Gallia Christiana 1720 02/Condomiensis
ECCLESIA CONDOMIENSIS. CONDOMIUM urbs ad BaIisam fluvium, Bdese, cum toto suo pago ad Vasconiam pertinet, ob suum situm trans Garumnam ; quo flumine Vasconia dividitur ab Aquitania & provincia Burdo- galensi ; & ita Condomjensis pagus Garumna separatur ab Aginnensi tractu cis hoc flumen posito, licet pars olim fuerit diœcesis Aginnensis. Condomium sedes est senescalli qui se vocat senescallum Vasconiæ, licet sub sua jurisuictione tantum habeat Condomesium, le Condomois /pendet autem a Burdigalensi parlamento. Hic esse generalitatem financiarurn scribunt Sammarthani fratres. Hac in urbe sedem episcopalem sub Burdigalensi metropoli constituit Johannes papa XXII. antiquam S. Petri ecdesiam abbatiaIem erigens in cathedralem, abbatem in episcopum mutans, & mona- chos in canonicos, minime tamen abjecto monastico instituto. Pro diœcesi vero assignavit Condo- miensem pagum, qui prius cum urbe Condomio erat sub episcopatu Aginnensi. Sed antequam de Condomio ut episcopatus est, differamus, præmittenda est antiquæ abbatiæ Condomiensis historia. Ejus exordia adeo incerta, tot fabulis referta, tot insulsis narrationibus conspurcata sunt, ut qui cœnobii illius historiam a monacho conseriptam evulgavit noster Lucas DacheriusfSpicil. tom. xnr. ca expungere necessarium duxerit, ne lector eruditus insulsis ejusmodi initiis offensus, cetera ejuldem historiæ, quæ profutura existimavit, respueret. Ne tamen inferas, fidem ergo ceteris esse denegandam ; certe vix ulla sive familiarum, uve etiam imperiorum historia suppetit, quæ in ejusinodi principiis commentis vacet. Quid ergo ! in historiis ea admittenda quæ suis temporibus acta referunt auctores probati ; quæ ex aliis suggertint, ad examen revocanda, ac nisi certis fundamentis nitantur, respuenda. Hanc ob causam de Theodoro diacono cum reliquiis sanctorum ab Aresto patriarcha Jerofolymi- tano divinitus in Franciam miflo, & sacro instinctu Condoml subsistente, silebiinus. In Aquilgranensi lynodo an. 8 17. inter Septimaniæ aut Vasconiæ cœnobia non recensetur Condomlenfe, unde necdum conditum fuisse merito conjicitur. Nefas tamen foret id omittere quod refert historicus AIgasii, seu AgaIsii ducis Aquitaniæ epitaphium tabulæ cupreæ incisum retro aItare iu eminenti loco : Templum Christo tuis famulator Agalsius ossert, In quo fe socias mater & uxor agunt. Tu cæli e folio terrenum illabere mysten, Et puram puro trade sidem populo. Jlic mera peepetuo recinunt altaria Christo, Et calet arcanis nox vigilanda sacris. Hic & justorum gaudent componier urnæ, E tranfalpinis quæ veniunt tumulis. Ambitus hic templo est, atque ambitus iste sepulcro Quifquis sanctus adi, quisique profanus abi » Tomus JI. Ppp ij 95$ ECCLESIA CON DOMIENS1 S. 956 Hæc deinde fubjiciuntur : Ego Agalsius Aquitanorum dux, & mater mea Isamburgis, & uxor mea Agnes, hunc locum dedimus Domino nostro E C. Salvatori, obpeccatorum nostrorum indulgentiam epa- nutumque nostrorum salutem. Verum, ut optime notat historicus, hæc & his similia quo tempore fuerint gesta, nobisestignotum, quoniam barbarorum insestatione oblivioni sunt data. Post mortem enim Lud. Pii, ejus inter se disii- dentibus filiis & intestina clade certantibus, gentes peesidæ & cultibus adhuc dæmonum irretita, Scia- vornm videlicet, Normannorum, atque Hunnorum, occafione accepta, suæ claustra habitationis irrupe- runt, & per intervalla temporum fibimet succedentes nonnullas Galliæ provincias invaferunt. Porro Nor- mannorum perfidiam tanto amplius experti sunt Aquitani & Guaseones, quanto semper Deum ad ire- cundiam provocaverunt peccantes. Nam urbes eorum potentissemæ tunc defolatæsunt, oppida subverstr loca populosa ad eremum redacta, & hal itacula Deo sacrata, juxta illud Psalmistæ : in pomorum custodiam Pl positasunt. Eo tempore cænobium istod ignesuccensum, magnaque ex parte est dirutum : si quidseit is ornamentis & bibliothecis, traditum est combustioni. At cum diu mansisset incultum, suisque propriis ruinis oppressem, ac vcluti fepultum, tandem pietate ac munificentia Honoretæ, inquit charta Con-* domiensis apud Petrum de Marea lib. 3. hist. Bearn. c. 4. uxoris Garsiæ cognomento Curvi, Vasco- niæ comitis, restauratuin cst : Hæc magnis sumtibus basilicam ædificari præcejut, congrua quoque lia- bitacula & xenodochia per circuitum dijpofiiit, quibus rite peractis conventum episcoporum & illusirium virornm convocavit, & in honore nostri Salvatoris, & in honore B. Petri dedicari præcepit, & cænobium clericorum Deo servientium esse voluit, quibus’plurima terrarnm prædia largita esti Verum hi cum absque regulari disciplina ibidem viverent, amoti sunt ab Hugone Aginnensium antistite, qui Con- domiensem ecdesiam Romanæ sedi cessit, ac monachos Deo jugiter servientes, & sub regulari jugo militantes, in illorum locum, secundum instituta S. Benedicti, ibi ordinavit undecimo Christi siculo. Deinceps in opulentam abbatiam excrevit, de qua benemeriti fuere Vasconiæ duces, Astaraci comites, aliique provinciæ proceres, ut videre est in historia Condomii 1 3. Spicii, tom. relata. Ex hoc porro tempore abbatum seriem texemus. ABBATUM CATALOGUS. I. UmbaLDUS, Honoretæ Condomiensis vT cænobii reparatricis nepos, Aginnensis & Basatcnsis simul episcopus, Condomii abbas quoque fuit, ut docet illius ecclesiæ vetus historia Sriai. tom. his verbis : Hoc etiam cænobium, sicut fuerat a ve- xm.pag. nerabili conutisia ordinatum.promeruerat, seliiique forte gubernabat. Addit eum pro redemtione ani- mæ suæ multos B. Petro dedisse honores, inter quos etiam dedit quandam ecclesiam S. Johannis Cablissa vulgo vocatam, silvamque & terras quæ circumflant… & hoc jure perpetuo tali B. Petro tradidit tenore, ne unquam aliquis de ejus consangui- nitate jam dictum repeteret honorem. Hugo silius ejuS & succeflor asserit dedisse & alaudem Aurelianum infra Vasconiam constitutum > & nomine S. Cyriaci dccoratum : Hunc locum, addit, meus genitor Gurn- haldus Deo & S— Pet^o devote obtulit cum terris & vineis, atque casulibus > aqnis, aquarumve de- cnrsibus, intrandi & exeundi aditibus, & cunctis ■ ad eum pertinentibus— Ac tandem abbatiam reIi- quit Hugoni filio. II. Hugo Gurnbaldi filius, de quo plura in Agenni antistitibus, a patre cænobium Condo- miense accepit, ac clericorum abbaS effedus est. Cum eo fungeretur officio, cui dominabatur cæno- bium igne est succensum > ecclesiæ parietcS diruti, sacra supellex, vasa, monumenta flammis con- sumtasunt. Verum piissimuS præful siatim cuncta restonrare festinat » totumque se ad hoc contulit ut domus Dei in melius reædificaretur. Ncc ab in- cœpto, ubi præsui effectus est, deflitit, imo quo pluS crevit opibuS, ampliori in Dei domum zelo acccnfuS, omnia consummavit, ac tandem expleta monasterii sabrica, advocato comite, sactoque gt* nerali conventu pontificum, abbatum, tribunorum, centurionum, nobiliumque virornm acta est ecciefa dedicatio, sicut quondam suerat in honore S. Salvatoris & in nomine B. Petri apostolornrn princiju. Porro ab apostolica sede privilegium obtinuerat, ut nullus ex principibus, vel pontificibus, sive j comitibus dominationem praefati cænobii præfu- mat sibi vendicare, nec praedia seu ecdesiaa &ce- tera quæ ad eundem pertinent locum, in seos ufus transferre, diripere, aut alienare ; sed liceat abbati locum ipsum juste, & ut melius visum fuerit dispo nere, & absque molestia gubernare. De abbate vero ordinando liceat monachis quemcunque dignum invenerint, sibi pastorem & rectorem eligere. Omnibus qui ad hanc solcmnitatem convenerant, pontificium diploma ostcndit, quod recitatum < omnibus placuit, & ab omnibus acceptum est. His c. 1. d. 3 rite pcractiS, inquit historia, clericos seculares in monachos commutavit, monachis Petrum præfc- cit abbatem, nec multo post vita decessit, in eodem g- Condomi loco sepuituS, in introitu videlicet ec- clcsiæ ad Iævam partem infra maceriam. Q.uæ cœnobio largitus est referuntur in charta donatio- nis, (]uæ infcriptum habet an. 1 o 1 1. 