videlicet quo sese vel etiam natam suam sub conjugali titulo illi innectendo sociaret: quas ille, ut aiunt, alternatim, quod jam pudet dicere, turpi palpatu et absque pudore utriusque libidinose tractavit. Et cum tempore statuto ab universis Anglorum principibus communi electione ungeretur et consecraretur in regem, die eodem post regale sacrae institutionis unguentum, repente prosilivit, lascivus, linquens laeta convivia vel decibiles optimatum suorum consessiones, ad praedictum luparum palpamentum. Et cum vidisset summus pontificum Odo regis petulantiam, maxime in consecrationis suae die, omni per gyrum confidenti senatui displicere, ait coepiscopis 139.1442D| suis et caeteris principibus: Eant, oro, quilibet ex vobis ad reducendum regem, quo sit suorum satellitum, ut condecet, in hoc regali convivio jucundus consessor. At illi molestiam regis vel mulierum querimoniam incurrisse metuentes, singuli se subtrahentes recusare coeperunt. Ad extremum vero selegerunt ex omnibus duos, quos animo constantissimos noverant, Dunstanum scilicet abbatem, et 139.1443A| Cynegium episcopum ejusdem Dunstani consanguineum, ut omnium jussui obtemperantes regem volentem vel nolentem reducerent ad relictam sedem. Et ingressi juxta principum suorum jussa, invenerunt regiam coronam, quae miro metallo auri vel argenti gemmarumque vario nitore confecta splendebat, procul a capite ad terram usque negligenter avulsam, ipsumque more maligno inter utrasque, velut in vili suillorum volutabro, creberrime volutantem, et dixerunt: Nostri nos proceres ad te rogitando miserunt, ut eas quantocius ad condignum sessionis tuae triclinium, et ne spernas optimatum tuorum laetis interesse conviviis. At Danstanus primum increpitans mulierum ineptias, manu sua, dum nollet exsurgere ei, extraxit eum de moechali genearum 139.1443B| accubitu; impositoque diademate duxit secum, licet vi a mulieribus raptum, ad regale consortium.

22.

Tunc eadem Aedelgyw, sic erat nomen ignominiosae mulieris, inanes orbes oculorum contra venerandum abbatem ferventi furore retorsit, inquiens hujusmodi hominem ultra modum esse magnanimum, qui regis in secretum temerarius intraret. Audivimus enim in veterum regum libellis Jezabelem errore gentilitatis et vipereo veneno perfusam, die noctuque in prophetas Dei amara detestatione saevisse, et ad mortem usque persequi non destitisse: ita et haec impudens virago, ex hac die praedicta, eodem Jezabelis flatu venenifero perfusa, licet nomine Christiano uteretur indigna, virum Dei Dunstanum consiliis 139.1443C| inimicabilibus persequi non quievit, quousque pestiferam exsecrationis suae voluntatem cum adaucta regis inimicitia adimpleret. Tunc illa ex praedicti regis consensu omnem illius ordinis honorem omnemque supellectilis suae substantiam suis legibus subjugavit; quin etiam, urgente regis imperio, ipsum ad incolatum calamitatis celeriter ipsa proscripsit. Non enim erat hujus furentis feminae vesania adeo attendenda, sed discipulorum, quos ipse teneros nectareo dogmate imbuendos nutriebat, clancula machinatio magis stupenda: nam et ipsi conspirationis iniquae sub occulta fraude assentatores fuere, qui, si possent iniqua ejus dispendia detestari, debuissent. Et dum ejectores ejusdem cunctas res ecclesiasticas ad conscribendum prospicerent, ecce in 139.1443D| parte occidentalis templi aspera vox ridentis diaboli, quasi vox plaudentis ancillulae, audita est. Ad quem vir Dei, dum quis esset mente perspexit: Noli, inquit, inimice, tantum gaudere; quia quantum nunc in recessu meo gaudebis, tantum iterum in adventu, damnante te Deo, tristaberis.

23.

