Migne Patrologia Latina Tomus 135
Vita Vencezlavi
Vita Vencezlavi (Gumpoldus Mantuanus), J. P. Migne 135.0942A
OBSERVATIONES PRAEVIAE.
135.0919C| Aevo post caedem Vencezlavi ducis peracto, cum 135.0919D| miraculorum virtute ejus perpetratorum fama Bohemiae 135.0920C| fines transgrederetur, et jam jamque de condendo 135.0920D| Pragensi episcopio et Bohemia Ratisponensium 135.0921A| praesulum potestati eximenda cogitaretur, Otto II imperator Gumpoldo Mantuano episcopo Vitam Vencezlavi scribendam injunxit. Qui quaecunque tanto temporis spatio elapso veracium virorum testimonio comperire poterat, collegit et stylo diffuso, contorto et saepe obscuro explicavit. Liber intra annos 968 et 973 conscriptus, et b. m. Josepho Dobrowsky docente omnium fere quae postea de Vencezlavi vita prodierunt radix et fundamentum, statim claruisse videtur; nam ipso saeculo decimo in usum breviarii non semel excerptus, saeculo undecimo ineunte auctori Vitae Adalberti episcopi innotuit, et saeculis subsequentibus non solum a Sigeberto Gemblacensi et Cosma sed a reliquis legendarum sancti Vencezlavi auctoribus, 135.0921B| quos inter Karolus IV. imperator emicuit, exscriptus est. Quibus omissis, Gumpoldi tantum opus erroribus quidem minime vacuum, utpote fama tantum innixum, sed quod proxime ad Vencezlavi tempora accedit, proponimus.
Gumpoldi librum, quem summus Dobrowsky anno 1819 ex codice bibliothecae metropolitanae Pragensis saeculo XIV conscripto, sed nec integro nec textum bonum praebente quique auctoris nomen tacet, exscripserat, ope codicum optimorum, quorum alterum anno 1823 in bibliotheca ducali Guelferbytana, alterum anno 1826 in bibliotheca regia Bruxellensi evolvi proponimus.
1) C. Guelferbytanus inter Augusteos in 4º numero 11, 2, signatus, compluribus codicibus constat, 135.0921C| quorum secundus foliis 18-37 Gumpoldi librum exhibet. Exaratus est manu pulchra saeculi XI exeuntis aut XII. Capitum initia littera aurea indicantur. Prima pagina (18' .) picturam exhibet membranae purpureae auro et coloribus diversis illatam, Hemmam principissam terrae prostratam et pedes Vencezlavi ducis amplexantem, cujus capiti Christus vitae, cujus librum sinistra tenet, praemium coronam martyrii triplicem dextra manu imponit, hac inscriptione aurea littera addita: Hunc libellum Hemma venerabilis principissa pro remedio anime suae in honore beati Vencezlavi martiris fieri jussit. Dux veste viridi limbo aureo ornata, tibialibus rubris, fasciolis et calcaribus aureis indutus, laeva lanceam gestat, 135.0922A| dextram, qua Christo Gumpoldi librum ab Hemma sibi porrectum obtulerat, adorans elevat. Hemma vestitu violaceo auro consperso et limbo et cappa aureis utitur. Folio secundo [19] aeque purpura auroque ornato praefationis initium legitur, littera initialis S colore rubro viridi auroque ornata. Folio 20' praefatione finita, coena qua Vencezlavus fratri reliquisque convivis poculum porrigit, fol. 21 ducis caedes prope ecclesiam et initium passionis aurea littera in membrana purpurea habentur. Textus fol. 37 explicit, pagina 37' vacua relicta. Librum igitur, cum propter litterae formas ad saeculum X aut undecimi initium referri nequeat, non Hemmae Bolizlavi II uxoris, quae a. 1006 obiit, sed aut alterius cujusdam Hemmae jussu confectum aut ex codice 135.0922B| antiquiore jubente Hemma illa scripto exceptum esse crediderim. Certe magni habendus est, et textum licet haud raro scriptoris imperitia depravatum, proxime tamen ad Gumpoldi autographum accedentem praebet, quare nonnisi raro, sententia haud dubie jubente, ab eo recessimus.
2) C. regius Bruxellensis hodie numero 9289 insignis, olim Sancti Laurentii in Leodio, membranaceus, saec. XII ineuntis, praeter Gumpoldi librum Vitas SS. Trudonis, Pigmenii et duorum Ewaldorum continet, et a Bethmanno in usus nostros versus, textum in universum quidem bonum, sed aperte correctum et pro tempore emendatum sistit. Cujus rei testem haud dubium habemus caput 15, ubi verba Bohemiam Ratisponensi cathedrae subjectam 135.0922C| praedicantia omittuntur. Qua in re ut multis in aliis assentitur ei.
3) C. bibliothecae metropolitanae Pragensis saec. XIV, qualem a Dobrowskio expressum legimus, sed in fine miraculum quod anno 1091 vel 1092 contigit ex Cosmae Chronico addit.
4) C. olim S. Adalberti Aquisgranensis, cujus apographum Bollandiani se habuisse in Actis SS. Sept. VII, 771, referunt, hodie latet.
5) Liber olim in codice bibliothecae Brunnensis in Moravia exstitit, quem intra annos 1100 et 1130 conscriptum Bonaventura Pitter ad Dobnerum retulit. Explicuit tamen textus in morte sancti, in fine capitis 19, adjecta tantum formula prestante 135.0923A| Domino, etc., usque saeculorum amen, ut lectio antiqua in usum Breviarii Codicis istius fata ignorantur.
Gumpoldi textui quaedam ex legenda inde sub finem saeculi X derivata, quam ex codice M) regio Monacensi inter Benedictoburanos Nro. 105. signato V. Cl. Föringer, biliothecae regiae custos, exscripsit, subjicere juvabit. Quae licet haud magni momenti, tamen qualiter paucos intra annos eadem res altera vice narrata sit ostendit.
135.0924A| Librum Laurentii Casinensis monachi, ultimis saeculi XI annis ex relationibus Bohemi cujusdam et « domini Benedicti Saxonis, monachi Casinensis, » adhibita Vita S. Adalberti, conflatum et erroribus scatentem, hoc loco omitti placuit, quum quaecumque alicujus momenti esse poterant inde decerpta jam sexdecim ante annos Annalibus nostris inseruerim .