111. Pctrus, quem Condomiensis historia cognominat de Sentas puellas, Hugonis Aginnenlium antislitis lustrali adoptione siliuS, a patrino primus monachorum abbaS inssituitur, de quo præfuus Hugo in charta anni 1011 : Quemdam nostouæse liolurn nomine Petrum divinitus nobis collatuu1 • vl’ rnni omni virtute probatum, apostolica auctoritoV* ut præesset ceteris t in luco patris constituittlUS > a 957 ECCLESIA C batemqae fecundum instituta patrum benediximus ; 4 quem etiam ut Christi jugum suave & onus ejus leve aliis regulariter imponeret, paterna ammonitione sub- monuimus, monachos vero ut sib i quasi patri & se- inori in omnibus obedirent devote postulavimus ; in- super anathematis lege indiximus. Hic, inquit chro- nicon, quamdiu hom inem geffit, morum honestate fatis enituit, locumque coiprælatus est, honestifficne rexit. Hugonem episcopum sepelivit, ac non multo post subsecutus ibidem obiit. IV. Verecundus in loco Petri successit cogno- sulnatus de Lana.inquithistoria Condomiensis, ++<>.de quo nihil aliud suppetit. V. Guillelmus de Podlolano-Johannis, vulgo ] Puy lejean, tertius occurrit monachorum Condo- mii abbas. Corruptum nostro Claud. Estiennot vi- detur hoc cognomen, & eum e gente de Poylovant in Vasconia olim nobili, originem duxisse opinatur. Quid censendum ignoro ; in historia enim Con- domiensi legitur de Puel-Ie-Jan Spicii, t. xm. pag. 511. In brevi vero chronico quod refert noster Estiennot habetur de Poylouvant. VI. Seguinussseu Siguinus, & aliquando Siginus de Calsada cognominatus in historia Condomien- si, medio seculo XI. Condomiensis abbas electus est, læpe citatus in tabuIario cœnobii, sed absque temporis nota : Quædam nobilis matrona nomine ( Brifchita de Porces, S. Petri ecclesiam de Diolo huic cœnobio legaliter contulit com omnibus rebus ad eam pertinentibus. Qua dejuncta, filius ejus Amal* binus a Seguino abbate & habitatoribus loci duos æquos accipiens, iterato eandem ecclesiam & cetera prædia quæ in eodem loco habere videbatur, com omnibus appendiciissuis, <£ Petro libere & absolute largitus est…….. iterum Ramundus Lupus & uxor sua dederunt unum boseum com terra ad S. Petrum Condomiensis admoliaris, in ripa fiuminis Ranisia, & Seguinus abbas dedit unum cavallum XL. soli- doruni, & X. solidos….. 3 °. Garsius de Sediliac quoddam podium virgultis ad plene consitum, S. I Petro Condomi obtulit. Insuper comparavimus de ipso Garsia primam coituram xxx. solidorum… & morti proximus, aliam nobis coituram in eleemo- fynam dedit, quæ superiori conjuncta esti Postea Seguinus abbas dedit xl.solidos Oci comitello ejufdem territorii, pro libertate, ut nunquam am- piius nec ipse, nec aliquissuccesser ejus prædicto po- dio, & quidquid ad eum pertinet, dominationem re- quireret, nec calumniam ingereret, legem comitalem, excepta homicidii causa, non acciperet. 40. exstat infignis charta qua patet illum plurima bona aut ex procerum iiberalitate acquisivisse, aut deperdi— _ ta, suis curis & pecunia recuperasse. 5 °. in alia sic J habetur : Ego Armefende, Deo & S. Petro & abbati Signino & monachis habitantibus in Condomiensi monasterio, do vineam quæ est in villa, quæ vocatur Sarraian, &c. 6°. in altera : Comes Guillelmus Astanova dedit donationem de ecclefia S. Mariæ Cassenia S. Petro Condomensi ; & ab- bus Siguinus, & monachi S. Petri dederunt ad eum duos equos ex magno pretio, eju. Durols de Gages dedit S. Petro de omni sua libera possesseone liberum donum, & dedit suo arbitrio cenjurn VI. denarios omnibus annis, præsente abbate Signino, ONDOMIENSIS. 958 &c. 8°, Boseus de jufolinari dictus, olim ab isto, coi debetur, canobio fuerat alienatus.• hunc Siguinus dato non ignobili equo & xx. solidis redemit. 90. Vir potens & magni honoris Bernardus-Arnaldi de Lansinaco nuncupatus, fratrem nomine Pontium abbati Siguino ad nutriendum & litteris imbuen- dum commendavit, dans illi S. Martini, quæ Ticiana dicitur, ecclesiam com sylva circomquaque pofita, & omnibus quæ ad eam pertinent. 1 o. Clericus loci qui Lernes dicitur, Garsius nomine, quandam bertatem S. Petro moriens donaverat. Hanc Ardui- nus de Monte dictus, violenter invadens, tamdiu tenuit, quoadusque a Suiguino abbate, xv.solidos 3 accepit, & ita dimisit. Siguiuum nostrum nonnulli cenfent eum ipsum esse qui postea Burdegal. eccle- siæ præfuit. Certe eo ævo Siguinus e monaeho Benedictiuo Burdigal. antistes effectus est. At ne nostrum esse afferamus vetat temporum series, Siguinus quippe Burdigalensis, jam ab an. 1 o I o. infulas induerat, quo scilicet, ut testatur Adema- rus de Chabanais iu chronico, Arnaldum Petraco- ricensem episcopum consecravit ; quod nostro con* venire nequaquam potest. VII. Raimundus seu Ramundus (TAfinihon seu de Albione aut Olbione, jam præerat anno 1 o 62. ex schedis D. Edm. Martenne. Hic a patre 3 suo Garsia de Olbion, inquit hist. Condom. ob- latus est S. Petro, & cum eo data ecdesia S. Mar- tialis de Birarel, cum omni dominio & potestate quam habebat in ea. Successii temporis abbas fa- ctus Raimundus, Arsino fratri suo toparchæ de Spuit tom. Neraco, & cœnobii Neracensis auctori dedit e- quum pretii 500. solidorum, pro dimidia parte S. Vincentii Lausinanensis, & pro confirmatione ecclesiæ & alaudii S. Martialis de Birarel, & præ- fatus ejus frater ; Neracensem cellam Condomienfi asceterio ordinandam ac disponendam tradidit. An. circiter 1 o 6 6. testis est donationis factæ monaste- rio S. Johannis de Sancto-monte ex D. Claud. ) Estiennot. An. 1076. pontificale diploma obti- nuit a Gregorio VII. quo confumatur donatio facta ab Hugone Aginnensi episcopo. Datum La— * terani VIII. idus Martii an. 111. pontific. dom. f/fs* Gregorii papæ VII. quod indicato loco legesis. Eidem abbati Arnaldus de Ia Serra miles dedit medietatem ecdesiæ de Ia Serra sive de Marmont, teste Elia Aginnensi episcopo. Bemardus de Tau- rinac, præclpuæ nobilitatis & potentiæ miles, dedit locum supra littus Garumnæ olim regalibus ædifi- ciis, ficut apparet, constructum, nunc vero diru- tum, & in honore S. Christophori & S. Eparchii , de Causerat dictum, annuente & attestante Ar- s naldo Garsia comite. Huic quoque Bemardus de Assamvilla, & Bemardus Odo nepos ejus, & Ber- nardus Forto dederunt ecclesiam S. Mariæ de Essa- mavilla cum omnibus clericis. Pontius de Olbion & frater ejus Bertrandus dederunt ecdesiam sancti Johannis de Majan.pro quo dono dedit abbas Rai- mundus & fratres mulam 100. solidorum, & 20. solidos, & Bertrando 50. solidos. Plurimas alias donationes tempore abbatis hujus factas vide ibidem, pag. 486. lntcr abbates qui convenerant ad concilium Tolosanum an. 1068. recensetur Raimundus Condomensis t. IX. concil. col. 