Gallia Christiana 1720 02/Aginnensis
ECCLESIA AGINNENSIS. A GINNUM seu Agennum caput Nitiobrigum est, & Aquitaniæ II. secunda post metrop. Burdigal. civitas recensetur in veteri Gailiarum Notitia. Porro Nitiobriges populiTolos.Petrocoriis &Cadur « cis contermini sunt, de quibus meminere Cæsar I.7. c.7 5. Strabo 1. 7. Plinius 1.4. c. 19. Sidonius 1. 8. epifu XI. ad Lupum, Ptolemæus lib. 2. cap. 7. & Ausonius ; Hieronymus, Gregorius Turon. Frede- garius, & alii. Inter claras Aquitaniæ urbes merito laudatur, maxime quod sita sit in regione pulcra, amoena, pingui ac fertili ; cujus terra, ut in deseriptione Franciæ pcr flumina tradit Papyrius Maisonus, felicibus glebis locupletatur, & quod tribus amnibus, OIto, Duranio & Garumna irrigetur. De ea porro hæc habet Petrus Vallis-cemaii monachus historiæ Albigensium cap. 63. Erat Aginnum civitas nobilis inter Tolosam & Burdegalam, in amœniffimo loco fita. A diebus antiquis fuerat regis Angliæ ; sed rex Richardus, quando dedit sororem suam Johannarn Raimundo comiti Tolosano in uxorem, civitatem sæpe dictam cum territorio suo dedit pro matrimonio sororis, comiti Tolosano. Hujus etiam urbis descriptiortem in hunc modum exhibet Julius Cæsar Scaliger, oratione contra Ciceronianum Erasmi : Agennum oppidum est Aquitaniæ, ut incola jactant, princeps…… Ager ubertate soli incertum est profit ne magis incolis, an officiat : ita annona fpesuspenfi, omnia munia, non civilia solum esed rustica quoque negligufit. Pagus Aginnensis duas nunc urbes episcopales continet ; alteram cis Garumnam, Aginnum videlicet, aIteram trans hoc flumen in Vaseonia, Condomum dictam. Aginnum sub archiepiscopatu & parla- mento Burdigalensi, senesealliæ & sedis præsidialis perantiquæ titulo decorata cst ; pontem olim habuit ad ripam Garumna ? magnifici operis, cujus nihil superest præter vestigia. Porro de illius antiquitatibus scripsit JohanneS dAmalt in curia præsidiali procurator regius. Agiunum antiquissimus est episcopatus. Templi cathedraliS S. Stephanus protomartyr patronus agnoscitur. Alia est in urbe paris sese antiquitatis eeclesia collegiata S. Caprafii. In cathedrali duodecim sunt canonici, duæ præcipuæ dignitateS : major archidiaconuS & primicerius cantor, seu praecentor ; se- cundariæ sunt : archidiaconi duo minoreS, Monuldcnfis, & Bezalmensis ; sacrista, portarius, qui stallum habent in choro, in consessibuS & comitiis canonicorum, nec gaudent jure dignitatis, sed tantum anti- qu i tat is. Bis supprcssa fuit dignitas cantoria, primum sub Leonardo Grosib & sub Ruvereo dein restituta. 89$ ECCLESIA AGINNENSIS. 894 Iterum exstincta est per deccssem Antonii Goulard canonici & cantoris, in suprema curia Burdegalensi præsidis, ex nobili familia de Brassac oriundi, ac fiindatoris duorum hebdomadariorum.* sed tandem re- diviva sub Nicolao de Villars anno 1607. cura & industria Jacobi du Cros Aginnatis. Insigne S. Caprasii capitulum pluribus privilegiis decoratur. Decem canonicis, & priore, prima digni- tate, constat, ac duodecim insuper præbendariis, & duobus hebdomadariis. Exstat & tertium capitulum Pugeoli, verum obscurius, in quo sex tantum canonici numerantur. Plurimas reiigiosorum domos in suo ambitu continet Aginnensis civitas, Prædicatorum scilicet, Miuo- rum, CarmeIitarum laxioris observantiæ & Discalceatorum, Eremitarum S. Augustini, Capueiuorum, Minimorum S.Francisci de PauIa, Tertii ordinis S. Francisci, & Jesuitarum ; præter seminarium a D.Bar- tholomæo d*EIbene inceptum, & ab iilustrissimo Julio Mascaron perfectum. Nec pauciores habet san- ctimonialium, nempe VisitatlonisB.M. Carmelitarum, Annuntiatarum institutionis B.Johannæ, ordinis S. Dominici, & Tertii ordinis S. Francisci ; quibus Filiarum orphanarum, ac earum, quas vocant de Caritate, domus adjungendæ. Addenda insuper nosocomium infumorum, & generate pauperum hospi- tium, in quo variæ artes exercentur. Dioecesis in 12. archipresbyteratusdividitur, Agenni videlicet, Marmandæ, Villæ-novæ, Tonne- rini, Montispesati, Tumoni, Fumeæ, Villæ-regalis, Montis-dari, Lauzuni, & S. Fidis, in quibus sunt parochiæ circiter 385. cum annexis 13 5. De abbatiis diœcesis scorsum agemus. Antistitum seriem damus ex tabulario episcopatus, aliisque monumentis & scriptoribus recens a no- bis detectis, schedis ac monitis clarissimi D. de la Benazie S. Caprasii prioris dignissimi plurimum adjuti. EPISCOPI AGINNENSES. I. S. CAPRASIUS. J ANNI O C APR ASIUS nobiIis AginnensisIucem CHRISTI Evahgelicam, quam prius hauserat, in suam civitatem invexit, plurimos ad Christi fidem præ- dicatione & miraculis adduxit, iisilemque salutis subsidia, cooperante sibi Vincentio diacono, se- dulo ministravit. Tanti progressiis dæmonis invi- diam furoremque concitarunt, christianam religio- nem ab ipsis incunabuIis Agenni exstinguere ag- greditur, usus opera Daciani Hispaniæ præfecti, cujus procuratio, ut tunc descriptæ provinciæ e- rant, ad Aquitaniam usque pertingebat, & suis finibus Nitiobriges includebat. Aginnum igitur an. ] 303. 303 « adveniens Dacianus, spirans minarum & cædis in Christianos inquisivit, ac immanem per- secutionem adorsus est. Turbatus pusillus fidelium grex, clam ab urbe secessit, ac per abrupta eremi, & fragosas convallium cautes divagatus in speIun- cis delituit. Gregem secutus pastor, omnia circum- quaque scopulorum diversoria peragravit Hosdi- vinis colloquiis recreabat, illos emendicatis subsi- diis fovebat, omnes erigebat exemplo, ac poenis & præmiis æternis propositis ad martyrium præ- parabat. Demum pridie nonas Octobris, cum, ut fert traditio, excelso e monte cui hodie a S. Vincentio nomen, pateret aspectus in urbem, & ipse in ejus platea perspiceret oculis illustre specta- culum, nempe Fidem virginem, eo nomine, pro cujus defensione viriliter decertabat, dignissi- mam, cum suppliciis tortoribusque committi, & post longa craticulæ ardentis supplicia excarnifi- catam ac tostam ab angelo columbæ specie donari corona, ipsamque interim sponso Christo vitæ suæ reliquiaS, holocausto jam fere peracto, con- secrare, sensit in se caritatem accendi eo igne qui virginem absumebat, atque præivisse puellam at- tcndens, erubuit non saltem sequi. Extemplo mar- tyrii desiderio æstuans, Aginnum revertens, prius L Deum precatus, ut omnia in meIius convertens ■ ■■■ 1 sibi in illo articulo quid rei faciendum esset, non ANNI obscuro significaret indicio, & si quidem in are— CHR1STI nam deseendendum esse statuisset, ex proximo pu- mice emicare faceret protinus aquam : nec mora, eodem loci temporisque vestigio, fons vivus e- manat mirabiliter eductus, aquam jugem abunde suppeditans. Ad aquæ aspectum cor designati mar- tyris magis magisque exarsit, & ad certamen quo dein gloriose perfunctus est, se protulit, lllico enim ductus ante præsidis tribunal cliristianam fidem prositetur, judicis ac tortorum minas con- temnit, tandem invictus in confessione Christi ab- l scisto capite martyr occubuit, ut prolixius recitant gesta ejusilem sancti apud Surium & martyrolo- gium Romanum. Festus ejus dies celebratur xx. Octobris in tota diœcesi, ac præcipue in collegia- ta ipsius æde celebri dedicata 4. Decembris, in qua sacrum ejus caput servatur, sub cujus etiam nomine Pitardus Leodii episcopus templum exs- truxit circa an. 840. Ceterum dotata fuit a Carolo magno hæc basilica. Sunt & varia divi Ca- prasii tam intra, quam extra diœcesim religiose consecrata templa. De episcopali S. Caprasii dignitate inter doctos , ambigitur. Non defuere qui monachum tantumLi- ’rinenlem fuisse asseverent, quos Antonius Lesea- ses canonicus cathedralis & ipse Aginnas, opuscolo in eam rem scripto, vuIgatoque anno 1622. perpetua hujus ecclesiæ, ut ait, traditione refellit. Sane ejus gesta eum martyrem duntaxat appellant, in quibus DuIcidius episeopus sanctorum Caprasii & Fidei corpora levasse, & sub eorum nomine templum dedicasse memoratur ; ubi episcopatus mentionem non fecit Duloidius. Quin etiam ecclesiæ S. Caprasii martyris meminere Gregorius Turon. hist. lib. 6. cap. 12. & Aimoinus lib. 3.cap. 69. & 70. qui omnes de episcopatu Caprasii filent, quando itaque primum inter episcopos locum S. Lll iij « 9J ECCLESIA j ■ Caprasio tribuimus, morem gessimus traditioni l CHRISTI ^°^*ernæ » <luani contendunt esse perpetuam inter populares. In nonnullis catalogis Caprasio successer datur S. Viucentius, quem ab eo diaconum ordinatum esse narrant ; sed cclcbratur tantum ut diaconus & martyr a Gregor. Tur. Iib. de Glor. Mart. cap. 105. & in veteri martyrol. tom. iv. Spicilegii Iegitur : F. idus Junii in Gallia Pompciaco pajfio S. Vincentis martyris. Laudati catalogi locum dant post S. Vincentium cuidam Auxilio, ut testatur V. Clar. D. de ia Bcnazie ; sed hi indices non tantæ sunt antiqui- tatis, ut fidem extorqueant & mereantur. I II. S. PhoebadiUs. Phoebadius, qui & Fegadius, & Sebadius, & * Agenni PhitadiiiS *, ortu non Hispanus sed Gallus, atque 5 ? Fwi. provincia, ut videtur, Aquitanus, quia nostrum eum vocat Sulpicius lib. 2. pag. 161. Agenni e- piscopus. Quo anno ad hanc dignitatem evectus fuerit incertum ; post annum 3 47. asserit vir do- ctissimus, quia, inquit, inter præsules qui Sardi- censi concilio interfuere non recensetur. Vir suit pietate ac doctrina clarissimus, hæreticorum omnium, Arianorum maxime, flagellum. Missam in Gallias a Constantio fecundam fidei formulam Sir— C miensem, quam ipse Arianam Potamii persidiam vocat, una cum aliis Gallicanis præsulibus refpuit ac damnavit, sed & præ ceteris, conscripto hanc iu rem libro ad examen revocavit, & nodue confutavit. Hic liber primum a Petro Pithceo Pariliis anno 1586. editus, inde in Patrum bi- bliothecis insertus, demum a Gasp. Barthio recen- situs, & animadversionibus iilustratus est. Adfuit lynodo Ariminensi in Italia an. Christi 359. 3 5 9 • a Constantio coactæ, una cum plurimis ex Gallia & Aquitania præsulibus, quibus cum ex fiseo publico ordinatæ essent annonæ, notatu dignum observat Severus, suis sumtibus eos vivere ma-1 luisse, ut siclibertas fidei servaretur.Eorum quæ pro fide catholica contra persidiam Arianam, nondum captivatis patribus, acta sunt, pars magna fuit Phoebadius. Sublata libertate ac vi retentis epi- scopis ut novam fidei sormulam chirographo suo simarent, omnes Arianorum impetus, etiam post- quam ceteri fere omnes cesserant, invicto animo sustinuit, profestus malle se exsilium, imo & mor- tem pati, quam errore fœdari. At tandem Tauri præfecti fraudibus ac fictis lacrymis & prætensæ unitatis amore deceptus, sormulam a se, prout li- buit.immutatam, ac nihil nisi catholicum, ut ipsi p videbatur, complectentem, admisit, & subserlpto nomine confirmavit. Rem gestam narrat Severus præfatolib. 2. his verbis : Compertis quæ decreta erant, maior rerum & con[iliorum perturbatio : dein paulatim plerique nostrorurn, partim imbecillitate ingenii, partim tædio peregrinationis evicti, dedere se adversariis, donec ad viginti usque nostrorurn nu- merus imminutus est. Sed lu quanto pauciores, tanto validiores erant, constantissirnusque inter eos habe- batur noster Fægadius & Servatio Tungrorum eju- seopus : hos, quia minis & terriculis non cesserant, Taurus precibus aggreditur, & lacryrnaus obtesta- \GINNENSIS. 896 L tur, meliora uti consulerent, clansos intra unam ur— ——— bem episcoposjamseptimum mensern agere : injuria AHNI. hyernis & inopia confectis, nullam fpem reversionis dari, quis tandem esset finis ! sequerenturplurium exemplum, auctoritatem saltem ex numero /umerent. Etenim vero Fægadius paratum se exsilio, atque ad omne supplicium, in quod deposeeretur, profiteri se ab Arianis conceptam fidem non recepturum. Ita in hoc certamine aliquot dies tracti, ubi parum ad pa- cem proficiebant, paulatim & ipse infractior, ad extremum proposita conditione evincitur. Hactenus de ipso Severus. Ad persidiam tamen Arianam usque cave ne putes evictum. In fide constans, J nihil nisi catholicam fidem in formula contineri sentiebat, deceptus videlicet fraude Valentis Mur- sorum episeopi, qui confessioni fidei Christum non esse creaturam afferenti, hanc daufulam addiderat, ut sunt aliæ creatura, quibus errorem obvolvebat. Fraude detecta acriter reclamavit, tantaque vi fraudem & errorem insectatus estPhœ. badius, ut ejus innocentiam ac fidei integritatem nemo non agnoverit. Quam ob causam de ejus fama nihil inde detractum, ejusque auctoritas nequicquam imminuta. Eo quippe nonobstante, concilio Valentino anno 3 74. præfuit ex ætatis 3 74. privilegio ac personæ merito, ut Osius in Sardi- » censi. Præfuit & Cæfaraugustano subannum 380. 380. cum Aginnumad Hispaniensem provinciam per- tineret, in quo & Fatidius nuncupatur. Piæter librum adversus Arianos, alia conseripsit opera, de quibus Hieronymus de scriptoribus ecclesiasti- cis cap. 108. dicuntur & ejus alia esse opufcula, quæ necdum legi. Nonnulli quibusilam ducti con- jecturis orationem contra Arianos, quæ Gregorio Nazianzeno & Ambrosio assignatæ sunt, Phœba- dio tribuerunt ; at leves sunt ejusinodi conjecturæ. Exstat Ambrosii ad illum & ad Delphinum Bur- degalensem epistola. Ad decrepitam usque ætatem eum vixisse testatur Hieronymus his verbis : Vivit i usaue hodie decrepita senectute. Atque adeo per 40. Iere annos Aginnensem rexit ecclesiam, ab anno scilicet 3 47. aut 3 48. quo librum adversus Aria- nos conseripsit, ad 3 9 2. quo de illo Hieronymus 396. iu præfato tractatu. De eo in proprio Aginnensis ecclesiæ plura re- feruntur. Festus ejus dies cum anniversaria so- lemnitate S. Marci concurrit. Ipsius coepus ja- cuit multo tempore apud Petrocorios, cum reii- quiis S. Alvertæ virginis Aginnensis ac martyris, quæ germana fuit S. Fidis : ac tandem transtatum est ad locum de Benerkis Tolosanæ diœceseos ad • fluvium Aurigeram *, in ecclesia ubi nunc servatur. * ia Rieg^ Bernardus Andegavensis libro manuseripto, quem Fulberto Carnutensium pontifici nuncupavit circa annum 1012 : Urbs Aginnurn, inquit esaper omnes urbes Aquitaniæ multis olim sanctorum patrociniis illustris emicuit, quibus pene omnibus temporum pro- cesse, ignoto quo nescio suo peccato, viduata reman- sit, partim vi, partim furto sublatis. Invenies, A- quitatiiæ viator, quod ipse experimento comperi, di* veesis in locis, qui tibi dicant, hoc est corpus illius martyris ab Aginno transtatum ; hic illius virginis vel consesseris, vel tanta portio illius sancti, quorum unus Phœbadius habetur Petrogoras allatus. Stetit 897 ECCLESIA A ■’olimad muros Aginni intra urbem & prope ba— A ANNI filiae g. Caprasii, templum B. Phœbadio con- CHR1STI fertum dirutum elL Gavidium successisse Phœbadio alleverat BoI- Iandus iu notis ad vitam S. Hilarii Act. Jan. 13. pag. 79 o. Succefficei Gavidius, quem hic citat <5e- verus. Severum appellat, at in cassiim profecto. Gavidium enim episcopum dicit Severus, at non Aginnensem ; quippe Histor. lib. 2. edit. AmsteI. 163 6. in 12. pag. 109. de Ariminensi lynodo sermonem habens, ait tres duntaxat Britannos epi- scopos annonas & sumtus necessarios ex fuco sumsisse, sanctius putantes fiseum gravare, quam B singulos, idque unum ad praeiens institutum habet ; Hoc ego Gavidium episcopum nostrum, quafi obtrectantem, reserre solitum audivi. Quid id est ! Gavidium Agenni sedisse 1 neutiquam. Imo eo- dem cum Phœbadio tempore vixisse constat, ac ipsi superstitem fuisse Phœbadium probabilissi- mum. Admissi ergo hac in re erroris falso insi- mulantur Sammarthani fratres. III. S. DULCIDIUS. Dulcidius, quem alii DuIcium vocant, Pha- badii discipulus. Ab lpso senescente, cum diaconi — duntaxat munus obiret, successer designatus ; eo defuncto, Deo volente, inquit Agiunensis ecdesiæ proprium, omnique populo acclamante, in epifcopali 4° 5 * cathedea constrtutus est. UIam tenebat anno 40 5. De eo iu antiquis monumentis nihil reperitur, nisi quod sub SS. Caprasii & Fidei nomine constru- ctamecclesiam dedicavit, sacrosque eorum cineres magna pompa transtulit, ut iu eorum vita apud Surium, & in veteri breviario Aginnensi manu exarato conscrlptum elL Post obitum iu sancto- rum numerum relatus est, ejusquesestivus dies a- gitur 16. Octobris. Sacram ejus corpus ad Cam- baretum vicum delatum, ac ejus intercessione æ— f gros quampIurimos in pristinum statum restitui testatur Gallicanum martyr6Iogium, cui suffiagan- tur Bemardus Guidonis episcopus Lodovensis, ac prior Vosiensis, ubi eum DuIcissimum vocat. Est porro Cambaretum prioratus in diœcesi Lemovic, ab Usercensi monasterio dependens. Quinam post Dulcidium episcopaIem cathedram Agiunensem tenuerint usque ad annum 5 40. non invenitur in fastis ecdesiasticis. Causam existima- mus quod his temporibus in manus Gothorum principum Aquitaniæ & Occitaniæ incidissent ; qui cum essent Anani & infesti Orthodoxis, mirum non est nullum fere reperiri inalbo episeoporum Agin- nensium a seculo IV. usque ad medium circiter æræ Chriftianæ seculum quintum. De iis audiendus Apollinaris Sidonius 1.7. ep. 6. ubi de Eurico Gothorum rege sermonem faciens, ait : Burdegala, Petrocorii, Ruteni, Lemovices, Ga- balitani, Elusani, Vasates, Convena, Aascences, multoque jam major numerus civitatum summis sa~ cerdotibus ipsorum morte truncatis, nec ullis deinceps episcopis in defunctorum officia suffectis (per quos utique minorum ordinum rninisteria subrogabantur) latum fpiritualis ruinæ limitem traxit…… Ita populos exceffic pontificum orbatos tristis intercisci fidei drspetatio premit….. nec per rnsticas solum GENNENSIS. 898 solitudo parochias t ipsa insuper urbanarum eccle— ■ fiarUm conventicula rarescunt. Quid enim fidelibus ANNI solatii superest, quando clericalis non modo discci— s plina, verum etiam memoria perit. Hinc cum illis temporibus Bituricensis eligendus esset metropoli- tanus, Provincialibus ab Eurico sublatis, vicinarum provinciarum evocandi fuerunt episcopi, ait Sirmondus in ejusilem Sidonii epist. 9. libri 71. Nonnulli circa hæc tempora Lupum Aginnen- sem episcopum confutuunt, Sidonii Apollinaris auctoritate, ut autumant, freti. Hic enim, inquiunt, undecimam libri 8. epistolam dedit Lupo papæ t & quidem Nitiobrigum, ut ex con- textu patet. Optandum sane nobis foret rem ita se habere, sic enim vacua episcopis tempora aliqua ex parte compleremus. Verum quidquid utilitatis inde nobis accedat, vincit apud nos veritas. Nihil nobis habere videtur Sidonius, quo Lupum Agen- ni sedisse probetur ; 1°. enim papam illum nequa- quam exhibet præfatæ epistolæ inscriptio in accu- ratissima Jacobi Sirmondi editione, sic enim habet : Sidonius Luposuosalutem. 20. sed papam dixerit, certe Nitiobrigum præsuiem fuisse nullibi signifi- cat. Id quippe unumasserit de Lupo : Quid agunt , Nitiobriges, quid Vesunnici tui, quibus de tesibi al- ’trinsecus vindicando nascitursempersancta contentio. Optime sane, si illum ut suum episcopum sibi vindicassent, verum nihil miuus. Quid ergo ? sub- dit : Unus te patrimonio populus, alter etiam matrimonio tenet. Cumque hic origine, iste conjugio ; melius illud, quod uterque judicio, ie tamen, munere Dei, inter ista felicem t de quo diutius occupans do fpossedendoque, opera pretium est votiva populo* rum studia conjligeredrik. deepiscopatu nihil omni- no ; nempe sibi dium vindicabant Nitiobriges ob cognationem, minime vero tanquam pastorem. IV. BebIanUs. De Bebiano nihiI in eecIesiasticis monumentis reperimus, nifi quod concilii Aurelianensis V. ca- nonibus cum aliis quinquaginta episcopis statim post Maxfmum Cadurcenfis ecclesiæ antistitem subseripsit anno 549. Paulo ante, circiter anno 549* 5 40. Maurinus B. Eutichii martyris filius a S. Ger- mano Capuano episcopo baptisatus, ac levita or- dinatus, Agennum repetens, martyrium complevit 7. cal Decemb. De eo pIuribus agit breviarium Aginnense. V. POLEMIUS. « PoIemius reperitursubscriptussynodo Parisiensi 573. quartæ, anno 573. de eo nihiI præterea. VI. SUGILLARIUS. Episcopatum tenuit anno Christi 580, 580. VII. ANTIDiUS. Antidius, qui & Antistius, sub finem VI. se- culi Aginnensem rexit eeclesiam. Illius meminit Greg. Turon. histor. lib. 8. edit Ruinartii nostri n. 2. col. 378. refertque quod cum a rege Gunt- chramno ad convivium admissiis fuisset una cum aliis episcopis, cum de nonnuIlis expostulasset Guntchramnus, ipsi & Nicasio Ingoiffincnsium 899 ECCLESIA antistiti dixit : Quid vos, ofanctissemi Patres, pro i C HRISTI ntystonU Utilitate, Vel regni nostriJnspitate tractastis, edicite, additque illos tacuisse. Subscripsit Anti- 585. dius concilio Matisconensi 11. anno 585. VIII. SaLUSTIUS. Salustium omisere clarissimi fratres Sammar- thani. Aginnensem tamen episcopum affirmat doctissimus Cointius Annal. eccles. Francorum tom. 2. ad anno 629. num. 4. & tom. 3. ad an. 649. n. 37. licet nullo rem argumento con- sirmet Certe episcopum fuisse Salustium, & quidem ante annum 629, dcmonstrat epistola Desiderii nondum Cadurcensis episcopi, ad ipsum data, quæ singularem inter utrumque amicitiam interccssisse significat. Aginni vero sedem habuisse palam est ex vita jam laudati S. Desiderii quæ exstat in Gallia Christiana edit, anni 16 5 6. tom. 2. pag. 464. col. 2. num. 1 5. in ea enim sic habetur : Habebat eo temporeplures D. Jesus in Galliis nobiles servos : Arverno Gallum : Bituricis Sulpitium : Ruthena Verum : A- genno Salustium : Engoliscno Eparchium : Petro- gorico Austeriuui : Noviomo Eligium : Meti Ar- nulphum : Luxo Austrasium t Mestarone Deodo- rum : Caturca Desiderium. Salustii successeres ad decimum usque secuIum 1 ignorantur. Quid vero causie fuerit ut vel nulli se- derint apud Aginnum episcopi, aut saltem nulla eo- rum acta ad nos usque pervenerint, facile est conji- cere. Nam Aginnum in Saracenorum procella multas clades pastum est, in quibus non mirum pe* riisse vetera monumenta, aut etiam diutissime sedem vacasse. Unum tamen suppeditat vir clarissi- mus D. de Ia Benazie S. Caprasii Aginnensis prior, Siboaldum videlicet, quem concilio in castro Gar- nomo super Garonam habito interfuisse asserit an. 643. 643. cujus acta, inquit, in archivis Albiensibus dicuntur. Idem habet Steph. Baluzius in notis MSS.. ad Gall. Christian. fratrum Sammarth. Verum de iis nihil quicquam certi potuimus adlpisci. dbGas— IX, GUMBALDUS. COGNE. Gumbaldus cognominatus est a Vasconia, quod genus duceret a Sancio-Mitarra, quem ex Castella accersitum, in suum, ut tunc temporis aiebant, con- sulem, seu comitem Vascones elegere. Hic porro avum habebat Lupum Centullum Vasconiæ du- Z* faMar. cem’4u* decreto Ludovici imperatoris circa annum Lascurrnf, 819. a regno pulsus, ad Alphonsum cognomento Castum Galliciæ & Asturiarum regem perfugerat, Marea a quo benigne exceptus, atque comitatu in Castella j tH, donatus fuerat. Gumbaldus patrem habuit San- ¥• &c. cium Garciam Vasconiæ comitem ; fratres San- cium Sancii patris in dignitate suecesserem, fine liberis defunctum ; & GuilIelmum post natu ma- joris obitum Vasconiæ hereditario jure comitem, qui sub finem vitæ Gumbaldum in principatus societatem adscivit. Hic primum Agenni comes uxorem duxit, ex qua Hugonem filium habuit. Ea defuncta cleri ordinem amplexus est, deinde episcopatus Aginnensem & Valatensem obtinuit, ex charta Condomiensi Spicileg. tom. I 3. p. 416. ac tandem in comitatus Vasconiæ societatem adsci- AGINNENSIS. 