Quicunque autem amicorum post haec hunc eumdem virum Dei, injusto arbitrio criminantis feminae 139.1444A| ejectum, causa charitatis vel compatientiae hospitio susceperunt, frementem regis iram graviter incurrerunt: et propterea insanos fluctus turbidi aequoris periculoso navigio tranare, et incerta Galliarum exsilia adire coactus est. Et dum velificato celoci quasi tria milliaria maris ingressus fuisset, venerunt nuntii ab iniqua populatrice, ut ferunt, qui oculos illius, si in his maris littoribus inventus fuisset, eruendo dempsissent. Ipse autem aequoreas vias ponti caerulei rapido cursu transiliens, venit ad ignotam regionem jam dictae Galliae, cujus pene loquelam ritumque ignorabat. Sed, comitante secum misericordia Dei sui, invenit coram quodam terrae illius principe gratiam, qui eum paterno charitatis affectu sub exsilii sui tempore custodivit. Hic 139.1444B| itaque, quamvis benigne sub ejusdem principis cura foveretur quotidie, assidua tamen mente manebat in patria, de qua remotus fuerat sine pietatis censura. Qui etiam saepe abundantem lacrymarum imbrem ex oculorum fluentis ingemiscendo deduxit, quoties constitutus in exsilio meminit quantam religionis celsitudinem in monasterio dereliquit. Etiam diu in moesti cordis meditatione dum circa rem hujusmodi cogitaret, ecce quadam nocte vidit visione notissima dormiendo, quod jam mente peravida ambiebat vigilando; hoc duntaxat quod more solito fuisset in monasterio una cum astante fratrum caterva, dum laudes vespertinales psallendo persolverent canerentque, post novissimum canticum Magnificat anima mea Dominum, hanc antiphonam: « Quare 139.1444C| detraxistis sermonibus veritatis: ad increpandum verba componitis: et subvertere nitimini amicum vestrum? verumtamen . . . . , » hoc in loco visi sunt omnes pariter relicto cantu penitus reticere, neque ulterius eam nullo modo posse verbo vel voce perfinire, quamvis casso labore multoties iteratam non nisi ad eumdem locum cantando perducerent; et nunquam duo finitima verba modulantes admitterent. At ille per eamdem visionem increpans eos: Cur, inquit, ad perfiniendam antiphonam non vultis dicere « : Quae cogitastis, explete. » Mox ille divinum responsum ex alia parte perpendit sub hac voce: Ideo, inquam, quia nunquam quod mente moliuntur implebunt: ut te quoque ab hujus monasterii potestate auferendo 139.1444D| evellant. Et evigilans post visum gratias egit consolanti se Altissimo. Patuit quippe ex hac certissima revelatione quod, sicut superius sermonibus quibuslibet commemoravimus, nonnulli eorum clanculi persecutores illius exstitere.

CAPUT V. Episcopatus Wigorniensis et Londinensis: dein archiepiscopatus Cantuariensis. Iter Romanum.

24.

Factum est autem ut rex praefatus in praetereuntibus 139.1445A| annis penitus a Brumali populo relinqueretur contemptus, quoniam in commisso regimine insipienter egisset, sagaces vel sapientes odio vanitatis disperdens, et ignaros quosque sibi consimiles studio dilectionis ascissens. Post hunc ita omnium conspiratione relictum, elegere sibi, Deo dictante, Eadgarum, ejusdem Eadwigi germanum, in regem, qui virga imperiali injustos juste percuteret, benignos autem sub eadem aequitatis virgula pacifice custodiret. Sicque, universo populo testante, publica res regum ex definitione sagacium sejuncta est, ut famosum flumen Tamesae regnum disterminaret amborum. Tunc Eadgarus a praedicto populo sic sortitus ad regnum, misit nutu Dei ad revocandum venerandum abbatem ab exoso, in quo degebat, 139.1445B| exsilio: non immemor quantae reverentiae fuerit antecessoribus ipsius, quibus secum cum salutifero consilio infatigabilem fidelis obsequelae famulatum persolvit: quem ab incolatu reductum omni honore dignitatis, ut tantum oportuit, custodivit. Interea germanus ejusdem Eadgari, quia justa Dei judicia deviando dereliquit, novissimum flatum misera morte expiravit: et regnum illius ipse, velut aequus haeres ab utroque populo electus, suscepit, divisaque regnorum jura in unum sibi sceptrum subdendo copulavit. Hic iterato B. Dunstanum in ademptum pristinae dignitatis honorem restituit, similiter et atavam suam et nonnullos alios, quos frater ipsius, in eadem antea sublimitate constitutus, iniquo judicio praedari praecepit. 139.1445C|

25.