INCIPIT PROLOGUS GUMPOLDI MANTUANI EPISCOPI. 135.0923|
135.0923B| Studiorum igitur genera multiformia varias cuique mortalium ingerere solent ingeniorum curas, quibus id genus racione praestantissimum imaginationis potentia interioris, tum natura, tum etiam industria, res quoquo modo sensibus subjectas intellectu discernere, et ad vota humana in usus jucundos gaudet diffingere. Hic namque mente moderatus, spreto caducorum ludicro, superna intendit, ille extructos in altum honores ardenti rerum fugacium siti exaestuans desiderat; hunc aetas juvencula contra fas plerumque illicit, illum frigidae senectutis matura longaevitas in mores severos ac salubres coaptat; huic artis bellicae audax prudencia appetibilem laudis gloriam promeretur, illi operum diversorum labor artificiosus desidiam eximit, mentisque 135.0923C| naturalem subtilitatem extorquet. Quidam vero litteralis speculacione profunditatis infixi, necnon liberali ocio per miras eloquiorum venustates perspicatius dediti, frequentissima reputacione, quo ordine siderum motus ac fixione non motabili disponantur, quae aut qualis mensura terrenae magnitudinis ambitum, quadam quasi latenti racione, per formulas geometricales ad certam metiendi comprehensionem asstringat, quove dictu tota per numerum decurrat summa quantitatis soliditatisque, aut per quas consonantiarum proportiones cantilena temperetur naturalis, vel qua opinionum imagine sub veri falsique proposito eorumque difficili commixtione tam profunda eloquentium 135.0923D| subrepat disputacio, per artium scrupulositates investigare 135.0924B| desudant. Alii autem studiis incitati carminum, ludo insistentes poetico, ad naeniarum garrulitates alta divertunt ingenia. Famam autem veritatis erga Dei sanctorum memoranda gesta, coelesti benignitate mortalium obtutibus toties designatam, incuriae quam exitiali neglegentia, fabulis delectati, non pavent subcludere. Nec mirum, si grandia ac philosophicas quaestiones moventia hujusmodi sapientes a simplici composicionum serie transduxerint, cum plures eorum, ardentius inhaerendo gentilium scriptis, non tantum quid in sacris gestis laudi divinae proferendum ac litterarum indiciis in posteros divulgandum postposuerint, verum quicquid divinum ac menti devotae mitissimum simpliciter ac sine difficultatis 135.0924C| perplexione videtur, penitus id quasi utilitate carens abjecerint. Hac denique fortuna, uti plures existi mant, res hominum volvente ac sublimium sagacitate rethorum magis altiora spectante, nobis a tanta sapientum ac docta loquacitate admodum sejunctis, brevis tamen seriola subnotacionis, quamvis corrupte prolata, victoriosissimi imperatoris augusti Ottonis secundi sacro jussu rusticitati nostrae imposita, memorabilis viri nomen gestorumque insignes mentiones paulo post declaratura, sequentis praecedat textus raritatem; quem vero quantum attenuat culpa viciose scribentis, tantum exornat sancti excelsa dignitas, materiae causam operum sacra auctoritate designantis.
135.0923| EXPLICIT PROLOGUS.
INCIPIT PASSIO SANCTI VENCEZLAVI MARTYRIS. 135.0923|
- 1.
135.0923D| Avulsa igitur ob insecabilis sacramentum Trinitatis prisco catholicorum idoneoque refragatu 135.0924D| pestiferae haereseos sentosa pululatione, vitalis splendor dogmatis irradianti diffusione orbem atra errorum 135.0925A| caligine obfuscatum divinitus serenavit. Sed quia fidei salubris incrementa, quo primum roboris sumpsissent exordium aecclesiastici, priore theologorum sollertia salutarium studiis textuum iatius coruscante, libris inscriptum ac credulae posteritati certius praesignatum satis constare pernovimus: gentibus tamen quibusdam longo post errabundo anfractuum diverticulo ad normalis rectitudinem tramitis sacra illustracione redactis, nondum cunctae mundi nationes, quamvis praedestinatae, hujus gratiae donum simul sunt sortitae; sed ordinante coelesti majestate, quasi paulatim surgentibus diaboli detrimentis, felicius in partes processit. Quarum quidem partium unam stili simplicitate praesentis exprimendam, incolis inhabitatam Sclavanicis, 135.0925B| aggredimur. Plaga aquilonalis, ceteris immitior ac fide tardior, nostrae prostratur intentioni; quam ipsa sacri pneumatis charistia ad christianae cultum professionis, quamvis sera, tamen beata conversione dignata est instituere.
- 2.
Quoniam quidem ab ipsis terrae incolis Boemia regioni vocabulum sonat impositum; cui jam regnante felicis memoriae praeclarissimo rege Heinrico, quidam gentis illius progenie clarior ac potentia in cives eminentior, Zpuytignev nomine, principatus regimen sub regis dominatu impendens, divini cultus dulci voto attactus, sacri fontis mysterio regenerari non parum anhelans, baptismo mundatur, et novo studio fervens, domos Dei ad beatissimae ejus genitricis Mariae sanctique 135.0925C| apostolorum principis memorandam veneracionem construxit, in quibus postmodum innumera annuatim miracula ope divina cooperante fulserunt.
- 3.
Hujus interim laudabilis vitae diebus, honestorum actuum exemplo, per naturae legem obclusis, frater ejus aetate minor Wratizlav in principatum, se publico assensu eligente, successit, fraternamque ipse assecutus religionem, victorioso Dei athletae beato martiri Georgio basilicam Deo dicandam, christianae credulus veritati, erexit. Quo etiam post tardos temporum tractus naturaliter hominem exeunte, sobolem alta ammiracione mortalibus per laudes frequentandam, filiorum scilicet 135.0925D| tam natu quam etiam actu majorem, Deo dilectum 135.0926A| Vencezlaum, superstitem sibi ac multo coelestium ardentiorem reliquit.
- 4.
Qui vero mirae claritatis ac amandae indolis, dum floridam juventutis aetatem primum attigisset, patre adhuc vivo, ad litterarum disponi exercitia desiderans, paternumque crebro flagitamine deflectens animum, ejus transmissu in civitate Bunsza litteris addiscendis est positus. Cujus itaque ingenio celeri capacitate divinitus instructo, brevi studio librum spalmodialem ceteraque divinorum compluria perdidicit et solidius interiori memoriae conexuit. Patre interim, ut jam dictum est, universae carnis viam ingresso, juvenis ipse senum exempla actibus declarans, sub regis serenissimi Ottonis fulgente potentia, favorabili populorum 135.0926B| assensu in paterni ducatus successionem, se nimium refutante, delectus, et in principalis sedem dignitatis est elevatus.
