Gallia Christiana 1715 01/Adurensis
n*7 ECCLESIA ADURENSIS. 1148 EPISCOPATUS ADURENS IS. A DURA, vulgo Aire, olim, & quidem meliuS, A tura, ab Aturo * fluvio, qui pagum Atu- /y rensem alluit sic dicta, urbs est episcopalis in Vasconia seu provincia Novempopulana, sub senatu Burdigalensi & archiepiscopatu Ausciensi. In notitia provinciarum & civitatum Galiiæ, Honorii Augusti ætate, ut plerique sentiunt, condita, civitas Aturensium octava est provinciæ Novempopulaniæ. Verum civitas hæc non A tura tuncssed Vicus— Julii appellabatur. Sane priores episcopi, quorum nomina memoriamque posteris transmiserunt conciliorum subscriptiones, non Adurenses, aut Aturenses appellati sunt, sed Vico-julienses, ut infra ostendemus. Nomenque Vico-juliensis urbis adhuc celebre erat septimo seculo, ut probant acta S. Philiberti primi abbatis Gemeticensis. At vero destructum esse aNormannis Vicum-julii, & ejus episcopos ad alia loca migrasse, sive in Martianum oppidum, sive in vicum dictum Vascons, unde nostri episcopi dicti siint Martianenses, & Vasconenses, autumat Oihenartus in Notitia Vasconiæ. Tandem sedes pontificia constituta est apud Aduram, seu Aturam urbem, quæ a populis Atu- ribus ( sic vocantur apud Apollinarem Sidonium) vel Aduribu$ aut Aduri$ * (ita legitur in verbis Aniani, post auctoritatem Alarici, quæ codici Theodosianopraemittitur) nomenclationem accepit. Ita sentit vir eruditione clarisiimuS J. Sirmondus, in hanc Sidonii epistolam supra laudaram : Atures, inquit, seu Adures, nomen primum suit populi. non oppidi. Oppidi enim Aturensium nomen Vicus-julius. Nihil tamen obest quominus dicamus Aduram urbem constructam esse in loco ipsio & ruderibus civitatis Vico-juliensis, vel saltem prope ; ad cujus sententiæ confirmationem non modicum conferre potest Oibenarti testimonium, asserentis in confini Ayra agro non ita pridem effossos esse vetustos nummos, ldem scriptor, ut probet hujus urbis antiquitatem, provocat ad rudera pas- sim circumposita, inter quæ spectabiles siint parietinæ palatii Alarici w isigothorum regis. Posi- ta est urbs Atura in sertiu solo, aliquando munitissima, florentior & amplior. DiœcesiS circumcingitur Lascurrensi, Aquensi, & Vasatensi. In pago urbs insignior est sancti Severi fanum ob nobilem abbatiam ordini$ sitncti Benedicti quæ loco nomen dedit, celeberrimum, caput autem Vasconiæ nuncupatur, non quod sit aut fuerit olim Vasconiæ metropolis, ut asserere videtur Oihenartus, sed quod sit in ingressu ac in termino Vasconiæ proprie dictæ, quæ in nonnullis tabulis geographiciS, nomine vera Vasconiæ dejignatur. Post urbem hanc primum locum obtinet Martianum, vulgo Mont de Marsan, a quo titulum habet unus ex archidiaconis. Nec pratermitti debet oppidum S. Quiteriæ ob antiquitatem » & illustre beatæ hujus V irginis martyrium ; cujus ecclesia concathedraliS titulo episcopali annexa ob sacras quibus ditatur reliquias, magno populorum concurso frequentatur. Ecclesia cathedralis Deipara Virgine patrona gaudet. Primæ capituli d : gnitates simt duo ar- chidiaconatus, Martianensis, & Scialossensis * Præterea decem sunt canonici. Diœcesisvero quæ in longum ad duodecim, in latum ad decem leucas extenditur, in sox archipreibyteraribus iI I.eccleiias plebanas complectitur. Nomina autem archiprelbyteratuum siint Scialossensis, Tur- sanensis, de Plano, ubi est castellum suburbanum episcopi ; Martianensis, in quo ducatuS Lebre- tensis ; unde clarissimi dynastæ de Albreto, ac posterioribus feculis Navarræ rege$ s RupifortiS s ic Mauleosolensis. De abbatiis quæ non paucæ sunt in hoc episcopatu, nihil hic attingimus, quia de illis fusius infra erit agendum. PræcipuuS autem lcopus noster est episcoporum historiam breviter scribere, ex variiS quæ recuperavimus veteribus monumentiS. EPISCOPI ADURENSES. I. MARCELLUS. ALiquot episcopos ante Marcellum apud Vicum-julii sedisse, vix dubitamus ; at prior est nobis notus, scilicet ex concilio Agathensi, seculo sexto ineunte celebrato, nimirum anno 506. Ad hanc tamen synodum minime acceffit Marcellus, sed ad vices sitas agendas misit Petrum prest>yterum, qui in hunc modum subscriptus legitur : Petrus presbyter missui a domino meo Marcello episcopo de civitate Vico-julii subscripsu Eodem anno, qui fuit Ala- l rici Gothorum in Gallia regis vigesimus fecundus, hic princeps codicem Thcodosianum aliquibus interpretationibus auctiorem, per Anianum cancellarium suum Aduris promulgandum curavit. Diu rexit hanc ecclesiam Marcellus i etenim anno 533. Pedit in secundo concilio Aurelianensi, subseripsitque, disiimu- lato tamen siiæ sisdis nomine ; unae non omnino certum utrum Marcellus unuS ex patribus hujus concilii, fuerit Marcellus Vico-juliensis episcopus, uti CaroluS CointiuS ante nos conjecit. a Amoiuu ait fc codicem Tbcod.fiaaum edidiisc AJari, , ac fubscripfiflc. „4, ECCLESIA i A II. RUSTICUS. Nobile genus Rustici episcopi satis nos docet Gregorius Turonum episcopus, l.vn. historiæ, ubi testatur eum fuisse germanum Nicetii comitis Aquensis, qui per ambitum elicuerat ab Chilperico rege præceptum, quo princeps jubebat ut episcopus Aquensis ordinaretur hic Nicetius. Aliunde quoque notus nobis est Ru- sticus, nempe ex concilio Matssconensi II. anni 585. cujus decretis subscribens, Vico-ju- liensis episcopi titulum sibi tribuit. III. PHILIBAUDUS. Philibaudus pater beati Philiberti primi Ge— * meticensis abbatis, cum siimma moderatione Vico-juliensibus regia auctoritate præfuisset, juraque dedisset, ab iis siimmo consenso expetitus est ad sacerdotium, regeque annuente cathedræ est impositus. De qua ordinatione ita loquitur scriptor vitæ sancti Philiberti, quam nabes seculo II. Benedict. S. Philibertus Elustano territorio ortus.steculari prudentia non indoctus, undique juxta morem gentis strenuus. urbe Vico-julii est nutritus : ea de causa maxime quod genitorem ipstus Philibaudum obtentu regio, munere laicali administratione csssante. cives loci illius expetissem pontificem. Ceterum ignoro’ qua ratione J.Columbi in suis noctibus Blanca- landanis, episcopum hunc, quem Philibau- drum appellat, velit fuisse Esosensem episcopum j laudetque pro hac sententia sancti Philiberti vitam quæ Vico-julensem ejus patri sedem aflignat. Forte Philibaudus patria erat Ehssanus, at non cathedra. Ut propius accedamus ad tempus, quo Philibaudus episcopus fuit, observandum est in vita S.Philibern, Philibaudum filium suum Da- goberto regi I. qui regnare cœpit anno 628. obtulisse ac commendasse > qui in ejus aula. conforiium indeptus est Audoeni optimatis. qui sub aureo baltheo Deo magis quam regi militabat. Hinc recte conjicies Vico-julienseS Philibaudum episcopum habuisse circa annos 620. & 630. potuisseque esse Rustici successorem. Nihil enim vetat Rustici vitam usque ad annum 620. producere. Post Philibaudum fuit longum interpontifi- cium ; aut saltem si tunc fuerint in hac ecclesia episcopi, eorum oblitterata est memoria. Aduram seu Vicum-julii expugnatum fuisse a Saracenis seu Arabibus Hsspaniæ tyrannis anno circiter 732. docet Catellus historiæ Occitaniæ libro tertio, ex veteri chronico quod præ oculis habuisse testatur, ldem susius refert Cointius ad annum 732. Hinc sub talibus do* minis res ecclesiæ pessumdatæ, & interrupta fone episcoporum succeffio. At post annos circiter quinquaginta restitutam fuisse cathedram episcopalem apud Vicum-julii patebit ex dicendis. IV. Asinarius. Asinarius cum Vico-juliensis episcopi titulo subfcriptus legitur concilio cuidam Narbo- nensi sub Daniele metropolita.quinto calen*- CURENSIS. tryo daS Julii. De anno quo celebrata est hæc syn— • odus disiceptatur inter eruditos, quia chro— ( nicæ notæ minime inter se conveniunt ; sic enim præmittitur : anno Incarnationis Dominica Dcc. LxxxvIII. indictione xn. gloriostjstmo quoque Dom. imperatore regnante anno xxn 1. Sane annus Christi 788. non convenit cum anno 23.’ aut regni aut imperii Caroli — Magni. Hinc Carolus Cointius ex his characteribus chronicis duos priores tollit tanquam suppositi.ios ; & hoc concilium adscribit anno 791. Nos autem communiori sententiæ adhærentes retinemus annum actis concilii præsixum, scilicet 788.Nullum qui vacantem post Asinarium episcopum sedem impleverit novimus usque ad le- culum decimum pene completum. V. Gumbaldus. Gumbaldus filius ducis Vasconiæ Sancii majoris, episcopus Vasconensis dictus, videlicet Aturensis, Vasatensis & omnium ferme Novempopulaniæ ecclesiarum ; quin etiam Aginnenns rector & administrator, sedebat anno 977. quo in charta monasterii Regulæ episcopum Vasconiae se dicit, ut notat P. de Marea 1. 4. hiil. Bearn. c. 9. De eo fusiuS agemus in V asatensibus episcopis. VI. AR5IAS, velARSIvUS. ArsiaS * cognomento Racha, qui corrupte in chartario Lascurensi legitur Astatraca titulum quoque episcopi Vasconiæ gestit, tempore Willelmi Sancii totius Vasconiæ comitis circa annum 980. Incerta vero sunt omnia, quæ de illo episcopo dicuntur. Oihenartus ipsi quidem locum dat post Gumbaldum episcopum, sed tacet quo anno vel tempore sedem obtinuerit. Illustrissimus vero ecclesiæ princeps Petrus de Marea in historia Benearnensi, duo de illo refert, unum quod ejus consilio re- ’staurata fuerit a Lopoforti ecclesia B. Mariæ Lascurensis, quæ olim fuerat sedes episcopa- tus, uti legitur in fragmento chartarii Lasou- rensis quod P de Marea ibidem profert. Alterum quod de Arsia legitur, sipectat fundationem monasterii Regulæ, in Bearnio, seu in pago Vasuonia qui Silvestrensts dicitur, pertinens ad dioecestm Lascurensts episcopi. Coepit autem institui temporibus comitis Guillelmi Sancii. cum favore vicecomitis Centullo-Gastonis… in quibus temporibus Atstas cognomento Racha pontifex esse videbatur. — VII. RAIMUNDUS I. Raimundus dictus Vetulus, ex chartario Lascurensi, teste Petro de Marea, more antecessorum suorum, fex episcopatus tenuit. Vasa- tensem, Adurensem. Aquensem. Laburdensem. Oloronensem, &.Lafcurensem i tempore Sancii comitis Vasconiæ. ln cnarta Aquensis ecclesiæ ibidem laudata legitur : Iste fenex Raimundus Vastatensts. omnes epistcopatus totius Vastco- nia tenuit. excepta metropoli. Raimundum < Arsinus appellatur in historia abbariæ Condomiensis tom. XIII.Spicilegii p. 437. ubi legitur cœcus factus, quod cum minus cfTet dignus, aperire fuiflct ausus facrum quemdam locu* lum j quam Vis pro Viro miræ GnctuauS couuachux habere* rur. hunc iv, t E C C L E S I A A hun£ letiisse anno 1025. docent post Oihenar— A tum Sammarthani. P. de Marea 1. 4. histor. Bearn. ait cum si.ibscripsisse chartæ Odonis comitis posscflionem comitatus assumentis, anno 1033. ( Sammarthanis anno 1032.) Interfuit Raimundus concilio Tolosano.anno 1056. ubi sc dicit tantum episcopum Vasatcnsem : forte Suodipsum puderet tot alios episcopatuspofll- ere, quamvis eos nihilominus adhucaliquan- diu retinuerit. Probat enim P. de Marea Rai- mundum seniorem nullos ex episcopatibus suis dimisisse, nisi post annum 1056. ante an. 1059. quo Raimundus junior nepos senioris, in ejus locum pro Vasatensi, & Lapurdensi ec- clesiis ordinatus est episcopus, uci asserit jam svpe laudatus P. de Marea, ex charta Lapur— B densi, ubi Raimundus hic junior scribit Pe do. natum fuisse duplici isto episcopatu, a Nicolao papa, in concilio Lateranensi, seu Romano, anno 1057. Notanda siint hæc verba chartæ Lascurensis : Pradictus vero idem Raimundus Roma accusatus, depofitus fuit. Sed quia nobilis erat & potens, ne perturbaret jieri canonicas electiones, concessit ei D. N. * papa Lascurensem episcopatum in omni vita sua ; datasibi licentia, ut quem vellet de vicinis episcopis ad supplenda epijcopalia officia invitaret ; quæ ut pote depolitus, & ex episcopali dejectus gradu implere nefas putabar. ( VIII. PbtRUs I. Petrus, qui vitam monasticam in S. Severi asceterio amplexus suerat ante episcopatum, anno 106i. subscripsit litteris Bernardi cognomento Tumpalerii Vasconiæ comitis, pro fundatione monasterii Sancti-montis ; quod lege in Austindo Auscienli archiepiscopo. Anno 1063.acceffit ad dedicationem ecclesiæ MoiiIiacensis, in pago Caturcino, quo frequentes convenerunt antistites ; legitur enim de Ste- phano Olorensi episcopo, & de nostro Petro in veteri quadam inscriptione : ] Ellorius Stephanum, concessit & Adura Petrum.