Postea factus est magnus sapientium conventus in loco qui vocatur Bradanfoort, et eo in loco omnium ex electione ordinatus est Dunstanus ad episcopum, eotenus maxime quo regali praesentiae propter provida prudentiarum suarum consilia jugiter adfuisset. Et dum accitu regali moribus Deificis rex fuisset a B. Dunstano vel caeteris sapientibus decenter instructus, coepit passim improbos opprimere, justos quoque et modestos puro pectore diligere, reges et tyrannos circumquaque sibi subjicere, destructas Dei ecclesias renovare vel ditare, et ad laudem summi numinis famulantes catervas aggregare, omnemque regionem illius sub pacis munimine regaliter custodire. Deinde pastor (factus est) 139.1445D| Wigoricensis Ecclesiae: utpote Cynewaldus more mortalium cursuque vitae temporalis educto succubuit, et suscepit B. pontifex Dunstanus constitutus a rege hanc eamdem Ecclesiam sub solertia 139.1446A| pastorali servandam: in qua statim verae fidei vitem palmitemque justitiae sagaci cultu plantavit, et triticeum sanctae Trinitatis semen in credentium cordibus, evulsis errorum tribulis, seminavit: per quod, post praesentis saeculi metam bonorum operum, ad vitam jugiter manentem pervenirent indemnes. Videns itaque rex praenominatus quod commissam Ecclesiam pervigil pastor rite regendo custodiret, commisit ei Lundoniensem Ecclesiam, pro postea pastore viduatam, quo plurimo civitatis illius populo, nec non et reliquae orientalium Saxonum multitudini, pontem etiam ad alta polorum cacumina scandendi praepararet. Has ille geminas Ecclesias, per multa annorum transeuntium tempora, sub regimine pontificalis excellentiae curiose regebat; et 139.1446B| utrique ovili viam quae ducit ad vera Christi ovilia, exemplo pariter et documento monstravit.

26.

Postquam autem mors peravida venerandum Odam, metropolitanae civitatis archipraesulem Ecclesiaeque Christi rectorem, ex Adamica conditione consumptum, insatiabili voratu finierat, connumeratus est Aelfsinus Wintoniensium pastor ad eamdem summi sacerdotii sedem. Qui cum ex summorum pontificum consuetudine, postulaturus pallium principalis infulae Romuleam urbem contenderet properare, obfuit illi in Alpinis montibus maxima nivis difficultas; quae tanto eum gelu rigoris obstrinxerat, ut in his moriendo deficeret, et regressi tumulato pontifice ejusdem comitantes tirunculi, renuntiavere 139.1446C| lacrymanti relatu, tantum sibi infortunium in praedictis montibus contigisse. Post cujus consummationem elegere Byrhtelmum, Dorcetensium praevisorem, ad summum sanctae Dorobernensis Ecclesiae sacerdotem: et erat vir iste mitis, et modes us, et humilis, et benignus, in tantum ut tumidos quosque vel rebelles sub correctionis verbere, non, ut, debuisset, cohiberet. Est namque jus rectorum, ut bene bonos custodiant, et ad meliora quantum queunt viribus universis informent; reprobos autem et rebelles sub asperitatis correctione redarguant, donec eos a viis vanitatum avertant. Comperiens ergo rex quod praedictus pontifex haec jura praescripta, in commissa sibi plebe, mansuescendo 139.1446D| minime adimpleret; jussit eum vias per quas veniebat redire, et relictam dignitatem rursus recipere possidendam. Dehinc constituit ex divino respectu et sapientium consilio Dunstanum, quem noverat 139.1447A| esse constantem, ad summum praedictae Ecclesiae sacerdotem.

27.

Mox ille suscepto sacerdotio prolixa itinera, quae summis sunt sacerdotibus solita, Romanam prospero calle tetendit ad urbem; eratque Dominus socius itineris illius, et pura fide se recinentem non reliquit, sicut ipse per Prophetam cuicunque fideli repromisit dicens: Intellectum tibi dabo, et instruam te in via hac qua gradieris; firmabo super te oculos meos (Psal. XXXI, 8). Et iterum: Ego ante te ibo, et gloriosos terrae humiliabo (Isa. XLV, 2). Cumque iter longum properando fecisset, et omnia victualia, quae vel equino gestamine vel alia conductione ferebant, propriis vel alienis hominibus penitus fuissent expensa, ait procuratori suo: Quid 139.1447B| nobis administrationis habes ad noctis hujus sustentationem conferendum? At ille stomachando respondebat, dicens: Prorsus nihil; quia tu tibimet nihil reservare curabas, dum quidquid victus habere videbamur, propriis vel externis dapsili jussu distribueras. Et dixit illi episcopus: Noli, quaeso, nimium inde turbari; quoniam Dominus noster Jesus Christus erga omnes in se credentes est satis largus et dives. At ille rursum: Modo, inquit, videbis quid tibi comesturo Christus tuus sub hujus noctis spatio sit daturus. Et surrexit pontifex, quia tempus vespertinum instabat, ut in locis remotis congrua vespertinae laudis officia adimpleret. Adhuc enim jam dictus procurator stulto murmure post clamabat, dicens: Perge oppido adorare tantum Christum tuum, 139.1447C| nil aliud nostrae necessitatis attendens. Erant namque in hac eadem villa, qua tunc vir Dei cum suis hospitabatur, cujusdam venerandi abbatis nuntii, triduo beati adventum pontificis praestolantes: et venerunt, priusquam ille coepta vespertinae laudis officia cantando perageret, cum opimis gratiarum muneribus, omnibusque regionis illius deliciis, charitative ex ore abbatis fratrumque suorum fideli phalange salutantes episcopum. Quas ille benedictionum charitates gratanter accipiens, resalutavit gratiosum abbatem, cum devoto secum morantium fratrum contubernio. Postea vero ex iisdem muneribus, fratrum quoque praedictorum charitate collatis, diu deliciose properando vivebant: ac stulta dehinc 139.1447D| murmuratio procacis ministri, firma ex fide pontificis sic superata, quievit.