- 5.
Quam gravibus tunc perturbantis molestiae diversitatibus principis novelli benignitas, terreno jure suscepto, intrinsecus angeretur, non est admirandum, quoniam coelestia, prae ceteris intuendo mente devota proposuit, ut quamvis publicae utilitati providendae debitor extitisset, Dei tamen praedulci obsequio uti primis se annis implicavit, potius despecto seculari fastigio, non repudiavit. Plebis autem commissae crimen luendum veritus, si dignam civilis districtionis legem non inpendisset; sed hoc ambiguum non diu mediastinum tractatus, quam sagaciter arripiens callem, ut neque hoc seculariter 135.0926C| agendum omisisset, vel istud ob coelestia tendendum a se neglegi in futurum non expavisset; moderari in civium ac miliciae communes utilitates legum decreta, benignissimo et admodum discreto dominio denique residens, nutu certavit principali. In decernendo providus, et misereri cuiquam promptus, in miseras reorum noxas facilius cessanda punitate exorabilis, omnigenarum qualitate poenarum in judiciis alienus; domestica habitudine simplex, morum castitate perspicuus, bonorum promissione erga potentiores haud tardus, hisque adimplendis aeque devotus; incolarum quoque inopum jam rusticitatem majoribus saepe in diligendo praeferens; viduatis parentum vel rerum 135.0926D| adminiculo, necnon patria exulantibus, consolator 135.0927A| ac paternus fautor miro semper caritatis splendore effulsit. Modestus in omnes actus, memorabilisque amator pacientiae, et inter cunctas casuum adversitates prudens moderator, substantiarum largissimus in pauperum flebiles indigentias dispensator, humilitatis mansuetissimae placidus exsecutor, in se plerumque severior; in ceteros ubique clementior, omnibus in aeternitatis exemplum largiendo, miserando, inscios reformando, edoctos roborando perluxit.
- 6.
His ergo virtutum fulgentibus gemmis beatissimi juvenis decorata conversatio, in tantum ad haec pietatis studium adamavit, ut quandocumque dispositis erga publicas necessitates colloquiorum vel placitorum inter ordinata judicum plebiumque subsellia 135.0927B| edictis, eoque eminentius res quaslibet in judiciis praenoscente, si forsan quis noxa detentus, mortali sentencia quamvis debito proscriptus ejus praesentiae ab incusatorum damnabili judicio fuisset adductus, [ejus suffragiis immunis abiret e medio]; si vero princeps ille misericors, nec permutata legis necessitate nec judicibus pro hoc solvendo aliquatenus ab eo exoratis, minime reum lege horribili cognovit eripiendum, se tandem cupiens ac sacros obtutus sanguinea caede non sordidandos subducere, edita quoquo modo excusabili racione, consessu ac judicio excessit, quam sano ingenii acumine salutaris aemulator et evangelici edicti, quo praecipitur: Nolite judicare, et non judicemini; et nolite condempnare, et non condempnabimini 135.0927C| (Luc. VI, 37).
- 7.
Hoc ipse Deo plenus juvenis mandatum perfectius amando, ac periculose a quoquam mortalium praesentiens non sequendum, notatis reis criminosa dampnacione pereundis benignissime pepercit. Verum ne tormentorum nefanda monimenta diutius excrevissent, omnia patibula, hominum suspendiis in ejus regni locis quam pluribus erecta, poenitus dirui fecit, nec ulterius hoc tempore reparari toleravit. Felicissimo autem actuum provectu, bonitatis jam probandae cumulum magis magisque in dies convenustando exaggerans, quacumque terrarum parte clericos advenientes alacri munificencia sub tocius necessitatis grata revelatione ad 135.0927D| se recepit, divinoque amore erga proximum servando, sub oculis ejus adfixo, reverenda caritate secum eos libentius commanentes curiose benigniterque tractavit, eorumque crebris sacrisque informationibus 135.0928A| mens casta coelitus edocta, frequentius in discendo exculta, in miram scripturarum capacitatem prodivit. Quicquid namque docentium studia in eo praesignaverant, honestis actibus ipse complevit; quia omnium angustiae compassus, inbecillitate quosdam lassantes caritativo visitavit solacio, et mortis lege illaqueatos, plerumque neglecta a civibus minus religiosis sepultura, funebris obsequii tumulavit officio. Sed gentibus, ducatu ipsius per legem ac morum consuetudinem vetustam disponendis, rudis adhuc fidei doctrina nutantibus, dum per nefandas aditorum atque ararum furialium aedes, proceres quoque ipsos diis libandum alienis frequentius in anno concursantes beatae indolis juvenculus conspexisset, ad hanc 135.0928B| scelerosam aedendis sacrificiorum victimis communionem quamvis saepe rogatus, mensae coelestis convivia prae omnibus esuriens, non tantum epulas refutavit illicitas, verum etiam profana convivarum, sordibus daemoniacis inquinatorum, quam strenue aufugit consortia. Super his tamen errore pestifero depressis non parum sollicitus, voluta saepius scriptura, qua per apostoli dicta praecipitur: « Alter alterius honera portate (Gal. VI, 2), » quosdam, aliquo modo ad verum summi boni tramitem flexibiliores, suavis alloquio persuasionis, ut spretis quibus decepti fuissent idolorum imaginibus, ad verae et inmutabilis, crescere vel minui nescientis, semper manentis, essentiam Deitatis, mentes et vota cum fide inclinassent, supernae mercedis bona 135.0928C| promittendo inaestimabilia, constantissime adortari non destitit. Quosdam vero minus peritiae hujus salutiferae capaces, corde duriores, sensuque vera intellegendi desidiores, juxta monitum apostolicum oportune cathezizans atque inportune objurgatus, utriusque modi designans praemium, pro viribus conando, quoscumque potuit, tam ultronea quam coacta etiam invitatione, ad patrisfamilias coenam, omnibus copiarum sumptibus habundantem, pulsa fame sacietatis aeternae gaudia subministrantem, conjungere cupidus properavit.
- 8.