900 tus est ; sub hoc duplici titulo, monasterium Squirs, ■■’ seu de Regula, quod sui juris esseasserit (monaste— ANNI rium nostri juris J monachis Fioriacensibus attribuit CHRISTf anno 977. Sic enim fert charta donationis : Ego Gumbaldus apiseopus Vasconiæ. Et infra : Signum Gurnbaldi episcopi & totius provinciæ ducis, qui hanc donationem devoti cordis inflantia Deo Re— 977 » demptori concesset. Anno sequenti medietatem ec- clesiæ, quæ in honorem B. Mariæ dicata, fundata consistit in Villa-nova, eidem monasterio concesset, ut videre est in tabulario, ubi se Gumbaldus epi- scopum, & totius circum positæ regionis ducem asserit. Anno 982. eum diem supremum obiisse B asserit vir darissimus Petrus de Marca hist. Bearn. lib. 3. c. 8. probatque ex charta fundationis mo- nasterii S. Severi in capite Vasconiæ post hunc an- num factæ ; tum quia in ea nulla illius ut ducis aut comitis mentio fit, ut par erat, ob commu- nem ipsius cum fratre in ea dignitate societatem ; tum quia donanti aderant, & fundationem sua authoritate confirmarunt episcopi Aginnensis, Vaseonensis & Vasatensis alii a Gumbaldo ; ergo Gumbaldus qui tres illos episcopatus solus dum viveret, obtinebat, obierat. De illo duo referunt Sammarthani, primum quod fuerit Burdigalensis archiepiscopus ; alto- rum quod Aginnensem comitatum, qui illi paterno jure contigerat, episcopatui annexuisse credatur, quodque ab ipsoantistites Aginnenses jus habeant cudendi monetam, quæ adhuc videtur in episeopio & domo civica Aginni. Verum alterum falsum, incertum alterum. Primum quidem, quod nusquam hunc titulum astumsit, nec a quoquam illis tem- poribus accepit, episcopus ubique nominatus, non archiepiscopus, quod istius ætatis moribus aperte repugnaret ; adde quod nullum tempus assignari possit quo sedem illam occupavit. Ad alterum quod spectat, Agenni comitem simul & præsulem suisse Gumbaldum, ac ibidem monetam cudisse Iubens fateor : verum utrum sua jura succestoribus transiniserit, dubium videtur ; ilii ad vitæ duntaxat tempus Agennense soiuma fratre concestum fuerat ; quod significat abbatiæ Condomenfis hist. Spicii, tom. 13. pag. 45 6. cum ait : Guillelmus confor- tem honoris & dignitatis comitem Gimbaldum voluit habere, concedens illi ad supplementum vitæ Agennense solum & Basatense, cum omnibus ap- pendiciis suis. Adde quod in historia Beamensi refertur Garciam Gurnbaldi nepotem Aginnen- sem comitem fuisse. ldque probatur cx Oihenarto lib. 3. Notit. Vase. cap. 6. afferente in antiquo la- pide ædis S. Qiiitcriæ, exstare hanc inscriptionem : In. idus Novemb. obiit Guillelmus comes… dux Guasconorum, & obitus Gaesiæ fratris ejus comitis Agennensium. In gratiam tamen Aginnensium præ’* sulum dicipotest, id illis a Gumbaldo concestum, at post ejus obitum a Guillelmo usurpatum seu potius vi ablatum, ut Garsiæ fratri cederet in patri- monii partem ; verum succestu temporis Aginnen* sibus episeopis restitutum. X. ARNALDUS I. Arnaldus Gumbaldo successit. Quod quomodo effectum sit insinuat hist. Condomiensi* abbatiæ, hæc 901 ECCLESIA i * ■ « ■ hæc de Hugone Gumbaldi filio referens : Ob cujus j ANNI temporis imbecillitatem Aginnensis ecclesia, nec- CHRISTI n0n Pascaeosci f singulos præsules acceperunt, cæ- teras, qukumque prævaluit usurpavit. XI. Hugo. VASCON1A (T » ! *. /. De Hugonis episcopi primordiis jam diximus cci.i ifj. in episcopis Vasatensibus, quæ historia Condo- miensis abbatiæ nos docet. Filius erat Gumbaldi, de quo superius. Perpendens pater, inquit hujus historiæ scriptor, filium recto tramite gradientem, noluit illum honoris & dignitatis remanere expertem. Erat illi Jubdita Leumania, id est Leomania, quæ ad diœcesim Agennenfis episcopatus pertinebat. I Erat & cœnobii Condomi erecti, & post ruinam a Nortmannis inductam a piissima comitissa repa- rati, abbas. Utrumque Hugoni contulit, & sic ab- batem clericorum esse præcepit, nihil fibi reservans ex omnibus. Defuncto parente, nondum in virum perfectum Hugo venerat, nec tantæ potentia arcem attigerat, ut patris hereditatem posset vindicare, sed tantummodo præfato cœnobio, cui prælatus a genitore suerat, dominabatur. Præterea cum adhuc abbatis fungeretur officio, ad augmentum doloris & tribulationis, cœnobium.. igne fuccensum est, ac plene dirutum. Nec ideo tamen concidit animo piissi- mus abbas, imo adversus fortunam animum ob—’ fumans, totum se ad hoc contulit, ut domus Dei in melius reædificaretur. Quod ubi capit, Dominus de pulvere egenumsuscitavit., & de strrcore humilem erexit, ut cum principibus sederet, & folium patris obtineret. Tunc quippe prudentia fultus, fortitudine auctus, potentia glorificatus, viriliterse agere capit, & de adversariis triumphare. Nulli tamen ex his qui genitori in episcopatusuccesserant, molejlusfuit ; verum illis obeuntibus, more utrarumque sedium patrio, accepit pontificatum. Agennenfis ergo & Vasaten- sis episcopus effectus est contra præseripta cano- num. Verum ille quod in provincia diuturno usu _. invaluerat, & paterno confirmatum videbat exemplo, sibi licitum putabat. Hinc nihilominuspo/j- tifiex ordinatus, ait Condomensis ecclesiæ historia, religiosæ vitæ continentiam sectabatuf, & quanto amplius fublirnabatur gradus honore, tanto humiliabatur cordis contritione, & ædificium, quod adhuc abbas devote coeperat, præsul factus implevit devotius. Interea pietatis causa Romam profectus, con- scientiæ sinu summo pontifici aperto, cum hic au- disset duabus illum præesse fidibus, præcepit ut una earum contentus, alteram dimitteret, ac in peccatorum remissionem, in propria diœcesi mo— 1 nastrrium construeret & officiosiffime adornaret— J ussis se obtemperaturum promisit, ac in patriam rever- sus stetit promissis, Basatensem enim apiseopatum statim dimisit, ac cuidam viro fideli concessit. Mo- nasterii Condomensis fabricam consummavit, ec- stefatcuspæ, sacto generali conventu pontificum, abbatum, tribunorum & centurionum, nobiliumque virorum in honore S. Salvatoris, & in nomine B. Petri apostolorum principis, sicut quondam sue- rat. Inde vero clericosseculariter & absque regulari disciplina degentes penitus amovit, & monachos Deo jugiterservientes, &sub regulari jugo militan- Tornus I/. lGINNENSIS. 90t l tes in illorum loco fecundum instituta vel monita’ <£ Benedicti ordinavit, iIlisque patrem nomine Pe* trum, virnm omni virtute probatum præfecit* Monasterio vero omnia bona sua donavit. Donatio-* nis scriptum, annum M.XI. præfert. Nec multopost, inquit historia saepe jam laudata, dominus Hugo vitæ deceffit, & in eodem loco sepuliuram acoepit, in introitu videlicet ecclesiæ aa lævam partem insea ma- ceriam, diemjudicii præstolans, corpus ejus requirfcit. XII. SaNCTIUS I. Sanctium, seu Saucium an. I o 12.ad Agennen- sis ecdesiæ pontisicatum evectum suisse afferunt 1 Sammarth. fratres : verum ex dictis in Hugone, & ex dicendis in Condomiensi historia palam est paulo serius, ac circa annum M. xv. hanc digni— 1015. tatem obtinuisse. Vir darissimus Petrus de Marca hist. Bearn. I.3. c. 1 2. aflerit Raimundum Agin- nensem episcopum, S. Severi iu capite Vasconiæ abbatem, & Hugonis successerem, defunctum an. M.xxm.idque in præfati monasterii martyrologio consignari. Verum, pace tanti viri dixerim, hal- lucinatus cst. Qua ratione nescio. Id unum scio me in hagiologio & necrologio Sanseveriano lege- re : rrz. idus Aprilis depositio domni Raimundi episcopi Aginnensis, monaclu & abbatis istius loci, ■* M.C.XLVIII. Bene ergo Sammarthani Sanctium Hugoni, & Simonem Sanctio suffeccrunt. XIII. SimoN 1. Simon I. circiter an. 1 o 2 6. cal. Maii adfuit de— 10 A 6. dicationi ecdesiæ Burdigalensis. Observare hic operæ pretium est, in quibusilam codicibus MSS. ecclesiæ cathedralis Aginnensis poni ordinatim & successive Simonem, Gausbertum, Aldebertum, Amaldum & Bemardum ; imo & in nonnullis, attcstante D. dc la Bcnazie, Arenatum Simoni sub- rogari ; quamvis autem commemorentur fine diei aut anni epocha, cos tamen Arnaltus in historia ’episcoporum cum Benazio referendos censet ad tempora belli sacri, id est expeditionis Hierosoly- mitanæ ; in quo falluntur, ut iis qui belli illius sacri cpocham norunt, apertum est. Illorum nomina duntaxat, nulla annotatione facta, retulere Sani- marthani ; si Arenatum excipias ; ea quoque re- censebimus, nonnulla de singulis notando. Arenatus, de quo nihil omnino suppetit in tabulari iS, inscribitur, inquiunt, in veteribus episco- porum indicibus ; verum gratum nobis fecissent, si horum indicum antiquitatem ætatemque probare voiuissent. Certe novimus multos quibus du-* L centorum annorum instrumenta antiquitatem sa- piunt. Gausbertus fuit quidem Aginnensis præsul ; sed alio prorsus tempore, ut infra probabimus. De Aldeberto idem prorsus ac de Arenato cen- scmus ; eos scilicet, nullo fundamento admisios, expungi debere. XIV. Arnaldus II. Bovin*. Arnaldusde Bona-villa, de BonviIIa, de Bove- villa & melius, ut videtur, de Bovilla dictus est, quod oppidum est Aginnensis agri, leucis 5. ab Agenno distans, ad Septentrionem. Quo porro M m m 903 ECCLESIA —— anno præcise pontificatum inierit, incertum. Eo se 1 ANNI abdicasse videtur, id enim innuit notitia fundationis CHRISTI £cy Moiriacensis coenobii., in qua dicitur :. Petrus Moiriacensis dominus, quorumdam insesta- tiones, consilio Arnaldi de Bovilla, qui quondam Agennensis episeopus fuerat, sapienter mitigaffe, &c. XV. Bernardus I. Bernardum fuisse de familia baronum de Bove- villa conjicio ex charta qua dat Deo &S.Maurino, una cum Arnaldo de BonviIta, medietatem cur- tis, quam idem iustrumentum vocat inferius honorem, seu prædium nobile, quod proinde pen- debat a familia de Banvilla, cui loco eeclesia S. J Juliani de Serra & curtis ad plagajn ejus meridio- nalem sita, vicinæ sunt. Aginnensi ecclesiæ an. 1048. 1048. præfuit, ut patet ex charta Ciuniacensi, in 1052. qua memoratur. An. m. Lii. præsens fuit donationi ecclesiæ S. Dionysii de Vico Aginnensis civitatis, factæ abbati & fratribus monasterii Moyssiacensis, per quemdam Bernardum & fratres ejus. Sic enim clauditur charta donationis : Facta est autem hæc charta donationis in dedicatione ipfius ecclesiæ, astantibus & consentientibus Bernardo episcopo A- ginneasc, Arnaldo episcopo Lactorensi, & aliis pluribus viris bonis, qui hoc donum viderunt & audies rnnt j & manu sua firmaverunt. Actum anno In— I carnat. Dom. M. LII. Denique unus fuit ex pa- tribus concilii Tolosani, quod ex codice manu- seripto Moissacensis monasterii edidit Baronius in Annalibus, habitumque est anno Incam. Dom. 1056. M. Lvi. idibus Sept. eique cum decem & octo præsuiibus subscripsit, & chartæ donationis factæ cœnobio S. Michaelis de Pedano, una cum Petro Rogerii Tolosano episcopo, sed fine temporis in- scriptione, quæ tamen est horum temporum. Vita sancti Phaletri quam edidit Labbeus tom. 2. bibliothecæ novæ, quemdam Osium facit cpi- scopum Aginnensem circa hæc tempora. Sedj fictitium esse hunc episcopum jam diximus iu Ar- vemcnsibus episcopis col. 261. Certe nullum habet testimonium, nisi ab hac S. Phaletri vita, quæ fabulis scatet. In nonnullis præterea indicibus Regino Agin- nensis episcopus superinducitur. Verum lpsius nulla omnino vestigia invenimus. XVI. WiLLELMUS I. 1061. Iniit pontificium Willelmus an. 1 o 61. si quidem an. 1 o 64. ordinationis suæ quarto, subscribit chartæ Hugonis vicecomitis Bruliensis pro Clu- niaco, quam, quia hanc epochamcertam reddit, hic referre operæ pretium duximus : Noverint orn- nes… ego Hugo vicecomes Bruliensis, & mater mea domina Adalais… donamus Deo & S. Petro Clu- niensi, ubi domnus Hugo abbas magis prodesse quam præesse videtur, unam ecclesiam in villa Alairacus, duas in villa casales, SLc. Actum anno Dom. Incarn. M. Lxiv. ordinationis domni Willelmi Agennensis episcopi anno quarto, xvi. cal. Dec. indictione II. præsentibus domno Hugone abbate Cluniacensi, domno Duranno Tolosanæsedis episeopo, & aliis. 1063. Anno 1063. m. idus Septemb. celebri cuidam congregationi pro dedicatione Moissacensis ccde- AGINNENSIS. 904 k siæ habitæ interfuit, ut liquet ex versibus tabulæ — ■ ■ ~ iapideæ iu basilica incisis : CHRISTI Idibus octonis domus ista dicata Decembris) Gaudet pontifices hos convenisse celebres. Anxius Ostendum, Lactora dedit Raimundum, Convena Guillelmum direxit, Aglnna Willelmum, &c. Adhuc sedebat anno 1067. ex charta Moissa— 10 67* censi de monasterio de Exis, & 1068. quo, caI. April. adfuit synodo Burdigalensi a Stephano sedis apostolicæ legato celebratæ, in qua Iis de cella Cre- donensi pro abbate Vindociuensi definita fuit XVII. ARNALDUS III. 3 Non fine formidine Aginnensibus episeopis Arnaldum hunc annumeraremus, cum fratribus Sammarthanis, si nihil nobis aliud suppeteret quam instrumentum fundationis prioratus Rimbodii ord. S. Benedicti in Vasconia, laudatum a doctissimis illis scriptoribus, quod datum autumant an. 1 o 60. Nimirum hoc anno, & diu postea Willelmum A- ginni sedisse, non Arnaldum, superius demonstravi- mus. At aliunde eruitur Arnaldi hujus episcopatus, scilicet ex tabulis Regulæ ; & aliunde constat Sam- marthanos minime voluisse decernere ad amussim tempus ejus pontificatus, dum dicunt eum sedisse tempore Guidonis-Goscidi comitis Pictav. circa an » 1 otso. loquuntur enim ex mera conjectura, ne- scientes Willelmum Amaldi antecesserem in episcopatu annum 1068. attigisse. XVIII. Donaldus. Donaldum Amaldi successerem suisse asserit D. de la Benazie, nec immerito sane, siquidem an- 1080. subseripsisse legitur confirmationi territorii 1080. Geraldo abbati Silvæ-majoris dati in concilio Bur- digalensi, ut constat ex chartuiario monasterii hu- jus. Vide Hieron. Lopes iu historia ecdesiæ Bur- digalensis cap. 4. in Goscelino, & Mabillonium 2 sec. v. Benedict. parte 2. pag. 8 68.Sic porro ha- betur ad calcem prædictæ confumationis : Acta est supra dicta confirmatio in Burdigalensi civitate in concilio, anno ab Incarnat. Dom. M. Lxxx. inde III. epacta xxvI. II. non. Octobr. vnI. an. Gregorii VII.papæ, Philippo in Francia regnante. S. Guillelmi Aquitaniensis ducis. Ego Amatus S. sedis apostolicæ legatus, confirmo. Ego Hugo S. sedis apostol. legatus constrmo. Ego Gocelinus Burdigal.. archiepiscopus, præsente concilio, concedo & con- firmo. S. Rodulphi Turon. archiep. S. Guillelmi Ausciensis arcluepiscapi….S. Donaldi Agennensis epifeopi, &c. E XIX. Helias I. Unicum duntaxat Heliam Aginnenses inter episcopos recensent nostri Sammarthani, videlicet Heliam de Castellione, de quo infra : sed dupli- cem Heliam admittendum probat necrologium Silvæ-majoris, alterum 11. nonas Januariasnota- tum, alterum nonis Junii. Præterea in tabulario Regulæ ad Garumnam exstat charta Heliæ Agin. episcopi, concedentis Augerio priori & conventui ecclesiam de las Lobias. Caret quidem notis chro- nicis hoc instrumentum ; sed tribui non potest Heliæ de Castellione iufra commemorando, qui. 905 ECCLESIA — nonnisi diu postea sedit ; itaque poni debet hicepi— i ANNI scopus inter Donaldum & Simonem, qui sequitur, CHRISTI si attendamus ad tempus quo Augerius Regulense rexit monasterium : prior autem fuit ab anno circi- ter 1083. ad an. 1097. Plura non habemus de hoc episcopo. XX. Simon II. Simon II. in provincia Bituricensi natus, Do- Iensis monachus fuit, afferente Silvæ-majoris ta- Vide c. bulario ; canonicus S. Hilarii Pictaviensis, ut docet £strum ! er chronicon S. Maxentii, Malleacense dictum ; & Tid*v. ex canonico Aginnensis episcopus, ordinatus in 1083. concilio Santonensi anno 1083. Sic porro habet 1 præfatum chronicon : Anno M. LxxxIII. Santonos exstitit concilium in quo… ordinatus est epis scopus Simon canonicus S. Hilarii Agenno. 1086. Anno 1086. Goseelino Burdig. archiepiscopo, ut docet Malleacense chronicon, denato, metropo- litanam rexit ecclesiam ; quod etiam palum fit ex tabulario eeclesiæ S. Severini Burdigalensis, iu cujus charta quadam legitur apud Lopez hili. 1088. archiep. Burdig. in Amato : Anno M. xXCVIII. regnante Philippo Gallorum rege, &c. factum est hoc III. non. Decemb. SimoneAgennensium episcopo lo- cum Burdegalensis episcopi tenente. Circa hoc tem- pus, consilio canonicorum suorum, eeclesiam S. * Antonii iu civitate Agiun. dedit Silvæ-maj. monasterio, & domno Geraldo abbati ; cujus doni c. t. col. conditiones lege inter instrum. Anno 1090.11. * 1 o o o ^us ^artias » confirmavit sua subscriptione testa- ’’mentum Geraldi Cadurcensis episcopi, editum tom. vin. Spicii, pag. 161. His temporibus exorta gravi controversia pro cœnobio S. Caprasii de Pontonis, quod Bernar- dus Aquensis præsul jufsus fuerat a concilio San- ton. restituere Regulæ monasterio, & Floriacensi- bus monachis, semperque reluctatus esset : tandem in plenissimo concilio Burdegal. habito, illud dimisit —Augerio Regulæ priori ; huic autem judi- cio interfuit Simon Aginnensis episcopus ac sub- scripsit cum septem aliis præsulibus, ut videre est tomo V. Annal. Mabill. pag. 652. in appendice. SiiJa^e’E°dem 311110 memoratur iu charta monasterii S. Rufinæ olim monachorum, nunc canonico- rum S. Caprasii ; & suis consiliis Hamum Tolo- sanum epise. adduxit ad concordiam cum S. Saturnini canonicis faciendam, 1095. An. 1095. accepit breve apostolicum ab Ur- Tows. ». jjano papa fi. An. sequenti confirmavit cum plu- tonal, Col* « * y* f/ » • p • /* • • £94. nmis archieplicopis & epilcopis m concilio oan- tonensi privilegia monasterii Vindocinensis. Eodem an. interfuit dedicationi ecclesiæ Burdigalen- X fIS » ipse an. 1097. novam S. Maurini ecclesiam consecravit 3. non. Januarii, adsistente Petro La- ctorensi episcopo. Hoc etiam anno, nonis Maii I997* Urbanus papa II, ei scripsit, ut curaret ecdesias suæ diœc. ad Moissiacense monasterium perti- nentes a laicis detentas, restitui. Dc his pontificiis litteris, quæin tabul. Moissiacensi asservantur, alia recurret mentio, quoniam ad plurimos episcopos scriptæ sunt ; eas autem edidimus tom, 1. pag. 40. iu appendice. 1098. Anno 1098. adfuit concilio BurdigaI. cunt Tornus II. AGINNENSIS. 906 suffiaganeis & abbatibus, exchart. Angeriacensi ; —■ ■■■■ » & consecrationi ecclesiæ S. Andreæ Burdigalensis ANNI an. 1100. quo anno obiit ex chronico Malleac. CHRISTI Sed potius debemus sequi chron. monasterii Dolensis ubi sepultus est, quodque mortem ejus con- signat an. 1101. consignatur in necrol. Silvæ— 1101. maj. xiv. cal. Maii. Hoc epitaphio ipsi parentavit Baldricus abbas Burgoliensis t Præsul Agennenfis, vir canus nomine Simon In causis Cicero, moribus ipse Gatot Ad natale solum rediens ad Biturigenses Occidit, inaue sua subtumulatur humo Præsulis osset fovet modo sancta Maria Dolensis t B Eoverat & puerum terta Dolensis eum. Quis Simoni successer datus sit nunc inquiren- dum. Petrum quemdam post ipsum sedisse probare videtur quod refert Labbeus tom. x. concil. col* 614. & 615. An. d. M. XCVIII. Burdegalæ concilium habuit Amatus, illius urbis archiepiscopust sedis apostolicæ legatus, cum aliis diversatum pro- vinciarum episcopis. Quo in concilio quid actum sit ignoramus : celebratum autem suisse diseimus ex dis plumate tabul. Angeriacensis, coi Amatus archiep. Burdeg. Rolandus Dolensis archiepiscopus, Petrus apiseopus Aginnensis, aliique in hoc concilio subseris bunt an. D. AI. XCVIII. ind. VI. III. nonas Octob. Id vero quo pacto stare potest, cum iis quæ de Simone diximus ! forte coadjutor ejus fuit, & ob senectutem muniis episcopalibus vacare cum non posset, vices suas Petro commisit Simon ; sed ipse Labbeus ex chronico Malleacensi profert locum tom. x. concil. col. 402. ex quo liquet Petrum hunc expungendum esse : Simon canonicos S. Hilarii Agenno… datus est episcopus ; coi successerunt Girardus nepos, Isardus, Audebertus. XXI. GiRALDUs I. Giraldus, qui & Geraldus & Giraudus & Gi- rardus, Simonis nepos, in cathedra Agiunensi «’successer anno 1100. ex chronico Malleacensi superius laudato, memoratur an. 1103. in tabulis 1103. monasterii Regulensis ad Garumnam. Eum comi- tiis parium Vasconiæ apud ReguIam congregatis adversus vicecomitem de Benauge adsuisse asserit M1** D. de la Benazie, auctore Petro de Marca histor. Bearn.I.3.c. 13.verum de comitiis illis nihil eo loci habet vir ille doctissimus. Duo hujus nominis epi- scopi Aginnenses inscribuntur necrologio Silvæ- majoris, unus m. cal. Maii, alter xv. cal. Sept Quis ex duobus his locis diem obitus nostri Gi- raldi indicet, merito ambigitur. E XXII. IsAARDUS. Ad Isaardum Giraldo subjiciendum in episco- ponim Aginnensium serie solum habemus chro- nici Malleacensis testimonium modo prolatum* Porro de ipsius succeffore varie variis in locis lo- quitur ; nam in laudato contextu Isaardo subjicit Audebertum. At ad annum 1100. de Simone lo- quens, ejusque successeribus iu Agin. cathedra, ait : Successet ei, Simoni, unuspostalium Giraudus nepos ejus, Isaardus, Raimundus ; ubi omittitur Gausbertus, cujus episcopatus multis argumentis demonstratur. Et sane a tempore quo vixit & Mmrn ij 207 ECCLESIA .. sedit Simon parum distat ; unde videtur nobis 1 ANNI jfcarJn subjiciendum. CHRISTI XXIII. GaUsbeRTUS veI GosbehTUs. Gausbertum Aginnensem episcopum fuisse an. 1105. 1105. probat charta, quam edidimus inter in- strum. num. secunda, col.427> Hoc iniustrumen- to primum Iaudat prædecestbres suos, qui quas- dam eecsesias in jus Silvæ-majoris transsuderant ; hocque ratum habet postea ipse de consilio Hu- gonis archidiaconi, Arsivi de Montiniaco, Petri de Nemore, &c. Infuper concedit totam ecdesiam S. Caprasii de Bedissan juxta Lavarzac. Factum por- ro dicitur hoc iustrumentum : Anno ab Incarnari I Domini M. C. v. Luna xxi. regnante Ludovico rege in Gallia, Guillelmo duce Aquitaniæ, Arnoldo- Gitaldi Burdegalensi in cathedra præsidente. Nos diu perplexos tenuit hujus anni inscriptio necdum enim obierat Philippus I. Qua ergo ra- tione Ludovicus regnare dicitur, & quasi solus regnans exhibetur. Verum cum a patre sub vitæ finem in societatem imperii adscitus, rex renuntia- tus fuerit, ac regni negotiis vix non solus iucubue- rit, mirum profecto videri nequit, si iIIius regni inseriptionem, etiam dum pater viveret, præ se ferant nonnulla illorum temporum monumenta. Certe alia patris solius, alia patris & filii nomen habent ; quidni ergo & hoc nostrum solius filii titulum exhibeat ! sic in tabulario Angeriacensi apud Besiium in probat, c. 28. histor. Pictav. le- gimus : Anno M. C. II. Paschali PP. Philippo rege Francornm, &c. sic in diplomate Hugouis Campaniæ comitis pro Moiismensi cœnobio : Acta sunt hæc apud Trecas… anno ab Incarnari Domini JlTn»’V’C’/V" Fr(WCOrUm nigapitt Philippo, & filio Btned. ad ejus Ludov. regente, &c. & in charta qua Willel mus an.i 194. Pictavorum comes & Aquitaniæ dux coegit Ber- n’7S’nardum vicecomitem, insolitum a Regulæ op- pido teloneum auferre’.Annoab Incarn. M.C.III. seu ut habet Bestius t 1 oq. Philippo rege Franco-1 rum superstrte, Ludovico tamen filio suo, indolis & probitatis memorando juvene, Franciæ timonem ob- JHJ. a. c ;. tinente. Mirum ergo non est si duobus post annis, nihil agente patre, filii duntaxat omnia per sese gu- bernantis mentio fiat in diplomatibus. Observan- dum porro videtur chartam hanc GauSberti le- gisse D. Johannem Thiroux charactere 1115. notatam ; quæ si vitio careat, ruit omnino difficultas. Ut ad Gausbertum revertatur oratio, cum Si- mon episcopus dedisset Silvæ-majori, & abbati Geraldo ecclesiam S. Vincentii de Caladuno, hoc donum pacifice possederunt aseetæ Silvenses, us 1 que ad tempus Gausberti, cujus tempore monachi S. Severi, qui habitabant apud S. Martinum, armata manu abstulerunt Ainarutn virum Silvæ-maj. Re ad Gausbertum delata, jussit abbati S. Severi & monachis injuriæ tantæauctoribus, ut venirent ad curiam:Die statuta venerunt, ac rationibus utrinque dictis fecit episcopus facere judicium clericis de sede, & Gombaldo Burdegalensi archidiacono, qui forte aderat, & abbati S. Afaurini, & ab- bati Clariacensi. Causa cecidifse videntur Sanse- verani monachi ; verum nihilo pacatiores effecti, AGINNENSIS. 908 L litem paulo post iterum intenderunt, ut infra dice—
