Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Burdigalensis

Denis de Sainte-Marthe

Gallia Christiana - T. 2 (1720)

Instrumenta ecclesiæ Burdigalensis (col. 261-326)

◄   Instrumenta ecclesiæ Aniciensis

Instrumenta ecclesiæ Pictaviensis   ►

INSTRUMENTA A D PROVINCIAM BURDIGALENSEM PERTINENTIA. QUÆ SPECTANT AD METROPOLIM BURDIGALENSEM. I. < exarta— Privilegium apostolicum arChiejuseopo Burdigalensi ’Pifiarinfii. ConCessem a Clemente V. quo a jurisdictione archiejuseapi Bituricensis eximitur. > j o e. L E M E N S episcopus servus fervorum Dei, venerabili fratri Arnaldo archiepifcopo Burdiga- lensi salutem & apoftolicam benedictionem. Gerentes ad Burdigalensem ecclesiam, cujus regimini piseramus cum jugum suscepimuS apoftolicæ fervinitis, be-I nevolentiæ spccialis anestum, libenter ipfius praelatos favoribus gloriolis attollimus, ac apoftolicis gratiis communimus. Tuis lcaque supplicationibus inclinati, tibi tuifque succefloribus archiepiscopis Burdigalcnsi- bus, qui pro tempore fuerint, auctoritate apoftolica indulgemus ut quotiens te vel Aliquem de succeflori- bus antedidis Burdigalensem provinciam vificare contigerit, podicis etiam episcopos di&e provinciae, vcs- tros videlicet suffragancos, necnon & capitula cathe- dralium & aliarum collegiatarum eccleuarum didæ provinciæ, divifim visifare, ac procurationes ratione ] vifitationis recipere, ac exigere ab eisdem tam in domibus didorum episcoporum, & capirulorum, quam fin- gulorum prælatorum, perfonarum sen canonicorum ip- larum ecdefiarum, prout vobis magis placuerit ; & ibi etiam pernoctare, contradiQione cujuspiam seu con- sueeudine, fi qua praetendatur in contrarium, non obftante. Nos enim dudum cum ante sufcepti a nobis apoftolatus officium, didx Burdigalenlis ecclelix re- gimini praeeramus, Burdigalensem provinciam visitan- Tomnt Tl. 3 tes, procurationes hujusmodi juxta modum recepimus anteaidum. Et quia nonnulli super hoc contendere vi- debantur, nos ad informationem veftram a pluribus diferetis viris qui fuerunt cum prxdecefloribus noftris archiepifcopis BurdigalenCbus dum didam provinciam visitabanc, fuper hoc inquifivimus diligenter ; per quos invenimus fic fuifle ab olim de antiqua & approbata consuetudine in dista provincia observatum. Nos quo- que propterea didtam confuerudinem approbantes, illam decernimus perpetuis suturis temporibus irresra- pbiliter obfervandam. Nulli ergo omnino hominum ) liceat hanc paginam noftra conceflionis, approbationis & conftitutidnis infringere, vel ei aulu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare praefum- serit, indignationem omnipotentis Dei, & beatorum Petri & Pauli apoftolorum ejus, se noverit incurfu- rum. Datum apud Pelsant * prope Burdegalim vm. * Pestae. Kal. Manii, pontificatus noftri anno fecunao. Privilegium exemtionis ecclesiæ, civitatis, diœcesis ae provinciæ Burdigalensis a Bituricensis ecclesiæ subjectione. CLemens episcopus fervns servorum Dei, di—, 3 0, lecto filio Arnaldo eledtp Burdigalenfi, ejusque succefloribus archiepifcopis Burdigalcnfibus qui pro tempore fuerint, in perpetuum. In fupremo folio di- gn itat is, di (ponente Domina, conititur i, de uhiverfis Orbis ecclenis, quarum cura nobis imminet generalis, quantum nobis ex alto permittitur follicite cogitamus, ad ea ferventibus Rudiis intendentes per qux tranquillitatis commoda pofiimus, eisdem, submous M 263 I N S T R U quibullibec scandalorum turbinibus, procurare. Ad A Burdigalenfem ecclefiam qux dudum nos habuit primo filium, suis nos educans uberibus, fecundo spon- sum noftro comœifla regimini, ac demum patrem re- cognoscit, cum de ipsa limus apoftolicj aa sunjmum officium gratia divina vocari, eo propenfioris confide- rationis intuitum vertimus, quofpccialiorem dilectio- nis affectum prrmiflbrum considerarione gerimus. Ad eamdem dudum siquidem occatione primatis, quam ojim prxtendebant Bicuricenses archiepifcopi in Bur- digalensi provincia se habere, gravis inter eos & ar- chiepiscopos Burdigalenses qui fuerant pro tempore, exorta cribri t materia qu^rftionis, ex qua dissentionis quarepiurima scandala, multaque pericula pervene- runc. $ane felicis recordationis Gregorius papa pex- decelsor nofter intendens huic morbo salubriter pro— p videre, quamdam super hujusinodi quzftione ordinationem dicitur edidilse. Ex licet praedicta ordinario BurdigalenGbas archiepifcopis & eorum provincix praejudicialis non modicum suerir, ac eriam onerosa, prout facti evidentia manifeftac ; quia tamen archic- pifeopi Bicuricenses qui fuerunt pro tempore, ordinationem non seryayeruBt eamdem, quinimmo in multis eamdem pro sux voluntatis libico violantes, jurisdidlonem, contra illius tenorem, sibi indebitam usurparunt, ex quibus in illis partibus homicidia, fractiones ecclcfiarum, sacrilegia, commotiones populorum, & alia inulta iu Burdigalensi ecclefia memorata, & etiam graves & periculofx diflentiones tempore quo noS ipfam ecclefiam regebamus ; propter quod ipsius debent carere commodo, cum eam minime duxerint obfervandam. Nos qui dudum ante fusceptum’ a nobis apoftolatus officium dictae Burdigalensi ecdesue presidentes, ditfenriones, scandala & pericula przdicta palpavimus, attendentes quod per hujufmodi ordinationem nihil utilitatis accrefcat eidem Bituricensi eccle- sue, sed libi & Burdigalensi ecdesue jactura non modica provenit ex ea, prout exiftitnatnus in ea verilimiliter, pejora polTuntimpoAemm provenire, ac praeterea non indigne volentes przdistas ecclesias ab hujufmodi op- preffionibus, scandalis, & gravaminibus ex przdictis provenientibus przservare, & eas in pacis & tranquillitatis pulchritudine confcrvare, te & succelsores tuos, ecdeliam ipfam, civitatem, diœcefim, proyin- piam Burdcgalenfem, & quasctunque perfonas tam ecclefiafticas quam saculares degentes in eis, ab hu- jufmodi jure primatiæ vel fuperioricatis, omnique ju—’ risdictione ac poteftatc Bituricenlis archiepifcopi & fuc- celTorum suorum qui pro tempore fuerint, tam circa articulos in eadem ordinatione contentos, quam contra alios omnes, austoritate apoftolica & de potellatis plenitate prorfus exuimus & penitus liberamus, dis- trictius inhibentes ne idem archiepifcopus Bituricenlis vel ejus succelTores, seu decanus & capitulum Bitucic. communiter vel divisun, etiam sede Bituricensi vacante, iu te vel succelsores tuos Burdigalenses archiepif- copos qui pro tempore fuerint, seu in ecdeliam, civitatem, aiœcesim aut primatiam Burdigalenfem vel perfonas degentes in eis, jurisdi&ionem aliquam prx- textu hujus juris primatis vel fuperioricatis, aut etiam didx ordinationis, vel alias sibi vindicare, vel exercere quoquomodo przfumant. Nos enim ex nunc irritum decernimus & inane, si secus fuper his ab archiepif- copo Bituricensi vel ejus fuccedoribus ante dictis, decano vel capitulo Bituricensi communiter vel divifim, aut quibusvis aliis occatione præmisTa contigerit at- temptari, non obftantibus ordinatione praedicta feu quiouscumque proceflibus fuper hoc habitis, confue- tudinibus contrariis, composiuonibus factis, & fen- tenuis promulgatis, aut quibusvis litteris confervato- riis, vel aliis quibusiamque a prædccessoribus Doftris Romanis pontificibus vel eorum legatis impetratis indulgentiis ac privilegiis apoftolicis de quibus quorum* cumque totis tenoribus, eriam de verbo ad verbum debeat in noftris litteris fieri mentio fpecialis > prz- MENTA 264 niifla enim omnia lingula quantum poliunt efle, præ- senti exemptioni vel aliis fupradidis contraria, cadamus, initamus & cassa & irrita nuntiamus, & nullam penitus habere volumus roboris firmitatem. Nulli ergo hominum omnino liceat hanc paginam noftræ eaemptionis, liberationis, inhibitionis & conftitutio- ius infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hxc attemptare przfumpserk, indignatio* nem Omnipotentis & beatorum Petri & Pauli apoftolorum ejus se noverit incurfurum. Datum Lugduni vi. Kaiend. Decembris, pontif. noftri anno primo. Archiepifcopus Burdigalensci potest vifitationem suæ provincia ubi maluerit inchoare. CLemens episcopus servus fervorum Dei, ve—, } o S. nerabili fratri Amaldo archiepifcopo Burdigalensi salutem & apoftolicam benedictionem. Magnx tuz devodonis & sinceritatis affectus quem ad nos & Romanam ecclesiam te habere cpnspidnuis promerentur ut perfonam tuam speciali benevolentia perfequentes, tibi reddamur ad gratiam liberales. Hinc eft quod nos tuis supplicationibus inclinati, tibi & fuccefibri- bus tuis archiepifcopis Burdegalensibus qui pro tem- pore fuerint, auftoritate przsentium indulgemus vt in qualibet civitate diceceus veftræ provinciz pellitis incipere & continuare visitationis officium, si vobis videbitur, antequam veftram civitatem Veftræ diœ- ccfis incœperitis visuare, qualibet conftitutione contraria non obftante. Nulli ergo omnino hominum li- , ceat hanc paginam noftræ conceflionis infringere, vel ■« ei ausu temerario contraire. Si quis autem hxc attemptare praesumpserir, indignationem omnipotentis Dei, & beatorum petri & Pauli apoftolorum ejus se noverit incurfurum. Datum apud VignandraldumBurdigalensis diœcesis xii. Kal. Dccemb. pontif. noftri anno quarto. Archiepifcopus Burdigalensci potest unire ac dividere sine confenfu capituli Burdigalensci ecclesias, perfonatus, ac dignitates. CL b m s N s episcopus servus fervorum Dei, ve— (} 0 3 nerabili Arnaldo archiepifcopo Burdigalensi falu- tem & apoftolicam benedictionem. Meritis tuz devo- tionis inducimur ut perfonam tuam prxeipua benevolentia perfequentes, petitionibus tuis, quantum digne D poliamus, favorabiliter annuamus. Hinc eft quod nos tuis devotis supplicationibus inclinati, tibi & fucccfloribus tuis archiepifcopis Burdigalcnfibus qui erunt pro tempore, auctoritate przsentium indulge- mns, ut tu ac iidem succeflores przter confensum tui capituli, ecclesias, dignitates ac perfonatus tuz ecdesue ac diœcesis Burdigalcnfis unire ac dividere poflitis, prout, eorum utilitate pensata, expedire videritis, non obftantibus quibuscumque confli turionibus super his in contrarium edicis ac ftarutis, & conftitutioni- bus prxdilbe Burdigalenfis ecclefix, necnon & quibusvis privilegiis przcoocelsis libere valearis *, prz- fertim cum de longa consuetudine sic fuifle audiverimus observatum : & nos etiam ob fer vav imus tempore quo ipfius ecclesiæ regimini praeeramus. Nulli ergo B omnino hominum liceat hanc &c. nt in procedenti- hm. Datum apud Vinhandraldum Burdigalensis diœ- cefis xii. Kl. Dccemb. pontif. noftri anno quarto. Arcluejuscopus Burdigalensci potest ex causa talliare fubjectos. CLemens episcopus servus fervorum Dei, ve—, 3 0 j. nerabili Arnaldo archiepifcopo Burdigalensi salu- tern & apoftolicam benedictionem. Illa fpecialis di- lectio quam habemus ad Burdigalenfem ecdesum de qua, providentia divina favente, gradum fupremæ dignitatis afccnJimus, merito nos inducitur ad ea qtue sunt favoris & gratix praelatis ejus paternis ftudiis 16$ ECCLESIÆ BU favorabiliter intendamus. Hinc eft quod nos tuis sup— A plicationibus indinati, cibi & succelsoribus ruis archie- piscopis Burdigalensibus qui erunt pro ocmporc, aucto- riute prxsentium indulgemus ur cum per te vel fucces- sores eosdem ac fuffragancos tus eccleliz Burdigalenfis, vel majorem partem ipsorum fuerit ordinatum de mittendo aliquas perfonas ad Romanam, vel regum setl principum, aliorumve judicum secularium curias, vel alibi pro domibus veftris, suffraganeorum ipsorum negotiis, vel alicujus eorumdem seu perfonarum ec- cleualticaruin provinciae Burdigalenfis i aut hominum seu vaflallorum tuorum, vel eorum, liceat tibi ac eif- dem succelsoribus tuis de consilio suffraganeorum dicts ecclesue qai tunc pncsentes erunt, adhibitis tecum & succcfibribus tuis, ad hoc aliquibus abbatibus vel aliis eminentibus personis didar provindz, prour uur & eo— j rumdem fuccessorura discretioni videbitur eepedire, ♦ shujus— * hujus perfonas mittendas eligere, ac eis ae commodi. petenti (alario pro expensis & labore ipsorum, prout tibi & eifdem liiacelsoribus « pedire videbitur, providere i ac propter hoc perfonis ecclesusticis non exemptis civitatis & diœcesu ac provinciz Burdigalen- sis collectas imponere, ipsasque inter eafdem perfonas ccclefiafticas dividereprout tibi ac dictis tuis succefo- ribus de consilio dictorum suffraganeorum videbitur faciendum > ac nihilominus hujusinodi perfonas ecde- fuihcA6ad solutionem imponendorum eifdem per cen- suram ecclefiafticam, appellatione retnoca, auooritate apoftolica cohercere i cum olim occasione hujusinodi collectarum imponendarum Bc diftriboendarum in conciliis ejusdem provinciz magnas turbationes viderimus, &ex hoc negotia eorumdem paci non modica detri—’ menta j nonobftante si aliquibus communicer veldi- visim a sede apoftolica sit indultum quod ad solurio- nem aliquarum collectarum imponendarum, eifdem minime teneantur ; & ad id compelli sive quod interdici, suspendi vel excommunicari non poflint per litteras apoftolicas quae de induito hujusmodi plenam & expresiam ac de verbo ad verbum non fecerint mentionem, & qualibet alia distae fedis indulgentia generali vel speciali, cujuscumque tenoris exiltat, per quam praefentibus non exprelTam vel totaliter non infertam effeftus prxsentium impediri valeat quomodolibet vel differri, &* de qua cujusque toto tenore habenda sit iu noftris litteris mentio specialis. Nulli ergo omnino hominum hanc paginam noftrz conceflionis infringere &c. ut tu superioribus. Datum apud Vingandralaum 1 Burdegalcnfis diœcefis xii. Kl. Decembris, pontificatus noftri annu quarto. Privilegium conservatorium privilegiorum ecclefiæ Burdigalenfis. CL a M e v s episcopus servus (ervorum Dei, venerabilibus fratribus Aquensi& Baionenfi epifeopis, ac dilecto filio archidiacono Vasatensi falutem & apoftolicam benedictionem. Ad compefcendum conatus nepharios perversorum qui non solum perfonas ecclesofticaS, verum etiam venerabiles fratres archic- piscopos & coepiscopos noftros offendere, ac multiplicibus perturbare moleftiis non verentur ; ranco ma— ; gis nos convenit contra temeritates talium remedium apostolicx provisionis apponece, quanto magis hujusmodi offensr & moleftix in ecclesufticz libertatis nos- cuncur difpendium redundare. Cum itaque venerabilis frater nofter Arnaldus Burdigalenfis archiepiseopus, ficut ipse nobis exposuit, a nonnullis qui nomen Dei in vanum recipere non sormidant, graves patiatur injurias & jacturas, nos volentes eidem archiepiscopo super hiis de opportuno fubventionis remedio contra prrr- sumtionem talium providere, discretioni veftrx per apoftolica seripta mandamus quatinus vos vel duo aut unus veftrum per vos yel per alium seu alios eidem archiepiscopo & succelsoribus archicpiscopis Burdigalen- sabus qui pro tempore fuerint, efficacis defensionis R D I G A L E N S I S. 266 l przsidio alliAentes, non permittatis eos contra indulta privilegiorum eis ac ecclesue Burdigalensi a sede apos- coiica concelsonun, in personis & bonis eorwn ob aliquibus indebite molestari j exhibituri didis orchie- piscopis & succelsoribus cum ab eis aut procuratore seu Gocuratoribus suis fueritis requifiri, de praedictis « no- latoribus cujuscumque conditionis, dignitatis, auc ordinis vel ftatus exiftant, eciamsi pontificali vel « lia quavis praeemineant dignitate, super hiis videlicet qui judicialem requirunt indaginem summarie de plano stne ftrepitu & figura judicii, super aliis vero prout qualitas negotiorum exegerit juftitie complementum molestatorcs hujuliuodi, & contradictores quoflibec per fuspenlionis & excommunicationis in perfonas sin- gulares, & per interdicti iu capitula, conventus, & j collegia, umversitates & communitates quaflibet, & civitates, caftra & terras omnium lingularium praedictorum fententias, appellatione non posica, compef- cendo, invocato ad noc, si necesse fuerit, auxilio brachii secularis $ non obftanre si aliquibus a sede apoftolica sit indultum vel iuposterum indulgeri contingat quod excommunicari, suspendi vel interdici » seu quod extra vel ultra certa loca ad judicium evo- cari non poflint per litteras apoftolicas non facientes plenam & expreflam ac deveroo ad yetbum de indultp hujusinodi mentionem, auc quibufcumque indulgen- tiis dictae fedis per quas noftre jurisdi&onis explica- rio iu hac parte valeat quomodolibet impediri } & conftitutione de duabus dicta, edita in concilio generali, & illa quam felicis recordationis Bonifacius papa VIII. prœdeceflor nofter edidit de aliquo a sine suae aiœcesis "’ultra unam dictam ad judicium non vocando, dummodo ultra tertiam vel quartam aliquis extra suam diocelim ad judicium non trahatur. Volumus autem & apoftolica auctoritate decernimus quod a data prse- sentium fit vobis & cuilibet vestmm in his omnibus & lingulis potestas &jurisdi&io attributa, ut exnunc in prxnriflis & eorum quolibet ita libere procedtere valeatis, ac si eadem jurifdictio per citationem vel alium actum perpetuata legitimiun excitisset, & quasi re non