1147. Ppp iij 2^9 ECCLESIA C< VIII. Durandus de sancto Hilario, ut habetur j in parvo chronico, vulgo de S. Alier, seu ut le- gitur ad calcem histor. Condom. Spicil. tom. 13. p. < 11. Durandus dc Santaler, Condomicnse coenobium rexit post Raimundum. De illo porro ni- hil nisi nomen solum suppetit. IX. Odo de Casa-nova post Durandum poni- tur in brevi chronico & iu historia Condom. cœnobii. X. Bergomum dc Lana, præsata tum chroni- con, tum historia, ut abbatcm referunt. Verum de illo, ut de duobus aliis prioribus, filent omnino chartæ cœnobii. XI. Ainerius abbas in nonnullis chartis vocatur 1 Anterius S. & Aimericus : in aliis A. Sanctio : iu quibusilam Amerius Sanctius : in calce historiæ Condomiensis Ainerius de Caninont : olibi denique Anesseintius. Ut ut est, de gente de Calmonte, seu Caumont-, olim in pago Aginnensi nobib, ortum duxit. Unde in edita historia, quæ in multis ab archetypis distat, male legitur de Caninont pro Caumont. Tempus quo pedum tenuit indicant varia monumenta. Ac i°. quidem charta qua domina quædam uxor Arsini de Matharis filium suum offert in monachum in manu Amerii S. abbatis » tom. Qim quadam terra de Nerag, tempore Innoc.papæ & Raimundi Bernard Agennenfium episcopi. Hic Innocentius est II. nomine, qui iniit pontificatum an. 113 o. & obiit 1143. Intra hoc ergo tempus pedum tenebat Amerius. 20. Ugo de Pardeliano donum fecerat cœnobio sub Aldeberto Agenn. episcopo, quod frater ejus Hugo multipliciter auxit in præsentia R. Bernardi Agenn. episcopi & A. Sanctionis abbatis Condomienfis hoc autem ÆiatcHar— saflu™ est regnante Ludovico rege Galliæ, Guillel- tas vUt m0 Aquitanorum duce, Raimundo Bernardo A- genn. episcopo, A. Sanctione Condomenfi abbate. 30. hoc abbate annuente & opem ferente, Arnaldus de Volpillon dedit initium parthenoni monialium. Fontis-Ebraldi in Ioco de Volpillon, seu Vallis-J pisonis, vulgo Vaupillon ; sic enim fert charta il- lius parthenonis tabularii : Factum est hoc donum annuente, imo suadente juvanteque Willelmo d’Andoestle, seu de Monte-ako, primum quidem monacho, deinde Lectorenst episcopo, tandem archi- episcopo Auxitano, vico piissemo ; assensum quoque præbuit & auxilium Anesseintius abbas Condo- eniensts, qui & in prædicto loco nonnulla jure abbatia suæ possedebat. XII. Garlias præerat Condomio anno 1163. quo breve apostolicum obtinuit ab Alexandro pa- pa III. in quo concessa cœnobio Condomiensi 1 prædia & privilegia recensentur & confirmantur. Dicitur Garsias Eiz an. 1162. in chartaGimondi. Huic Rostagnus Dalmian filium suum Bemardum offerens in monachum anno 1167. dedit tertiam partem ecdesiæ de Dalmian. Hoc donum Gaesias frater ejus firmavit in præsentia domni Gaesiæ ab- Spicii tem. batis an. M. C. LXVII. J. non. Madii Luna XIII. in Romana ecclesia præfidente Alexandco papa, Henrico rege Anglicorum, & duce Aquitanorum principe nostro, Guillelmo Aoscitano archi- episcopo, qui præsens erat, Helia de Castrllione Agenn. episcopo. Suscepit in monachum Guillel- DNDOMIENSIS. 960 mum dc Gordon, qui se & sua omnia cessit, ex citata historia. Item Raimundus de Berrenes factus p. monachus dedit quartam partem ecclesiæ de Gro- sifmo in præsentia Gaesiæ abbatis. XIII. Peregrinus de Forsez, e nobili gente quæ olim storuit in pago Nitiobrigum, ortus, præerat an. 1187. quo testis legitur donationis de Male- vath factæ cœnobio Vallis-piilonis a Narranfredl de Monte-pcsato ; sic enim clauditur charta — tabu- lar. Vallis-pillonis : Factum est hoc denum anno M. C. LxxxvII. Bertrando Aginnenfi episcopo, Arnaldo Dabino abbate Clariacensi, Peregrino de Eorstu abbate Condomiensu Huic quoque abbati 5 prædia pcepiura dimisit Bemardus de Boseo, Del- bois, adstante Arnaldo Convenarum episcopo. tyrii- Vitalis quoque de Beralt laborans in extremis, & in Condomensi ecclesia monasticum sumens habi- tum, in manu Peregrini abbatis concessit octavam partem ecclesiæ de Gardera & II. concadas de terra liberas. Et Petrus R. de Gotbes filium suum ** in monachum obtulit, simulque medietatem deci- mationis prædictæ ecclesiæ de Guardera, quæ est inter Condomum & locum qui dicitur Analag……. in manu Peregrini abbatis. XIV. Montasinus de Goalard e gente topar- charum de Goalard Condomiensi cœnobiovicina & læpius infensa, natus, Peregrino successit, quo regente conditur præceptoria dAbrin a nobili viro de Leomania domino Feodi-marchionis, Fiou- marchon. Diu præfuisse ac prosuisse videtur abbas noster, de quo Condom. hist. pag. 502. hæc re- fert : Fecit fieri mucos castri de Casseanea, item aulam & cameram domini abbatis hujus monaste- rii ; item aulam prioratus Calcidcori, & multa alia bona. Post ejus obitum desuis vasis argenteis sue~ runtfactæ tabulæ & capsa de argento, cum ima-- ginibus quæ sunt in akari majori B. Petri, &c. Anno 1247. vi. caI. Jun. Johannes episcopus & magister ordinis Prædicatorum, ipsi, totique cœ- J nobio suo dat in perpetuum precum & meritorum cum Dominicano ordine consortium. Exstant iit— teræ tom. xm. Spicil. pag. 49 8. datæ in Monte- pesselano in capitulo generali. Obiit Montasinus in vigilia B. Matthæi apostoli eodem an. 1247. & est sepultus in prato B. Catharinæ, retro capeI- lam B. virginis Mariæ, ibid. pag. 502. XV. Augerius de Andirano germanus Geraldi SricU. tom. de Andirano Convenarum episcopi, tunc prior Neiraci, eodem anno fuit electus concorditer in abbatem hujus monasterii, inquit hist. Condom. qui fuit vaIde religiosus & vitæ IaudabiIis. In hoc £ monasterio instituit festum B. Johannis Evangc- listæ ante Portam-Latinam, in albis ; pro quo festo emit certos redditus, & eosilem conventui assigna- vit ; & in capella ejusilem sancti, infra monaste- rium est sepultus. Fundavit 3. anniversaria, unum pro se, & aliud pro domno Montasino de Gua- lardo tertium vero pro animabus parentum suo rum : Iaudaturque in Condom. hist. cujus memini- mus, ob plurima ædisicia quæ fieri curavit. Me- moratur in charta ecclesiæ Auxitanæ anno 1258. Eo annuente & opem ferente an. 1277. conditur nobile cœnobium de Ponte-viridi, seu de Prul- liano, monialium ordinis Dominicam a Vienna 961 ECCLESIA C< de GontaIdo. Eo quoque, ut tradunt Juvante, l fratres Minores & Praedicatores Condomi susci- piuntur, & monasteria mirum in modum culta construunt Huic, anno 1270. Gerardus comes Armaniad & Fidendad cessit omne dominium de sa Guardera. An. 1281. Augerius totusque conventus par- SpicH. tom. sicipes declarantur omnium precum & bonorum xtu.pag, operam coenobii S. Crucis Burdigalensis. Obiisse *** ’dicitur die tertia post festum Assiimtionis B. Mariæ an. 12 8 5. Willelmus quidam occurrit abbas an. 1273. cui nonnulla concessit P. de Gontaldo do- minus de Biron. Verum aut error irrepsit in annorum numero, aut hic Willelmus de abbatia cum Augerio contendebat ] AVI. Arnaldus Odo, seu Otto de Leomania, e gente vicecomitum de Leomania ortus, prior Nei- riaci, electus est concorditer in abbatem an. 12 8 5. 