tur in Raimundo. ANNI Concessit præterea SiIvæ-majori de suomm de- ricorum consilio, ecdesiam S. Mariæ, ut probat col. 4.28. charta quam eruimus ex tabulario Silvæ-majoris; sed caret ullo temporis charactere. Gausberti mentio fit anno 111 5. in veteri instrumento Moira- censi. In Silvæ-majoris necrologio legitur mortuus V. idus AlariH. XXIV. SaNCTIUs II » Sanctium II. qui & Raimundus Sancius dicitur, inter Aginnenses episcopos numerat chronicon S. J Maxentii, ut iu Ilaardo vidimus. Ipsumque me^ morari in monumentis Agennensis ecclesiæ ad an. 1112. docent Sammarthani fratres : at de illo plura non habemus. XXV. ALDEREkTUS II. Aldebertus, qui & Audebertus & Hildebertus & Adalbertus, circa annum 1118. Aginnensis e— 1118 ► piscopus electus est, ejusque electio hoc ipso anno in concilio Engoiisinensi confumata cst, ut testa- turchronicon S. Maxentii, vulgo Malleacense dictum, his verbis : Anno millesimo centesimo de* cimo octavo Engolifmæ fuit aliud concilium, subGe- " raIdo episcopo S. sedis legato, ubi archiepiscopus Turonenstr, & alii duo episeopi confirmati sunt. Unus eorum Audeberius Agenno. Monastrrium S. Liberatæ ad Oltum fluvium in pago Aginnensi situm tunc temporis possidebant canonici, & qui- dem 2 6. numero cum abbate ; qui illud anno 1117. amore Dei, cum omnibus pertinentiis suis B. Roberto, & abbati Stephano ac monachis Casæ- Dei cessere & donavere. Donationi consensit Hildebertus, ut patet ex bulla Calixti II. dataTolosie idibus Julii, indict. xn. Dominicæ Incarnationis anno m. c. xx. pontificatus ipsius I. quam inter i HO » instrumenta damus, ut consulatur ; legesis quoque ) chartam 40. inter instrumenta Clarom. Donatio— Jv— « str nem hanc confirmavit Eugenius papa III. anno 1149. iv. idus Martii ; & Lucius III. bulla hac: Lucius, &c. Lantelmo abbati Casa-Dei
monasterium S. Liberatæ virginis… quod Casæ- Dci a prædecesseribus nostris… Callixto & Eu- geiiio… & bonæ memoria Hildeberio & Rai- mundo Aginni ejuseopis, & Guillelmo duce Aqui- tanorum concefficm est, sub nostra protectione susee- pimus. Quod spectat ad GuilleImum ducem, ejus diploma edidimus in app. col. 429. Primo suæ ordinationiS anno Aldebertus bene- , ficum se ostendit monachis Silvæ-majoris; etenim s anno m. c. xvui. in daustro Mansi Agennesii 1118. edicit ut Silvæ-majoris monachi jus patronatus, & medietatem decimæ parochiæ S.Martianæ d’Efcas- sefort sibi ab Arnaldo-Guillelmo d’Escassefort coi- latæ.possideant. Item eccIesiaS S. Aviti & S.Stepha- ni de Prignac præfato monasterio donat anno m. c. xxv. Anno m. c. xxvui. cum Arnaldo 1125. Burdigalensi metropolita, & Gaufredo Vasatensi 1128^ episcopo, totaque baronum curia adstat Guillelmo Aquitaniæ duci anno 2. post mortem patris sui, confirmanti quæ contulerat Silvæ-maj. monaste- rio. In Paradisiad Garumnam monialium ordinis 909 ECCLESIA Fontis— Ebraldi monasterio exstat charta, in qua sirtc. AN N I temporis nota memoratur Aldebertus, his verbis : CHRISTI Gaudtfiats Jri Fostud Jgdjt Eortoni de Vico insu- lam de Vico, cum terris cultis & incultis > pratis, pascuis, aquis, aquarnmve ductibus, & aliis adja- centiis. Eorto veco de Vico dedit eamdem fanctimo- nialibus Fontis-Ebraldi in manu Aldeberti episcopi c vl Agennensis. Eidem Guillelmus Aquitaniæ comes rol. 419. consumavit donum comitatus Agennensis quem S. episeopo ipsius pater concesserat. Ad cum, ut puto, spectatquodin distinct. 2. vitæ B. Roberti abb. Casie-Dei, c. 13. refertur apud Mabilion. Act. sec. 6. parte 2. pag. 21 6. his verbis : Aldebertus Agennensis episcopus, cum a. quodam monacho Cafæ-Dei vico [cientia & religione non mediocriter ornato, in sua synodo conveniretur, quia ecclesiæ S. Liberatæ, & cæteræ ecclesiæ B. Roberti, quæ in episcopatusuo habentur, injustea raptoribus tractarentur ; contumeliosa verba, ut in S. Rotberturn evomuit, mox invisibiliter percuffius retro cecidit, & pene exanimis essectus a circumstan- tibus elevatus esti Quo facto omnis synodus dedit laudem Deo, & nomen B. Roberti ad Jydera tollens^ unusiquisique adsua rediit… ipse denique episcopus, quoniam vir prudens rationifque capax erat, Casam- Dei veniens, S Robertum quem prius desipectui habuerat, me astantefgeniculando ante ejussepulchrnm, 1 eximium consesserem pronuntiavit. In martyrologio Lemovic, habetur : IV. cal.Mini obiit Audebertus apisci Aginn. XXVI. RaIMUndus-Bernardi. De Raimundo vix quidquam habent primi Galliæ Christianæ auctores. Nos longe feliciores plurima reperimus, pleraque suppeditarunt Silvæ- majoris chartæ ; ac primum quidem t Raimun- dus Arnaldus de Eoffiato ex Silvæ —majoris mo- nacho episcopus, Adalberto (de quo jamjam egi- mus) subrogatur. Quo tempore cathedram epi—. scopalem conscenderit in promtu non est definire.J Assiimtus fuit ex monasterio S. Severi in cap. Va- 1130. sconiæ, ubi abbas erat. Anno m. c. xxx. fundator exstitit cænobii S. Mariæ de Paradiso ad Garumnam, monialium Fontis-Ebraldi ; quippe qui au- ctor fuit Amalvino Paradisi, & Onorti illius uxori, eorumque filiis, ut Deo ejusque genitrici ad opus ancillarum Dei Fontis-Ebraldi concederent quidquid habebant in loco Paradisi ; concestum sua auctoritate consumavit, ut patct ex charta do- nationis, quæ hæc habet : Hæc autem dona concedentes affirmaverunt in manu Raimundi-Bernardi venerabilis atque laudabilis, divina disiponente gra— j tia, Aginnensis ecclesiæ ejuseapi. Denique monasterium ibi construxit, in quo xx. moniales confutuit, ut liquet ex ejusilem pii antistitis litteris ad Pe- tronillam Fontis-Ebraldi abbati fiam, in quibus hæc leguntur : Raimundus-Bernardi Dei gratia AgennensisepiseopusiP. abbatiffiæ Fontis-Euvraudi, necnon & ancillis Dei sibi commiffis esalutem & benedictionem, & amicitiam junctam in Domino. A- malvinus Paradisi & uxor ejus Onors, &c… Hæc autem factasunt an. M. C> xxx. epacta Ix. inde VIII. concurrente 1 t. cyclo decennovali Ix. & illo die fuit t 1.non. Octob. & Luna xi Xi Eas vero AGINNENSIS. 910 A litteras integras refert dominus Pavillon in probat.
pro vita Roberti Arbruscelli. Nec hic stetit antisti— £NNI tis in virgines benevolentia, bona enim illis un- dique conquisivit & procuravit ; hinc toties in chartis coenobii repetitum Raimundi nomen > ut patet ex charta Isarn i de Valegs plura apud BaJegs concedentis, in qua legitur : laudavit autem hoc donum Raimundus Bernardi Aginnensis episcopus ; esc litteris Amaldi de Volpillon, se, uxorem, filiam & bona sua sororibus Fontis-Ebraldi in loco Pa- radisi Deo servienlibus concedentis, quod donum factum est in manu Bernardi-Raimundi Aginnensis episcopi qui & illud laudavit & confirmavit. Hinc B in ejusilem loci tabulario reperitur : Raimundus- Bernardi, bonæ memoriæ episcopus Agennensis, fuit amator hujus loci de Paradiso, & ei multa bona secit & laudavit, quæ data fuerant eidem loco & ancillis Dei in ipso permanentibus. Casæ-Dei, de consilio R. archidiaconi & aliorunt ecclesiæ suæ clericorum donat ecclesiam d*Elmat, facta charta in monasterio S. Sacerdotis xvi. cal. Januar. Innocentio II. Romano papa, Ludovico VII. Francorum rege regnante. Ea porro ecdesia d’Elmat nunc pendet a priore S. Liberatæ, quod cænobium Casie-Dei concessit post HiMeber- tum Raimundus noster, ut patet ex bulla Lucii -* papæ, de qua in Hildeberto. Nominatur anno 1137. in diplomate quo Ludovicus VII. Aqui— 1137. taniæ pnesules a regalibus immunes esse jubet. An. 1139. subscripsit compositloni factæ a Guidone 1139. diacono S. sedis legato, inter Stephanum abbatem Cafæ-Dei & Ademarum abbatem S. Tiberii, pro nonnullis ecdesiis. Donum eeclesiæ S. Johannis de FIarano monasterio Condomicnsi factum a Garsia de Flarano approbavit & confirmavit. Factum est hoc donum in manu Raimundi-Bernardi Aginnensis episcopi, qui & appcobavit illud, & in- fra, J1. Raimundi — Bernardi Aginnensis episcopi. I11 ejusdem monasterii tabulario, iu titulo de terra J de Neriaco, iterum memoratur tempore Ludo- vici VI. dicti Crassi regis, Innoc. II. papæ > Guillel. comitis Pictaviæ. In tabulario Regulensi hæc ejus charta reperitur sine temporis nota : Ego Raymundus Dei gratia Aginnensis episco- pus, dono Deo & S. Petro de Regula & fratribus Burty. ejusilem loci sub norma monastica militantibus, ec— I°S’1 +4’ clesiarn S. Martini de Arconsis, cantariam, obla- tionem & omnia ecclesiastica ad eam pertinentia, sicut jam dudum a prædecessere nostro Gausberto pontifice prædictis fratribus concessem est. Eum benevolum ac beneficum experta est
? Silvæ-majoris abbatia, ipsi enim omnium quæin cq|c v, n- "* Agennensi diœcesi obtinuerat possessionem in’+3°’ perpetuum consirmat de consilio canonicorum : Anno Incarnat. Dom. M. C. xLII. Innocentio papa 1142. //. Romanæsedipræsidente, Ludovicofilio Ludovici regis rege Francorum & Aquitanorum duce. Eodem anno Petro abbati ecdesiam de Berdegas cessit, aIiasque jam cœnobio dimissas confirmavit, exhu- jus loci tabulario. Postea denique acceptam decimam ecclesiæ de Runalt ab A. de Turri Agen- nensiscivitatis vicario, eidem cœnobio concedit, anno, ut dicitur in charta, ab Incarnat. Domini M.C.xLIV. epacta VI. Luna XII. III. nonas Sept. Mmm iij Qu ECCLESIA Romanorum P. R. Eugenio præsidente III. Ludov. I. ANNI nge Fraticoruin regnante, R. Bernardo Aginnensi CHRISTI ^piscQ^ JJtem intcr Silvæ-majoris & S. Severi monachos pro ecdesia S. Vincentii dc Caladuno, tanto tempore, tantaque animorum contentione motam celeberrimo judicio finiit, ac Silvæ-majori præfatam ecclesiam adjudicavit : Exstat prolatum hoc judicium a Raimundo Aginneasc, Augerio ab- bate Clariaceasc, & aliis prolatum in claostro S. Stephani Aginneascssedisdn Dominica qua cantatur populus Sion. E vivis exccssit VI. cal. Aprilis ex necrologio Silvæ-maj. In necrologio vero S. Se- veri in cap. Vasconiæ legitur : VII. idus Aprilis, depofitio D. Raimundi ep. Aginneascs monachi & I abbatis istius lori. Dicitur cum S. Bernardo ca- nonicorum Regularium iu ecdesia Burdigal. insti- tutioni favisse. mCaas— XXVII. HeLIas II. T1LLON. 1Elias « kCafteHioneanno i 149.caL Septemb. ex canonico ecclesiæ Burdigalensis, a Gaufrido ejusilem urbis episcopo consecratus est Agennensis antistes, ut patet ex concilio Burdegalensi sub Gau- frido, quod ex chartuI. Pictaviensis ecclesiæ editum est jam, in quo sic Iegitur : Gaosci- dus Dei gratia Burdigal. archiep. &c. die II. a consecratione fratris nostri Eliæ Agennensis api- seopi, apud Burdegalam celebrata est synodus, &c. actum esthoc Iv. cal. Septemb. juxta locum Sablun- ce Ili, Dom. Incarn. m. e. xLIx. ind. XIII. epacta Ix. Rom. pont. dom. Eugenio papa Ili. Ludovico rege Francorum & duce Aquitanorum, &c. Patet hoc insuper ex charta controversiæ intcr Gilber- tum Porretanum Pictaviensem episcopum, & Mas celinum abbatem S. Cypriani. An. 1150. cum Gaufrido & aliis delegatur ab Eugenio III. super dissolutione matrimonii intcr Ludov. VII. regem, 1154. &Eleonoram Aquitanicam.An.m. c. Liv. interfuit consecrationi ecclesiæ Caduniensis, ut refer- 1160.tur *n archivo Sariatensi. Anno m. c. lx. auctor I fuit condendi monasterii de Nogared, diœcesis Aginnensis. Cupiens enim ut ad fidei veritatem & divinam reverentiam infirmarentur homines de Gontald, nihil opportunius esse duxit, quam ut monachorum Silvæ-majoris exemplo erudirentur ; huncque in finem Petro illius monasterii abbati ecclesiam S. Petri de Nogared Gontaldo vicinam C. ix. col. concessit, ac terram ad habitandum illis obtinuit a Vitali Gontaldi domino, idque prece & assensu arcludiaconorum & canonicorum sedis Aginnen- sis, sicque effectum cst ut ibi septem & amplius monachi sub priore, Deo per multa secula sint fa— ] mulati. Conventui Silvæ-majoris de consensu ca- pituli sui tribuit eeclesiam S. Mariæ de Culturis prope Castel-jelous sitam, cum derimis & oblationibus, & his quæ ad eandem ecclesiam pertinere I I 64. noseuntur. Actum anno M. C. LXIV. epacta XXV. ind. xiI. concurrente 1I1. cyclo decennovali VI. In ejufdem cœnobii tabulario exstant litteræ Eliæ episcopi Aginnensis, quibus adjungit prioratui S. Mariæ de Manu-sorti ecclesiam B. Mariæ de Culturis cum suis decimis & pertinentiis, anno 1165. M. c. LXIV. An. m. c. Lxv. interfuit donationi ab archiepiscopo Burdegalensi factæ Petro abbati AGINNENSIS. 912 i totique conventui S. Mariæ de SyIva, qua illis ——• concedit ecclesiam S. Laurentii de Escuris in sub— ANNI urbio civitatis BurdcgaIensis ; & alteri donationi CHRISTf factæ monasterio de Portaglonio, seu BulIiavo, Boiiillas, qua Bemardus de Asta-sorti anno m. c. Lxv. præfato monasterio, & Galuino ejus abbati dedit liberapascua in terra sua de Marmont astante & coascrmante dem. Elia apiseopo Agennensu lpse anno m. c. lxvih. dedit præfato loco Portaglonii 11 68. in manu D. Galuini * abbatis ecclesiam S. Johan— * « /.Galini.’ nis de Marmont cum suis omnibus pertinentiis. Testcs fuere hujus cessionis domnus Garsias abbas Scalæ-Dei & alii plures, ut habetur in tabulario l ejusiIcm monasterii. Anno M. c. Lxvn. memoratur in chartulario Condomiensi. Præsens fuit transactioni factæ inter abbatem Bellæ-perticæ & priorissam de Bragairaco, anno M. c. lxx. ex ta— f jyŒ bulario Bellæ-perticæ. Memoratur & anno M. c. Lxxv. in charta ejusilem monasterii, & apud Hie— 117$. ronymum Suritam in indice rerum Arragoniæ M. c. Lxx. & m. c. lxxvi. In tabulario Porta- glonii hæc legimus : ^//. M.C.LxxxI.domnus Elias 1181. episcopus Aginnensis dedit dom. Bernardo abbati Portaglonii & fratribus ibidem Deo servientibus tam præsentibus quam futuris decimas omnes labo- rnm suornm. Facta fuit charta x. cal. Maiiad~ * flantibus Albino ♦ apiseopo Convenarnm, & aliis * A^q. pluribus. In chartulario parthenonis Vallis-Pilonis memoratur ut testis documenti, quo dom. de Vol- pillonpræfatis sanctimoniaiibus<Zo/Krtr0tam tertam ubi conventus est ædificatus. Testes fuere Elias api- seopus Aginnensis, & alit. Ejus obitus in Silvæ- majoris necrologio assignatur III. nonas Junii. XXVIII. PETRUS I. Petrus in Moissacensi tabulario asseritur anno M. c. lxxx. iv. id. Nov. adfuisse cuidam dedi- cationi apud Moissiacum. Verum quo pacto id cum iis quæ de Elia retulimus conciliari potest ? Forte Petrus Heliæ etiam superstitis locum occu- pavit ; qui nihilominus Agennensis episcopi no- men & titulum conlervavit. Potuit quoque error irrepere in annorum annotatione, & omitti ali- quis numericus character. De XXIX. BERTRANDUS I. Deceiras. Bertrando de Beceiras, seu, ut alia ferunt instru- menta, de Veceras, ex canonico BurdegaIensis ecclesiæ facto Aginnensium episcopo comitatum Aginnensem confumavit Richardus Anglorum rex & dux Aquitanorum, præsentibus Auxitano 7 & Baionensi præsulibus qui cum ipso in peregri- natione erant. In chronico Gausiidi prioris Vo- siensis cap. 19. hæc habentur : Obiit rex apud Martellum…præsente Bertranno apiseopo de A- genno…an. 118j. An. m. c. LxxxviI. juspas— 1187. cuorum in terris, quæ ipsi a patre Galterio de Veceras obtigerant, Guillelmo GrandiS-Silvæab- bati concedit mense Martio. Eodem anno testis fuit in charta archiepiscopi Auxitani pro Silva-ma- jori, & in charta qua Narranfredis de Monte-pe- zato dat Deo & S. Mariæ de Fontevraud, & loco de Volpillon id quod habet aut habere debet in loco de Malvat ; sic enim clauditur hæc charta : 913 ECCLESIA * ■’' Factum est hoc donum anno M. C. LXXXVII. / r-MRNI Rertr^nd° Agennensi episcopo, Amaldo Dabino ISTI abbate Clariacenfi, Peregrino de Forstu abbate Condomiensi astantibus, &c. Recenseturan. m.c. 1188. LxxxviiI. in charta Bertrandi abbatis Moissiacen- sis, Unaldo clerico ecclesiam S.Martini de Cristinag 11 89. concedentis, & m. c. lxxxIX.intranstationeS. Stephani Grandimontensis. Non me latet in ejus relatione legi Bernardum, non Bertrandum ; verum non nemo nescit non raro accidere vetera instrumenta legentibus & exscribcntibus, ut Bcr- nardum iu Bertrandum, ac vice versa cominu- tarint Inter Eliam de Malmort Burdegalensem anti— B stitem, & Stephanum decanum capitulumque ex- orta simultate & controversia, dissidii arbiter una cum Henrico Santonensi præsule electus est Ber- trandus ; quorurq ope pax restituta est, yt fidem faciunt Bertrandi litteræ, quæ leguntur in libro viIloso tabularii ecdesiæ Burdigal. clauduntur- que his verbis : Factum est hoc anno ab Incarnat. 1195. Dom. M. C. xCv. in festo B. Radegundis reginæ, &c. In archivo Silvæ-Latæ Odo de Terrida ei nonnulla cedit, astantibus Gastone vicecomite Bear- nenfi, Bemardo ae Beceiras episcopo Aginnensi & 1197. aliis an » M.C. XCVII. Bernardus archiepiscopus Ausciensis concedit Silvæ-maj. ecclesiam de Losa, C litteris datis apud Aginnum id. Nov. fer. v. ind. t. astantibus Gerardo Caturcensi, S. Lactorensi, & Bertrando Agennensi episcopis. Sedebat adhuc 1203. anno 1203. ex charta donationis medietatis sal- vitatis de Saveriis.factæ Raimundo comiti Tolosa- no a capitulo S. Caprasii. In Burdegalensi necro- logio ejus obitus his verbis refertur : II. nonas Augusti obiit Bertrandus Aginnensis episcopus, canonicus hujus ecclesiæ. At in ofiituario Silvæ-majoris : Iv— nonas Maii. In sequentibus præsulibus confusio maxima, summaque difficultas, ex qua quo tandem pacto nos extricare valeamus vix spes affulget ; eorum enim perturbatus est ordo, nomina permixta, con- fusa secum invicem tempora : maxime quia Arnal- dus toto eo tempore quo alios Agenni sedisse notant monumenta nonnulla, in aliis & quidem plu- ribus, episcopus adseritur. Tentandum tamen quid in eo valeamus, atque ut tota hæc nostra clarius procedat oratio, 1 °. eos omnes referemus qui cum Amaldo sedisse memorantur, scilicet Guillelmum, Petrum, Johannem. 20. de ipso Amaldo agemus. Denique conciliationis modum inquiremus. XXX. GUILLELMUS II. E Numeratur iu quibusilam elenchis episcopo- rum Aginnensium 1202. inquiunt Sammarthani fratres ; adduntque forte eum esse de quo fit men- tio in historia Albigensium ; potuisseque esse fra- trem Hugonis deRdvinian domini de Cassinoglio in pago Aginnensi, qui contra illos certavit. Subdunt nonnulIoS scripsisse ipsius mentionem in- veniri in chartophylaciis MSS.’an. 12 o 2. Verum hæ conjectura non potuerunt suadere viris doctis- simis, ut hunc GuilIclmum suo Aginnensium præ- sulum catalogo insererent ; & merito quidem, quippe certum est Bertrandum episcopum adhuc AGINNENSIS. 914 l fuisse anno 1203 ; ut superius diximus. At vir — * doctissimus, qui in eiucidanda episcoporum Agin- nensium historia multum insudavit, docet Guillel- mum sedisse anno 1205. quo confirmavit ssatuta salvitatis de Saveriis a Raimundo Tolosano comite facta, Qpæ si vera suit, dcGuillelmi episco- patu dubitare non sinunt, Petrus nonnisi ex incertis testimoniis episcopus ftsseritur. Autumat vir diligentissimus & sagacissi- mus, eum Arnaldo de quo infra, quemTolosanus comes ejecerat, suffectum esse ab eodem comite. Sed infra offendemus verisi miUimum esse Ar- naldum a comite Tolosano ejectum, paulo post sedem suam recuperasse. Johannes citra controversiam respuendus ; qulp- pe eo tempore quo sedisse dicitur, Amaldum A- ginnensem ecclesiam rexisse modo offendemus. XXXI. ARNALDUS IV. Amaidum hunc ex illustri familia de Rovi- nian, ac Hugonis de Rovinian domiui Castinolii fratrem fuisse a nonnullis asseritur. Aginnensem pontificatum adeptus est circa annum 1200. iiv quiunt Galliæ Christianæ quadripartitae auctores, ut patet ex arcluvo publico Agennensi, quod fervatur in domo publica : ibi enim in diplomate dediremta controversia, & gratia reconciliata inter Aginnenfes & Moissiacenses anno 1200. & iterum 1212. sit mentio Arnaldi tunc ejusaopi. Sed tardius auspi- catus est episcopatum, ut jam probavimus. Eum esse putamus, quem ejectum ab Agennensi ecclesia bonisque omnibus spoliatum fuisse a Raimundo comite Tolosano conqueruntur archiepisc. Nar- bonensis & alii concilii Vaurensis patres an. 1213. j 21 j. in epistola ad Innocentium papam tertium ; quia eodem anno ipsius mentio fit in tabulis. Ceterum nullus tunc in cathedram Agennensem involavit episcopus auctoritate comitis Tolos fretus, ut qui- dam opinantur ; de hoc enim Raimundi scelcrc non siluissent Vaurenses patres. An. 1213.A. (id est Arnaldus) abbati Silvæ- majoris, & fratribus, amicis carissemis dat medietatem decimæ S. Petri de Lano. In MS. codice e- jusilem aseeteriimemoraturann. 1215. & 12 1 6. 