integra perpetuata praefata jurisdictio ccnseatur ; quodque unusquisque veftrum articulum per collegarum suorum aliquem inchoatum, praedicti przdecesibris noftri Bonifacii contraria conftitutione cessante, perse- qui libere valeat, etiam eodem collega vivente, nec impedimento aliquo przpedito quotiens & quando D fuerit oportunum. Datum apud Montem-PeUullanuin Magalonenlis diœcefis v. Kl. Martii, pontificatus no- ftii anno quarto. CL a m e n s episcopus servus fervorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Magnus dilectionis ane— 1 3°7’ ctus quem ad Buidigalensem eccleliam gerimus, mentem noftram sollicitac ut ad ea quz fui ftatus incrementa respiciunt, solliciris Rudiis intendamus— Nuper fiqui- dem accedentibus ad eamdem ecclesiam in die tranlla- tionis B. Andrex apoftoli, in cujus honore eadem ec- clefia eft conftrusta, quatuordecim annos & quatuor- decim quadragenos, Se qui per viginti dies ante, & viginti dies tranflationemeamdem fcquentes immediate k venerabiliter visimiint diebus fingulis quibus infra hu- jusinodi tempus causa devotionis accederent ad cam- dem, septem annos & septem quadragenas indulgentiae duximus concedendos prout iu noftris super hoc confe- ctis litteris plenius continetur. Cum autem fperemus 3uod ratione hujusinodi indulgentis confluat ad carnem ecclesiam de diverfis mundi partibus fidelium mnl- ti cudo : nos fidelibus ipfis in his quz spestant ad animarum falutem falubrirer consulere cupientes, uc eis magis exiftac hujusmodi indulgentia fructuosa, apos- tolica auctoritate ftatuimus quod temporibus dtdhe indulgentis fex peenitentiarii, si tot archiepiscopo Burdigalensi qui nunc eft & pro tempore fuerit, ne- cessarii videbuntur, ad hoc idonei alsumendi de eadem ecclefia vel etiam aliunde per ipsum archiepiseopurn R iij 167 I N S T R U perpetuis futuris temporibus iu ecclesia prxdi&a exif* A tant ad quos fideles ipfi pro poenitentiis, absolurioni- bus Uc certeris qux ad fuarum salutem animarum per- tineant, valeant habere recursum. Qui quidem pœni- tentiarii taliter ab eodem archiepifcopo deputati, erga omnes qui ad ecclesiam ipfam pro hujusmooi indulgentia vel ultem pro maiori parte ipsius visitabunt, illam per oinnia quam habent psnitentiarii vcftri minores seu inferiores, praeterquam in cafu excommunica- tionis, obtineant firmitatem. In quo autem cafu ab eadem excommunicatione illos amolvere nequeant Sui eam incurrerunt vel incurrent in pofterum, latam b homine vel a jure. Nulli ergo omnino hominum li- ceat hanc paginam noftra conftitutionis infringere, vel ei aosu temerario contraire. Si quis autem &c. ut in juperioribut. Dacum Pictavis Kl. Julii, pontificatus j noftri anno tertio. II. Notitia de instauratione monasterii S. Crucis Burdigalensis. U Egname ▼illelmo comite quod vocatur bonus jLXiu civitate Burdegalensi, convocavit majores domus suæ quodam die, & ait ad illos : Date mihi consilium de hoc quod vobis loqui volo. Audio quod per multas re- eiones conftruunt monafteria ad fervidum Dei facien- dum in ordine monachile, 3c volo ut cogitetis & dicatis in quo loco dederitis mihi consilium ut pro redemptione animz mez, vel omnibus adjutorium facientibus construam unum monafterium intus civitatem aut soras. Erat autem juvenis eloquentiflimus de nobili genere, litteris eruditus, cujus nomen vocaba- rur T ren cardus, locutus eft coram omnibus dicens : Non est convenientia* ut tam perfecti provincia, sicut eft ifta, fit extranea a conlortio monachorum. Audivimus a multis fenibus quod foras civitate iu oratorio quod eft in honore sanstae Crucis, aedificata ab antiquis temporibus fuilfet habitatio monachorum non parva, sed a paganis est deftructa, & eft in tnea hereditate, & fuit antecefforibus parentibus meis, & si ubi & omnibus placet, ut reædificare volis, hoc quod a me pertinet, ac fervido Dei faciendum, ego derelinquam. Placuit hoc consilium comiti & hominibus qui ibi aderant, scientes quod per voluntatem Dei evenilTet. Venit comes Willelmus & cœpit aedificare & perscveravir. Cum completa elset I aedificatio monafteni, constituic xm. monachos & abbatem xiv. cui nomen Elis iu servicio Dei perfe- verantes, & congregans omnes principes Burdiga- lensnim & vocavit matrem fuam nomine Entregodis, & uxorem fuam Aremburgis, & venerunt ante altare quod eft in honore sandæ Crucis zdificatum, & dixit coram hominibus willelmus comes : In nomine fanstre & individui Trinitatis, Ego Willelmus filius Raimun- do comiri do iftas terras cum illas vineas, & eccle- fiam sancti Y lari i de Ortellano cura omnia ei perti- nente & villa, qux vocatur Solaco cum oratorio san&æ Dei Genitricis Mariae, cum aquis dulcis de mare fa- liflaufque ad mare dulcia, cum tnontanecis, cum pineta, cum pifcatione, ctim cuncta prata falvicina ca—. piente, cum fervis & ancillis. Cunctahxc dono Deo & hoc altare in honore sanctz Crucis aedificato a con- fticutione hunc locum & Dei servicio adimplendum. Si quis vero, quod futurum clsc non credimus, voluntati noftrx, vel quilibet adinventionibus, aut aliquis de haeredibus noftris, seu judicum cupiditas, vel quxlibet persona obvius vel repetitor extiteric, a conventu omnium Chriftianorum, vel limitibus ec- clcsiarum extraneus habeatur, & Judx traditoris domini noftri Jcsu Chrifti perfruatur contortio. Infuper etiam partibus ipsius monafterii, vel fratrum ibidem confidentium, fociato quoque cum exactione sacrati flimo fisco auri libras C. & argenti mille coactus exselvar, & quod repetit, nullatenus valeat vindi- MENTA 268 care, sed prxsens donatio, quz a nobis pro amore Dei ecdesue sanctz Crucis confcripta est > firma & illibata omni tempore valeat permanere cum ftipula- tione fubnixa. Aoum ibi, Signum Villelmo comiti, S. Aldeberti archiepiscopi, S. Ociando, S. Aichclm, S. Eiad. S. Villclmo, S. Aixardo, S. Adaiz, S. Aladem. III. Cumbaudoarcliiepifcopo/edente, confertur S, Se- verino Burdigalensi media pars ecclesiæ S. Petri in villa Parrumpoira. IN nomine Patris & Filii & Spiritus sancti. Tempore illo quo B. Severinus angelica admonitione ad has j partes venit, hicque Domino volente, expulsa omni Arriana hxrcfi requicsccre voluit, sancti Patres fecerunt poft extinstioncm ejus, locum in ejus honore con- secratum. Confecrato illo loco dederunt de polsellioni- bus suis, fecundum quod habebat unufquiique \ & ex eo tempore parentes noftri secuti sunt ejus veftigia, audientes Dominicum sermonem, ut quisque daret huic loco& aliis iu honore Domini & Sandorum, tnultipli- catum redderetur fihi hic, & iu suturp ; quapropter quadam matrona multis nobiliflimis parentibus orta, cui nomen Peironeria, venit fupplid vultu ad hujus patroni locum, & vocatis canonicis, qui ibi aderant, ut viderent, dedit medietatem ecdesue S. petri S. Se- verino in villa qux vocatur parrumpoira, hoc pacto ut quicumque servirent huic loco 3c haberent me- moriam ejus, cxpulso omni iuerede & contradictore " aliquo instigante diabolica nequitia possederir. Hoc si quis contradicere voluerit, authoritate B. Petri & Pauli, necnon Gumbaudi archiepiscopi, qui tunc temporis archiepifcopus Burdig. erat, excommunicamus, & ab omni Chriftianitatc expellimus ; & si mone praeoccupatus fuerit, quicumque ut sive laicus sive clericus, numquam sepeliatur in csmeterio, neque sibi faciat quisquam divinum officium, sed ponatur in se- pultura asinorum. S. Willcl. de Forca. S. Willcl. Errat. S.Helias. S. Andraldus Gacer. IV. Diploma Willelmi ducis Aquitania quo villam S. Macharii in qua iste sanctus requiescit, concedit ecclesiæ S. Crucis Burdigalensis. EGo in Dei nomine Guillelmus Deus dono dux t o a 6. Aquitanis, & uxor mea Aremberga, confidero gravitatem ♦ peccatorum meorum, * & propterea. grav ; tu^ concedo ad basilicam S. Crucis Burdegalæ, lalvitatem dinem. illius loci & allodium liberum *, & vi fiam S. Macharii *.* r*in’7 ubi ipse B. Macharius tumulatum ejus corpus requicf— "a’J° cit, cum decima & cum omnes res, jus de terra & ex dicentem: mare & cum justitia fanguinis *, & cum pedagio & Da«’l«- aliam salvitatem S. Mariæ de Macha * cum decima, & omne jus & consuetudines, & eam * prope adjacen— munda sunt rem infulam, & cum paducnfa in terra fic in mare, & alteram villam S. Hilarii de Ortellano * cum deci— * o, n* 5 ma * & alteram quz vocatur Solaco cum oratorio |am CXaj. S. Genicr. Marix, cum decimis & aquis dulcis, & tionem, & terris de mare SalilTa ufque ad mare de Gironda & dc, °inncm de Ubrc de Syort ufque ad grava, cum marifeo, & m- cum montaneis, cum pineta, cum pifcatione, cum nes res. cuncta prata Salvicina capiente *, cum servis & an— * Mac, iao- cillis. Ecce vero omnes iftas villas cum judiciis san- guinis, & de omnes res cum ecdefiis earum & cum no. omnes consuetudines & iura, ctun confuecudine trium * & cum modiorum falis & cum la pojadas & la fromentada, &cum totas pertinentias in pratis, in consuetudinibuS, dehgnT. dc in nemoribus, in vineis, & in viis, & in scmicis, de terras; ad sacratiflimuin lignum, seu & ad ipsius congrega— * a|tcrarn tionem Deo servientem, quod Burdegalz fitum eft,’, IU, n’ dono, & transfero atque transfundo iu illorum ibi 269 E C C L E S I Æ B U degentium monachorum ad ftipendia & congrua ip— A forum trado, & do poteftatem vel dominationem ad habendum & libere poflidendum, & faciendum communiter quidquid voluerint, neminem contradicentem. Si vero aliquis assiurexerit deinceps falso nomine comes, episcopus, vel aliquis hujus sxculi tyrannus, qui illas res supra ad suum opus mittere non timuerit, & per violentiam aliquid abftulerit, imprimis iram Dei omnipotentis incurrat ; &aconsoruum Christianorum extraneus fiat, & cum Dathan&Abi- ron terra vivos abforbeat, & nunquam ad findam icsurrcdionem cum juftos appareat, sed in cocheti laqueis poena perpetua crucietur. Et si aliquis adver- lariorum assiirrexerir, si falvitates violaverit, mille libeas auri coastus fratribus componat. Hxc donatio B quippe facta eft anno m. xxvii. Incarn. Dom. prx- fenre Fnlconi-Gaufridi, & Tr anear do baronis, Com- baudo Oftendi, & Guillelmo præpofito, Eduardo& Guitberco milites & alius ; afliftente monafteriis im- primitus fanctx Crucis, & S. Mariae de Solaco, & S. Macharii & ecclesiis aliis abbate Gombaudo, & ecclesiæ Burdigalensi archiepifcopo Godefredo. Hoc infirumentum a se visum tefiatus efi Henri- Cui III. rex Anglia, illudqne refert in suis litteris, ex quibus multas varias lectiones collegimus. In fine litterarum addit Rex : Nos ergo ut omnis sufpicio falfx latinitatis qua prsedicta charta viciofa videtur, przfenti- bus & futuris radicitus amoveatur, ne aliquatenus pofiit ob hoc przdi&o monafterio sanstre Crucis Bur— C digalenfis & abbati & monachis ibidem Deo servien- tibus, quos sincera complectimur in domino duritate, przjudicium aut gravamen aliquod generari, non oblhnte hujusinodi vitio, chartam ratificantes eandem, praedictas conccflioncs & donationes raras & gratas habentes, eas pro nobis & hxrcdibus noftris przdicto monafterio libere concedimus & confirmamus, sicut prxdicta charta praefati ducis, in qua pt « - dictz concemones & donationes plenius continentur, sicut & confirmationes Guillelmi quondam ducis A- quitanix & regis Ricardi avunculi noftri, tunc temporis comitis Pi&avensis & reginz Alienor matris ipsius quondam reginz Angliæ rationabiliter teftantur. Hiis teftibus venerabilibus patribus Ay. archiepifcopo j Ebredunensi, & P. Hersfordenfi epifeopo, Johanne filio Gofridi, Philippo Balset, Radulfo filio Nachat, Johanne de Lexentnon, Johanne de pleyfladas, Pau- lino Pebre, Johanne Maninsett, Guidone de Roffilhon & multis aliis. Datum per manum noftram apud Bur- degalam xxm. dic mcnsis Augusti, anno regni noftri vicefimo vn. V. s^c^c»’^ma comt^lsa ^at monastrri° B. Maria de fa s3 finibus terræ quandam partem hereditatis suæ juxta Dordoniam. TN Chrifti nomine, cujus gratia diffufa eftperfx- Acula cuncta.Ego Ama comitifla Burdegalensis feu Petra gor icar patriae ad restaurationem sandz Dei Ecclefix ob remedium animæ mez, necnon parentum meorum, MattJt. confidens in ejus promiffionibus qui dixit : Sguicnm- to.4.2. cumque dederit uni ex minimis istis calicem aqua frigida, non perdet mercedem fisam ; ob cujus amorem do quamdam meam hxreditatem cum omni integritate cuidam monafterio conftructo in honore sanctx Mariæ de Finibus-terrae, ut ibi Deo famulantibus, sive digne obfequiuni perfolventibuS fit supplemen- mm inopix i quatenus remuneratori bonorum omnium gratias agentes, & agendo gratiaS mercedem centuplum accipientes, mereamur jungi confortio electorum quorum Chriftus eft caput & prænilum. Igitur notum fieri volumus cuncto cœtui tam præfen- Cium quam futurorum virorum illuftrium, quod ipsa RDIGALENSIS. 270 hereditas eft intra Dordonta & vocatur Medrins, quæ jure ab antccefloribus meis usque ad me dedu- cta eft, Deo auxiliante ; nec illis nec mihi minime impediente vel contradicente. Quam si quis deinceps arripuerit, seu abftulerit vel praedaverit, inimicam habeat matrem totius sæculi conditoris. Hxc dario quippe facta eft anno m. xliii. Incarnationis Domini noftri Jefu Chrifti, Francorum rege Henrico regnante, przsidente Godefredo archiepifcopo, & incomparabili luce Capientis ac morum honeftate re- fulgentc sedi fanftz ecdesue Burdegalensi, domno Gombaldo abbate afliftente monafteriis inpritnitus sanctæ Crucis & fanctz Mariae, cui hxc datur hereditas, & S. Macharii, & ut hxc noftra Ct inunita, suc- celsorum noftrorum oppido precamur juvamina, ne illorum ignorantia, iuee Domini perdat sancta ec- desia. VI. Charta fundationis prioratus Barbeiilli ordinis jst Cluniacenses, suasu Gotsredi Burdigalenses « A* r.r. n n. W*1 B"" archiepifcopi constructt. nabiias La- fcrrrttjci. NE pofteroram deleantur memoria, cartis adsi- gnantur priorum gefta, ut quod mortalis recitare nequit generatio, certa litterarum reprzfcnret adnotatio. Quoddam igitur memoria dignum noftris temporibus geftum more litterario memoriae trans- 1 mittimus sequentium. Alduinus Berbczilli caftri jure hereditario polselTor ac dominus, iu honore S. Mariæ aedificavit monafterium, suasu ac favore atque inceptu domini Gotefridi Burdegalensu archiepifcopi, qui pri- mas fundamento appofuit petras, data libi licenda ab eodem archiepifcopo, ut ubicunque vellet monafte- rium idem regulariter regendum pro animæ suæ remedio daret. Hac accepta licentia, orationis gratia cum uxore fua Giberga S. Mariæ Magdalenx adiit oratoria, unde dum reverteretur gravi corporis infirmitate corripitur. Mox Cluniacun infigne monafterium petiit, ibique Deo ac sanctis apoftolis eius petro & Paulo, ac domno Hugoni abbati przaictum monafterium cum omnibus quæ illi dederat contradidit, conccftans & anathematizans omnes qui huic dono insurgerenc ur exhereditaretur a cclefti patria & ab omni illa quam possederat terra, & poft hxc monachicum sumpht in- dumentum. Hxc sunt autem dona quæ illi monafterio ipse Aldoinus & alii feniores contulerant : dedit Al- duinus & filius ejusltecius capellam S. Eumachii cum omnibus appenditiis suis & altare S. Sevcrini cum d- meterio & terra alearis, dedit & cimeterium S. Mariæ liberum & omnis exaftionis immunem a fucceflori- bus suis & consuetudines Burgi, dedit & extra caftrum terram in qua monachi fecere grangiam siiam & aream. In hoc dono funt sex sexteratx terrx & amplius. Aliud etiam fecit donum ut quiquid monachi poflent ad- quirere de feudis ad fe perrinentibus emtione five donatione vel oblatione seu vadatione, eflet liberum Sc E inmune a succelsoribus suis perpetuis temporibus. Donavit etiam cultutam fuam quz vocatur Tornafol. In hac terra mainaverunt monachi rufticos qui reddunt eis quartum terre & obii as, viginti scilicet & duos Co- lidos Sc queftam & avenam & gallinam & serviuum omne quod ab cis exigunt monachi. Haec villa libera eft & omnis exactionis immunis etiam de domno caftri Berbezilli & de omnibus militibus qui iu eodem caftro habitant. 