Inter mira igitur jejuniorum elemosinis fulgentium acta hoc egregium modestae consuetudini saluberrimo solitus est adnectere exemplo, videlicet 135.0928D| ut divini insinuatione effaminis sacrae mentis intuitu altius perspecta, quia obedientiae magis quam sacrificii Deum comprobare legitur obsequium, pios ac venerandos mores admodum exornare studuisset. 135.0929A| Quoniam redeunte per annuas vices legitimo arduae observationis jejunio, sacer ipse juvenis, saecularibus quamvis ob regimen negociis haut raro fuerit interceptus, indefessis tamen orationum, larga inter pauperes dispensatione volantium, operibus singulos quam veneranter perduxit dies. Noctibus autem serenissimo instans pervigilio, lenis inmemor soporis, primo quietis nocturnae conticinio, spreto fulgentis stratu cubilis, clam ceteris de thoro surgit, puerum cubicularem tacitus excitat, codicellum manuali frequentia rugosum eripit, palatium nesciis custodibus egressus, comite solum clientulo, aspera montium cacumina, vallium exitialia praecipitia, diverticulorum ac semitarum lapillosa vel glacie horrentia inter civitates itinera, 135.0929B| continua psalmorum ceterarumque precum recitacione nudipes singulatim aecclesias quaeritando perlustrabat. In tantum itaque carnis afflictionem sufferens, ut scissis teneris plantis, cruor defluus sparsim notasset vestigia. Domum autem reversus, quae mens interius gessit ipse dissimulando, principalium item vestibus ornamentorum solio residens induitur, sed caro mundissima cilicino subtus acumine dissulcatur. Messis etiam inminente aestu, tuto noctis silentio per agellum tritici manipulos ipse falcicula succidens, gravique fasce propriis impositos humeris, in secretiore domus angulo abscondit, ibidemque trituratis, et inter saxa tritico fracto ac purgamentis agrestibus ad mundam excussionem a sanctis manibus ipsius diligenter 135.0929C| cribrato, cum fontis aspersione quem ipse solus praesente tantum puerulo cum ydria producens verae Trinitatis invocatione signavit, hanc farinulam massa naturali congestam in libas sacrificales, sacerdotum manibus offerendas, ille proprio manuum labore coqui parabat. Necdum autem secum deputans missarum se satisfecisse sollempniis, sed obedientiae, quam divinitus jam didicit victimis laude praelatam, sapore delectatus, inter annuos processus adveniente vindemia, clanculum accito nimiae fidelitatis jam dicto sequaci, vinearum septa noctu transiliens, fiscellulas utrisque dorso dependentes gravidis implens racemis, cellulam palatio remotiorem sibique adeo caram furto laudabili revisit. Interim hospitioli foribus repagulorum 135.0929D| cauta undique clausura munitis, in vas huic congruum vindemiolae uvas pistillo conterens, expressoque musti tenero liquore, per linei sacculi mundam subtilitatem studiosissima castarum impressione manuum excolavit; sicque diotae, conscio 135.0930A| solum clientulo, infusum, secretiusque repositum, considerata oportunitate, inter clericos conprovinciales cum oblatis, quas missali celebritati providendo ipse coquebat, sub mira divinorum communione distribuit. O indissolubile circa pectus castissimum fidei inviolabilis vinculum! O laudabilis obedientiae sectatorem devotissimum! O principis miram humilitatem, servulorum officia divini amoris instinctu subire non pudentem! Qui mentis ardua contemplatione coelestia quae corde tenuit intuitus archana, reverendam ac salutiferam dominici corporis et sanguinis collationem tanto veneratus est ac dilexit obsequio, ut libaminis cultui coelestis, criminum contagia mundantis, non fidei solummodo militasset constantia, verum etiam 135.0930B| fontis purgatissimi exteriore instar servuli agrestis labore ac pia largicione sacerdotum religioni sortitus ipse fuisset.
- 9.
Non latere autem benignam veri amatorum intentionem utile ducimus, quoniam honesta quorundam relatione, futurorum certa praesagia coelitus jam doctum juvenem in crebris erga res humanas eventibus praescisse ac familiarium saepe fidei per novos casuum terrores praesignasse [experti sumus]. Cujus doni memorabilis gloriosam inter tot miraculorum praeconia mentionem, scribentis non reticet humillima devotio; quia divinitus aperta visione, noctis conticinio, forte cujusdam atrium presbyteri Pauli, quod amoenis et vastis 135.0930C| aedium munitur ambitibus, sub sancti Deoque pleni Vencezlavi clarissimo obtutu, omni moenium cultu desertum et humanae passionis habitacione omnino comparuit alienum. Quod videlicet ipse, pulsa somni carnalis gravitate, cordis speculatione pervigilis excitatus, quisdam, quae visa sunt, prudenti sermone innotescens, subindeque quid verius futurum edita jam pronunciasset cetensio, prophetanti ore edisserens, convocatos hujusmodi dictis alloquitur:
- 10.
« Thoro me accubantem, dulces amici vosque, o familiares clientuli, noctis silentio gravis et alta sustulit visio; quoniam Pauli presbiteri porticum tota aedificiorum sublimitate ac hominum cultu videbam penitus desolatam. Quo viso moestus dejicior, 135.0930D| ac internae pro Dei fidelibus sollicitudinis molestia consternor. Sed tamen ut immensa omnium cognitotis pietate in spem, qua credenti cuncta posse promissum est, transferor, hujus somnii veritatem imminente jam casu pernoscendam, clarae 135.0931A| solutionis interpretamento ad certam rei excussionem explanare aggredior.
- 11.
« Domorum namque visa destructio felicem [aviae] meae Liudmilae, sanctae ac venerabilis matronae, portendit obitum. Quae videlicet matris meae, tam genere quam operum etiam inquinacione gentilis, furiali cum aliquot ministris ad scelus aeque paratis facta conspiracione, non multum hinc processuro tempore, clanculum irruentibus perversorum armis, pro christiani nominis ac fidei professione corporis crudelem subibit passionem. Porticus autem, ut visio testatur, populis deserta amplitudo, clero, nostro incluso tutamine, miserabilem praefingit e regno expulsionem tociusque substantiae non debitam amissionem. 135.0931B| Enimvero execrabilis memoriae genitrix mea sectae vitali, quam pro toto posse confiteri, colere, corde tenus sequi et amare insto, et posthac aliorsum inrevocabilis instabo, mordaciter invidens, eosdem diversorum clericos ordinum quia mecum sentire non negant, ope terrena privatos, regno severius ejectum iri molitur. »
- 12.