1215. quibus eeclesiæ S. Petri de Nogared &Silvæ-majori nonnulla concedit ; in charta enim sic lego : Ar- naldus Agennenfis apiseopus dat medietatem totius decimæ bladi, vini & lini & omnium jure deciman- dorum parochiæ S. Petri de Nogareto domui Silvæ- majoris & ejus ministris, & ecclesiæ S. Petri de Nogareto quæ est apud Gontaldum, præsentibus magistro Amanevo decano Engolisinensi, Amalvino abbate Silvæ-majoris, Willelmo insirmario, &c. Actum apudMansium anno m. CC. xv. In altera idem Arnaldus adjudicat jus patronatus ecdesiæ B. Mariæ de Gontaldo canonicis de Manso Agennensi, contra monachos Silvæ-majoris ; lpsis vero monachis conservat tres partes omnium decimarum deNogareto, in quibus iidem canoniciseali- quid juris habere afferebant ; testibus Willelmo priore Nogareti & aliis. Actum apud Gontaldum anno gratiæ M. CC. XVI. mense Novemb. xvI. 1216. die ejusidem mensis, regn. Philippo rege Francorum. In tertia denique charta, idem Arnaldus Agennensis Qij ECCLESIA i -■ ■ ■ episcopus conccdit pro anniversario faciendo, do-/ AN N i muj Silvæ-majoris quartam partem bIadi & vini CHR1STI tojju$ dccimæS. Pctri de Nogarcto jure deciman- dorum, præsentibus Willelmo de Biron priore Silvæ-majoris, Willelmo de Royanno priore de Nogarcto & aliis. Actum apud Afansum anno 1217. Af. Cc. xvI. Anno 1217. xiv. caI. Maii, cum C. x. cd. Simone Montis-fortis duce Narbon. &c. transigit 411 • de justitia, fuco & moneta civitatis Agennensis. Eodem anno vii. idus, & idibus Julii, mcmora- tur in chartis Grandis-Silvæ. Arnaldo etiam epi- scopo Raimundus Pagani domicellus, Amaldi Pa- gani militis silius, dimittit decimas in parochia de Aurida an. 1220. In Silvæ-majoris fabulis Elias 1 prior & canonici S. Caprasii de Agenno, partem decimæ parochiarum sancti Sulpitii & S. Rufinæ, quam sibi vendicabant, ad S. Antonii apud Agen- num priorem, Silvæ-majoris monachum, pertinere 1224. fatentur » a, in0 Incarnat— M. CC. xxiv. regnante Raimundo Tolosano comite, A. (id est Arnaldo) episcopo Agennensi. Eodem anno Raimundus co- mes medietatem Agennensis justitiæ ipsi restituit, &c. vide chartam xv. coI. 43 2. Ab hoc anno 1224. usque ad annum 1233. nulla Amaldi episcopi occurrit mentio, Iocusque nobis datur pro Giraudo, quem credimus Arnaldi IV succestorem. XXXII. GIRAUDUS. Hunc episcopum in tabulis Aginnensibus igno- tum invenerunt Sammarthani fratres in magni pa- storaIis ecclesiæ Parisiensis scheda, in qua legitur : Universis præsentes litteras inspecturis G. Dei permissione Agennensis episeopussalutern in Domino. Noverit universitas vestra, quod nos legavimus ec- clesiæ B. Mariæ Parisiensis pro anniversario nostro faciendo 40. fol. Parisiensies super vineis nostris quas habemus apud Ldiacum in die anniversarii nostri distribuendos, ita quod singuli canonici & ] majori altari servientes, qui vigiliis intererunt, sex denarios habebunt, & qui in missia intereruntsirni- liter sex denarios habebunt, matricularii vero clerici 12. denarios habebunt & matricularii ldlci si- 1232. wzi/zser duodecim. Datum anno At. CC. xxxII. in festo sancti Martini estivalis. Alia ejusdem ar- gumcnti continetur in memorato carthophylacio, cujus hæc sunt verba : G. Aginnensis episeopus, omnibus præsentes litteras inspecturis salutern in Domino. Noverit universitas vestra, quod nos donamus & concedimus nepotibus nostris Haimerico & Johanni omnem acquisitionem vinearum nostra- rum, quas nos acquisivimus in terra B. Mariæ Parisiensis apud Ldiacum. Ita tamen quod si alter eorum prior decesserit, tota acquisitio ad supersti- tem revertetur : utroque vero decedente, dicta ac- quisitio ad ecclesiam B. Mariæ revertetur. Qui- cumque vero post decessern nostrum dictam aequi- fitionem tenuerint, quadraginta solidos Parisiensies tenebuntur reddere quolibet anno, mandato capituli ad faciendam distributionem in anniversario nostro. Ita quod quicumque de canonicis, vigiliis intererunt, sex denarios habebunt, & qui in missia intererunt similiter fex denarios habebunt. Piet autem anni- versarium istudpro pluribus, scilicetpro nobis, & ^GINNENSIS. 9/6 L pro patre & matre nostra, & pro avunculo & Jo— — ■-—■ — hanoe serviente nostro, & pro aliis amicis & be— ANNI nesactoribus nostris. Si quid vero residuum fuerit, ce— eHRlsTf det in suppletionem illorum anniverfariorum quæ non habent redditus sufficientes ad faciendas de- bitas distributiones. Datum apud Agennum anno Domini M. cc. xxxii. in die Aseensionis mense Afuzo.Nomcn hujus episcopi prima littera designa- tum produnt ecclesiæ Parisiensis chartæ, cx quibus intelligitur Giraudum decanatus officio functum esse an. 1228. Hoc anno sedem Aginnensem va- casse mense Aprili testantur tabulæ donationis fa- ctæ monasterio Grandis-Silvæ ; ex quibus conjici- 5 mus Arnaldum obiisse an. circiter i 228.eodem- que anno iu ipsius locum eIectum fuisse Giraudum » XXXIII. Rodulfus. Rodulsus de Pinis, seu de Pcyrinis, vir genere illustris, inquiunt AnnaIes Cistercienses, doctrina & pietate percelebris, primum Igniacensis, tum Clarævaliensis abbas, Aginnensis postmodum epi- scopus, ac brevissimo temporis intervallo Lugdu- nensis archiepiscopus fuit. Anno 1233. notatur 12 — » 3. iu urbici consilii chartis apud Aginnum, ob pro- missa facta baronibus, ceterisque nobilibus, ac civibus, non suppressiirum se nummos ab Arnaldo " cusos F nec monctæ illius nomine signatæ quidquam derogaturum. Eundem reperio memoratum in charta donationis factæ Grandis-Silvæ monasterio. D. Claud. Estiennot asserit anno 1235. Cassano abbati S. Maurini concessam ab eo me- diam partem decimæ de Toirac. Verum fuspica- mur errorem in annorum designatione. Paulo post astiimtum Aginnensem episcopatum, provectus est ad cathedram Lugdunensem. XXXIV. ARNALDUS V. Chartæ S. Pctri dc Regula hunc Arnaldum 3 episcopum nobiS suppeditant, in quibus videlicet legitur:Guillelmus de Bovevilla dominus de Du- rasseo….. venerabili canobio Regulensi totum jus & omnes consuetudines, quas habebat antiquitus in mercato de S. Airardo urbis de Durasseo, con- firmat. Actum apud Duras, præsentibus, &sigilla sua apponere facientibus, Geraldo archiepiscopo Burdigal. Arnaldo Aginnensi, & Raimundo Va— j 2., satenscian. M. cc. XXXIII. XIII. * cal. Dec. * d/.calend. Vide tom. i.col. 1199 « Hinc dubitandi ratio de Dcccmb- sinceritate notarum chronicarum chartæ quæ Ro- dulfum testatur ep. Aginnensem an. 1235. Anno 1235. eodem memoratur noster ArnaIdus in charta doni ** facti Grandi-SiIvæ; & an. 12 3 6. in charta sancti Caprasii. An. 1238. interest enitioni plurium 1238. prædiorum factæ ab abbate & monachis S. Mau- rini, cx ejusilem Ioci tabulario. Sub hoc episeopo fratrcS Praedicatores Agenni recipiuntur an. 1240. 1240. XXXV. PeTrus II. Adcst nobis ccIeberrimus Aginnensium anti- steS, hucusque tamen historiciS qui scripsere de rcbuS ad Aginnensem eccIesiam, & eos qui eam rexerunt, spectant incognituS. At vir fummæ eru- ditionis EcharduS, qui lui ordiniS, & Dominica- næ samiliæ historiam illustrandani suscepit, ipsum nobis 917 ECCLESIA ■ — nobis protuIit in lucem, nomine Petrum, ex mul— j cudi^i tis argumentis. t °. enim Steph. de Borbone seu de Bella-viUa, auctor coævus, in opere deseptem donis Spiritus sancti, quod etiamnum exstat in Parisiensibus bibliothecis, Sorbonica praecipue, sic loquitur p. I. de dono timoris, titulo v. de Purgatorio, cap. 7. cod. Sorbon. fol. 162. col. 3. Narrabat frater Petrus dictus Remensa, episcopus postea Agennenfis, quod quidam, &c. 20. Bemardus Guidonis suppar, in indiculo Præ- dicatorum ad episcopalem dignitatem evectorum, ab lpsius Ordinis exordio ad annum 13 1 o. aut * circiter, hæc habet : E. Petrus Remensis Gallus, apifcopus Agennenfis anno t 2 q. 2. tempore F.Jo- hanrns Teutonici IV. magistri ordinis. Idem in li- bro deseriptoribus Ordinis : Frater Petrus Remensis, apifcopus postmodum Agennenfis, qui de glosses maxime super Bibliam totam compendiosum opus & bonum, & alia bene utilia scripsit. Hic suit prior provincialis Franciæ, & inde factus est episcopus Agennenfis. 30. Laurentius Pignon, vel Pinon, Altissiodor. episcopus, qui ordinis Dominicani chronicon scri- psit ante annum M.cccc. in indice provincialium Franciæ hæc habet : Frater Petrus Remensis. Piic de provincialatu suit assemtus in episcopum Agennenfem. At quo præcise tempore sedit Agenni ! Initium ejus alligat anno 1242. Bemardus Guidonis in primo testimonio supra reIato, & in indiculo pro- vincialium Franciæ, ubi sic loquitur : Frater Petrus Remensis. Hic de provincialatu Franciæ assenv- tus est ad episcopatum Agennenfem anno t 2q2. Cujus sententiam secutus est, & verba exscripsit Laurentius Pignon. At id stare nequit, si verum est quod habet iu secundo loco, Petrum de provin- cialatu in episcopum Agennenfem astumtum fuisse ; constatenim Petrum provincialatumexuisse jam an. E 12 3 7. & forte antea, ut demonstrat R. P. Echard. Forte a provincialatu ad episcopatum non imme- diate transiit.Ut ut sit, brevi omnino tempore sedit, ut mox demonstrabimus. XXXVI. ArNALDUs VI. Hic Arnaldus, alius omnino a duobus præmissis, fuerat ex religiolo quodam ordine assemtus, quod probat titulus Fratris ipsi datus. Ex tabulis Silvæ- majoris : Frater Arnaldus Dei patientia vocatus apiseopus Agennenfis, vicarius provinciæ Burdiga- lensis, fideles omnes certiores facit Bebianum de Ladaux aliquot decimarum & dominiorum Sil— E væ-majori jam a se concelsorum donationem in præsentia sua revocasse anno m. cc. XLH. Eodem anno calendis Maii, se a Raimundo comite Tololæ & marchione Provinciæ rogatum declarat, utin- quisitionem in sua institueret diœcesi. In chartis s s » « . Li— 5. Liberatæ * Blancus illius monasterii prior, an. vr*^e’1243. paciseitur cum Amaldo ep. & capitulo Aginnensi super dominio & subjectione prioratus S. Liberatæ. Denique an. 1244. confert ecclesiam parochialem de Ladiniac. Tornus II. AGINNENSIS. 918 XXXVII. GUILLELMUS III. ANNI’ Guillelmus de Pontoise religiosus ordinis S. Be— CHRISTI nedicti Congregationis Cluniacensis, Caritatis ad Ligerimprior, inde abbas Cluniaci, &c. inquiunt Sammarthani. Verum doctissimos viros fefellit ho- monymia, ut Cluniacensem historiam legenti patebit.Sic enim fert illius archimonasterii chronicon juflu abbatis Jacobi de Ambasia conscriptum : Guillelmus Ill.de Pontoise… regere capit an. t Rfai Rexit annis fere tq..& postea in episcopatum Ole* nensem assemtus est. In chronologia etiam abbatum ’Cluniacensium legitur : Anno t zqop. Hugo abbas in Lingonenfem episcopum assemtus est, & Guillel- mus prior de Caritate electus esti Anno tzjoi D. Guillel. resignavit, & in episcopum Olivensem. assemtus esti Licet in annis regiminis Guillelmi non conveniant, saltem nonninanno 1250. electus est episcopus, & quidem non Agennenfis, sed OIenensis. Noster autem Guillelmus, ipsis Sam* marth. afferentibus, Agenni sedebat ab an. 1247. a Cluniacensi ergo noster diversus est. Hinc porro inferas falli Sammarthanos in armo mortis nostri Guillelmi. Quæ enim de eo referunt, Cluniacensi , conveniunt ; sic enim habet præfatum chronicon : * Is obiit t p. calend. Januar. 126j. jacet apud S. Martinum Parisius. Hinc infer secundo maIc nuncupari Guillelmum de Pontoile. Sic enim vo- catur duntaxat, quia putabatur idem esse cum abbate Cluniacensi. His præmissis, ad nostrum GuilIelmum veniamus. Episcopus erat jam ab anno 1247. ut constat 1147, ex tabulario Aginnensi ante memorato, & litteris reformationis seu emendationis quarumdam rerum pro hac regione, & civibus Aginnensibus, Rai- mundo Tolosano comite. Ex archivo item abbatiæ Cleracensis, Guillelmus episcopali officio Agiuni fungebatur annis 1248. & 1249. Interfuit con- * cilio Valentino pro fide, pace, & libertate eeclesiæ congregato, tempore Innocentii papæ IV. præsen- tibus Narbonensi, Viennensi, Arelatensi, & A- quensi archiepiscopis, &c. anno 1248. Contro- versiam inter abbatem Moissiacensem, & Bemar- dum regularem Exii præsulem, ratione subjectio- nis hujusce monasterii cœnobio Moissiaci, arbitrali sententia componit postridie festi S. Jacobi apo- stoli, an. 1249. ex tab. Moissiac. Bulla lnnocen— 1 ^49’ tii papæ IV. 17. cal. Maii, pontificatus anno sexto delegatus judex inter Geraldum Cadurcensem an- tistitem & consules dictæ civitatis, utrique partl diem assignat, fer. 6. ante sestum S. Andreæ 1249. ex tabulis Cadurcensibus, ejusque placito contro » versia finitur. Anno eodem 8. cal. Octobr. insti- tuitur una cum aliis præsulibus exsecutor testamenti Raimundi comitis Tolosanimorientis an. 1251. 1251. Sabbato ante Dominicam palmarum, litem abbatem Montalbanensem inter & fratres Minores ex- ortam componit, ex tabulario eccles Montalb. Memoratur in antiquo documento regis Angliæ anni 1254* de interceptionibus in treugis cum 1254. comite Tolosano emendandis, &c. apud Rimer tom. 1. p. 5 21. Eodem anno monasterio S. Mau- rini, rogante Willelmo abbate, suæ diœcesis eccle- fias & decimas ad iliud pertinentes confirmat, ex Nna 919 ECCLESIA •" L tabulario præfati cœnobii. Anno 1255. datis lit— A ANNI tcrjs decidat £ attentis numero fratrum Bellæ- ^upiCTr * Tat.Btiia— Pertica, eorum oneribus, &c. religione cedere om- Pertica. fuU0 eidem cœnobio & Ægidio abbati acsuccesseribus ejus, quatuor ecclesias quæ sunt apud Graisse- nas, cum oblationibus, decimis, pertinentiis, &c. Exstat eodem anno charta dientelæ quum coram illo professiis est Gasto vicecomes Bcarnensis, quæ quia nondum edita est, hic referenda videtur:No- bilis vir D. Gasto vicecomes Bearnenfis & Brulhesii, recognovit pro se & successeribus suis, venerabili patri D.Guillelmo & canonicissuis…se tenere totum territorium Brulluenfe de prædicto domino epi— j scopo & ecclefia S. Stephani Agennensis, & se debere facere homagium eidem domino episcopo, unam lanceam de acapto. Quod homagium prædictus D. Gasto requifitus a Dom. episcopo fecit, &c. Acta sunt hæc publice octavo dee ab exitu mensis Octobris anno t p. regnantibus Alphonso Tolosano comite, Guillelmo prædicto Agennenfi episcopo. An. 1256. 1257. transigitcumHugoneabbateConchensi; & 1257. cum otephano de Vals abbate Gondonii. Dicitur 1259. Guillelmus comes epifeopus Aginnensis, an. 1259. 1261. 3 • Jan. iu tabular.Grandis-Silvæ. An. 1261.fer.4. post Dominicum Invocavit me, vicarium instituit, & cum Bertrando abbate Moissiac. compromissiim’ facit de subjectione monasterii Exiensis, ex tabu- lar. Moissiac. Eodem anno memoratur iu charta 1262. Grandis-Silvæ. Item an. 1262. Sabbato postCi- neres, ex tabular. JesuitarumTolosi Anno insuper 12 63. 1263. quinta die iu exitu Febr. in charta Bellæ- Perticæ, & in membranis tabularii Regii. Legimus cum fuisse patriarcham Hierosolymitanum post Ja- eobum Pantaleonem eIectum pontificem maxi- mum anno 1261. ut patet ex regesto anni 2. Urbani IV. capp. 9.3 6.3 7. inquit Baluz. iu notis ad Galliam Christ. Sammarthanorum. XXXVIII. Guillelmus IV. 1 Guillelmus, quondam Liddensis episc. ad Agin- nensem ecclesiam, pcr tranflationem Guillelmi præ- decesioris facti patriarchae Hierosolymitani, vacantem evocatur, ex regesto anni 2. Urbani IV. cap. 3 6. Solemnem in hanc urbem ingressiun facit die Dominica in festo S. Magdalenæ anno 1263. deportatus a baronibus de Claromonte, de Fossato, de Bovevilla, de Madilhano, & de FumelIo. JORLANDI XXXIX. PETRUS III. Petrum hunc reperio cognominatum Jorsandr,’ sedebatque jam an. 1264. quo nominatur in instrumento donationis terrae de Gaiac factæ in mo- nasterio Exiensi ejufdem diœcesis, in favorem Al- fonsi comitis Pictaviensis & Tololæ, pro fuitda- 12 69. tione Villæ-novæ ad Oldum fluvium, Bernardo, Jordano abbate Eidi, sic enim clauditur : anno Do- e* tai. mini m. cc. Lxiv. regnante prædicto inclito & il-- Exunsi, Justrissemo D. N. Alphonso comite Pictavia & To- lofæ, & venerabili patre domino Petro Aginnensi 12.66. episcopo. Anno 1 266. pepigit cum Bertrando abbate Moissiac. super dominio & correctione ab- batis & monachorum Exiensium. Memoratur an. 12 67. in charta Grandis-Silvæ. Nomen ejus sub- kGINNENSIS. 920 i seriptum iegitur in tabuIis annorum 1268. & ———• 1269. quæ in regio chartophyiacio Parisiis affer— ANNI vantur. Hoc ultimo anno notatur in charta Gran— 26*8™ dis-Silvæ. Eodem anno idibus Junii Alphonso & comiti, & Johannæ ejus uxori, iu gratiam bene— c. /h." ficiomm sibi ab illis exhibitorum, quæcumque vel col. 4 3 j. ipsi, vel eorum decestores usurpaverant e bonis sedis episcopalis, remittit, & 500. libras Amaldenses quas suæ eeclesiæ debebat idem Alphonsus. Refert Rimer tom. 1. pag. 855. litteras Petri episcopi Agennensis de homagio recepto ab Henrico regis Alemanniæ primogenito, dat. die Veneris post festum j 5*. Barnabæ m. Ce. LxIx. Denique subscribit concessioni factæ Eduardo regi Angliæ castri de Roquepino ex vetcri scheda 1270. Qyo anno, r 270. vel sequenti obierat:anno quippe 1271. die 4. Augusti sedes Agennensis vacabat ex chartario regio Ruthenensi. XL. ARNALDUS VII. Arnaldus iu vetcri quodam instrumento anni 1271. electus dicitur. Episcopuserat 1273. & 1271. 1274. ex archivo Sarlatensi. In Aginnensis tabu— 1273. Iarii quibusilam schedulis annorum 1275. & 1274. 1278. Arnaldum tunc Agiunensibus præsuisse ■* pontificem invenitur. An. 1278. dedit eeclesiam 1278. S. Vincendi (vulgo de Espinassa) prope Altum- villare, Haut-villar, cum juribus, primitiis & deci- mis suis, Gausberto abbati S. Mfurini ; & ab eo accepit medietatem trium partium decimæ ecclesiæ S. Amantii de Rupe-cornu, Roque-corn, quinto cal. Julii anno Dom. 1278. Constatetiam eun- dem vixisse 1279. ex litterisGuillelmi de Nova— 1279. villa Blesensis archidiaconi, a rege Philippo missi, ut exciperet sacramentum quo se Arnaldus iste episcopus, confutes Aginnenses, & regionis proceres obligaturi erant regi Angliæ, quod effecerunt in } æde Domiuicanorum, ipsoarchidiacono prædicta admittente. Eodem anno quarta die introitus men « fu Julii Jordanus de Insula, & ejus uxor Guillelma, jus suum iu decimis ecdesiarum S. M. Magdalenæ castri, &c. dimisere Arnaldo Aginnensium episc. Reperitur quoque ejus nomen an.I28o.&I28t. 1280. in monumentis tabularii Lebretensis & Lactoren— 1281. sis. Ipsius tempore fratres Minores, Carmelitæ & Eremitæ S. Augustini, apud Agennumadmittuntur. Vide Prynn tom. 1. Libert. eccles Anglic. pag. 250. 251. XLI. Johannes I. E Johannes, dictus Geraldi, ut patet ex codice 884. S. Victoris Paris. fol. 3 6. iu miraculis S. Martialis, sedit annis 1281. 1282. & 1283. I28r. ex chartis eeclesiæ S. Andreæ Burdigalensis, & ex 12g’ archiv. Sariat. Ab initio pontisicatus pontem ad Garumnam fluvium construere meditabatur, (muros urbis tunc alluebat, in alium nunc cursum ali- quantulum deflexus; ) decem denariorum aureo- rum millibus ad hoc opus destinatis. Anno Dom. 12 8 5. die 12.exitus mensis Nov. homagium pro x 2 g — vicecomitatu Brulhesii fecit Constantia de Bear— * nio, filia primogenita nobilis viri dom. Gastonis de Bearnezio vicecomitis Bcamezii, &c. R. patri in Chrifio Johanni devina gratia episcopo Agennenfi, 9^1 ECCLESIA j in præsentia domni Hugonis episcopi Baiatensis… l ANNI jnch0r0cathedralis ecclesiæ Basatenses…&supplica* CHRISTI reciperet ab ipsa homagium. Quam gratiam… apifcopus concesset… & tunc ibidem dicta domina flexis genibus j junctifque manibus pofitis inter manus ipsius D. episcopi, homagium fecit & juramentum fidelitatis eidem D. episeopo tactis sa- crosanctis Dei Evangeliis, &C Actum suis hoc Bcapii dis, anno & loco prædictis. Exstant in Agiunensi chartophylacio ejus litteræ anni 1286. 1280. quibus omnes suæ diœceseos fideles hor- tatur, ut pecuniam pro sua quisque parte conferat ad pontis structuram continuandam ; quod etiam 1288. legitur iu Cseracensi archivo. Anno 1288. Ber— I trandus de Caumont domicellus quibusilam deci- mis in ejus gratiam renuntiat. Illius quoque fit mentioeod. an. 12 8 8. in Sariat, tab. Apud Rimer tom. 2. pag. 42 5. exstat diploma regium de juris dictione episcopi Agennensis : Rex universis præsentes, &c. noveritis quod cum venerabilis pater J. Dei gratia Agennensis episeopus, &c. 2q.. Julii I290. tzllp. Sedebat adhuc 1290. imo & 1291. ut videre est iu codice Sanvictorino superius laudato. oeGot. XLII. BerTRANDus II. Bertrandus de Got, quem CIementis papæ V. avunculum, id est, patruum appellat Bernardus Guidonis iu historia monasterii Pruliaci, fuit frater alterius Bertrandi, filius Marquesiæ de Iihaco, quæ in dotem accepit Blanquafortem iu parochia sancti Severini de Ramafort, in diœcesi Burdegal. ut patet ex codice 47. bibliothecæ Colbertfol. 29. mater porro illius pro more illorum temporum sol. 32. ejusilem codicis vocatur Marquesa deu 1290. Cuot. Pontifex legitur in multis monumentis char- tui. Condomiensis, Lebretensis & Sarsat. ubi 1292. ejus familiæ documenta exstant plurima 1292. • Hoc anno Raimundus Bemardi de Gelas ■ miles, _ & domina Seguina de Jentano ejus uxor, & Rai-1 mundus Bemardi de Getas domicellus, dictorum conjugum fuius, cesserunt Bertrando episeopo me- dietatem totius decimæ porochiæ S. Christophori cTAihon. Actum vi. die ab introitu Octobris an. M.cc.xcn. ab Arnaldo de Nugo communi no- tario de Lavardaco, ex authentico scripto verna- cula lingua in archiv. episc. Condomiensis. Eodem etiam anno illum antistitem ponunt chartæ Clera- censes & tabular. Sarsat. quo iterum anno 3. nonas Martii, Nicolaus papa IV. ei facultatem concessit condendi testamenti, ut refert Baluzius collect. ad vitas paparum Avenion. col. 1 3. Memoratur a— j pud Rimer tom. 2. pag. 612. in diplomate de juramentis & deveriis a Rege & Bertrando Agen- nense episeopo præstundis, tll.Jul. tzpd* Hanc ecdesiam anno 129 8. Bertrandum administrasse constat ex quibusdam litteris tabularii Aginnensis, • Ex eadem noblliifima familia GuiIlelmus-AmaIdus de Gelu dominus de Bonas, cestit ecclefiæ Auscienfi decimas ecdefia- rum S. Caprasti, de Tosens, &c. inno i » 7 ?. die 1. exitus Martii, ex cKartulario hujus ecdefia fol. 6. « 7. In magno cluIdem cedefiæ chartulario sal.<68. exstat chartaqna Vitalia « e Merens miles bopignorat medietatem ecclesiæ de Blasois, Fortoni d’Angles canonico & ardridiacono sedis Auxltanæ pro io. solidis Morianenfis monetæ. Fidejustbres sunt Guillermus* maldus de Gelas, Raimundus Bernardus frater ejus, & Pctrus de Bonas inno ■ a « 8. Tornus //. ^GfiNNENSIS. 921 L datis in vite Grandis-castri, sive de Podio-miralio, ■■■ ■ prope Agennum ; & ex quibusoam pactionibus ANNI super Arenario Agiunensi, inter ipsum & conven— C-HR1ST1 tum S. Francisci juxta portam B. Michaelis, nunc pontis ad Garumnam. Eundem episcopum anno, 13 04. memoratum reperio in litteris Raimundi 1 Lectoratensis episcopi, quibus arbitrariam inter Petrum prædecestorem suum & Guillelmum Mois siaci abbatem super capellam de Moteto, senten*- tiam confirmat Mentionem illius facit an. 1305. Bemardus Guidonis iu historia monasterii Prulia- ni : Anno Domini t do p. dominus Clemens papa V… versus Lugdunum dirigens greffus suos, transtr J vitper monasterium Rruliani….. die tertia Octobris, eaque, Dominica mane intravit claustrum & capito- lum fororum… cum domino Bertrando episeopo Ar gennenfi avunculo ipsius papæ, , Fuit inde transsatus ad Lingonensem sedem a fratris sui filio Clemente, ut testatur summi illius pontificis epistola ad regem Philippum data anno 1306. 11. cal. Febr. pon* 13 0 6 » tificatus ipsius anno 1. Clemens… inquit, carise simo in Christofilio regi Franciæ salutern….Lingo-- nenses ecclesia per obitum bonæ memoriæ Johannis Lingonensis episcopi sulatio destisuta pastoris, nos ad ecclesiam ipsum… gerentes paterna dilectionis affe- t ctum…..ordinationern ipsius… disuositioni sedis apo-- ’stolicæ duximus reservandam ; & tandem confide- rantes attentius magnæ devotionis affectum, & solu- dæfidei puritatem, quas venerabilis frater noster Bertrandus episcopus Lingonensis erga præfatam Romanam ecclesiam…inconcuffe hactenus observavit.n attendentes etiam grandia probitatis merita, hone*. flatem morum, conversutionis & vitæ munditiam, & aliarum virtutum dotes multiplices quibus ipse api- seopus noscitur infignisus… deliberatione cum fratri- bus nostris super hoc habita diligenti, præfatum Bertrandum tunc Agennenfem episcopum, a vinculo quo Agennense ecclesiæ tenebatur adflrictus t abfof- . vimus, & ad Lingonensem ecclesiam transtulimus… ’Celfitudinem itaque rapiam rogandam duximus…d quatenus eumdem episcopum & ecclesiam sibi com- miffdm habeus.xpropensius commendatos, tesibi exhibeas in favore munificum, &c. Philippus rex in epistola ad Clementem papam de transtatione capitis S. Ludovici regis in sanctam capellam Pari- siensem, data eodem anno 1306. inter episcopos qui soiemnitatem sua præsentia decorarunt, receh- set Bertrandum Lingonensem. Postea rediit ad priorem sponsam, ut patet ex ejusilem Clementis V. epistola ad Philippum regem scripta 17. cal. Dec. apud Baluz. collect. actor, vet. ad historiam pa-