271 I N S T R U VII. A Ee ttti. Charta cujusdam census solvendi S. Severino, ab S.Stvairi. ecclesia Berbefillenfisprincipatus. Sicuri ex antiquo tempore exigente ratione coniti- tutum eft, quifquis Berbezillensu principatus siuc- tussordtur, dc S. Severino, & archiepifcopo fe principatum praenotatum habere non ignorare debet. Hei- terius itaque plurimorum veftigia prædcccflorum se- quutus, nunc ipfum honorem se tenere fatetur, sicut przmifimus. Cujus etiam pater Alduinus cum in territorio Bcrbezillenfi unam ecclefiam fundare vellet, advocavit archiepiseopum Godefridnm ut fundamento j ponendo intereflet, & eodem disponence ecclefiam faceret. Qui cum veniflet ad locum conftitutum, tres lapides suis manibus in fundamento ecdesue posuit in Dei & B. Marix honore. Poftquam vero hxc compotita fuitecclesia, Alduinus praefatus iam fenex, etiamque emeritus, S. Petro Cluniaccnn & ejus monachis, factus & ipse monachus, eam injufte donavit. Quo defuncto Heiterius, qui eius filius fuerat, animadvertens patrem suum in hoc aono quidem erralse, coactus ratione, S. Severino & archiepifcopo illam ecclesiam reddidit, cum rebus suis pertinentibus. Et quoniam Eleazerus diligenter procuravit ut hæc ecclesia ad S. Severinum, cujus ipse decanus eft, rediret, ab eo- dem S. & archiepifcopo eam habet, & iu uno quo- que anno quandiu vixerit, B. Severino 10. fol. solvet ( tributum. Quicumque vero poft eum sive decanus, sive aliquis alter sub decano noc habebit, tantumdem supradisto fancto solvat. Hæc autem chartula composita fuit anno ab Ineam. Dom. m. lx. Philippo rege regnante, & Guillelmo Aquitanis duce rebelles triumphante, & Gofcelino populum sibi cominiffum catholice docente. VIII. Diploma Willelmi al. Gosfredi Aquitania ducis, quo, petentibus ecclesiæ S. Hilarii canonicis, præsertimque Gofcelino archiepifcopo Burdi- gasensi, & ejusdem ecclesiæ thesaurario, de- cernit ut nullus in ea fiat canonicus ex filiis 1 presbyterorum aut aliorum clericorum, vel ex fpuriis. GOstridus Dei gratia dux Aquitanorum, & Willelmus filius ejus, univerfis canonicis ecclelix gloriosissani confcfloris Hilarii, tam przsentibuS quam futuris, imo & univerfis in ducatu Aquitanis &c. Quapropter nos, ego videlicet Gossiedus, gratia Dei Aquitanorum dux, & abbas, quantum laico licet, ec- clcsur beati patroni noftri Hilarii, filiusque meus cha- riflimus willelmus, ex petitione canonicorum ecdesue przfatz, & prxcipue domni Goslcni venerabilis Bur- degalenfis archiepiscopi, & ejusdem ecclcfix thcsaura- rii, necnon consenfu & collaudatione domni Isember- ti pictavenfis pontificis, pariterque procerum noftri palatii determinando confirmamus & confirmando determinamus, ut ab hac die in perpetuum nullus cu- juflibet prelbyteri filius, vel diaconi, vel subdiaconi, aut alicuius clerici, nullus quoque spurius, id eft qui noneftde legitimo matrimonio natus, fiat unquam in ccclcfia supradicta quolibet modo canonicus. Si autem aliquis cx iftis, scilicet cx clericorum filiis, vel exteris fpuriis, antequam edictum domini papæ Gre- gorii VII. quod de illis promulgatum eft in concilio Pictavensi a domno Hugone Dienfium epifcopo, & Sedis apoftolici legato, elset recitatum, faftuseftin illa canonicus, sicut ille utique permifit, ut ita per- maneat permittimus. Sed tamen ut nullo modo ibi ad quodlibct minilterium amplius promoveatur, indifso- MENTA 272 lubiliter sanciendo ftatuimus, & ftatuendo sancimus *, usque adeo etiam per universa tempora succedenria decretum illud auctoritatis noftrx, immo apoftolicz, ratum efle duximus, & illibatum fore voluimus, quod illud scribi fecimus, scriptumque inanibus propriis confirmavimus, confirmatum autem figillo noftro con- signavimus, contignatum quoque personis supposuis ad conltipulandum tradidimus. Addimus quoque prz- senti decreto aliud, quod in prxdeceflorum noftrorum privilegiis ftatutum esse invenimus, ut ab hac die & deinceps supra lx. canonicos nullus in canonicum conftituatur } neque donum, neque inveftitura, ne- que pretium cuilibet detur ; donec aliquis de numero Lx. moriatur > exceptis illis quos supra lx. politos

esse modo invenimus, quos in canonicos conftituen- dos esse suis temporibus concedimus. Signum Otgifii cantoris, Willelmi nepotis archiepiscopi, Hugonis de Cohec, Villelmi subdecani &c. Gosfredi Aquitanorum ducis, Guillelmi filii ejus, Goscelini Burdegalensis archiep. & thesaurarii S. Hilarii, Isemberti Pictavenfis episcopi, Amati apoftolicz Sedis vicarii, Rainaldi thesaurarii S. Martini, Simonis prioris S. Nicolai, Guidonis abbatis Novi-monafterii, Ademari abbatis S. Martialis, Odonis abbatis S. Johannis, Gervafii abbatis S. Savini, Bertranni abbatis S. Juniani. Hzc sunt nomina laicorum

lignum Hugonis Surgeciarum, Bo- relli de Monfterolio, Hugonis preposici, Maingonis de Mella. Hugonis de Lezignem. Hujus autem privilegii scienter violatores, omnefque eis confentientes } ex prece przdisti principis, & filii ejus Willelmi, & (applicatione canonicorum prxfacz ecclelix, ego GofcelinuS Burdegalenfis archiepifcopus, & Isembcrrus Pictav. przsul, & Amatus Sedis apoftolicæ vicarius, excommunicamus atque maledicimu$, nifi relipuerint, & ad emendationem quam citius venerint. IX. Ex qua probatur Archembaldum Burdegalensent archiepiseopum hac dignitate potitum non in 0(in’ esse usque ad mortem. ANno Incarnationis Dominicae m. lxviii. mense 1 Octobri, ultima Dominicaejusdemmensis, cum apud caftrum quod Surgeriis accolae nuncupant, re- inorantem Guidonem Aquitanorum ducem, Odericus abbas Vindocini & quidam de monasterii fratribus expetiflemus, quatenus inquietudines & injurias terrx S. Trinitatis de S. Aniano a przposito suo, qui Se- niorulus dicitur, irrogataS, ficut nobis antepromife- rat, in jus reduceret, & terram antiquae siue libertati qua donata fuerat, ad integrum refticueret, contigit uc quibusdam aliis neceflitatibus suis præpedituS, caufam noftram duobus suis sidelibuS Archcmbaldo videlicet archiepifcopo jam depolito, atque Gosfrido de Rupeforti, tractandam examinandamque commit- terer. Caufa igitur incœpca, cum ad id ventum eflec ut jam di&us præpositus hanc in maritimis noftris efle consuetudinem affirmare vellet, ut quamdiu comitis k servientes falem jufto pretio vellent emere, nulli alii homines S. Trinitatis auderent vendere : proteftanti- bus e contra monachis noftris qui aderant, omnino falsum cssc : teftem sibi chartam donacioniS a fundatoribus loci legitime confirmatam in medium produxerunt. Qux cum in audientia universorum qui ade- rant, recitata fuiflet, repertum eft non solum maritima illa & terram de S. Aniano, sed omnem omnino terram S. Trinitatis cœnobii Vindocinenfis, ubicumque lita fit, ab omni confuetudinc confulari liberam penitus & quietam efle. Sed cum memoratus præpo- litus importunius adhuc idcirco fefe praefatam confue- cudinem nequaquam relicturum proclamaret : confilio domnus abbas Odericus cum fratribus accepto, placitum illum utpote non nobis taliter utile derelinquens, ad comitem venit, consuluicque utrum donationem jure fadhm 27 ? ECCLESIÆ BU factam & certam, ut erat, legitime corroboratam an— • nueret. Comes vero libenter & donationem ficut prius a maere sua Agnete comirissa & Gosfrido comite fadka legaliter fuerit, & chaiiam flmlliter uc fratris fui Guiilelmi Pistavorum comitis manu fuerat contignando roborata, consenfit, & adllipulavit ficc. Teftes qui afluere nomina sunt hxc : Odo abbas S. Johannis de Angeriaco, abbas S. Michaeiis <le Here- mo, Oitcnfis de Tailliburgo, Hugo de Surgbriis, Gosfridus de Talniaco, Gosfiidus dc Rupesurti, Aichcnbaldut archiepiseopus de S. Maxentio. X. Concilium Burdigalense cui Goseelinus arehiep. interest, ecclesiam B. M. de Solaco adjudicat 1 abbati S. Crucis Burdig. to79. TN nomine sanstre & individuae Triritatis Patris Ae JL Fili* & Spiritus sancti. Ego Amatus sanstre Romane Ecclesue legatus, Elorensiumquc humilis episcopus, juflu ac vice domiui papz Grcgorii feptimi ob ecclesia- rum Dei correctionem in Aquitaniae partes direstus, omnibus fidelibus prxfentibus & futuris per hoc privilegium noftrz auctoritatis notum Heri volo, quod concto versue illi & altercationi, quz inter Amaldum Trencardi abbatem sandz Crucis, & Amaldum abbatem sancti Severi & monachos utriofque congregationis, super ecclefia sanctx Mariæ de Solaco diutius agitata, & risque ad prxdidam sedem apoftolicam fuerat perla— ( ta, in synodo, quam cum confracte noftro Hugone’ fanstz Romanz Ecdesue legato Diensiumque venerabili episeopo apud Burdigalensem celebravimus urbem, quantum iu nobis, vel potitis quantum in ipsa fuit juftitia, certum & canonicum impofuimus finem. Cum enim in prxdicta synodo convocaris archicpiscopis, Godlino scilicet Burdigalensi, & Villelmo Aufcienfi, Radulfo quoque Turonenfi, necnon & Dolenfi cum eomm sufFraganeis coepifcopis & abbatibus, fimulque aliis rcligiosu personis tam clericorum quam laicorum refidercmus, atque domino noftro Jesu Chrifto coo- perante, & sermones concilii confirmante, de multis utilitatibus fanstx Dei Eccleliz profecturis pertractando decerneremus adquandam definitionem canonicam super conrrovcrlia quz erat inter supra memoratos abbates dc prxdida ecclefia bearæ Mariæ penultimutn 1 concilii indiximus diem. Die igitur determinaro inflante, utrique supra nominati abbates cum Rclvoca- tis & vaticinatoribus suis in concilio aftirerunt. Er prout quisque melius potuit, caufam suam licenter enarraverunt, & enarrando peroraverunt. Clamoribus itaque tenoribufque urriufque partis, omnibufque eorum rationibus a concilio diligenter auditis ac fubti- lius pertractatis, ad ultimum uc per omnem modum satisfierct importunae inv.ifioni Arnaldi abbatis fandi Severi, fle at perpetuum filentium ipsi & omnibus fuc- celsoribus ejus super ecclefia sancla* Mariæ de Solaco canonica censiira imponeretur ; ex decreto concilii juravit ArnaldusTrencardi abb ;.ssindlr Crucis, sexta manu monachorum suorum ante nos in medio, & in conspedu concilii, illud idem (aeramentum live juramentum de veritate, scilicet fui privilegii quod dominus papa Alexander jam diu ante decreverat Romx, debere ante se jurari ab ipso ArnaldoTren- carrii, tertia tantum manu monachorum suorum Gre- gorio abbati fandi Severi. Omnium etenim fidelium pofteritati noti fica r i volumus quod multis teftificario- nihus canonicis ipso concilio Burdegalenfi coram nobis approbatum fuit Gregarium abbr.rem anteceflbrem Arnasai abbatis S. Severi usque adeo legibns canonicis jam ante convidum fuisse Romx ance dominum * secun— papam Alexandrum * pro injuria qitam faciebat Ar- duin. naldo abbati sanctæ Cruris, de ecclefia fanctx Mariae dc Solaco j quod ipse abbas Grcgorius ipsam cccle- Tornus II. R D I G A L E N S I S. i7l. A siam fanstx Mariæ in manu ipsitn domini papæ Alexandri dimisit, & in manu ejusuem ipsatn eccWiam se ulterius non invasuram promlflt r subinde ipse dominus papa Alexender ipsam Amaldum Trencardi abbatem sanstre Cnicis de ipsa ecclefia sanstæ Mariae de Solaco reveftivir. Apoftolica ergo & concilH falci auctoritate, Amaldum Trencardi abbatem sanctx Crucis de ecclesia sanstre Maris de Solato in ipso concilio inveftivimus, & ab omnibus succeflbribns suis jure perpetuo cum omnibus ad se pertinentibus poflideti- aatn canonum censura decrevimus. Uc autem haec con- cilii definitio firma semper & illibata per succedentia maneat tempora, hoc privilegium noftræ auctoritatis scribi prjrccpimus, & figilli noftri impreflione lignari jullimus. Aoutn & definitum in concilio Bnrdignlenfi ) in ipsa matre ecclesia in honore beatorum apoftolorum Andrex & Jacobi constructa anno x. txxix. ab Incarnatione Domini, Ind. n. concurrente t. epacta rv. iv. Idus Octobris, anno vero yx. pontificatus domiui pape Gregorii seprimi, astante & confirmante vilJelmo nobilissirno Aquitanorum duce & comite. Gafconue cum suis principibus. Quam ordinationem confirmavit Villelmus filhis ejusdem ducis & comitis saccesser, cum Madide uxore sua, & Hugone fratre suo, ante altare S. Andrex anno m. xcvl. IncarnaricJnis dominior, vm. Kal. Aprilis, epasta xxrn. Indict. iv. domino Urbano II. papa, & domno Amaro Burdegalensi arehiep. exif- tentibus, Fulcone abbate, prssenribus Petro decano S. matris ecclefiæ Burdeplcnfis & archidiacono, , Eblone archidiacono, Arnaldo Simonis cantore, Ra- inundo Maurini, Androne, & multis aliis canonicis. Amaldo de Bl anca for t, V. Przpofiro, Gumbauldo Au- ftindi, & aliis militibus. XI. Goseelinus Burdigalenfis archiepiseopus plurima benesicia collata Stlvæ-majuri confirmat. POstquam egregius Pictavensium comes duxque to— i o 8 •. tiuj Aquitanis *, domnum Geraldum siunmx religionis abbatem cum sibi fubjecta congregatione velle in Silva-tnajori permanere, ecclesiamquc in honore S. Dci-Genirricis Mariæ aedificare cognovit, multa loco _ ipfi beneficia contulit, non ignorans se fore semper J ipsius ecdesue participem orationum. Donatum icaque ipsum ab omnibus polsefloribus allodium, ac coram principibus regionis traditum S. Marix & prxfaco abbati, & undique dillerminatum ita a sua omniumque poteftate absolvit, uc nemo ibi quicquam juris uvd dominationis audeat exhibere saJviutcm ; przterea ad luminari » ecclesue donavit curtem Broja i ac ejus precatu Aiguelmus willelmide Blanquafort quidquid in ea habebat dedit, sed & Willelmus Helix Burdeea- lensis vicarius piscattiram ibi dedit Silvx-majoris fratribus. Acta eft hxc omnis donatio ab ipso comite ln Burdegalensi civitate anno ab Incarnatione Domini M. lxxix. epada xv. Ind. n. anno vn. Gregorii vn. papz, Philippo Francorum rege. Ifti sunt nodato- :res ac przfatx donationis Hrrrwtores, Goseelinus vene- « rabilis Burdegalenfum archiepiseopus, Achelmus ar- chidiaconus, totusque S. Andrez clerus, Centulsus de Biarno, Villelmus Fortis de Hornono Balduini de Centujano. S. Bernardi de Ballada. S. Amelrici vicecomitis. S. Odonis nepotis comitis. S. Balduini de Dun. Igitur prxfatus’Willelmus przsentibus his aliisque no- bilibus viris, xii. Kal. Julii nrmavit hoc beneficium… Acta eft vero supradicta confirmatio BurdigalenG civi- ute in concilio, anno ab Incarn. Dom. mlxxx. Ind. m. epa&a xvi. n. nonas Ostob. vm. anno Gregorii VII. papx, Philippo iu Francia regnante. S. Villclmt * Guido, diAusrn baptismo Willelmus, cognomine Potens- armis, clarus gestis, dcsensor ecdefiarum. S 27y I N S T R U AquicaniensuduciSfConfirma •f’hoc Deus. Ego Amatus A S. sedis aposu legatus confirmo, *f*. Ego Hugo S. sedis apoft. legatus confirmo, Ego Gocelinus Burdegalensis arduepiscopus prssence concilio concede gc confirmo, S. Rodulphi Turoncnsis archiepiscopi, S. Villelmi Auxiensu archiepiscopi, S. Bozonis yanmnenfu epifeopi. S. Adcmari Engolisinensu episcopi, S. ▼illclmi Petregorcnfis episcopi, S. Raimundi Basacenlis epifeopi, S. Hugonis Bigorrcnfis episcopi, S. Donaldi Agennensu episcopi, S. Petri Agerensu episcopi, S. Donis abbatis S. Johannis, S— Drogonis Malliacensis abbatis, S. Raynaldi S. Cipriani abbatis, S. Bcrtrandi S. Juliani abbatis, S, Hildebcrti Nan- tulliacensu abbads, S. Fulcrandi S. Salvatoris abbatis, S. Achelmi Gocclini Burdigalcnsis ecdesue archidiac. XIL 1 Ea X Sce. De quadam restitutione facta ecclesiæ S. Severint Burdegalensis, Simone Aginnensi episeopo sedem vacantem administrante. « •88. A Nno m. lxxxviii. regnante Philippo Gallorum xXrege, Villclmo Aquitanis duce, ego Willelmus Ferran denarios vi. datos B. Scvcrino & ejus canonicis a patre & matre mea, injulle abftuleram. Unde eriam ancc przsentiam archiepifcopi Gotselini, ducis* que noftri Guillelmi » vicecomitis scilicet Raymundi Aquis, aliorumque circunftantium cum illis placitavi, & ex utrisque partibus audita querimonia rectum affirmaverunt donum patris & matris mex unquam me, amplius recuperaturum. Ideoque quamvis per vulgus tenera state & senfu non timore Domini, sed timore ducis noftri supradisti volens nolens dimisi. Poft dis- cessiim autem Gotselini scilicet ac ducis excommuni- catus, diabolo inftigante, gaudens recuperavi, sed tamen Deo volente non diu moratus dolore sequeftra- donis Ecdesue & populi, confilio amicorum meorum ad locum beariflimi Severini cucurri, ibique covoca- tis clericis & Iaicis recognovi quod injufte abstuli. Factum eft hoc m. Nonis Decembris, iii. x. Luna, Simone Agennensinm episeopo locum Burdegalensis archiepiscopi tenente. XIII. AtRetHts ctrchlepiseop. Rurdegalense dat Stlvæ- majori ecclesiolam S. Lupi. IN nomine sanstre & individux Trinitatis, ego Ama- tus Dei gratia Bcrdegalenfis archiepifcopus. Si locis Deo dicatis aliquid largitionis noftræ munere ob divini cultus amorem impertimur, præmium æternz renumerationis nobis rependi procul dubio non diffidi- mus. Noram itaque fic omnibus fidelibus tam prae- fentibus quam futuris, quoniani ecdesue fanstre Marix de Silva-maiore ad divini cultus augmentum eccle- fiolam quanaam, quz eft inter duo maria conftructam, iu honore S. Lupi confefloris perpetuo concedimus, & sanctuaria ad supradistam ecclesiolam pertinentia *, & ut haec conccflio per succedentia tempora firma & inconvulsa permaneat, hanc cartulam sigillo noftræ auctoritatis infigniri pnecepimus. Item anno M. xc. confirmes omnes ecclefies anes Cojctlinus pradecesser frus, & ipse dederes monafierio Maiorit-Sylva. Testis Petrus decanus & artbidiaconus S— Ændrta. MENTA 276 XIV. Quædam acta ad Atnatum Burdegalensem E*chartot. Jpectantia. AMatus gratia Dei Burdegalensium archiepif— 1098. copus & S. R. E. legatus, ad petitionem venerandi Asculfi Angeriacx immo Angelicx congregationis S. Johannis Baptiftæ abbatis, dedit privilegium de quibusilam ecdefiis quas antecellor Asculfi, Odo bonx memor iz abbas, a Gofcilino archiepifcopo in archiprae- siilaru Burdegalensi adquifiverat, quatenus ipsa supra- dida Angelica congregatio fimul cum ipfis ecdesiolis tam in augmento rerum temporalium per tempora fuc- j cedentia crescat, quam iu aivino fervido in dies me- lius proficiat. Sunt autem iftx ecdesue.