CONVIVIUM FABULOSUM.
POLYMVTHUS, GEI.ASINUS, EUTRAPEI.US,
Astaeus, Philtthlus, Philooklos, Eu-
olottus, Lerochares, Adolesches.
po. Ut non decet civitatem bene institutam esse sine
Digitized by
legibus ac principe, ita nec convivium OfMWfeet uvua-
xov esse xa* «»o«o/. ge. Jstue vero perplaeet; ut
ubks tetius populi nomine respondeam. po. Heus
puer, adfer huctalos; horum suffragiis decernetur
regrnum, cuicunque faverit lupiter. Euge, Eutrapelo
favit Iapiter. Non fuere sortes caecae ; non poterat
niagis idoueus eligi, etiamsi per singulas tribus viri-
tim collecta fuissent puncta*). Vulge iactatur pro-
verbium non tam vanum, quam paruni Latinum, No-
vus rex, nova lex. Nof-iod-hn yovv, w pamXtu. ei.t.
Qued felix faustumque sit huic convivio: Primum
edico , nc quis heic proferto praeter ridiculas fabu-
ias. Cui deerit fabula, drachma multator; ea pe-
cuwia in vinum insumitor. Atque in legitimis fabulis
etiani ex tempore conficta habentor, modoservetur
to mS-ttvbv xu* nosnnv. Si nulli defuerit fabula, duo,
quorum alter lepidissimam, alter frigidissimam fa-
bulam dixerit , vini pretium pendunto. Convivator
a vini sumptu immunis esto; ciborum sumptum unus
suppeditato: huius rei si quid inciderit controver-
siae, Gelasinus arbiter ac iudex esto. Haec si vos
sciveritis, rata sunto. Qui legi parere noluerit,abito:
sic tamen ut postridie ad compotationem redire ius
fasque sit. ge. Legem a rege latam nostris suffra-
giis ratam csse volumus. Sed unde proficiscetur fa-
bularum circulus ? eut. Unde, nisi a convivatore ?
as. Licetne, rex, dicere tria verba? EUT.An tu credis
nefastum esse convivium ? as. lureconsulti negant
legem esse, quae non sit aequa. eut. Assentior. as.
At tua lex aequat optimam fabulam pessimae. eut.
Ubi voluptas quacritur, ibi non minus laudis prome-
■) Puncta colligi ilicuntur pru more Komanorum, qui primum
per multo» anno» suffragium tulerunt viva voce, dein vero ptin-
cti» in taoellis. Hinc illuil Horatii: omne tulit punctum, et Ci-
cero in Orat. pro L. Murena : recordor quantum hae quaestio-
nes in senatu habitae punctorum nobis detraxerint. 306
CONVIVJUM
retur qui pessime dixit, quam qui optime, eo quuit
ii on minus delectet. Velut iuter cantores nemo vo-
luptati est, nisi qui aut insigniter bene cecinerit, aut
egregie male. iXonne plures rident audito coccyce,
quani audita luscinia? Heic mediocritas laudem non
hahet. as. At cur plectuntur, qui iaudem auferunt?
eut. Ne nimia felicitas provocet illis Nemesim ali-
quam, si simul et laudem auferrent et immunitateni.
as. Per Bromium, Minos ipse nunquam tulit legem
aequioreni. phily. Nullam feres legeni de modo bi-
bendi? eut. Dispecta re, sequar exemplum Agesilai
Lacedaemoniorum regis. phily. Quid is fecit? eut.
Is quum tempore quodam symposiarchus talorum ar-
bitrio delectus esset, rogante architricliuo, quantum
cuique vini iuberet apponi: Si largior, inquit, vini
copia parata est, dato cuique quantum poposcerit :
si malignior, omnibus ex aequo distribuito. fhily.
Quid sibi voluit Lacon ille, quum haec diceret? eut.