- . Anno 106 4. subscripsit chartæ restauration is monasterii S. Licerii factæ ab Heraclio episcopo T arbiensi, qui eundem locum dedit Clu- Diacensibus redintegrandum monachis. Anno ». 1080. ipso præsente Bernardus Aquensis episcopus monasterium de Pontonis dimisit Flori acen fi monasterio 5 eodemque anno mense Octobri subscripsit privilegio Gocelini archi- episcopi BurdigalensiS, pro Silva-majori, peten- 4, te S. Geraldo fundatore. Anno 1084. adfuit restitutioni eCclesiæ S. Caprasii redditæ monasterio Regulæ (la Reole.) Item fundatio ni prioratus de Gavareco, circa idem tempu9, ut ex sequentibus liquet litteris
- Ego Petrus Gavardensts vicecomes incepi monasterium in meo territorio, quod dicitur Gavar- retum, in honore Domini &jancti ejus sepulchri, quod concedo domno Geraldo Silva-majoris abbati & omnibus ejus successoribus, ut Jemper abbas Silva-majoris jis abbas suncti Se pulchri ; & qualis religio & vita ibi tonetur, talem habeat & in Tomus I. D U K E N S I S. HJ1. istius i quatinus semper locus Sibba-majoris & — suncti Se pulchri Dei servitio & bona religione A unum sint, pariterque paupertatem & abundantiam partiantur, sulva Jemper auctoritate Ause tensu archiepiscopi & Adurensts episcopi, qui hoc donum concesserunt & confirmaverunt. Sign. Guillelmi archiepiscopi Auxiensis. Sign. Petri episcopi Adurensts. Hoc quoque confirmavit D. Guillelmus Aquitania dux, c-rsalvitatem. In necrologio S. Severi in capite Vasconiæ notatur depolitio Petri bonæ memoriæ Adurensis episcopi, idibus Julii anno MXCH. IX. GUILLELMUS I. Guillelmi sinem novimus ex necrologio siin- cti Severi, ubi legitur : It. cal. Decembris depo- sttio domini Willelmi episcopi Adurensts ecclefia, anno MCxv. At quo anno episcopatum auspi— 1 catus sit ignoratur.Hinc ambigimus utrum Vitalem huc tssque omissum in catalogis debeamus Guillelmo præponere, vel subjicere. At cum Guillelmus huc usque Petro datus sit successor, maluimus ei Vitalem postponere. X. V I T A L I S I. J Hunc epicopum cognominatum de S. Her- mete, debemus tabulis S. Severi in capite Vase, ubi legimur : ’Petrus Bigorritanus • comes, & Marfianensts comes, & ejus uxor Btatrix, & eorum filius Cen- tullus, decimas molendini de Af<w « -(Marsani) suncti Severi monasterio concedunt : eosque Raimundus de Arbocava suncti Severi ( ab anno MCVII. ad MCXXVIII.) abbas, & totus conventus in omnibus beneficiis & orationibus suis recipiunt. Actum Vitali de sancto Hermetc episcopo Adurensem ecclesiam regente… Documentum hoc omni chronologico charactere destitutum est ; sed cum Vitalis de.’.ancto Hermetc Raimundi de Arbocava æqualis sit ; D & Bonum-hominem Adurensi ecclesiæ ab anno m cxx. ad m CXLVII. præfuisse ex mox subjicienda charta constet, Guillelmi huius nominis primi anno 1115. mortui decessor aut succedor fuit, ut jam monuimus. XI. BoNus-hoMO. Hic episcopus sedem conscendit Jaltem anno Hto.ex instrumento cujusdam donationis factæ monasterio S. Severi in capite Vasc. in cujus fine legitur : Hoc suctum est tempore Raimundi abbatis illius loci ( sitncti Severi,) atque Boni-homi- nis Adurensts episcopi, Auscknfis archiepiscopi Ber- E nardi, currente Incarnationis D. N. s. C. anno MCxx. regnante domino Calixto papa fecundo. Ex eodem S. Severi tabulario unde hæc eruimus, habemus Arnaldum Burdigalensem ar- chiepis< : opum mediam partem eCclesia de Me- misano fuæ diœcesis, de consilio Gaufredi abbatis Silvæ-majoris, concessisse Raimundo S. Severi abbati ejusque monachis, anno ab In- carn. D. M cxxt 1. regnante Calixto papa, Bono — homine Adurensi episcopo, Juqa 28. » Bigorr. coma ex nomine axons, M.rri.ncnfi, rera nomia* proprio. Dddd iiJJ ECCLESIA . Memoratur inter præsiileS qui Burdigalam convenerunt circa annum 1131. invitati a [* Gaitfredo metropolitano, ubi actum est de controversia Guidonis Lalcurensis, cum Bernardo Bigorritano antistite pro loco sancti Petri de Generosi), quem episcopus Lascurensis a Bigorritano repetebat ; episcopus autem Bonus-nomo a parte Guidonis stetisse legitur cum Guillelmo aobate Sorduensi, prout docet il- lustrisiimus scriptor Petrus de Marea, histor. Bearn. 1. v. c. 32. Anno 1138. ecclesiam de Gil conceffit Silvæ-majori. Hujus episcopi tempore Petrus vicecomeS urbem Montis-Martiani ædi- sicare aggressus, ecclesiæ in ea condendæ facultatem a Raimundo abbate impetravit, quod locus hic ab monasterio penderet. Sed BontiS- homo episcopus Adurensis obstitit contendens jus in novas ecclesias ad episeopos pertinere. Gravis autem hæc dissensio agitata est anno 1141. in concilio de Nouguerol, præsentibus Guillelmo archiepiscqpo Auxitano, ac Vasco- niæ præsiilibus apudNogarolium congregatis, anno 1141. Acta quidem synodi in libro rubro eccl. Adurensis descripta præferunt annum 1091. sed gravisiimo errore, quem emendat ( illustrissimus Petrus de Mdrca : quippe hoc anno neque Petrus vicecomeS erat, nec Bonus- homo episcopus. Hoc in coetu disceptationi & liti finis est impositus, factaque transactione, abbas pro bono pacis, episcopo ecclesiæque Adurensi centum triginta solidos Morlanense largitus est ; archjdiaconique Martianensis & Tursanensis omnibus juribus in ea ecclesia Montis-Martiani renuntiarunt. Hæc potiffi- mum debemus Petro de Marea, l.ix. hist.Bearn. c. 8. De hujus episcopi morte ira necrologium S. Severi : XIX. cal. Januarii dtpofitio bona memoria Boni-hominis Adurensis episcopi. Nerrolo— j gium S. Johannis de Castella, de eodem sic habet : IX* calendas Januarii commemoratio domini Boni-hominis Adurensis episcopi, anno MCXLVII. XII. Odo. Odo de Orbeissano, ex antiqua familia comitatur Astaracensis, prius archidiaconus & canonicus Auxicanu, forte sussectus est Bono- homini episcopo, quamvis de illo nihil ad nos pervenerit usque aa annum 1170. Minime migravit evita anno 1179. cum anno 1180. inj charta ecclesiæ Auxuanæ, adhuc sedisse repe- riatur. XIII. VlLLELMUS II. Willelmum-Bernardi episcopis Adurensibus accensent tum OihenartuS, tum fratres Sammarthani ; præsuisseque anno 1188. ex chartario Baionensi asserunt. XIV. MARTINUS I. Iifdem auctoribus Martino locum hic affi- gnamus, quippe quem sedisse anno 1194. affirmant. Hic autem episcopus erat simul abbas S. Johannis de Castella. ADURENSIS. IIJ4 1 XV. VITALIS II. Vitalem anno 1211. sedem episcopalem obtinuisse produnt acta publica, ut asserunt Sammarthani, qui videntur Oihenarti vestigia premere. Obiit quarto calendas Maii ex sitncti Severi necrologio, ubi dicitur ex monacho factus episcopus. XVI. JoHANNES I. Johannes recensetur inter praelatos qui in 3 oppido Tarbiensi Dominica post festum Omnium Sanctorum 1216. sponsalibus Petronillæ comitissæ Bigorrensis, cum Guidone de Mon- te-forti, filio SimoniS comitis, ducis Narbonæ adfuerunt : iis etiam interfuere Arnaldus Bigorrensis, Guillelmus Convenensis*, Saucius Consoranensis, & Bernardus OloronensiS epi- sicopi s necnon abbates PetruS Cleraci, Odo Generensis, & Arnaldus S. Savini, prout fidem faciunt instrumenta quæ in tabulario regio Palensi asservantur.Hic episcopus abOihenarto Jordanus appellatur. Forte utrumque nomen Johannis & Jordani gerebat ; aut unum erat
- ejus nomen, alterum wnomen. Conjicimus hunc episcopum suisse prius abbatem Casæ-Dei Præmonstratensis ordinis ; id- que nobis persuadent litteræ tum cleri Adu- rensis ad Gervasium Præmonstratensem abbatem, tum responsiim Gervasii ad clerum Adu- rensem, postulatum in episcopum hujus ecclesiæ abbatem Casæ-Dei concedentiS. Utrumque vetus documentum suppeditavit collectio epistolarum Gervasu hujus abbatis edita Valen- cenis typis Johannis Boucher anno 1663. unde hæc deseripsimus
- > EPISTOLA XXXVI. Cleri AdurensiS qua postulatur abbas Casæ- Dei in episcopum Adurensem. Clarissimo in Christo pAtri ac domino Gervasto abbati Pramonstratenst universttas capituli Adu- rensis salutem in eo qui est omnium vera salus. Cum pastorali regimine destituitur grex ovilis, non est per quem errantes ovicula ad pabula revocentur, immo dilanianda luporum dentibus potius exponuntur, nist gregi provisum suerit in pastore qui eas revocet ad ovile. Sane cum Adurensts ec- clesta honestissima conversatsonis & fidei religiosa pastorem habuerit virum profecto providum & dtscretum, qui nunc peccatis populi exigentibus quod non modico puncti doloris aculeo re citamus t diem clausit extremum i propter quod ecclesia no. stra procellis maris hinc inde fluctuantibus periclitari compellitur, nist mors pastoris nostri successoris beneficio fit redempta. Ad hac friatis, pater cha- rissme, quod cum abbas Casu-Dei subditus vester pradttus fitsanctitate & moribus & laudabilis testimonii exstiterit longis retro temporibus, ipsum a vobis unanimiter & concorditer postulamus, vos modis quibuscumque possumus deprecantas quatenus ipsum miseratione divina & pietatis intuitu ecclesia nostra orbata pastore dignemini concedere in prelatumiseriptum est enim : Alter alterius onera portate&fic adimplebitis legem Christi. „j, ECCLESIA quapropter vos teelesta nostra doloribus compacta— i mini, onus ejus alleviantes per concessionem pastoris, ut ecclesta moeror & lamentatio in exaltationem & gaudium convertatur. Gcrvasius concedit Adurensibns abbatem Ca- sæ-Dei.ut probat hæc ejusdem epistola, postulatum in episcopum. Firw venerabilibus & in Christo dilectis decano & capitulo Adurenst frater Gervastus Dei patientia Pramonstract dictus abbas, sulutcm & orationes in Domino salutares. Receptis litteris universt- tatis vestra nobis cum multa devotione porrectis, potuimus non moveri pietate, visuprima fa— j cie litterarum, pro eo quod scilicet pralatus vester qui in vita sua virsuit profecto providus ac honestate probatus, viam universacarnis, stcut Domino placuit, sts ingressus, & quod ecclesta Adu- rensts tanto stt viduata pastore, qua, ut verbis vestris utamur, procellis maris hinc indefluctuantibus periclitari compellitur, nist mors ejusdem pralati successoris beneficio stt redempta. Verum cum esc voluntate Domini, non ex meritis personarum apud vos vigeat ordo noster, ut ex ipso vobis assumere velitis pastorem venerabilem in Christo dilectum fratrem abbatem Casu Dei quem vobis unanimiter postulastis, amicabilitcr concedimus > & benigne rogantes ut serenitas vestra & devotio quam erga ordinem memoratum cognofcimus vos habere.in posterum non tepescat. Supplicamus actam vobis quatenus ecclesiam Casu-Dei, cum fit pauper in rebus, foveatis in quantum vestra di- fcreiio permiserit honestatis. Gervasius abbas Praemonstrati suo præsuit ordini, ab anno 1209. ad annum 1220. ut dicemus in episcopis Sagiensibus. ltaque Casæ- Dei abbas ab eo concessus, ut sieret Adurensis episcopus, debuit sedere inter annum 1209. & 1 1220. ls non fuit Viralis, qui monachus fuerat, non abbas ordinis Prarmonstratensis. Neque hoc de Gauterio potest intelligi, quem constat fuisse monachum Cisterciensem. Itaque verisimile est Johannem I. fuisse illum abbatem Casæ-Dei, de quo in epistolis præ- miffis agitur ; nisi fortasse hic episcopus sederit inter Martinum I. & Vitalem 11. XVII. GAUTERIUS. Gauterius episcopus innotescit ex ejus epitaphio quod hactenus ejus sepulcro iissculptum legitur in diruta navi ecclesiæ Bonarum-vallium, hoc modo : 111 cal. Augusti obctt domnus Gauterius Clarevallensts monachus episcopus Aiuren- sts. Annus ipsius obitus non notatur > sed character accedit ad annos circiter 500. XVIII. Ak NAL Dus. Arnaldi episcopi Adurensis nomen designa- tum per primum nominis characterem A. re- peritur in veteri registro connestabulariæ, ut aiunt, Burdigalensis, ad annum 1221. Testis autem fuit in profeffione fidei clientelaris Guillelmi de Monte-Catano vicecomitis Bear- nensis, quam de terra sua VasConiæ exhibuit die 22. Februarii, Henrico regis Angliæ se- nescallo, præsentibus Raimundo Garsia de Tornus 1. A D U R E N S I S. I ! 0 Navailles, R. Arnaldo de Coarrasa*, & aliis proceribtiS. Nominatur & in bulla unionis ab- batiæ S. Quiteriæ de Manso, cum episcoparu Adurensi a Greg. IX. summo pontifice anno’ 1227. al. 1228. De illo hæc leguntur in S. Severi veteribus 1 chartis : A. (Amanevus) Auxitanus episcopus, H. (Hugo) Bigorrensts &R. Olorensts episcopi, pacem inter A. ( Arnaldum) Adurensem episcopum, & priorem ac conventum S. Severi de consensu A. episcopi Lascurensts ejusdem monasterii provisuris, auctoritate Gregorii papa JX. renovant, confervas a monachis ubicumque intra Adurensts epijcopatus limites existant, omnimoda ab tps- Jcopi jurisdictione exemctone. Actum mensu Decembri an. Verbi incarnati MCCxxxI. lta tabu- læ S. Severi. XIX. Augemus. Eodem tempore quo Arnaldus ecclesiam Adurensem moderabatur, occurrit in codice Burdigalensi Augerius episcopi Adurensis ecclesiæ titulum gerens, inter Benearnii proceres, qui adfuerunt sacramento fidelitatis, quod Guillelmus de Moncade vicecomes Bearn. senesoallo Henrici regis Angliæ præstitit pro terrarum suarum dominio quas in Aquitania obtinebat. Idem Augerius anno 1227. nomina* tur abbas S. Quiteriæ in bulla unionis hujus abbatiæ cum epiTcopatu, tempore Gregorii IX. De eodem in martyrologio seu necrologio Sanseveriano : vnn.cxZ. Augusti depostcto domp- ni Augerii episcopi Adurensts ecclesta bona memoria, anno MCCXXXVII. Non minus nos torquet quod legimus in libro rubro, de synodalibus Constitutionibus promulgatis in ecclesia S. Hippolyti ( de Viile- ( ncuve de Marsan) die 6. Octobris anni 1229. per M.episcopum Adurensem ; utrum enim hic sit idem ac Augerius, vel Arnaldus, cujus nomen amanuensis volens per priorem litteram A. significare, incaute scnpserit M. aut alius prorius sit ab illis episcepis, ignoramus. XX. Raimundus II. Ad Raimundum de S. Martino exstant lit- teræ decani S. Andreæ Burdigalensis, sanctæ Sedis mandato adversos GastonemBenearnen- sem vicecomitem, ac foederatos hujus regionis nobiles, seriptæ anno 1253. ex chartul.Bur- digal. Occa fio adversus illos proceres scribendi sutt, quod Henricum Angliæ regem, in procinctu profectionis maritimæ ad bellum sacrum, incursione facta per Aquitaniam vexassem. Anno 1264. sabbato post festum