- parum Avenion. in qua sic loquitur
- Vacante no- per apud sedem apostolicam ecclesia Lingonensi pa » flore, per tranflationem venerab. fratris nostri Ber* trandi episcopi Agennensis. olim episcopi Lingonen* fa, per nos factam de ipso ad Agennenfem ecclesiam tuncpastorecarentem, 6Lc….datum Burdegalis ty. cal. Dec. pontificatus nostri anno 2. Agennenfem itaque nonnullis adhuc annis rexit ecclesiam, eum quippe memoratum video anno 1310. in Silvæ- majoris tabulario, & 13 09. 13 11. 13 12. in titulis familiæ de Albretojquod confirmat Baluzius in notis MSS. ad Gall. Christr Sammarthano- rum, laudatqu/codicem 47. Colbert.bibl. Atque Nnn ij 923 ECCLESIA ——— ex his infer recte monuisse Sammarth. fratres, j ANNI corrigendam videri chronologiam quorumdam e- v eu** piscoporum Aginnensium, quæ statuitBertrandum alium sedcnteni anno 13 07. In charta Silvæ-maj. legitur : Bertrandus Agennenfis episcopus composi- tionem a fratre Arnaldo de Praistdco Silvæ-majoris monacho, & S. Martianæ d’Eseaffefort priore, tum Aiquelmo Laurentio ejusdem ecclesiæ capellano, de utriufque juribus initam cum voluntate & ex- presse consensu Petri Sdvæ-majuris abbati, inviolabi- liter confervari præcepit. Idibus Jun. anno Domini IU. CCC. X. FARGis. XLIII. BERNARDUS II. ] Bemardus de Fargis, Clementis V. ex forore nepos, filius Raimundi-GuiIIelmi de Fargis domini de Budos, & Guillelmi dc Fargis cardinalis frater, fuit primum Belvacensis archidiaconus. Ad eum 2 5. annos natum scripsit Clemens avunculus hanc epistolam an. 1306. Clemens, &c. Bernardo de Fargis archidiacono Belvacensi salutem, &c. Virum experta probitatis claritate confpicuum te laudabilia tuæ probitatis indicia repræsentant, sic enim studiis virtutum insistis, sic laudabiliter dirigis actus tuos ad merita probitatum, quod nos ad tui honoris promotionem invitas… Tuis itaque suppli- canonibus inclinari tecum, ut defectu quem pateris v in ætate, cum esicut asseris, in vicesimo quinto ætatis tuæ anno vel circa illum constitutus esse nojcaris, & quibusvis constiturionibus contrariis non obstan- tibus, quascumque dignitates epistupales vel archi* apiseopalesseu patriarchales aut alias, cum ad illas te succefftve contigerit canonice evocari, licite recipe- re ac libere retinere valeas autoritate apoftolica de speciali gratia dispensamus, proviso quod te facias, prout ipsarum dignitatum cura exegerit flaturis temporibus ad omnes superiores ordines promoveri…… Datum Lugduni q. cali Febr. pontific. nostri anno primo.. Nec moram secit papa in exsequendo Ber-1 nardum ad sacras infulas promovendi consilio ; eum quippe hoc ipso anno episcopum Agennen- semcreavit, ut testatur in epistola ad vassailos præ- fatæ ecdesiæ data apud S. Ciricum prope Lugdu- num 5. cal. Martii : Clemens, &c. dilectis filiis univeesis vassellis ecclesiæ Agennenfissalutem, &c…. nuper venerabilifratre nostro Bertrando, nunc Lingo- siensitunc Agennensi episcopode Agennensi ecclesia… per nos ad Lingonensem tunc vacantem apostolica auctoritate transtatonos gerentes circa præfatam Agennenfem ecclesiam sinceræ dilectionis affectum…. in dilectum filium Bernardum electum Agennenfem, j archidiaconum JBelvacensetn, virum utique litterarum scientia præditum, morum honestate conspicuum, consilii circumspectione maturum, & aliis virtutum donis a Deo multipliciter edotatum, quorum nos reddit longa experientia nfnL ignaros, mentis nostræ aciem duximus convertendam. Propterea… eundem Reni ardum electum ipsi ecclesiæ. Agennensi præseci- mus in episcopum &pastorem, , &c. Datum p. cal. Jidart. pontific. nostri anno primo. Nec diu passes est eum in Aginnensi cathedra residere, eodem quippe iterum anno ad suhDmiorem dignitatem evexit, Data qulppc bulla., ab ecclesia Agennensi AGINNENSIS. 914 L transtulit ad Rotomagensem. Cetera lo Rotoma —— gensibus præsulibus quærat lector. Bertrandus dc Got tunc adpristinam sedem rediit, Lingonensi relicta, utsuperius dictumestr Sedes vacabat anno 1313 » XLIV. AmanevUS. fakcu. Amanevus de Fargis, ejusilem cum prædecesto- re familiae, imo ut asserit Baluzius iu notis, frater superioris episcopi, ut patet ex testamento Bemardi Narbonensis archiepiseopi, a quo confutuitur te- stamenti ipsius exsecutor 2 3. Aprilis anno 1341. ex tabulario capituli Narbon. electus est an. 13 1 3. n l præfuit ad 13 5 6. Tabulæ S. Maurini illius me— ? * minere anno 1314. cum referunt Jordanum ejusi 1314. dem cœnobii abbatem a Bemardo de Castanea, quem rex Angliæ, Aquitaniæ dux, majorem ju- dicem Agenni constituerat, ad dominum Franciæ regem pro vocasse, die 2.p. Februar. anno I Amanevo episcopo Agennensi In charta venditio- nis factæ G. cardinali, domus quæ vilium muliercularum lupanar existebat, legitur in fine : Actum apud Marmandam, in capitulo domus fratrum Minorum, die I 2. mensis Julii, anno Domini M. CCC. XV. regnantibus dominis Ludovico rege Franciæ, Eduardo rege Angliæ & duce Aquitaniæ, -• Agennensi episcopo A… Johannes XXII. primo sui pontificatus anno, hoc est an. 13 16. aut 13 17. 1316. scribit ad episcopum Agennensem ut pacem procuret inter viros nobiles Amanevum dc Lebreto & San-Severinum de Pinibus, datum Aven. 7. idus Juli an. t. ex registro hujus papæ. In instructione pro scribendis litteris nomine regis Angliæ anno 1316. legitur apud Rimer collect. tom. 3. pag. 559. Ad A… episcopum Aginnensern super nego- riis in ducatu Aquitaniæ, tfi. Mari. Fit illius men- tio an. 1317. in charta Fontis-Guillelmi, & in tabulario Agennensi. Anno 1316. ssatuta condit de fabricatione monetæ. Ejus memoria invenitur J iu quibuldam actis publicis ubi appositus est annus sedis 13 46. & 13 49. in chartophylacio Lacto- rensi. Anno 1348. consuiibus facultatem dedit 1348. ædiculam construendi intra publicam domum urbani consilii. Notant porro nonnulli in charta Cie- racensis abbatiæ, duos recenseri Amanevos, quorum unus alteri proxime successit, sed a quo tempore fecundus sederit, ignoramus. XLV. PeTRUs IV. Hic Petrum inferunt Sammarthani, sub cujus pontificatu, vel circa, floruit Gerardus de Cussacq 7 Gallus Agennenfis, ordinis Carmelitarum. auctor " sexaginta sermonum ad clerum, & sexaginta qua-, tuor ad populum, quos dicat Bemardo divi Cy- riaci cardinali, ex Possevini Apparatu. Potuit sedere ab an. 1348. aut 1349. ad 1357* quo sedem vacasse docent tabulæ Virazelli ; aderunt enim E* liamdeSerinet monachum Benedictinum & prio- rem de Virazello, Raimundo de Nomaco clerico decimam seu decimariam parochiae S. Mariæ de Lavalars consirmasse 1 6. Junii, an. Dom. 13 57- Agennensi sede vacante. 92j ECCLESIA ANNI XLVI. DeodaTUs. CHRISTI Deodatus Rodbaldi, an. 1349. decanus erat ecdesiæ collcgiatæ Insulæ-Jordanis. Ex eadem gen- te haud dubie erat Guillelmus Rodbaldi reli- giosus S. domus hospitalis sancti Johannis Jeroso- lym. praeceptor Frontonii anno 13 Ip.exregistr. 66. archiv. reg. Paris Factus est episcopus anno 13 5 7* 13 5 7’<IUO so^emncm fu urbem ingressiim fecit. Sedebat adhuc 13 63. Si ita est, ad eum scripsit Innocentius VI. nonis Sept. anno 9. pontisicatus sui, seu anno Christi 13 61. de dilcordia inter Gastonem comitem Fuxensem & Arnaldum do- minumde Lebreto sopienda. I de salc. XLVII. RaIMUNDUs. Raimundus de Salquis, patriarcha Antiochenus, Agennensis administrator perpetuus a S. pontifice renuntiatus, Avenione venit Agen- num, transiensque pcr monasterium de Moissiaco, Eduardum regis Angliæ primogenitum Aquita- c. xm. suæ principem reperit, lpsique fidelitatis sacramen- eoi. 4 3 j. tum dixit pro medietate sæcularis justitia & domi- nii villa Agenni &suburbiorum ejus, ac pro moneta Agen. & aliis juribus ecclesiæ, cui & vicissim juravit princeps defenstonem & tutelam. Actum anno x 164. 13 ^4* dæ 14** mensis Septembris. Exhinc 26. ’ejusilem mensis solemni pompa urbem ingresses est, magna procerum & nobilium Aquitaniæ & Angliæ, acepiscoporum, abbatum, clericorum & civium comitante caterva, pcr barones deportatus ; obviante insuper & comitante Eduardo principe, necnon & P. Florentino episcopo sedis apostolicæ legato, ut fusius continetur in instrumento ad cas G. xnr. cem referendo. De illo nihil fere aliud in anti- quis monumentis. Quamdiu sedem illam occupa- rit incertum. Dicitur in tabularii Aglnnensis publicis quibusdam documentis, hoc patriarcha ec- desiæAginnensis administratore, compositam fuisse eontroversiam de jurisiiictionis limitibus inter con— L sules Aginnenses & dominum de Bajamont anno 13 69.Quatuorannos in administrationeRaimun- do tribuunt Sammarthani. Notat Baluz. in notis, ex regesto Urbani V. liquere Raimundum antea fuisse Helenensem episcopum ; asserit insuper Ughellus Italiae sacræ pag. 618. Bertrandum Tarentinum archiep. ad Ebredunens. ecclesiam transtatum in locum Raimundi ad Agennensem evocati, quod suo loco examinandum. XLVIII. RICHARDUS. 13 67. Richardum sedisse an. 13 67. afferunt Sam— j marthani, quod minime cum iis quæ de Raimun- do dicunt, stare potest, scilicet ilium ad an. 1 3 69. pervenisse. Et quidem ex duobus instrumentis, quæ in lucem protulimus, liquet ilium possessionem adeptum esse mense Septembri an. 13 64. quibus annis si addas quatuor, & temporis intervallum, quod fluxit ab ipsius institutione usque ad primum in urbem & ecclesiam Agennensem ingressiim, qui poterit fieri ut Richardus Raymundi suecestbr, anno 13 67. sedere coeperit, lidem Sammarthani docent Richardum epilcopum, cum Jacobo rege « x charta Cleracensi, patrinurn fuisse Richardi filii AGINNENSIS. 926 k principis Valliæ, BurdigaIæ ab archiepiscopo bapti— * lati, ut memorat Johannes Froissartus in chronlco. ANNI Arnaldus, quem Sammarthani Richardo in or— CHRISTI dine præsuium Aginnensium subjiciunt, cum de eo omnino nonconstare fateantur, nobis censctur expungendus. Fatemur Arnaldum quemdam epi- scopum die 1 o. Febr. mortuum in choro fratrum Prædicatorum jacere ; sed quid vetat id referre ad Arnaldum V. aut VI. XLIX. JOHANNES n. BELVETY. Johannes Belvety memoratur electus an. 13 74. 1374. in libro obligationum ; Rubeus histor. Ravennat. 1 pag. 585. notat eum anno 1385. fuisse pontifi- cium Flamiuiæ rectorem, & cum Polentanofœdus junxisse contra exules provinciæ. Fidem suam Re- gi sacramento solemni constrinxisse dicitur inter manus consulum Aginnensium anno 1375. Ex chartophylacio cathedralis, & ex actis publicis de faciendo super Garumnam ponte, eum præsuisse anno 1381. convincitur, lnveteri instrumento 1381, ecclesiæ Tolosanæ reperimus Johan. Agennensem episcopum anno 1378.Refert Bzovius ad annum 13 76. §. 3. Johannem Agenn. episcopum cum Roberto Gebennensi card. a Greg. XI. mistum, , ut Vencestai Romanorum regis electi sacramenta • reciperet In probationibus historiæ domus de Ca- stelsione pag. 135. refertur Johannem Agennen- sem episcopum, unum fuisse ex iis qui nomine Ludovici Andium ducis donum regni Siciliæ, cq- mitatus Provinciæ, &c. a Johanna Siciliæ regina factum acceptarunt, anno 1380. Fuitexsecutor testamenti Petri de Chalais Montaiban. episcopi. L. S1MON II. DE CRAMAUD Simon de Cramaud cardinalis S. Laurentii in Lucina, patriarcha Alexandrinus, episc. Pictavien- sis, Aginnensis, Biterrensis, Carcastbnensis, Ave- nionensis, & Remensis archiepiscopus, cancella- ’rius Johannis Pictonum comitis, memoratur tan » quam electus Aginnensis 16. Junii 13 8 2. in eo— r 3 8 2. dem libro obligationum, & in registro thesauri chartarum regii Parisiensis. Refert Baluz. in not. ad vitas papar. Aven. pag. 1089. Agenn. episco* pum legatum fuisse Ludovici Andegavensis ducis ad Clem. VII. papam, qui non alius videtur quam Slmon noster. Sic porro loquitur : An. t j 92. die Marris.q. Februarii, existente eo ( Johanna Fabri Camut. episcopo) cum cardinale Mima* tensi, apiseopo Agennensi, &c qui ab eo ( duce Andegavensi) missi fuerant Avenionem… epifeopus > Agennensis cænavit apudpapam, & jacuit in pa- ’ latio….die Mercurii… excitatum grave jurgium inter apiseopum Agemtensem & Carnotenfem, quod usque ad contumelias verborum exarsit, quamobrem. uterquesuit valde conturbatus, &c. Decessit 1429. Pictavii humatus. At pcr illud omne tempus ne- quaquam tenuit ecdesiani Aginnensem, ut in jam* jam dicendis patebit. De eo iu Remensibus archi- episcopis plura. LI. Johannes III. Johannem III. anno 138q. 14. Octobris ad 1383, hunc episcopatum asiumtum fuisse produnt tabu- Nnn iij 927 ECCLESIA ■ laria Vaticani. In instrumento tabularii Silvæ-maj. j ANN1 lego : Arnaldus Stlvæ-maioris abbas Guillel- vnxudii mHm Clino ecclesiæ de Monqueau rectorem, & Guillelmum de Perrierprocuratoressuos constituit die 2q.Januar. M. CCC. XCIV. Johanne episcopo Agennensi. Sedem tenuit ad 1395. sedes vacabat 1396. 23. Mart. LII. BERNARDUS III. 1397. Bemardus Johanni successit 1397. 27. Mar- tii, ex citato codice obligationum Benedicti XI11. Brevi admodum tempore sedit, siquidem in in- diculis reperio Imbertum sedisse 1398.6. Febr. LIII. ImbeRTUS.’ Imbertus, uti præmisimus, notatur quibusiIam 1398. in indiculis an. 139 8. mense Februario. Sane in tabulis Silvæ-majoris legitur Peregrinam de Gas siis tertiam cujusdam domus Agenni partem Ar- naldo-Guillelmo, sub annuo censu concessisse die 1400. f j, Decembr. anno 1400. Imberto Agennensi episcopo. Interfuit concilio Pisano, anno 1409. 1425. cx lpsius concilii actis. Eundem sedisse an. 1425. planum fu ex tabularii Aginnensis pacto quod hic episcopus iniit cum consulibus circa ali- quod jus in glareosam Garumnæ ripam, reg- nante Carolo Francorum rege. Franciscus d’Al— < bret a S. BasiIia, sui testamenti 3. Januarii anni 1427. conditi exsecutores instituit Agin- nensem & Condomiensem episcopos, ex ta- bulario Albretensi. Idem ex chartis sancti Mau- rini, ratam habuit eIectionem Petri de la Cosse abbatis ejusilem loci, eique munus benedictionis impendit in ecdesia B. Bartholomæi de Tumone intra missarum solemnia, adsistentibus venerabilibus Geraldo abbatiæ novæ B. Mariæ de Gondonio ordinis Cisterc. & Guillelmo Exiensi ordinis S. Benedicti præsulibus, Dominica tertia Adventus, quæ suit dies 17. mensis Decembris 143 o. anni 143 o. Eodem anno præsentibus iisuem ab- batibus, Henrici episcopi Vasatensis consecrationi j interfuit. Unde discimus exordium episcopatus Henrici Vrsatensis, quod suo loco assignare omi- 143 7* fo*115’Sedebat adhuc an. 143 7. 2 3. Augusti. De LIV. JoHANNES IV. Bobgia. Johannes de Borgia creatus est Aginnensis urbis, ex qua oriundus erat, episcopus, uti patet ex Eu- 1438. genii papæ bulla an. 1438. pontificatus 8. data, quæ habetur in tabulario Aginnensi. lllius men- 1439. tio sit an. 14 3 9.in archivo Sarlat. Interfuit lynodo Florentinæ, in qua fuit confirmatus. Episcopatum transcripsit Petro qui sequitur, anno saltem 1461, sed post abdicationem creatus est ab hoc episcopo vicarius generalis, cum omnimoda potestate chris ma conficiendi, ordines & sacerdotia seu benefi- cia conferendi ; ut liquet ex ipsius Petri litteris in- 4 Co1’ter instrumenta excusis. Hinc Johannes adhuc no- Ininatur episcopus annis 1460. & 1464. in ta- buliS Silvæ-maj. Sane contulit vicariam perpetuam S.Silvestri prope portum, Johanni de Bedechio pres- bytero, postuiante Silvæ-maj. abbate die 20. Maii an. 1460. ex Silvæ-maj. tabulario. In tabulario Exiensis monasterii, reperiuntur duo instrumenta AGINNENSIS. 928 confecta per Petrum Bruneri VilIæ-novæ Agen— —— nensis tabellionem, alterum die 7. Aprilis anno ANNI i 404. alterum dic 2 3. Julii ejufdem anni, Johanne Aginnensi episcopo. LV. PeTRUS V. B£RABD- Petrus Berardus per Johannis de Borgia resi- gnationem factus episcopus Aginnensis, seu admi- nistrator, ut ipse loquitur iu litteris jam laudatis, cum variis, & quidem arduis negotiis præpedire- tur, & litterarum stndiis insisteret, nec posset suam ecclesiam personaliter administrare, creavit duos vicarios generaIes in spiritualibus & tempo- 3 ralibus, Johannem de Borgia suum antecesiorem, & Philippum Berardi consanguineum suum, ut habent præsatæ de eorum institutione litteræ, datæ calendis Augusti anno 1461. Petri fu mentio in 1461. publicis actis an. 1467. quo interfuit legatus co— 1467. mitiis regni generalibus, apud Turones habitis, Ludovico undecimo rege, & anno 1477. ex ar— 1477 » chivo Agiunensi, ac monumentis S. Andreæ Bur- degaIensis. Sed hoc ipso anno fato functus est. LVI. Johannes V. de Mon- CHS.NVS. Johannes de Monchenus per Petri obitum pro- movetur a Sixto papa ; interim vero capitulum A- ginnense Petrum de Boseo eligit. Hic ejectionis suæ confirmationem Romæ prosequitur. Verum causa cadit, & capituli electionem, ut pote contra reservationem sibi factum, irritam declarat S. Pontifex pridie calend. Novemb. an. 1477. Sequenti anno Johannes ad sedem Vivariensem transtatus est : unde sedes vacasse dicitur an. 147 8. in archiv. Sariat LVII. Carolus. Carolus Galeatius de la Rovere, filius MarioIæ Sixti IV. neptis, per Johannis transtationem, a Rege nominatur. Verum Petrus de Boseo, cujus electionem ratam habuerat Burdigalensis archiepi- scopus, provocat ad sedem apostolicam 20. Jan. 1478. sed irrito conatu ; nam an. 1480. decreto 1480. magni Consilii, excluso Petro, Carolus Galearius in sua sede confumatur. Juramentum fidelitatis præstitit ipso an. 147 8.Eum gubemassean. 148 2. die 9. Sept constat ex charta qua admisit in vi- carium perpetuum Villæ-novæ presbyterum, sibi J4^2’ ab abbate Exiensi Guidone de Montebruno epi- scopo Condomiensi, præsentatum. Item an. 1485. 14^5* ex authentico Aginnensi. De la LVIU. LeoNARDUS. Rovere Leonardus Grostus de Ia Rovere, cardinatis A* ginnensis nuncupatus, tituli S. Susannæ, postea S. Petri ad vincula, frater Clementis & Francisci epi- scoporum Mimatensium, erat Sixti papæ IV. ex sorore nepos, major pœnitentiarius ecdesiæ Ro- manæ per obitum Ludovici cardinalis Borgiæ, urbisque legatus. Hic patria Savonensis, ante ad- eptam purpuram, referendarius apostolicus & episc. Agennensis dicitur an. 149 1. in diplomate 149 r • chartularii Cabilonensis, ubi ejus præsulis licen- tia, datur os brachii S. Caprasii martyris Andreæ Popeto episcopo Cabilonensi, legato Caroli regis 929 ECCLESIA / * ■ " per Aquitaniæ partes pro utilitate rei publicae. A ANN1 Anno præcedenti nominatur iu tabulario Vira- CHRISTI —n qUQ jggjtgj. jutJjœj a S, Pandulphi A- gennensis diœcesis ecclesiæ rectore, ejusque pa- rochianis electos, rectoris jura definiissean. 1390. Leonardo Agennense episcopo, Solemni ritu recipi- 1492. tur iu urbe an. 1492. Johannis Durfurt prioris S. Caprasii electionem confirmat 1493. In litte- ris tonsuræ datis Mimate, & iu archivo S. lllidii conservatis, sic sese inseribit:Leonardus misera- tione divina episcopus &• comes Agennenses, vicarius generalis in spiritualibus & temporalibus R. in Christopatris & D.D.Clementis, eadern miseratione g Mimatensis episcopi & comitis Caballorum t p. 1498. dept. tap8. ldem sese solemni sacramento obligavit, illud admittentibus urbis consulibus anno 1499. 1499. a7 « Octobr. ut constat ex Agiunensi ta- bulario.An. 1500. fuitdatur eo sedente conventus monialium, non Clarissarum, ut nonnulli volunt, sed virginum ab Annuntiata Dei-para dictarum. Eas instituit Vincentius Bilhonis canonicus & offi- cialis, exGræcia oriundus, cujus memoria iu bene- dictione est propter pretiosa donaria, & multas fundationes lactas in ecdesiis cathedraii & colle- giali. In Leonardi favorem episcopatu Lucensi — anno 1 j 17. Sixtus Roboreus sese abdicaverat; sed ipse postea illum iterum cessit eodem anno 13. Novembr. Raphacti cardinali Riario. Demum purpuratos inter patres aseiuis est a Julio II. pontifice, cujus nepos erat, inquit Rainal- 1505. dus in AnnaIibus, in fecunda creatione 1505. mense Febr. Romæ fato suo fungitur 27. Sept. 1520. 1 5 20. traditus sepulturæ in basilica S. Mariæ Ma- joris, quem eo praeconio celebravit Ubertus Fo- lieta in elogiis:Eximia huic virosuit pontificii & canonici juris scientia, sanctiffirni mores, peepetu- usque integerrima vitæ acta curfus, duæque in illo ingentes virtutes inprimis confpectæ sunt, eximium E justitiæ studium, ac singularis misericordia, excel- lenfque in egentium inopia sublevanda liberalitas, quarum rirtutum mulla in omni vita clariffima edita sunt documenta; mortuum Leonardum miserornm & egenorum parentem, pauperes diu multumque lu- xerunt. Hactenus Folieta. Cesserat jam in gratiam sequentis an. 15 18. LIX— Antonius. Antonius de Ia Rovere, Taurinensis, ex dominis Vici-novi, Johannis-Francisei primi archiepi- scopi Taurinorum frater, protonotarius apo- stolicus, præpositus cathedralis Taurinensis, ac sanctorum Antonii & Dalmatii ejusilem civitatis, episcopatus Aginnensis per resignationem præce- 1518. dentis bullas accepit 1 o. cal. April. anno 1518. 1519. 1 5. Junii 1 5 19. dat procurationem ad ineun- 1521. dam possessionem, ac 13. Aprilis 1521. solem- nem facit ingressiim. Ecdesiæ suæ breviarium stu- 162 6. dlo & opera Vincendi Bilhonis edidit an. 1 5 2 6. • • Eo sedente floruit Aginni raræ & incomparabilis eruditionis Julius Cæsar Scaliger, qui hujus Antonii Roborei episcopi liberalitate adductus, ea in urbe domicilium, sedemque studiorum fixit, ac parens fuit Josephi Scaligeri, viri longe doctis* * Excusmn cft Lemovicis a Claudio Guamier. iGlNNENSIS. 