5. die post obitum Augerii ex hist. monasterii, ubi additur : Fuit valdefamosus, religiosis & utilis huic monasterio verbo pariter & exemplo, in quo instituit J. festo in albis. Capellaniam fundavit & duo an- niversaria ; alterum pro se, alterum pro anima dominæ Deauratae matris suæ. Plurima dedit vasa argentea ad divinum cultum, ecdesiamque sacra supellectile ditavit. Sanctorum flores & expositio- nem regulæ S. Benedicti conseripsit An. 13 04. precum societatem iniit cum Bertrando abbate & conventu Grandis-splvæ, ut videre est tom. xw. 3NDOMIENSIS. L SpidI. p. $ 00. Migravit ad Dominum an. 13 o 5. in festo Conceptionis B. Mariæ ; quo die natus fuerat & monachum induerat Sepultus est ante altare B. Benedicti. XVII. Raimundus de Goalard ex nobiIi gente prope Condomum, Montasini nepos, tunc prior Agrandleti Tolosanæ diœcesis, eodem an. 1305. 11. die post prædecestbris obitum iu abbatem concordi fratrum suffiagio electus est : vir reiigio- sus, misericors, & prudentissimus, qui iu contro- versia inter suos prædecesseres & oppidum mota, ratione incurrimenti, pacem benignimmc resorma- vit, ut monasterii docet historia. An. 1306. pepigit cum Amanevode Lebre- I to, super domiuio villæ Neiraci. In Condomii dominio Eduardum Angliæregem, & ducem A- quitaniæ sibi sociavit, ac cum eo Condomiensi- bus leges & privilegia dedit. Anno 1313* inter- fuit comitiis patriæ Ocdtanæ, mense Augusto apud Tolosam habitis ; de quibus agens Guillelmus Bar- dini iu historia parlamentorum liuguæ Occitanæ ait : In camera ecclesiastica fnspecti erant Regi ar- chiepiseopus Auxitanensis episeopus Maga- lonenfis, &c……… Raimundus Galardi abbas Condomi, & Raimundus de Verdala abbas S. Saturnini. Hi erant præcipui factores rebellionis. Primus Condomiensis episcopus effectus est anno 1317. Nunc ergo de Condomiensibus agendum præsuiibus. CONDOMIENSIS EPISCOPATUS. JOHANNES XXII. (de quo Papyrius Mastbn I in lib. 6. de episcopis Urbis pag.2 8o.) Gallia adhuc queritur episcopatus plures ab eo dtvifos, lo~ catosque parum idoneis locis, cum ante in longe optimis opulentissimisque urbibus episcopos tantum haberet : episcopatum Agennenfem divisit in duos ; villamque Condomiensem in novam eri- gens civitatem, episcopalem sedem pofuit in ab- 1317. batia S. Petri de Condomio an. 13 17. ut habe- ’tur iu ejus vita authore Bemardo Guidonis, epi- scopo Lodovensi *. Nihil tamen primis illis temporibus de ordine fuit immutatum : monachi habi- tum, vitamque regularem conservantes, canonicorum munia obibant. Verum successii temporis omnia commutata, cucullæ in almutias, monachi in seculares canonicos, episcopi aliunde assiimti, ut suo loco dicemus. • Bullam eredionis hujus episcopatus præ manibus habemus, sed nihil in ea fere legi potest quam quod habetur in bullis ere- Aionis episcopatuum Malleacensts & Lucionenfis, additis inter instrumenta col. 3 8 a. & 389. quapropter eam edendam noæ duximus. Data est id. Aog. pontificatus Johannis XXII. anno 1. EPISCOPI CONDO MIENSES. GOALARD I. RaIMUNDUS. j ANNI 1JRIMUS episcopus Condomiensi eeclesiæ præ- CHRISTI sicitur, qui antea erat abbas, Raimundus de Goalard seu de Galardo, & 1317. 13. Octobr. inssituitur, ex libro obligationum Vaticani ; rexitque 1340, ad annum fere 1 340. Hujus meminit fragmentum martyrologii, his verbis : x. cal. April. obiit R. P. D. Raimundus de Galardo primus episcopus Condomiensis, qui estsepultus ante altare S. Bene- dicti a parte sinistra, & fait sepultus 11I. idus Aprilis. Obiit autem Lutetiæ Parisiorum anno ANNi’ 1340. ut notant Sammarthani. Mensam episco— cHRLSTI palem a monachali sejunxit. Angliæ regi & abbas & episcopus odio fuit. De excessibus quippe epi- scopi Condomi, Papæ scripsit præfatusrex expo- stulatoriam epistolam anno 1321. 30. Maii, in Collect. Rimer tom. 3. pag. 877. & pag. 4 r 2. Exstat & altera ejusilem Regis epistola de hoc Rai- mundo ad alium locum transferendo, data West- monast. 21. Maii 13 24. apud Rimer tom. 4. pag. 5 1. A Francisco d’Albret, S. Basiliæ toparcha, 963 ECCLESIA CC — ■ testamenti sui 3. Jan. an. 1327. instituitur exsecu— j ANNI tor, qyQ C(Xiem anno urbis consuetudines ab E- CHRISTI <juartj0 Anglorum rege conditas consumavit. Ob- servanduin Augustinum Oldoinum asserere Guil- Ielrnum Testa primum Condomii episcopum no- minatum fuisse a Johanne XXII. Quod ubi in- venerit ilie, nescire se merito testatur eruditissi- nwS Baluzius, atque falsissimum putat, & merito quidem, cum omnia illius ecclesiæ monumenta Kaimundum primum antistitem exhibeant. COALARD II. PETRUS I. Petrus Galardi, seu de Goalard præcedentis episcopi nepos, primum S. Petri Condomiensis 1 monachus, deinde Neyraci prior effectus, tandem post patrui obitum a fratribus in episcopum ele- ctus est die 1 3. Novembr. an. 13 40. ut patet ex publico electionis instrumento, in quo pius, nobilis, doctus in lege divina, prudens, &c. dicitur ; 1370, præest fld annum 1370. Memoratur Petrus Con- dom. epise. in charta hominii Johanni comiti de Armaniaco præstiti a Raimundo Bellæ-perticæ abbate. Ipse comes clientelam professiis est Petro episcopo, pro vicecomitatu Brulhesiensi, cujus exemplar invenimus in bibi. Colbertina ; in sine legitur tActa suerunt hæc apud Pluviam in ecciesia S.Bartholomci de Pluvia xv I.diemensis Aprilis an. Dom. M. CCC. LIII. regnante dom. Johanne rege Franciæ… dicto D. Petro apiseopo Condom. Illius mentio habetur in necrologio his verbis : Ix. cal. Novembr. oluit D. Petrus Goalard apiseopus Con- domieascs, & sepultus est ante altare S. Benedicti ad stuistram partem. ALEMAN— tit t> ki, / « a— III. Bernardus. Bemardus Alemanni, Ceu ut habet historia Cond. Alamandi ; seu denique ut legunt Sammarthani, Alamayni, primum monachus, deinde a fratribus 13 71 • Condom. antistes electus an. 1371.* In electio- * nis instrumento laudatur ut pius, doctus, disere-1 tus, & in rebus temporalibus agendis prudens, &c. Ex tabulis S. Petri de Regula, Johannes de Mau- ruflon ejusdem cœnobii prior, Fortium de Rupe procuratorem suum creat apud Condomium anno Domini M. CCC. Lxx VI. Bernardo Condomenst apiseopo. Hominium recepit a Johanne de Armaniaco pro vicecomitatu Brulhesii, per magistrum Petrum de Rupe, dicti domini procuratorem : An. 1372. Domini M. CCC. LxxIi. die penultima mensis Decembris, in choro ecclesiæ cathedralis dominorum monachorum S. Petri de Condomio… regnante D. nostro Karolo Dei gratia Francornm rege, & eo— j dem D. Bernardo Condomii episcopo, præsentibus testibus ( XVI.) monaclus prædictæ ecclesiæ Con- 13 domii, &c. An. 1387. instituit festum (anctarum reliquiarum. An. m. ccc. Lxxx. 29. Maii testis fuit testamenti Willelmi Anglici cardinalis Alba- nensis, ex collect. Baluzii ad vit.pap. Avenion. pag. 9 16. In Universitatis Paris. seculo vi. tom. • Baluzius, testatur se legiste in registris Urbani P. V. anno 1 ] 7 t. vacante pcr Petri mortem epifcopatu Condom. papam adhanc sedem promovifse littcris datis 3. Decembr. ejufdem an. Richardum Mimatensis ecclesiæ praecentorem. At fatetur vir dodistimus ipsum numquam Condomi sediste, sive morte præ- vcntus sit, sive quod onus sibi irnpositum detreflaverit, five quod capitulum episcopum sibi datum a papa rccipcre noluerit. )NDOMIENSIS— 964 Iv. pag.68 o. & 68 1. hæcdeBernardoreferuntur —— — Eodem anno 1392. Bemardus Alamandi doctor ANNI in decretis, & episcopus Condom. Regis capeIla— CHRISTI nus, acceptis a Rege litteris de adversasuavaletu- dine, quibus rogabatur ut ad Deum, cum toto clero suo, preces funderet ; ad Regem reserlpsit ægritudinem illam corporalem forte, ita Deoper- mittente, ei contigisse, quia unitatem Ecclesiæ procurare neglexerat ; eique dedicavit tractatum dc schisinate xv. constantem partibus, cum epistola nuncupatoria data Comdomi 18. mensis Nov. quo tempore