sancti Michaelis litteras testimoniales dedit de miraculis quæ fiebant in ecclesia Carmelita- rum Tolosanorum, quibus in litteris legitur episcopus Adurensis, & S. Quiteriæ, ob unitam episcopatui Adurensi S Quiteriæ abbatiam, uti jam superius dictum. Raimundum deposito pastorali onere, it> gressum esse monasterium S. Johannis de Castella, an. 1266. ibique institutum Præmon- strarensium suscepifle, docent Fr. Sammar- thani. Sed contra id pugnat necrologium sancti Severi in capite Vasconiæ, ubi Raimtrn* Dddd ij i, J7 ECCLESIA A di obituS consignatur VI. idus Augusti anni [" MCCLXV. p XXL PETRUS II. Petrus electuS.ut aiunt, anno 1267.cumAu- xitano archiepiscopo, & aliis ejufdem provinciae antistitibus Raimundo Bigorrensi, Geral- do Lactorensi, Compainho Osorensi, præsenti- ’* bus quoque Efquivato Bigorrensi comite ac ’• Geraldo Armaniacensi, adfuit pactis matrimonii Constantiæ siliæ Gastonis vicecomitis Bear- nensis, cum Henrico Angliæ principe Richar- di Romanorum regis fuio, apud Montem » Martianum die Mercurii post octavam sancti . Martini, anno 1268. Biennio post instituitur curator testamenti Matæ, al. Amatæ viceco- " mitissæ Gastonis conjugis, cum Lactorensi episcopo Anno 1270. Gasto vicecomes cum Amata uxore fundavit parthenonem apud Montem- Martianum quem dotavit multis collatis latifundiis, pedagiis, seudis ; additis quoque ducentis solidis Morlanensibus annui red ; tus ; quæ omnia dedit in manus Petri Adurensis &sancta ggjteria episcopi, qui diplomati vicecomitiS suum apposuit sigillum. Ipse vero iisdem mo- nialibus quædam cum capituli consensii donavit anno 1276. præscrtim decimas in omnibus’ illarum agris acquisitis vel acquirendis, in parochia S. Laurentii de Bayries. Anno 1279. nonis Februarii sedit in Auscien- si concilio, habito in primis pro defensione ju- rium ecclesiæ Vasatensis, adversus senescal- lura Vasconiæ, ut intelligitur ex epistola syno- dica * ad Fduardum Angliæ regem ducem Aquitaniæ scripta, cui Petri nomen inscribitur. Postea an. 1283. ipse judex & arbiter electus a partibus composuit, adjutore Pontio de lniula decano Santonensi *, longa dilsidia inter ecclesiam Valat. & regios ministros. Videj to. XI. coneil. part. 2. in append. pag. 237j. & 1 2376. Petri episcopatum usique ad annum 1295. extendit Oihenartus. Contra vero nostri Sammarthani anno 1284. admittunt Geraldum episcopum post Petrum ; quos sequimur. XXII. GERALDUS. Geraldum sedisse anno 1284. probatur ex ces- sione comitatus B’gorrensis facta a Constantia comitissa hoc anno, in manibus senescalli regis Angliæ, præsentbus Amanevo metropolita Au* xitano, Petro Lactorensi, Geraldo Adurensi, & Raimundo-Arnaldo Tarbiensi.Nimirum mor— I tuo Esiquivato comite Bigorrensi, Constantia Gastonis vicecomitis Benearnensis primogenita pro ipfius herede agnita est ab omnibus comitatus ordinibus, ratione habita substitutionis factæ a Petronilla comitissa* Obstitit Lora Esquivati comitis Poror, Turenæ vicecomitissa, & adiit 4 In tabulis Silvr-majoris Engolismtnfb. Ibi itaque legimus, quod Petrus Adurensts S. Quiterix episcopus, & Pontius dc lniula decanus Engolifmensis ordinarunt cjuod Hugo episcopus k canonici Vafatcnlcs, medietatem pro indiviso junsdictionis & justitiae temporalis altae & bafsx civitatis Vafatensis
Eduardo Angliac regi Aquitanix duci tradant. Actum Burdigala dic Veneris ante festum B Mar. Ma^dalcnx an. Mccaxxxitr. D URENS IS. IIJ8 A Johannem de Greili Vast:omæ pro Angliæ rege senescallum, questa sibi ademtam injuste a Constantia hereditatem. Itaque rex Angliæ de his a senefcallo certior factus, juflit ut siio senescallo sequestro comitatus cederetur, donec de utriusque jure ferretur sententia. Hoc factum notatur apud Tarbam anno præfato 1284. die Mercurii post festum Annuntiatæ Deiparæ Virginis, coram Auscitanoarchiepiscopo nomine Amanevo, nostro Geraldo, episcopis Lactorensi & Tarbiensi, Gausberto sancti Maurini & Bonello Scalx-Dei abbatibus. Annus hio 1284. fere fuit episcopatus Ge- raldi principium & finis ; nam anno sequenti ’alius nobis adest episcopus nomine Petrus. XXIII. PETRUS III. Petras anno 1285. subscripsit codicillis Ge- raldi comitis Armaniacensis, quo ipsius curæ mandabat exsecutionem fui testamenti. Legimus eum adfuisse publicæ clientelæ profeflio- ni, quæ facta legitur Constantiæ comitissæ, ab optimatibus & nobilibus comitatus Bigorritani anno 1288. sed subodoramur nonnihil men- dosi in anni hujus annotatione, ld enim infe- , rius legitur actum VI1. idus Septembris, anni ’1283. ac paulo post Esquivati mortem. Itaque ad Petrum 11. pertinet, non ad tertium, quem lego adhuc inscriptum tabulis anni 1295. Juvat hic observare Petrum hoc in instrumento, pro Adurensi appellari Martianensum episcopum, titulo siimto a Martiano-monte oppido diœce- sis percelebri. Epistola regis Angliæ de VaIco- nia recuperanda data die x. Julii an. 1294. in- scripra legitur Amanevo archiepiscopo Auxi- tano, &c. & Petro Adurensi episcopo. Vide in Amanevo. XXIV. MArt 1 Nus 11. j Apud Sammarthanos legimus Martinum de Fosia præfuisse annis 1300. & 1506. ex libro 1 rubro episcopatus. Et quidem in laudato codi— 1 ce duo leguntur acta, quæ id probant. Primum est transactio inter nunc Martinum episcopum & Seguinum de Stagno militem, pro quarta parte dccimæ S. Hippolyti de Badigias; act. die Dominica ante festum Nativitatis B. Mariæ anno mccc. Alterum ejusdem diei & anni litteras dicti Seguini exhibet, quibus confitetur episcopo Adurensi quartam hanc decimat S.Hippolyti partem deberi:Actum Philippo rege Francorum regnante, Constantia Martianenji vb- cecomitijsa, Martino Adurenst episcopo. XXV. BERNARDUS. Nomen hujus episcopi, qui sedebat anno 1314. designatusper litteram B. fuisse Bernar- dum, divinat Oihenartus. Sed candide fatentur Sammarthani æque posse appellari, Bertrandum, Bonifacium, &c. Nobis vero constat eum dictum esse Bernardumj nam in chartis deprehendimus Bernardum episcopum annisIji8. & 1322. die 2. introitus Junii; item— » ■ que eodem anno in tabulis S. Severi. » , rf, ECCLESIA XX V I. Gvi L L E 2 M U S III. A Guillelmus paulo ardius ascendit Aduren- sem cathedram, quam docent Sammarthani, qui eum anno IJ2I. volunt jam dignitate epi- lcopali ornatum fuisse ; quo tempore constat adhuc præsuisse Bernardum.at nihil vetat quominus anno sequenti pedum gestaverit. Quidam catalogus Guillelmo subrogat Antonium ad annum 1326. die I). Octobrisjadquod probandum restes appellantur libri obligationum apud Vaticanum asservati— Oihenartus & Gemelli fratres Anessancium, omisso Antonio, successorem Guillelmo dant, quibus liben— B ter sussragamur. XXVII. ANESSANCIUS. Anessancius, ex illustri de Joyosit gente ortus, a laudatis scriptoribus electus dicitur 13. Octobris anni 1326. Non dissilnulant tamen in nonnullis indicibus episcopum hunc ab anno 1324. compatere ; at libros obligationum Vaticani sequi profitentur. Certe jam sedebat Ial- . tem armo 1327. nam in actis concilii Martia- censis Auxitanæ provinciæ, habiti die 6. Decembris anni 1)29. dicitur mortuus ante duos annos & amplius. Quo vero mortis genere vi— c tam sinierit nunc dicendum.Huic episcopo nulla de causa multis nobilibus invsso, struxerunt insidias Tercellus de Brulato, Bernardus de Caneto, Raimundus G. de Arivanta, Johannes & Arnaldus ejus fratres, Spurius de Anedo, Petrus Spurius de Sanguineda, dictus d’Arbo- cave, Arnaldus-Guilldmus de Serignaco, Spurius de Ju, Manentonus, & Johannes de Capite- villa fratres, & ex insidiis irruentes eum occiderunt prope Nogoralium in Auxitana diœcesi Sicarios de tanto seelere gloriantes in suis castris receperant Theobaldus & Monaldus de Barba fano fratres, Guillelmus de Monce—. die, Arnaldus de Morlana, Theobaldus de 1 Tusægueto. Itaque ad refrænandam coercen- damque militum illorum immanitatem ac in maximis sceleribus siiperbiam, coacta estsynodus provinciæ apud Maniacum Ausciensis diœce* lis, cui interfuerunt episcopi provinciæ sub Guillelmo metropolitano in festo S. Nicolai hyema- . lis die sexta Decembris anni 1329. Atque hoc in cœtu decreverunt reos afficiendosesse pœniscon- tentis in constitutione provinciali jam promulgata quæ incipit : guia quod contrapralatos. Instiper denuntiarunt G. de Bauceria militi senef- callo comicis A rman iaci, & Raimundo de Mon- tiliis judici ordinario dicti comitis, tanquam immediatis superioribus malefactorum, ut diligenter contenta inpræsataconstitutione exsequi curarent. 1*. XXVIII. GAR SIAS I. Electus in locum Anessancii Garsias Faber, concilio Martiacensi adfuit, proindeque jam Adurensis erat episcopus anno 1329. & quidem S. præesle cœpit die 6. Februarii anni 1328. si Sammarthanis fides librum obligationum Vaticani laudantibus. Brevi quo præsuisse videtur tempore gratum sese civibus exhibuit, quibus A D U R E N S I S. n*© cum Olivario Duncan pro Angliæ regepræfe— ~ cto & Gastone vicecomiteBearnensi ac Fuxensi ch comite concessit privilegia. Anno 13jo. ejus fit mentio in tabulis S. Severi ; ultra annum 1331. B, nulla ejustiem in actis publicis occurrit mentio. Non audemus tamen asserere ejus episcopatum hoc anno cessasse. XXIX. DALFINUS. Consentiunt Oihenartus & Gemelli fratres tum in admittendo hoc antistite, quem ex familia Marqua-Faberiaconjectant suisse genitum, tum in asiignando ejuS epsseopatui anno 1354. ij qui fuit ultimus, ut mox ostensijri fumus. XXX. BERNARDUS II. Noster Claudius Estiennot in catalogo abba- tum Fontis-frigidi, tom. 11. antiquitatum Be- ned. in Septimania &c. dicit hunc Bernardum ex abbate Fontis-frigidi factum esse episcopum Adurensem bulla lnnocentii papæ V I.anno 2. eius pontificatus, ex actis pontificiis Avenionen- sious. Annus vero secundus hujus papæ numeratur millesimus trecentesimus quinquagesimuS 1 quartus ; eum notarunt Oihenartus & Sammar— t tuaniad annos 1355. & I355 ? * I XXXI. PETRUS IV. G • Petrum de Gaxiasecto sufficiunt Bernardo Sammarthani an. 1359.6* quibusuam, inquiunt, 1 schedis, Oihenarto incognitum & Claudio Ro- berto, cujus Adurensium præsiilum catalogus multum mutilus est ; nam ex episcopis plusquam quinquaginta, octo tantum exhibet : nobis vero de hoc Petro nihil occurrit. XXXII. JOHANNES II. Sedit hic episcopus ætate Gastonis cognomento Phœbi Fuxcnsis comitis, annis 1365. & ■j 1369. ex chartis S. Severi, necnon anno 1378. ex tabulis ecclesiæ Lafcurensis ; recenseturque inter episcopos Auxitanæ provinciæ qui ad concilium Vaurensi : convenerunt, anno 1368. men- sie Maio 5 præsuisse adhuc postea usque ad decennium legitur. XXXIII. ROBERTUS. Robertus Waldebrius Eboraci in Anglia honestis natus parentibus, ordini Eremitarum S. Augustini nomen dedit, doctor theologus in acaaemia Oxoniensi factus, ad præcipuas in or* dine siio dignitates provectus est, ob lingularem P pietatem, doctrinam, eloquentiam non vulgarem i a quibus ascendit ad eminentiores : nam primum fuit episi.opus Adurensis anno 1387. postea Dublinensis archiepiscopus in Hibernia, ubi fuit etiam regni cancellarius anno 1392. Ab illa vero sede ad Cestriensem in Anglia revocatus est anno 1395. per quam transivit tantummodo, ut EboraCensem conscenderet anno I396.ubi quievitin domino anno 1399. Multa Icripsit partim Anglico partim latino sermo- ne, maxime ad Thomam sancti Albani abbatem • ; nempe expositiones morales in symbolum Apostolorum, m orationem Dominicam, fer-
- mones ad clerum populumque, contra vn. „61 ECCLESIA A peccata mortalia &c. De eo consiilendus Pit— i seus de scriptoribus, Pamphilius in chronico Augustiniano, Possevinus tom. 11. apparatus sacri, & alii
- erravit graviter CLRobertuseum J » ro Eboracensi scribens episcopum Ebroicen- em. XXXIV. GUICHARDUS. Legitur interfuisse funeri Gastonis Phoebi, comitis Fuxensis, & Bearnii vicecomitis, apud Ortesium, anno 1390. mense, ut conjicimus, Augusto ; namGasto calendis Augusti obiit ex Oihenarto. Perperam vero episcopatus ejus us- que ad annum 1400. protrahitur. XXXV. GARSIAS II. Garsiæ memoria exstat in tabulario Bolbonæ Celebris monasterii ordinis Cisterciensis, ubi Garsiæ nomini cognomen Arnaldi additur ; nempe præsens memoratur confirmationipri- vilegiorum Bolbonensis abbatiæ, conceflæ a Matthæo Fuxi comite successore Gastonis comitis, hujus nominis tertii, die 22. Augusti anni 1391. XXXVI. BE RNARDUS III. BernarduS Bruni sisscepit ecclesiam Aduren— ( sem administrandam anno 1399. notatus in tabulis annis 1409.1410. & 1416. quem aiunt synodo Constantiensi adfuisse. XXXVII. ARNALDUS-GUILLELMUS I. Arnaldum-Guillelmum de Lescunio commendabat nominiS & natalium claritas ; etenim ex vicecomitibus Lupaneriensibus genus ducebat scilicet ex Fortanerio filio Johanni$ Pomerii ex Margareta Lescunia, inquiunt Sammarthani. Quamquam Oihenartus, qui Arnal- do-Guillelmo Leseunii cognomen dat, minime ipsum dicit filium Fortanerii. Et sane idem vir 1 doctus qui in notitia Vasconiæ stemma exhibet Lupaneriensium vicecomitum Leseunii in Bearnio dynastarum, in quo meminit Johannis Pomerii & Margaretæ Lescuniæ ipsius uxoris, necnon Fortanerii eorum filii, nequaquam eum dicit parentem nostri episcopi. Quantum ad episcopatuS initium, promotus dicitur anno 1417— quo tempus omne episcopalis præfecturæ completum est, vel anno sequenti, ex Gallia Christiana Sammarthanorum, qui Rogerii successoris episcopatum inchoant ab anno 1418. verum in quodam catalogo lego Arnaldum anno 1427. conceffisse decimas de Monte-acuto domino loci illius. XXXVIII. RogbR IUS. Rogerius de Castro-bono, ob eximias dotes, & singularem præsertim in rebus agendis dexteritatem ac peritiam, missus est in Hispaniam ad Alfonsiirh Arragonum regem pacis conci- liandæ causa f pro qua diligentisiime allabora- vit, parsque magna fuit totius consilii difficillima : legationis Petri cardinalis Fuxensis, pro schisinatis Paniscolensis exstinctione. Quo vero tempore AdureIssem rexerit ecclesiam U R E N S I S. net nobis sollicite inquirentibus, nihil penitus certi occurrit. Oihenartus, & Sammarthani eum electum anno 1418. docent, sedisse que adhuc anno 1426. Verum hæc falsa sunt si constet quod ln