Hoc agebat, ut neque temulentum, neque rursum
querulum esset convivium. phily. Qui sic f eijt. Quia
suut qui gaudent largius bibere , sunt qui gaudent
parcius: reperiuntur et abstemii, qualis dicitur fuis-
se Romulus. ltaque si nulii datur vinum nisiposcen-
ti, prinium nemo compellitur ad bibendum; et tamen
nihil desiderant, quibus grata est largior potatio. Ita
fit ut nenio tristis sit in convivio. Rursus, si parcior
copia vini distribuitur aequis portionibus in singu-
los, satis habent qui bibunt moderatius: neque quis-
quam in aequalitate potest obmurmurare, quando,
qui largius erat hausturus , aequo animo componit
sese ad temperantiam. Hoc exempluin si placet,
utar. Volumus enim hoc convivium fabulosum esse,
non vinosum. phily. Quid igitur bibebat Romulus?
eut. Idem quod bibunt canes.pHiLY. An non istud in-
dignum rege ? kut. Nihilo magis quam quod reges
spirant aere cuin canibus commuui : nisi quod illud
Digitized by KABULOSUM.
interest: rex non bibit eandem aquam , quam bibe-
ret canis: sed aerem quem efflavit rex, haurit canis;
et vicissim quem efflavit canis, haurit rex. Plus glo-
riae tulisset Alexander ille magnus, si cum canibus
bibisset. Nihil enim peius regi , qui tot hominum
millibus vigilat, quam vinolentia. Ceterum Romu-
lum abstemiiim fuisse , declarat apophthegma non
infestiviter ab illo dictum. bltenim quum quidam, vi-
dens illum abstinere a vino, dixisset, vinum vile fu-
turum, si omnes biberent quemadmodum ille; Imo,
inquit, tum arbitror fore carissimum, si biberent
otnnes vinum quemadmodum ego; bibo enim quan-
tum libet. ge. Utinam heic adesset noster Joannes
Botzemus canonicus Constantiensis, qui nobis Ro-
mulum quendam referret! nam et is abstemius non
minus est, quam dicitur, alioqui comis ac festivu3
conviva. po. Age, si simul potestis, non dicam sor-
bere et flare , quod Plautus ait esse difflcile, sed
edere et audire , quod est perfacile, bonis avibus
auspicabor fabulandi munus. Si parum erit lepida
fabula, scitotc Batavam esse. Opinor, aliquot ve-
strum auditum Macci nomen. ge. Non ita diu est,
quod periit. po. Is quum venissetincivitatemquaedi-
citur Leydis, ac vellet novus hospes innotescere io-
co quopiam, ( nam is erat homini mos; ) ingressus
est officinam calcearii: salutat. llle cupiens extru-
dere merces suas,rogat, numquid vellet. Macco con-
iiciente oculos in ocreas ibi pensiles, rogat sutor,
num vellet ocreas. Annuente Macco, quaerit aptas
tibiis illius ; inventas alacriter protulit, et, ut so-
lent, inducit illi. Ubi iam Maccus esset eleganter
ocreatus, Quambelle, inquit, congrueret his ocreis
par calceorum duplicatis soleis. Rogatus an et cal-
ceos vellet, annuit. Reperti sunt, et additi pedibus.
Maccus laudabat ocreas, laudabat calceos. Calcea
rius tacite gaudens, succinebat iili laudanti, spe
U2
Digitized by GooQle 308
CO VIVIUM
rans preJium aequius, posteaquam emptori tanto-
pere placeret iwerx. Et iani erat nonnulla contracta
familiaritas. UeicMaccus: Dic mihi, inquit, bona
fide, nuaquaaine usu venit tibi, ut, quem sic ocreis
et calceis ad cursum arniasses, quemadmodum nunc
armasti nie, abierit non numerato pretio? Nunquaiu,
ait ille. Atqui si forte , inquit, veniatfisQ', quid tu
tum faceres? Consequerer, inquit calcearius, fu-
gientem. TumMaccus, Serione ista dicis , anioco?
IMane serio, inquit alter, loquor; et serio facerem.