Hac denique sagacis conjectura praedivinationis mens veri conscia minime frustratur; sed ut interpretacionis congrua sonuerunt indicia, erga jam scriptae peremptionem matronae, clerique longo adjacentium ambitu regionum in ejus subjectionem, immo mitissimam largitatem se prompte concedentis ferocem expulsionem, ordine incorrupto non longo post cuncta jam constat fuisse impleta. 135.0931C| Qua videlicet gratiae spiritualis significativa praescientia juvenis electi praecordiis elucente, parentes invidi admodum concussi, jugiter ipsum Christi constantissimum amatorem per satellitum vicinius suis adjunctorum consiliis furtiva alloquia commoventes, a proposito, quo devotius coelestibus capessendis insistere decrevit, ob necessitates publicas ab eo providendas aliquatenus avellere conati sunt. Ipse autem coelestis armaturae roboratus tutamine, hujusmodi familiarium suggestionum naeniis sacras interdum aures palam regni primatibus quasi consentiens applicabat, cordis autem interna consideratione assensum in actibus denegat; quia licet se quasi terroris humani specie simulasset cedentem, templaque Dei aliquantum solito 135.0931D| rarius sub publicis conventibus frequentasset, tamen quod mentis profunditate dilexit, operum mira constancia manifestavit; quia continuam precum divinarumque orationum seriem, quam parvo inscriptam libellulo diligentius occultiusque secum servando 135.0932A| retinuit, depositis interim secularis negotii curis, duodecies vel plus eo, quamvis interdum nisi sub secretiore cubiculi vel ipsius thalami silentio orandi locus concedi non posset, inter noctis vel diei certas vicissitudines casta intentione Christum laudando ad finem usque perlegerat.
- 13.
Transcursa interim annorum juvenilium tam felici aetate, in virilis animi robur dux ipse altius conscenderat, paulatimque suorum vana sectantium consilia viriliter abiciens, eorumque errabundam a vero ignorantiam non modicum abhominatus, die quadam militum et amicorum contione in palatio facta, hujusmodi ipsos effamine increpationis alloquitur: « O amici et fideles utinam Christi! Cum ego litterali studio jam 135.0932B| quondam parentum cura injunctus doctrinas avidius hauserim, inter caetera magistrorum dicta quoddam apostoli scriptum addisco, quo ait: « Cum essem parvulus, loquebar ut parvulus, sapiebam ut parvulus, cogitabam ut parvulus; quando autem factus sum vir, evacuavi quae erant parvuli (I Cor. XIII, 11). » Hac quippe sententia, modo me ipsum intuendo, quoniam primo jam adeunte pueritia rerum omnium factorem vilis ego factura cognoscere ejusque servitio me implicari ardentius desidero, sed puer ego in principatum vestra censura patri mortuo natu fratribus major succedens, per legum frena moderata et rem publicam Deo praestruente disposui, et patriam contra infestantium molem pro 135.0932C| viribus tutavi: vos autem, quia cordibus erga summam veritatem speculandam desides fideque mihi manetis dispares, quam plurimum in consiliis vestrae perversitati amabilibus, sed rectitudini admodum dissimilibus, satis mihi injuriosos hactenus jam patior; qua districtione, si vita regnumque manebit incolume, posthac exsolutus vacabo, et juxta scriptum retromissa juventute vir effectus, quae sunt parvuli evacuabo; praecepti actibus dominici, vestrae ulterius non obaudiens nequitiae, superna roboratus clementia insistam. Quocirca vanescat susurrationis vestrae adversum me conspiratio; cessent saeva publicis conventibus inter vos consilia. Pacis amor domi forisque in regno ferveat. Negocia cujuslibet utilitatis judicum eversione non 135.0932D| damnentur. Parricidiorum scelera, quibus pollui soletis, a quoquam ultra non praesumantur. Haec legis inquinamenta si summi regis metu non deseritis, nostra ira in scelerosos Dei zelo accensa, quemcumque hujusmodi reum capite truncabit. » 135.0933A| Finito excellentis alloquio jussionis, nefastae participes conjuracionis domum pavidi redeunt, superba mentium fastigia, accepto sacri ducis potenti vigore, coacti deponunt, solitasque erga mirae sanctitatis virum insidias, quamvis ad modicum tempus, moliri desinunt. Jam tunc Deo serenante comprimuntur aliquantum sub ejus manu barbarae motiones; surgunt autem catholicae religionis laeta incrementa; quoniam divino cultui templa dicata, paulo ante infidelium neglectu cadentia, stabili reparatione fundantur, clerici patria bonisque privati, benigna largitate revocantur; statimque non tantum restituta, verum sancti viri plurimis adaucta muneribus substantia locupletantur, et tota per has partes tali sub principe elata congaudet aecclesia. 135.0933B|
- 14.
Deinde clarius virtutum ejus coruscante per orbem decore, rei publicae commoda curioso ducis coelitus armati regimine studiosus geruntur. Sed quae prius supernae dilectionis vigore peragenda instituuntur, vigilanti principis diligentia tanto minus negleguntur, quoniam, licet palatinae frequens cohortis latus utrumque circumstipaverit tumultuatio solita, tamen sagatius recolens assiduus pro se populoque incredulo orator, inopumque promptissimus fautor, moesticia pressorum benignus consolator, eventu subitaneo raptorum compatiens adjutor, nulla interrumpente saecularium mora perseverat.
- 15.
Aut fraudulenta hostis impurissimi machinatione hujusmodi operum affectibus astu, si umquam poterit, antiquo perimendis, minimum retardante, 135.0933C| frater ejus Bolezlav aetate minor, mentis perversitate et actuum qualitate execrandus, diabolico tactu instinctus, furoris nequitia contra virum Dei saevienter armatus, regni fraterna manu rapiendi cupidus, cum nefario ministrorum ausu mortales exitii insidias sibi tendere quam plurimum conatus est. Sed divinitus praedestinatione rem, postmodum tamen futuram, tum fuisse certum constat dilatam. Jam parvo interjacente tempore vir Deo carus voto salutari propositum obligavit, se Deo donante aecclesiam nobili operum artificio constructorum, 135.0934A| Christi eam victoriosique athletae ejus beati Viti martiris honori dicandam. Nec mora, instat impiger facti, fervens autem propositi, missis Ratesponae sedi regiae legatariis, Tutonem episcopum, totius probitatis virum cujus diocesi tota subcluditur Boemia, supplici rogatu, quo idem opus Deo sacrandum ejus licentia et assensu fieret, implorat.
- 16.