alio catalogo legimus, ipsius antecessorem ani I427-adhuc munus episcopale obiviste.De Ro- gerio vero id tantummodo nobis constat, quod in actis publicis legimus, eum anno 1436. ad- suisseGastonicomiti Fuxensi, cui erat a consiliis, hominium praestanti pro castro Appamiensi, hujus urbis episcopo. Erat episcopus Tarbiensis, anno 1444. XXXIX LUDovICUS. Ludovicusde Lebreto ex genere illustri (limo ortus, patrem habuit Carolum II. dominum de Lebreto comitem Drocensiim, qui anno 1442. cum duobus filiis urbem Aduram Anglis ereptam in potestatem Caroli VI1. regis redegit, mater ejus paris nobilitatis fuit Anna de Armaniaco, filia Bernardi comitis Armania- censis Franciæ constabularii, ex Bona Jo- bannis Bituricensis ducis filia. Ludovicus primum fuit protonotarius apostolicus ac prior Pontonensis ; consecutus est tandem Romanam purpuram, quæ ad multas alias ecclesiasticas dignitates accesiit, inter quas recensetur administratio episcopatus Adurensis quam nactus est die 18. Januarii anni 1453. si fides adhibeatur Oihenarto & Sammarthanis. Simul erat abbas Crassensu, sini administrator perpetuus, saltem jam ab anno 1448. & anno 1458. aCallixto papa unionem præposiruræ de Padiliano cum mensii abbatiali neri procuravit : eodem circiter anno commendam Mansi-Gar- nerii obtinuit ; verum ceffit Audoino a fratribus electo. Poflidebat quoque Sorici nensem abbatiam. Anno 1461. xv.cal. Januarii, a Pio II. siimmo pontifice creatus est cardinalis tituli SS. Marcelli ni & Petri quo anno mense Junio consirmarat de mandato papæ statura colle- gii Fuxensis in Tolosana urbe. MortuuSanno 1465. magnum siii desiderium reliquit, non solum sacro collegio, sed etiam siimmo pontisici, qui ipsum ubertim flevit, & urbi torique orbi. Qui ipsum flagrantiffimo amore prosequebatur cardinalis Papiensis, morte præreptum sibi amicum sic luget epistola in ejus lcripta funere his verbis : Amor, inquit, & delicia collegii nojlii Ludovicus cardinalis qui diligebat nos unice, nocte proxima inter sextam & septimam horam spiritum Domino reddidit. Admirabilis suit hic tranfitus ejus : moriturum se noscens, cogitare, & loqui, & audire alia de re, praterquam de falute anima, non efi passus. Fuerunt Jibi lacrjmjt Jt a panes, dum recogitavit annos prateritos. Cubiculum ejus assiduis quefiibus, & compunctionivi s cordis repletum efi. Sacramentum Domini nofiri Jesu Chrifii sumturus, e lecto in terram su jusst deponi : Horas canonicas non ante dimifit, quam a voce efi ipse dimissus. Passio Salvatoris nofiri legebatur assidue : inter audiendum non eessa- bat sulpirium & fletus. Ejus tumulo affixum in ecclesia Aracalitana legitur hoc epitaphium n63 ECCLESIA LUDOVICUS l Tituli functorum Petri & Marctllini presbyter cardinalis natione Gallus, gente deAlbreto, Fneiwnw » fanguine natus, moribus & vita clarus hic in pace quiefcit. Vixit annos XLII. mensus octo, dies duodecim. Obiit Roma anno M. cccc. L xv. dse quarta mensus Septembris. De ipsius virtutibus cardinalis Papiensis ita loquitur in laudata de ejus funere epistola. A parentibus. inquit, religiosus educatus > nihil nisu religiosumsupere poterat.verbum impudicum, insulens, & ajperum nunquam est ex ore ejus auditum fConverfatio erat grata, consuetudo ad om— j nia facilis tsunsus pleni mifericordia, sumper ad rectum intenti, odientes malum & adharentes bono. Introspexipra cateris hominem totum, feru- tatus sum renes & cor, nihil unquam malignum in cogitatione patris hujus inveni. X L TRISTANDUS. Tristandus de Aura S filius erat Sancii Gar- ciæ domini MontiS-Albani Bigerronum sene* scalli.Ex eodem Sancio procreatus est Antoni u$ III. de Acromonte ( Gramont,) cujus avus Antonius de Aura primus assumsit cognomen de Gramont, ob matrem Claram, siliam Fran— ( cssci de Gramont, ejusque bonorum heredem. Quod spectat ad Tristandum, ex referendario papæ, & episcopo Consoranensi factus est præ- sul Adurensis, anno, inquiunt Sammarthani post Oihenartum, 1461. quo sit ejus mentio in pactis conjugii Gastonis comitis Fuxensis, vicecomitis Castri-boni, cum Magdalena Ludovici regis XI. sorore 11. Februarii. Quin etiam delectus est ex parce Gastonis comitisle- gatus & procurator, qui vice siia sponderet.Ca- pituli statuta approbavit hic episcopuS.ComitiiS generalibus totius regni apud Turones coactiS interfuit, an.I477.Obik nonagenarius 011.1509. XLI. PETRUS V. Petrus Fuxensis cardinalis de Fuxo, junior nuncupatus, Infans Navarræ, vetustissima no- bilisstmaque stirpe procreatus, Gastonis quippe huius nominis IV. comitis Fuxi, & Eleonoræ, Johannis Aragonii ac Blancæ Navarræ reginæ natæ filius, Francisci autem a sormæ venustate Phœbi cognominati, regilque Navarræ patruus, Pali nascitur 7. Februarii 1449. Ab ipsa pene infantia egregiæ indolis ad capessendas disci- plinas documentum præbuit, quibus apprime imbutus, Petrique cardinalis de Fuxo pro- pacrui, claritate nominis ubique noti, studiis educatus, Patavii in audiendis prælectionibus, ac disputationibus aliquod tempus utiliter traduxit, & doctoratus laurea insignitus Ferrariæ, tum Romæ præstantia meritorum, maxima laude, coram pontifice & sacro purpuratorum collegio inclaruit-EpisCopali dignus infula creatur episcopuS Venetensis, factusque administrator Adurensis, inter cardinale » tandem cooptatur xv. cal. Januarii a Sixto IV. papa, tit. SS. CoImæ & Damioni, galero donatus m ecclesia * Ita vir doctistimus N. du Fourny f hist, gcneaL domus f r. kc. de Francix martfastlis, pag. 759. ADMENSIS. cathedrali Lascurrensi. Apud Innocentium VIII.vero siimma prassertim auctoritate va— i luit, qui eum Romam evocavit anho 1487. ad concordiam regni Neapolitani procurandam : in Gallia autem turbas Britannicas Iub Fran- cisco II. duce, siororis Iuæviro egregie compescuit. Demum Romæ in palatio Ursinorum, 10. Augusti 1490. efflavit animam, funeratus in basilica S. Mariæ de Populo. Fuit hic propatrui siii cardinalis egregius imitator, atque ordinis Minorum cum eo alumnus : vir inter alia ingenii ornamenta placidus & humanus^d caritatem natus, ut est apud Jacobum cardin. Papiensem lib. 11. Commentar, eximia instipet eruditione, prudentia, mansuemdine ita excul* tus, ut honor collegii cardinalium, nec immerito Petri primi cardinalis dignus successor habere* tur.LegendiOnuphrius, Alf.Ciaconius, Gariba- jus, Zurita, A uberius &c. Porro quo tempore pedum apud Aduram obtinuerit minime constituere postumus. Oihenarto catalogum Adu- rensium præsulum indicem texenti fuit inco- gnitus ; quod valde mirandum, si constet Petrum episcopum fuisse Adurerem : nam OihenartuS egregie scripsit de Vasconiæ patriæ su’æ historia ; & stemma Gentis de Fuxo exhibet, in quo
- Petrum cardinalem notat, sed de collato ipsi Adurensi episcopatu silet
- id quidem legitur apud Frisonum, in Gallia Purpurata, & Clau- djum Robertumjn Gallia Christiana, sed men* dosi ; dicitur hic episcopus suffectus Christopho- ro de Fuxo, qui non msi diu postea vixit t hunc errorem caverunt nostri Sammarthani ; sed nihil proserunt unde certo nobis liqueat, aut quo tempore aut etiam utrum episcopales Adu- rensium infulas gesserit : hac adhibita cautela nolui sisentio prorsus premere quæ de Petri epi » soopam legi. XLII. A N T o N i U S I. ) Petro de Fuxo nostri Samtnarrham successorem dant Antonium ad annum Idpfr quo etiam tempore Oihenartus eumdem sedisse docet ; nec plura de eo scimus ; ia ut ipsius cognomen e- tiam nos fugerit. XLII I. BbRNAR DVS IV. Bernardum d’Æbadie protulit honesta familia urbis S. Severi in capite Vasconiæ nunc exstincta. Jam Adurensibus jura sacra dabat anno 1497. quo, mensis Septembris die 15. a Bida- lot notario scriptæ.sunt tabulæ pro fundatione & institutione unius præbendæ, in ecclesia S- . Magdalenæ de Monte-Martiano, regnante Ca- • rolo rege Francorum-, Johanne & Catharina in Navarra regnantibus > & vicecomitatum Martianensem poffidentibus, & Bemardo Aba- die episcopo Adurensi, ac Mansi siinctæ Quiteriæ. XLIV. BERNARDUS V. Berriardi cognomen de Ambasia, augurium fuit virtutis, & gloriæ quæ virtutis præmium esse debet ; itaque cum ex splendido illo genere, ex ramo videlicet dominorum d’Aubijoux, esset ortus, nec degener virtutis avitæ, sese 116 j ECCLESIA « ecclesiastico statui addixisset, assumtus est ad j i Iedem Adurensem, quam dicitur administrasse is ab anno 1500. ad 1508. a. Anno 1501. instituit officium praecentoris, cui sufficientes dedit proventus & univit ecclesiam parochialem urbis, cmssentiente capitulo.Quan* diu (ederit, & quo tempore ex hac vita exces- serit ignoramus. XLV. ANTO NIUS II. Antonium quem soli Sammarthani de Api— niaco cognominant, aiuntque fuisse ecclesiæ Gratianopolitanæ decanum, præsuisse anno • 1514. probatur ex libro censuum capituli. Oi- henartus eidem affignat annum 1515. obiit vero anno sequenti, juxta Sammarthanos b XLVI. ARNKLDUS-GUILLELMUS II. Arnaldus-Guillelmus d’Aidie, ex genere vicecomitum de Riberac, in Petracoriis, ex qua gente fuit Guido Aidius, eodem fere tempore Sarlatensis episcopusscum esset abbas commendatarius S. Severi, S. Gerontii, & Pontis-alti, ab anno 1506. post avunculi, vel potius patrui mortem, ascendit cathedram Adurensem an. 1516. Legitur vero apud S. Gerontium habitasse. Obitus ejus ita notatur in necrologio siincti Se— ( veri : n.cal.fanuar.obiit dominus Arnaldus— GuU- lelmus de Aydia, abbas hujus coenobii, episcopus Adurensis, abbas de Ponte — alto, &sancti Gr runtis. Annus obitus hic non notatur. Vacabat sedes anno 1522. ut nos docet testamentum Jacobi de Pardaillan, vicecomitis de Pavia, & de Juillac m diœcesi Adurensi, scriptum die V. • Augussi anno M.D.XXI 1. regnante Francisco Francorum rege, episcopalijede Adurensi vacante. Quæ debemus V. C. D. d’Hozier, uti & plurima alia. XLVII. C A R o L U 8. 1 Carolus de Acromonte, de quo jam locuti siimus in Consoranensibus episcopis, dicitur factus præsiil Adurensis anno 1524. quam cathedram reliquit post sexennium ut ad metropolim Burdigalensem accederet. Cui sacræ præsecturæ etiam temporalem & terrenam conjunxit ; nam simul vlces egit Odeti Fuxii Lautreci, in provinciæ Aquitaniæ gubernatione. XLVIII. PETRUS VI. Petrus Biaxius regum Navarræ Johannis ac Catharinæ cancellarius, & eorum asiiduus apud reges Galliæ & Hisuaniæ legatus, eodemque munere cancellarii functus Henrico II. rege, succesiir Carolo in sede Adurensi ; a quo etiam editum est directorium electionum, quod sub ejus nomine, nempe Petri de Biaxio, sive Bias- sio, recte laudatur a Rebusso ; cum in compi — latione tractatuum juris, corrupte tribuatur Boisio. XLIX— GabRIEL. Gabrielde Saluces ex principibus Salutiarum ADURENSIS. u66 ortus, Ludovici marcbionis, ac Margaritæ Fuxensis Candalæ filius, abbas Casiv-novæ in Salutiensi marchia, nominatus est Adurensis præiul 1535. insequcnti anno adfuit parlamemo Parisiensi juxta 1 ilium. Sed non consecratus, ex ecclesiastico principatu transiit ad sircula- rem, factus marchio Salutiarum post obitum sratrum.Gcrmanos nempe hic habuit Michae- lem-Antonium marchioncm, equitem torquatum, & Gallorum exercitibus in regno Neapolitano præfectum, Johannem-Ludovicum, & Franciscum marchiones, quibus e vita sublatis de principatu iste investitus a rege Francisco I. ( conjugem duxit Magdalenam d’Annebaud, Claudii Frandæ thaiasiiarchæ & marescalli, Normanniæque proregis filiam. Sed Pinerolii decessit orbus anno 1548. corpusque in patriam delatum ad sancti Johannis-Laptistæ in majorum conditorio tumulatur. Itacue marchionatus ille ratione seudi ad regemCnnstianisiimum multoties cum devolutus fuisset, uti observat celebris gestorum FrancssCi I. scriptor Martinus Bellaius, Johannes-Ludovicus Gabriclis fratris successor, codicillis de jure S110 ceffit, & provinciam Carolo IX. Francorum regi pro usiifructu comitatus Belli-fortis in Andibus transmisse ; sed ea ditione per Carolum-Em- manuelem ducem Sabaudiæ coronæ Francicæ prærepta, tandem de restitutione actum est anno 1600. ac loco compensationis pro marchio- natu, Sebusianorixm provincia, quam Breisiam vocant, cum omni supremo dominio regno Galliæ adcrevit. L. J A c o B U S. Jacobus a S. Juliano abbas Casæ-novæ, & episcopus Adurensis, annis 1550. & 1557. collegium in civitate siia instituit. De eo meminit Martinus Bellaius in commentariis. 1 L L CHRISTOPHORUS. Christophorus de Foix de Candale, Gastonis Candalæ comitis, & Marthæ comitissæ Astari- censis filius, Navarræ regis major eleemosyna- rius, tum episcopus Adurensis die 5. Maii anni 1560. nominatur in testamento Johannis de A lbreto baronis de Miossans. Anno 1567. adhuc memoratur episcopus. Obiit autem anno 1570. LII. FRANCISCUS. Non immerito de Francisco Fuxio de Can- dala, sijo antistite Adurensis gloriatur ecclesia ;
- qui videlicet k cum foret Christophori primogenitus, parum curans sanguinis nobilitatem, nisi virtutibus & eruditione ornaretur, in omni tunc litterarum genere excelluit, quibus comparandis multum contulit ingenii felicitas. Sed satius est ejus elogium a gentili meo Scævola Sammarthano elucubratum referre, quam in novo fcribendo tempus terere. ? « /cArww, inquit, tibi fuit, C A N D a L A heres excellentissime, ex illa gente oriri, qua vix ullam nobiliorem fbi atroga- re quisquam audeat. Pulcrius autem & longe mehertule pulcrius, indefesso quodam mentis vigore cousque in litteris processisse, ut nemo fuerit, qui 1167 ECCLESIA fw summum in illis atate tua principatum, pra— ■ cipue in mathematicis & recondita philosophia » tmi non merito concesserit. Hujus res teftis erit aa pud posteros optimus, Trismegistus ille non tibi filum Latine Galliceque redditus j sed etiam illis commentariis illujlratus, qui auctoris obscurissimi feensa quamlibet abstrusu, legentibus aperiant, & ob oculos constituant. Testis Euclides > multaque praterea coelestis ingenii tui argumenta, tfr salu- tare imprimis illud Elixir ( stc enim antidotum admirabili filertia tibi repertum ipse appellas) cujus composttionem & usum. ne posteritas nimio sumtu deterrita, negligeret, aut amitteret, annuam in id pecuniam de tuo legare non piguit’ Jpujd quod & pari liberalitate publicam mathe- fetos professionem, honestaque professori stipendia, Eurdegala paucis ante menstbus. quam de vita decederes, instituisti ? sure igitur tanto alumno superba latatur Gallia’, hoc abunde per te consecura, ut Italia suos Mirandulas invidere jam defi- nat. Isuos cum virtutibus omnibus anteires. aut certe aquar et, fatorum etiam indulgentia superasti