* S. Maria de VairaS, S. Petrus de Vals, S. Sulpicius de Averniaco, S. Martinus de Ison, S. Martinus ae Boisech, S. Maria de Grililiaco, S. Vincentius de Molon, S. Laurentius de Medulco *, & iut ecclefix sunt inter duo maria. Petrus decanus & archidiaconus, Eblo archidiaconus, Arnaldus Simonis cantor, & ceteri canonici iu capitulo S. Andrex confirmant hoc privilegium. Actum & conceflum Burdegale, anno x. xcvnr. Incarnationis Domini, Indict. vi. concur. xv. epacta xv. domino Urbano fecundo Romanae sedi papa reficiente. Data per manum petri decani ipsi abbati A. in capitulo S. Andrez v. Idus Mardi. Ex chartnl. Angeriac. fol. 97. 2 idem Amarus definivit iu concilio Burdegalensi al- tercationem quæ erat inter Anfculsum abbatem S. Jo- hannis de Angeriaco, & Garr.eriam abbatem S. Ma- xentii, & monachos utriusque monafterii propter ec- dcliam S. Petri de Mareiftais vetulo sitam prope cas- trum quod nominatur Maftacius j iu favorem Angeria- cenlium res suit diffinita. Actum & conceiTum in BurdegalenG concilio anno ab Incarnatione Domini m. xcviii. Indict. vi. epacta xxvi. afliftentibus & przfidentibus R. Auciensium ar- chiepifcopo, & R. Dolentium archirratsule cum fuf- fraganeis eorum epifeopis & abbatibus, necnon & S. Agennensiunt, & R. Pctragoricenfium epifeopis cum suffr a ganeis eorum abbatibus. Anno vero xi. pontific. domini papx Urbani II. data, 1x1. nonas Octobris. p£x chartnl. Angeriac. fol. 95. Depofitio domni dotati archiepiscopi notatur in ne- srtlog. Monafi. novi Pictaviense x. Ralend. Jnnii. XV. Amatus archiepifcopus & kgatus S. Sedis, abbati & monachis S. Crucis ecclesiam S. Michaelis Crucii, adjudicat. IN nomine Domini Dei ac Salvatoris noftri Jefu 1099. Chrifti, Amatus fanctae Romanæ Ecclefix legatus, Burdegalensium quoque archiepifcopus. Quoniam fa- piflime hominum memoria mundanis adeo follicirudi- nibus impeditur, quod non folum olim, verum etiam £ nuperrime adorum oblivifcicur ; uc deinceps præscn- D tium mens litteris excitata, quæ vidit & audivit facile imaginetur, & futurorum ingenia iifdem notulisde prztcritis erudiantur, placuit paucis comprehendere & feriptis sanctz matris Ecclefix fidelium tamprzsen- tium quam faturorum mentibus inserere, qualiter controverfiam inter abbatem sanctæ Crucis, videlicet dominum Fulconem, & decanum dominum Perrum super ccdcfia fandi Michaelis exortam infringibili judicio ledavimus. Consiftenribus namque in præsentia noltra abbate cum suis, & decano iterum cum suis, torius- que caufx rationibus utrinque attenta fpeculatione cir- aimfpestis, illorum caufae tale judicium impofuimus : Si abbas sanstx Crucis tenorem sancti Michaelis a 1 ? 7 ECCLESIÆ B L prxdeceflore suo Ai&aseipso habitum, proatmultis confirmat assertionibus, ipse cum duobus suis mona- chis sacramento probaverit, quiete in pofterum eccle- siam habebit : fin autem, ipsius catisie superfedendum decrevimus. Quodjudicium, arguente rectitudinisexamine, collaudandum cnnQis enicuit. Quocirca in conf- pectu omnium ibidem consiftenrium abbas S. Crucis dominus Fulco afliirgens cum suis, super quatuor Evangelia juravit, quod prædeccflor filus bonat me- moriæ A. Trencardi cum suis monachis, a reverentifli- iho prjedcceflbre noftro domino Gocelino & a fandi Andrex capitulo ecclefiam sancti Michaclis extra urbem fuper Garonam litam prorfus ex integro in jus sanstx Crucis adquilivit, prxtcr illud quod vocatur tricesimtim, & confefliones. Et ur przdidhls abbas & sui juxta fandorum patrum decreta, aliqua commutatione przdi&un ecclefiam firmiter & quiete pofli- derenr ; quoque anno in feftivitate S. Andrex, ciuf- dem matris ecclcfix canonicis duos folidos pcrfolve- rent. Hanc ergo ecclesiam hoc modo sanctz Crilci con- criTam przdidius abbas, quoad vixit, quiete obtinuit. Necnon juravit seipsum in abbatem conftiuirum, eundem renorem obtinuifle, quapropter ut deinceps ec- clefia sancti Michaclis inviolabiliter & quiete, tamen femper per capellanos, fecundum deliberationem capi- tulisanAe Crucis tractaretur. Hoc privilegium noftrz auctoritatis firmavimus, quod impreflione figilli noftri f gnari præcepinms. Actum & concelsum in przsentia noftri, afliftentibus P. decano, & E. archidiacono cum ceteris canonicis fandi Andreæ, & quam plu- * fVo ! en— ribus aliis valentibus * tam clericis quam laicis, an. ab tibiis, Incarn. Dom. m. xcix. Indict. vxi. epastaxxvi. anJ kii. pontificatus domini papæ Urbani II. XVI. Instrumentum fundationis prioratus S. Fidis de Manstrot, diæcesis Burdigalensis, sub Begone abbate, ex libro mirabili S, Eidis de Conchis, Arnaldo tunc archiep— laudante. « tot. TN Dei nomine. Ego Gaucelmus& fratres mei Ar- JLnaldus Cati-armati, Achelmus Villelmi, Bonbaldus quoque Rotberti, coram principibus caftri noftri, ducti amore Dei, & precibus domni Galterii, donamus S. Salvatori & beatæ Fidi gloriofx virgini de i Conchis, atque Begoni abbati, monachifque ejusdem loci tam przsentibus quam suturis, pro redemptione etiam animarum noftrarum & omnium parehtum no- ftronun, illuni locum qui vocanlr Manfirot, situm inter mare & ftagnum, quantum ad nos pertinet & cognationem noftram integre & ingenue in perpetuum poflidendum. Hoc autem facimus ad falvetatem, & monafterium sub honote Dei & beatx Fidis ibi cons- eruendum \ & ad cunillos etiam per foreltem nutriendos, licuti cruces imposicz defignant per circuitum : extra quoque hunc terminum damus prxdictp loco omnem terram arabilem quae in tota illa forefte inveniri bona poterit ad laborandum, & czteraquxinde necelsaria fuerint ad ufus fratrum ibi Deo servien- tium ; concedentes etiam pafcua porcorum ingenue, & vaccas, a Padvir per foreltem, tam in xftate quam’ in hyeme. De venis quoque piscatoriis cum fa&z fuerint ingenue j concedimus edam partem ad ipfam bearz Fidis falvetatem, quam, fecundum loci situm, placuit appellari Mare-ftagnum. poft disceisiim vero domni Galteri, prior prxsati loci de ipfa beatae Fidis congregatione vir religiofas 3c timens Deum eligatur.’ nec facile aliquando dejiciatur, nili forte quod abfit, Reg.S.Be— vitiosus repertus fuerit, & sic, clarefcentibus culpis, <a & < ejecto, alius qui dignus fit fubrogetur. Ego gratia Dei * Araaldus. * A. Burdegalenfis archiepifcopus, cum conlilio & auctoritate clericorum meonim, supradidam omnem donationem laudo, & confirmo ; & in quantum pertinet Toxitts II. IRD1GALENSIS. 278 A ad ipfam beatz Fidis falvetatem, salva reverentia noftrz sedis, concedo ingenue omne jus & debitum ecclesufticum perpetuo inibi conservandum. Ego V. dux Aquitaniae, ductus precibus domni patris vene- rabilis Pampilonenfis episcopi, seu domni Galteri fervi Dei, hanc cartam donationis laudo & confirmo, & quidquid deinceps ab aliquo in terra mea ad ipfam beatx Fidis falvetatem datum fuerit, ingenue cohcedo : dans securitatem femper, & ingenuitatem per totam terram meam coram principibus pacrix, rebus omni- bus qux ad ipfam jam prxnominatam falvetatem per- tinent. Facta carta donationis anno domini m. cviii. in feftivitatebeati Andrex, coram principibus patriae, regnante Philippo rege Francorum, ac domno Petro epifcopo prxsidentc Pampilonenli ecdesue, & Con- B cncnsi monafterio domno Begone abbate. S. A. archie- pifcopl, S. W. ducis & comitis, S. Hugonis de La- finiano, S. Arnaldi de Blancafort, S. W. Furt, S. Ai- » merici de Burg. S. Gambaldi archidiaconi. Fortis Gaucelmi archiprelbyter inter alios laudavit. S. Gau- celmi & fratrum ejus de Lasparra, S. Gombaldi Ro- berri, S. V— Helix, S. W. prepolici, S. Rotlandi & fratrum ejus de Caftello-novo, S. Guitatdi de Burg, S. Petri ae Burdegala. Boncfacius beatx Fidis monachus hanc donationis feripraram dictando subcripfit. XVII. Arnaldus Guidonis de Cabanaco Burdigalensis £ackart archiepifcopus, cogit priorem & monachos S. Guae. ’ 3 J1. Macharii, ad obedientiam & obsequium abbati & monachis S. Crucis exhibendum, ARNAldus, Dei gratia Burdegalensiufn ardiie— s i 20. piscopus, omnibus qui sanctæ matris Ecclcfix & dici & esse filios gloriantur. Harum apicibus lictera- nim palam Heri volumus, quod vir venerabilis Andro abbas coenobii sancts Crucis, quod extra muros no- ftrz urbis (itum eft, adiit humilitatem noftram, conquereris super monachis suis apud fan&um Macha- tium degentibus, qui contra eura, ficut ipse afferebat, rebelles atque inooedientes erant. Nos autem hujus- modi querimoniam nequaquam negligendam putantes, evocatis ad nos abbate & praedictis monachis, comperimus abbatem quofdam ipsorum a fando Ma- □ chario in monafterium S. Crucis emendationis eorum gratia voluifsc tranfponere, sed eosdem monachos vehementius reftirifle : afferebant quippe tantz libertatis monafterium suum esse, ut non ei deberent iu monafterio S. Crucis, sed in suo tantum vel cellis ad idem pertinentibus obedire. Cupientes itaque diffidentium animos vel lenitate componere, vel certe {ufta severitate ad id quod religio expetit, compel- ere \ defignata competenti die, eam abbatem quam monachos cum munitionibus, quas se habere fatebantur, ante no9 Burdegalam mandavimus convcni- re ; abbates etiam diœcelis noftrx ac rcligiosos quof- que huic negotio juflimus interefle s quatenus eorum aut conlilio, aut judicio tali controverliz finis congruus poneretur. Cum ergo ftatuto die, quos prx- milunus, ante nos Burdcgalæ affuilTcnt, tentavimus B cum prædictis abbatibus, & aliis reiigiofis viris jam dictos monachos ad fanum consilium revocare, abba- rique suo per debitam subjestionem reconciliari ; sed cum falubri conlilio nullatenus aflentirenr, cepit abbas in eos ira agere, dicens quod ctfm in plerisque sibi inobedientes exifterent, in hoc pertinacius resiftebant, quoniam cum eos vellet a sancto Macharioin monasa terium S. Cnicis religionis intuitu transferre, in hac re nolebant ei penitus obedire. At contra monachi, & qui pro eis agebat Raimundus archidiaconus nofter responderunt, ideo non debere eos Iiabitandi caufa ad sanstam Crucem venire, quoniam fandus Ma- charius non cella S. Cnicis, sed per fe monasterium Sij 279 I N S T R C erat. In eo petitiones suas regulariter fecerant &c. A Itidem referebant hanc quxftionem ante dominum Gofcelinum archiepiseopurn, & Vidooem comitem Picta venfem habitam jam olim persolucam suilse, de qua etiam re canas se habere fatebantur, in quibus signi- ficabatur & libcius monafterii fui, 3c quod nec ipsi epud fandam Crucem, nec S. Crucis monachi apud (anctum Macharium habitaturi venire deberent. Ipsas iuquc cartas juflimus proferre i quas cum fecum denegabant habere, datis triduanis induciis a fando Machario sepofiu mandavimus occasione defferre. Sed cuiu infolentiz sux diffugium quxrentcs, hoc facere recnfarenc, abbates & ejusdem ordinis, qui aderant, fratres juflimus super auditis judicii proferre senten- tiam. Judicaverunt itaque abbates, & qui cum eis jufli fuerant fratres, uc quia prxdisti monachi abba— 3 tem sanctz Cnicis, suum quoque abbatem profitebantur, eique obedientiam indeterminatam promisc- rant, tam apud S. Crucem quam apud S. Macharium perfolvere, ibique quo illos fecundum timorem Domini conftitueret, habitare deberent, quamdiu eis vitx ncccssaria non deeflent. Quam judicii sententiam auctoritate plcnam.cum vir venerandusRumaldus abbas Silvx-majoris redtaflet, se quoque hanc ftrenue de- fenfurum spopondit, si quifquam contra ipsam appel- lare voluiflet. Quia ergo præfaci monachi, vel appellare vel sequiquod judicatum suerat, contempsc- runt, excommunicationis sententiam ab abbate suo non immerito fortiti sunt’, nobis quoque, quoniam id justitia requirebat, auctoritate Dei & noftra illam placuit confirmare.Actum, anno mcxx. Verbi Incarnati, domino Calixto Romanx cathedrx presidentc & Lu- do vico regnante. Cum poftea abbas Andro & monachi fandi Macharii Engolifnue coram domino Girardo epifcopo & apofto- licx fedis legato concendissent, judicatum eft, con- sentiente utraque parte, quod monachi S. Macharii in capitulum S. Cnicis veniant, & prxdido abbati suo fecundum regulam S. Benedicti ac inobedientia fu- tisfadanc Interfuerunt autem huic definitioni A. Aginncnsis & B. Basatensu episeopi, A. abbas sancti Martialis, E. decanus Pistavenlis, Hilarius Pidavcnsis capiccrius & alii plures… anno Incarnationis Dominicae M., C. XXI. Quam archiepiscopi sententiam Calixtus II. papa ad ejus prxsentiam *d eo vocatis & archiepiscopo & abbate, & monachis przdistis, in generali concilio £ ix. Lateranenfi primo, collaudavit ut prediOa S. Macharii ecclefia, sic in obedientia & dispoficione monafterii S. Crucis. Dacum Laterani per manum Hugonis S. R. E. fubdiaconi 111. Kalcnd. Aprilis Ind. 1. Incarnationis Dominicx m. c. xxiii. pontificatus domini Calixti fecundi quinto. XVIII. Ciraldus Engolismenfis episcopus legatus S. Sedis, ad sedem Burdigalensem transtatus, ecclesiam S. Petri de Benciaco dat monastrrio S. Crucis. I GIr A r d u J Burdegalensis archiepiseopus, & fanctz Romanx eccleliz legatus, venerabili fratri Androni abbati S. Crucis & monachis ei a Deo com- missis eorumque succelsoribus in perpetuum. Quam- diu epifcopalem follicicudinem gerimus, ccclcsurum ordinationi, atque venerabilium & religioforuin locorum amplificationi quantum poflumus ftudere debemus. Eapropter, cariflimi in Domino fratres, eccle- fiam sancti Perri de Benciaco personis ad ejus fervidum olim deputatis dcfticucam, cum asscnfu archidia- conorum noftrorum Gombaldi & Willclmi atque canonicorum capituli noftri, cujus eft eadem ecclesia cenfualis, vobis dedimus & conceffimus, ut eam cum MENTA 280 ecclesiis fandi Martini & fandi Bibiani & omnibus poflellionibus & pertinendis suis tam vos quam suc- ceflorcs veftri in perpetuum quiete habeatis & polii* deatis » falvo canonico jure archiepiscopi & arenidia- coni. Nos vero & canonici in Ccclefia de Benciaco, vobis concedentibus, retinuimus uc vos &>succeflo- res veftri in felliviute S. Andreae per singulos annos x. solidos Burdegalensis monetz capitulo beati Andrex ad mensam canonicorum censualitet reddatis. Retinuimus etiam uc quotiefeumque S. Andrex canonicus fenex aut debilis, auc infirmus, aut paupertate preflus in ecclesia illa manere voluerit, ibi maneat & procurationem ab eadem ecclefia habeat. Retinui, mus etiam ut quotiefeumque canoniciS. Andreæilluc ierint, ab ejufaem ecclefiæ habitatoribus honefte fuf- cipiantur & procurentur. Et ut hoc donum firmius & cadus permaneat, in hac cana propria manu subfcripfi- mus & sigillo Engolisincnfis ecclesue, quia nondum in Burdegalenfi ecclefia figillum feceramus, muniri prx- ccpimus. Interfuerunt nuic dono venerabilis Ægidius Tusculanus episcopus, Grcgorius & Romanus apos- tolicae fedis cardinales & legati. Ego Girardus Burdc- galensis archiepiseopus & S. R. Ecdesue legatus. Ejusdem Gerardi archiepiscopi litteræ pro S. Crucis monastrrio. GIrardus Burdegalensis archiepiseopus, dc fandz Romanx Ecclesue legatus, venerabili fratri Androni abbati monafterii S. Crucis Burdegalensis & , monachis ei a Domino commillis, falutem & benedi- ’ctionem. Pro querela quam apud nos deposuiltis, & apud deceflorcm noftrum deposucraris ; Willelmum {>riorem S. Nicholai de Grava & monachos in eodem oco inorantes longo termino polito litteris noftris invitavimus, ut cum abbate suo vel cum litteris & ref- ponsalibus ejus ante nos fe praesentarent, ut vobis de ecclesia S. Nicholai de Grava, quz, ut afleritis, veftri juriseft, & iu parochia ecdesue vcftræ S. Mariæ de Solaco sicaeft, juftitiam exequerentur. Termino vero stacuto vos ad causam istam agendam ante nos prxfto fuiftis sed nec illi ncc abbas eorum ante nos affuerunt, nec aliquam allegationem pro se miserunt. Vos itaque Sc monafterium S. Cnicis de przdida ecclesia S. Nicholai de Grava cum consilio archidiaconorum Burdegalensis ecclesui & aliorum clericorum noftro- * rorum inveftivimus, ut ecclesiam illam & omnia ad eam pertinentia habeatis & poflidcatis, falvo tamen fandi, si quod jus ibi in fundo Cluniacense monaf- terium habet i & falvo Burdigalenfis archipifcopi jure. Ec ut haec inveftitura firmior & certior habeatur, rartam iftam sigillo noftro muniri fecimus. Donum istud factum a D. Girardo Engolistnenfi — Anacleti pseadopapa legato patet, apia Gregorius ejus etiam legatus ab eo in Aapitaniam milsus, ni ait Baronius tom. re. pag. æ. jS. sabscripfit. XIX. Ludovicus. rex VII. jus regaliorum remittis archiepiscopo Burdigalense, & epifcapis, abbatibufque Burdigalenfis provincia. EGo Lu d o vl c U s junior, magni Ludovici, , filius, Dei gratia rex Francorum, & dux Aquitanorum, tibi, Gaufride Buidigalcnsis archiepiscope, cum tuis sufFraganeis epifeopis, Raymundo Agen- nensi, Lamberto Angolisinenn, Guillelmo Sanronensi, Guillelmo Pi&avensi, & Guillelmo Petragoricenfi, necnon cum abbatibus Burdegalensis provinciz, ves- trifque fuccelToribus : Petitionibus veftris, communicato prius epifeoporum, abbatum & procerum noftro- rum consilio, duximus annuendum, & in sede 2.81 ECCLESIÆ B 1 Burdigalensi, & in prxnominatis episcepal ibus scdi- bus, abbatiis ejufdem piovincix, qux defuncto Aquitanorum duce Sc comite Pidavis Guillelmo, per filiam ipfius Alie noram nobis forte matrimonii cedit, iu cpiscoporum & abbatum suorum electionibus, cano* nicam omnino concedimus libertatem, absque homi- nii, juramenti, seu fidei per manum datz obligatione, porro decedentis archiepiscopi, & sufsiaganeorum ipsius cpiscoporum, live abbatum praecedentium, res univerfas succeflornm ulibus, regia auctoritate fervar ! volumus, & concedi prxcipimus illrsas. Hoc quoque adjicientes, ut omnes ecdeset infra denominaram provinciam conftitnue, prædia, poflefliones, ac uni- vcrsa ad ipfas pertinentia fecundum privilegium » jn- fticias & bonas consuetudines fuas habeant & polii* deanc, illibata. Quinimo ccclesiis ipfis universis, & earum miniftris cum pofleflionibus suis canonicam iu omnibus concedimus poteftatem. Actum Burdigalae, M. c. xxxvi. regni noftri iv. XX. Donatio facta S. Cruci Burdigal. ex qta chronologia coostrmatur. , * & Uillelmus Hblias Burdegalæ vica- 11* VJrius, & Insulxdominus, primo anno quo Lu- dovicus rex Francorum duxit in matrimonium filiam comitis Pictavorum & Vafconum, fecundo autem anno Gausiidi Burdigalensis archiepifcopi, dedit cc- clesue S. Crucis in siiorum remiflionem peccatorum… medietatem decimx ab illo loco qui dicitur Efteriuslin, usque ad divilionem feudi de Benaujas przsentibus VUlelmo Gombaudi abbate, Petro priore anno m. c. xxxvin. epacta vn. Ind. i. concurrente v. Mu9— Lirteræ compositionis de procuratione ab abbate » £ Crucis archiepifcopo Burdig. debita, vtTP— AuraiDDs Dei gratia Burdegalensis archie- VJ pifeopus Petro abbati S. Crucis Burdegalensis &c omni conventui salutcm finem controversue quam cum abbate S. Crucis Petro super quadam procuratione quam quærebamus, habuimus, ne iterum renascatur, feripti memorix commendavimus… de pace inter nos tractantes in hunc modum compoficionis convenimus : Quod ecclefia S. Cnicis archiepiseoptun a Sede apoftolica reverfum, ad procurationem, licuc ad procc/Tioncm, Sc Ccat cum noviter fuscipitur, se- mes recipiat ; nec umquam archiepifcopus aliam procurationem ab ecdesia S. Crucis exigat, nisi per abbatem gratis invitetur, przsentibus canonicis S. An- drez, Ramundo de Cambas archidiacono \ ex parte abbatis Rotberto de Hoirag priore, W. Gombaut priore de Solaco, Gausiido subpriore… anno ab Incarnatione Domini, m. c. xxxviii. XXI. Littera Ganseedi III, Burdigal. archiepiscopi, pro S. Cypriano Pictav. in quibus fit mentio fiynodi Burdigal. incognita. ’’+9’A u p x i d U s Dei gratia Burdigalensis archie- VI pifeopus. Noram fieri volumus inter venerabilem fratrem noftrum Giflebercum Pidbvensem epifeopum, & ecclefiam S. Cypriani de Pictavis querelam diutius agitatam suifle, super quibufdam ecclcsiis, de Bonolio scilicet, & S. Saturnini extra muros Pi&avz civitatis. Dicebat siquidem episcopus ecclesias non else de jlirc B. Cypriani. Abbas vero ejufdem ecclelue, dilectus scilicet in Domino frater nofter Mascelinus, & fratre* fui e contra alsercbant ecdelias illas fui juris else, & de dono & conceflione venerabilis fratris noftri Guillelmi bonz memorix ejufdem sedis cpisco- JRDIGALENSIS. 281 A pi, eas longo tempore tenuifle ; araoe ad httmimen- nun sux partis in medium proferebant privilegium ejufdem episcopi, in quo continebatur de dono ea- rumdem ecclenarum, simul & aliarum. Poftquam autem latis hinc inde cii sputatum eft, tandem per concordiam eadem querela hoc modo terminata eft. Die enirn tertia a consecratione fratris noftri Helix AgCn- nenlis epifeopi, apud Burdegalam celebrata esl sy- nodus, cum jam distus episcopus Pictavensis una cum exteris comprovincialibus illuc adveniflet, ibidem iu pracsencia noftra affiftentibus Fratribus noftris Ecrnardo Xantonenfi, Raimondo Petragoricensi epifeopis, Petro Pidavenfi archidiacono, Raigi- naude priore sands Radegundis, & aliis, idem episcopus nobis intercedente przdisto abbate quere- B lam iltam finivit, & de extero fupradiftas ecdesco quiete, & in pace habendas, ecclefix B. Cypriani conceflit, simul & alias, quæ in privilegio prædeces- soris sui Willelmi continebantur. Sed & poslea ean- dein conceflionem noftri interventione eiaem abbati fecit apud Malliacum*, cumque ibi iuveltivit dc eis ♦ Muille. dem ccclesiis sub teftimonio noftro, & jam didi Xantonenfis epifeopi, & fratrum noftrorum Amandi, Calonis, petri Fidhavensu archidiaconorani, & su- pradicti prioris S. Radegundis & multorum aliorum. Nos ergo quod sub oculis noftris & auribus iu con- cefliim eft, ut ratum deinceps & inconculsum teneatur, ad memoriam fic munimentum rei præsenri feripto illud commendari, & scriptum sigilli noftri robore firmare ~ fecimus. Actum eft hoc iv. Kal. Sepremb. apud S. Ro- — manum de Benais, juxta locum Sabluncelli, Dom. Ineam, anno m. c. xlix. Ind. xn. epast. ix. Romano pontifice domino Engenio papa III. Ludovico rege Francorum & ducc Aquitanorum, episcopatus vero noftri anno decimo quarto. XXII. Diploma Ludovici regis VII. pro cænobio Malleacenfi contra Sebrannum Chabot, qui in illud jus custodiæ sibi vindicabat. LUdovicus Dei gratia rex Franc. & dux Aquitanorum. Sciant universi przsentes & futuri, quod’’’ in prxfcntia noftra acta eft controveriia inter abbatem Malleacensetn Gaudinum nomine, & Sebrannum Chabot. Clamavit Sebrannus jure hereditario & ab an- tecelsoribus suis fe habere cuftodiam in ecclefia Mal- leacensi, tam in capite, quam in membris, & quod abbas ea consuetudine homines fuos ante eum habeae ad juftitiam. Abbas abnegavit Sebrannum habere cuftodiam in ecclefia fua, neque homines ipfius ad siib— monitionem venire vel adduci, nullamque penitus consuetudinem ei debere ecclefiam, quam comes Pi- davorum & dux Aquitanorum Villelmus in plena libertate fundavit, & ab omnium subje&ione absolvit, excepto eo dominio quod libi foli retinuit. Auditis utriusque partis allegationibus, res polita eft fuper L judices, & itum eft ad judicium. Cumque tractare- rar a judicibus, & quereretur sententia, judicium suum pronuntiavit in audientia noftra Sc omnium, nec aliud judicium fe dixerunt nili suum efle recepturum. Cum- que traAaretur a judicibus, abbas judicio curix fe obtulit, & illud audire paratus fuit, prudenti igitur, jufto & difereto examine profpe&um eft 8t flaturum, uc Sebrannus totam querelam fuam importunitate & contumacia perdat, & ecclelia in perpetuum sir libera, ne Sebrannus vel heres ejus in ipla aliquam con- suetudinem habear. Affuerunt judicio huic Gosiidus archiepifcopus Burdegalenlis, Giflebertus episcopus PidavenGs, Bernardus episcopus Santonenlis, comes Engolifmenfis, abbates Angelbcensu, & S. Maxentii, Gosiidus de Ranconc, Hugo de Liziniaco vice- comes Caftri-Airaudi, abbas Burguliensu, Hugo S iij I N S T R l * /. de cancellarius. Guido buticularins, Guido de Cabrofa *, i Caprosa. Guido de Garlanda, Tetricus Galerani, Adam Bnillard. Cktvrtop. Quod ut ratum fit, tigilli noftri auctoritate fecimus roborari. Actum publice Angeliaci iv. Non. Februarii, anno ab Incarnat. Dom. x. c. li. Data per manum Hugonis cancellarii. XXIII. Charta Gaoscidi Burdigalensis archiejuseapi, ex qua probatur eum fuisse scilis apostolicæ legatum. GA u s a i d u s Dei gratia Burdigalensis ecclelix distus archiepifcopus. & S. Sedis apoftolicz legatus, dilecto filio Arnaldo ecdesue S. Cnicis Burdi- galenfis abbati, omniaue conventui salutem in perpe- tuum. Ex officii noftri lollicitudine tenemur viros re- ligiofos qui elegerunt efle abjesti in domo Domini Ps— magis quam habitare in tabernaculis peccatorum, 17’manutenere, & eorum jura firma & integra conser- vare. Quoniam igitur tam ex multorum virorum tcfti- monio, quam ex przdecelsorum noftronim monumen- tis percepimus vos a longis retro temporibus jus przsentandi capellanos in ecclcsiis veftris habuisse. Nos qui jura veftra non diminuere, sed augere defi- deramus : sicut vobis a prxdecelsoribus noftris con- ceflum esse cognovimus, ira rarum & firmum habemus. Et ne a succefloribus noftris fuper hoc aliqua vobis quzftio moveatur, hanc noftrz confirmationis pagi- nani sigilli noftri impreflione munimus *, anno ab Incarnatione Domini m. c. liii. prxsentibus Joleno, vrillelmo de fando Johanne, Goceranno, Elia, Mi- lone, Arnaldo Lamberti canonicis sancti Andreae. XXIV. Guillelmus I. le Templier dictus arehiep. Burdigal. jura & limites parochia SCrucis Burdigalensis his litteris deseribit. GUi 111 l m u s Dei gratia Burdeealensis ar- chiepiscopus, univerfis ad quos præsens cartula pervenerit in Domino salutem… Quxdam querela diu ventilata eft inter canonicos sancti Andrez & abbatem Geraldum & monachos S. Cnicis Burdigalensis super capcllania S. Crucis, fuper chrismatc & oleo & super dccurtacione parrochiæ S. Michaclis. Cum igitur super his diutius difputatum fuillet i tandem auditis hinc inde rationibus & allegationibus, quia nobis cons- titic ex tellimonio plurium perfonarum, ecclesiam S. Crucis capellaniam, baptisma, & alia parrochialia jura per xl. annos &eo amplius in pace possedilfe, eadem supra nominatae ecclelix S. Crucis quiere in perpetuum habenda conceflimus. Terminos parrochix ipfius, ne dc cetero inde dubitari pofsec, fubscriben- tes, a domo videlicet Boneti de Rioutz supra lictus maris ufque ad Esterium major, & a parte occidentali a Spineto, quod eft ultra aream Bibiani de fanda Cruce, usque ad bivium euntibus ad Lodors, quod eft ultra lo peirad. Hoc etiam firmiflime conceiscrunt Geraldus decanus canonici S. Andreae, querelis omnibus renuntiantes… pollea vero abbas & monachi uc firmior persifteret & permaneret concordia, fponte sua, nullo cogente, ut dilectionem canonicorum perpetuo pofliderent, duas mansiones in civitate, qux cis feptem solidos ccnsuales annuatim perfolvebant, scilicet Iterii ad portam Vegeiram, & domum Auf- tendi de sanstu Projecto S. Andrez canonicis donaverunt teftes sunt Milo canonicus S. Severini, Rufacus Garfias Arnaldus, Am. de Vitrinis, Ramundus de Benauges, Bernardus Archambaudi, & alii plures… Quam fententiam Alexander papa III. ad inftantiam didi domini archiepiscopi confirmavit, diplomate miflo Giraldo abbati fle capitulo S. Crucis, aato Laterani I M E N T A L vn. Kalendas Junii, ne super his pollent amodo indebita vexatione gravari. GUillelmus Det gratia Btirdigalensuarchi- episcopus, venerabili eadem gratia abbati & uni- verso conventui S. Crucis Burdegalensu in perpetuum. Ex tenore litterarum patris noftri sandiflimi & domini bcatiflimi Alexandri tertii universalis ecclefut summi pontificis pcrspicue cognovimus, quod ipse vobis in- ter cetera domus vcftrx privilegia in parrochialibus ccclesiis veftris, quas tenetis, poteftatem eligendi fa- cerdoteS, & cledos epifcopo loci reprosentandi, fpe- ciali conceflione indulsit. Nos igitur in ccelum os ponere, & apoftolicas fancioncs sive beneficia infringere nullatenus volentes attemptare, quinimmo veftigtis ipsarum attenta devotione inhxrcntes, quod vobis a ® domino papa indultum eft ; sicut eft conceflum ita ratum & firmum, quantum iu nobis eft, & ad partem noftra follicicudinis pertinet, auctoritate metropoli- rica, & Habilitate perpetua irTefiagabiliter desidera- mus & volumus ab univerfis obfervari. Anno ab Incarnatione Domini m. c. Lxxv…. GUillelmus Dei gratia Burdigalensis archi- episcopus… ad querelam Geraldi abbatis S. Cru* cis mandatum apoftolicum susccpimus quod causam illam qux vertebatur inter eccleuam S. Crucis, tk Atnalvinum de Blancafon audiremus… Cum itaque edent in noftra przsentia conftituti abbas S. Crucis & przdistus Amalvinus ; propofuit abbas Amalvinum de Blancafort injuftc exigere in villa de Macati ave- C nam & panem ad canes, & gallinam ad accipitrem, & & colacum in singulis retibus i prxnominatus vero Amalvinus iu hunc modum excepit, quod avus suus & pater suus, & fratres sui, & ipsemet iu pnedicta villa Je Macau supradida quatuor acceperant…. produxit abbas fex teftes omni exceptione majores i contra quos nihil iuic dictum *, qui jurati & diligen- ter examinati deposuerunt concordes in sententia quod senior Amalvinus avenam & panem ad canes, & gallinam ad accipitrem & colacum iu singulis retibus di- mifit & quitavit in manu abbatis Bertrandi & iu prae- set cia eorumdem & aliorum plurium, & injnfte exe- gifle confeflus eft. Nos igitur per diffinitivam sen- tentiam cum prudentibus viris habita deliberatione adjudicavimus siepe nominatam villam de Macau im- D munem & deinceps liberam esse ab ejusinodi exactionibus, & ne in pofterum bona illa exigerentur przcepimus… Teftes sunt P. archidiaconus Mcdul- cen(is, R. archid. Blav. ▼. Blaviensu abbas, abbas de Vertolio, Rufatus, Galhard de Caœparrian, R. ca- pcllanus dc Macau, W. de Cabanac. XXV. Guillelmus Burdig. arehiep. fert fententiam in quofdam milites, Silvæ-majuris sura ufurpantes. c Aimukdus IX. abbas Silvr-majoris queri— t, g. 11 LX moniam contra V. de Cunon & Ricardum de’* Rioucio milites jufticiam de Cocbelac vi rapientes Petro clccmosynario, in præsenria domini Guillelmi archiepiscopi, qui vocatis & non comparentibus, eorum comperta malicia, in eos excommunicationis tulit fententiam j cujus animadversione coerciti, ad Silvam venerunt cum villelmo Seguini de Ruincio, Petro de la Roca, & Arnaldo de Curton militibus, & Gri- moardo Burgenfi de Silva, & sponte promiserunt quod fi abbas cuilibet e convertis suis jurare faceret juftitiamde Corbelac juris efle ecclelix Silvz-majoris, ipfi tam pro se quam pro suis fecuram iu perpetuum facerent. Abbas cum quibufdam e fratribus venit ad ecclefiam S. Petri, qux eft in burgo de Silva ftatuto die & coram nobilibus viris & clericis ac laicorum 285 ECCLESIÆ BU multitudine > tabi aftantibus’pnedi&s VT. de Curton A & Ricardo de Riuncio, conversum ad prxftandutn juramentum produxit, virum utique honeftum, grand- xvum, longa conversionis converfadone probatum. WiHelmus de Curton juramentum recipere noluit, sed coram omnibus querimoniam gurpivic. Ricardus vero iu malitia sua perseverans, confiniis, convictus ac redargutus abcessit. Astum eft hoc anno ab Ineam. Domini m. c. lxxxiv. Indict. u. feria xii. iv. Idus Aprilis » Hujus rei teftes de clericis petrus Helix, W> Bruni, Aiguelmus de Laurian presujteri j de militibus, V. Seguini de Riuncio, Petrus de Montpcsad, Rai- Biandus de Grczinag. XXVI. B £> errUr. Diploma Alienoris reginæ Angliæ, ducissee Nor- RKTdgai. manntæ &c. tn grattam archteptscoporum Burdigalenfium, /edente tunc Helia. ALiemor Dei gratia regina Anglix, ducissa Nor- mannioe & Aquitanis, comitifla Andegavensis… Noveritis quod nos concedimus & confirmamus omnes donationes & libertates olim conceflas per quoscum- que prsdecelsores noftros quondam Vascanix dominos OdonemsiveSancium & omnes alios, archiepif- copis Burdegalensibus, scilicet tertiam partem came- rx, vendx, monetæ Burdegalensis & tertiam partem omnium teloneorum de Boeys & navim liberam ab omnibus teloneis a Mauritania usque ad Lingonem ; q adjicientes pro salute animx noftrz & omnium nos- trorum quod omnes Burdegalenses archiepiscopi ca- nonicam habeant libertatem, quod nullus de noftris aut succeflbnim noftrorum gentibus aut fubditis vel ministris sive fidelibus, archiepifcoporum Burde- galensium ecclesias, capellas, villas, domos, terras, territoria, homines, pofleffiones, bona, & quascum- que res alias, aut suorum invadere, occupare, mo- leftare, seu in aliquo gravare sive damnificare audeat, nec nunc, nec in perpetuum, & quicumque aliquid de prxmiflis fecerit, archiepiscopi Burdigalenses sua autoritate talium malitiam nne cujufquam requisitio- ne arcere & cohibere valeant his teftibus Helia archiepiscopo Burdegalenfi, Roberto de Corneani seneseallo Pictavensi, Martino Algay senefcallo Vasco— _ nix, Joscelino fle Rampnulphis capellanis noftris & 1 multis aliis.. •. XXVII. Diploma Richardi Aquitania ducis & comitis Pictavenfis pro ecclesia Burdigalensu RIcardUS dux Aquitanis, comes Pictavix, filius regis Angliae, archiepiscopis, epifeopis, baronibus, juftitiariis, ballivis & omnibus has litteras videntibus, falutem friatis quod ego pro redemptione animx mez & parentum meorum concefli cccle- six S. Andrex Burdigalensi integre & plenarie quid- quid antecelsores mei eidem ecdesue donaverant j & conccflerant ficut cana eorum teftificatur & 1 affirmat, scilicet tertiam partem camerx seu monetz, sive etiam omnium celoniorum, ac curtem legiam cum omnibus ad se pertinentibus, Cadaviac & Berarol, & Serporale cum omnibus ad fe pertinentibus, & tertiam partem telonei de Boeys, & navim liberam ab omnibus teloneis a Mauritania usque ad Lingonem, & formentagium ad reftitutionem aedificiorum, seu polhnodum ad menfam canonicorum. Hujus vero conceflionis carnIlam sigilli mei impreflione & munimine confirmo. Actum hoc apud Capuus anno ab Incarnatione Domini m. c. lxxxvi. teftibus Stephano Burdigalensi decano & Raymundo Blavicnli arenidia- cono, Amaldo Burdigalensi canonico, Willelmo de RDIGALENSIS. 