Rex ab aegritudine paululum inva- luerat. Quia vcro rem ab exordio deduxerat in illo 3 tractatu, & eIectionem Clementis improbare videbatur, ei subiratus fuit Clemens ; quamobrem ad eum dedit litteras die 2 6. Martii, in quibus tamen nihil habet episcopo indignum, ubique enim testatur se nihiI nisi amore Ecclesiæ ductum scrip- sisse, in sua sententia seperseverare palam profitetur, pluribus papam hortatur ut pie & celeriter ecclesiæ malis prospiciat & compatiatur.Exstat porro tracta- tus ille in amplissima bibliotheca Colbert. iu codice 819. Sed sedulo observanduin in librorum cata- logo recens exarato dici tractatum Petri Testa, licet in codice evidens sit esse Bemardi, qui in prima illius parte se ipsum nominat. Quod hic annota- ’tum volumus, ne prædicto catalogo quis deinceps in errorem inducatur. Obiit Bemardus vn. idus Martii cx necrol. Chartus. Paris. an. M. cccc. I. 1401, inquit unus e nostris ad perlustranda vetera mo- numenta in provincias a nobis missus, qui & addit Bernardum reperiri in variis instrumentis ad hunc Usque annum ; siquæretulisset, gratissimam nobis na- vasset operam. Beniardus Alemandi Condom. apifco- pus fundavit in cathedrali eccl. Aniciensi solemnem missam, & officium S. Michaelis, quod cantores in- fulati celebrant ritu festorum ann. die 29. Sept. PetruS cognomento Testa, ex eadem, uti vide- tur, familia Condomiensi, ac Guillelmus Testa 9 cardinalis, & Gerardus Testa decretorum doctor & Anglici cardinaliS Albanensis auditor, in Con- domensium episcoporum numero computatur ab Oihenarto, Sammarthanis, Baluzio, aliisque. Ve- rum tria suppetunt momenta, quibus eo numero expungendum esse demonstrari nobis videtur. Pri- mum est quod in Bernardo retulimus ipsum anno 1398. cœtui Parisiensi interfuisse, & non nisi anno 1401. diem suum obiisse. Secundum quod Hugo ejus successer in necrologio quartus Con- domiensis ecclesiæ antistes nuncupatur. Tertium quod in necrologio omittitur : certe qui inter re- . centiores, Condomiensibus episcopis eum adjun- J gunt, hallucinati videntur ex catalogo bibliothecæ Colbertinæ, in quo tractatus de sehismate ei falso adscribitur ; cum enim conflaret tractatum hunc cujuldam episeopi CondomiensiS lucubrationem esse, legendo præsixum codici Testæ nomen, ipsum fuisse Condomiensem episcopum non dubitarunt. T V F TT RATM* IV. HUGO. baldi. Hugo Raimbaldi ex vicario generali & decano ecclesiæ collegiatæ de Romea episeopalem sedem obtinuit fratrum fufFragiis provectuS, an. m.cccc 1. 1401, adversarium paflus Guillclmum Montcili. Paucis annis 965 ECCLESIA CO annis hanc dignitatem obtinuit, ex veteri quippe J ANNI codice MS. biblioth. Colbert. D. Hugo Raim- c HRISTI jjjfji episcopus Condom. obiit in civitate Grassee die XI. Octobr* M. CCCC. V. In tabulis funerariis memoratur his verbis : Iv. idus Octobr. obiit D. Hugo Raimbaldus JK episcopus hujus ecclesiæ. V. AIMERICUS. Aimericus, ut in Castrensibus diximus episco- pis, ab aliis Natalis, ab aiiis Nadaf cognominatur. Fuit decretorum doctor, papæ referendarius, ab- basque S. Saturnini ToloL & Condomiensis epi- scopus ; qua ex sede dejectum eum lego, quod Petri de Luna partibus pertinacius adhæreret. Hinc £ in nova concilii Constantiensis historia pag. 110. & 111.notatur coetum cleri Gallicani anni 1408. 2 3. Octobr. iuter fautores Petri de Luna, quos suis beneficiis privaverat, recensuisse S. Saturnini abbatcm, qui se Condomiensem episcopum asse- rebat. Postea tamen regiis litteris restitutus est anno sequenti, quæ forte causa fuit mutatæ sedis. Fit illius mentio ut electi Castrensis ab anno 1418. & deinde ut episcopi iu aliis chartis. Cetera de iUo vide in Castrensibus antistitibus. VI. PeTRUs II. De Petro hic aIiqua difficultas. Constat illi lo- cum non suppetere eo temporis intervallo, quod illi assignant Sammarthani, aliique : verum pro- babilissimum est in locum Aimerici dejecti succes- sisse, nec enim fine episcopo a coetu Gallicano relictam sedem verisimile est. CoasiER. VII. JohaNNEs I. Johannem episcopum Condomiensem hic in- terserunt Sammarthani, quem primum appellant ; ei supponunt Amanevum de Lomania, & Amane- vo Johannem II. Corserium cognomine. Verum eos falli inde probamus, tum quod in necrologio unus Johannes, isque Corserius, referatur. TumJ quod Amanevus de Lomania quem interierunt, in nuIlis actis memoratus reperiatur hisce tempori- bus, ejusque nomen in necrologio praetermittatur. Illius mentio quidem habetur, sed in Guidone de Monte-bruno, cujus fuit in episcopatu æmulus : potuit ergo sibi titulum episeopi arrogare, unde effectum est ut a variis auctoribus, pertubatis tem- poribus, septimus inter Condomienses præsules annumeratus fuerit Johannes Corserius præfuit post 1418. Aimericum, reperiturque in variis actis ann. 1418. 1444. 1421. & 1423. Anno 1444. die 12. Junii hominium excepit a comitedeArmaniaco pro vice- comitatu Brulhicnsi, quod nobis suppeditavit Colbert. bibliotheca. Testamentum condidit 1452. 1454. Mortis annum indicat necrologium his verbis :.rfu. * « Z. 1 * 5 3. As. CCcc. LIV. ♦ obiit R. in Christopater Johannes Corserii episc. hujus ecclesiæ, qui reliquit hæredem suum, capitulum nostrum immediate bonorum suorum, & ultra hoc pro quatuor obitibus quatuor francos. BESTAM— VIII. GUILLELMUS. ns. Guillelmus de Stampis, Roberti toparchæ de SaIbris, & Firmitatis-Imbaldi, la Ferte-Imbaut*, fiIius, Johannis Carcassenensis episcopi frater, Tornus II. NDOMIENSIS. 966 l archidiaconus de Monte-Lauto, &Carcastbnen— ——. fis canonicus ; primum MontaIbanensis andstes, ANNI dehinc a fratribus Condomsensibus electus, priori CHRISTI sede relicta, Condomiensem occupat an. 1454. l4$4* tametsi jam reperiatur episcopus Condomiensis 1452. habens vicarium generalem Raimundum Torcular episcopum Vasatensem. Anno 1456. intercessit electioni Gaufredi dc Basilhac ad sedem Carcastonensem, de quo vide in Johanne d’£stam-> pes Carcassenensi præsule. Pedum tenuit ad annum 1458. x45®’ IX. Guido. Guido de Monte-bruno, nobili apud Lemovi- ces gente satus, Exiensis abbas, in episcopatu Con- domiensi Guillelmo sufficitur an. 14 5 8. æmuium 1458. pasiiis Amanevum dc Lomaigne, cui relicta pen- sionc, pacificus episcopatus possestbr remansit. II- lius meminit fragmentum necrologii his verbis.. » Martii, obitus domni Guidonisde Montebruno epi*- seopi hujus ecclesiæ. Quatuor obitus fuitdavit an. 1469. DI X. ANTONIUS Is Pompa* Deva » Antonius de Pompadour, Godefrcdi de Pom- padour Carcaisonensis episcopi pronepos, Elia — Vivariensis, qui eum sui testamenti exsecutorem instituit an. 1477. nepos, frater Godefridi Viva- riensis, patrem habuitGolferiumde Pompadour, matrem Isabellam de Combomio. Primum suit Parisiensis canonicus, Lemovicensis decanus, ma- jor archidiaconus Pictaviensis, protonotarius apo- stolicus ; tandem promotus est ad Condomiensem episcopatum 15. Maii 1486. A fratre suo Po- diensi antistite testamenti curator eligitur 1493. sed ante ipsum moritur V. idus Octobr. an. 1496. 