28.

Tandem ad optatam Romanae sedis Ecclesiam, Domino ducente, pervenit, ubi pallium principale, sub praesulatus privilegio, una cum benedictione apostolica gloriose suscepit: rursumque locellis sanctorum lustratis, et solatis Christi pauperibus, per pacis itinera ad patriam usque remeavit. Et cum venisset summus Anglorum pontifex, spirituali charismate affectus, coepit primum, ut sublimior caeteris sacerdotum ordinibus, sublimioribus Christi servitutibus se subjugare; ne dum aliis verae fidei fomenta ministraret, vel iter rectum ad coelestia verbo salutifero 139.1448A| monstraret, ipse (ut ait Apostolus) reprobus efficeretur (I Cor. IX, 27), propriaeque praedicationi contrarius. Deinde autem destructa renovare, neglecta quoque justificare, loca sancta ditare, justos amare, errantes ad viam revocare, Dei ecclesias fabricare, nomenque veri pastoris in omnibus adimplere.

29.

Ego quidem, si die noctuque millenos sonos ferrea lingua contra naturam emitterem, nequirem utique omnia beneficiosa virtutum suarum opera, quae vel manifeste vel etiam secrete peregit, prompsisse. Unum autem ex ipso me posse referre profiteor, quod quamvis hic carneo septus velamine deguisset in imis, mente tamen, sive vigilaret, sive somno detentus quiesceret, semper manebat in superis, 139.1448B| ut Paulus aiebat apostolus: Nostra autem conversatio in coelis est (Phil. III, 20). Hoc nimirum saepissime patuit, dum (dictavit) divina sacrorum modulaminum cantica, quae ab hominibus quidem nunquam accepit, sed ex beatis supernae regionis civibus per sopitalem revelationem capaci didicerat intellectu, ut haec sequens sententia manifestat. Quadam nocte ad hujus visionis exemplar, post pia precum studia postque novissimum completorii officium, dum beata membra quieti dedisset, certa demonstratione conspexit quomodo propria, quae se huic mundo ediderat, mater cuidam regi praepotenti ad conjugalem sponsam, sub summo principum suorum testimonio dotisque sub titulo, copularetur conjugio; et ut fieret in his regalibus nuptiis tanta 139.1448C| psallentium laetitia, ut omni ex parte jucundantes militiae personarent hymnum suavissimum, cum laude sonora eidem regi modulanda. Et dum haec diu agerentur, accessit inter psallentium voces quidam juvenis, niveo vestitus candore, dicens sub ipsa visione pontifici: Nonne vides et audis quomodo omnis haec ovans multitudo regem magnum in turmis suis concrepando glorificat, te solo silente? Tu quare in praeconio tanti regis condignas laudes ore soluto nobiscum non resonas, qui prae caeteris praecipue gaudere deberes pro tanta copulatione parentis? Tunc ille hujusmodi carmina se nescire respondebat, seque prorsus quid in laude regis praelocuti cantarent ignorasse. At ille: Vis, inquit, ut instruam 139.1448D| quid te cantare oporteat? Et dum humili professione se velle testaretur, mox imbuit eum hujus exemplar antiphonae: O Rex gentium dominator omnium, propter sedem majestatis tuae da nobis indulgentiam, rex Christe, peccatorum. Alleluia. Haec etenim saepius iterata, et in eadem visione bene firmata, murmur geminabile expergefactus emisit; sed continuo jussit eam litterarum in memoria, priusquam oblivioni daretur, conscribere, et conscriptam cuidam monacho tam recentem didicisse praecepit: et facto mane universos sibi subjectos, tam monachos quam etiam clericos, fecit hanc discendo personare: ipso semper inter modulantium voces cum nimio rore lacrymarum 139.1449A| dicente: Verus est enim et non falsus, qui hanc mihi sonoram (antiphonam) sub noctis hujus visione imbuendo monstravit. Hinc procul dubio (sicut jam superius diximus) claruit, in quibus locorum partibus, dum corpore quiesceret, spiritu felici interim ipse mansisset.

30.