286 Mauftac tunc magiftre hospitalis.in Burdigalensi epis. copatu, Johanne clerico & notario meo, Gauftido de Lezinhan, Gaufride de Ponte miliribus $ Ademaro comite Engolisiuensi. XXVIII. Heliæ archiep. Burdigal. litteræ pro monastrrio S. Crucis. HElias Burdigalenfis archiepiseopus… Scire 119*. volumus quod filia Stephani de Turre, Comtors nomine, contra ecdefiam S. Cnicis qucstionem movit, repetens medietatem molendini de la Grava inaqua de Petra-Longa conftructi, quam ejus pater usque ad exitum virx polsederac… Pro ecclefia S.Crucis fuit refponsum quod nominatus Stephanus de Turre in sua xgritudine recognovit quod gravem injuriam S. Cnicisecdctixintulerat, eo qnod dictum molendinum cum Raim. Am. conftruxerat. Unde quidquid juris ibidem habere videbatur, totum ecdesue S. Crucis dimittebat & aquicabac. Abbas vero Giraldus & monachi ejusdem ecdescoad infantiam ipfius & preces, ipsum & ejus filium in fratres & monachos receperunt t qui filius ance sufcepuun habitum in fata conceffic, & eft cum patre in clauftro honorifice sepultus item quod mater dictæ mulieris per composuionetn in ipsa ecclefia duas esquairas frumenti retinuit annis lingulis quoad viveret persolvendas, & in fororem re- cepta, feftiS praecipuis prxbendatn recipiet ut unus mo- * nachorum, & juxta virum suum sepelietur in dauftro. Auditis itaque his & aliis rationibus maluimus huic jurgio finem imponere concordia, quam judicio mediante. Receptis itaque ab ecclesia ccc. folidis, nomi* nara mater duas efquartas, & ejus filia quidquid juris in dicto molendino vel aqua habere videbantur, totum ecclesue S. Crucis dimiferunt in manu noftra… Hxc compositio fuit concepta & interlocuta in capitulo S. Crocis pet cariffimos clericos noftros magiftrumBer- nardum diesaurarium ecclesue noftrx, & Arnaldum de Romaforc archidiaconum Agennensem & canonicum eccleliz noftræ, & per Gaufridutn de Donzac, & Galhardum de Burdegala milites… & poftmodum famata fuit in przsentia noftra in ecclesia S. Andrex ante altare S. Macharii, Dominica qua cantatur : Afifiriconlia Domini, an. Domiui x.c. xcn. epact. iv. ’przsente & concedente Petro Giraudong viro siepeno. minace Comtors. XXIX. Helias de Malemort archiepiseopus RUrd, facit Eo chorlal. amicabilem composttionem inter monafterium pjC™’U’ S. Crucis, & dominum de Lesparra. HELIAS, Dei gratia Burdigalensu archiepis— 1195. copus, & Gaufridus de Cellis fenescallus Picta- viæ & Vafconix amicabilem concordiam qux inter Amaldum de Vitrinis abbatem S. Cnicis & capitulum ejusdem ecclesue, ex una parte j & Aiguelmum wil- :lelmi dominum de Lesparra & Senebrunum fratrem ’ejus pro fe & hzredibus suis ex alia, in noftra manu fuit firmata, fecimus annotari & tigillorum noftrorum impreflione muniri… Jam dicta ecclefia S. Crucis re- milit przdistis duobus fratribus & eorum succcfloribus omnes querelas, quas super terris, quz sunt del Bre de Syort infra, contra ipsos proponebat. Ipfi vero fratres pro hujusinodi rcmiflione donaverunt & concelserunc nominatz ecclesue perpetuis temporibus… decimam de molendinis & de lalinis suis, & falinam de Portu- Lairon, & xxiv. cuniculos pro decima de venatione sua a fefto S. Andrez usque ad octavas sancti Hilarii…. insuper suit condistum ut redditus piarer, aux eft ante ccclcfiam, procuratores utriufque partis fideliter colligent, & medietatem habebit dicta ecclesia, alia vero 187 I N S T R U mcuiecas conferetur ecclesee dc Solaco ad opus candelz / per totam Quadraeesunam annuatim arsnrz, & usque ad octavas Paichx ; si vero medietas platagii ad hoc fufficere non poterit, dominus dc Lcsparra aliun- de supplebit. Hxc omnia firmata fuerunt & jurata prius in capitulo S. Crucis Buraigalehsis in mahu archi- epifeopi, & poftea supra sacrosancia Evangelia & reliquias & altare S. Mummoli, concedentibus verbo & osculo prznominato abbate & Aiguelmo priore, Bei- trando de Pesiac & univcrso capitulo, altantibus etiam ibidem Bcrnardo thesaurario S. Andreae, & willelmo de CasTcr priore sancti Jacobi… & Gombaudo de Lespura milite, & Amanevo de Vitrinis & Garsione & Bufone filiis ipsius suniliter militibus. Hoc idem iterum fuit recitatum & firmatum a £rpe di&o abbate S. Cnicis & ab Aiguelmo V ilici mi & Scnebruno j fratre ejus in manu noftra apud Montcm-Marciani in camera Regis, praesentibus petro de Motari, Rai~ mundo Bemard de Rovignafic Arnaldo Willelmide Bafcoot, & Chalonc fratre sencfcalci & Petro Cha- Iodc cancellario sencfcalci & cognato j & Guidone Gaftinclli, & willelmo Arnaut ac Ladius. Hoc aerum eft anno ab Incarnatione Domini m. c. xcv. Cxleftino papa III. prxfidente iu civitate Romana, Ricardo vero regnante iu Anglia. XXX. Kx chart. Compositio facta ab Helia Burdigal. arch. inter monafierium S, Crucis, & milites Templi. HE l i A s Dei gratia Burdigalcnfis archiep. notum < fieri volumus quod cum inter dilectos fratres no- ftios miliciz Templi & abbatem ac monachos Silvz- majoris super multis rebus, mutuat qtudlioncs coram nobis proposirx suiflent i rationibus & allegationibus hinc inde auditis & cognitis, teftibusetiamsuper hiis {irodu&is & examinatis.. tandem utraque pars con. iliis & admonitionibus noftris & altorum amicorum suorum aquiefccntes pro concroverfiis suis pacificandis arbitrio noftro se appofuic. Nos autem habito cum prudentibus viris, qui nobis allidebant tradatu diligenti, quoniam occasione Petri Espic mortui tota fere difeordia & contentio fuborta fuerat, in primis arbitrati fumus quod decem libras, quas idem Petrus fratribus Silvæ-maioris iu tcftamcnto fuo reliquerat, ipsi monachi siacrious Templi in pace dimittent. Item quod Templarii recinerent nemus & terram de la Bardell.i….In fiimrna quxftiones quas Templarii propp- suerant contra monachos fuper domo de Bello-fonre, & super quibusdam defundis quos monachi fepelierant, gratia pacis remiferunr. Similiter & monachi fecerunt de quxftionibus super domo de Montcroig & qui- bufdam defundis, quos Templarii sepulturx tradiderant. Ec de domina Malseta, quz fe prius Silvx, quam Templo reddiderat. Noviflimc hinc inde conceflum eft ne Templarii, homines vel rufticos Silvx ; nec monachi, homines vel rufticos Templi recipiant, nisi proprietatibus suis & sxculo renuntiantes, habitum religionis monafticx vel tcmplariæ cum cnice aflump- serint… Factum eft illud anno Incarnationis Dominici m. c. xevi. epasta xi.in fello S. Dionysii. XXXI. 1 Commutatio inter Guillelmum archiepiscop. & abbatem S. Crucis. * 2 j j. i L i r m u s Dei gratia Burdigalenfis archiep… V, T notum sit. quod cum nos haberemus Arnaldum de Granolher, Bovinum de Solio, & Raimundum fratrem suum fcuctatario9 pro vincis quas tenent a nobis in palude de Maucor, fcudacarios supradi&os & vineas dedimus abbati & capitulo S. Crucis Bur- dcgalcnsis > iu tamen quod ipfi dederunt nobis vincas, MENTA 288 l terras, poflellioncs, redditus, feoda & etiam feoda- tarios & omnia jura qux habebant apud Calandae perpetuo poffidenda, excepta capella, quam habeant sicut usque ad hxc tempora habuerunt. Ec ne iu po- ftcrum poflit fuboriri difeordia, nos & abbas S. Crucis Burdegalensis præfentcm cartulam tigillorum noftro rum munimine fecimus roborari. Dacum apud Bur- degalam in fefto beati Dionysii martiris anno grati* M. CC. XXV. XXXII. Ceraldus de MalaMorte Burdegal, archiepise. benedicit cæmeterium fratrum Minorum apud Burdigalam. GE r a L d U s Dei gratia Burdegalensis archic* > > * 8. pifeopus universis Chrifti fidelibus przsentes litteras inlpesturis, in Domino salutem. Noveritis nos ad inftantiam fratrum Minorum apud Malum-calculnm * * Mm- infra terminos parochis S. Michaelis cimicerium sa— cti, , au « craviHc, tali fiquidem conditione induda, quod dicti fratres neminem ad sepukuram ibi recipiant nisi fit de eorum ordine, & sanus exiftens, eorum dlnoscarur habitum fuscepilse. Ipfis edam fratribus Minoribus auctoritate noftra firmiter injungentes, uc cum ali- quis dc monachisS. Crucis voluerit divina celebrare, ipsi fratres Minores ei contradicere non prafumant, nec aliquam inferant moleftiam vel gravamen. Si vero memorati fratres prxsumpferint conditionem transgredi fupradistam, & prarfumpscrinr ibidem ali- -quem vel aliquam sine voluntate abbatis & conventus S. Crucis sepelire per se vel per alium, ipso facto & ipsa cranfgremone, cimitcrium illud diftrido sup- posuimus interdi&o. Datum apud salvitatem Lauri— +Lormont montis * v. Kal. Junii anno ab Incarnatione Domini M. CC. XXVIII. XXXIII. Leges fratribus Minoribus Burdigala receptis J*Cruas.’ impositæ. fol. +7. NOverint universi quod talis forma pacis & ami—, a > 7, cabilis compofitio inter abbatem & conventum S. Crucis Burdigalenfis ex una parte, & miniftrum fratrum Minorum in Aquitania commorantium ex altera intervenit : quod dicti fratres & succelsores eoruni Jin habitaculo suo, scilicet in territorio S.Michaelis, nullas in milsarum celebratione recipiant oblationes, videlicet panem, neque pecuniam, neque alia prx- ter thus & candelas ; nec recipiant aliquem paro- chianum vel parochiarum S. Crucis, vel S. Michaelis, ad poenitentiam, vel ad fepuIturam, fine licentia cape 11 ani j nec recipiant poflelliones ad memoratas ecclc- sias pertinentes. (Jt autem hoc ratum & ltabile perfe- veret, przsens charta ad petitionem prxdidi abbatis & siatris Raimundi, qui figi Ilum miniftri Aquitanus defferebat, tigillis venerabilium patrum Burdigal. archiepifcopi & epifeopi Convenarum exftitit ligillata. Ipfi autem abbas suum figillum, & fr. R. sigillum miniftri Aquitanis huic cedulæ appofucrunt anno Dom. m. cc. xxv 111. mense Octobri. XXXIV. SalvUsconductus Raimundi comitis Tolosani & Ex c^rtut. plurimorum comitum, pro fidelibus ad dedi Pacationem Silvæ-maloris pergere volentibus. 7 J RAmundUS Dei gratia Tholofanus comes salutem 123 ». & ærernx fallitis præmia promerere. Quanta rcli- gione & honeftate monafterium Silvx majoris in Bur- aegalenfi diccccfi coniti tutum a diebus antiquis claruerit, non eft nccclse veftris auribus inculcari… Sane cum ex ccladonc venerabilis in Chrifto patris Giimoardi Dei gratia » 89 ECCLESIÆ BU Dei gratia episcopi Convenarum, rectoris monasterii j sirpedicti, nobis innotuerit eandem ecclesiam non modo hominibus, sed ipsis etiam, ut credimus, Angelis venerandam, in proximo fello S. Bartholomei apoftoli fore dedicationis munere decorandam ; uni- versitari vcftrx prxsentium tenore facimus manifeftum, quod nos univerfis clericis & laicis qui divino dilectionis fervore, & przdisti monasterii devotione ad dedicationem eandem accesserinc, iu rebus & per- sonis eorum in eundo & redeundo conductum liberum & fccurum pro nobis & pro fidelibus & hominibus no- ftris plene concedimus & donamus j non tam in ipsius solemnitate, sed etiam a quindecim diebus ante fes- tnm, usque ad finem nundinarum qux tunc temporis fient ibi ; imo etiam quantum indulgentias epifcopo- rum & przlatonim ecclcfiarum quz fient ibidem, contigerit prolongari, ufque ad Pafcha Domini pro— 1 ximo venturum. In cujus rei teftimonium prxsentes lit- teras tigilli noftri munimine fecimus roborari. Dacum nonas Junii anno Domini x. cc. xxxi. Hugo deLezia marchio&Engolisinensucomes, falvnmcondustum parem dedit apud S. Johannem Angeliaccnscm die Veneris iu fefto S. Jacobi mense Julii m. cc. xxxi. Item A. comes Petragoricenlis, Helias Rudelli dominus Brangiaci atque Genciaci, Amanevus de Le- breco, Petrus de Gavarcto vicecomes de Vezaumes, G. Rudelli dominus de Blavia, Henricus de Trepa- villasenescallus Vasconix, mandans R. de Solio quati- nus ad feftum S. Bartholomei ad monafterium Silvz—, majoris loco sui interiit, intendentes & respondentes omnibus hiis qux D. archiepifcopus Auxitanus illis przceperir, Sc fidentes quod omnes qui in consecra- rione distz ecclesue venient, sint in conductu & protectione regis Anglix & sua. Olerone anno Domini m. cc. xxxi. iu craftiuo AlsutnpuoiiisB.M. V. XXXV. Chart. Geraldus archiepifcopus & clerus Burdigal. Sylva-maj. scribunt ad regem Angliæ de eXceffihus pag. n6. gaHiV0rumt EXcellentiflimo domino Henrico, Dei gratia illustri regi Angliæ, domino Hybernix, duci Normannis & Aquitanis, comiti Andcgavenfi, Geraldus eadem gratia Burdcgalensts archiepifcopus, S. Andrex & S. Sevcrini decani & capitula, abbas & conventus S. Crucis Burdegalenfis, Silvx-majoris, & S. Romani, S. Salvatoris, de Aquiftris, de Plana-lilva, S. Vin- centii, de Faezia, S. Emiliani, de Bono-Loco, de Bertolio & de Infula abbates & eorum conventus j ordinis Praedicatorum & S. Jacobi priores, minifter fratrum ordinis Minorum & eorum fratres, militue Templi & hofpitalis Hierosolimicani praeceptores iu Vasconia salutem j & fic in prxsenci regnare sieculo, ut eum fandis conregnare valeat in futuro. Injuftitias ac contumelias, injurias ac prelsuras > afflidhones & singultias quas ballivi veftri faciunt, & fecerunt specialiter a tempore regni veftri, & ea quz a poten- tioribus terrx vestrz fieri consenriunt conniventibus 1 oculis & permittunt, Deo, ecclefiis & ecclefiafticis personis, militibus & dominabus minus potentibus, vi- duis & orphanis & agricolis velitis, necnon & noftris, sublimitati vcftrx non sine cordis amaritudine referimus & dolore j utpote quos zelus animz vcftrx & regni veftri comedit, & opprobria exprobrantium vobis & regno super nos proculdubio ceciderunt, quosque remordent conscientiæ, quia tam diu tacui- mus prædi&a vobis minime revelando, ne exceflus hujusinodi feveritate debita puniendo, veftræ in hac parte & veftrorum reverentiae deferentes. Unde dicere polsumus nunc singuli cum Propheta *. Fa mihi apia ■>a’’ tacui. Sane quia praedicti ballivi & potentiores qui Tomttt IT. R D I G A L E N S I S. 290 K minores posiunt opprimere, tolerantibus hoc eisdem ballivis, taliter affligunt perfonas ecdesiafticas & alias supradidas, quod sacerdotum, religioforum, cleri- corum, agricolarum & pauperum, pupillorum, alii interficiuntur, alii verberantur, alii capiuntur & in- carcerantur, alii minis & tenoribus, alii captionibus perfonarum, alii occupationibus rerum, ad redemptio** nem nihilominus compelluntur j abbates, priores 8d conventus ; templarii, hospitalarii, capelhni & alis pcrsonx ccdcsiafticæ, & eorum homines, necnon & veftri, tam gravibus tamque frequentibus albergagiis, de quibus, si veritatem fciret regia cclCrudo, non solum miraretur, sed atfli&is in iuc afflictione mirabili condoleret i & queftis & aliis exactionibus indebitis, & frequentibus vocationibus de loco ad locum, sola occatione extorquendi ab eis pecuniam, adeo prz- 1 gravantur, quod ubi antea fuerant decem, vel quin- aecim, vel etiam viginti ecdeliz servitores, duo vel unus vix nunc valeat suftentari ; capellanix & priora- tus multi remanent jam deserti, & vix invenitur pa- rochia, in qua tertia pars remanserit inhabitantium, duabus vel aesunctis, fame & inedia eis inflictis per gravamina memorata, vel compulfis in terras extra- neas exulare j ecclesue infringuntur j cimitcria & alia loca, quz immunitate ecdefiaftica gaudere confueve- rant, violantur i homines plerumque ibi interficiuntur i res quas propter umorem ballivorum veftrorum, & aliorum quos ipfi suftincnt, ibi recondunt homines, ut falventur > vel exinde ab ipfis per violentiam extra- huntur \ vel, quod gravius eft, ibidem ab eisdem prz- q donibus devorantur. A quibus in hoc & aliis infinitis magis libertas Ecdeliz & immunias violatur, quam consucvit a ruptariis violari. Hiis igitur & pluribus aliis incitati, viros venerabiles & diferetos magiftrum Vitalem archiprelbyterum de Interduo-maria, przce- ptorem totius militix Templi iu Vasconia, przcepto- rem de la Grava ejusdem ordinis, & Amalvinum Dallan hofpitalarium, qui dum erat iu sxculo, vobis & veftris negotiis fuit, & adhuc est, utilis, Majestati regiae dignum duximus tranfmittcndos, in dilectione & reverentia qua vobis tenemur, & lineeris confcientiis humiliter poftulando & requirendo per asperGonem sanguinis jesu Chrifti, quatinus receptis fuper hiis & aliis articulis, quos ex parte noftra ipfi vobis expofue- rint, eorum petitionibus auditis fidem adhibendam omnimodis supplicamus. Super prarmissis tamfalutare D consilium apponaris, quod eripiamur nos & terra nos- tra de manibus prxdistorum ; non enim minore liber- tate gaudebat suo pharaone quondam populus Isracli- ticus, quam Dei Ecclefia & clerus vobis comnussae gaudeat, nec sub ipsis, committentes nos, si placer, & terram eandem ballivis talibus, qui sea prxdidisab- ftincanr, & ab aliis pacem Ecdeliz Dei conferri faciant atque plebi, ut fic refpirare valeat clerus & populus infaiitis injuriis lacellicus, libertate debita congaudeo- do, excluns pietate regia albergagiis, tirannide, ex- astionibus & gravaminibus memoratis. Datum Burdc- galx iv. Kalend. Marcii, anno gratiz m. cc. xxxv…. Hzc sunt littera quas dominus rex Angliæ milit 3. Chart, fratri Johanni quondam abbati de Gracia-Dei, &do— e-7. ir & mino Huberto Hose militi, quos ad inquirendum de S prædidis miferat : Nos frater Johannes, & Hubertus Ofatus milii a domino Henrico rege Anglorum iu Vaf— 123*. conia ad inquirendum ftatum terræ ejusdem, & jura ejusdeiu domini Regis, praeter hujus generale mandatum cum ab ipfius latere recellimus nobis factum ; poft- 3uam in Valconiam