- nonagenarius enim eras, cum eodem illo mense. quo Christianiss. Henricus IV. coelesti oleo apud Carnutes inungitur, humano carcere liberatus, ad coelum evolasti. ln collegio Aquitanico Burdegalæ, ubi fundata est a Francssco cathedra pro mathemati— < cis disciplinis tradendis, legitur hæc epigraphe æneæ tanulæ insculpta : F R A N c i s c U S FLUSSAS Candala illustrissimus princeps, Bojo- rum captalis, & episcopus ADURENSI s.in litterarum gratiam & matheseos illustrationem, mathematicam lectionem perpetuam, &solemnem in gpmnasto Aquitanico instituit, atque annuo 500. librarum stipendio dotavit anno Domini M. D. XCI. IV. cal.Aug. Prætcrea nosocomium beneficiis suis auxit. Desiitvero inter mortales vivere anno 1594. Ejus cadaver insigni mausoleo, quod ex marmo-1 re & ære fabrefactum conspicitur in choro ædis Augustinianorum Burdigalæ, veteri Can- dalæ dynastarum i multis annis monumento, conditum est. Maria autem Candala st>ror fraterna : caritatis memor pyramidem erexit ; cui inscriptum hoc epitaphium : FRANCisCo FLUSS. Candala principi B. R. P. N. genere & ingenio Clarissimo, doctrina & virtute maximo.fratri carissimo ex oculi, hominum, non ex memoria erepto, Maria Fluss. Candala R. foror moerens hoc monumentum posuit. Jn eodem cor illius claustt, acsuum quando esse disterit, una concludi voluit, ut cineres etiam jraterna concordia specimen prabeant, & concordes post fata jaceant. qui concordes sem- pervixerant. Vixit annos 8r. menfes 5. dies 10. Obiit annosalutis m. Dxctv. y.Februarii. Mortuo pariter celeberrimus illustrisiimusque præ- siss Thuanus hoc brevi encomio parentavit, libro CIX. historiarum.Hcr inquit, mense Fe- bruarioj 1394..) ad meliorem vitam migravit, octogestmum quartum annum supergressus Cadil- liaci in arce sua ad Garumnam. F R A N C1 sc US FoxIUs CandalA, longe illustrissima fami- Tomusl. DU REN SIS. h68 lia natus, qua tot reges, principes, prasules, at prastantes belli duces orbi Christiano dedit, sed eruditione ac moribus multo illustrior, qui modicam in 1 litteris institutionem.festinata honorum ingentili aula prensatione. jam in ipsa pueritia interruptam.suoptc ingenio supplevit, & qua vix alis optimis praceptoribus praeuntibus percipiuntdnstta ad artes, ac prasertimad mathematicas perdis- cendas natura facili ita in teneris annis hauste At earum amorem acstudium toto longissima ac honorificentissima vita cussu nunquam intermiserit. & in illis multa adinvenerit, atque ad veterum (cita ingenii facilitate addiderit : ultimo elogio summam pietatem & caritatem non filum erga genus j humanum.sed etiam erga litteras testatus. cum & in antidotisalutaris ase reperti confectionem, ne sumtu partituri deterrerentur, & in mathematicam professionem Burdigala institutam annuum vectigal legavit. Opera ejus ad immortalitatem sscripta, quandiu orbis stabit, durabunt. Regi Henrico III. carus ab eo creatus estor-1 dims sirncti Spiritus præceptor anno 1587. Post Francssci obitum Adurensis seaes multis annis vacavit. LII1. PHILIPPUS. Philippus Cospcan, Montibus Hannoniæ natus, quondam Justi Lipsii auditor, magni nominis theologus & concionator egregius, inde ex doctore theologo Parisicnsi episcopatum ad- Stus Adurensem, consecratur anno 1607. d<e ; ominica 18.Februarii in sacelloSorbonico, ab Henrico Gondio Parisiensi præsiile, affistenti- busGabriele Albaspineo Aurelianensi, & Johanne Berterio Rivensi episcopis. Laudavit oratione funebri typis edita Henricum Magnum Lutetiæ in Dasilica majore, & coram rege Ludovico XIII. nomine cleri Gallicani » cujus comitiis Parisiensibus interfuit 1617. eleganter peroravit, adstantibus cardinalibus Gui- lio, & Surdisio. Postea tranflatus est ad Nan- netensem ecclesiam meisse Januario 1621. denique ad episcopatum Lexoviensem 1635- L I V. SEBASTIANUS. 1 Sebastianus Buthillerius secundus natorum 1 Dionysii Buthillerii, & Claudiæ Machecoæ, frater Victoris Turonensisarchiepiscopi, nec- non Claudii sanctioris consilii commcnta- riensis, ærariique præfecti ; ex Philippi cesiione possesiionem iniit anno 1623. sed brevi tempore, pontificatum tenuit, exemtus c vivis epud Montem-Mircianum 1625. Januarii 17. sum— 1 modiœcesis siiæ luctu, cum in episcopatu nondum annum complevisset. Fuisse enim pietate insignem, & ecclesia sticæ disciplinæ assertorem egregium hunc præsulem testificantur quæ subjungimus hic, ex viro clariflimoAbelio Sammar- thano siicri consistorii consiliario.Scævola filio* rum natu majore : SebastIanUs suit Lucio- nensts ecclesia decanus, posteaque Adurensts antistes dignissimus • theologia & sacrarum litterarum notitia pracellens, tantaque pietate & vita candore, tantaque religione vixit, ut suo seculostngu- lari ornamento fuerit. Dum suadebat & monebats Eeee h69 ECCLESIA i verbis utebatur gravibus, & disertis s dum conso— bl. labatur, lenibus & gratis : in vitiorum rtprasen- latione incitatis & vehementibus, in exhortatione familiaribus & apertis. Denique in vultu illius nil erat tetricum aut protervum, sed frons placida & serena, & in qua pudor ingenuus, fimplex modestia.piaque fides elucefeebat. Verum enim vero, circa atatis annum 44— tot dotes brevi tempore tanquam stosculi morte illius decidere, <3* fui memoriam omnibus suavissimam reliquere, tanta propensu & grati animi sugnistuatsone, ut eum vere pium & voce & scriptis suis omnes assidue pradt- carent. Hinc dubium fuit an vitam pie sancteque exactam feliciori vel laudabiliori clauserit exitu, E Prattrea quanta pietate, quanta vitasanctimonia ecclesuam rexit subi commissam, vix digne explicari potest, omnibus summis pariter atque infimis gratus, integritate vita, summaque Jermonis comitate prastans, promtissimoque ad opem ferendam animo. Ab ineunte atate & toto vita cursu cardinalem Richelium intentissime coluit, &ab ejus aurea & plane divina consuetudine, assduoque sub tanto heroe tractandorum negotiorum usu, partam subi rerum intelligensiam ita perfecit & perpolivit, ut brevi tempore in magnum virum & pium antistitem evaserit. Hactenus SammartnanuS in elogiis liltist. familiarum. ( L V. Æ G I D I U s. Ægidius Boutault, sacri consistorii comes, Turonis nascitur dum rex Henricus III. qui in hanc urbem sese receperat, eo in loco sane amœno moras traheret, anno 1594. quamvis e nobili in Pictonibus familia dominorum de TAubonniere esset progenitus in diœcesi Lu- cionensi ; quæ duos huj ufcfe stemmatis antistites habuit, Heliam & Nicolaum annis 1375. & 1462. ut constat ex catalogo episcoporum.Ægi- dius autem cum priores annos in studiis exegisset, regis Ludovici XIII. eleemosynarius fa— — ctusesutum canonicus & archidiaconus Trans- ligeranusin ecclesia Turonensi, necnon abbas S. Remigii Senonensis. Nominatur denique Adurensis episcopus 1626. mortuo Sebastiano Buthillerio, jure suo cedente fratre Victore, postea Boloniensi, demum Turonensi archiepiscopo. InauguraturParisiis in capella regia 1616. 14. Martii, ab Ægidio de Souvre episcopo Autisiiodorensi, ipsius e sacro fonte susceptore, affistentibus Claudio de Rueil Baionensi, & Stephano Puget Dardaniæ, indeMassiliæ episcopis. Ægidius ergo prodesse studuit ecclesiæ, vigilantiflimi decefloris exemplo, quamvis eam sedem octo tantum mensibus gubernarit, visita- tionibus diœcesis incumbendo, congregationes instituendo, non tantum ad fui episcopatus emolumentum, sed & totius Aquitaniæ angulare exemplum, synodalia statuta in publicum emittendo 1643. quæ pastoris eximii officia continebant. Admisit sanctæ Ursulæ moniales in [. oppidis B. Severi, & Montis-Marciani, quemadmodum & Capucinos Granatæ. Inter ævi fui concionatores, eloquentia & eruditione, 2uam lingularis pietas condiebat, excelluit. tsi vero ita de rebus spiritualibus satageret, ut j D V R E N S 1 S. n7d de temporalibus curare non videretur ; attamen « sedulo ecclesiæ dominium administravit, & q auxit. Episcopale palatium fere ex integro restituit, Scornavit.. Ter adfuit comitiis generali* bus ecclesiæ Gallicanæ, Fontanetiin Pictonibus 1628. Lutetiæ vero 1635. & x^45* omnibuS autem quæ ad Cleri negotia spectabant, calculum & nomen adjecit. Præterea annis 1637, 1 1638. & 1639. summam a rege consecutuS est 1 auctoritatem codicillis Ludovici XIII. in Vasa conia, Occitania, Benearno, & Fuxensi pro* vincia, sub Henrico principe Condeo, tunc his in oris exercituum præfecto. Verum ad diœce* sim cum se contulisset, ut obiret episcopale mur nuS, ac seminario ecciesiastico fecundum regulas divi CaroliBorromei initia dedisset inatsoa » tia mansi S. Quiteriæ episcopatui unita, & 9, cunctis comprovincialibuS episcopis quorum, erat decanus plurimum coleretur, a potestate quadam seculari vexatus ultra modum, aulam petiit, ut a Ludovico XIV. spretæ digni tatis satisfactionem obtineret. Interim vero cum belli civilis incendium esset excitatum in Vasa conia, nec finis imponeretur odiis & injuriia erga familiam, & diœcesim, ut sic averterentur a nostro antistite omnium animi, quod ta* » men frustra tentatum est i ut oves suas ab his ’turbinibus redimeret, consensit ad episcopatum Ebroicensem migrareanno 164 9.cum omnium 1 bonorum diœcesis Adurensu mœrore, apud quo$ ejus memoria viget in honore, & vigebit. LV L CakoLUS II. j Carolus d’Anglure episcopus & dominus Adurensu ac sanctæ Quiteriæ, sacri consistorii consiliarius, abbas B. Petri Montis, de Bello- campo, & Cristæ, nobili ac vetere prosapia de Anglura, dominorum de Bourlaimont ortus est, parentibus Claudio d’Ang ! ure, marchione de Sy, comite de Bourlaimont, matre Ange- lica Diaceta, ex comitibus Castrivillani, & familia Aquaviva ducumAtriæ in regno Neapolitano progenita. Is cum per aliquot annos capitulo S. Srephani Metensis primicerius præ- suisset, translato Ægidio ad Ebroicensem sedem, a rege Ludov. XIV. ad episcopatum Adurensem promotus est 1649. Die vero 25 Martii, festo AnnuntiationiS Deiparæ Virei- nis anni sequentis inauguratur apud Cartusia- nos ParisienseS, a Galpardo de Daillon du Lude, episcopo & domino Albiensi, aflistentibuS Rogerio aAumont Abrincensi, & Claudio Mailier Tarbiensi episcopis. Inde ad diœcesim E se conferens anno 1651. urbem & ecclesiam solemniter est ingressus. Anno 1657. transfertur ad ecclesiam Castrensem. Tandemque ad ecclesiam Tolosanam anno 1662. mense Julio. Exstant in tabulario ducum Lotharingiæ, in arcula de Barro &c. litterae Ogerii d’Anglure militis, de quodam excambio ab ipso tacto cum Theobasdo comite Barrensi, datæ mense Augusto anni 1276. cujus sigillum exhibet pro tessera gentilitia crucem in hunc mo |"f~l dum, quod idcirco observare operæ pre— hvJ tium duxi, quia nunc insignia nobihfli- mæ hujus gentis, omnino diversa sunt. „7, ECCLESIA 1 LVII. BerhakdusIV. A Bernardus de Sariac, abbas Scalæ-Dei, ord. Cist. & Loci-Dei diœcesis Ambianensis, ma- giller Oratorii & capellæ ducis Aurelianensis » episcopus Adurensis, per promotionem Caroli aAnglure ad Castrensem sedem in Occitania, nominatur 24. Junii 1657. Inauguratur Parisiis 1. Junii 1659. in ecclesia institutionis PP. Oratorii per Dominicum de Vic, archi- Siscopum Auscensiem, asiistentibus episcopis ilberto de ChoiseulConvennensi, & Claudio Auvry antiquo episcopo Constantiensi. Fidelitatis juramentum regipræstitit 20. Junii 1659. fi potlelGonem adipiscitur rj. Augusti ejusilem anni.Ecclesiam intrat 17. Septembris.Obiit die 12. Octobris anno 1672. in castro de Sariac. LVIII. JoHANN ES-LUDO VICUS. Johannes — Ludovicus de Fromentieres, ex nobili genere in pago Cenomanensi natus, in ecclesia Cenomanensi canonicus & theologus * fuit. Hoc siane officium cui annexum est ministerium verbi Dei, decebat tam eloquentem concionatorem j cujus merita perpendenS rex Christiani flimus Ludovicus Magnus, ipsi dedit febedulam pro episcopatu Adurensi, die, ’14. Januarii anni 1673. Eodem anno die I. Octobris consecratus est a Francssco Harlæo archiepiscopo Parisiensi, asiistentibus Dominico de Ligny Meldensium, & Guidone de Sevede Rochechoiiart, Atrebatum episcopis, in ecclesia parthenonis Vallis-Gratiæ, ubi læpe e siicro siiggestu verbum Dei coram regina matre præaicaverat. Die 21. ejusdem mensiS regi fidem clientelarem juravit. In diœcesi sua cursus & pugnas taurorum, qui ludi gentilitatis erant reliquiæ, apud Montem-Marcia- num sustulit. Ejusilem præsulis siiasii quidam nobilis ssigitiis suis famolus resipuit & ad cor re— j * dii t. Obiit anno 1684. mensie Decembri. b LIX. A R M A N D US. Armandus Bazin de BesotiS, cum esset procurator generalis negotiorum cleri Gallicani, a rege c lignatus est Adurensis episcopus anno l* 1685. mense Augusto ; sed cum careret bullis pontificiis ob di siidia inter curiam Romanam, & regiam in Galliis, non fuit inauguratus, nisi his sopitis anno 1693. die 12. Octobris in ecclesia mqnialium Benedictinarum dicta Villa-Epi- sicopi in Iuburbio Parisiensi, ab archiepiscopo Remensi, , juvantibus & collaborantibus epi- scopis Tarbensi & Vasiitensi. Sed anno 1698. delignante rege per schedulam datam die 29. Martii, traductus est ad metropolim Burdega- I. . DU R EN S IS. 1172. _ L X. Lu d o v icUs-G As T o. G- Ludovicus Fleuriau d’Armenonville, genere F’ Turonicus, doctor theologus in academia Parisiensi, ante episcopatum canonicus ecclesiæ Carnotensis, abbas Moroliarum diœcesis Ru- pellensis, ac thesaurarius regiæ apud Parisios capellæ, designatus est episcopus Adurensis die 29. Martii anno 1698. Sacro delibutus est oleo 1 & inauguratus die 18. Januarii anni sequentis ab episcopo Carnotensi, asiistentibus episcopis Sagiensi & Cadurcensi, in sacello seminarii S. Su’picii Parisiensis. Die ai. Januarii, juravit regi siaem clientelarem in æde sacra regii apud Versalias palatii. Erexit seminarium cui attribuit, auctoritate regia fretus, reditus abbatiæ antiquisiimæ S. Quiteriæ de Manso ordinis S. Benedicti, ab urbe non longe distantis, titulos omnes & prioris & monachorum exstinguendo. Anno 1706. transiatus est ad sedem Aurelia— « nensem, ubi optimi pastoris munus pergit exsequi ; nimia forsitan cum sollicitudine, quippe ipsius valetudini noxia. De eo vero plura in Aurelianensibus dicemusepiscopis. LXI. FRANCIsCUS-GaSPAR. j Francsscus-Gaspar de la Mer deMatha ex no- biligente, Cujus origo exArvernisprodiit, doctor Sorbonicus, abbasqueS.Cigy ranni ord. S. Bere- dicti, diœcesis Bituricensis, regia schedula nominatus est episcopus Adurensis, die 15. Augusti anni 1706. ordinatus est in episcopum die 10. Aprilis 1707. in siicello Sorbonæ a Ludovico- Antonio de Noailles cardinali, Parisioru n ar- chiepiscopoi cui collaboraverunt Francisicus de Poudenx Tarbiensis episcopus, & Franciscus Chevalier de Saulx Alaisiensis. Vitam clausit die 3o.mensis Junii, apud Aduram anno 1710. L X11. JoSEP H-G A $ P A R D. Josiephus-Gaspard de Montmorin de Saint- Herem, ex illustri apud • Arvernos genere, mortua uxore Ludovica-Francifdi de Bigny d*Ainay, ex qua novem sisscepcrat natos, vitæ clericalis tirocinium posiiit ; postea assumtus est in vicarium generalem ab archiepist : opo Vien- nensi gentih siio. Denique anno 1710. die 12. Julii nominatione regia Factus est episcopus Adurensis, cum interesset ut deputatus Vien- nensis provinciæ cleri Gallicani comitiis. Anno 1711. menfe Januario consecratur, in ecclesia cathedrali Vlennensi ab archiepiscopo, qui af- sistentes habuit episcopos Johannem Cateian & Valentinensem, & Edmundum AUemandde Montmartin Gratianopolitanum. m Castrum Moote-Morino antiquistimum & muninSmmn in monte praecelso con itum juxu Bellonium est > in cujus ccociu paioctaii pioruni cx hoc genere mdisei scpulu sunt. Eeee ij 1175 ECCLESIA ADURENSIS. 