Experiar, ait Maccus. En pro calceis praecurro, tu
cursu sequere. Simulque cum dicto coniecit se in
pedes. Calcearius e vestigio consecutus est, quan-
tum poterat; clamitans, Tenete ftirem, tenete fu-
rem. Ad hancvocem quum civesuadique prosiliissent
ex aedibus, hoc comntento cohibuit illos Maccus, ne
quis manum iniiceret; ridens ac vultu placido, Ne
quis, inquit, remoretur cursum nostrum; certamen
est de cupa cerevisiae. ltaque iam omnes praebere
sese certaminis spectatores. Suspicabantur autewL,
calcearium dolo clamorem eum fingere, ut hac occa-
sione anteverteret. Tandem calcearius cursu victus,
sudans et anhelus domum rediit. Maccus tulit bra~
beum. ge. Maccus iste effugit quidem calcearium, at
non effugit furem. po. Quam ob rem ? oe. Quia fu-
reni ferebatsecura. po.Fortetum uon erat ad manum
pecunia, quam postea resolvit. ge. Verum erat actio
furti. po. Ea quidem post intentata est. Sed iam ma-
gistratibus aliquot innotuerat Maccus. ge. Quid at-
tulit Maccus? po. Quid attulit % rogas? in caussa
tam vincibili? Magis periclitatus est actor quam
reus. ge. Qui sic? po. Quia gravabat illum aetionc
calumniae, et intendebat legem Rhemiam , quae di-
ctat, ut, qui crimen intenderit, quod probare non
possit, poenam ferat, quam laturus erat reus, si con-
victus fuisset. egabat se contrectasse rem alienam
Digitized by F A B U L O S U M.
tnvito domino, sed ultro deferente, nec uliam pre-
tti mentionem intercessisse. Se provocasse calcea-
. rium ad certamen cursus ; illum accepisse cwnditio-
nem ; nec habere quod queratur , quum esset cursu
superatus. ok. Haec actio non multum abest ab um-
bra asini. Quid tandem? po. Ubi satis risum est,
quidam e iudicibas vocavit Maccum ad coenam, et
numeravit calceario pretium. Simile quiddam acci-
dit Daventriae me puero. Erat tempus illud, quo re-
gnant ptscatores , frigeut tanii. Quidam adstabat
ad fenestram fructuariae , sive Graecc mavultis,
oporapolidis, foeminae vehemeuter obesae, oculis
iiiteutis in ea, quae proposata venum erant; illa ex
more invitavit, si quid vellet: etquum videret homi-
nem inteatunt ficis: Vis, ait, ticos i sunt perquam
elegantes. Quum ille aanuisset, rogat quot libras vel-
iet: Vis, inquit, quinque libras? Annuenti, tantum
ficorum effudit in gremium. Dum illa reponit lances,
illese subducit, non cursu, sed placide. Ubi proriis-
set acceptura pecuniam , vidit emptorem abire : in-
sequitur maiorevoce, quam cursu. Ille dissimulans
pergit quo coepit ire; tandem multis ad foeminae
vocem concurrentibus, restitit. Ibi in populi coro-
na agitur caussa: risus oboritur: emptor negabat
se emisse, sed quod ultro delatum fuisset accepisse:
8i vellet experiri apud iudices, se compariturum. ge.
Age , narrabo fabulam tuae non admodum dissimi-
lem, fortasse nec inferiorem, nisi quod haec non
habet auctorem perinde celebrem atquc cst Maccus.
Pythagoras totum mercatum dividebat in tria homi-
num genera: quorum alii prodiissent ut venderent,
alii ut emerent: hoc utrumque genus aiebat solici-
tum essc, proinde hec felix: alios non ob aliud ve-
nire in forum , quam ut spectent quid illic profera-
tur, aut quid agatur: hos solos esse felices, quod
vacui curis gratuita voluptate fruerentur. Atque ad
Digitized by 310
CONVIVIUM
hunc modum dicebat philosophum versari in hoc
mundo, queniadmoduni illi versarentur in mercatu.
Verum in nostris emporiis quartum hominum genus
obambulare solet, qui nec emunt, nec vendunt, nec
otiosi contemplantur, sed observant solicite, si quid
possint involare. Atque in hoc genere reperiuntur
quidam mire dextri; dicas esseMercurio favente na-
tos. Convivator dedit fabuiam cum coronide; ego
dabo cum prooemio. Nunc accipite, quod nuper acci-
dit Antverpiae. Sacrificus quidam receperat illic
mediocrem summam pecuniae, sed argenteae. Id
impostor quidam animadverterat. Adiit sacrificum,
qui gestabat in zona crumenam nummis turgidani :
salutat civiliter; narrat, sibi datum negotium a suis,
ut vici sui parocho mercaretur novum pallium sa-
crum, quae summa vestis est sacerdoti rem divinam
peragenti. Rogat, hac in re commodaret sibi tan-
tillum operae, ut secum iret ad eos, qui vendunt
huiusmodi pallia, quo videlicet ex modo corporis
ipsius sumeret maius aut minus; nam sibi videri sta-
turam ipsius cum parochi magnitudine vehementer
congruere. Hocofficium, quum leve videretur, fa-
cile pollicitus est sacrificus. Adeunt aedes cuiusdam.