Nunc vellem, priusquam hinc longius legendo properarem, peritum mihi interpretem ad hujus mirae visionis mihi mysterium coaptare: aut, si quodam conamine valuissem, ipse ejus interpretationem pro posse virium, licet igne tepenti liquefactam, exsolvere. Matrem quippe almi pontificis, magni regis conjugio copulatam, sanctam puto designare Ecclesiam, quae vel illum vel etiam alios quamplures more materno per spiritalem sacri baptismatis uterum a 139.1449B| primi parentis privilegio regeneravit. Ita quidem, quae nunc summo regi, Christo videlicet Domino, per verae fidei agnitionem, perque divini amoris amplexum, velut sponsa conjuncta viro suo, inhaerere videtur: haec eadem sancta mater Ecclesia in Cantico canticorum clamat: Introduxit me rex in cubiculum suum, exsultabimus et laetabimur in te, memores uberum tuorum super vinum: recti diligunt te (Cant. I, 3). Et iterum: Introduxit me rex in cellam vinariam: ordinavit in me charitatem, fulcite me floribus, stipate me malis, quia amore langueo. Laeva ejus sub capite meo, et dextra illius amplexabitur me (Cant. II, 4-6), etc. Aliter autem autumo matrem ejusdem almi pontificis, regi praecelso in matrimonio 139.1449C| conjunctam, proprii praesulatus Ecclesiam posse designare, quam sub manu aeterni regis, Christi videlicet et Domini, matris vice custodiendam ac pura virginitatis integritate solaturam susceperat, ut idem Dominus pro populorum piaculis crucis in patibulo affixus, matrem suam Virginem virgini discipulo commendabat dicens: Ecce tibi in matrem, meam committo Genitricem. Turmas quoque militares, regi suo laudum canticum exsultando perstrepentes, supernos esse angelorum cives, qui quod quandoque inimici hominum ob discordantem delictorum distantiam exstiterunt, non diffido; nunc vero, quoniam coelestium simul et terrestrium incolas in unam patrisfamiliam conjunctos esse conspiciunt, Deo regi vero die noctuque hujusmodi carmina 139.1449D| canere non desistunt: Laudem dicite Deo nostro omnes sancti ejus, et qui timetis eum pusilli et magni, quoniam regnavit Dominus Deus noster omnipotens in coelo, pariter et in terra: et propterea gaudeamus et exsultemus et demus gloriam ei (Apoc. XIX, 5). Hanc eamdem gloriam coelestis militiae multitudo nato Domino decantans, in excelsis et in terra pacem bonae voluntatis hominibus nuntiabat (Luc. II, 14). Ipsam equidem pacem, quam beatus Apostolus 139.1450A| exposcebat, dicens: Ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum (Ephes. II, 14), etc. Quod enim juvenem viderat veste nivea candentem, partim se aspere increpantem, quod in praedicti principis laude reticeret; angelum custodem ipsius esse non dubito, qui verbis eum spiritalibus erudiendo praemonuit ne muti canis taciturnitatem (imitatus), permitteret latentem inimicum, furem videlicet diabolum, animas sibi commissorum, talentumve Dei sui furtim praeripere: sed ut ore perpatulo praedicaret, et pia cordis confessione personaret Christum esse regem et dominatorem omnium, coelestium, terrestrium et infernorum; et ut ipsum propter sedem nomenque majestatis suae, prius pro suis, deinde pro populorum delictis interpellans exoraret, ut eis 139.1450B| pius peccatorum exstitisset indultor, pro quibus se semel paterno parens praecepto offerre non distulit.

CAPUT VI. Variae visiones. Praeparatio ad mortem. c

31.

His modis praedictis saepe sacrorum carminum modulamina seu caeteras Deo decibiles laudes spiritu pervigili ex divinis imbutoribus didicerat, quamvis ejus humani artus in somni sopore subacti jacuissent, ut illud est Salomonis: Ego dormio, et cor meum vigilat (Cant. V, 2). Et iterum propheta Isaias ait: De nocte vigilat spiritus meus ad te, Domine, quia lux mea praecepta tua sunt (Isai XXVI, 9). Qui etiam in mundo positus, ipsos humani generis inimicos claro conspexit intuitu, ut imminente miserrima 139.1450C| regis Eadmundi peremptione declaratum est. Hic itaque rex, dum cum suis propriae dignitatis loca more solito convivaturus lustraret, contigit B. Dunstano adhuc abbati ejusdem regis interesse comitatui, ad cujusdam primarii ducis, utpote Elfstani, ipso in itinere proximum (castrum), esseque coequestrem. Et ecce repente progressionis viam coram se aspiciens, vidit inter regios tubicines horrendum inimicum ludendo cursitare. Quem cum diu attonite fuisset intuitus, ait praedicto comitanti secum primario: Putas te, mi dilecte, videre posse quod video? At ille: Nihil, inquit, praeter quod oportet conspicio. Et ille: Signa ergo salubri sanctae crucis sigillo oculos proprios, et proba si quod video possis videre. Cumque jussu beati Patris Dunstani levi sanctae 139.1450D| crucis impressione oculos suos consignaret, vidit illico, quasi pro tanti viri testificatione, eumdem Dei et hominum, quem beatus Pater viderat, inimicum, sub cujusdam homuncii nigelli specie salientem,: et mox ex inimicali nefandi daemonis demonstratione utique (licuit) deprehendere, aliqua pretii infortunia quibusdam ex eis adesse futura; factisque schematibus crucis inimicus disparuit.