149 6. ex fragmento necrologii Condom. Quo eodem anno sedem vacasse reperio. J XI. Johannes II. Marre. Johannes de Marre Aquitanus, Simorræ in agro Auxitano, seu, ut aliis placet, EIuzæ in pago Armaniacensi, humili ioco, patre Dominico na-* tus anno 1436. liberaliter institutus est, magnum- que in litteris progrefium fecit. Mox religiosam vitam iu Simorensi cœnobio secundum D. Benedicti instituta profestus est ; exhinc juris utriusque licentiatus, ac prior S. Luperci de Elisona efficitur, cujus cœnobii basilicam cultam eiegantemque a fundamentis erexit. Postea sanctitatis & sapientiæ fama ubique clarus, a Johanne Borbonio Aniciensi episcopo, & abbate Cluniacensi, vicarius generalis per universam Aquitaniam instituitur ad instauran- da & reformanda monasteriarquo in munere verbo & exemplo pro Dei gloria plurimum laboravit ; imo & in componendis procerum ac regum dissi- diis speciali prudentiae dono valuit. A principe AIano de Albreto Neiracum vocatus, Johannis Ausciensis archiepiscopi negotia composuit, totique familiae Alani, invitus licet præficitur. Ac tandem episcopus Condomiensis, post obitum Pompa-, dorii a monachis acclamatur anno 1496. Posies— 1496. sionem adeptus est 2 3. Jan. 1497* quodsacerdo- tium lumma laude & munificentia sustinuit, nant Q.q<i 967 ECCLESIA CC & episcopatui complura bona largitus cst : regula— J CHRISTI s*112tc<^a^0* : basilicæ majoris, cum anguftior esset, amplioris & omatissimæ structuræ 1505. fundamenta jecit an. 1 <05.Eodem tempore aedem de Francescas in diœcesi, Minorumque oppidi Ney- racensis conventum exstruxit : vestibula ecclesiarum Carmelitarum & Franciscanorum Condomien- slum item erexit : cathedralem ecdesiam exquisito ac divite ornamentorum apparatu, aliasquedioecesis, necnon cathedrales Auxitanam, Aginnensem, & Lactorensem, ditavit : denique suis beneficiis om- nium, ac pauperum præcipue, pater meruit nuncupari. His vero nequioquam obstantibus, dum commissi sibi gregis curam sedulo gerere satagit, a — plebe Condoiniensi diu multumque exagitatur, donec Regis placito, sub gravissimanim poenarum mulcta, præluli plebs obedire coactaest, quam vir mansuetus, injuriaram immemar summo deinceps 1518. affectu prosecutus est. Anno 1518. Rogero de Barta Simorræ abbati defuncto vel abdicante, He- nrdum de Grosseles substitui curavit. Eodem an. S. JuL providit rectoriæ ecdesiæ de Saintrailles Achillem d’Albret S. sedis protonotarium, ex Al- breti tabulario. Carolo VIII. rege defuncto, cum Anna ejus vidua tantam jacturam ferre non posset, Guillelmus Brseonetus cardinalis, summa renim sub defuncto Rege potitus, Marrain advocavit, ut1 tanto vulneri remedium afferret Ab eo habitam hac de re orationem retulit Amoldus Ferronus Burdigalensis, Regis consiliarius, in opere de rebus gestis Francorum sub Carolo VIII. ubi &præsulis nostri iuseruit elogium, quod hic adjicere non pigebit : Johannes Mara Condomienfium pontifex, homo & sapiens, &sanctus, & eruditus, Brisse- neri opera, adnitente etiam Alano Albreto t ponti- ficatum Condomienfium adeptus suerat. Is Brisse- netum veluri cliens observabat, neque ab ejus latere eo sane tempore diseedebat. Sed in Johanne Mara elucebant præeinra virtutis, eruditionis, religionis, liberalitatis in egenos » in Deumfingularis pietatis ornamenta, er quibus totum se expendebat, morta- ha cetera & caduca censens. Ille veluti cælestem civitatem incoleret, in omnibussuis factis, dictis, cogi- tarionibus, nihil præterpræcepta divina intuebatur. Perfectus in litteris, sacrarumstue rerum jam ab ado- leseentia traditam tenuit diseiplinam ; summa ora- tinnis & elegantia & acrimonia. Atque hæc omnia vitæ decorabat modestia & integritas. Tractatus de Trinitate & de Poenitentia scriptis mandavit Marra noster, ac insigneenchiridium sacerdotale, Parisiis an. 1 5 19. typis excu sum.Tandem vir pius ad cœIe- i 2 j, sestem patriam migravit an. 1 j 21. sepultusque est ’* inæde primaria in sacelloS. Jobannis-Baptistæ.An. trigesimo ab ejus obitu, tumulo ejus aperto, fanum & integrum corpus, ac si recens expiraflet, reper- fiim est, ut memorant documenta Simorrensis mo- nasterii. Ejus vitam contexuit anonymus Condo- miensis monachus, inquit noster Claud. Estiennot, ut ex schedis D* dnseph1 « se in Gutelle Condomiensis medici didici • ateam tn tabuinrio tum D. episcopi Condomiensis, intft eapituli diu, sed frustra quæfivi. Observanduma porro litem habuisse Marram cum )NDOMIENSIS. 968 L Amanevo d’Albret cardinali, qui ab Alexandro 1——. papaVI. Condom. ecdesiæ administrator designa— ANN’ tus fuerat ; judicioque vicisse Marram, ac episco— CH^ patu potitum fuisse ; quod indigne ferens Julius II. bullam dedit qua vetat ne Condomienfc capitu- lum, cedente vel decedente Marra, alium in episco— c. t pum eligat. XII. ER&RDUS. Erardus de Grosseles nobilis Aquitanus, a toparchis de Flamarens, primum Simorræ abiusde- ctuscst, satagente Marra Condomienfium episco- po, qui hunc, ut pote virum pium & doctum a Si- B morrensibus suscipi rogavit an. 1 5 iq.Quem & vi- carium suum generalem constituit, ut habet MS. Condom. Denique ipsius commendatione inepi- scopum Condomiensem electus est a monachis an. 1521. Præfuit ad an. circiter 1543. Statuta 1521. officialitatis evulgavit an. 1 5 27. Basilicam a de— W ceffore inchoatam absolvi curavit, plumbo tectam pretiosis decoravit ornamentis, & solemni ritu ac pompa dedicari fecit die 15. Octobr. an. 1531. lntereaad hanc cathedram per Franciscum I. regem virtute concordati cum Leone X. recenter initi no minatur Franciscus du Moulin dictus de Rochesort, major eleemolynarius, &Regis quondam praeceptor. C Hinc rixæ & lites ; sed tandem pactis anni 1523. episcopatus procuratio Erardo mansit An. 15 20. frater Franciscus Bellamater dedicavit ei defenso- rium sedis apost. adversus Lutherum. Huicepifco- po designato Erasmus dicat exomologrsim anno 1 5 24. Vide Guichenon in probat hist. Sabaud. pag. 459. 463. &epistolas Erasini pag. 728. 800. 8o6. 807. XIII. Ca » O L U S. PlHl L£ B Carolus de PisseIeu, Guillelmi D. de Heilly ex IsabeUa de Contai fuius, abbas S. Albini Ande* n gavensis, Mimatensis primum episcopus fuit, de- inde Condomiensis. Non me latetprimos Galliae Christianæ auctores, duos admisisse Carolos de Pis- seleu, alterumMimatensem episcopum, Condo- miensem alterum. At unicum suisse qui utramque hanc sedem successive occupavit, ex chartis S. Albini palam elt In his enim aliquando Mimatensu, at læpius Condomiensis antistes dicitur, quia scilicet quatuor tantum annis Mimatense, 20. vero Condomiense pedum tenuit Erardo iu Condom. cathedra sufficitur Carolus anno circiter 1544* H* q# Iius tempore, ipsoque procurante, canonici Con- domienses hucusque monachi Benedictirii » so p cidares effecti sunt an. 1 5 49. obtenta hanc in rem 1549* bulla pontificia, quam officialis Lactorensis promulgavit, senatus Tolosanus & Burdigalensis probavere, RexChristianissimusdiplomat. an. 15 J4’ M corroboravit. Obiit Carolus 1 5 64. quem Petnis 1 Ronsardus celeberrimus poeta versibus exornavit Dt XIV. RoBERTUS. Robertus e stirpe baronum de Bironio, psior S. Liberatæ, Condomiensis nominaturepiscopi » an. 15 64. Quo pontifice, an. 15 69. oppidum a Tempore pontificatus piiflimi hujufce prcsulis, suspicor administrationem episcopatus Condom. Amanevo fktll conceflim suifle* Id fndicc <juippc chanxram Afbreti in biblioth. Coibcrt. asTervhto, quo usus fum, reperitur bull* Julii / data pridie Oft. an. s j t • ■ rcstituitur huic cardinali episcopatus Condom. admuustratio, a qua suerat amotus per Rlcmn&W • 969 ECCLESIA C( ——— ac ecdesiam amati Heterodoxi sub comitis Mon— j ANNI gomerii signis invasere, horrendaque strage vasta- 1 vere, reliquiis, MSS. codicibus, chartis