930 . fimi, quibus æterna memoria dignissimis elogia ■ parentavit Scævola Sammarthanus. ANNI Ceterum capitulum, sede vacante, rexit aliquan- diu diœcelim, ex tabulario Aginnensuubi dicitur’* Leonardum fuisse administratorem episcopatus a papa constitutum, donec is qui nominatus erat episcopus, annum vigesunum quartum attigisset. Videtur tam capituli sede vacante gubernabo, quam hujus Leonardi admiuistratio protracta ad an. circiter 1 5 41. Ex eadem gente Roborea Hio— 1541. ronymus cardinalis Tolonensis præsui. De LX. JOHANNES VI. LorraiNI Johannes a Lotharingia cardinalis, archiepisco- pus & primas Narbonensis, administrator Meten- sis & Aginnensis annis 1 541.1 545. & 1 549. j..It episcopatum rexit, non per Antonium de Vallesiis,’ ut aiunt Sammarthani, sed per Johannem Valerii Carlocensem episcopum, suffeaganeum & vica- rium suum generalem, postea episcopum Grassen- sem. Exstat celebris hujus cardinalis Lotharingi facta cum Agiunensi capitulo concordia, qua &- cultatem conferendi pleno jure ordinarii, cano-. nicatus & praebendas majores, declarat pertinere , ab antiquo ad canonicum hebdomadarium quem* ’libet per turrium, anno 1542, die 20. Julii. 1542. LXI. MATTHÆUS. BandkllI Matthaeus Bandel ordinis Praedicatorum, qui fabellas liberiori stylo conscriptas vernacula, hoc est Italica Lingua exaravit, Ligur erat, uti & Vin- centius Bandelli ejus patruus, ordinis S. Dominici præpositus generalis, cujus res gestas elucubravit : iliu strium quoque virorum vitas auctore Piutarcho in epitomen redegit : insupcr Hegesippum est interpretatus : ejusoratio qua Firmanum urbem celcbrat, laudaturaplerisque. Aginn. episc.erat811.1550 » 1550. I Dioecesim & ipse, ut prædecesser, rexit per Johannem Valerii, tunc episcopum Grassensem, vi- cariumsuum genentem & canonicum Agennen- sem, ut patet ex charta Virazelli, in qua hæcreperio : Frater Francifcus deNort, abbatiæ Exienses mona- chus graduatus & nominatus, reverendum in Christo patrem dominum Johannem Valerii, episcopum Grafi sensem, eleemosynarium Reginæ, canonicum ecclesiæ cathedralis Agennisosseaganeumque & vicarium generalem ac officialem reverendi in Christo patris & domini Matthæi Bandelli, episcopi & canitis Agin- nenses, requirit utsibi vacantem S. l^incentii de Vi- raapilu prioratum, a sancti Geraldi de Auriliaco • abbate sibi denegatum conserat, anno t ppq-. 2. Augusto Eodem anno nominatur iu chartophy—’' lacio CIeracensis abbatiæ. LXII. JANUS. Fregosi. Janus Fregose nobilisGenuensisiCæsaris Fregosi equitis torquati, militiæ apud Venetos ducis generalis, fuius ; abbas B. Mariæ Fontis-frigidi dioecesis Narbonensis anno 1582. Aginnensibus præerat circiter 1 570. Interfuit concilio Burdigalensi an. 1570. 1 5 8 3. & proprium festorum ecdesiæ suæ typis mandari curavit Burdigalae anno 1 5 84. mortuus 1 5 84. 16 Oct. 1586. tumulatur in sua ecclesia, retro 1586. majus altare in sacello sanctissimi Sacramenti sub 931 ECCLESIA s ——— marmore nigri coloris, ubi spectabilis est Jani imago, ANNI vjvum expressa, cum hoc epitaphio iu ære in- CHRISTI & parieti affixo : Deo OpT. Max. S. Resiste hospes & perlege, en offa & cineres Jani Rregosi maximi pontificis. Quantum est e familia apud Ligures olim principe ortum, & patre for- tissimo, qui dum rem Francicam sedulo juvat, int- perio avito, & vita deturbatur, natum, excelsa ejus & fragrans virtus altum illud clarissemæstirpis, & honorum omnium supergreffa est fastigium. Egregia artifex natura in eo res dispares, mirificam animi & corporis speciem venostissime colligaverat. Nemo unquam adeo ■ commode dignitati comitatem miseuit. Regum amici- tias tenuit, procerum & inferiorum studia sibi devin- xit, omnium vero ordinum gratiam singulari integrita- tis, innocentia, & humanitatis gloria sibi conciliavit. Neminem læsit, fine labe vixit vir, omni quæ in mortalem naturam cedere potest sanctitatis & religion is laude eminentissimus. Huic patri patriæ, & fratri bene merenti, dum properantia nimium fata accusat, Cæsar Fregosus æterno dolore affictus, pietatis, & luctus sui testimonium F.C. Vixit annis LV. M.IX.D. XXVI. Jani Fregosu Nitiobrigum episcopi manes. Gente Ligur, Ligurumque ducum celeberrimus ortu, Æque animi æque oris gratia mira mei. Regibus & populis carus, ne hæc cernere poffm Bella diu, antistes pacis in astra feror. Obiit die xvi. Octob. M. d. LxxXVI. de LXIII. PETRUS VI. Donauld Petrus de Donauld ex religioso Benedictino abbatiæ S. Petri Lezatensis, & theologo Parisiensi domus Navarræ, a rege Henrico III. in episco- pum Aginnensem nominatur : sed possessionem non adiit, factus episcopus Mirapicensisan. i 5 87. ubi de eo plura. Vil ? ars. LXIV. NICOLAUS. Nicolaus de Villars diœcesis Lugdunensis prius senator Parisiensis, simulque S. Capellæ thelaura- 1589. rius, episcopus autem Agennensis ab anno 1589. ♦ de in quo su confecratione Christophori de Valle * epi- Viike. scopi TulIensis adstitit Ademaro Hennequin Re- donensi præsuli Parisiis die 19. Febr. Usque ad J 60 8. 1608. pervenit, quo ad meliorem vitam transiit 1 o. Dec. Jacet in ecclefia cathedraIi ad sublimi- nium chori, sub lamina ærea. Hoc præsuie sedente collegium Jesuitarum fundatum est Aginni.partim reginæ Margaritæ, partim f ipsius episcopi, & urbis liberaiitate ; patresCapucinos 1 invexit in urbem ; sodalitates quas vocant Pœni- tentium alborum, cæruleorum & cinereorum in- stituit, quæ postea m omnes diœcesis urbes propa- gatæ sunt Gilas. LXV. CLAUDIUS. CIaudiusde Gelas Lugdunensis, Nicolai ex so- rore nepos. antea Aginnensis archidiaconus, se- nator Parisiensis, Capellarum sanctarum Parisien- sis & Vincennarum thesaurarius, sacrique consi- storii comes, possessionem apprehendit 11. Octobr. ^GINNENSIS. 932 1609. consecratur die 2 5. Oct. ejufdem anni in —■ ecdesia monialium Carmelitarum B. Mariæ de ANNI Campis apud Parisios, ab illustrissimo Pauli V. pon— £qISTI tificis nuntio Maphæo Barberino, postea Urbano papa VIII. Urbem ingressiis 7. Junii 1612. po- stridie in publici consilii domo se sacramento so- lemni obsigavit, admittentibus jusjurandum urbis confulibus. Interfuit anno 1614. comitiis gene— 1614. ralibuscleri, & 1624. concilio provinciali Burdi- galensi convocato a Francisco cardinali Surdisio. Reliquias S. Dulcidii episcopi & archidiaconi suæ ecclesiæ ut hic olim fuerat, capsa donavit argentea. Eodem antistite Capucini Marmandam, Villam- 3 novam, & Portum S. Mariæ tres diœcesis urbes inducti. Tonino ob hæreticorum rebellionem ex- ciso, monasterium quod ibi fuerat Carmelitarum in proximam urbem Marmandam transtatum est ; monialium quas ab Annuntiata Virgine nominant, Marmandæ & Villæ-novæ fundata cœnobia ; in ur- bem S. Fidis Majoris, & Lausuni recepti Minores Recollecti ordinis S. Francisci ; virgines sacræ quas a nostra Domina vocant, Burdegala evocatae A- ginnum advenerunt. Obiit vero Claudius ex apo- pIexia die festo S. Stephani tutelaris suæ eeclesiæ 2.6.Dec. an. 163 o. & ih eadem tumulo conditur. 163 o. ’LXVI. GaspaRDUS. _ * Daillqn. Gaspardus de Daillon abbas de CastelIariis, Francisci comitis du Lude & Franciseæ de Schom- berg silius, nominatur episcopusa LudovicoXIII. die 5. Januarii 1631. bullas impetrat ab Urbano 1631. VIII. papa, iv. idus Maii ejufdem anni ; consecratus Lutetiæ 24. Aug. anno 163 1. a Johanne-Fran- cisco Gondio Parisiensium archiepiscopo, adsisten- tibus Ægidio de SouvrtS Altissiod. & Stephano Pu- get Dardaniae episcopis, in ecdesia Jesuitarum. Fi- dem clientelae Regi prosessiis 20. Aug. possessio- nem adeptus est procuratorio nomine die 9. Nov. sequentis, & an. 163 2. 8. Aug. civitatem suam x 612. ’invectus est solemniter. Hic præsul Aginni Car- melitanas moniales recepit, & patres Missionarios ad sanctæ Liberatæ urbem, in oratorio votivo B. Mariæ de Rosa. Ab hac ecciesia ad Albiensem trans latus est an. 163 4. ut dictum est in Albiensibus 16 3 4. episcopis. LXVII. BARTHOLOMÆUS. Delbene. Bartholomæus Delbene abbas sancti Petri AI- tivillarensis, dioecesis Remensis, prior collegialis ecclesiæ divi Caprasii Aginnensis, frater Alfonsi Aurelianensis episcopi, grata nominatione regis . Ludovici XIII. nec quæsita promotus est ad hanc J cathedram ab Urbano VIII. fummo pontifice, a quo obtentæ bullæ, publicatæ fuerunt 2. Nov. 1 63 6. 1636. Inauguratur Parisiis in æde monialium S. Mariæ, ab Octavio de Bellegarde Senonensi archiepiscopo ; tum in urbem non solemni pompa, sed omnium ordinum & populorum applausu exceptus 10. Junii 1 63 8. in ipso introitu januæ.cui nomen a x g S. Antonio, sacramento solemni coram consuli- bus pro more se obstrinxit. Comitiis cleri Galli- cani Lutetiæ interfuit anno 1650. Sub ejus mo— 1650. deramine restauratum est puerorum seminarium, & patribus Missionariis commisium* Ad omnes ministrorum ECCLESIA. ■ ■— ministrorum haereticorum solemnes conventus A— j ANNI quitaniæ iu sua diœcesi, missi sunt idonei operarii, CHRISTI j juce <jomjno Soldadie vicario genendi, Caivi- nianorum conatus compresserunt, atque semel ite- nimque ac tertio quædam pemiciosius a ministris prolata, quam ut tolerari deberent, & quæ in po- pulorum cadebant offensionem, retractari fecerunt, coram lpso etiam magistratu. Triumphale tunc crucis vexilium longo temporis intervallo ab he- terodoxis contemtum & dejectum, maxima Or- thodoxorum gratulatione his in locis restitutum & denuo erectum estr Cum autem a provinciæ præ— ] fecto consuies prohiberentur ne episcopum suum qua soiitum erat pompa, & nominarim sub umbella intra muros inveherent, id antiquum episeo- palis dignitatis jus sibi suisque successeribus asse- ruit Bartholomæus, gravissimo in eam rem Regis, sanctiorisque consilii pronunciato judicio. Sub hoc episcopo sanctimonialium varia sunt instituta monasteria : Agenniquidem earum quas a Visitatione S. Mariæ nominant, & aliarum dictarum a S. Elizabetha ex tertio sancti Fran- cisei ordine : Marmandæ Benedictinarum unum, ( S. UrfuIæ aIiud, in urbe Portus B. Mariæ se- cundum S. UrfuIæ, & tertium in urbe S. Libe- ratæ : unum denique Virginum Nostræ Dominae dictarum, VilIæ-novæ. Plura ad ecdesiasticam in diœcesi diseiplinam statuit egregia, quale illud est, ne ad ordines sacros quis admittatur, nisi post aliquot menses in seminariis, ubi clerici instituun- tur, transactos. Obiit die 4. Martii an. 1663. JQLT. LXVIII. CLAUDIUS. Claudius Joly diœcesis Virdunensis presbyter, in Simone II. Aginnensi episcopo subodoramur mendum, c episcopi notans inno 1083. certe Simon erat tantum canonici PiAavienfi episcopo. AGINNENSIS. 934 BelIovacensis eccIesiæ thesaurarius, postea Parisiis ———• eeclesiæ parochialis S. Nicolai a Campis rector, nominatur episcopus Leoncnsis 3 o. Junii 1661. ac tandem fit Aginnensis episcopus die 2 5. Aprilis anno 1664. Consecratur 1 5. Mart. 1605. inec- desia S. Martini a Campis, ab archiepiscopo Pari- siensi » adsistentibus Engolisinensi & Santonensi præsulibus. Sacramento erga Regem fidem ob- strinxit 14. April. & ad sedem accessit 17. Maii ejusilem anni. Vir morum integritate conspicuus, Dei caritate fervens, in pauperes amore & libe- J ralitate insignis, concionibus suis darissimus. Do cessit 21. Octob. 1678. LXIX. JULIUS. Masca. BOK. Julius Mascaron, patria Massiliensis, primum Oratorii Domini Jesu presbyter, vir eloquentissi- mus, Regi a concionibus, dehinc Tuteiensis epi- scopus, ab ea sede transsatus ad Aginnensem anno 1679* ad hanc accessit 1680. obiit 20. Nov. 1703.Sorores quas vocant de Caritate iu S. Jacobi nosocomio instituit, ac clericorum seminarium
- erexit. LXX. FRANCISCUS. HEBERT. Franciscos Hebert, patria Turonensis, ex Mis- sionis presbytero, factus primum animarum pastor Versalliis, deinde anno 1703. episcopus Agenni, ad cujus laudem non minimum confert, quod nullum huc usque beneficium postulanti concessit. Filias de caritate, ut aiunt, Marmandæ& Villæ- novæ instituit ; filias etiam, ut vulgo dicitur, de Fide, in generali pauperum hospitio confutuit, ai occationem dedit chronicon Malleacense, ordinationem hujus is S. Hilarii Pi&av. aliquot annis ante annum 1083. sub Petro ARCHID1ACONI MAJORES. PRIMUS in hacecdesia diaconus, seu archidia- conus est S. Vincentius martyr de quo jam j nonnulla delibavimus. Legendus de eo Gregor. Tur. 1.7. hist. c. 3 5. & lib. I. de GL martyrum cap. 105. 11. S. DuIcidiusde quo in episcopis. III. Sancius Guillelmusarchidiaconus nomina- tur circa annum 109 2. in charta Heliæ Agin. episcopi pro Regulæ monasterio. IV. Hugo I. in charta Gosberti episcopi pro Silva-majore citatur anno 1105.aut 1115. V. Guillelmus archidiaconus, & Mansi-Agen- nensis prior in tabulis Silvæ-majoris subscribit confirmationi cujusilam donationis, quam ratam ] habuit Aldebertus episcopus Aginnensis an. 1118. VI. Arnaldus de sancta-Marciana recensetur in charta Aldeberti episcopi pro Silva-majore 1125. VII. Raimundus I.de la Rivol 1142. in charta Raimundi episcopi pro Silva-majore. Vide instr. C. vin. col. 430. VIII. Hugo II. 1160. in charta EIiæ episcopi pro Silva-majore. IX. Raimundus II. de Rabastens eIectus in epi- scopumTolosan. an. 1201. ex chron. Laurentii de Podio, qui refert eum post ab episcopatu depositum. Tomus II. X. Odo de Lusor 1235. 1242 « XI. Raimundus III. de Amiliano, GalIice de Milhau, bulla Innocentii papæ IV. 11. cal. Dec. pontificatus anno 7. delegatur ad barones & mili- tes terrarum diœcesis Ruthenensis excitandos ad terræ sanctæ iter suscipiendum, vel ad eosdem ab- solvendos a dicti itineris voto. Anno 1247. testis est cum Raimundo Tolosano, & Viviano Ruthe- nensi episcopis, Hugonem Ruthenensem comitem votum emisisse de assiimenda cruce in subsidium terræ sanctæ, in vigilia Epiphaniæ ; quem anno sequenti 1248. 17. cal. Novemb. a voto exemit, cum aliunde satisfecisset dictus comes. Quum ab- * solutionem ratam habuit 14. cal. Jun. 1250. Ob- servandum porro Raimundum hunc bis vocari priorem de Amiliano. Ex schedis ecclesiasticis in bibliotheca Colbert. subscribit cum aliis juris pe- ritis consuitationi codicillorum comitis Tolosani, pro Alphonso Pictavensi ejus genere
- Tolosci 12.pt. Dominica post Ascensionent Domini : sic porro subscribit : Raimundus de Amiliano arehi- diaconus Agennenfis. Cujus instrumenti apogra- phum habes apud Catel. lib. 2. comitum Tolos pag. 383. XII. P… I. archidiaconus Agennenfis, conser- O 00 23$ ECCLESIA vatorpriviIegionrm Grandis-Silvæ, præsens me-, moratur transactioni factæ nobilem inter baronem Guillelmum FerrioI, & monachos Grandis-SiIvæ Maii 12 62. ex ejusilem coenobii tabul. Est pro- cul dubio Petrus Gerlan.qui pactum firmat intcr Raimundum-Bernardum de Durefort dominum de Csairmont Sobiran, & procuratorem Grandis-SiIvæ an. 1 261.extabul. Grandis-Silvæ. XIII. Johannes I. de Forgetis archidiaconus Ro- vilensis in ecciesia Agenni, subscribit ut testis ho- minio a Gastone de Armaniaco pro vicecomitatu BruIhensi, Bertrando Agennensi episcopo præstito an. 1292. 3. die exitus mensis Aprilis. At exi- stimamus hunc non fuisse majorem archidiaco- num, sed minorem ; & his temporibus, præter duos minores archidiaconatus a nobis recensitos, fuisse tertium, Rovilensem scilicet. XIV. Arnaldus II. de Mota 1301. XV. Bemardus I. de Cestaneis 1479.1505. XVI. Johannes II. de Rocheta, ledis apo- AGINNENSIS. 936 A stolicæ protonotarius, anno 1519. XVII. Stephanus Cunolio exTaurinensidiœ* cesi oriundus. XVIII. Bemardus II. de Ia Combe ex nobifi familia Cadurcensi Blasi-montis & prior S. Ca- prasii Agiu. 1587. XIX. Claudius I. de GeIas Lugdunensis * postea electus in episcopum Agennensem, de quo superius. XX. Petrus II. de Villars Lugdunensis, qui in Viennensem archiepiscopum assiimtus est. XXI. Balthazar de GeIas Lugdunensis, frater Q Claudii, & per annos multos vicarius ejus genera- lis, subseripsit lynodo Burdegal. an. 1624. ut pro- curator eccles. Aginn. XXII. Claudius II. Hopil Parisiensis, nepos memorati Claudii, an. 1654. De cujus succeflb- ribus consuiuimus illustrimmum episcopum, sed nullum responsum retulimus. ABBATIÆ DIŒCESIS AGINNENSIS. Hæ ABBATIÆ SUNT : EXiENSIS, Eysse, ord. S. Benedicti. Clariacum, Clairac, ord. B. < S. Maurini, ord. B. Gondonium, ord. Cisterc. Payriniacum, ord. Cistr E>str— ABBATIA SS. GERVAS1I ET PROTASII DE AXIIS AD OLDUM. EXI EN st cœnobium ord. Benedictini, fere ad ripam Oldi fluvii in pinguissima & amœ- nissima planitie situm est, monticulis in orbem ad duas & tres leucas dissitis concIusum, fundatum in ruderibus veteris coloniæ Romanæ, Excisa seu Excisum dictæ, cujus meminere Antoninus in iti— ] nerario & alii. Ab Cassinogilo castro, in quo Ludovicum Pium Hildegardis imperatrix, Caroli magni uxor, cum adio gemello uno partu edidit, tribus miIliaribus ; a Nitiobrigum civitate Agenno 9.distans. Ejus eeclesia sub SS. martyrum Gcrvasii & Protasii patrocinio dedicata est. Quo seculo, quove auctore primum exstite- rit, haud satis compertum est. Alii enim seculo i v. a Seguino quodam comite, jufsu Silvestri papæ, ob interfectum ibidem proprium filium intcr venandum conditum volunt : alii seculo nono a Carolo magno. Verum utrisque nulla suppetunt antiqua monumenta, quibus suam sententiam evin— ] cant. Non suissea Carolo magno fundatum hocce monasterium, vel inde concludi potest, quod nec intcrcoenobia, quæ donaria, preces, aut militiam debebant in Aquilgranensi synodo an. 817. nu- meretur, nec inter Septimaniæ, Vasconiæ aut pagi Tolosani, quæ ibidem recensentur, locum habeat. Sed neca Sejusino, saltem tempore Silvestri papæ nt aiunt, ortum habuisse, clarius est quam ut pro- batione indigeat. Dixi saltem Silvestri tempore, fieri quippe potuit ut circa x. seculum a quodam Seguino constructum fuerit, cui postea fundationi imperitus aliquis S. Silvestri tempus assiierit. Ut ut est, constat illud Cluniacensi congregationi ad- junctum, & illius abbati subditum, ac postea Mois- siacensi asceterlo immediate subjectum, in charta donationis Fulconis, & in epistola Urbani II. data Isamo Tolosano, Simoni Agennensi, &c. indict. IV. an. t op ?. quæ exssat in Moissiacensi tabulario, in qua sic habiet : Abbatias vel monaste- ria, quas & quæ nunc usque tenuerunt vel tenent cofifirmamus ecclesiæ Moissiacensi apostolica auctori- tate, ut pofficleant & teneant fub dominio Clunia- censis abbatis, scilicet in epifcopatu….. Aginnensi abbatiam S. Gervasii Exienfis, &c. Jam porro ab anno 1088. sancto Hugoni Cluniacensi data fuerat ordinanda, ex biblioth. Clun. Olim in ea >30. monachi Deo famulabantur. In crypta sub- tus majus altare exstat marmoreus sarcophagus, ad cujus latera labari figura visitur impressa ; S. Aduini cœnotaphium esse putant In lapide vero altaris supra lpsam cryptam positi, hæc leguntur : HIC REQUIESCIT BEATISSIMUS ADUINUS EPISCOPUS URBIS ROMÆ… ( hic nonnulla decsse videntur.) Hujus porro sancti nihii, quod sciam, in legendariis & hagio- logiis occurrit. Festum ibi habet 4. Febr. verum nihil speciale in ejus officlo refertur. IUum pere- grinantem, & in præfato cœnobio hospitantem obiisse tradunt. PIurima seculo duodecimo ineunte i ab Albigensibus haud dubie pertulit hæc abbatia ; quippe castra Penæ, Podii-alti, Cassanogelli, & alia quædam illi vicina occupabant, ideoque totam quam alluit Oltus vallem. Ante duodecimum seculum abbateS habuisse non videtur. Saltem nulli ante ilia tempora occurrunt. Hos suppeditant antiquæ chartæ. ABBATUM SERIES. I. ARnaldusI. legitur abbas Exiensis in chartulario Silvæ-majoris anno 11 o 5. & in fragmento chartulariiMoissiacensis. Hoc eodem ECCLESIA anno, aiunt Sammarthani, !. Augusti præsens fuit in redditione terræ de Scataliugiis in parochia S. Juliani, regnante Philippo Francorum rege, ut habet manuscriptus codex pergamenus. II. Arnaldus II. occurrit abbas an » 1176. iu chartulario Silvæ-majoris. III. Petrus I. Exiensis abbas 11 8 5. de quo ne- crologium Moissiac. 18. calend. Sept. testis est in charta Bertrandi abbatis Moissiac. Geraldo abbati Cancellatae ecclesiam de Cutza concedentis. IV. Geraldusde Rilhaco electus abbas an. 1229. obedientiam promittit Raimundo de Monte-Pen- sato abbati Moissiacensi, præsentibus Bernardo de Saranta Lezatensi, Arnaldo Berengarii Arulensi, & Berengario de Macaneto Campiugjundi abbatibus, ex tabulario Moissiacensi. An. 1237. defuncto G. abbate, Exienses monachi ad Moissiacensem abbatem deputant pro novi abbatis electione, & eligitur, ut credere par est V. Guillelmus I. quem absque cognomine in chartis memoratum video. Sic enim de eo habe- tur in Moissiac. tabui. Guillelmus abbas Exiensu obedientiam promisct D. abbari jufoissiacenji, anno t2qe. VI. Bernardus I. Jordani memoratur abbas an. 1249. quo controversiam inter ipsum & Moissiac. abbatem ratione subjectionis hujusce monasterii’ coenobio Moissiaci arbitrali sententia componit Guillelmus præsui Aginnensis, ut in ipso vidimus. Anno 1250. a papa delegatus judex pro com- ponenda lite diutina inter Eliam de Vallibus & w… ejus uxorem, id præstat Dat, apud Cannas die Martis postfestum B. Bartholomæi apost, an. Dom. M, CC. L, Anno 12 65. ad concordiam re- vocat Eliam decanum Yssigiaci, & Bertrandum de Montibus, ex charta Sarsatensi. An. 12 64. ha- bito monachorum consensu, dedit locum de Ga- iaco, Alphonso Tolosano & Pictaviensi comiti* ad ædificandamVillam-novam ad Oltum fluvium, _ C. xvr. ex charta authentica edita col. 43 5. appendicis. Anno 1268. nonnulla acquisivit apud Motam ; & an. saltem 1272. aut vivere dcsierat, aut pe- dum cesserat. VII. Gailhardus de Montrabey sedebat an 127 2. quo Gremaudiam ei cesserunt domini de Monte- raveti. Memoratur & anno 1278. Vocatur de saint Ribier in fragment. necrolog. Moissiac. his verbis : In mense Augustofiunt annivers…., D. D, Callardi de S. Ribier abbatis Exiensis, Nisi forte alius sit a Gallardo de Montrabey. VIII. Bertrandus I. de la Roca occurrit 1286. Sabbato ante festum S. Martini iu hyeme, quo, no— j mine Bertrandi de InsuIa episcopi Tolosani, Ber- trando abbati Moissiacensi dat apocham 5 o. librarum Turonensium pro anniversario quod in dicto monasterio celebrabitur pro anima dominae Indæ matris dicti Bertrandi episcopi, ex tabul. Moissiac. Difficultates plurimas pro sua ordinatione passiis est ; excommunicatus enim fuit ab abbate Moissia- censi, eo quod electionem suam ab Agennensi epi- scopo confirmari fecisset. Qua de re ad Appamien- sem episcopum scripsit Innocentius IV. primo sui pontificatus anno. Ejus electio irrita declarata fuit & nulla a Bemardo S. Saturnini abbate, & episco- Tornus //. AGINNENSIS. A po Avenionensi sedis apostoIicæ legato depu- tato judice. Abbatiam nihilominus retinuit ; et* enim anno 1288. Bonafusus de Palavols miles fidem ei præstitit, & fecit hominium pro non* nullis quæ a coenobio cui præerat, tenebat IX. Arnaldus III. Raimundus de Coisehefc aut Coyssels sedebat jam anno 1300. Exstat ejus epistola ad Arnaldum de Palasoliis decanum * anno 1313.2. August. Anno 13 1 o. 12. Sept. transigit cum urbe sua pro decimis. Adhuc præ- erat an. 1 3 27 » X. Raimundus a Baratat memoratur abbas an, 13 27. Paucis mensibus aut annis rexisse videtur. B XI. Geraldus de Lauda, aut ut alii legunt de Landa, ex familia de Lauda, hoc seculo Anglorum regibus addictissima, primum Exiensis mona- chus, postea operaria præpositus, tandem abbas electus anno 1329. inconsulto, imo & renitente abbate Moissiacensi. Hic, ut a Moissiac. cænobii dominatione cænobium suum eximeret, cessit prioratus de Amet, & deDozenches. Nec tamen plenam exemtionem, sed id unum obtinuit, ut abbatis electio Exiensibus monachispermitteretur, confirmanda soIum ab abbate Moissiaeensi, charta 17. JuI. 1330. qua se nihilominus Moissiacensi monasterio subditos confitentur. De ea conven- tione loquitur Johan. papa XXII. bulla Ave- nionedata 14. cal. Jun. pontificatus XIV. XII. Bernardus II. Gausbertus de PestiIhac, jam anno Dom. 13 40. 