32.

Postquam autem de hac improba apparitione 139.1451A| conspecti illusoris loqui quievissent, rogavit idem praelocutus princeps jam dictum Dei virum, quatenus sibi visionis suae somnia nuper promulgata solvendo enexuisset. Dixit namque se per visionum indicia vidisse memoratum regem cum suis principibus universisque optimatibus, solita ex consuetudine in palatii sui triclinio consedere; et inter laeta ministrantium ac jucundantium convivia, eumdem quem dixi regem somno sopitum obdormisse: postque gravem dormitionis suae sarcinam, omnes pene principes vel sapientes ipsius in hircos caprasque humana relicta effigie commutasse. Cui confestim B. Dunstanus prophetico instructus eloquio respondebat, dicens: Dormitio regis mortis ipsius indicium est; quod autem magnates vel sapientes illius in 139.1451B| muta animalia vel insensibilia commutatos vidisti, futurum tempus designat, in quo pene universi regionis istius principes rerumque rectores voluntate ultronea a via veritatis, cujus ipsi sint sapientes, tanquam stolida animalia non habentes pastorem, deviabunt.

33.

His ita gestis ad vicum regium, de his semper sermocinantes, pervenerunt. Factoque diei ipsius crepusculo vidit iterum vir Dei Dunstanus in vespertino regis convivio eumdem vel quempiam alium inimicum, inter frequentantes ministros oberantem. Deinde, ni fallor, post triduum, ipso quoque die quo rex jam dictus ferro fuerat periturus; vidit tertio quemdam ignotum, ignoro quidem utrum inimicabilem, seu etiam spiritalem virum, magnam 139.1451C| tamen prolixae chartulae rotellam in manu gestantem, densim apicibus conscriptam, eo videlicet temporis momento quo rex a missarum celebratione, novissimo potiturus convivio, ad aulam usque redibat. Quem cum interrogaret quis esset, respondit voce Saxonica se ex Orientis regni partibus esse, seque una cum rege, quaedam nuptialis verbi habere secreta. Is dum esset regi nuntiatus, atque in illius praesentiam supervenientium more induci deberet, nusquam apparuit: sed eodem, proh dolor! die, ut diximus, amarae mortis acerbitas, per sicam perfidi latronis, penetralia cordis ipsius latenter introivit. Ecce enim quam mature de rege beati viri claruere praesagia. De principibus autem non nisi Eadwigi regis temporibus, si rex jure queat appellari qui 139.1451D| nec sese nec alios quosque bene rexerat, patuere. 139.1452A| Quoniam quidem B. Pater Dunstanus spiritu Dei, ut ait Apostolus, agebatur (Rom. VIII, 14), idcirco haec et his similia quasi filius Dei promeruerat mysteria: in tantum quoque ut plerique eum assererent vanissima verborum deliramenta proferre, dum ore prophetico sanctique Spiritus imbuitione perplura praediceret, quae postea signis evidentissimis conspeximus facta.

34.

Hic etiam vidit et audivit sine cujuslibet difficultatis obstaculo quaedam mira spiritualium secretorum, quae nunc pangam mysteria. Erat namque vir venerandus in amore Dei, ut diximus, semper accensus, et propterea loca sacrorum coenobiorum ob animarum aedificationem circuibat sollicitus. Venit etiam ex hac salubri consuetudine ad locum 139.1452B| thermarum, ubi calida lympha de abyssi latibulis guttatim vaporando ebullit, quem incolae locum sub paterna lingua Bathum soliti sunt appellare. Et cum ibidem ab ejusdem loci fratribus charitative susceptus deguisset, vidit post prandii horam cujusdam scholasticuli ex Glastoniae coenobio animam, ad coelorum sublimia, ab angelis Dei cum hymnorum laudibus deportatam, ac magnis supernorum civium exsequiis hinc et inde stipatam. Venit autem postera die, quasi ad hujus mirae visionis testificationem, quidam e praedicto coenobio praepositus, nomine Ceolwyus, volens monastica consilia causasque fratrum suorum cum pontifice pariter more solito captare. Hunc ille de monasterio venientem, statim post datam benedictionem, sollicite, si omnia cum 139.1452C| fratribus suis essent prospera, interrogavit: isque mortem pueri minime comminiscens, respondit universa sub integritatis sospitate fuisse constituta. At ille sermone modesto, quoniam propriae visionis fuerat admodum perspicacior illo: Non autumo, inquit, omnia apud omnes humanis in excessibus fore profutura. Et ille: Sunt equidem omnia, excepto quod nostrae societatis puerulus hesterna die sub tempore meridiano necem inevitabilem moriendo subibat. Hoc est, inquit sanctus episcopus, quod dixi. Requiescat felix spiritus ipsius, secundum visionem nostram, in pace.