Prolatum est pallium, sacrificus induit, venditor af-
firmat mire congruere. Impostor quum nunca fronte,
nunc a tergo contemplatus esset sacrificum , satis
probavit pallium; sed caussatus est, a fronte brevius
quam pares.se. Ibi venditor, ne non procederet con-
tractus, negat id esse pallii vitium , sed crumenam
turgidam eflicere, ut ea parte olfenderet brevitas.
Quidmulta? Sacrificus deponit crumenam: denuo
contemplantur. Ibi impostor averso sacrifico cru-
menam arripit , ac semet in pedes coniicit. Sacer-
dos cursu insequitur ut erat palliatus, et sacrihcum
venditor. Sacrificus clamat, Tencte furem : vendi-
torclamat, Tenete sarrificum : impostor clamat,
Digitized by FABULOSU M.
311
Cohibete sacrihVum furentem ; etcreditum est, quum
viderent illum sic oruatum in publico currere. lta-
que dum alteraheri in mora est, impostor effugit.
eu. Dignus qui non siinplici suspeudio pereat, tantus
artifex. ge. Ni«i iam pendet. eut. Utinam non solus,
sed una cum illo qui talibus portentis favent in per-
niciem reipublicae. GE.Non faventgratis. Catena est,
quae deniissa in terras pertingit ad lovem. eut. Ad
fabulas redeundum. as. Ad te redit ordo, si fas est
regem in ordinem cogere. eut. Non cogar; imo vo-
lens veniam in ordinem ; alioqui tyrannus essem,
non rex, sileges, quas aliis praescribo, recusem.
as. Veruntamen aiunt, principem esse supra leges.
eut. Istuc non omnino falso dictum est, si princi-
pem accipias summum illum principem , quem tum
vocabant Caesarem ; deinde si sic accipias, superio-
rem legibus, quod alii coacti utcunque servant, il-
him suapte sponte multo cumulatius praestare. Quod
enim animus est corpori, hoc est bonus princeps
reipublicae. Quid opus erat addere, bonus, quan-
do malus princeps non est princeps: quemadmodum
spiritus impurus, qui invasit corpus hominis, non
est animus. Sed ad fabulam ; et arbitror conrenire,
ut rex regiam fabulam adferam. Ludovicus, Gallia-
rum rex, eius nominis undecimus , quum rebus domi
turbatis peregrinaretur apud Kurgundiones , occa-
sione venationis nactus est familiaritatem cum Cono-
ne quodam homine rustico, sed animi simplicis ac
sinceri. Nam hoc genus hominibus delectantur nio-
narchae. Ad huius aedes frequenter diverterat rex
ex venatu ; et, ut plebeiis rebus nonnunquam dele-
ctantur magni principes , apud eum magna cum vo-
luptate vescebatur rapis. Mox ubi Ludovicus resti-
tutus iam rerum potiretur apud Gallos, submonuit
Cononem uxor, ut rcgem veteris hospitii commone-
faceret ; adiret illum , et rapas aliquot insignes illi
Digitized by 312
CONVIVIUM
dono adferret. Tergiversatus est Conoa, se losu-
rum operam: principes enim non meminisse talium
officiorum. Sed vicit uxor. Deligit Conon rapas
aliquot insignes ; accingitur itineri. Verum ipee per
viam captus illecebra cibi, pauUatrm deveravit
onineB , una dumtaxat excepta insigniter magua.