23. Decemb. cænobium tenuit ultra 13 66. XIII. Bernardus III. abbas Exiensis electus an. 13 77* 4UO anno » 2 8. Jan. ut in tabular.Moissiac. videre est, promisct reverentiam & obedientiam de-, bitam domno Aimerico abbati.Moissiacensi. XIV. Bernardus IV. de Roca-Amatoris de Ro* quemadour, præest annis 1381. &c. ad annum 1408. ædificia pleraque farta tecta fecit, ut innuit charta anni 1402. qua eximitur a pensionis cu- jusdam solutione, quia reparationes multas saccre neccssitate compellebatur. Verum nihilominus hoc eodem anno ab Aimeyrico de Peyraco Moissia- censi abbate palam objurgatur & corripitur in ca- pitulo Exiensi, ut substantiæ monasterii decoctor. Hujus abbatis & superioris tempore, diu multum- que in curia Romana litigavit Exiense cænobium contra fratres ordinis Prædicatorum, qui incon- sultis, imo reluctantibus monachis ædes & eccle- siam construxerant, adversiis quos definitivas sen- tentias obtinuit. Ad has porro lites prosequendas ornamenta plurima vendere coacti sunt Exienses . monachi. XV. Bernardus V. Raimundi desinente anno 1408. abbas Exiensis eligitur. Hospitium sancti Martialis in Vilia-nova, ad quod bellis ingruenti- bus confugerent monachi, resarciendum & am- pliandum curavit. Rexit ad annum circiter 1419. nominatur an. 141 o. & 1412. XVI. Arnaldus IV. Willelmi de Landa, e monacho Exiensi, & priore Montis-Flanguini, abbas inssituitur anno 1419. sed non omnium fratrum suffiagiis. Æmulum enim habuit Willelmum de la Huga, cum quo multo tempore de hac dignitate contendit, ac tandem vicit, & abbatia Ooo ij P39 ECCLESIA tranquille potitus est. Sedit ad annum fere 1446. j Die 18. Augusti 143 6. suscepit hominium do- mini de Villabeau in capitulo. Memoratum ejus emulum abbatem Exii nominatum anno 1430. vide in Imberto Aginn. episcopo. XVII. Petrus II. de Brinhol an. 1446. renuntiatur abbas Exiensis & præest ac prodest ad an- num 1461. Clientelae fidem baronis dePujolibus 4. Maii 1457. accepit. XVIII. Petrus III. Girardus deI Boscat, ab aliis vocatur dAlbosquos, e monacho Exiensi & priore Montis-Flanquini ad regimen cœnobii Exiensis vocatur 1401. verum, ut puto, non pacifice ; æmulos quippe habet eos qui sequuntur : ] XIX. Guido de Monte-bruno e nobili Lemo- vicum gente natus, ac Condomensis antistes, regimen habet Exiensis cœnobii anno 1461. An jure electus fuerit, nescio, sed alios vicit, & in pace præfuit ad annum 148 8.(alii habent 1486.) & in ciaustro Exiensi » ut conjicio, sepultus est. XX. Arnaldus V. Eberardi, haud ignobili Viliæ-novæ gente ortus, a quibusdam siatribuS e- lectus, sed & ipse abbatis titulo cum aliis duobus gaudet an. 1461. &ipse causa cadit, & pedum de- ponit. Video & hic inseri Bemardum de Plaignes i486.&I48/.a nostro D.Edmundo Martenne. XXI. Antonius I. de Lusecho ex protonotario apostolico Caturcensium antistes & abbas Exiensis quasi commendatarius, licet a fratribus electus aut postulatus fuerit in abbatem. Sedet ab an. 1488. ad 1501. XXII. Benedictus Johannis de sancto Mauri- tio e Johannea familia in Occitania natus, regit Exiense cœnobium ab an. 1 5 o 1. ad 1506. vir, inquiunt Sammarthani, muItis onustus beneficiis, qui istud vi & potentia obtinuit seculari, & nec diu, nec pacifice tenuit. * Bahguier XXIII. Guillelmus de Balaguiere * e camerario Exiensi abbas eligitur an. 1506. ac ad annum 1526. cœnobiumregit. Postea Peyriniaci, juxta Montem-Pensatum ordinis Cisterciensis abbas fa- ctus est. Cessisse videtur pedum sequenti, nepoti suo, anno circiter 1 5 27. XXIV. Franciscos de Balaguiere, abbas efficitur circa 1528. deinde electus est Vasatensium episcopus, ibique decessit. Fratrem habuit Johannem de Balaguier antistitem Cadurcensem. An. 1 5 62. & seq. plurima cœnobio nostro damna intulere hcterodoxi, tuncque XXV. N. de Mourebert favore Henrici III. commendam hujusce monasterii obtinet. XXVI. N… du Nom commendam Exiensem ambit. XXVII. Helias de Foifly commendam habet 1572. ad 1580. An. 1577. segreges Calvi- nistæ cœnobium pessiundedere, sacras reliquias combussere, chartas dissipavere, ædificia solo æqua- Vere, &c. XXVIII. Jacobus du Nom buIla pontificia & regio brevi, monasterii Exiensis fit abbaS com- mendatarius anno 1580. persexennium circiter. XXIX. Dionysius Bourdier MelodunensiS occurrit abbas an. 1 5 8 8. & quidem regularis. Præest ad annum 1 594. AGINNENSIS. 940 \ XXX. Bertrandus II. de Laborie stirpe Viliæ- novæ Aginnensishaud ignobili natus, in Moissia- censi cœnobio monachum induit Ejusilem postea camerarius efficitur, & tandem abbas Exiensis regularis nominatur & instituitur an. 1594. vo- lente Henrico magno, sed pcr quinquennium tranquille non rexit, inquiunt Sammarth. fratres, quoadusque senatusconsuito magni consilii ei- dem pacifica & integra possessio adjudicata est con- tra episcopum Agennensem Nicolaum de Viliars. An. 1597. die 7. Decembris, quæ erat Domini- ca 2. Adventus, aFranciseo cardinale de Joyeuse benedictionis munus recepit Tolosæ, in monaste- B rio B. Mariæ Deauratæ. Abstinentia fuit admira- bili, ab eo enii^tempore quo in monachum re- ceptus est, tanta inedia corpus domuit, ut etiam podagram, qua iu viridi torquebatur ætate, hoc ex integro in se curaverit antidoto ; lectionibus sacris assidue vacabat, sanctorum patrum, maxime Chrysostomi, Gregorii Nazianzeni & Bemardi opera assidue pervolvebat Fuit in dicenda senten- tia liber, iu corrigendis excessibus tenax, in fo- vendis pauperibus, & viduis subsevandis valde mi- fericors, & perpetuo munificus. Sæpissime roga- tus, ac quovis modo tentatus ut jacentis & desolati monasterii secularisationem, ad instar aliorum vi- C cinorum & maxime Moissiacensis, seriptopermit* teret, conltanti ac invicto animo palam semper testatus est tale se nunquam facinus commisserum, contra fundatorum aut benefactorum mentem. Hinc data occasione cœnobium suum summa cum animi lætitia congregationi nostræ S. Mauri ad- junxitan. 1626. Quid plura 1 anno 1636. præ- dictæ congregationis monacho pedum cessit, ac- cedentibus brevibus apostolico & regio, regularia loca restituit, ac tandem anno 1639. meritissimus ac piissimus abbas morte justorum mortuus est & ad majoris altaris suppedaneum cum hac inscriptio- ne sepultus : Hic jacet reverendus in Christo pater Domnus Bertrandus Laborie Olim abbas Regularis hujus monasterii Ordinis sancti Benedicti, Disciplinæ regularis restaurator. Obiit die I2. Maii anno 16j p. .Ætatis 85. XXXI. Antonius II. Roquesprimum Lezati monachus, deinde congregationi S. Mauri adscri- ptus, & Exiensis prior nominatus, tandem cedente domno Laborie pedum accipit, geritque ab anno p 1 6 3 6. ad annum 1 646. quo & ipse resignavit ; vivebat adhuc anno 1679. cœnobii sui ecclesiam insigni vestium sacrarum apparatu decoravit. XXXII. Apollo de GrolsoIeS ex marchionibus de Flamaii, al. Fiamarin, dimittente domno Anto- nio Roques, commendam ExiensiS abbatiæ obtinet an. 1 646. habetque ad annum 1685. quo obiit. XXXIII. Johannes-Jacobus Regnaut de Barres sit commendatarius post Apollinem ; fuit etiam de- signatuS abbas Albæ-Coronæ an. 1681. XXXIV. Petr. Jac. TouchanS delaLustiere nobili genere natus, & propinquus præcedcntis, l.Maj. 17 1 6. 24< ECCLESIA j ABBATIA S. PETRI DE CLARIACO.j ABBATIA S. PETRI DE CLARIACO, iu solo pinguissimo & amœnissima valle ad Occi- dentalem Olti ripam sita est. Quo seculo, & quo auctore primum exstiterit prorsus ignotum. Non- nnlli tradunt a Caroli magni patre Pipino initium habuisse ; verum id prorsus incertum. Sane qui summa diligentia illius tabularium evolvere, nulla de ipsius origine, imo & de incremento monu- menta ieperere. Nec mirum sane, cum tot clades perpessa sit, ac ab Albigensibus primum pessem- data seculo xm. & asegregibus nostris seculo xvr. solo æquata fuerit, combusta tabularia, dirutis 1 omnibus antiquis monumentis. Exhinc obscura quasi elanguit, donec ejus redditibus Lateranensi eeclesiæ ab Henrico IV. Francorum rege attri- butis, penitus conciderit, nullis deinceps existen- tibus monachis, ac nonnullis clericis pacta modica jgnercede divina officia quoquo modo obeuntibus. Unum solum abbatem, ultimum videIicet in- dicarunt auctores qui nos præcesserunt ; nos feli- ciores plures reperimus, nonnullos in chartis quæ nostræ fidei hostium furori evaserunt ; plerosque ex aliarum ecclesiarum tabulariis. Eos hic ordine referemus. Verum prius de S. Avito presbytero qui fertur in eo cœnobio sanctissime vixisse, & l ipsi initium aut saltem incrementum dedisse. In veteri Silvæ-majoris hagiologio legitur : zp. cal. Juli Clariaco monasterio depositio □. Aviti presbyteri, cujus vitæ deseriptio inter cætera virtutum sua- rum merita, adstipulatur mortuum suscitasse. Verum quis hic est ? certe eodem die meminit martyrol. Romanum, Aurelianis Aviti præsbyteri & confefi- soris, de quo Gregor. Turon. lib. 3. hist. cap. 6. exstatque ejus vita apud Surium tom. 3. Alterius quoque Aviti abbatis in Camutensi pago memo- riam facit idem Gregorius lib. de Gloria Confesto- rum cap. 99.fi tamen hic alius est a prius memo-. rato, capitis enim titulus fert : De Avito consessere Aurelianensi. Certe hunc eumdem esse cum Mi- ciacensi qui Clodomeris interitum praedixit, affir- mat Cointius. Eos distinguendos esse censet Ba- ronius, idque plusquam probabile videtur MabiI- Ionio in Actis sec. 1. pag. 613. diffinguntur in Adonis martyrol. ubi Miciacensis 14. cal. Januar. alter 1 5. cal Jul. memoratur. Ut utest, alius ab his videtur noster Avitus, cujus tamen, quod seiam, nullibi acta reperiuntur in hagiologiis, legendariis & breviariis MSS. quæ videre licuit. Ad abbates ergo veniamus. Abbatum seRies. I. /CONSTANTIUS primus est de quo scimus aliquid certi. Hic sedebat an. 1068. quo interfuit concilio Tolosano, ut videre est in com- ment. Occitaniæ Catelli, & in Raimundo I. episcopo Lactor. 1.1. novæ Gall. Chriltcol. 1075. II. Augerius reperitur abbas circa 1144. III. Raimundus I Bernardi occurrit Clariaci ab- bas circa annum 1180. in chartulario S. Crucis Burdegal. in quo legitur AIexandrum papam III. litem inter Geraldum abbatem sanctæ Crucis, & Petrum de Meiola capellanum sancti Martini de \GINNENSIS. 942 L Blanca-fort, agitatum sopiisse, mediantibus arbi- tris G. episcopo Vasatensi & R. Bernardi Claria- censi abbate. Notandum porro præter hunc R. seu Raimundum, sub eodem Alexandri III. pontificatu reperiri & P. Bernardi abbatem. Num duo fuit ejusilem familiae abbates ! An error in initiali littera P. pro R. aut vicissim ! certe Petrus memoratur in necrologlo Silvæ-majoris, caI. Mart ali IV. cal. Mart. IV. Amalduspræest 1190. exchartul. Silvæ- maj. Ipse est, ut puto, Arnaldus de Abino vel Da- biuus abbas jam an. 118 7. qui an. 118 8. testis le- gitur in donatione Narraufredi de Montpesat factæ 1 domui Vallis-Pilonis. An. quoque 1190. subscri- bit ut testis diplomati Richardi AngIorum regis in gratiam monasterii S. Severi, sic : Arnaldus Cla- riacensis abbas. Actum… anno ab Inc. D. m. Cxc. ind. VIII. concurtente VII. anno quo reges profecti sunt Jerosolymam. Vide in Geraldo Ausc. archiep » 1.1. novæ Gall. Christr col. 988. V. Petrus memoratur abbas annis 1214.1218. 1223. & aliis. Adhuc præerat anno 1228. ex chartulario Silvæ-majoris. Una cum Odone Ge- nerensi abbate & Amaudo S. Savini Levitan.abb. anno 1216. interfuit Tarbæ sponfalibus Petro- nillæ comitisiæ Bigorritanæ cum Guidone Simo- nis comitis de Monte-forti filio, hili. Beam. 1. 9* c. 10. Vide in Garsia II. Ausc. archiep. tom. 1. Gall. Christ. col. 990. & iu Am. Guil. Tari), episc. ibid. col. 1232. VI. Pontius de Pestilhac 1253. & 1254. quo anno testis est sententiæ latæ a Willelmo A* ginnensi episcopo die v. ab exitu Octobr. VII. Gallardus de la Roca legitur abbas ab an. 1281. ad 1296. Galhardus Dei gratia humilis abbas & dominus Claracensis diœcesis Aginnensis reperitur in instrumento cathedralis Sarlatensis, die Martis post octavas apostolorum Petri & Pauli anno Dom. 1286. VIII. Raimundus II. CIariacum moderatur ad annum 1317 « quo, bulIa pontificia Johannis papæ XXII. Aven. 8.id. Jul. pontificatus an. 2. data, fit abbas Mansi-Gamerii. E gente Montis-Acuti inter Auxitanas nobili ac præpotenti originem duxit. De illo amplius iu cœnobio de Manso-Gamerio. IX. Ainardusde Faudoaspræest 1321. 1330. & aliis. Anno 1326. nominatur in testamento domiuæ de Saubolia, hoc tenore : Comtoria de Saubolia, domina de Causio, per sui codicillum te- stamenti legavit Eynardo de Faudoas nepoti suo, abbati de Clairaco fex taceas argenteas, quas ha- g bet in hofpitio suo, & omnia bona sua mobilia, pannos, lectos, animalia quacumque suit & ubi- cumque ; executores suos constituit & ordinavit Ey- nardum nepotem suum abbatem de Clairaco ordinis S. Benedicti, fratrem Arnaldum de Pomareda, ordinis Prædicatorum, volens quod dicti executores construere faciant unam capellaniam in loco de Cau- eju pro anima sua & parentum suorum. Factum suit hoc apud Cauejum in hofpitio dictæ dominæ Comtoriæ de Saubolia t j. die mensis Novembris anni Dom. 132.6. D. Carolo rege Franciæ & Navarræ regnante, Guillelmo Montis-Albani epi- /copo, in cujus diœcesi dictum castrum dicitur esse Ooo iij 945 ECCLESIA suum, existente civitate Tolosana, diu est, in metro— l politanam erectct, Johanne archiepiscopo dictæ civitatis, & Arnaldo Rogerii episeopo Lomberiensi existentibus. Ainardi nostri soror erat neptis præ- fatæ dominae, priorissa monasterii S. Aniani ord. Fontis-Ebraldi, cui iu eodem codicillo legat unum bonum lectum. Idem Ainardus de Faudoas abbas Clariaci reconciliat nobilem vir.im Beraudum de FaudoaniscumnobiIi Obria de Leomania matre dicti Beraud. Actum apud Fodoas septima die introitus mensis Febr. anno Dom. t 3 j 2. regnante Philippo Franciæ rege, Guillelmo episcopo Montis- Albani. X. Raimundus III. MoreI sedet an. 13 5 3. me-1 moratur etiam in chartis authenticis regiæ biblio- thecæ, 1 3 5 5. die 1. Maii & 1365. eodem die. XI. Johannes II. occurrit abbas an. 1373. XII. Pontius de Salignac e decano sancti Aredii diœcesiS Lemov. bulla Pii papæ II. anno 1462. data, fit abbas Clariac. Reperitur memoratus anno 1481. XIII. Antonius de Chabannes commendatarius cœnobiiCIariac. an. 15 13.Bullamobtinet a conci- lioPisanocontrainvalores bonorum sui monasterii. XIV. Gerardus RousseI, licet novis ac alienis a catholica fide opinionibus imbutus, primum Cla- riaci abbas, deinde episcopus OIeronensis, ubi vide 1 ad annos 1 542. & 1 5 5 9.1.1. novæ Gali. Chr « p. 1277. & in hoc 11. t.coi. 592. XV. Gauffiidus de Caumont abbas CIeyraci. Uxorem duxit Margaritam de Lustrac dominam de Fronsac, relictam seu viduam domini de S. Andr£ Franciæ marescalli an. 1 5 68. Vide in Usercia. XVI. Frater Henricus dAngouIesine eques ordi- nis S. Johannis Hierosolymitani, abbas commendatarius, seu perpetuus administrator monasterii S. Petri a Cleraco dioecesis Aginnensis ord. S. Benedicti. NobiIem & venerabilem virum fratrem Jacobum de la Rochc juris pontificii doctorem, religiofum prædicti ordinis, suum in dicta abba-J tia Clairaccnsi vicarium generalem nominat Ma- noscæ 8. Martii 1580. XVII. Johannes II. deTeillacuItimus abbas fuit, ac penes Henricum IV. abdicavit an. 1604. sub annua pensione bis mille librarum, mense Sept. Quo tempore Rex injunxit cardinali de Joyosa episcopo Sabinensi Galliarum protectori, & Phi- lippo de Bethune suo apud summum pont. oratori, ut cum capitulo & canonicis ecclesiæ S. Johannis Lateran. qui nonnullas pecuniarum summas seu redditus annuos ecdesiæ suæ ab aliquot Francorum regibus Henrici antecesseribus relictas & consi—. gnatas deberi sibi non fatis probare potuerant ; dehujusce abbatiæ, unione, annexione, & incorporatione dictæ ecdesiæ Lateranensi transigerent atque paciseerentur, hac Iege ut media pars fru- ctuum divideretur inter canonicos, beneficiatos & clericos dictæ ecdesiæ, præterannuascuta 150. duobus solemnibus officiis ad majus altare chori quotannis pro Henrico & regibus Francorum ce- iebrandis, inter canonicos & clericos aut benesi- ciatos, qui aderunt, distribuenda : media pars al- tera canonicis novis octo, ab Henrico & fuccestb- ribus ejus Francorum regibus nominandis, cederet. AGINNENSIS. 944 L Inter dausuias unionis hæc etiam addita i quod per hujusmodi unionem, annexionem & incoeporationem nullum jus censeretur acquisitum eidem ecclesiæ La- teranensu five ejus archipresbytero aut capitulo, super collatione & provifione prioratuum aut aliorum be~ nesiciorumseu officiorum tam perpetuorum quam ad nutum amabilium & a dicto monastrrio dependeo- tiurn, seuad illud fpectanrium, sed nominatio per. fonarum idonearum ad prioratus conventuales & vere electivos, ab ipso monasterio dependentes, ad prædictum Henricum regem ejusque successeres Frao— a cotum reges, prout antea, competeret •, &c. Omnia quæ hanc unionem spectant, leguntur 3 in tomo 2. regaliæ Pinstbnii pag. 1283. & seq. illam vero plurimum promovit unionem Johan- nes Theobaldus Helicon Lateranensis canonicus, iu Lateranensi ecdesia sepultus fuit hac epigraphe * D. O. M. Johanni Baptistæ Theobaldo Lateranensi canonico Pietate, comitate, gratia principum illustri ; Ita poilticæ studiis exculto ut litteratorum susseagia helicone su nomen adeptus. Qui semel atque iterum allegatus ad Henricum IV. Galliæ regem, q Clerac— abbatiam ecclesiæ reportavit. Capitulum & canonici Lateranenfessui de eojudicii & grati animi Monumentum posuerunt. Obiit ARno[alutis ttioy. ætatis 7j. dumpolluta dignum Immortalitate perpoliret. ABBATIA S. MAURINI. ABbatia SS. Trinitatis, S. Crucis, S. Mariæ, & nunc simpliciter, S. Maurini, monacho* rum ordinis S. Benedicti, olim Cluniacensi con- ■y gregationi addicta, situm habet in angusta, fed amœna & fertili valle, ad fines diœccsum Agenni cui subest, & Cadurcorum, ad Orientem fere & Septentrionem civitatis Nitiobrigum. Quo seculo, quibusve auctoribus exstiterit incertum. Illius chartæ nihil exhibent ante annum 1056. quamvis ex iis constet longe antea exsti- tisse.CIuniacensi ordini & Moissiacensi monasterio subjectum est, ut mox dicturi sumus. Duodecimo ineunte seculo, ac mediante decimoquarto ab AI- bigensibus & Anglis, nostro denique a Calvinistis dura pertullt, ac vix non plene diruta fuit. Sed a Petro de Villamont, ineunte decimo septimo seculo
? reparata est ; tandemque S. Mauri congregationi unita an. 1651. refloruit. Abbatum seriem ex variis monumentis collegimus. Series abbatum, I. AATcerIUs S. Maurini cœnobio præerat, cum illud Bernardus Raimundi, cum consilio & voluntate Hugonis vicecomitis, illud Hunaldo abbati Moissiacensi ejusque succelsoribus * Etiam ecclesiarum parochialium Rex habet nominationem. Et quidem Ludovicus XIV. rex Christianlstimus, anno 1679. litteris suis instituit Julium Mascaron episc. Aginncniem suum procuratorem ad ecclesias istas conferendas. 94 J ECCLESIA tradidit ordinandum fecundum Regulam S. Bene-1 dicti, & ordinem ac devotam fidelitatem loci & abbatis Cluniensis ; atque exhinc diu Cluniensi congregationi simul cum Moissiacensi abbatia ad* hæsit. II. Raimundus abbas nostro D. Claud. Estiennot hic reponendus videtur, de quo necrologium Moissiac. /7. cal, Jun. depositio D, Raimundi ab- batis S Maurini. III. Atto, cui Guillelmus de Osuia dedit in Bosco dAviol omnia necessaria ad aedificandam ecclesiam, &c. & mansum. quod vulgo vocatur Cassinias. Videtur hoc factum circa an. 108 6. Certe ecdesia dedicata est an. 1079. ex hac ve— I teri inscriptione parieti insculpta : Anno millesimo nonagesimoseptimo ab Incarnat. Domini, 3. nonas Januar. hanc aulam Simon sacravit præsul Agenni, cum Petro Lectorensi apiseopo in nomine sanctæ Tri* nitaris & honorem S. Crucis & S. Mariæ &sancti .Maurini & omnium sanctorum DeK IV. Matfredus, cui Bemardus de Durfurt & Guillelmus Saxet polliciti sunt se nihil deinceps S. Maurino rapturos pcr mercatum Clarimontis. Arnaldus & Elias de Tamad dederunt se lpsos Do- mino Deo & S. Maurino ac D. abbati ejusilem loci, necnon tres partes ecdesiæ de Saichas, vuI- go Saissas, & bordariam in loco de Lesealer an. 109 1. V. Petrus I. circa hoc tempus præsuisse dicitur S. Maurini cœnobio. Memoratur in necrologio Moissiac. his verbis : tq.. cal. Octobr. obiit Petrus abbas S Maurini. VI. Guillelmus I. de Planellis pedum hujus ab » batiæ tenebat circa annum 11 60. VII. Guillelmus II. Bertrandi jam præerat an. 1205. quippe qui in tcstem adducitur in instru- mento quo Raimundus Tolosie comes, & Guil- lelmus prior ecclesiæ sancti Caprasii Agennensis, concesterunt in villa salvitatis de Saberis, illas _ consuetudines quæ civitatis Agenni esse noseeban- tur, anno ab Incarnat. Dom. M. CC. V. pridie non. Aug. Guillelma de Brugueres cum Guil- lelmo Bertrandi abbate S. Maurini paciscitur super terris quas Willelmus Orssetz maritus ejus tenebat in feudum a præfato cœnobio, mense Aug. anno ab Incarn. Dom. M. CC. XII. VIII. Calsanus e gente de Favols haud medio- cri oriundus, cui WilleImus Artz dOnorpugh, & Artz ejus frater, reliquerunt demandam quam faciebant super honore Begonis & Brigegh, quem B. Artz eorum frater dederat monasterio S. Mau- rini, 13. cal. Feb. an. Dom. 1231. Gausbertus £ dcTesac, & Raimundus de Pianels quitavernnt Deo, & S. Maurino, & venerabili viro Calsano abbati possesseones de la Roqueta.la Bobiada Orta Vivers, & univeesa alia a parentibus suis monasterio S. Maurini erogata, anno Dom. 1233. mense Januar. Illi Radulphus Agennensis episcopus anno 1235. dedit medietatem decimæ de Tairac. Aliam acquilivit abbas a D. Bertrando de Pena an. 1237. IX. Guillelmus III. de Bello-podio jam præ- erat anno Domini 1238, quo septima die exitus Februar. a Willelmo Duichfma emit centum quin- quaginta solidis Arnaldenfibus totum capmasium AGINNENSIS. 