venimus, de hominibus terrae e Interduo-maria mandatum ipsius domini Regis spe- ctale recepimus sub hac forma : Henricus Dei gratia rex Angliz, dominus Hybemiz, dux Normanniæ & Aquitania :, comes Andegavenfis, dilectis & fidelibus suis Henrico de Treplavilla senefcallo suo Vasconiae, fratri Johanni quondam abbati de Gratia-Dei, & Huberto Hues salutem. Sdads quod poftquam vos frater T 29I I N S T R U Johannes & Huberte Hues a latere noftro recefliftis j ituri versus partes Vafconix ad exequendutn ea quae vobis injunximus, recepimus litteras venerabilium patrum Geraldi Burdegalensis archiepiscopi, & A. Va- satensis episeopi, bc R. prioris de Regula, continentes transcriptum quarumdam litterarum patentium, quas dicunt homines de Intcrduo-maria habere de do- mino Johanne rege patre noftro in hac formajohannes Dei gratia rex Angliæ &c. omnibus ballivis & fideli— bos suis, falutem : Sciatis quod conceflimus probis hominibus noftris de terra, qtue vocatur Interduo-maria, quod habeant omnes libertates & liberas confuetudi- nes quas habuerunt temporibus Henrici regis patris noftri, & Ricardi regis fratris noftri ; & volumus 3uod omnes homines, qui terras habuerunt in prz- icta terra, & eas reliquerunt, qui adeo propinqui ■ sunt a terris suis, quod ad eas redire polsunt infra inflantem Pcntecoftcn anno regni noftn xvi. si infia terminum illum ad eas non redierint, omnino sint inde abjudicati, & terrae suie nobis & hæredibus noftris remaneant in perpetuum. Volumus etiam quod alii qui terras habuerunt iu praedicta terra, qui eas relique- runt, si adeo diftantes sinta terris suis, vel peregre proficifcendo vel alio modo, quod ad eas infra przdic- cum terminum pentecoftes redire non poflint, a die illo Pentecoftes in unum annum & unum diem redeant ad terras fuas. Quod si infia terminum illum non re- dierint, omnino sint inde abjudicati, & terrx sux nobis & hzredibus noftris remaneant in perpenium. Et ideo mandamus vobis quod ifta obfervari firmiter faciatis. Et in hujus rei teftimonium has litteras noftras flatentes inde fieri fecimus, tefte me ipso apud S. Emi- ianum * xvi. die Aprilis, anno regni noftri xv. Et Iion’quia memorati archiepiseopus, episcopus & prior no- bis fignificaverunt, quod licet Jonannes praedictus rex frater nofter tales libertates eis concelserit, quales in itteris przdictis audiftis contineri, nihil commodi sunt ex concellione sua homines praedifti poftmodum afle- quuti •, nos rogantes quod per nos iplos, vel per aliquos aflignatos ex pane noftra faceremus libertates prædidas eis teneri \ vobis mandamus quatinus litteras illas, quas dicunt se habere a prxfato patre noftro, & quarum transcriptum audiftis, coram vobis venire faciatis & diligenter videri, si litterx illx consonenc transcripto prxdicto, & figillum ipsius patris noftri eis- dem appendatur *, & viso diligenter quod litteras habeant in forma praedicta, modis quibus poteritis inquiri ] diligentius faciatis, tam per sacramenrum fide dignorum, quam alio modo, quales consuetudines& quales libertates przdicti homines habuerunt temporibus Henrici regtS avi noftri, & Ricardi regis avunculi nof- tri, ut in albergagiis & aliis de tempore prxdicti Johannis patris noftri vel noftro nihil inquirenteS, nisi solummodo de tempore prxdicti avi noftri & tempore przdi&i avunculi noftri, & inquisitionem inde factam, cum ad nos redieritis, vobiscum deferatis in Angliam, nullam facientes emendam super alberga- giis przdictis auctoritate alicujus mandati vobis injuncti ante recedam noftrum, qtia audita inquisitione præ- dicta, volumus per nos ad hxc remedium adhiberi. Sic igitur sollicicc huic inquisitioni faciendx infiftatis, quod diligentia vcftra debeat merito commendari, & quod pro defectu noftri non debeat ad nos ulterior inde querela pervenire j tefte me ipso apud Wndefto xxvn. die Novembris anno regni noftri xxx. Auctoritate igitur generalis & fpecialis mandati prxscripti jurare fecimus V. Forron præpofiuim domini regis, & p.Daira prxpoGtum infeodatum, & capellanos, & leniores lingularum parochiarum de Interdtio-maria quod de libertatibus, quas homines terrae ipsius habere consue- vemnt temporibus Henrici & Ricardi regum Angliæ…. Jurati igitur deposuerunt quod cum tempore regum Henrici & Ricardi fuerit terra in bona & debita libertate, mortuo rege Ricardo, per albergagias, queftas, exercitus & alias exactiones indebitas Mcrcadarii, MENTA 292 \ Martini, Dargais, & multorum aliorum ruptariorum, quos confticuerat senefcallos dominus rex Jonannes, fuit terra defolata & deserta, ficut nunc eft, & tandem idem Rex veniens ad terram, & sic esse reperiens, eos reftituit in priftinas libertates ficut in prxmilEs litteris continetur j & cum hominibuS ad propria re- miflis suisset aliquamdiu terra in bono ftacu & popu- lofa, tandem idem Rex conftituit fencfcallum Reginal- dum de Ponte, dictum Palmarium, retentis libi terræ redditibus, ad eos recipiendos Templariis conftitu- tis ; & ideo idem Reginaldus paupertate compulfus exercuit albergagias, quclUs& alias exastiones indebitas, quas ruptarii exercuerant j & ad inftar ipsius hoc fecerant fere omnes senesealci qui ei poftea fuc- ccflcrunt ; cum tamen nec albergagias, nec queftas nec q exercitus se debere Regi, vel senefcalco seu przposu to, vel aliis ballivis ejus, nec alia jura nisi aus & quando & qualiter inferius fubsequuntur, nec alia seu aliter memorati reges Henricus & Ricardus consueve- ranc recipere tempore suo in terra ipsorum. i ». Milites faciunt homagium domino Regi, & de certis rebuS quas tenent ab ipso, exercitum unius mi- litis vel duorum, & vel scutarii cum armis determinatis, libere & sine exactione. i°. Agricolz parochiarum qux sunt domiui Regis pro maiori parte debent queftam domino Regi quadraginta librarum, a festo S. Michaelis usque ad feftum omnium Sanctorum, quam aflignavit dominus Johannes rex ad suftentauonem certorum pauperum qui pafcun- tur & veftiuntur ab archiepiscopo Burdegalensuin domo o ejusdem archiepiscopi, propter illos & alios quofdam redditus, quos idem Rex ad hoc faciendum archiepis- copatui alugnavit. Ipse tamen dominus Rex, sient credimus, dedit poftea vicarias fuas paucis quibusdam militibus suis, qui unguinis juftitiam vice ipfius exercent in toto vel in parte, & in aliquibus locis quz sunt domini regis, licut domino de Benaujas, & domino de Latrena, & domino de Bairas & domino Montisferrandi. privilegia etiam dedit, licut dicitur, Silvæ-majori in hominibus ejus< dem monafterii. Item dixerunt quod cum rex Karolus acquilivit terram a Sarraccnis, duxit fecum milites & alios nobiles ad soldacam. Minores autem fecuri sunt exercitum ejus sine foldata & ideo militibus quibus minus tenebatur, eo quod propter soldatam venerant, dedit pofli^Gones quas habent sub ceno fervicio exerci- D tus. MinoribuS autem qui gratis veneram, & qui gaudebant de populatione terrx, liberas tradidit pof- sefliones, & eos francoS id eft liberos conftituit, hoc solum injungens, quod juvarent ipsum ad tuendam terram. Unde nec praedicta ; quadraginta libras ab initio debuerunt, fea avus vel proavus Gallardi de la Landa tunc ballivus Regis petiit ab hominibus de Interduo-maria, quod darent libi equum quadraginta librarum, & quzaam parochiarum dederunt sibi prxdi- ftum equum, aliae nihil voluerunt dare > & ideo quxdam tributaria, aliae liberae remanserunt a præftatio- ne 40. librarum, quas quilibet eis fuccedens bajulus voluit habere. Item jurati dixerunt quod eorum libertas erat tempore praedictorum regum Henrici & Ricardi, g quod unicus elset fenescalcus totius terrae Regis in as- cniepifcopatu Burdegalenfi & Auxitano, &r unietis prx- pofitus Intcrduo-maria. Nec fiebat subftitutio fcnescal- ci, immo non eft diu quod primo fuit facta, & hoc definiit totam terram. Requisivimus insuper dominum archiepiseopurn Burdegalcnsem, &episcopum Vasaten- scm, dominum Henricum fenescallum, majorem, & ju- rato$, & alios probos homines de Burdegala, item barones dominum Heliam Rudclli, D. Amaldum de Blancafort, D. Senebrunum Desparra, Amanevum de Bodio, Petrum de la Mota, Roftandum de Landirans, Amanevum de Noallan & perrum de Burdegala, R. de RiontS, B. Descoflan… & idem in omnibus respon- derunt, vel pene idem, quod praedicti capellani & senio* res terrx jurati deposuerunt. Facta fuit hxc inquilino in » 9j ECCLESIÆ BU caftro Burdegalensi in majori camera, anno Domini / M. cc. xxxvi. die Sabbati proxima poft felium S. Agaciue virginis incoepta, & terminata iu Dominica Septuagesimz. Hex sunt fpcdales injorix sub Henrico tone senesi callo : In parochia de Lernian capellanum flagellaverunt secvientes ejus, & nudum cum maximo frigore duxerunt diutius, unde mortlius eft : Item capellanum de Cursan eum projiciendo fuper caput tigni petentes xv. libras » unde etiam mortuus eft i arcnipresbytct autem Robi- flum excomtaunicavir propter hoc. Item Johannem Segin facerdotem de Avaron, priorem de Talla ordinis Cifterdenlis, in parochia S. Germani, turpiter verberatum ad redemptionem compulerunt & multos alios capellanos similitcr rradave- nint. Ipse Hehricus in ecclelia fandi Romani, & S. p Mariani mille & quinque marchas argenti excodic. Actum fuit hoc viti, die exitus btovemb. anno Do- mini ii. cc. lix. regnante Henrico rege Angliz, Geraldo archiep. Burdigal. A. Calhau majore *, teftes sunt Gaucen Anic, Ant. de la Yla. Actum eft hoc n i. die introitus Januar. ah. Domini m. cc. lix. regnante Henrico regeAngliæ, G. archi- episc. Burdeg. A. Calhau majore j teftes funt V. de Cassanhas lo Canorr. A. Bert de fanda Crois. Actum fuit hoc i. die introitus Marcii anno Domini M. cc. lix. Henrico reg. Anglix, sede Burdegalensi vacante, A. Calhau majore, item xiv. exitus Marcii an. Domini m. cc. lix. regnante Eduardo rege Angliz, scdeBurdegalenG vacante, A. Calhau majore. Dbtit ergo Ge ruidas de Malamort, ant meustjannario ant Februario m. cc. iix.’ XXXVI. Lirteræ R Burdegalensis archiepiscopi, quibus se excusat quominus veniat ad concilium Bituricenfe. 1 X 7 Ener ab ilibus & in Chrifto libi cariffimis J. Dei V gratia Bituricensi archiepifcopo, fic ejus fuffiaga- neis P » eadem gratia Burdegalensis archiepifcopus fa- lutem iu Domino. Cum inftancibus o&abis S. Martini hiemalis Parilius interefle perfonalirer habeamus, citari ad concilium per reverendum in Chrifto patrem Ezidium Dei gratia Tyrrenfcm archiepiscopum, apos- touoe sedis legatum, tunc celebrandum ibidem *, con- cilio die Lunz poft instans felium omnium Sanctorum Biruris celebrando inrercflc commode non valemus, videlicet cum mora debita tracta in eundo, morando, & redeundo juxta tenorem provifionis apoftolicæ sedis super negotio Bituricensi & Burdigalensi olim factz, & satisfaciendo huic inde provifioni przdistre, articulum hujufmodi in przdi&is octabis Parilius interdie congrue minime valeremus. Propter quoJ tam per has noftras patentes litteras, quam per dilectum clericum noftrum magiftrum Am. Guifchardi exhibitorem præ- sentium, noftram penes vos absentiam quoad praedictum Bituricenfe concilium excusamus. Datum in palatio noftro Burdegalensi xi. calendas Novembris anno Domini M. CC. LX1II. XXXVII. E Testamentum Margarita de Turena : quæ ipsius protectorem instituit Henricum Burd. archiepiscopum. » * 8 yæ T N nomine fice. Nos Margarita de Tiircna Brage- 1 riaci & Gcnciaci domina, fana mente, ægra corpore, cogitantes de fupremis, teftamcntum noftrum seu ultimam voluntatem noftram condimus, ordinamus, & facimus in hunc modum. Imprimis concedimus Om* hi potent i Deo animam noftram &c. Item legamus domino Alexandro de Ia Pebreya marito noftro, mille libras rcnduales ad vitam fuam, tantum aÆgnatasin Tornus II. R D I G A L E N S I S. 294 l caftris & caftellaniisde Geneiaco fic de Castrotnaurdnc. Item legamus Margarita filfaenoftræ centum libras, & & mille femel solvendas. Legamus Johanne filiae nof- trxcentum libras, & mille, &in prtfhiiflis, tasdem Margaretam & Johannam hxrcdcs nobis inftituimus » Legamus Aude, & Aeliz & Yfabelli filiabus noftris, cuilibet viginti quinque libras renduales, ultra Jctes sibi promissas, &c. dominae Geraudx filix noftræ uxori Arnaudi de Gironda militis quinquaginta lib. lnftitui- mus Hcliam Rudelli militem filium nolhum, hzredem iu caftio & caftcllaniis de Brageracd, de Mohteieyderil & de Geneiaco. Gaufridutn de Ponte lilium noftrum hzredem inftituimus in lingulis caftris, & caftellanris noftris &c. existentibus in vicecomicatu Turense. Si vero dictum Hcliam, vel filium suum sine herede masculo j mori contigerit, eidem subftituimus Gaufredum filium, vel hzredem ipfius Gaufredi tnasculum &c. Hujus tes- tamenci noftri exeeutores ordinamus Guillelmum de Turre archidiaconum Petragoricensem, Hcliam Gal- teri canonicum Petragoricensem, & dom. Aymcricuin la Porta militem &c. Protectores autem hujusrnodi tes* umenti noftri efle volumus excellentiflunum domi- num noftrum regem Frariciar illuftrissimura, ac nobl- lem virum fenefchallum Vafconiz, pro domino noftro illuftri rege Anglix, duce Aquitanis, & reverendos patres in Chrifto, dominos Henricum Dei gratia ar- chiepifeopum Burdegalensem, Raymundum episco- pum Petragoricensem &c. Teftes autem vocati didhis Raytnundus episcopus, dominus Ponutis de Baynaco dominus ejufdem loci, Gaufiedus de Pome przaidus . fice. Dacum VI1. Kal. Februarii an. Dom. m. cc. tnxiL XXXVIII. Quibus diebtts abbas & conventus S. Crucis E* aato- Rurdigi teneantur ad procurationem erga W’«>- Burdegal. archiapiseopum. HE N r 1 c u s Dei gratia Burdegalensis archiepis*, , , copus… Cum nos religiolis viris abbati fic conventui monafterii S. Crucis Burdegalensis per noftras litteras mandaviflemus, quod ad dictum monafterium defendere volebamus vimationis causa, & quod nobis pararent procurationem debitam de jure communi… tanaem pars dictorum abbatis fic conventu* proposuit iu judicio coram nobis, ipsos abbatem & conventum nos * velle recipere ad visitanonem, sed ad procurationem prae* dictam non teneri, nisi cum novicer Burdegalensis arenie- pifeopus sufceptus & ex more consecratus, si ad dictum monafterium, visuandi gratia defeendere voluerit * tam adfolemnem proccflioncm quam ad procuratio- nem tunc femel recipi debet, & quando archicpifco- pus, qui pro tempore eft, a Romana curia revenitur, tum suniliter femel recipiendus eft & non amplius. Nos vero vilis & infpedis rationibus eorumdem abbatis & conventus, comparentibus & litteris super hoc factis, fi- gillis praedecessorum noftrorum sigillatis & lineris apos- tolicis super confirmatione compositionum, fic litterarum, quia nobis conftitit prudentum virorum confilio communicato, deffeniiones ipsorum abbatis & conventus efle rationabiles atque juftas, eisdem promittimus bona fide, quod procurationem prædidam vel quamcumque aliatn, nisi in praedictis duobu$ cafibusnon petemus ab cis *, privilegia eorum inviolabiliter servabimus, & ipfos & eorum monafterium ad bonos ufus & consuetudines prxdeccflorum noftrorum tenebimus in futurum.Dacum Blaviz die Dominica ante festum Pentccoftes, anna Domini m. cc. xciv. T ij 29J I N S T R U XXXIX. * Philippi Francorum regis 1K diploma pro archiepifcopo & omni clero Burdigalensi. is e. D Hn.tr » U s, Dei gratia Francorum rex, univer- 1 su prxsentes litteras inspecturis, salutem. Decens reputamus & congruum, ut illos qui fecundum fui ftatus decentiam nobis aevotos & affectibus indeficienter exhibent se paratos, condignis muniamus favoribus, & ne injuriolis quorumcumque moleftiis praegraventur, regkr protettionis munimine foveamus. Nuper siqui- dem dilestus nofter Burdegalensis archiepifcopus ad noltram przsentiatn pro quibusdam regni noftri fta— ] tum contingentibus evocatus, nobis nonnulla porrexit gravamina, moleftias, opprefliones & injurias, iu quibus per scncscallum, ballivos, servienres & minif- tros noftros, se & suos subditos suifle gravatos dice- bat, fupplicans tranquillitati fuz per nos super hxc oportuno remedio provideri : ipsius, iu quo lincene devotionis & promptz noftris defideriis affectionis graticudinem invenimus, fupplicationibtis inclinati, su- per prxmiflis gravaminibus, moleftiis, oppreflionibus & injuriis sic duximus providendum, viaclicet auod nullus fxcularis judex clericos & personas ecclenasti- cas, coram se super perfonalibus actionibus conveniar, & super eisdem actionibus rescondere compellat. Concedimus etiam ut nullus de officialibus, judicibus, fer- vientibus & miniftris noftris ecclefias, cimetcria & alia religiosa & sacra loca contra jura & locorum consuecu- dines infringat. Inhibemus praeterea, ut nullus szeu- laris judex praedictum archiepifeopum & ipsius ordina- rium judicem impediat quominus fuam jurisdi&onem eccleuafticam in omnibus & per oinnia, przcipue in cognitione causarum, teftamentorum, decimarum non rcodalium, & alias exercere poffit, prout ex antiqua & approbata confuetudine loci confueverunt. Concedimus infuper ut senescalli, judices & ballivi noftri clericos & personas ecdeiiafticaS