1174 DE VETERIBUS MONASTERIIS ET ABBATIIS D1OBCKS1S ADURBNSIS, quæ amplius non exstant. FUit olim celebris abbatia sitnctæ Quiteriæ. de Manso, ordinissancti Benedicti, non longe ab urbe, quæ ecclesia concathedraliS erat, ita ut olim episcopi sianctæ Quiteriæ titulum gesserint, uti oblervavimuS in Arnaldo & aliis episcopis. Hoc monasterium Casæ-Dei quondam subditum fuit ; sed a Gregorio IX unitum est mensæ episcopali Adurensi. Sanctæ Quiteriæ natale tanquam martyris notatur XI. calendas Junii apud Vico-Julium. His vero novisiimis temponbus Ludovicus-Gasto Fleu- riau episcopus, erecto a se clericorum seminario uniri procuravit reditus & fructus anti- quisiimæ illius abbatiæ, cujus nihil nunc su- percst præter solam ecclesiam, suppreffis tum prioris tum monachorum titulis, quos sibi oblatos congregatio sancti Mauri accipere no- luit. Antiquitus erat in diœcesi Adurensiabbatia de Monte-alto. Noster enim Hieronymus Dei- dier invenit in archivo S. Severi in capite Vasconiæ duo rescripta Sixti papæ directa abbati monasterii de Monte-alto Adurensts ditecefis, cui mandat ut inquirat de controversia inter Hu— < gonem d’Espagne administratorem perpetuum S. Severi, & hujus loci monachos. Unum ex his instrumentiS datum est anno 1472. Hujus vero abbatiæ nulla stiperfunt vestigia. ABBATIA QUÆ NUNC MANENT. Tres sunt diversorum ordinum abbatiæ quæ visimtur in hac diœcesi ; scilicet S. Severi in capite Vasconiae, ord. S. Ben. Castellæ seu Gratiæ-Dei, qrd. Prannonst. Pontis-alti, ordinis Cisterciensis ; quibus ad « di possunt tres abbatiolæ seculares, S. Geron— i tii, S. Leborii, de Pendulo seu de Pimbo ; quæ quidem in litteris academiæ Burdegalensis pro iis qui gradus adepti simt, dicuntur ordinis S. Benedicti. Sed hodie in iis nullus est ordo, nul> laque vestigia superfunt observatæ in ipsas re- gulæ Benedictinæ. Iis addemus quædam de parthenone Montis — Martiani pro virginibus ordinis S. Claræ. ABBATIA S. S E V E R I in capite Vasconiæ. ABbatia hæc ordinis S. Benedicti cum urbe ; adjacente’quæ ob celebritatem monasterii videtur accrevisse, sita est ad Aturum* fluvium. Dicitur vero caput Vasconiæ, non quod sit Vasconum urbs præcipua & metropolis ce- terarumque caput s si : d quod sit initium Va- siconiæ proprie dictæ i forte etiam quod ibi celebrari consuevissentNovempopulaniæ conventus, Iub VaRronum comitibus aut ducibus, etiam postquam Angli ducatu potiti simt. Ad abbates vero S. Severi spectabat hæc indicere & cogere comitia. Porro hujus sacri loci prima fundatio non debetur Willelmo Sancio comiti Vasconum, sed ejusiiem restauratio, ut ipsemet testatur in diplomate, quod post Petrum de Marea edi. dimus inter inurumenta : Sapientes, inquit, inquirebant fi sancti Severi gesta vel passionem haberent striptam. Inventum efi a legentibus qualiter illud monasterium suerat tonstructum, & qualiter a Frantigenis hominibus hostibus suerat defiructum. De tempore quo primum fundatum est cœnobium, nihil certi statui potest ; at fundatio altera, Willelmo Sancio comite auctore, fuit celeberrima, cujus hæc fuit occasio. Cum gens Normannorum nefanda ingressa esset fines ditionis Willelmi, comes hic pius accesiit ad tumulum beatisiimi manyris Severi, vovitque omnem patriam ditioni sijæ subjectam sancto martyri se collaturum si victoria potireturb æmusatus Adrianum ejusdem patria quondam regem, qui post redintegrationem corporis siii, regnum, & se totum præfati martyris siimmi- serat ditioni. Forte hic Adrianus rex fuerat prioris monasterii S. Severi auctor, cui rigram » fe totum subjecerat s unde intelligere juvat quanta magnificentia fuerit conditum. Cum Adriano rege de munificentia certare voluit Willelmus Sancius. Ut enim promiserat, si victoriam reportaret, si : sancto martyri Severo pro parva ecclesia magnificum & celebre monasterium constructurum, ita voti compoS, uti voverat, studuit peragere. Consilii vero fui & pii operis participeS accersivit suæ ditionis ar-. chiepiscopos Aufcensem & Burdegalensem, cunctosque alios episcopos, necnon Jeniores > cunctorum comitatuum, scilicet Vafconorum, Begorrensium, Burdigalensium.Agennensiutn, Fezacensium, sive Lactoracensium : his omni> bus consentientibus voluit novum monaste* rium omnimoda frui libertate ac immunitate* quapropter illud sancto Petro obtulit & ad- strinxit, cum onere quemdam quinque solido> rum persolvendi centum. Inter alia vero quæ monasterio dedit, recenset omnem decimationem siiæsubstantia panis& vini s & quidquid decimari oportet : ecclesiam S. Genii confessoris, ubi ipsius ossa jacent, ut ibi fiat abbatia sub regimine abbatis S. Severi.* castrum siium Palæstrion, cum omnibus militibus & armicolis, denique omnia quæ sunt in* ter duos fluvios, ab Alpheano qui modo vocatur vulgo Aturris usque ad Gavajensem. Addidit tabulam auro argentoque pulcre ornatam. Obiit pius fundator IX. cal. Jan. an. 1017. ibi- demque est sepultus cum Uraca uxore quæ an. 1041. IV. idus Jul. obdormivit in Domino. Porro quo tempore id factum fuerit hic inquirendum. Communis est opinio P.de Marea, Sammarthanorum & plerorum que, ea quæ nar* tt7f ECCLESIA ravimus contigisse sub annum 982. Sed aiunt A in quodam manu exarato codice id maturiiu factum k-gi, (cilicet anno 963. quod etiam, inquiunt, eruitur ex nccrologio, ubi legitur de Arnaldo abbate : Deposttto domni Arnaldi abba » tis istius loci anno mxcII. Si enim huic annorum numero annos adjeceris, qui superiorum abbatum regimini tribuuntur, consequens erit inchoatam esse samosi illius monasterii fabricam anno 96 ;. Ad hæc respondendum annorum qui unicui* que abbatum assignantur, nullam habendam esse rationem, quippe qui nullo certo testimonio constent. Ceterum Adonem Ausciensem _ archiepiscopum ad fuisse Wlllelmo Sanciochar— B um fundationis scribenti legimus ; qui nullatenus anno 963. sedebat. Praeterea non levis esse momenti debet opinio tot doctorum virorum : quæ etiam est viri eruditissimi Mabillo* nii in annalibus ad annum 982. num. 19. Chartam fundationis. quod longiuscula sit, ad instmmenta amandavimus, uti & alteram, qua idem Willelmus Sancius monasterium apostolicæ subjecit si : di, necnon tertiam quæ est Bernardi comitii facta a suis parentibtu confirmantis. ABBATUM SERIESj ( I. Primus abbas ab ipso Wlllelmo præpositus monasterio, fuit Salvator, quemfanctssunum & ab omnibus laudabilem appellat. Subscripsit chartæ Arsii episcopi Lapurdensis. seu Baio* neniis, paulo post susceptam monasterii administrat tonem, quam gdlit usque ad annum circiter 1008. Obiit autem nonis Maii, ex ipsiui monaiterii nccrologio. II. Sancius 1. vel Sancio, successor datus est Salvatori & ab anno circiter 1009. ad 1028. præfuit. mortuus ex necrologio hoc anno IX. cal. Junii… III. Grcgorius ex illustri gente vicecomi- nim de Montaner, ut nos docet V. C. Petrus de Marea, ab ipsas infantiæ rudimentis veniens C luniacum, ibi longo tempore pie est conversatus, uti legitur in veteri codice m$. Petente vero postea Sancione comite Willelmi Sancii siiio revcrsus cst, sosccpitque S. Severi abbatiam regendam anno 1028. quo in munere vixit per annos 44.. usque ad annum 1071. meliorando cuncta post incendium quod monasterium passum fuerat. Lafcurensis episcopus electus, imo etiam simul Aquensis, curam cœno- bii non dirmsit, si quidem Alexander II. con* cessit ilii litteras pro consirmatione bonorum monasterii, anno 1061. quo tempore jam factus erat episcopus. Hoc abbate sedente jam exorta erat controverlia pro ecclesia B. Mariæ de Solaco, inter sancti Severi & sanctæ Crucis Burdcgalensisabbates ; Legitur enim inconcilio Burdcgalensi, habito anno 1079. ubi causa hæc agnata est, abbatem antecessorem Arnaldi Gregarium Romæ conviRum fuisse ante D. papam Alexandrum, pro injuria quam faciebat Arnaldo abbati fancta Crucis…ita ut hanc ipfam ecclfjiam ipfe Gregorius abbas, in manu Alexandri dimiferit b & in manu ejufdem ipfam eccle- AD UR ENSIS. 1176 stam fe ulterius non invasurumpromiferit. Anno 1072. m.idus Januarii feria Iv. circa horam nonam recellit a sieculo florente canitie, multis dolentibus, ex codice MS. Necrologium pro ut. idus Januarii, habet m.idus Februarii IV. Arnaldus I. Cognominatus d’Estios ex veteri notitia, subrqgatur mortuo Gregorso an. 1072. id ibus Aprilis, ex veteri necrologio. In jpsi> administrationis exordio litigavit pro ecclesia B. Mariæ de Solaco ; ipsumque redarguit Gregorius papa VII. epistola 51. libri primi anno 1073. scripta, quod judicio Geraldi Ostiensis episcopi lui legati ltare noluisset, quo ecclesia B. Mariæ de Solaco abbati & mo> nachis sanctæ Crucis fuerat adjudicata. Increpatoriam hanc epistolam damus inter instrumenta. Diu adhuc protracta est hæc contentio, de qua iterum Gregorius idem sicripsu ad abbatem Arnaldum, anno 1079. libro vi. ep. 25. Anno 1084. interfuit restitutioni ec- clesiæ sitncti Caprasii Pontonis sactæ monasterio Regulæ. V. Suavius an. 1092. abbas sitncti Severi in> stituitur, quo volente, inquit M S. codex, fundata fuit & populata villa S. Severi. Scripsit , epistolam ad Paschalem siimmum ponr. in qua ’de Amato Oleronensi episcopo fimulque sedis apost. legato conqueritur, quod ecdenam san- ctæ Mariæ de Solaco abbati sanctæ Crucis attribuisset. Idem vero papa consirmavit monasterio donationes omnes ipsi factas. Suavius precum iniit societatem cum fratribus Silvæ- majoris, hagiologio teste ad calendas Martii, necnon omnes lites inter utrumque coenobium ortas compofuit cum Gaufrido abbate. Ejus tempore w illelmus V. comes Pictav. dux Aquitaniæ & comes Vasi : oniæ curiam majorem habuit hoc in monasterio an. 1103. Præ- . Fuit autem Suavius ad annum 1106. quo mor- 7 tuus est pridie nonas Maii ; IpsiuS tamen obitus consignatur in necrologio idibus Febr. VI. RaimunduS dictus Bernardi e gente de Arbocavia ordinatur abbas sancti Severi tv. nonas Julii anno 1107. ex veteri necrologio. Ejus tempore anno scilicet 1120. facta est monasterio quædam donatio, de qua egimus in Bono-homine Adurensi episcopo. Sedit vero ad annum H27.assumtus postea ad cathedram Aginnensem ; cujus ita meminit necrologium recentius, sed ex veteri descriptum : Jdibus fa » nuarii Raimundi episcopi Aginnensts & abbatis , istius loci. Alter etiam Raimundus sitncti Severi 1 monachus sub ipsi> evectus est ad sedem Labur* densem. VII. Petrus de Gottio deGozvfll de Godez exeunte anno 1127. electus abbas præfuit ad annum 1130. quotabulæ funerariae ejus obi » tum consignant idibus Julii. VIII. Robertus an. 1130. cœnobii curam siiscepit ad annum 1137. quo moritur idibuS Augusti, ex necrologio. IX. Arnaldus II. cognominatus de Tres- geit pedum geflit tssque ad annum 1141. quo cessit illud R. Sancio qui sequitur, ut patet ex notitia populationis villæ Montis — Marciam. Eeeeiij » 77 ECCLESIA Obiit anno 1142. nonis Septembris juxta nc-j crologium. X. R. Sancius anno 1141. quo inter Bonum* hominem episcopum Adurentem, & ipsum fuit controversia pro ecclesia Montis — Marciani, de qua locuti sumus in hoc episeopo. Legendus ea de re Petrus de Marea 1. IX. hilt Bearn. c. S. obiisse legitur anno 1148.septimo cal. A- prilis. Huic abbati aliqui præmittunt quemdam Raimundum qui uno tantum anno sederit. Sed perperam > cum R. Sancius fuerit Arnaldo lubrogatus. Alii R. Sancio successorem dant Raimundum ab anno 1143. sed verisimile est eum a R. id est Raimundo Sancio non esse distinguendum. For sitan quoque ipse est Raimun- dus abbas qui anno 1154. cum episcopis & proceribus elegit in dominum & rectorem Benear- nii Raimundum comitem Barchinonensem Ar- ragonum principem. Vide histor. Bearn. 1. v. can. 34. XI. Bernardus I. cognomento de Born ex fragmento chartularii, ubi legitur quod ejus tempore an. 1175. Centullus vicecomes Mar- cianensis & comes Bigoritanus.siiius fundatoris urbis Montis-Marciani, consirmarit donationes omnes a patre factas. XII. Garsias-Arnulsus de Navaliis, de quo nihil novimus nisi quod docet necrologium his verbis : IV. idus Februarii dcfojitio domnt Garsta- Arn. de Navaliis abbatis ijlius monasurii anno Domini MCLXXXVI. XIII. Arsms abbas dccimus-quintus numeratur anno circiter 1200. Itaque duo abbates omifli sunt, qu ; fo.-sitan simt : Fortius in veteri necrologio commemoratus 17. vel 18. calend. Augusti, & in parvo chartulario SiJvæ-maio- ris : necnon Artaldus, seu Arnaldus Auricula,