ceterisque pretiosisaut ablatis, aut igneconsumtis. Obiit Ro- bertus hoc ipso anno die 2 5. Augusti, sepultus in Cadurcensi ecciesia ad sinistrum majoris altaris cornu, fuitdato prius ibidem anniversario. monluc. XV. Johannes III. Johannes de MonIuc, Blasii Franciæ marescalli, Aquitaniæ protegis, & Antoniae Ysalguier fuius, ex equite Melitoisi, ac militiæ JcrosoIymitanæ praeceptore, defuncto Gontaldo, nominatur episco- 1571. Pus anno 1 5 71 • At propter invaletudinem nun- quam fuit consecratus, & tandem episcopatu cessit, sub onere pensionis annuæ 9000. librarum, in gratiam Johannis du Chemin, qui anno 1581. resignatione Monlucii, jure reservationis hujusce- modi pensitationis provisus est. _Du XVI. JohaNNEs IV. CusmIN. Johannes du Chemin, oppido Treiniaco apud Lemovices oriundus baronia illustrium vicecomi- tum de Combomio, quæ nunc juris est fami- liæ de Pompadorio, patrem habuit Guidonem toparcham du Chemin secus Treiniacum, ma— 1 trem Johannam de Combor. Condomiensis fuit canonicus an. 1 c 67. resignatione avunculi vicarii generalis, e familia Vasconum de rEspinasio ; tum a clero diœceseos, cui ejus ingenii solertia perspecta erat, syndicus creatus, delegatur anno 1 570. ad Regem ; & cardinales Borbonium, Lotharingiæ, & Pelleveum a pontifice commisses ut clerum ni- miis oneribus gravatum, sublevarent a pecuniae summis, quæ ab eo repetebantur ob temporalis di- stractionem ; quam rem gnaviter suseepit & perfecit. Iterum a clero nominatur ut Blesensibus comitiis interesset. Interim promotus ad Condom. sedem Monlucius, vir bellis assiietus, ut ad meliorem mi-1 litiam sese accingeret, Italiam petere statuit, tum ut ibidem studiis incumberet, tum ut Geram po- litiam addisceret. Huic porro peregrinationi co- mitem aseivit Johannem du Chemin, cui & se & domum regendam commisit. Paduam ergo profecti, Cheminius doctor utriusque juris effectus est. Inde Romam, Melitam, Venetias, Taurinum invisunt ; & Condomium revcrsi, a Monlucio creatur præpositus, & vicarius generalis, cum ea- dem potestate, qua tunc pollebat Bemardus du Puy, a quibus dignitatibus paulo post abstinuit, cum haereticis circa Nciracum tumultuantibus, Monlucius Regis imperio contra perduelles arma-1 tus processit, & Cheminium sibi adjunxit, cui 1581. postr2 episcopatum quoque consignavit an. 1 5 81. pensione retenta. Biraga tamen cancellarius a Rege nominatur, quasi Monlucius obiisset, ratus idcirco sedem vacasse ; sed compositione inita, Cheminius episcopatum adeptus est, non tamen sine aliacon- troversia in aula Romana ; nam Gondrinus dy- nasta, qui a multis annis hanc cathedram ambiebat, apud pontificem conquestus est, quod Che- minius infulis episcopalibus minime dignus cen- sendus esset, ut qui tribuni militum potius quam facerdotis munia hactenus obivisset ; quam repre- Tomm //, )NDOMIENSIS. 970 hensionem ipse oratione, veIsuppIicatione potius, adpapam diluit, & totius vitæ suæ institutum apud ANNI lpsum exponit & purgatDiplomate ergo pontincio WSTI munitus tranquillam obtinuit possessionem : donec haereticis Neiraci contra Regem arma moventi- bus, Cheminiusbello assiietus, statim convocatis nobilibus & comitiis, juncto unionis fœdere, splendide exceptis omnibus iu episcopali palatio, perduelles repressit, patriam urbemque serva- vit ; qua de re a Rege laudatus est. Deindeanno 1603. coadjutorem sibi Antonium de Cous ex 1603. sorore nepotem adlegit, nominatione Regis & I Margaritæ reginæ, quæ Aginnensi & Condo- miensi civitatibus fruebatur : servatis nihilominus decem millibus librarum annuæ pensionis comiti de Carmanio, ex consensu summi pontificis. Cum autem an. 1569. Mongomerius Condomiensem basilicam expoliasset, & vitra penitus confregisset, Cheminii restltuta sunt impensis 3 6. millium li- brarum ; addidit & 8000. ut ornaret ecclesiam : sed nihilominus postea capitulo suo infenfus, tumulum erigi curavit apud Cassaniæ eeclesiam pa- rochialem, quæ castro suburbano episeopali ejus dem nominis includitur, ibique suam & Mon- lucii benefactoris imaginem seulptam apposuit, & duabus missis defunctorum singulis hebdo- madibus ibidem fundatis, anniversarii die r 3. pauperibus cibum dari constituit, 4000. libris urbi concessis ea lege, ut sacerdos bis in heb- domada catechismum doceret in parochia S. Ni- colai Condomiensis. Obiit Cassaniæ an. 1616. Hanc autem in ære tumulo scolpendam inscrip— 1616. tionem condidit.* Johannis Monlucii, magni illius Monlucii filii, & quondam episeopi Con » domiensis, necnon sacræ militiæ S Johannis dero- solymitani equitis commendatam, viri pacis & belli temporibus clari, & quod gentilicium est Mon- luciis, ad omnes virtutes nati, facti & educati ; hic ) prope, cor & viseera tertæ mandata sunt Juxta quæ tanquam carisserna pignora prædecesseris & benefa- ctoris sui meritissimi, & quod illis, dum simul vi- xerunt cor unum & anima una fuit, Johannes du Chemin suus in episcopatu successer, osse sua post mortem quodammodo consecrari insuo tumulo statuit, illius cum insignibus Monlucianis honoris & grati- tudinis ergo, inferi voluit ; ut quod uni fepulchrum, alteri monimentum foret. Abi viator, & utrique bene precare. Ibidem aureis litteris insculptum cernitur : Johannes du Chemin episcopus Condomiensis vivus hanc stoi domum paravit ; in qua tandem aliquan- do, si ita Deo vifurn suerit, quieseeret mortuus. «* XVII. ANTONIUS. de C0U6. Antonius de Cous Treignaci natales habuit, patre Philippo toparcha de Cous & du Tronchet, matre Maria Johannis du Chemin germana sorore. A teneris annis ea indole praeditus quæ litteris apta videbatur, ab avunculo futurus successer de- signatus Burdigalam mittitur : ibi musis humanioribus institutus, præceptore Balfurno in Aquitanico collegio, cum publice de theologia respondisset, doctor creatus est 1 5 9 2. die 14. Maii, cum in- terim canonicam tantum Condomiensipotiretur ; tum an. 1 5 9 5. ab avunculo sacerdoS consecratus, Qqq >i 97i ECCLESIA CC & postea ejus vicarius generalis & archidiaconus l ANNI nominatur. Deinde anno 1603. ejus coadjutor CHRISTI tjtujo Cpjftopi Auriensis in Mauritania ; mox Romam profectus, ibi cardinalis Perronii societate usus, eum toto vitæ decurfu amicum persensit ; nam eo favente buliasa pontifice accepit, tum an. 1604. 