Ubi Conon prorepsisset in aulaiu,quurex eratiturus,
statim agnitus est a rege , et accersitus. lUe luagna
cum alacritate detulit munus ; rex luaiore cum aia-
critate accepit , mandans cuidam e proximis , ut di-
Hgenter reponeretur inter ea, quae haberet carissi-
ma. Cononem iubet secum prandere: a prandio egit
Cononi gratias; et cupienti repetere rus suum tussit
pro rapa numerari mille coronatos aureos. Huius rei
fama quum, ut fit, per omne regis famulitium esset
pervagata, quidaui ex aulicis dono deditregi equum
non inelegantem. Rex intelligens, illura , provoca-
tum beaignitate quam praestiterat Cononi, captare
praedam, vultu maiorem in modum alacri accepit
munus , et convocatis prinioribus consultare coepit,
quo munere pensaret equum tam bellum , tamque
pretiosum. Interim, qui donarat equum, spesopi-
mas animo concipiebat , stccogitans: Si sic pensa-
vit rapani donatani arustico, quanto iuunificentitis
pensaturus est equum talein oblatum ab aulico t Quum
regi vfluti de re uiagna consultanti alius aliud re-
sponderet, diuque vana spe lactatus esset captator ;
tandem rex : Venit, inqutt, inmentem, quod illi
donem : et accersito ex proceribus quopiam , dixit in
aurem, ut adferat id, quod reperiret in cubiculo ( si-
mulque locum designat ) serico diligentcr obvolu-
tuni. Adfertur rapa: eam , ut erat obvoluta, rex
sua manu donat aulico , addens, sibi videri bene peu-
satum equuni ciineiio, quod sibi constitisset mille
coronatis. Digressus aulicus duni tollit linteum, pro
thesauro repcrit, non carbones, quod aiunt, sed ra-
Digitized by FABULOSU M.
pam iam subaridam. Ita captator ille captus, risui
tfuit omnibus. as. Iam si perniittis, rex, ut plebeius
loquar regalia, referam quod ex tua fabula veuit in
menteni de eudeni Ludovico. Nam ut ansa ansaui,
«ta fabula trahit fabulam. Quidam taniulus, quuni vi-
disset pediculum repenteni in veste regia, flexis ge-
«ibus, ac sublata manu , significat, se nescio quid
«ffroii praestare velle. Ludovico praebentese, su-
stulit pediculum,et clam abiecit. Rogante rege,quid
•esset, puduit fateri. Quum instaret rex, fassus est,
fuisse pediculum. I«aetum, inquit, omenest; de-
clarat enim me esse hominem , quod hoc genut ver-
raiculorum peculiariter infestet kominem , praeter-
tim ia adolescentia. lussitque pro oflicio nuinerari
-coronatos quadraginta. Post dies aliquammultos
alter quidam , qui viderat iili feliciter cessisse tam
humile omcium, nec animadvertens , plurimum in-
teresse, ex animo facias quid, an arte , simili gestu
aggressus est regem, ac rursus illo se praebente, si-
mulabat, se tollere quiddam e veste regia,quod mox
abiiceret. Quum «rgeret rex tergiversantem , ut
diceret qukl esset, mire simulato pudore, tandeiu
respondit esse pulicem. Rex intellecto fuco , Quid,
inquit, an tu me.facies canem? lussit tolli hoininem,
ac pro captatis quadraginta coronatis infligi quadra-
ginta plagas. phi. Non tutum est, ut audio, cum re-
gibus facetiis ludere. Quemadmodum enim leones
se nonnunquam placide praebent fricanti, iidcm, ubi
lubitumest, leonessunt, et iacet collusor ; itidem
favent principes. Sed adferam tuae fabulae fabu-
lam non dissimilem, ne recedamus interim a Ludo-
vico, cui pro delectamento erat, corvos hiantes fal-
lere. Dono acceperat alicunde decem millia coro-
natorum. Quoties autem principibus obtigit nova pe-
cunia, venantur omnes ofliciarii, et captant aliquam
praedae partem ; id non fugicbat Ludovicuni. Quum
Digitized by 314
CONVIVIUM
igitur ea pecunia exprompta esset in mensa, quo
magis irritaret speni oninium , sic loquutus est cir-
cumstantibus: Quid? an non videor vobis rex opu-
lentus? Ubi collocabimus tantam pecuniae vimt Do-
naticia est, donari vicissim convenit. Ubi nunc sunt
amici, quibus pro suis in me ofliciis debeo % Adsint
nunc, priusquani effluat hic thesaurus. Ad hanc vo-
ceni accurrere permulti: nemo non sibi sperabat ali-
quid. Rex quum vidisset aliquem maxime inhiantem,
et iam oculis devorantem pecuniam ; ad euni conver-
sus, Amice, inquit, quid tu narras ? Ule commemo-
rabat, se diu aluisse ralcones regios, summa fide,nec
sine gravibus impendiis: alius aliud adferebat; suum
quisque oflicium verbis quantum poterat exaggera-
bat, idque non sine mendaciis. Kex omnes benigne
audiebat , et singulorum orationem comprobabat.
