 Caput III |
Caput V  |
caput iv.
Caesari pacem suadet: et ad eam instituendam aegrotanti Lotharingio suffectus, ex Veneti Pontificiique Legatorum consensu Pottendorfium mittitur, quid Turcae Legati adportarent, exploraturus.
Saeva belli stipendia.Cui per haec rerum argumenta suadet: Hungariae Regnum erogandis stipendiis exantlatum; Transylvanos tribuenda tam longe ope jam fessos; provincias hereditarias ad languorem datas; aerarium ferme exhaustum. Quanquam Polonum Regem Austriae Domus studiosumRespublica Polonica belli pertaesa., tamen Reipublicae Tartaricum bellum, totiens aut inritum, aut noxium, jam molestum. Veneti sapientes in rebus prosperis habere modum.Venetam Rempublicam ingentem eo bello terrarum et marium tractum jugi prosperitate quaesivisse; ut si ad Euboeam non offendisset, tamen secundae fortunae modus Venetos sapientes ad pacem impelleret. Romanus Pontifex jam moriturus.Romanum vero Pontificem annis gravem; nec facile alium aequa nominis Christiani pietate et animi altitudine siuccessurum.
Turcica potentia in adversis rebus ingens spectata.
Prosperae fortunae moderandum,
Sub gravi et recenti exemplo.Et ob idipsurn Turcicam potentiam metuendam, quod tot tantisque belli cladibus acceptis nedum adflicta non sit, sed sernper ingentes vires tanquam integra repararit. Recens et declinandum exemplum: ultimo bello Gallico, cum Ludovicus XIV postquam Bonna a Caesareis recepta est pacem petiisset, et Hispani multa et magna atque adeo absurda postularent; Gallus belli fortunam porro experiri maluit, quae serie rerum mutata est. Digna belli Turcici praemia Bellogradum et Transylvania.Jam Summi Numinis ope (quam implorare hominibus datur, de ea sibi spondere non datur) praeter ceteras Hungaricas victorias, hinc Transylvaniam, hinc Bellogradum ejus imperio adjecta, intertrimentosi ejus belli nedum praecipuos, sed unicos omnino fructus. Atque heic, Hungariae ordinatae utilitatibus perstrictis, adsumit: Pace opus, ut ex Turcicis victoriis digni fructus capiantur.
Victoriarum progressus contra Turcas Christianorum discordiis praepediti.
Ingens bello Gallus.
Discriminosa Arausicani in Brittanniam expeditio.Jam ipsum tanquam in semine uberrimos gesti belli fructus habere: id aerumnis et sumptibus juxta ingentibus satum, non nisi longo ocio et tranquillitate excoli, et ad mesem perduci posse. Constantinopolim in ejus ditione videre, quae piorum omnium certae spes erant, nunc jam inrita vota factas esse. Galliae enim Regem jam maximo infestissimoque exercitu Rheni ripam tanquam calamitatem percurrere. Arausicanum hybernis fluctibus Hollandiae commisisse fortunas, quas si ad saevos Brittanniae scopulos fregerit, jam funditus ejus Reipublicae obruerit libertatem. Ab armis Gallicis majores metus.Occupandam igitur pacem, antequam Gallica arma in penitiorem Germaniam pervadant; quibus Imperii impromptae vires obstare vix possunt; quin, si pergant, Sveviam inrumpant, omnemque occupent; unde Turcis caussa existeret, ut a pace ad bellum converterentur. Galliae impetus non nisi pace cum Turcis facta hebetandi.At pace cum Turcis facta, cum potentissimus exercitus veteranorum militum, et tot tantisque vitoriis ferox ei floreat ociosus, Gallum Regem ad incoepta prosequenda attentiorem futurum.
Caesar ad pacem adplicat.Per haec et talia Caesar felicitatis cursum, qua per omne id bellum contra Turcas usus est, abrumpere decrevit, ac sedulo de pace agitare: et in Consilio, cui Kinskius, Strattmannius et Caraphaeus ipse adfuereCaraphaeus Lotharingio, qui cum Turcis de pace agere instituat, suffectus, ex Veneti et Pontificii Legati consensum., eum ad agendum cum Turcis Legatis Lotharingio aegrotanti suffecit. Qua re Veneto et Pontificis Romani Legato significari jussâ, censuerunt ut Caraphaeus, quid Turcae Legati adferrent, exploraret.
