 I. Ars scrībendī |
III. Lūsiōnes  |
Magster, nōmine Orbilius, in cathedrā sedet, in pulpito positā. In sellā, in solo positā, sedet magistri adiūtor: huīc nōmen est Sōtiōn. In subselliis sedent decem pueri, circā decem annos nāti, quos docet Sōtiōn. Orbilius, qui lūdo praeest, librum legit.
Sōtiōn. Salvēte, pueri.
Pueri. Salvē tū quoque, magister.
S. Hodiē prīmum recitandum est nōbis. Recitātio ex septimo libro Aenēidis esto. Eumenī, pande scrīnium, et adfer libros.
Eumenius. Adfero, magister.
S. Libros distribue, Eumeni.
E. Distribūti sunt, magister.
S. Ita. Incipiēmus. Ego tardē syllabas recitābo.[2] Vos dīligenter animadvertite.—Tu quo-que—Omnēs recitāte.
P. Tu quo-que.
S. Līt-or-
P. Līt-or-
S. i-bus.
P. i-bus.
S. Tu quoque litoribus.
P. Tu quoque litoribus.
S. Nostr-is.
P. Nostr-is.
S. Tu quoque litoribus nostris.
P. Tu quoque litoribus nostris.
S. Aen-ē-
P. Aen-ē-
S. i-a
P. i-a
S. Aen-e-i-a.
P. Aen-e-i-a.
S. Nūtr-īx.
P. Nūtr-īx.
S. Aeneia nutrix.
P. Aeneia nutrix.
S. Ecquis est qui recitare possit tōtum versum?
S. Surge, Horati. Recitā.
Horatius. Tu quoque—litoribus nostros—
S. Perperan, Horati. Omnes!
P. Nostris.
S. Iterum, Horati, ab initio.
H. Tu quoque litoribus nostris—Aen—
S. Perge, Horati.
H. Aen-eia--nutrix.
S. Omnes ūnā: tardē et clārā vōce.
P. Tu quoque litoribus nostris Aeneia nutrix.
S. Pergāmus,—Aet-ern-am.
P. Aet-ern-am.
S. Mor-i-ens.
P. Mor-i-cns
S. Fām-am.
P. Fām-am.
S. Eumeni, dīc iterum tria verba.
E. Aeternam moriens famam.
S. Bene.—Cāi-ē-ta. Omnes!
P. Cai-ēt-a.
S. Ded-ist-i.
P. Ded-ist-i.
S. Omnes, dīcite versum alterum.
P. Aeternam moriens famam, Caieta, dedisti.
S. Gracche, recitā prīmos duos versūs.
P. Perbene. Aliter dīc, Septime: id est, aliīs verbīs.
Septimus. Et tu, Caieta,—Aeneae nutrix, mortua—litora nostra—celeberrima fēcisti.
S. Perbene.—At tu, Brūte, attentius animadvertas!—Iam sententiam apertius et plānius explicābo.—Aenēās nūper ab inferis redierat, et Caietae portum recto itinere petierat. Ubi est portus Caietae?
P. Portus Caietae in litore Campāniae est!
S.—Et quod occasio fuit, idcirco Caietam optimē meritam in honōrem sepulchri commendat: hōc enim sōlum mortuīs dari poterat. Apud inferos vīderat quam clādem illīc insepulti patiantur: nam eīs haud flūmen inferum transīre licet. Nūtrīcem Caietam praecipuē laudat quippe quae[3] Rōmāni imperii principem, pium, religiōsum, prūdentissimum, fortem nūtriisset. Id ēgit Aeneas ut post excessum aeterna nōminis Caietae memoria superesset. Cūr autem vocābulum illud ‘quoque’ dixit Vergilius, cum ante hunc versum nēminem nōmināsse videatur?
P. Nescimus, magister.
S. Mediā dē inferīs narrātiōne sublātā, hīc versus Mīsēni exsequiis iungitur. Quo in libro dē Miseni exsequiis lēgimus?
P. In sexto libro.
S. Ita. Recitābo:
At pius[4] Aeneas ingenti mōle sepulchrum
Impōnit, suaque arma viro rēmumque tubamque
Monte sub āerio, qui nunc Mīsēnus ab illo
Dīcitur, aeternumque tenet per saecula nōmen.
Hinc rectē dixit, ‘Tu quoque litoribus nostris moriens aeternam dedisti famam.’ Intellegitisne?
Gabīnius. [Subrīdens.] Non intellego vōcem illam ‘tu quoque’.
S. Cūr non? Stultior puer es, Gabīnī.
Gab. [Submissā vōce.] Tu quoque.
[Hīc Orbilius, qui rem omnem exaudīvit, ex cathedrā surgit.]
Orbilius. Hūc ades, Gabini. Tu et stultissimus es, et audācissimus. Neque ego sine causā plāgōsus Orbilius[5] nōminor. Constat inter omnes, et parentes et līberos, mē ideo īrācundum esse quod sollertior sim. Mihi discipuli sunt semper cūrae[6]. Pūniendus es, Gabini, nec ferulā sōlum, sed scuticā etiam. Pueri, circumstāte. Brūte, tu equus eris.
Gab. O magister, mihi, precor, ignoscās! Nunquam—
Orb. Tacē, puer. In tergum Bruti ascende. Tu, Gracche, tenē crūra Gabinii. Sotion, velim mihi scuticam dēs. Pueri, licentia semper cohibenda est: ut animus purgētur atque ēmendētur, dolōres corporis inflīgendi sunt. Ut dixit ille Menander, ‘Qui non vāpulat, is non instituitur.’ Igitur—semel—bis—ter—quater—
Gab. Dā veniam, magister.
Ob.—quinquēs—sexiēs. Gabini, poenam bene meritus es, sed bene accēpisti. Cavē nē rursam ergā praeceptōrem licentiā ūtāris.—
Pueri, iam quinta hōra es. Abīte[7] domum: redīte quintā.
| I. Ars scrībendī |
III. Lūsiōnes |
- ↑ Pergula. See Note, p. 1.
- ↑ recitabo. Great importance was attached by the Romans to the clear enunciation and audible recitation of passages from Roman poetry.
- ↑ quippe quae... nutriisset, ‘because she had brought up.’
- ↑ At pius: a quotation from the sixth book of the
Aeneid of Vergil. - ↑ plagosus Orbilius, ‘thrashing Orbilius,’ the name of a schoolmaster mentioned by Horace.
- ↑ curae: predicative dative, i.e. the dative and the verb together make a predicate, ‘are cared for.’
- ↑ Abite. There was a long break in the middle of the morning’s work, in which boys often went home.