Haec consultatio dilata est in longum tempus , quo
diutius spe metuque torqueret ontnes. Adstabat in-
ter hos primus Cancellarius ; nam et hunc iusserat
acciri. Is ceteris prudentior, non praedicabat officia
sua, sed agebat spectatorem fabulae. Ad hunc tan-
dem conversus rex : Quid, inquit, narrat meus Can-
cellarius? Solus ille nihil petit; nec praedicat oflR-
cia sua. • Ego , inquit Cancellarius, plus accepi a be-
uignitate regia, quam promeruerim: nec ulla de re
magis solicitus sum , quam ut regiae in me munifi-
centiae respondeam; tantum abest ut velim flagitare
plura. Tum rex: Unus igitur, inquit, omnium non
eges pecunia ? Ne egerem, inquitalter, iam tua
praestitit benignitas. Ibi rex versus ad alios: Nae
ego sum, inquit, regum omnium magnificentissi-
mus, qui tam opulentum habeam Cancellarium. Heic
magis accensa spes est omnibus, futurum,ut pecunia
ceteris distribueretur , quandoquidem ille ' nihil
ambiebat. Ad hunc modum ubi satis diu lusisset rex,
coegit Cancellarium , ut totam eani summam domum
Digitized by KABULOSU M.
315
auferret. Moxque versus ad ceteros iam moestos,
Vobis, inquit erit alia exspectanda occasio. phii.o.
Fortasse frigidius videbitur, quod narraturus suni ;
proinde deprecor doli mali suspicioneni furtive, ne
videar de industria ambiisse immunitatem. Adiit
eundem Ludovicum quidam, petens ut munus, quod
forte vacabat in eo pago in quo habitabat, iuberet
in ipsum transferri. Kex audita petitione expedite
respondit, Nihil efticies: videlicet amputans omnem
spem impetrandi quod petebatur. Petitor item , mox
artis regi gratiis, discessit. Rex in ipsa Ironte col-
ligens, honiinem esse non omnino sinistri ingenii,su-
spicansque, illum non intellexisse,quid respondisset,
iubet eum revocari. Redit. Tum rex, Intellexeras,
inquit, quid tibi responderim? Intellexi. Quid igi-
tur dixi? Me nihil effecturum. Cur igitur agebas
gratias? Quoniam , inquit, est doini quod agam :
proinde magno meo incommodo persequuturus erum
heic spem ancipitem : nunc beneficium interpretor,
cito negasse beneficium ; meque lucratum quidquid
eram perditurus, si vana spe lactatus fuissem. Ex
eo respons* rex coniectanshominem minimesegnem,
vibi pauca percunctatus esset, Habebis, inquit, quod
petis, quo mihi bis gratias agas; simulque versus ad
officiarios, Expediantur, inquit , huic sinci mora di-
plomuta, ne heic diu suo damno haereat. kug. Non
deest quod referam de Ludovico, sed malo de nostro
Maximiliano. Qui ut nequaquam solitus est defode-
re pecuniam, ita clementissimus erat in eos, qui de-
coxerant, modo nobiiitatis titulo commendarentur.