946 L de la Joliana > & duas partes bonornm Arnaldl de S..Maurino, & duas partes tenementi de læ Tapia, paroeciæ de Tairaco. An. 12 39. mense Octob. Bertrandus de Prada de CasteIculher, cum filiis suis, confirmat donationem ecdesiæ S. Tyrsr, vulgo S. Xist, cum tota decima & primitiis, & ec- clesiastico, factam monasterio S. Maurini ab avis ipsorum ab annis 100. & ultra. An. 1243. die 13. in exitu Novembris Grimoardus de Podio-barza- co vendidit D. Willelmo de Bello-podio abbati, & monasterio S. Maurini omnia jura quæ habebat in dexfmarlo S. Mariæ de Gondalha pro 30 os solidis Amaldensibus. M. CC. xxI. t p. die Dec. I Willelmus de Bello-podio abbas, & B. priorsancti Maurini, & Willelmo Bertrandi, & Bertrandus de Pena, convenerunt, quod census & alia deveria terrarum sitarum inter vias quibus tenditur sancto Maurino Moissiacum, & LauzertoGrande-Castrumi alias Peymirol, & mesam lapideam fixam subtus ultimam hanc viam, & orificium Fontis-Aiquilinæ ad utramque partem pro indiviso deinceps pertine- rent. 14. die introitus Mart. anno ab Incarnat. j 2 5 2. Francus de Monte-Albano judex in Agin* nensi & Caturcensi dioecesibus, adjudicavit Wil- Ielmo abbati S. Maurini possessionem, jurisclictio- > nem, & justitiam de Tayrac, contra procuratorem * regium in seneseallia Aginnensi & bajulum Gran- dis-Castri.An. 1254. quinta die ab exitu Octobria Willelmus episcopus Agennensis, rogante WilleI- mo abbate S. Maurini confirmavit eidem mona- sterio suæ diœcesis ecclesias & decimas ad illud pertinentes. Eodem anno decimas quasifam, quas luas esse asserebant canonici S. Stephani Agennen* sis, cœnobio suo vindicavit. Emit nonnulla lati* fundia parochiæ de Tairac die tertia introitus Nov. anno Dom. 1257. & tertia die Maii anno Dom* 1258. quo vel sequenti ineunte, fato functus est » X. Gausbertus Girval Guillelmo sufficitur anno saltem 1 2 5 9. quo Guill. Folquacet confessiis est 9 se tenere in frudum pedam terne parochiæ deTairac die tertia exitus Febr. An. 1260. pepigit cum to- parchis de Claromonte pro limitibus parochiarum de Graistas, Pervii, Tairac, &c. die 5. exitus JuI. An. 1261. vigesima die Jul. electi arbitri inter abbatem Gausbertum & conventum S. Maurini, ac Bertrandum de Pena militem de Monte-gaudio, pronuntiant ea omnia quæ in parochia de Capella sita, inter ipsos controvertebantur, ad præfatos abbatem & conventum pertinere, &c. Eodem an- no Arnaldus de Corts dedit ei castnim de Nazareth cum suis pertinentiis. Anno 1275. honorabilis . dominus Gausbertus abbas S. Afaurini Willelmo ’ de Villa-nova dedit in frudum unam domum sitam in villa S. Maurini…vIiI. die exitus Novembris, Anno Dom. 1278. 5. cal. Jul. AmaIdus Agenn. episcopus ecclesiam sancti Vincentii prope Altum- villare cum jugibus & decimis suis Gausberto con- cessit ; ipse vero rependit episcopo medietatem trium partium decimæ ecclesiæ sancti Amantii de Rupe* cornu. Huic, an. 1281. sexta die introitus mensis Jun. ecclesias ab antecesseribus suis S. Maurino concessas confirmavit Raimundus Caturcensis epi- scopus. Carus erat abbas noster Eduardo Anglo- rum regi t cujus auctoritate ac nomine venit in 947 ECCLESIA possessionem quorumdam castrorum, &c. anno A I 5. præfati regis. Eidem dilecto & fideli suo, biennio post Edyardus licentiam dat venandi iu nemoribus terræ de Gaura. Denique anno 1303. nona die introitus Aprilis investivit P. Folquier de duabus denayradis terræ &Reetti > sitrt lit petro*, chia Montis-gaudii. Hoc ipsu denatus est anno. XI. Jordanus an. 1303. pedum S. Maurini tenuit, ut patet ex fidelitatis sacramento ipsi ab incolis vilIæ suæ præstito 29. die Septembris. An. 1305. secundo die Martii fratres Guillelmus R. prior S. Maurini, Guillel. de Rozet sacrista, Guillel. Tornier camerarius, G. de S. Genesio operarius, & alii monachi approbant asseesamen— I tum a Jordano abbate factum Stephano de Pan- savayra. Quinto idus Maii an. 1300. Gasbertus Vitelli rector ecclesiarum S. Petri de Grissano & sancti Martini de Avillaneta, declarat coram R in Christo patre domino Jordano S Maurini abbate, dominum Raimundum quondam Catureensem epi* seopum sibi contulisse eafdem eeclesias ad præsenta- tionern D. Gausberti quondam abbatis S.Afaurini. Die 12 « exitus Jan. an. 1312. emit abbas noster a G. Gasc tres denairadas tertæ pro VII. libris Arnaldensibus— An. 1314— fuecas poenales iu Ioco BrilhoIs erigi jussit. Quo eodem anno memoratur in Amanevo Aginn. episcopo 20.die mensis ( JuL An. ab Incam. Dom. 1318. unam peciam terræ & prati parochiæ de Siugonhaco partitur cum consuiibus Castri-Sacrati, Castel-Sagrat. Die tertia exitus Decemb. 1322. approbat & confirmat venditionem duarum peciarum tertæ sitarum in parochia de Cambole factam a Thoma Guitone, R, Quinioni, &c. XII. Gerardus Ychier de quo in charta sancti Maurini Iego : Honorabilis & religiosus dominus Gerardus Ychier abbas monasterii S Jlddurini, in- Vestivit R. & P.dOrlhas de terra & prato ab ipsis emptis VIII. die introitus Novemb. anno Domini M. CCC. xxvIII. In altera charta Johannes do— ] minus Blavis-villæeseneseallus & gubernator Vasconiæ & Agennesu pro domino Franciæ regefsusee- pit sub falvagardia religiofurn virum ac partem do- minum Geraldum humilem abbatem… S. Maurini, cumsuis monasterio, monachis, famulis, rebus, & bonis, die Mercurii ante festum Assemptionis beatæ Mariæ virginis, anno Domini m. CCC. xxx. In parochia de Capella-Britonum nonnulla emit Iati- fundia die 1. Mart. anno 13 36. Durissima per- pessiis est ab Anglis, in locis quæ tenebant, Bove- villa scilicet, Rupecomu, aliisque circumpositis ; bona enim monasterii devastarunt, monasterium occuparunt, nec nisi summa pecuniae persoluta re- stituerunt. Unde abbati ad summam inopiam re- dacto, Carolus Navarræ rex, comes Ebroicensis, regis Franciæ iu Occitanis partibus vices gerens, dimisit 2 26. libras, duos solidos, to. denarios & obolum quibus tenebatur ratione decimæ Regi per apostolicam sedem concessee & pro artairagiis aliarum decimarum ; datum Agenni die XVII. Sept. M— CCC. LI. XIII. GuilIelmum IV. de Pozalibus Gerardo Ychier suffecit Innocentius papa VI. pontificatus anno 2. Christi 1354. Prius fuerat prior de AGINNENSIS $48 Cauzaco. Monasterium rexit ad annum 1375 Die 22. Dec. an. 1358. ipse totusque conven- tus, ad meliorationem loci S. Maurini ab Anglis devestati, novas libertates &franchesias incolis ejusdem loci alio migrare voIentibus concedunt. Die 14. Maii an. Dom. 13 64. Guill. Morgue miles,’ senescalIus Agennenfis pro Eduordo regis Angliæ primogenito, principe Aquitaniæ, suscepit insuæ protectione & salvagarda speciali dicti principis D. Willelmum abbatem S. Maurini, cum mona- sterio & bonis suis omnibus. Dominus Willelrnus de Pozalibus abbas S Maurini dedit ad novum seudum, Bem. de Noguez & Petro del Puch, 1 medietatem unius paxeriæ in fium ine Garumnæ, sub onere ferendi in dictum monasterium pisees va- loris fex solidorum Guianensium in pervigilio festo- rum S. Maurini, Nativitatis Domini, & Paschæ, ac prima die Quadeagesimæ. Actum apud S. Mau- rinum XVI. die mensis Jul. an. D. m. CCC. LXVI. XIV. AmaIdus de Ortalibus e lyndico cœnobii S. Maurini fu abbas bulla pontificia Greg. papæ XI. an. 1 37 5. 6. cal. Dec. pontificatus anno 5. Anno 1389. cum suis monachis constituit 4.pro- curatores, ad capiendam aenobii nomine possesseo- nrtn parochialis ecclesiæ villæ Crandis-castri, & ca- pellæ B. M. virginis insea dictam villam consisten- 3 tis, virtute litterarum apostolicarum, & procellas unionis inde factæ. 1 o. die mense Jan. fato fun- ctus est anno 1402. XV. Guillelmus V. de Bursone electus est per viam compromissi eodem anno. Electionem con- firmavit Helias de la Serra vicarius generalis epi- scopi Aginnensis, die Sabbati 14. Octob. Anno 1424. Augustr 30. emit a Johanne de Mota locum & molendinum de Fertusaco, cum omni- bus terris, censibus & aliis pertinentiis suis, pro pretio 120. seutorum auri, & 8o. librarum, &c. Diem clausit extremum mense Aug. 1430. XVI. Petrus II. de Costa, delaCoste, camera- Z) rius, Guillelmo sufficitur a fratribus, & solemnem benedictionem accipit iu ecclesia S. Bartholomæi de Turnone ab Imberto Aginnensi episcopo, ad- stantibus Willelmo Exiæ, & Gerardo Gondonii abbatibus, Dominica tertia Adv. Dom. quæ suit dies 17.mensis Dec. anni 1430. An. 1440. 21. Jun.fratri Guillel. deValdorel presbytero licentiam impertitur ad aliud cœnobium, præsertim vero Majus-monasterium prope Turones, se transferen- di, solvens illum a juramento sibi & monasterio suo præstito. Anno 1447. de novo accensavit Jo- hanni Cayronis molendinum, pedagium, paxeriam, £ & omnes alios reditus quos habebat in tenemento de Laspeires. XVII. Hermandus deLustrac, protonotarius apostolicus monasterii commendam obtinet. An. 1474. ab omnibus prædiorum beneficiariorum detentoribus scripta exegit, quibus profiterentur se ea clientelari jure a monasterio possidere. 22. Dec. 1479. magistrum Guillelmum Tueti ad vicariam perpetuam S. Petri de Greissiaco obtulit Caturcen- sium antistiti. Abbatiam dimisit anno 1481. XVIII. Bertrando de Lustrac nepoti in ætatis suæ anno constituto. Abbatiam per alium, donec 25. annum attigisset, regendam commendavit Sixtus 949 ECCLESIA Sixtus papa IV. anno Incarnationis Dom. 148 1. j 1 o. cal. Febr. pontificatus anno 1 o. Abbatis do- mum, camque elegantissimam construxit Bertran- dus circa an. 1 500. In ea sacramentis omnibus munitus, diem clausit ultimum 27. April. 1511. die sequenti sepultus ad dextrum principalis aræ latus.ruit etiam Lactorensis episcopus. XIX. Antonius de Bretonescas, nobilis Lemo- vix, monachus, presbyter, sexagenarius electus est in abbatem 1. Martii 1511. ejus electionem consumavit Dominicus de Casabona vicarius generalis Agenn. XX. Johanni de Lustrac 22. vel circiter an- nos nato, & S. Johannis de Ladinhaco jam rectori, commendavit hanc abbatiam Leo papa X. 4. cal. April. an. 1512. pontif. 1. Clientelam pro bonis monasterii apud Frandscum I. regem professiis est 8. Mart. 1514* Prædia sua censuit coram com- missariis ab eodem rege deputatis an. 1521.Sancti Sixti & Bc Mariæ de Gandalha prioratum a mo- nasterio dependentem menlæ suæ a papa uniri curavit 1 5. cal. Nov. 1528. Coenobii claustro ulti- mam manum apposuit 1533. Monachorum dormitorium, jubente Burdegalensi senatu incœpit 1 5 3 8. & una cum turri ad Orientem posita ab- solvit 1 546. In sui monasterii choro Petrocori- ccnsis episeopus consecratus est a Francisco de S. Nectario præsule Sarlatensi, adsistentibus Johanne VaIeri Carlocensi, & Petro de Visqueriis Nico- polensi episcopis 27. Jan. 1548. XXI. Godefridus de Pompadorio Johanni de Lustrac successit, simul episcopus Petracoricensis & S. Maurini abbas effectus. Abbatiam nepoti cessit, ipse vero postea Franciæ magnus eleemolynarius effectus est. Paroeciarum S. Petri de Podio, sancti Juliani de Serra, B. Mariæ de Pervilia, & sancti Johannis de Gardateuletis decimas locavit 1 o. Junii 1551. Obiit an. 1 5 5 2. & in basilica sancti Petri de Arnaco, Pompadorio castro vicina, sepul-1 tus est. XXII. Jacobus de Pompadorio abdicanti pa- truo suecedit, jam Petrocoricensis archidiaconus, & Regi a consiliis & ordinariis elecmolynis, com- mendam accipit a Julio III. papa pridie idus Sept. an. 1 5 5 2. pontificatus III. Possessionem iniit 12. Jul. 1 5 5 3 • S. Maurini judicem creavit Bertran- dum Nargossier, in juribus baccalaureum, 1. Oct. 1 5 59.Die 20.Maii 1 5 64. senatusBurdegalenfis decreto justus est monasterii eeclesiam inpristinum flatum restituere, (etenim 6. Decemb. 1561. a Calvinistis fuerat exusta,) ac 17. monachos ha-. bere. Regni necessitatibus subvenire justus, solitos abbatiæ census in tribus parœciis abalienavit ac magni ponderis campanam vendidit 12. Jan. a 15 64. Obierat 1. Jul. 1591.* Post ejus obitum abbate caruit monasterium, sed non deprædatoribus, qui quasi lupi in stabulum immissi omnia pestumdedere, pro perdidssimi illius temporis moribus. XXIII. Petrus de ViIIamont, Aginnas sacer- dos, Regi a consiliis & elecmolynis, commendam ■ In historia patris Anselmi Augustiniani disca ! ceati, a Dom.du Fourny recognita & auda, abbas recensetur Hubcrtus de Pompadour, filius Francisci vice.comitis dcCombomex IsabellaPicart fecunda conjugc.quam duxit an. i ja8. quem aliunde ignoramus. Tomus IL AG1NNENSIS. 950 A obtinet a Clemente papa VIII. Iitteris datis anno 1604. Anno 1606. justitiæ civiIis & capita- lis exercitium loci hujus consuIibus concessit die 14. Aug. Fornatgii Jus abbatibus ab incolis de- Uti revocavit ad unam gallinam, vel tressolidos an- nuatimsolvendos /2. Dec. 1612. Census ditionis de Ferussaco vendidit 26. Jan. 1619. & officium scribæ publici S. Maurini 22.Maii 1623. Census parœciæ de Tairac redemit 1 5. Januar. 1624. Obiit 19. Sept. 1632. post restauratum magna ex parte monasterium. XXIV. Mathurinus Mangot libellorum sup-> plicum magister, silius procancellarii Franciæ, lo- B cum Petri de Villamont bulla ejusiIem pontificis obtinuit Jurium & redituum suornm recensio- nem Regi exhibuit 6. Nov. 1640. Congregationis S. Mauri reformationem in suum monaste- rium induxit 1645. Petrum Sallesloci de Can- tauzel sacerdotem Agennensi episcopo obtulit ad perpetuam eeclesiæ S. Martini de Anglaribus & B. Mariæ de Fcrrus ipsi annexæ vicariam 28. Oct. 165 o.Erat etiam abbas S.Columbæ&Morignia- ci dioecesis Senonensis. Aquis præfocatus est anno 1658. XXV. EduardusValot, Regis primi medici fi- liuS, Nivernensium episcopus, abbas commenda- 0 tarius S. Maurini inssituitur. In illius possessione contra quemdam Britonem usurpatorem, magni consilii decreto asseritur an. 1660. Pacta a nostris cum antecessere inita confirmat 166 6.Hominium recipit a nobili viro Daniele de Goulardo pro non- nullis quæ a monasterio acceperat 1667. Bonorum abbatiæ recensionem Regi exhibuit 1673, obiit 1705. XXVI. Andreas Hebert, Aginnensis antistitis frater, nominatus abbas S.Maurini 3 1.Oct. 1705. BEATA MARIA DE GONDONIO. ) Montastruc FUit hæc abbatia primum ordinis Benedictini, deinde congregationis Cisterciensis, juxta Lu- piniacum & Montem-austrudis sita, in angusta, amœna tamen valle, 3. aut 4. milliaribus ab Olto fluvio, totidem a Cassanogilo castro, 7. ab oppi- disVillæ-novæ ad Oltum &S. Liberatæ distans. Conditur a pio archimandriia Giraldo de Sala, prædia ministrantibus patriæ proceribus, ineunte seculo 12. qui eidem primum præfecit abbatem Bernardum, ut videre est in chronico Malleacensi, quod sic habet : Circa annum 1120. inchoatasunt plurima coenobia de iostitutione S. Geraldi de Sala… In pago Agiunensi est aliud vocatum Gundon in ho- nore S, Mariæ, ubi primus fuit abbas Bernardus. Paulo post initium dedit cœnobio FontiS-GuilIel- mi in diœcesi Vasatensi, & simuI cum Caduino, cui suberat, Cisterciensi congregationi adjungitur. Hujus porro cænobii auctores putantur toparchae dc Lausun. Certe prope majus altare visitur elatum & cultum cœnotaphium, in quo dominum de Lauduno * fundatorem jacere tradunt Gondo— * de Lau- nienses.ln bellisAnglos inter &Francos, feculis 1 3. suno’ & 14. ortis dura pertulit hæc domus, quæ tandem fere propriis in ruderibus seculo 16. sepulta est a Calvinianis. Hactenus tamen illam incolunt tres, Ppp 9J1 ECCLESIA A quatuorve monachi sub abbate regulari. De abba— j tibus pauca supersunt, cum omnia illius monu- menta perierint. ABBATUM SERIES. PRimus fuit Bemardus, a S. Geraldo de SaIa circa annum 1115. institutus. Memoratur an. 1124. iu Iitteris Petri vicecomitis de Castillo pro fundatione Fontis-Guillelmi, & 113 5. in charta ejusilem loci. Denique 1148. in tabulario Paradisi ad Garumnam (vulgo le Paravis) monialium Fontis-Ebraldi ; subscribit enim ut testis donationi ob Isarno VaIegs factæ monialibus, una cum Rai mundo Bernardi Agennensi episcopo. 1 II. W. Gondonii abbas, prædia cedentibus Ar- duino & Abrino de Bullano, aliisqueproceribus, fundamenta posuit cœnobii de Portu-Aquilonis, seu Portoglano & Bullano, (vulgo Bouillas.) Sic porro legitur in charta donationis : Ego Ardoinus Bolia- netifis, &c. dedi quamdam partem mei honoris V. abbari Gondonii… ad opus construendi monasterii S. Dei-genitricis Mariæ, in nemore Portaglonii, &c. Tum relatis pluribus donis, sic pergit charta : Hæc.. dona fecerunt omnes in manu Guillelm i Lectorenfis episeopi, quiinsequente anno, Deovolente & eligente, Auxitanæ ecclesiæ arcluepiscopus factus est, & in manu cujusdam monaclii Gondonii, nomine Grani Stephani, qui postea prior exstitit hujus loci. Porro nullum habet inseriptum tempus hæc charta, ln nonnullis loco W. legitur Granus, sed ex citata charta hic Granus soiummodo monachus eo tem- pore fuisse videtur, non abbas. III. Stephanus I. monasterium regebat anno 1271. ex tabulis Fontis-Guillelmi. An idem cum Stephano de Vals quem reperimus jam ab anno 12 s 7. abbatem, vide iu Guillelmo II. Aginn. episcopo. IV. GiraIdus seu Gerardus Gondonii abbas an. 143 o. adfuit solemni benedictioni Petri de Costa j abb. S. Maurini, factæ ab Imberto Aginn. episeo-J po in eeclesia S. Bartholomæi de Turnone. V. Hugo Barda ætema memoria dignus, qui abbatiam bellis consumtam reparavit, redditus, bona, instrumenta, vigilanti cura collegit, ut constat ex transactione cum D. Johanne de Cau- mont facta anno 1477. die 17. Decembris, quam habemus. Præerat jam an. 1474. ac in diversis in- strumentis memoratus reperitur ad annum 1483. Porro ex illa transactione, quam typis mandare noluimus ob prolixitatem, liquet progenitores no- bilis hujus viri Johan. de Caumont baronis de Lausuno, de Tombabus&de Pueguillem, vice— ] comitis de Montebahuso, domini locorum B. Bar- tholomæi de Puechmiclam & Vertuels, & con- domini de Virazel, fundatores fuisse Gondonii ; abbatiamque hanc ditasse multis censibus, rediti- buS, terris, nemoribus, &c. sed postea pene de- structam per annos multos jacuisse. VI. Jacobus I. de Beauvoir, seu de Bello-videre, alias de Montilio, abbas Gondoniensis ann. 1495. 1497. VII. Johannes I. de Caumont, sedis apostolicæ protonotarius, Gondonii abbaS an. 1521. jacet in ecdesia a latere Evangelii majoris altariS, sub elato .GINNENSIS. 952. k tumulo, sed nulla ornato inscriptione. VIII. Manaldus de Morterie, præerat 1533 « IX. Stephanus II. Paparin, iu decretis baccalaureus, Reginæ ab eleemolynis, an. 1 5 5 8. abbas a Rege designatus, præerat adhuc an. 1561. X. Johannes II. de Loyac, Regi a consiliis, eIecmofynis & concionibus, in diversis instrumentis memoratus reperitur ab anno 1641. ad 1645. XI. Johannes-Baptista de Baraiilon, Regi etiam a consiliis & eleemolynis, primum commendata- rius, sed statim monachus & regularis abbas effe- ctus, præerat an. 1671. Obiit mense Febr. 1681. XII. Jacobus II. de la Mariouse, dominus de I Clavigny, Nannetensis canonicus & Regis capel- Ianus, designatur abbas mense Aprili anni 1681. moritur 1703. XIII…Brossard * rector parochiæ de Montrastu— * ai. Brois- co diœcesis Agennensis, an. 1703. renuntiatus est sad’ abbas a Rege christianissimo, die 14. Aug. ABB. S. MARIA DE PAYRINIACO. ABbaTia B. MaRIÆ de PayRINiaco, monachorum Cisterciensium, sita est in valle Montispensati, JWontpesat, vicina, an- gustiori, ab Austro & Meridie montibus cir- cumsepta, unde & a torrente profluente siepius obruitur. Solum habet fertile, quamvis asperum. Ædificia regularia olim satis culta, modo vix non diruta, partim ab ingruentibus Albigensium maxime & Anglorum bellis, partim ab inundante rivulo quo alluitur. Condita est medio fere seculo 12. ab monachis & abbate Boni-fontis, cujus monasterii filia est, de linea Morimondi. Fundum & prædia dedit Fsandrina, ut tradunt, domina de Monte- pensato, soror alterius Flandrinæ dominæ castri Montispensati juxta S. Martorium in Convennensi comitatu, quæ annuentibus liberis cœnobio Bo- nifontensi initium dederat. Bene multa deinceps prædia illi contulere, ut credere par est, Montis- pensati toparchae, olim iu pago Nitiobrigum po- tentissimi. Decimas quoque & ecclesias quasilam ab Aginnensibus accepit episcopis. In Albigen- sium bellis dura pertulit, quippe comiti Tolosano, & novatoribus asiquandiu favereMontispensati dynastæ, & in assiduis pene Francos inter & Anglos certaminibus ; ac tandem seculo xv. susdeque eversa est ab heterodoxis nostris, qui sacram supellecti- iem, chartas & alia venerandae antiquitatis monumenta diripuere. In variis autem tabulariis hi Pay- riniaci abbates occurrere. L SERIES ABBATUM. I. A RNALDUSI. Milasus præerat circa finem ln-1 2. seculi. In ejus manu Ainardus * de la * Bertran- YIavir nobilis obtulit semetipsum, Deo, B. M. & dus. domui de Payriniaco, & filium suum Amaldum- Willelmum ; dederuntque terras omnes quas habebant inter Gimonem & Gessam, ad coenobium ibidem aedificandum, ex Payriuiaci tabu- lario. Ibi fundatum est postea Nisortium seu Be- nedictio-Dei, circa annum 1190. Arnaldus ab- bas memoratur anno 1187. iu charta Ademari de Gensacpro abbatia Boni-sontis, & iu charta Benedictionis-Deian. 1184. Quidam ei dant cogno— j men deTeissac, dicuntque fratrem fuisse Raimundi- Arnaldi, archidiaconi S. Stephani Tolosani. II. GuiHclmus I. Payriniaco præerat an. 1224. quo arbiter eligitur pro sopienda lite mota inter Amanevum, Pontium Amanevi, & Bertrandum abbatem Casie Dei, ac priorem & conventum S. Liberatæ ad Oltum, super dominio hujus op- pidi, ex tabuIario S. Liberatæ. III. B… W… circa annum 1244. cum aliis abbatibus occurrit iu chartis Boni-fontis. IV. Bemardus 13 o 3. in charta Boni-sontis. V. Arnaldus II. Willelrnus d’Issaut 13 27. in ■ chartis Boni-sontis. VI. Johannes I. de Valentia abbas Payriniaci & fyndicus Boni-sontis, fidelitatis obsequium ex- igit a consuiibus Placentiæan. 13 27. VII. Guillelmus II. de sancto Nectario, de Senneterte, pro quo alii Iegunt Guillelmum dc sancto Noano, præest an. 143 5. ex charta BelIæ- Perticæ hoc anno & die 7. Jan. inscrlpta. VIII. Johannes II. Vioieti pedum tenebat annis 1455. 14 5 6. ut patet ex chartis eeclesiæ Agen- nensis illos annos praeferentibus. AGINNENSIS. 954 L IX. Guillelmus III. de Bafaguer ex monacho Exiensi factus abbas Perigniaci, deinde an. 1 5 o 6. abbas Exiensis. X. Johannes III. de Balaguer daustrum con- strui curavit 1536. XI. Galardus de Comac commendam habuit Payriniaci ab an. 1606. ad 1641. XII Willeloin
XIII… Cornu
XIV. Petrus de Graves Occitanus, primum parochus ecclesiæ S. Ludovici in Insula B. Mariæ apud Parisios, tum canonicus Parisiensis, filius erat j Timoleonis domini de Graves, ex Antoinetta de Toiras. Commendam accepit an. 1641. & mor- tuus est mense Martio anni 1683. XV.Nicolaus de Graves praecedentis nepos, Pari- sinus, & ecdesiæParisiensis canonicus, tertius filius Henrici marchionis de Graves castrorum praefecti, secundi moderatoris * Philippi ducis Aurel. fratris * Jen-jin » unici Regis, ac rei vestiariæ ejusilem princlpis præ— vtnmr- positi, ex Maria de Graves Henrici nepte quam uxorem duxerat ex dispensatione, abbatiam ray- riniaci obtinuit an. 16 8 3. & S. Euvertii Aure- lianensis anno seq. die 1 * Septemb*