1604. Martii 25. die Annuntiationis Virginis inaugurationem suscepit in ecclesia D. Ludovici nationis Gallicanæ, ab Antonio Perroto episcopo Venafrensi apud Neapolitanos, adsistentibus Pa- duano & Concordiæ episcopis ; biduo post cxhi- buit solitum pontifici jusjurandum coram Alexan- dro Perretti de Monte-aito cardinalium decano. In GaIlias rcvtrsus coadjutoris fungebatur officio, 1 vicarii generalis, archidiaconi, canonici, & sena- toris clerici in prætura Condomiensi, quibus in muneribus omnium sibi benevolentiam concilia- 1614. vit Contigit autem an. 1614. Dominicanum no- mine Jomam, die Ascensionis cum ex suggestu sermonem haberet coram præsule & coadjutore Condom. afferuisse cum Christus hæc EvangeIii verba proferret, nemo aseendit in cælum, nisi qui de cælo descendit, filius hominis qui in cælo est, eadem penitus ratione tunc in cælo & terris simul exsti- tisse ; quem errorem cum pertinaciter scripto de- fendcre tentasset, Antonius libro edito confuta- vit, coegitque concinnatorem hunc, pravum dogma ex eadem cathedra damnare. Bis autem comitiis regni generalibus interfuit, iu quibus prædare se gessit. Cum hæretici pluries Condomium debeI- iare tentassent, Antonii vigili sollicitudine serva- tum est, maxime anno 1035. qua de re Chri- stianissimus rex ipsi bis litteris suis gratulatus est. Cum bellorum civilium injuria omnia fere dioecesis templa desolata jacerent, partim sua li- beralitate, partim vigilantia cuncta restaurari curavit, præfertim ecclesiæ primariæ chorum, geminasque domos episcopales restituit, ornavit, & emtis agris auxit ; nec minus paupe- rum necessitatibus providit. Diffidentes inter se1 nobiles ad concordiam revocabat ; cum omnibus ipse pacem, quantum poterat fieri, habebat & fovebat. Concilio provinciali BurdigaIensi intcr- 1624. fuit an. 1624. & cœtui cleri Parisiis 1625. In urbem accersivit Oratorii facerdotes anno 1628. quibus præter domum quam condidit, annuos redditus procuravit ut juventutis institutioni vacarent. Capucinos quoque Condomii, & Nciraci habitare voluit, necnon Ursulinas ibidem & apud Altum-viUare, ac Dominicanas in Manso-Agin- nensi. Gravis ergo meritis & annis cum cessisset episcopatum an. 1647. Johanni d’Estrades, sub annua decem millium librarum pensione, retenta quoque domo & toparchia Cassaniæ, post 4. menses spiritum reddidit Creatori in eodem castro 1648. episcopali I 5. Febr. 1648. Corpus in sacello un- decim martyrum, quodexornarat, Condomii se- pelitur, fundato anniversario. dDuTra’XVIII. JohanNes V. Johannes d’Estrades claro ex genere in pago Burdigalensi ortus, patre Franciscod’Estrades no- bili Regis cubiculario, matre Suzanna de Roques priori ejus uxore, frater Godefridi Franciæ ma- JNDOMIENSIS. 972 L rescalli. Primum abbas Boni-sontis in pago Con— —• venensi, deinde an. 1646. mense Julio Petrogo— ANNI ricensis præsul designatur ; tandem Condomiensis CHRISTI episcopus ac dominus nominatur an. 1647. mense Sept. Admissiis in consistorio lnnocentii X. papæ, bullis datis die 2 5. Februarii 1648. eodem anno 1648* mense Maio, Dominica in albis unctioncm excb- pit in æde patrum Jesuitarum Aginn. a Bartholo- mæo d’Elbene urbis episcopo & comite, coope- rantibus Alano de Solmiuihac Cadurcensi, & Gilberto de Choiseui Convenensi præsulibus ; die 17. Septemb. sequentis exhibuit Regi, more /olito, sacramentumclientelæ, ac solemni pompa ci- & vitatem suam invectus est 1649. die Martis sancto. Hoc eodem anno episcopatum sua sponte & voluntate deposuit in gratiam sequentis. Obiit anno 1 68 5.in suaS.MeIanii Redonensis abbatia, pro qua Carilocensem, Chalis, dimiserat longe pin- guiorem ; magnum lucrum reputans vivere inter S. Benedicti alumnos strictioris observantiæ, quibus exemplo prælucebat, sicque ad mortem se comparare. Jacet iu eccIesia S. Melanii cum hoc epitaphio : D. O. M. HIC JACET ’Reverendissimus & illostrissimus Johannes d Estrades, Condomiensis episcopus ; Qui pontificales infulas Amplissimamque diœcesim ; Quam per decem annos pie, fapienterque rexerat. Miro christiana humilitatis exemplo Sponte abdicavit. Uni Deo, sibiqde victurus Seceffic in Rhedonense S. Melanii ccenobium, Cui abbas præfuit, Cujus ædes iostauravit, Quod amore præcipuo coluit, ’Comitate, liberalitate, caritate Omnes stoi devinciens, Suis se pastorem, egentibus patrem, affictissolamen. Exhibuit. His laboribus probatus senex Aderitis quam annis gravior Occubuit. Die xII. mensis Junii anno ætatis Lxxv. R. S. H. M. DC. LXXXV. Fratri caristimo Godescidus d Estrades Franciæ marescallus Amoris hoc pignus & doloris monimentum > Posuit. • de XIX. LUDOVICUS-CAROLUS. Lorraine Carolus-Ludovicus de Lorraine abbas Caroli- Ioci ♦ ordin. Cisterc. diœcesis Silvanect. prior ♦ Chaalit, Aleyrac. ac tandem voluntaria prædecesseris ces- sione Condomiensis episcopus anno 1659. so— 1659. lemni pompa ad ecdesiam suam accessit 17. Jul. I66o.Anno 1664. missionem in cathedrali ec- desia procuravit. Obiit 1668. 1. Junii Parisiis. XX. JacobUS. Bossuet. Jacobus Benignus Bossiiet Divioni natus 27. 9^3 ECCLESIA C — — — ■ Sept. 1627. Patrc Benigno Bosseet insuprema. ANNI curja Metensi lenatore : vir morum lenitate, scien- CHRISTI tja præcjpue Divina, & victoriis de fidei hostibus reportatis celeberrimus, sacræ facultatis doctora- tum in regio Navarræ collegio consecutus est 16. Maii 1652. cathedralis ecdesiæ Metenlis canonicus, archidiaconus, ac tandem decanus. Exinde Parisios evocatus in celebrioribus ecclesiis con- ciones habuit, tanto omnium appiausu, ut annis 1661. 1665. 1666. & 1 669. coram Rege di- cere e sacro pulpito tempore Adventus & Qua- 1668. dragesimæ meruerit. Anno 16 6 8. 13. Septemb. designatus est Condomiensis episcopus. Pontisaræ coram generalibus cleri Gallicani comitiis inaugu- ratus 1670. 21. Sept. dic sequenti Regi sacra- mentum præstitit. Serenissimo Delphino datus est Rudiorum moderator eodem anno 11. Sept. Ut sese tanto muneri totum daret, episcopatum abdi- cavit anno sequenti. Quadraginta viris Academiæ annumeratus est an. 1672. Cetera quæ ad tan- tum præsulem spectant prosequemur in Melden- sibus episcopis. De Mati— XXI. JacoBUS II. GNON. Jacobus Gojon de Matignon ex ilIustri comitum de Thorigni familia natus, decanus Lexoviensis, abdicatione D. Bossiiet Condomiensis episco- 1671. pus nominatur 3 1. Octobr. 1671. consecra— < tus anno 1673. apud Cartusianos Parisienses, sacra faciente prædecestore, adsistentibus Guidone de Seve de Rochechoiiart Atrebatensium, & Ludovico-Maria Armando de Simiane-de- Gordes Lingonensium præsulibus. Episcopatum & ipse dimisit 1693. mense Septembr. accepta a rege Christianissimo Fusuiacensi abbatia ; quadi- missa, ab eodem accepit Sanvictoriensem apud Massiliam 7. Sept. 1703. Sibi admodum parcus, fere omnia sua ecclesiis &. pauperibus tribuere per- ONDOMIENSIS. 974 k git piissimus præsul. Missam in ecdesia cathedrali — quotidie celebrandam fundavit. Amplam pro sex ANNI clericis Condomi natis in suo seminario instituen— CHRISTI dis fundationem fecit. XXII. MaTTHÆUS. 13obi ?. Matthaeus lsore d*Ervaut Georgii marchionis d Ervaut domini de Pleumartin ex antiquissimo apud Turones genere filius, & Mariæ de Ronche- rolles paris nobilitatis teminæ, lauream doctoris theologi consecutus est in regia Navarra die 13. Febr. 1681. Paulo ante fuerat designatus a Rege rotæ auditor in Romana curia, quo munere diu magna cum Iaude est perfunctus. Condomiensis B episcopus regia sehedula nominatur 8. Septemb. 1693. 1693. verum statim Turonenlis archiepiscopus fit, antequam bullas hujus episcopatus accepisset. Cetera quæ ad ipsum spectant prosequemur iu Turon. archiepiscopis. XXIII. LudovICUS. Miion. Ludovicus Milon Turonibus natus ex familia togæ honoribus omatissima ; Regi ab eleemolynis, S. Martini Turonensis canonicus, facultatis Pari- siensis doctor anno 1685. 4. Jul. S. Marcelli & duorum Geminorum prior, Condom. episcopus nominatur 1. Novembr. 1693. inauguratur Pa— 1695. 2 risiis in ecciesia Jesuitarum vici S. Antonii 14. J Febr. anno 1694. fidem juravit Regi die 16. Febr. ejusilem anni. Publicam hospitalem domum, in qua variæ a pauperibus artes exercentur fundavit, illamque furoribus fidei administran- dam commisit. Easilem sorores ad puellarum he- terodoxarum institutionem & catechesim Neiraci confutuit. Ecclesias de Monchenit & de Puge ab hæreticis solo æquatas ædificavit ; palatiumque episeopaIe multis jam sumtibusincœptum persicit.