Dato juxta beati ducis vota ab episcopo permissu, remissisque caritate nuntiis, artifices celeri jussione convocat: fervet opus, labor impatiens effulget, aecclesia ad perfecti ornatus extremam manum perducitur, miroque metallorum fulgore decorata exornatur. Invitato jam dicto episcopo, in honorem sancti Viti martiris consecratur ; 135.0934B| ibidemque plurima miraculorum, divina virtute mortalibus gestorum, in praesens usque signa coruscant. Nondum autem sitibundi erga Dei justiciam pectoris adimpleta profunditate, vir meritorum inaestimabilium electus Dei Vencezlaus terreni fasces honoris, quos casu novit fragiles, depositurum fraternoque juri principatus moderamina spontaneo affectu illaturum cogitavit, necnon Romae liminibus apostolorum orationis gratia quaeritandis sub domni apostolici sacra auctoritate saecularibus se renuntiaturum monachicoque habitu vestiendum, eaque conversatione vitae temporalis extrema visurum, interni ardoris siti anhelavit. Sed largissimi remuneratoris providentia, aequis semper meritorum recompensationibus se dignos glorificante, majora 135.0934C| huic coelestium consorti servare dignata est certamina, ut post horum nobiles triumphos nobiliora captet et praemia.
- 17.
Quoniam vesano germani Bolezlawi regni desiderio quoquo modo posset acquirendi, per multimodas insidiarum versutias in sanctum Dei exardescente, iter Romae tendendum intercipitur, profanae gentis cotidiana conspiracio domiciliorum latibulis furtive densatur, ipsiusque fratris invidia magis magisque, diabolo fomitem praebente, accenditur. Nequaquam tamen omnium saevitia 135.0935A| in sanctissimi viri occultam necem conjuratorum beatam futuri diem trophaei ante Dei praesignationem accelerare valuerunt. Frater autem sceleris in eum luendi satis impatiens, ceteras fraudes in ejus caedem non debere visum est diutius prosecuturum, verum unam aliis aptiorem nefas potius maturari a se cautius inventam delegit. Nam cunctorum armis vestium contractura dolose latentibus, simulataque pace, amor sub fraterno obtutu quasi verus fingitur, qui magis nocendi facultate quaerenda monstratur.
- 18.
Sub cujusdam vero festivae diei exultabili ortu infelix ille fraudis amicus domum propriam omni ornamentorum copia, quae huic genti umquam moris erant habenda, quam studiose fulgidam 135.0935B| fecit; convivium plus solito parandum ministris indixit; amicos sub hylaritatis specie invitavit; ipsiusque principis supplex ingressus palatium, conviviis eum interesse fraternis primo omnium quo dignaretur corrogavit. Cujus mansuetudini quamvis falsae Deo dignus Vencezlaus multum congaudens, atque consertis invicem manibus, domum gaudio introeunt. Epulis discumbunt. Vinoque post longum quisdam ferocium convivarum saturatis, fraus conflata diu latere nesciens, eos quasi unanimiter in sancti viri necem accendit. Qui malivoli, mucronibus veste jam tectis, ter surgentes, terque iterum quasi quodammodo lassi sedibus se inclinantes, viribus saltim et audatia omnino emolliti, eo quod nondum divinitus jussa venerit passionis 135.0935C| hora, inlaesum eum dimiserunt. Hujus rei ipse aut inscius, periculo non pavidus, divini tutaminis securitate animatus, quamvis cujusdam clientuli in aurem susurrantis cautela, quomodo contra eum moliti fuerint, praestrueretur, sede tamen non motus, fratrem, ceterosque considentes exhilarari, quasi hospitis grata vice, amabiliter rogavit. Et paulo post amota mensa surgit, impletaque vino patera, modestae salutacionis dicto omnes dulciter hujusmodi alloquitur: « Salutet vos salus omnium Christus! Calicem, quem manu teneo, in sancti archangeli Michahelis amorem ebibere, unumquemque nostrum ne pigeat, hoc amore spiritalitatis ejus altitudinem pro posse venerantes, ut quacumque 135.0935D| hora lex naturae ad extrema nos deduxerit, animarum 135.0936A| nostrarum paratus susceptor clemensque in paradisi voluptates dignetur fieri subvector, cordium imis precemur! » Statimque post verbum laetus ebibit, singillatim omnibus eodem amore singulos scyphos ebibendos blandissimo propinat osculo. Intrepidus autem, sumptis tam honeste epulis, uti divino jussu res differtur, domum inlaesus revisit.
- 19.
Noctis autem sequentis cursu; orationum ac elemosinarum curiosissima desudans instantia, futuri conscius, mortis pro Christo jura pati devotus pernoctavit. Redeunte autem post gallicinia matutinalis horae officio, pulso signaculo, non segnis thoro, ut jam est solitus, prosiliens, aecclesiamque properando ingressus, cantum nocturnalem laudesque matutinales modesta intentans auscultacione, 135.0936B| post plurimas oraciones domum lassis membris aliquantum somno reficiendis divertitur. Rubente jam primum aurora, execrabili memoria scribendus Bolezlaus viri sancti germanus, perversitatis auctor, quae prius arma contra innocentem latenter commoverit non inmemor, specu quo latuit, more lupino, cum ex adverso agnum furtive lacerandum irruit, ipse cum aliquot sequacibus huic sceleri comparibus furibunde progressus, et mucrone succinctus, viro simplici media via obvius restitit. Quem sanctus ipse mitissima inter salutando benignitate ita alloquitur: « Ave, frater dilecte! grates immensae dilectioni tuae a nobis sint relatae, quia honorifice disposito heri convivio bene nobis et satis jucunde ministrasti. » Tam dulci 135.0936C| pessimus ille non respondens allocutioni, sed extracto cicius ense, in sancti capitis verticem, ut fortius valet, percutiens, ait: « Melius hodie tibi praeparavero convivium! » Sed ferro resiliente et nec vulneris tandem signum annotante, geminatur ictus. Quo nihilo magis laedente, tercio ferire cum velit, una cum extenso ictus ensis manu territi militis excidit. Quem statim sanctus Vencezlaus per capulum surripiens et supra scelerosum fratris jam inermis verticem manu librans: « Videsne, inquid, o funeste? Verti in te posset tuae crudelitatis exitium. En! unde prohibeor fraterni sanguinis fieri effusor? Sed nolo, de manu mea ultimo examine sanguis, o frater, tuus quaeratur in me. Recipe 135.0936D| gladium, matura supplicium; quae sunt agenda 135.0937A| ne differas in longum! » Resumpto iterum frater impius ferro, altum quasi vinci metuens clamat, in auxilium sui socios vocat, se quasi coactum et a fratris impetu prius laesum repugnare simulat. Mox sotii magno clamore vocati accurrunt, causam quasi sceleris inscii de tumultu quaerunt domini sui fervidam sentiunt iram. Eoque jam tunc sceleris auctore quarta vice sacrum caput per ictum saltim confringente, omnes simul armis irruunt, certatim membra lanceis gladiisque perfodiunt. Corpus sauciatum humi prosternitur semivivum. Crebrescunt iterum iterumque saevae gladiorum percussiones; sanguis innocuus effunditur; corpus labe vacuum minutatim quasi a canibus laceratur. Anima sacratissima carnei clausura domicilii sub tot vulnerum 135.0937B| exuta tormentis, nobili triumpho angelicis subvecta manibus, summi remuneratoris aspectum gaudio visura, et inter gloriosos martirum ordines per aevum consessura, sub 4 Kalendarum Octobrium perpetuo laetantia regni coelestis ingreditur consortia.