Ex hoc hominum genere quum cuidam iuveni vellet
opitulari,mandavit illi legationcm, ut a civitate qua-
dam, titulo nescio quo, pcteret centum millia flore-
norum. Talis auteni erat titulus , ut si quid impe-
tratum esset dexteritate legati, pro lucro duci pos-
set. Legatus extorsit niillia quinquaginta ; Caesari
Digitized by 316
C O i V l V 1 U M
reddidit triginta. Caesar laetus insperata praeda,
diniisit homineni, praeterea nihil inquirens. Interea
quaestores et ratioaales olfecerant, plus acceptum
fuisse quam exhibitum. Interpellant Caesarem, ut
accerseret hominem. Accitus est: venit illica. Tuni
Maximiliaaus : Audio, inquit, te accepisse millia
quinquaginta. Fassus est. Non exhibuisti nisi trigin-
ta millia. Fassus est et hoc. Reddenda est, inquit,
ratio. Promisit se facturum, acdiscessit Hursum
quum nihil esset actum , interpcllantibus oflioiariis
revocatus est. TumCaesar, Nuper, inquit, iussus
es reddere rationem. Memiui, inquit ille; et in hoc
sum. Caesar suspicans , illi rationem nondum satis
esse subductam» passus est illum sic abire. Quum sic
eluderet , oificiarii vehementer instabant; clamitan-
tes, non esae ferendum, ut ille tam palam illuderet
Caesari. Persuaserunt, ut accersitus iuberetur inibi
praesentibus ipsis exhibere rationem. Annuit Caesar.
Accitus venit illico, nihil tergiversatus. Tum Cae-
sar, Nonne, inquit, pollicitus es rationem? Polli-
citus, respondit ille. lam, inquit, opusest: en ad-
sunt qui excipient ; nec est diutius tergiversandi lo-
cus. Assidebant ofliciarii , paratis ad id codicillis.
Ibi iuvenis sat dextre, Non detrecto, inquit, ratio-
nem, invictissime Caesar; verum huiusmodi ratio-
nuin non sum adnioduni peritus,ut qui nunquam red-
diderim: isti qui assident, talium rationum sunt
peritissimi ; si vel semel videro, quemadmodum illi
tractent huiusmodi rationes , ego facile imitabor.
Rogo iubeas illos vel exemplum edere ; videbunt me
docilem. Caesar sensit dictum hominis , quod non
intelligebant hi , in quos dicebatur; acsubridens,
Verum, inquit, narras ; et aequum postulas. Ita iuve-
nem dimisit. Subindicabat enim, sic illos Caesari
solere reddere rationem, quemadmodum ipse reddi-
derat ; nimirum, ut bona pecuniae portio penes ipsos
Digitized by F A B U. L. O S U M.
317
remaneret. le. Nunc tempus est, ut ab equis, quod
aiunt, ad asinus descendat fabula; a regibus ad An-
tonium sacrificura Lovaniensem, qui Fhilippo cogno-
mento Bono fuit in deliciis *). Huius viri feruntur
multa vel iucunde dicta, vel iocose facta, sed plera-
que sordidiora. Nam pierosque lusus suos condire
solitus est unguentoquodaiu,quod nonadmodum ele-
gauter sonat, sed peius ©let. Deligam ununi ex mun-
dioribus. Invitarat unun atque alterum bellum ho-
munculum forte obvios in via. Quum redisset do-
mum, reperit culinam frigidam, nec erat nummus
in loculis; quod illi nequaquam erat insolens. Heic
opus erat celeri consilio. Subduxit se tacitus: et in-
gressus eulinam foeneratoris , quicum illi erat fami-
liaritas, quod frequenter ageret cum illo , digressa
famula, subduxit unam ex ollis aeneis una cum car-
nibus iam coctis, ac veste tectam deferebat domum:
dat coquae : iubet protinus effundi carnes et ius in
aliam ollam fictilem , simulque foeneratoris ollam
defricari donec niteret. Eo facto mittit puerum ad
foeneratorem , qui deposito pignore drachmas duas
a foeneratore sumat mutuo ; sed accipiat chirogra-
phum , quod testaretur, talem ollam missam ad
ipsum. Foenerator non agnoscens ollam, utpote
defrictam ac nitentem, recipit pignus, dat chirogra-
phum, et numerat pecuniam; ea pecunia puer emit
vinum. Ita prospectum est convivio. Tandem quum
appararetur prandium foeneratori, desiderata est
olla. Heic iurgium adversus coquam. Ea quum gra-
varetur, constanter affirmavit, neminem eo die fu-
isse in culina praeter Antonium. Improbum videba-
tur hoc suspicari de sacrifico. Tandem itum est ad
illum: exploratum an apud illum esset olla : ne mu-
•) Philippus cognumento bonua, Burguiultac dux , oliiit Rru
gis 1467, actat. 73.