35.

Iterum autem dum proprio immoraretur monasterio, hoc est Glastoniae, ambulabat idem ovilium Christi solers praevisor, cum quodlibet ejusdem monasterii 139.1452D| monacho, de domo in domum, fratrum quoque communium pabularia seu caetera eorumdem 139.1453A| necessaria consideratum. Et dum remeando conspectis copiis veniret ad occidentalia antiquae Ecclesiae climata, audivit eminus vocem coelitus inopinato omine immissam, quae secum incedentem monachum ad coelestes delicias blando sub eloquio invitaverat, dicens: Veni, veni, Aelfsige, veni: sic enim erat, ut opinor, ejusdem fratris nomen. Tunc Beatus vir meriti clientis sui advocationem intelligens, dixit: Accelera ergo fortiter, frater, apparare te quantocius; quoniam diebus citissimis, vocatus a Domino, ab hujus mundi scoriis migrabis ad ipsum. Quod quidem diebus non adeo multis interpositis ita de eo, ut praedixerat, probabili indiculo adimpletum est. De hinc in eodem loco quadratam paribus angulis ecclesiam in modum fanunculi construere jussit, 139.1453B| et constructam in honorem almi Baptistae Joannis honorifice consecravit. O magnum gloriosi praesulis meritum, qui meruit vivens videre angelorum visiones, vocesque mirabiles eorumdem audire!

36.

Huic igitur dum in propria praesulatus sui civitate commanebat, sanctae consuetudinis inter caetera sublimitatum studia fuit, ut in secretis noctium temporibus sancta loca, propter multimodam populorum ad se venientium inhaesionem, vel etiam aliorum multorum occupationem, sancta semper psalmodia decantando lustraret. Et venit hac lege religionis innexus ad almi Patris Augustini aediculam, nocturnis, ut dixi, temporibus oraturus: et dum se sacris inibi suppleret orationibus, processit 139.1453C| ad orientalem Dei puerperae ecclesiam, tantumdem precaturus. Cumque ad hanc propinquando psallendoque venisset, forte ex insperato noctis eventu audierat insolitas sonoritarum voces, subtili modulamine in hac eadem basilica concrepantes. At ille continuo per quemdam patuli foraminis hiatum inspiciens, vidit praelocutam ecclesiam omni esse fulgida luce perfusam, et virgineas turmas in choro gyranti hymnum hunc poetae Sedulii cursitando cantantes: Cantemus, socii, Domino, etc. Itemque perpendit easdem post versum et versum voce reciproca, quasi in circumitionis suae concentu, primum versiculum ejusdem hymniculi more humanarum virginum repsallere, dicentes:

Cantemus, socii, Domino, cantemus honorem:

139.1453D| Dulcis amor Christi personet ore pio, etc. Haec inquam veneranda donorum spiritalium insignia, aliaque innumera, quae nec ego nec alius quisquam hujus vitae incola quolibet humano eloquio praevalet enarrare, egregius praesul Dunstanus, 139.1454A| quoniam vias justitiae ambulavit, suscipere meruerat.

37.