- 20.
Sacrum autem corpus credulorum pauci qui aderant venerabiliter sarcofago includentes, celebrato a clericis funebri obsequio, extra aecclesiam certaminis loco vicinam condiderunt. Succedente post hinc in regnum nimiae perversitatis duce Bolezlavo, saevitiaque ejus in catervas fidelium furente, non multo post beati viri necem, humana dum fruitur vita, clericos et amicos, necnon servicio ejus familiariter junctos, subita mortis sententia damnavit 135.0937C|
- 21.
Peracta fortissimi Dei athletae venerabili passione, ministri quidam sanguinem, qui per tabulas aecclesiae ipsa martirii hora aspersus apparet, jussi aqua lavantes, penitus absterserunt. Posteraque die illuc venientes, non minus quam cum primum parieti adhaesit cruorem ipsum eodem loco dilatatum conspiciunt. Non parum ipsi hoc viso territi, aqua iterum allata, multo studiosius abluere decertant. Crastino autem probandi causa, si etiam adhuc frustrati sint, redeuntes, non minus tinctum sanguine parietem, quamvis ter ablutus videatur, agnoscunt. Quibus multum super hoc mirantibus, eoque abluendi labore post inde cessantibus, usque hodie sanguinis ejusdem intinctione paries ipse pro signo venerando nitescit.
- 22.
135.0937D| Ut veracium saepe nobis relatu patefactum est, post constantissimi triumphum athletae omnes sanguinis effusores innocentis superno incussi furore, aut demonum potestate rapti inter homines 135.0938A| postea non comparuerunt, aut versa pro viciis natura, canum latratu vice loquendi utentes, dentium stridore morsus imitantur caninos, aut misera corporum ariditate siccati, necnon auditus continua privacione, vitam ipsis saltim odiosam finierunt.
- 23.
Quiescente ibidem per trium spatia annorum venerando corpore, fidelibus quisdam nocte visum est, ut, Deo rem insinuante, inde ad aecclesiam sancti Viti martiris, quam ipse jam construxerat, religiosiore condendum sepultura transferri debeat. Qui somno emersi viso credentes, et licet principis tyrannidem metuentes, noctis tamen medio conticinio bustum quam pavidi recludunt, preciosum martyris pignus, non aperto sarcofago, vehiculo 135.0938B| percaute ligatum superponunt, viamque qua gressus eo dirigitur, carpentes, perveniunt ad rivum, incedendo supergredi animalibus plaustrum ducentibus nimia profunditate intransibilem, naviculis et portu utrimque carentem. Stant quippe circumspicientes. Pons jam fractus undosa transgressione dissipatur; ligna ad ejus reparationem non inveniuntur. Quid facerent? Dum in hac versantur angustia, subito erectis obtutibus, ecce mira Dei praesente virtute, plaustrum altera stat ripa, undiquesecus aquae humiditate intactum. Quo miraculo ipsi aliquantum haesitantes, transnatato supra caballos rivulo, vehiculum sacro fasce gravatum prosecuti, ad locum praedestinatum citius applicant, aecclesiam cum sarcofago Deum laudando introeunt, 135.0938C| foribusque diligentius obseratis precibusque sinceriter effusis, sarcofagum aperiunt; et ecce corpus carnea adhuc mole integrum et per cuncta vulnera sanum, apparentibus tantum plagarum signis, nisi solum vulnus fraterno ense factum, quod se dehiscens sanguine visum est manare. Incluso iterum sub ipso altaris aditu, comitante fidelium turba, interque sonantibus clericorum ymnis, preciosum corpus celebri memoria venerandum conciderunt. Ibi vero divina saepius coruscante omnipotentia, innumerabilibus miraculorum signis felix exultacio fidelibus terrorque incredulis, tanti viri meritis, frequentissime clarescit. Cujus autem translationis tempus sub 4 Non. Martii mortalibus celebrandum annotatur. De virtutibus autem, quae 135.0938D| pietas divina per meritorum ejus orbi clarescentem gloriam post dignata est operari, sermonis nostri transcursu curiosa interseratur mentio, condignum videtur. 135.0939A|
- 24.
Quidam crimine judiciario capti, palatium sub vinculis ingressi, principis jussu carceri includuntur, tenatioribus infra ligaminibus per manus ac pedes sub crudeli custodia implicantur. Qui media nocte, ut erat necesse, pervigiles, strictura compedum ac manicarum miserabiliter contriti, gemitu amaro corda pulsantes, in hujusmodi verba orationis, dormitante parum custode, omnes simul flendo proruperunt: « O summe gementium consolator Deus, coeli terraeque mirabilis creator, aspice nos mortis juri destinatos, et per suffragia dilecti tui Vencezlavi militis, qui semper jam in mundo vivus, miseris pro tuo nomine benignus extitit defensor, ab instanti damnatione educere nos miserrimos dignare. Facta oracione, media pars carceris, 135.0939B| qua custodes stantes vigilabant, repente tota quasi aere densissimo obnubilatur; extinctisque intus ardentibus vigilum lucernis, cetera pars, qua vincti jacent, quasi sole clarissimo serenatur. Et ecce vox repentina, coelitus ut vere credendum est emissa, vinctis in aures tonat; ut surgant, indicit. Qui ergo tam pavore quam laeticia stupefacti, membra silenter movent; statimque vincula in partes disrupta decidunt, manus solvuntur ac pedes; apertoque divinitus carceris hostio, laeti exiliunt. Ita Dei nutu expediti, laudes Christo sanctoque ejus martiri Vencezlavo inter populos referunt, immensaque virtutum ejus mirabilia constantissime et credentes et ammirantes propagare decertant.