Digitized by 318 CONVIVIUM FABULOSUM.
sca quidcm olla reperta ♦). Quid multis? Serio lia-
gitata est ab illo olla, quod solus ingressus esset cu-
linam , quo tempore desiderata est. IUe fassus est
sumpsisse commodato ollam quandam, sed quam re-
misisset illi , unde sumpserat. Id quum ilh pernega
rent et incaluisset contentio, Antomus adnibitis
aliquot testibus, Videte, inquit, quam periculosum
est cum borum temporum hominibus agere sine cni-
ro^rapho: intenderetur mihi propemodumactio fur-
ti°ni manum haberem foeneratoris. Et protulit
sj-ngrapham. Intellectus est dolus : fabula magno
cum risu per totam regionem dissipata est, ollam
oppignoratam ipsi cuius erat Huiusmodi dohs li-
bentius favent homines, si commissi sunt in perso-
nas odiosas, praesertim eos, qui solent aliis impone-
re. ad. Nae tu nobis mare fabularum aperuisti, no-
minato Antonio: sed unam dumtaxat, eamque bre-
vcm referam, quam audivi nuperrime. Agitabant
simul convivium aliquot bclli, ut dicunt , homuncuh,
quibus nihil prius in vita, quam ridere. Inter hos
erat Antonius, atque alter item , et ipse celebris hoc
genere laudis , ac velut aemulus Antonu. Porro
quemadmodum inter philosophos, si quando conve-
niunt, proponi solent quaestiunculae de rebus natu-
rae; ita heic statim nata est quaestio, quaenam es-
set hominis pars honestissima. Alius divinabat ocu-
los, aliuscor, alius cerebrum, alius item aliud : et
suae quisque divinationis rationem adferebat. An-
tonius iussus dicere sententiam , dixit, os sibi videri
partemomnium honestissimam ; et addidit caussam
nescio quam. Tum alter ille , ne quid ipsi conveni-
ret cum Antonio, respondit, eam partem qua sede-
mus, sibi videri honestissimam. Quum id videretur
omnibus absurdum, attulit banc caussam, quod is
•) IIoc est, nulla omnino olla. Plautina phrasis, ex. Triirul*
il^ 2, 29.
Digitized by diceretur vulgo honoratissimus , qui primus consi-
deret : hoc honoris conipetere parti, quam dixisset.
Applausuni est huic sententiae, et risum est affatim.
Placuit homo sibi de hoc dicto; visusque est in eo
certamine victus Antonius Dissimulavit Antonius,
qui non ob aliud detulerat ori primamhonestatislau-
dem, nisi quod sciret, illum vclut aemulum suae glo-
riae diversani partem nominaturum. Post dies a!i-
quot quum rursus uterque vocatus esset ad idem con-
vivium , ingressus Antonius offendit aeniuluni cum
aliis aliquot confabulantem , dum adornatur coena:
et aversus emisit clarum ventris crepitum ante fa-
ciem alterius. llle indignatus, Abi, inquit, scurra;
ubinam didicisti mores istos? Tum Antonius, Etiam
indignaris? inquit. Si te salutassem ore, resalutas-
ses: nunc te saluto parte corporis, vel te iudice,
omnium honestissima , et scurra vocor. Sicrecu-
peravit prius amissam gloriam Antonius. Diximus
omnes; nunc superest ut pronuntiet iudex. ge. ld
faciam, sed non prius, quam suum quisque cyathum
ebiberit. En auspicor: sed lupus in fabula. po. Uaud
laevum omen adfert Levinus Panagathus. Levinut.
Quid actum est inter tam lepidos congerrones? po.
Quid aliud f Certatum est fabulis, donec lupus inter-
venires. Lev. Huc igitur adsum , ut periiciam fabu-
lam: volo vos omnes cras apud mc prandere pran-
dium theologicum. ge. Scythicum promittis convi-
vium *). Lev. slvib dWUi Nisi fatebimini, hoc fuis-
se vobis fabuloso convivio iucundius, non recuso
dare poenas in coena. Nihil iucundius, quam quuni
serio tractantur nugae.
Irides et Misoponus