Is igitur ubi Pottendorfium eos convenit, ita sermonem exorsus est, se pro benevolentia erga eos, quantum in hostes liceat, salis spectatâ, hanc iis in omnem ipsorum gentem pervagati meriti famam optare, ut per ipsos Turcico Imperio pax tranquillitasque restituatur: sed profiteri eos oportere, quas adferant pacis conditiones. Legati, ut admittantur, profiteri debent, quid adportent.Musulmanos ipsos exemplum dedisse recens, qui anno lxxxiii Capraram Caesaris Legatum admittere recusarunt, hactenus Magnum Vezirium de suis mandatis edoceret; et nuper Caesarem Gallorum Regis Legato Senatum non dedisse, antequam eum venire cognosset ut Regis sui nomine cum ipso de Alba-Regali capta gratularetur: atque adeo Legatum, qui de sua legatione justum documen non edat, admitti neminem. Heic Effendis respondit, de tanta erga se benevolentia futurum olim gratiae referendae fortasse locum: aequum quod petit petere. Igitur sciat, sibi extra ordinem Legatis suum Musulmanorum Dominum magnam fidem habere, et summam pacis faciendae potestatem fecisse; Taciturnitas Turcicae Legationis de pacis conditionibus.sub capitis poena edixisse tamen, ne in alienas quam Caesaris manus Imperatoris sui literas darent: quare se, uti conditiones pacis conceptae sint, prodere mortalium posse nemini: id vero palam profiteri, Legati Turcae novum Soleymanis regnum nunciant Caesari.
Inter Nuncium et Legatum discrimen.sibi a Soleymane mandatum, ut principio Caesarem faciant certiorem, ipsum pacis studiosum Musulmanorum Imperatorem creatum, deinde de pace rogent. Ibi tum Caraphaeus excepit: id officium nunquam eos ante eum diem, nisi per Imperatoris Viatores[1] cum Principibus sociis usurpasse, quos oportet scire, novum sibi impositum Dominum; sed cum Rege aeque summo ac belligerante id nullam omnino adferre utilitatemUtilitas mater omnis aequi juris., quae omnis aequi juris parens habetur. Itaque ut novum Soleymanis Regnum adportent, neque jus gentium id cavere, neque ab Europae Regibus in moribus receptum maxime si ab aperto hoste veniant, et quanquam non ab aperto, suspecto tamen. Turcarum de conditionibus pacis taciturnitas suspiciosa, ne subdola sit legatio.
Ejus rei conjecturae.
Consilium Turcarum tentatur.Ea autem conditionum taciturnitate eos augere Caesari suspicionem, non sincere de pace actum venire; ut qui jam comperit, novas Constantinopoli exortas turbas, et Soleymanem cum quatuor equitum millibus Hadrianopolim confugisse. Itaque ipsum eos in speciem legasse ut populum Constantinopolitanum tranquillet, qui eam cupit et flagitat. Eorundem spes retunditur.Sed non esse, ut Caesarem Gallorum armis implicandum sperent, cum Gallia majus habeat negocium, et magis ex sese. Hollandenses enim per id ipsum tempus, quo haec dicat, classem maxime formidandam contra Brittanniam Gallis sociatam solvisse. De non sincera pace conjectura altera.Hanc autem gravescere de eorum sinceritate suspicionem, vel maxime ex eo quod Techelium adhuc in sinu foveant, et suos exercitus ei ductandos committant. Consilium Caraphaei Turcis datum de Techelio custodiendo.Sed enim se eos familiariter monere ut de Techelio sibi caveant, ne pacis negocio in caussam cadant, qua eum exhibere, ut maxime velint, non possint: metum enim subesse ne alio confugiat, satis gnarus, aemulos, aut hostes Reges uti perduellibus quidemCur de perduellibus Reges in foederibus nullam habent rationem.
Egregia Caesaris socialis fide., sed in foederibus nullam de iis rationem habere in communem regnorum securitatem: et eadem familiaritate iis consulere, ut ab una Caesaris moderatione suis adflictis rebus levamen expectent. Sciant tamen, praeter cetera eum velle ut suis Foederatis satisfiat, nec aliter pacis negocium instituturum: tanta fide et constantia perstare belli societatem. Mala Legatorum mens.Quod disserebat Caraphaeus ad obtinendam Caesari in foederibus servandis dignitatem, Turcae in utilitatis partem detorquent; et putant eum haec praedicare, ut sive ii Foederatis facerent satis, Caesar omnium et potentior et felicior multo plura et majora petere possit; sin satisfacere nolint, amplissimis conditionibus eum in tanta sociali constantia et fide pacandum esse. Constans Effendis silentium.
Et praeciosa postulatio.Igitur Effendis, ne qua a Caraphaeo perrumpantur, trasmissis omnibus, eo transilit: multa exempla prodi, et morem in gentium jure fundatum, Legatis liberum per hostes patere iter: se Viennam ad Christianorum Imperatorem missos: integrum ei aut in oblata convenire, et edicere locum ubi per viros ad id electos pacis conditiones disputentur, aut se domum omni re infecta remittere.
| Caput III |
Caput V |
- ↑ Ita visum latine referre quot Turcae Siausios appellant.