? ui quadam acquisivisse legitur, juxta castrum alestron, quo vero tempore sederit ignoratur. Arsius fuit etiam epikopus Lascurrensis, ut docet V. C. P. de Marea 1. vi. c. 19. Obiit HI. nonas Augusti an. 1213. ex S. Severi monumentis. XIV. Arnaldus IIT. electus dicitur an. 1213. quo anno XI1. cal. Maii Innocentius III. re- lcripto munivit libertatem & immunitatem monasterii, quam tamen paulo post impugnatam videbimus. Idem credjtur esse A. episcopus Lascurrensis, de quo in episcopis hujus sedis ad annum 1231. Certe constat hunc prassulem simul fuisse abbatem sancti Severi. Hoc abbate Pedente anno 1231.sopita est altercatio inter t pi- Icopum Adurensem & ipsum de jurisdictione epilcopali, a qua judices quos Gregorius IX. delegaverat monasterium absolverunt & exemerunt ; quorum judicium aiunt Clementem IV. anno 1266. confirmasse, deinde concilium Basileense anno 1437. Unde in collectorum pontificiorum litteris, quæ de pecunia ip- sis persuluta per abbatem & monachos sancti Severi testimonium exhibent, istud monasterium ubique dicitur ad Romanam sedem nullo med)o pertinens. X V. A rnaldus IV. sive idem sive alius repe- ritur abbas uique ad annum 1260. XVI. Garsias Arnaldi de Navaluis an. 1262. ADURENSIS. 1178 confensic ædisicari a civibus domum communem urbis, Hotel-de-ville. At cum eosdem plerumque expeiiretur disciplinæ impatientes, ne totam amitteret potestatem, ejus partem cessit regi Angliæ, instrumento publico, quod olim pariagtum appellabant 1 sicque sibi Eduardum regem devinxit, qui an. 1273. curiam majorem habuit in monasterio. Vocandi autem ad hunc conventum provinciam dedit huic abbati, cui hoc munus tanquam vicario curiæ debebatur, ut probat P. de Marea l.vn. c. 18. & 19. Tempore Garsiæ Alienora Eduardi regis Angliæ uxor dicitur patribus Prædicatoribus ord. S. Dominici siedes procurasse apud S. Severi fanum, an. circiter 1285. cum consenPu tamen abbatis & monachorum, quibus etiamnum quemdam persolvunt cerssum. Postea cum lites ortæ essent de sepulturis, quas sui juris esse contendebant monachi, compositione facta, fratribus Prædicatoribus permiserunt sepelire in siaa ecclesia, modo tertia pars cereorum & oblationum si]æ reservaretur ecclesiæ. Nunc hæc portio redacta est ad quartam panem. Notatur mors Garsiæ ad 111. idus Febr. an. 1288. XVII. Arnaldus V. dicitur ejus sirccessor, qui per biennium sederit, sed de illo nihil certi habetur. XVIII. Guillelmus I. memoratur in quadam charta de jure pedagii data die Mercurii ante Pascha scu seria IV. ntbdomadæ pœnosie an. 1302. Forsitande ipsi> debemus interpretari quod legitur in necrologio : vii. eal. Maii obiit D. Guilltlmui abbas ifitus monasterii anno 1307. XIX. Gaillardus genere, doctrina, virtutum* que laude clarisiimus, Clementi V. carissimus, a quo jus utendi pontisicalibus insigniis obtinuit bulla data Pictavis calendis Aprilis anno 1307. appellatur capellanus domini papæ in
? [uibusdam instrumentis pro unione prioratuum ancti Petri de Monte, & Iancti Genesii de V al- 7 libus cum prioratu simctæ Mariæ-Magdalenæ Montis Martiani, an. 1308. Mortuus legitur IX. cal. Martii ejusdem anni, Ied perperam : nam testis fuit (aeramenti præstiti Clementi papæ V. a nuntiis & procuratoribus Henrici imperatoris an. IJ09. VidcOdoricum-Rainal- dum & Baluz. in notis ad vitas pap. Avenion. col. 274. XX. Guillelmus II. per paucos menses abbaS fuit ; unde omittitur a nostro Cl. Estiennot, qui post Gaillardum locum dat Rogerio de Aspe- ro-monte, sed de hoc nihil certi habemus. XXI. Raimundus I. factus est cardinalis a
- Clemente V. in tertia quam fecit promotione, exContelorio, & srancisco Quercetano, ac obiit anno 1317. tempore Johannis papæ XXII. De eo lege V. C. Steph. Baluzium in nocis ad vitaspap. Aven. Vide quæ a nobis observata sunt in Petro Raimundi episcopo vigesimo secundo Oleronensi. XXII. Bernardus 11. memoratur in chartis, ad annum 1315. XXI11. Guillelmus III. de Podio-Altino, scu Artino ( Puy Artin) ex familia olim in Vasconia præfulgente, ad sedem vacantem eligitur anno circiter 1317. Anno 1324. die 25. 1179 ECCLESIA j Februarii rex Angliæad eum scripsit epistolam. de credentia sicuti ad comitem Armaniacensem & ad R. episcopum Vaurensem. Eodem anno 3 Septembris idem rex nostro Guillelmo inter ceteros Aquitaniæ magnates scripfit de fidelitate continuanda contra regem Franciæ.ex tom. IV. collcct. Rimerii Angi i p. 89. Anno 1542. obtinuit confirmationem privilegiorum a Clemcnte VI. & anno 1348. unionem mensæ prioratus de Monte-Marsano. Rexit usque ad annum 1358. quo defunctum eum vetus necrol. docet his verbis
- VII. eal. Mati obiit D.^illcl- mus de Podio-Altino abbas istius monasterii qui obiit an. Dom.McccLYlll.in civitateTholosuna. ] XXIV. Bernardus III. cognomento de Meunino ( Moneins) electus inno 1358. accepta bulla abInnocentio VI. factus est abbas. Divisionem mcnsarum abbatialis & conventua- liS inchoatam tempore Guillelmi de Podio-Alti- no confirmavit charta anni 1359. in qua sit mentio abbatiarum S. Martini ue Liraco, Pon- tis-alti ord. Cisu de Castella ord. Præmon- stratenlis, & S. Ægidii Montis-Gaillardi, quæ sancto Severo tunc censum solvebant.An.I36o. urbs sancti Severi expugnatur a Gallis, qua in expugnatione media pars ejus conflagravit, paulo post tamen ab Anglis recuperatur. An- novero 1372. ingenti tcrræmotu pene corruit monasterium. Anno 1381. ibilem habitus est conventus præsijlum provinciæ occasione schis* matis inter Urbanum VI. & Petrum de Luna dictum Clementem VII. Obiit IV. calend. Junii an. 1388. ex necrologio. XXV. Petrus II. occurrit duabus in char- US. una anni 1394. altera 1401. die 16— Augusti. XXVI. BernarduS IV. auspicatus est ad- ministrationem an. i4oj memoraturque annis 1407. 1409* XXVII. Petrus III. de Lascuro ex priore j Misimatensi al. Mimisanensi creatus est abbaS an. circiter 14.10.Obiit vero xvI.cal. Decemb. an. 1418. ex necrologio. XXVIIl.JohanneS I.de Calnario, cum pos- sessiones monasterii tempore vacantis ledis tuis- sent sub custodia tradttæ, ob jura quædam sanctæ sedi non persoluta, obtinuit litteras a Ludovico Magalonensi episcopo agente vices archiepiscopi Narbon. S.sedis camerarii, ad hujusmodi jurium collectores, ut abbati restituerentur. Datæ sunt litterx die 12. Martii 1420. Anno 1425. judex suit in causa inter Davidem Burdegal. archiepiscopum & Petrum abbatem S. Crucis, de qua in hoc Petro abbate. Anno tricesimo quinto supra millcsimum quadringcntesimum, ædisicando monasterio quod consiagrarat, manum adhibuit ; &post triennium obiit an. 1438. sexto calend. No- * • verrsoris*. XXIX Petrus de Berau » al. Veran, pro- tonotarius apostolicus, fub titulo administrato, ris perpetui occupavit abbatiam circa annum 1440. auctoritate pontisicia, quia monachi toto anno in electione abbatis convenire non potuerant. Anno 145*. NicolauS V. confirmat privilegia. DUR ENS 1S. 1180 XXX. Johannes II. cognomento de Bear- nio ex vicecomitibus Bearnensibus ortus, pro- lonotarius apostolicus, sub eodem titulo aami- nistrationis perpetux obtinuit abbatiam an. circiter 1+54. quam retinuit ad an. 1457. XXXI. Johannes III. cognomento de Fu- Xo protonotarius apostolicus a curia Romana provisiones accepit » pro administranda abbatia, Johanne Bearnensi ab ipsius regimine amoto. Fuit etiam Aquensis episcopus & postea Convcnensis. XXXII. Arnaldus vel Artaldus Pros ex gremio monasterii abbas eligitur anno circiter 1465. sed ejtupacisicæ possessioni obstitit XXXIII. Hugode Hsspania fretus nominatione regia & rePcriptis pontisiciis, necnon senatusconfultis, quibus obtinuit abbatiam ut oeconomus ab an. 1466. ad 147$. Anno 1469. memoratur in charta Lczati : exstatque bulla Sixti papæ data Martii anni 1472. qua man- dat abbati de Monte-alto diœcesis Adurensis ut inquirat de querela inter abbatem sieu administratorem & monachos S. Severi. XXXI V.Raimundus I I.de Aydia.ut administrator perpetuus buila pont’<■ a institutus, possesiionem iniit Iv. nonas Augusti an. 14.80. ex registris monasterii, ubi legitur idiomare Wasconico : Mojsen Ramon JlAtdie, protonota.. ri & abat de sunt Girous & de sunt Lober aimi- nissrador de quest Mouster, &e. Obiisse dicitur I4. Junii an. 1498. Ped forte citius. XXXV. Arnaldus — Guillelmus de Aydia eius successor, an 1516. factus est episcopua Adurensis ; eratque simul abbas Pontis-alti & Pancti Geruntii. Legitur obi sse XI. calend. Januarii an.Ij26.attamen vacabat si : des Aduren* sis an. 1522. uti in illius epilcopis observavimus. Eo mortuo, XXX VI.Johannes IV.de Abbatia, dlAbadieo l virtute ac doctrina spectabilis vir e.gremio eligitur abbas an. 1526. sed cedere coactus est sequenti, retenta modica pensione. Multis tamen ornamentis ecdesiam donavit & organia cboro canentium suppetias tulit. XXXVlI.Gabriel de GrammontepiscopuS Tarbeiensis & S. R. E. cardinalis an. 1526. potitur abbatia ; an. 1532. ipsius consenso & auxilio in urbe Sansicveriana collegium pro instituendis adolescentibus & pueris fundatur. Mortuus dicitur an. 1537. sed tardius dissertur ejus mors, quæ in archiep. Tolosanis notatur
! 534- XXXVIII. Claudius de Longvic cardinalis de Givry annum alterum præfecturæ non numeravit. XXXIX Philibertus de Beaujeu, regi ab eleemosynis, & reginæ a libellis supplicibus, episcopus Bethleemitanus. XL. Johannes V. de la Rochefoucaud an. circiter 1545. abbas erat commendatarius ; sed resignavit in favorem sequentis. XLI. Claudius de la Chambre, creatur abbas bulla data nonis Decembris an. 1553. An. I556. de jugo regulæ excutiendo & dcjetula- rifatione postulanda cogitarunt monachi. XLII. Hieronymus de la Rouere 1 talus arnSt ECCLESIA chiepiscopus Taurihensis, bullas pro abbatia 1 tenenda obtinuit an. 1565. * a Pio V— post nominationem regiam. An. 1569. hæretici Cal- vinianæ sectæ, expugnata urbe monasterium ipsumque ecclesiam expilarunt, sacras reliquia ; conculcarunt & vasii sacra conflarunt, occisis
? uibusdam monachis & eorum prabendariis. lieronymus cum nihil pene lucri haberet ex possesiione hujus abbatiæ, eam resignavit sequenti. XLIII. Fernandus Thision bullas RomanaS accepit an. 1580. Obiit an. 1585. XLlV. Lælius-Philibertus Solerii, cui Fernandus resignarat, accedente etiam regis no— j minatione factus abbas, , ceffit locum sequenti. XLV. Nicolaiis Ssondratus episcopus Cre- monensis S. R. E. cardinalis, fit abbas 30.1588. aut 1590. paulo post creatur papa, & obit anno 1591. Eo mortuo Lælius-Philibertus provisio- nes obtinuit, sisd nullo pene emolumento, nam hærcticis in illa provincia & urbe grassanti- bus, vix quidquam percipere poterat ex monasterii proventibus. Eo mortuo Henricus IV. rex Francorum anno circiter 1607. abbatiam dedit Jolianni de la Serre viro bæretico, qui bona monasterii vendidit & dilapidavit. XLVI. Petrus de Pontac ex perillustri genere in Aquitania, abbatiam numerata pecu— £ nia ex prædonis manibus eripuit, obtenta a summo pontifice licentia. Hic cœpit monasterii damna tantisuer resarcire. Anno 1620. Capucini de consensu monachorum in urbrm siint admisse Petrus de Pontac obiit an. circiter 1625. quo XLVII. Jacobus de Pontac ei successor datus, an. 1633. ceffit sequenti. XLVIII. Renatus de Pontac, aulpicatus est præfecturam an. circiter 1634. & per annos 50. retinuit. Hic abbas alter fuit monasterii parens, præsertim promovendo ejus unionem cum congregatione S. Mauri, quæ admissa est in ejus possemonem die 6.Maii an.1645. Hujus abbatis tempore monialessub titulo. Ursiilæ, receptæ siint intra urbem. Obiit Burdigalæ die a. Septembris anni 1684. XLIX. Johannes-Ludovicus de Fromentie- res episcopus Adurensis, fuit designatus abbas sancti Severi, cum antea esset abbas de Jardo, sied paulo post obiit nondum adeptus posseffio- nem, aut etiam bullas. L. Ludovicus— Claudius de la Chastre regi ab eleemosynis abbatia fuit donatus anno 1685. ineunte ; possessionem iniit per vicarium 10. Septembris ejusilem anni. Obiit an. 1699. die 24. Maii ab equis rhedæ conculcatus. LI. Antonius Anselme baccalaureus theologus, concionator regius, nominatus est abbas sancti Severi an. 1699. die 7. Junii, & die 21. Septembris ad possesiionem est admissus per procuratorem. AbbATIa GRATIæ-DEI, seu S.Johannis de Castella, sive de la Castera. HOc monasterium ord. Præm. ad Aturim fluvium positum.olim fuisseord. S. Benedicti censet vir Cl. Petrus de Marea hist.Bearn. A D U R E N S I S. nSi l.Iv.C.7. Sane exstabat hac abbatia anno 1073. ex chartario sancti Severi, ubi legitur Gaufre- dum ducem & comitem Pjctaviensem confirmasse hoc anno donationes S. Severo factas, regnante Francorum rege Philippo anno M lxxi II,… in monastcrio Castella, in quopra- fatus dux innumerabili exercituum potitus copia, triumphabat super inimicis infigni victoria. Qua ratione cœnobium hoc transierit ad ordinem Præmonstratensem.nondum expisca- ri potuimus. Id factum aiunt anno 1155. ejus- que fundatores in novo illo statu fuisse Petrum Bigoritanum comitem, Martiani vicecomiiem, ejulque uxorem Beatricem Centulli Benearnii vicecomitis filiam, qui suis illud bonis dotarunt, uti legitur in charta compositionis inter Constantiam Bigorræ, &c. comitisiam, & San- ctium cœnobii hujus abbatem. Hic pius princeps cum æquæ pietatis uxore vetus monasterium restauravit, quod viris religiosis ex coenobio Casæ— Dei accersitis tradidit ; unde Gratia-Dei filia Casæ-Dei legitur. Anno 1568. hujus Pacri loci cultores a Calvini sectariis incendio traditi sunt, ante fores monasterii. ad ulmum annosam consumti. Alter ex illis comprehensiis cum libris & archivis, il- lico vivus concrematus est. Alius item in terram ad caput usque defossus, sclopetis confectus est. Imo alter grangiarii officio non longe a Cadurco fungens, ab iisdem crudelissime, quos ad mensam suam humaniter quotidie adhibebat, trucidatus est. Abbates desiimsimuS partim ex necrologio descripto an. 1557. ex monasterii monumentis, partim ex