- 25.
Inter quos gentilis quidam, baptismi gratia 135.0939C| nondum mundatus, cum se jam per beati merita Vencezlavi morte liberatum senserit, ad fidei catholicae veram agnitionem devotus convertitur, salubri lavacro purgatur, firmataque fide, ae Dei in se confixo amore, natum unicum, quem aeque propria vita dilexit, in clericatus officium Dei servicio ad beati martiris aecclesiam se daturum promisit. 135.0940A| Hoc postmodum impleto, credens ipse Deoque serviens, satis longam perduxit aetatem.
- 26.
Huic quid aliud non minus succedit miraculum. Juvenculum quendam cubicularium, nomine Podhiwen, ceteris fideliorem servulis, ejusque secretis aptiorem, vir sanctus jam saeculo vivens admodum amavit; cujus etiam superius meminit scriptum. Qui karissimo privatus domino, lamenta tristis per dies frequentavit, et non minus plura factorum ejus exempla, quorum ipse conscius est, inter multos laudando dilatavit. Quo dux vesanus comperto, rapidissima succensus ira, suspendio mox eum interire jubet. Suspensus namque, ut vera bonorum testantur dicta virorum, post biennium, non aliter quam viva et sana solent hominum 135.0940B| capita, florenti canicie per pilos crescere atque candescere visus est.
- 27.
Interea captus quidam severa judicis sententia, in similem carceralis custodiae poenam, altera die perimendus, intruditur, et prioribus solutis, multo strictius vincitur. Qui etiam amarissime flendo sanctum Dei Vencezlaum intimis ad sui auxilium precibus vocavit dicens: « Sancte Dei martyr, si tantum, ut homines dicunt, apud altissimum Deum obtinere vales, interveni pro me morituro, ut tuis liberatus meritis, ad criminum purganda commissa miser ego praesente aliquantum diutius vita subsistam. » Statimque ut oratum est, ruptis quam fortiter vinculis, Dei gratia nesciis custodibus carcere est exsolutus; sed extra astantibus paganorum 135.0940C| latronibus iterum captus, nimium constringitur, et dum longius sub vinculis, precio quo possit commutandus, transfertur, priorem repetit oracionem; ac mansuefactis gentilium cordibus, sponte eum solvunt ac dimittunt. At ita denuo liberatus, laudes Deo et beato duci per terras eundo magnificavit.
- 28.
Mansisse fertur eadem civitate, qua sanctum 135.0941A| requiescit corpus, mulier quaedam visu orbata, manuum recurva inflexione ab ipso jam ortu contracta, omni usu, manibus per naturam concesso privata. Quae videlicet, reverso per annum die festivo, aecclesiam sancti Viti martyris ingressa, et ante sepulchrum beati Vencezlavi, quo desideravit, ducta, orans prostrata, tamdiu precibus lugendo perseverat, quoad cunctis cernentibus sancti viri meritis visu inluminatur, et manuum salva restitucione instauratur.
- 29.
Postea quoque captus quidam ah his, quibus aliquantum pecuniae sub accomodacionis pacto debuit, diuque sub vinculorum districtione, quo debitum solvat, contritus est. Sed ceteris imminentibus negociis, aliquo per urbem ipsi vagantes, 135.0941B| vinctum interim eum inter viam publicam et aecclesiam deforis sub custodia jacentem dimiserunt. Ille media versatus angustia, manus contra portam aecclesiae levavit, hoc modo precatus: « O dux mitissime martirque sanctissime, cum jam multos ab impiorum manibus sanctitas tua ad magnum Deum intercedendo eripuerit, exoro miser, ne me obliviscaris ligatum, sed solita pietate hinc me facias exsolutum. » Praesente cicius Dei clementia, beati martiris precibus quasi ferrea acie concisa, subito dissotiantur vincula, ipseque Dei templum grates rependendo ingressus, prolatisque ad Deum et sanctos martires orationibus, liber domum remeavit.
- 30.
Francorum igitur provincia vir quidam pedum 135.0941C| incessu ab ipsa jam infantia carens, et viciata natura non gressibilis sed reptilis per terram se contrahendo incedens, nocte quadam per soporem visione intremuit, quoniam mirae pulchritudinis vir, albis indutus, lectulo assistens, claudum excitat, ac salutem monstrat dicens: « Quoquo modo 135.0942A| valeas, o pauper, surge, ac Pragam, Boemiae civitatem, quamvis omni data pro vehiculo quo feraris substantia, proficiscere, eoque perventus, aecclesiam sancti Viti martyris, qua sanctum Vencezlavi martiris corpus requiescit, ingreditor; factaque oracione ibidem, gressus praeter omne dubium recipies sanitatem. » Qui somno emersus jussa neglegens, somni se delusum credens, iter impositum omnino differt. Nocte autem insecuta cubil pauper quiescens, eundem tantae claritatis seniorem lectulo iterum cernit adstantem, qui eum hoc modo redarguens ait: « Pauper amande, somno excitare, visionis hujus verum agnosce praesagium. Unde misero tibi neglegentia, corpus debile curandum? Cur iter ad propriam salutem nuper 135.0942B| mea tibi indictum visione distulisti? » Qua increpationis asperitate claudus evigilans, pulso auditus dubio, veritatis non inscius, respondit: « Proficisci non moror, o pie ac venerabilis senior! » Factoque mane, paratur quantocius vehiculum: ac data mercatoribus per eandem viam tendentibus placita mercede, festino eorum ductu ad jam destinatum pervenit locum, et juxta priorem viri in somno apparentis monitionem sancti Viti martiris aecclesiae, qua beatum corpus quiescit, gressuum orbitate invalidus, aliorum portacione infertur. Solo ante aram prostratus, intime Deum sanctosque precatur. Non diutius morante virtutis divinae subsidio, sed per miranda beati Vencezlavi martiris merita, pedum nervi prius contracti 135.0942C| quasi fragore extenduntur, bases et plantae consolidantur. Surgit Dei gratia sanus, relataque gratiarum actione, sana et forti incessus restauratione potenter sine alicujus sustentaculo egressus, patriam exultando ac Dei mirabilia latius praedicando revisit. (no apparatus)