Nunc ergo, quoniam universa bonorum actuum suorum exercitia, si die noctuque in summa meditationis sagacitate, somno naturali privatus, immorarer, nequeo explanare; aequum tamen esse arbitror ut ea saltem quae vel egomet vidi vel audivi, justa Dei admonitione stimulatus, pro posse charitatis enodem. Huic etenim, dum taediosum hujus vitae incolatum laboriose incoluit, summum studium fuit ut videlicet sacris in orationibus et in Davidicis decem chordarum psalmodiis jugi frequentia insisteret, aut in vigiliis suavem somnum superando pernoctaret assiduis, aut in ecclesiasticis fervidus semper insudaret operari operibus; aut etiam mendosos 139.1454B| libros, dum primam orientis diei lucem contueri potuit, erasa scriptorum falsitate corrigeret; aut ut vera et falsa inter virum et virum sagaci ingenio judicando discerneret; aut inpacatos quosque vel rixantes placido sermone concordes efficeret et quietos; aut viduis, orphanis, peregrinis et advenis in suis necessitatibus pio profuisset adminiculo; aut ut justa sequestratione inepta vel injusta dissociaret conjugia, aut omnem humanum ordinem trifarie paratum in proprio soliditatis proposito verbo vitae firmaret vel exemplo, aut de justo conquisitionis suae censu ecclesias Dei placita probitate sublevaret ditandas; aut etiam utriusque ordinis imperitos, viros videlicet vel feminas, quoscunque 139.1454C| die noctuque poterat coelesti sale, id est salutaris sapientiae documento, condiret. Ideoque omnis haec Anglica terra doctrina ejus sancta repleta est, fulgens coram Deo et hominibus, sicut sol et luna: aut etiam quando debitas vernulitatis suae horas caeterasque missarum celebrationes Christo Domino solvere censuisset, tanta mentis integritate eas decantando exercuit, ut cum ipso Domino facie ad faciem fari videretur; licet antea et tumultuantis populi conflictibus nimium esset irretitus; oculis interim ac manibus more B. Martini in coelum semper intentis, nunquam ab oratione spiritum relaxans. Quotiesque aliquod aliud opus perfectionis dignae vel etiam laude exerceret, in sacris etiam sacerdotum ordinationibus, ecclesiarumque vel altarium 139.1454D| consecrationibus, seu etiam in quibuslibet rerum divinarum institutionibus, hoc semper nimio rore lacrymarum peregit, quas invisibilis habitator sanctus quoque Spiritus, qui in eo jugiter habitavit, ex oculorum rivulis potenter elicuit. 139.1455A|

38.

Cumque supernus inspector ad alta polorum fastigia, haec pia omniaque beati viri studia diutissima speculatione conspiceret, tandem decrevit clementius finem laboriosorum luctaminum suorum, ut cum beatis angelorum agminibus remunerantem nummum acciperet in coelis, pro quo saepissime sudarat, dum portaret leve onus ipsius in terris. Instabat namque dies pariter Domini Dei nostri Ascensionis, diesque advocationis ipsius, in quo tamen die Domino dictante missarum celebria sine aliqua laesione compleverat, et novissimum verbi Dei fomentum commisso sibi populo multis cum lacrymarum imbribus ministravit; docens semper Dei Filium de summis coelorum sedibus pro humana salute descendisse ad terras, quo se Patremque suum una 139.1455B| cum Flamine sacro unum esse Deum patula patefaceret pietate; et ut eadem, qua praefatus sum die, devicto diabolo et liberato populo suo, coelos, de 139.1456A| quibus venire videbatur, ascenderet. Qui cum hujus exhortationis clausulam terminando posuisset, nimia cordis charitate poposcit, quod ipse primitus celeri petitione impetravit, hoc siquidem, ut omnipotens Dominus paterna pietate quibuscunque fidelibus, membris videlicet Jesu Christi, scandendi facultatem condonaret, quo principium et caput quorumcunque Christus in praedicta die potenter ascenderat. His ille alloquiis caeterisque praedicamentis salubribus ter sub una diei ipsius celebratione commissorum corda affatius permonuit: primo enim, ut ecclesiasticus ordo post lectionis Evangelium jure insinuat; secundo post gratuitam collatae sibi potestatis benedictionem; tertio vero, post piae pacis conferentiam, quando communi carmine cecinimus: Agnus Dei, 139.1456B| qui tollis peccata mundi, miserere nobis, tunc quidem et ipse commissos sibi agniculos, a peccatorum prius ponderibus leviatos, pio . . . . reliqua desiderantur.

• MONITUM. Plures iique illustres scriptores Acta Dunstani conscripserunt, quae indefesso labore conati fuimus nancisci. Ex his antiquissima sunt quae aliquis Saxonicus apud Anglos sacerdos, qui nomen suum littera B solum significavit (Britfertum fuisse coenobii Ramesciensis monachum, qui circa annum 980 vixit, conjectat Mabilio) inscripsit Alfrico archiepiscopo Cantuariensi, anno post obitum S. Dunstani octavo ad eam sedem promoto, ac dein anno 1006 e vita functo. Hic in prologo asserit se scribere quae vel videndo vel audiendo ab ipso didicerat, vel etiam ex ejus alumnis, quos a tenella juventutis aetate ad viros usque perfectos, doctrinarum pabulis decenter instructos, ipsemet educando deduxit. Et num. 39, acturus de ejus obitu: Arbitror, inquit, aequum esse ut ea quae vel egomet vidi vel audivi, justa Dei admonitione stimulatus, pro posse charitatis enodem. Sed, quod dolendum est, quando deventum est ad exhortationem triduo ante obitum in festo Ascensionis factam, reliqua deerant in pervetusto ms. codice, quem nos Roma anno 1662 reduces in celeberrimo S. Vedasti Atrebatensi coenobio reperimus et descripsimus.

p. 1456B