vicinarum aut aliarum ecclesiarum chartis. ABBATUM SERIES. I. Guillelmus primus abbas obiit an. 1175. Forte is est qui in necrologio Artonæ lignatur die S. Decemb. • II. Arnaldus-Guillelmus 1194. III. Martinus abbas Castellæ & episcopus Adurentis hoc circiter tempore. IV. Petrus 1.1208. V. Odo 1.1210. In necrologio Artonæ Odo notatur 17.Aprilis &26. Octob. ubi forsan Odo qui sequitur est intelligendus. VI. Odo II. 1250. VII. Bernardus abbas Gratiæ-Dei ordinis Præmonstr. diœcesis Adurensis an. 1269. ex chartul. Campaniae ; quo etiam anno Alsonsus filius regis Franciæ, comes Pictaviæ & Tolofe . confirmavit & ratas habuit omnes acquisitio- nes pro monasterio factas in episcopatu Agin- nensi. Vide inter instrumenta. VIII. Sanctius an. 1288. composuit cum Constantia comitista Bigorræ, quorum pacta vide inter probationes. IX. Vitalis, 1346. X. Sancenerius, 1562. XI. Petrus II. 1373. XII. Petrus III. factus est episcopus Aquen- sis, annoque 1410. siidebat. XIII. Guillelmus Arnalius, 1430. XIV. Lubatus, 1431. XV. Ramundus, .183 ECCLESIA A XV. RamundoS, 1448. XVI. Bernardus I i. de Molendino, 1459. XVII. Augcrius de Barromeres abbas sancti Johan. de Castella homagium præstat Fran- cisco Phœbo regi Navarræ die 24. Nov. an, 1482. ex tab.Palensi. XVIII. Johannes I.de Aula, 1494. X1X. Petrus IV. de Monlesiin, 15221 XX Antonius Ponere, 153*. XXI. Johannes 11. de Capdequi, 1587. XXII. Petrus V. de Lempagieu, abbaS regularis 1601. & 1650. Ceflit ante obitum qui contlgit an. 1662. die 2$. Octob. I XXIII. Johannes III. de Lompagieu per cesiionem præcedentis anno saltem 1659. abbaS erat. Obiit 4. Aug. 167$. XXIV du Buisson canonseus Regularis S. VictorisParisicnsis die 29. mensisejus- dem.schedula regia designatur abbaS S.Johan- nis de Castella. Ceflit an. 1681. quo nominaniS est a rege ad abbatiam regularem de Landeves congregationis Ianctæ Genovesæ in diœcesi Remenso XXV. Francsscus I.Buyrette obtentam a rege abbatiam rexit ad annum I68j.quo Luteciæ morte repentina correptus est. XX V1.Francsscus II.lc Regrattiere mona*C eho ejufdem cœnobii abbas epFectus est die 1. Nov. anni 1685. Obiit an. Domini 1696. rutis siuæ 52. XXVII. Henricus du PuiS deCressonville nobilis Picardus renuntiatur abbas 17. Maii an. 1698. Possessionem iniit die 28. Octob. ejusdem anni per D. la Salle priorem, suum hac in re procuratorem. Anno seq. grave disiidium habuit cum… du Buisson abbate quondam sancti Johannu de Castella, pro pensione annua 2000. lib. quam cedendo sioi reservasse contendebat. Verum Henricus Iuam ex inte-_ gro caufam obtinuit in consilio regio die 16.^ Martii an. 1709. Tres ultimi abbates sunt re* gulares. ABBATIA B. MARIA de Ponte-alto *. POns-altus ord. primum Benedictini fundatur circa annum 1115. a Geraldo abbate Dalonensi ex chronico Malleacensi, tum anno 1151. ordini Cisterciensi adjungitur sub filiatione Joyaci de linea Pontiniaci. Situs ab- batiæ peramoenus est in valle pingui, quam rivulus de Leuco alluit, qui diœceiim Aduren— A sem a Lascurrensi dividit. QuU IDAM ABBATBS. I. Gatifridus circa an. 1125. arbiter eligitur cum’VZillelmo Bernardi episeopo Adurensi, pro sopienda lite inter abbatem & conventum S. Petri de Generoso, ac dominos de Samade » to> ex chartul. Generensi. II. Arnaldus I. rexit ad annum pontificatus Innocentii VI. nonum, hoc est Christi 1360. quo anno moritur, ex actis pontific. Aven. III. Raimundus de Aracio bulla lnnocen- tii papæ VI. Avenione data eodem anno suf- sicitur Arnaldo, rexitque ad annum quintum Tomus I. DURENSIS. n8+ i Urbani papæ V. hoc est ad an. 1366. ex actis pontific. Avenion. IV. Garsias de Castris, Gimundi monachus, abbas instituitur bulla ejufdem siimmi pont. data pontisicatus anno 8. scu Christi 1369. V. Petrus Ters occurrit in instrumento anni 1415. V L Arnaldus I I.d’Aydie episcopus Aduren » sis, abbas etiam S. Severi in capite Vasiconiæ & S. Gerohtii, de quo necrologium S. Severi mentionem habet XI. cal. Januarii. Obiit vero saltem anno 1522. VII. Ludovicus de Poyane 1607. & 1611. in instrumentis Dei-villæ. VIII. Petrus Despara, 1661. IX. Hugo de Bar episcopus Aquensis, deinde Lactorensis. X. N.du Terrail nuncupatus Bayard Castris in Occitania oriundus 5. Aprilis 1692. Obiit an : 1709. XI. Franciscus de Poudenx diœcesis Las- currensis socius Sorbonicus, a rege designatuS est abbas die 18. mensis M tii in vigilia Pentecostes an. 1709. Possessionem ad’it per procuratorem eodem an no. Frater erat episcopi Mas3 siiicnsu non ita pridem defuncti. A B B A T I A S. QERONTII. MOnasterium istud jam a multis seculis statum regularem amisit. Habuisse autem monachos manifeste probatur ex monachis hujus loci notatis id necrologio Si Severi. Sancti Geroritii martyris festivitas in veteri hagiologio S. Severi notatur v. idus Decemb. Bahlica culta quidem & in sacra siipellectUe dives exspoliata est an. 1569. ab ecdesiæ simul & regni hostibus Calvinistis, & pessumdata. NONNULLI ABBATES. I. Garsias ineunte seculo XI. in hist. Be- nearn. lib. v. cap. 31. 11. Anerius commemoratus in necrologio S. Severi. III. Johannes de Capsignano anno circiter 1150. ut colligitur ex calice ab illo dato, qui hactenus asservatur. Legitur enim insculptum veteri charactere : Ijie calix efi abbati
joh annis de capfignano. IV. Guillelmus Lupi abbas secularis sancti Gerontii transigit cum episcopo Adurensi an. 1330. V. Raimundus d’Aydie simul abbas S. Le- borii & S. Severi an. 14.80. cal. Aug. VI. Arnaldus simul abbas S. Severi in capite Vasconiæ, Pontis-alri & S. Gerontii, ex necrologio S. Severi. Haud dubie idem est cum Arnaldo Guillelmo de Ayd’a, qui cum episcopatu Adurensi has tres abbatias conjun* xjt. Obiit XI. cal. Januarii. VII la Borde : duo hujus nominis & familia— abbates exstiterunt. VIII. Ludovicus de Poyane simul abbas Pontis-alti an. 1611. IX. N. d’Amont X. N. Candau. Fff£ Ii 8 y ECCLESIA XI. PetruS Candau. XII. Bernardus de Baillenx canonicus Aquen* sis, 1640. & 1646. XIII. Matthæus Candau, 1650. XIV. Johannes d’Abadie, 1670. & 1676. XV. PetruS d*Abadie nepos præcedentiS, cujus cessione & capituli electione locum obtinuit an. 1676. Æmulum habuit dominum de Poudenx Tarbiensem episcopum regia suffultum nominatione. A B B AT IA S. L E B o R 11. §Ors eadem fuit hujus abbatiae cum præce- denti S. Gerontii, adeo ut quæ olim mona- irum Benedictinorum alumna fuit, jam a longo tempore secularis facta sit. Patronum ha- bet S. Leborium confessorem cujus depositio notatur in hagiologio S.Severi xrn.cal.Martii. Charta quæ hac in ecclesia reperitur antiquior, est bulla Eugenii papæ I V.qua episeopoLafcur- rensi provincia demandatur approbandi paria- gii inter abbatem & capitulum ecdesiæsecularis & collegiatæ S. Leborii, & Gastonem a Fuxo. Data est die Jovis zx.Octob. an. 1444. QuJ IDAM ABBATES. I. Arnaldus memoratur in necrologio sancti * Severi vn. cal. Maii seculoxr. II. Raimundus d’Aydie simul abbas S.Gerontii & S. Severi an. 1480. calendis Augusti. III. Fabianus a S. Juliano in utraque pagina doctor, & vicarius generalis D. Gabrielis de Saluces episc. Adurensis mense Junio anni 1536. IV. Antonius de BaylenS de Poyane major archidiaconus Adurensis, 1650. & 1655. V. Nicolaus deBaylensde Poyane 1667. VI. N. de Baylens de Poyane, canonicuS A- quensis 1675. VII.JohanneS Maria I.dePrugues, ep’sscopuS 1 Aquensis an. r688. Electus fuerat abbas d capitulo an. 1675. Abbatiam dimisitan. 1689. VIII. MartialiS de Periedela Salargue possessionem adiit 31. Octob. 1689. Permutavit vero an. r7OI. cum sequenti. IX. Johannes-Maria II. de Prugues, D.de Matha episcopi Adurensis vicarius generalis, & postea sede vacante, ex permutatione obtinuit hanc abbatiam. ABBATIA DE PENDULo, seu DE PrMBQ. DE hac abbatia nihil novimuspræter ali- quot abbates seculareS. 1. Guillelmus-Arnaldus de Sanguinet, ! 268. in pariagio cum Eduardo Angliæ rege inito die sitbb. post festum B. Luciæ. II. Menaldus de Anosiio, in libro obituum ecclesiæ Lascurrensis, ante annos 300. scripto commemoratur 31. Januarii, 7. Febr. 15. Martii & 15. Aprilis. III. Arnaldus-Guillelmus I. testis legitur in transactione inter episcopum Adurensem & abbatem secularem S. Leborii, die 24. Novemb. an. 1330. IV. Arnaldus-Guillelmus II.de Sansaco de- ADURENSIS. n8d A cretorum doctor, ecclesiæ Adurensis canonicus, Iacrista & vicarius generalis Petri episcopi Adurensis an. 1486. V. Arnaldus III. de Sorbesio vicarius gene » ralis Dionysii episcopi Lombariensis 1501. Statuta cum suis canonicis condit an. 1533. VI. Petrus de Artiga nepos præcedentiS eodem anno 1533. die 27. Aprilis, statuta pro capitulo circa nominationes ad benesicia condidisse traditur. VII. Petrus 11. d’Abadie, abbas reperitur in quodam instrumento an. 1575. 20. Febr. VIII. Johannes de Vigneau eligitur a capi » J tulo die 18. Octob. anni 1582. Postridie vero in posseffionem admittitur, cui defuncto an. 1598. succeffit IX. Gratianus de Caplane electus die 12. Febr. ejusuem anni. Forsitan is est cujus epitaphium legitur in ipsa ecclesiæLascurrensiS navi, quod sic habet : Siste viator & tumulatum hic suito venerabilem & disuretum virum magistrum de Caplane, olim dum viveret abbatem de Pim.. bo & canonicum hujus ectlesta eathedralis Lasuu- riensts. Obiit quinquagenarius, vita & morte clarus anno 1630. mensu Octobris die quarta. X. Petrus III. de Caplane, obiit die 26. Julii
- an. 1631. sepultus in navi basilicæ eathedralis Lascur. cum hoc epitaphio
- viator & tumulatum vide hic pium & venerabilem virum Petrum de Caplane, hujus bastlica canonicum & RR. abbatem de Psmbo, & in supremo Bearnien- stum sunatu senatorem integerrimum : natus est ille ut moreretur viator, mortuus est utviveret.Vi- xit in terris quondam, jus suum unicuique reddens. Exitum surtitus est ne morti denegaret suum. Pelicem qutstc vigilaverit in vita, ut in morte dormiret • stc dormivit ut inter immortales viveret, die 16. Julii annosulutis I6ii.atatis sua yj. Vale.
- XI. Christophorus I.de Tuquoy, provisio- nes abepiscopo consequitur die I. Augusti anni 1631. possessionemadipiscitur an. seq. Cessit vero an. 1669. XII. Christophorus II. de Tuquoy nepos praecedentis, regi ab eleemosynis, eligitur a capitulo 31. Octob. anni 1669. eodem die posseft sionem adeptus. Abdicavit an. 1704. XIII. Christophorus 111. de Tuquoy, præ- cedentis frater eligitur an. 1704. die 27. Decembris. PARTHENON MoNTIS-MARTIANI. F Undatum hoc monasterium fuisse pro virginibus ordinis S. Francisci, seu S. Claræ, quæ nunc Urbanistæ audiunt, in confesso est apud omnes ; id autem factum est anno circiter 1256. quo Gasto & Matha vicecomites compararunt mense Maio locum tribus leucis distantem a Monte-Martiano, dictum de Beyries, qui etiam jam tunc vocabatur Domus Dei. Eodem anno Raimundus episcopus Adurensis, die 17. Decembris, remisit monialibus decimas agrorum earum. Attamen charta fundationis data est anno 1270. die duodecimo exitus mensis Julii, in festo S. Mariæ Magdalenæ, ut ex ipso authentico instrumento lingua Bear nica scripto, liS, TCCLESIA quod edidimus, intclligitur. Anno 1275. infre-. mente bellorum strepitu episcopus Adurensis conventum hunc transtulit in suburbium Mon- tis-Martiani, in quo erat domus hosuitalis patronum habens S. Jacobum, quam nisce novit hospitis contulit, Constantiæ precibus Gasto- nis fiind.toris siliæ, annuente abbate Silvæ ma- joris a quo pendebat hoc xenodochium, anno 1308. die 5. Maii— Verum nova hæc habitatio 8>on ita fuit tuta, ut sanctimoniales ab hetcro* doxorum furore protegeret. Anno enim 1561. & 1569. expulsæ sunt ab haereticis Calvini do » gmata prava sectantibus » qui omnem sive sacram sive prophanam supellectilem diripuerunt. Anno vero 1577. sundrtus eversum est coenobium ; ita ut coactæ sint IororcS intra Montis-Martiani mcrnia Ce recipere. Abbatissarum catalogum ex chartis quæ Iu- persunt ia Contexuit noster D. Hieronymus Deydier. ABBATISSARUM SBRIES. I. Dolat de Pontac, 1X04. II. Dulcis de Pontac, 1308. eadem fortasse est cum præccdente, cujus nomen corruptum videtur. III. Raimunda Descures, 1524. quo circiter tempore, Johannes XXII. relcriptum dedit ad abbatiflam & conventum Montis-Martiani, II. nonas Febr. pontificatus sui anno 3. in quo fundatores memorantur. IV. Esclarmonda Dandonis, al. Deydoins, » 333— >335— &IJ44- V. Chalers de Latrene, » 374. VI. Margarita I. de Serres, 1408. VII. Margarita II. Bree, T4Io. VIII. Anglesia I.du Cornau, 1468. IX. Annos Doos, 1473. X. Anglesia II. du Cornau, 1481. 82. & XI. Catharina I. dcCamont, 1498. XII. Maria I. d*Albret, 1519. & 1521. XIII. Catharina II. d*AIbret, I527. XIV. Anna de Bearn, 15)3.35. & 41. XV. Maria II. Bitarre, 1575. XVI. Catharina III. dcuMaurclle, 1576. ADURENSIS, nS8 XVII. MagdalenaI. Didron, T580.84. 8$. S8.&I590. XVIII. Johanna I.dePeyron, 1598. XIX. Maria 111. de Gayon, foete deGasson, 1603. XX. N.de Gasson, 1609. XXI. N. deBernet, 1613. & 1615. XXII. Navarra de Mehari, 1619. XX.11I— AgnesdePoyferrd, 1622. & 162$. XXIV. Francisca I. de Romat, 1626. & 1629. XXV. Jacoba de Chambre, r6 ; 8. & 1639. XX VI. Josepha de Prugue, 1640. XXVII. Jahanna II. de la Tausade, I64). & 1644. XXVIII. Johanna III. de Marrein, 164.6 « XXIX. Maria IV. de Labatut, 1646. 8C. 1648. XXX. Francisca II. de la Taulade, 1649 » 50.51.52. XXXI. Quitteria de Barry, 16$ ;. XXXII. Johanna lV.de Marrein, 1653. ^XX^III. Johanna V.del’A » -tigueS, 1657. XXXIV. Francisca III. de Bordenave, ter abbatissa. XXXV. Anna II.de Mirefontans. XXXVI. Maria V. de Prugue. XXXVII. Johanna VI. du Cournau. XXXVIII. Francisca IV. du Cournau. XXXIX.Magdalena II. de Lobit. XL. Margarita III. de TArtigues, i68o. XLI. Francisca V. d*Argelouse. XLII. Maria VI. Daroiiille. XLI1I. Ludovica I. de Bordenave. LIV. Marrha de la Chepelle. XLV. Francisica VI.de Castera. * XLVI. Ludovica de Bordenave, iterum. XLVII. Magdalena 111.deCaillau. XLV 111. Jonanna VII. de Juncaroc Du- pin. XLIX. Francisca VII. de Castera, iterum. L. Magdalena de Caillau, iterum. LI.Maria VII. duCournau, 1710.cujus beneficio ac favore prodit hic elenchus. Tonfuf Ffff V