per eos vel eo- rum fervientes pro actionibus vel delictis perfonalibus captos vel capiendos, ad requilitionem fuorum ordina- riorum judicum, eisdem ordinariis judicibus line qua- libet contradictione reddant. Volumus etiam quod in- hibicio, qux per gentes nostras in diœccfi Burdegalensi facta stiilTe dicitur, ne quis coram ecclefiaftico judice sub certa pœna aliquem citare vel convenire super actionibus ad temporalem jurisdistlonem pertinentibus prxfumat, revocetur quantum ad cafus, quorum ju- rjsdictio ad ecclcfiafticum judicem pertinet, seu perti- nere poteft de confuetudine vel de jure. Concedimus przterea, uc nullus senefcalliæ judicum, ballivorum, lervientium & miniftrorum noftrorum, aut eorum lo- cumtenencium temporalitatem archiepiscopi przdicti uni ve rsa liter ad manum noftram ponat, nili pro magna & ardua caufa, vel aflenlii noftro fuper hoc requiiito Sc obtento. Si vero pro quocumque debito, contumacia vel delicto ipfius archiepiscopi, partem remporali- tatis fux ad manum noftram poni oporteat, volumus quod pars illa modum seu qualitatem debiti, contu- macix vel delicti non exceaat. Concedimus etiam quod beneficia in quibus per eorum vacationem anna- lis, seu fructus beneficii vacantis primi anni debemus percipere, bonis & honeftis defervienda committantur personis, Sc pro sufticienri fuftentatione defervientium, & juxta antiquam cuju/libet ecdeliz confuetudinem hadenus pacifice observatam faciendum fuit, de fru- ctibus ab ipfis percipiendis annualibus miniftretur, & alia onera qux ab antiquo heredes ecdeliz debent supportare, pcrsolvantur Actum in abbatia Longi- Campi die Jovis poft brandones, anno Dom. M. cc. ic. MENTA 296 XL Hominium præstitum archiepifcopo Burdigalensi a priore S. Cyprianis IN nomine Domini, Amen. Pateat univerfis per » 3 jj. prxsens publicum inftrumentum, quod apud sanc* tum Cyprianum, diœcesis Sarlatensu, ante magnum altare monasterii ejusdem loci > die xii. menlis Deccnv bris, circa horam tertiam, anno Demini millcsimo ter- centefimo trigesimo tertio, indictione fecunda, ponti » ficatus SS. parris & domini noftri Johannis Divina providentia papx XXII. anno decimo octavo, regnan* te excellcntiflimo principe domino Philippo rege Fran- } ciz, in pcxsentia noftrorum notariorum & teftium sub- scriptorum, necnon dominorum Bemardi Laroqua, Bertrandi de S. Eumachio, Gaillardi de Cafnaco, Ge- rardi de Marciliaco militum ; magiftrorum Johannis de Bossa, petri de Faux jurisperitorum ; Bertrandi Sa- mozens domicelli distz diœcesis j fratrum Petri de Engolisma, Amaldi Lapoyada, Samboni Danty, & Petri Lafudria canonicorum dicti monasterii ad hoc vo- catorum & rogatorum, personaliter conltinitis reverendo patri iu Chrifto domno Arnaldo, miferarione Divina archiepifcopo Burdigalensi ex parte ana, & venerabili viro domno Hugone Laroqua priore dicti monasterii ex altera, dictus D. archiepifcopus exhibuit nobis notariiS, & per me pecrum Archambaiidi publicari, legi, & exponi in romahtio fecit quandam car- C tam publicam ligno publici notarii fublcripd lignatam, omni sufpidone carentem, ut prima facie vide- batur, cujus tenor verbo ad verbum fequitur iu hunc modum : Notum su quod anno Domini x. ccc. die Mercurii poft feftum beati Midiae ! is, domfius Hugo de Baynac prior monasterii S. Cypriani, conditurus personaliter in przsentia mei notarii, & reslium subfcriptorum ad hoc specialiter vocatorum & rogatorum, oftendit reveren- au in Chrifto domno Bertrando, permissione Divina Burdegalensi archiepiscpo przsenti apud S. Cyprianum in monafterio ejusdem loci quandam elavem qux erat superaltare, quod altare eft iu capite ejusdem loci ; quam elavem dixit esse elavem cujulaam curris eiufdem monafterii, quz turris est ante aulam seu domum dicti prioris, & ibidem dictus dominus episcopus Bur- degalensiS cepit dictam elavem in lignum dominii, uc Ddixit, dcfupradido altari, & tradidit seu commen- davic Bertrando de Bofco senefcallo suo, ut dicebat de Bigarroqua, & de S. Cypriano, & de alia terra sua Petrdchoricenfi, qui senescallus illico fecit ascendi in dictam turrim quemdam fomentem futim vocatum, uc dicebat, Guillelrmim Delbez j qui ferviens in lignum dominii, ut dixit, proclamavit fuper dida turri alta voce : Bofdel, BofdeI, Bigarroqua, Bigarroqua *, & tunc quidam alius ferviens ejusdem domini archiepiscopi, ut dicebatur, rubicinavir ibidem cum quodam cornu per magnam pauzam & hxc fuerunt facta sine aliqua contradictione. Super & de quibus præmiffis dictus senescallus, nomine dicti domini arcniepisco- pi, ut dixit, petiit per me notarium insia scriptum g sibi fieri publicum inih umentum, quod libi concefiic. Actum apud S. Cyprianum anno & die praedictis, re- gnante domino Philippo Dei gratia Francorum rege, teftibus præsentibus magiftro Arnaldo Lacafa jurisperi- to, domno Guillelmo Arnaldi facrifta Burdigalensi, Bernardo de Bofco minore, Gerardo Bofqucti, Pontio de Micanio, Helia Gausfclini, & me petro de Bovis clerico authoritate regia publico notario in fenefcallia Petrachoriccnfi & Cadurcensi, qui hoc inftrumentum publicum recepi & feripli, signoque meo solito signavi rcquisinis & rogatus. Qua charta fic publicata & lecta, dictus dominus Hugo nunc prior, recognoscens contenta in ea efle vera, pofuit super distum aleare quandam elavem 297 ECCLESIÆ B l quam dicebat esse elavem distre turris. Dictus domi— / nus archiepiseopus in lignum dominii, ut dicebat, camdem elavem accepit, de voluntate & aflenfu prioris prxdisti, ipsamque tradidit Arnaldo Dcvalato domiceslo diœcefis Buraegclenfis, quem quoad infra- scripta conftituit & fecit fenescallum seu locumtenen- temin hac parte j qui quidem domiccllus, accepta di- cta clave de manu didi domini archiepiscopi, acccflit ad pedem dictae turris j & cum non pateretur ascen- sus ad oftium dicte turris, eo quod erat multum altum, nec ellct ibi scala, ipse una cum Guillelmo Ceboterii servientedicti domini archiepiscopi, & multis aliis, a frendit super eminens & amplum murum claufuræ dicti prioratus prope dictam turrim, & dictus fer- viens, de mandato dicti domicelli clamavit pluries in signum dominii alta voce : Bosdel, Bofdel, Bigarro— j qua, Bigarroqua ; & deinde tubicinavit longa pauza cum quadam troyna, & iterum clamavit ut supra, przsentibus dominis Arnaldo de Pratello capellano de Manzaco, magiftro Guillelmo de Boseo licenriato in decretis, domno Eelia de Gorbelia prcsbytero, Ra- dulpho de Pratella, Hei ia Gaulseiini domicellis, Guillelmo de Rotis, Helia de S. Eumachio domicellis } Gombaudo Despera, Gerar do de Calezio, petro de Biraco, Gaillardo de Bedaco, Arnaldo Guiilelmi de Lanti domicellis Pctrachoricensis, Burdega- lenfis, & Agenensis diœcefum, teftibus ad hxc vocatis & rogatis. Et subsequenter eadem die & in eodem monafterio circa horam meridiei dictus dominus prior iu noftrorum notariorum & teftium subscriptorum præ- sentia conltitutus, coram eodem domino archicpisco—. 50, avoavit & recognovic fe tenere in feudum a dicto’ omino archiepiscopo & ecclesia sua Burdigalensi, quidquid juris habet in parochiis de Mozens & Dalcos, & iu locis de Capella & de Reyniaco, & pertinendis eorumdem, juxta & fecundum quamdam composi- tionem olim initam inter bonæ memoris dominos Bercrandum, tunc archiepiseopurn Burdigalensem, Hugonem de Baynac, tunc priorem dicti loci *, cujus transcriptum ibidem lectum extitit qua recognitione sic fada. Cum idem dominus archiepiseopus diceret quod feudum requirebat fidelitatem, & ndelitas juramentum j & adjiceret quod dictus prior tenebat, & se tenere debebat recognoscere in feuaum ficut alia fu- pradista baflum juftidatum vel id quod habet in balTo juftitiatudeS. Cypriano, & requirereteumdempriorem quod faceret huiufmodi recognitionem, & przfta— 1 ret juramentum fidelitatis ; prx fatus dominus prior dixit quod ipse fecerat & compleverat id ad quod tenebatur in hac parte fecundum formam & tenorem composuionis przdistre, & alias prout prædeceflores sui facere conlueverunt, & non apparebat sibi quod ipse teneretur ad aliquid aliud faciendum, procella- tus tamen suit quod u fibi apparebat impofterum quod ipse nomine sui prioratus teneretur, eidem domino archiepiscopo nomine sux ecclefiæ Burdegalensis ad aliqua alia facienda, vel quod de hoc sibi polset conflare per legitima documenta, quod ex tunc paratus erat, & ex nunc ut est, tunc & ex tunc ut eft nunc, fe offere- bat facere cum effectu quod facere deberet, & in omnibus agnosccre bonam fidem. Idem vero dominus. archiepiseopus replicabat quod dicta compofitio fue— J rat facta super & de locis prædidis de quibus erat qnæ- ftio inter partes non super recognitione difte baliae juftitiae de S. Cypriano, super qua nullum erat tunc ncc adhuc eft dubium. Et cnm dictus dominus prior responderec & fe offerret ut supra, nec aliud faceret, idem dom. archiepifc. protcftatus suit, & libi & ec- clcfiz suie Burdegalcnfi silva vir exprefse jus (i quod et acquirebatur, ex noc quod dictus domnus prior volebat facere recognitionem & juramentum fidelitatis petitae, & quoa non prxjudicet libi aut suis fuccelso- ribus seu Burdigalensi eccl elix in futurum, si dictus domnus prior tenebatur ad plura, quia ea non intendit remittere vel quittare, prxfentibus nobilibus viris J R D I G A L E N S I S. 298 L & discretis dominis Pontio de Beynaco decano Au- relianenli, Gaillardo de Cafnaco, Gerardo de Marcii iaco militibus, magiftris Raimundo de Capella, Petro de Fagia, Guillelmo de Boseo, Guillelmo de Cantarana jurisperitis j Gaillardo dc Bedaco & Gui- raldo de Galezio domicellis petrachoricenfis & Bur- degalcnfis diœcefum celtibus ad hxc vocatis & roga- cis. De quibus omnibus & lingulis tam didhis dominus archiepiseopus quam magifter de Cantarana jurispe- ricusprocuratoripfius, & dictus domnus prior petie- runtnoi fieri publica inftrumenta. Er nos notarii duo ejusdem tenoris inde confecimus ; unum videlicet pro domino archiepiscopo, & aliud pro domino priore praedictis. Ego petrus Archatnbaudi clericus Le- movicensis diœcefis, apoftolica authoritate publicus notarius, praedictam canam iu prxfenri inltrumento infertam legi & publicavi, & recognitioni, acquisuio- ni, responfioni, protestationi & aliis omnibus, prout fuperius continentur, una cum subfcriptis teftibus, & insiafcripto notario praesens fiii ; & hoc inftruæen- tum recepi, & propria manu fcripsi, illudque in formam publicam redigendo, signo meo solito configna- vi vocatus & rogatus. Et ego Petrus Martini clericus authoritate regia publicus notarius in senefcallia Pe- trachoricenli & Cadurcensi & ejus redono, cartam in przsenti inltrumento infertam vidi & legi ; & requifi- tioni, recognitioni, responfioni, protestationi & aliis omnibus przdidis, una cum notario 3c teftibus suprascripris przsens fui *, & hoc inftrumentum recepi, & ei manu propria me subfcripsi, & illud in , formam redigendo, signo meo solito fignavi rogatus. XLI. Abbas & conventus S. Crucis concedunt archi- episeopo Burdtg. per quinquennium primum annum redituum cujustibet prioratus, officii clauseralis &c. PAtcat univetsis per hoc przsens publicum instrfi—, 3 o, , mentum quod in przfenna mei notarii & teftium subscriptorum, przsentibus in capitulo monafterii sanctz Crucis Burdegalensis reverendo patre in Christo & domino noftro, domino Bertrando digna Dei pro- v i dentia Burdegalenfi archiepiscopo, & domino Guil- D lclmo abbate, & convertu ejusdem monafterii, vi- delicet Arnaldo Heliz subpriore, Raymundo de Montibus camerario, Petro Aiquelini infirmatio, Ber- nardo de Trcna piscionario, Guillelmo Conftantini piranciario, Arnaldo Helix cantore, Arnaldo Vitalis refeduario, Arnaldo Conftantini hoslalario, Pecro Deus Perilhs camerario S. Macharii, Arnaldo Ray- mundi de Mota priore Montis-Aurioli, Arnaldo Guilhelmi priore ae Infula in Amario, Galhardo de Mochav. priore de Sadiraco, Raymundo de Lopa, Raymundo dc la Mota, Raymundo de Gardurio, GnilhelmoJe Arcigiis, & Arnaldo de Falgueriis monachis ejusdem monafterii ; idem reverendus parer dominus archiepiseopus proposuit quod ipse & liia , Burdegalensis ecclefia tanta debitorum eidem & ec- 1 clesue suæ praedistre importabilium farcina

gravi usurarum voragine per prxdecelTo- rum suorum in tanta multimdine fuerant contracta, quod fruttus fuz fedis archiepifcopalis, qui propter guerranim diferimina quasi ad nihilum redacti erane, nec alia bona sua fufficiebanr ad onera debitorum, usurarum, fumptuum neceflariorum, suorum & fami liz, reparationem locorum ecclelix, guerrarum difertmine dirutorum, aliaque sibi incumbentia fup- portanda ; quinimo eidem domino archiepiscopo, capitulo suo, ipsis abbati & conventui fupradictis, pluribus aliis probis viris cuilibet intuenti veraciter notum exiftit quod fi non adjungerentur plura opportuna remedia, pateretur sua Burdegalenlis ccclefia T iij 2W I N S T R U lxlionem irreparabilem & jacturam. Propter qux tam. inevitabili neceilirate compulfus, ab eilacm abbate & conventu monafterii S. Crucis przdicti moderaram sub- fidium poftulabat ; przsertim suffultus super hoc privile- gio sanctifluni patris ac domini noftri domini Bonisacii Divina providentia facrosanihE ac univerfalis eccle- sue siunmi pontificis, fibi & ecclefix sux gratiofe con- cesio, in relevationem onerum fuonim. Poft quæ ab- bas & conventus przdisti, in capitulo, ut dictum eft, congregati, & super przmilsis, ut diximus, capitulum facientes, tractatu & deliberatione przhabitis diligenter, attendentes prxdicta per ipsum dominum archi- epifeopum propofita veritatem notoriam continere, & quia requintionem ad effectum exauditionis per ipfos debere perduci, per hoc maxime dicto privile— 1 gio ipsi domino archiepifcopo ab eodem domino fum- mo pontifice conccflo, super petendo & recipiendo a perionis ecclesufticis civitatis & diocesu ac provincix Burdegalensis pecuniario subsidio moderato, prout melius & decentius poterant affectantes parere, ac si- cut devoti eorumdem fic ecclefix Burdegalensis filii, volentes quod ipsa fua mater ecclelia in suis necefli- tatibus temporalibus auxiliis minime careat, quin po- tius, ipfis adjuta, fpiritualibus senwer proficiat incrementis, in sublidium fic pro subudio relevationis debitorum Burdegalensis ecclcfis, & exterorum onerum praedictorum, conceflerunt, ordinaverunt, fta- tuerunt, & unanimiter voluerunt, nullo penitus discor- dance, quod omnes fructus, exitus fic proventus omnium fic Ungulorum prioratuum, ecclesiarum, gran- giarum, & quarumcumque aliarum adminiftrationum, officiorum & obedientiarum seu beneficiorum quorumcumque, fic quocumque nomine censeantur leu ccn- scri podiut, per collationem, ordinationem, przsen- eauonem, cuftodiam fic difposidoneni quamcumque conjundim vel divifim spe&antium ad ipfos abbatem & conventum, vel ad nibditos eorumdem, quos, quas, vel quz a data prxsentis inftrumcnti usque ad quinquennium continuum fic expleram qualitercumque vacare conugerit in civitate, iu dioccfi, ac provincia Burdegalensi, vel extra, primi anni vel sequen- tis cujuscumque, fi in primo, fecundo vel alio anno dictus dominus archiepifcopus fructus vel proventus praedictos non posset Ubere colligere & habere, depurentur & convertantur in exonerationem fic relevationem debitorum & exterorum onerum przdisto- rum. Ita videlicet quod per ipsum dominum archi- episeopum seu deputatum vel deputatos abeo colligantur, leventur fic percipiantur, & in usus prædidos convertantur, prout eidem domino archiepifcopo vi- sum fuerit expedire. Sic tamen quod idem dominus archiepiseopas anno perceptionis dictorum fructuum, annalia onera ordinaria & extraordinaria ipsorum beneficiorum anni ipsius teneatur dc ipsorum beneficiorum fructibus supportarc. In quibus staniro feu con- ceflione ipsi abbas & conventus noluerunt includi, sed potius fore exceptas omnes adminiftrationes fic quaf- cumque obedientias & officia infra septa monalterii sui exiftentes. Et ibidem distus dominus archiepifco- pus omnia & singulaprzdicta grata habuit & accepta, luamque autoritatem & aflensum prxftitit, prout melius fieri potuit & debuit juxta canonicas unctiones. Voluerunt insuper dominus archiepifcopus, abbas & conventus prxaisti, quod de ftaturo, ordinatione & conceflionc przdistis duo ejufdem tenoris fierent publica inftrumenta, sigillis ipsius domini archiepifcopi & abbatis ac conventus praedictorum ligillata, quorum unum ipfi domino archiepifcopo, alterum vero ipfis abbati fic, conventui eraderetur j quibus tamen sigillis appolitis vel non appolitis, apparentibus vel non apparentibus, voluerunt dominus archiepifcopus, abbas, & conventus prædi&i ipsa inftrumenta habere perpetui roboris firmitatem. Adta fuerunt hæc in capitulo dicti monafterii S. Crucis, dic Veneris poft feftum Pentccoftes, videlicet sexea dic exitus Maii, anno MENTA 300 A Dom. m. ccc. 1. regnante Philippo rege Francorum » prxdido domino noftro Bertranao Burdegalensi ar- chiepiseopo, Johanne Vigerii milite majore Bnrdiga- lensi celtibus przsentibus, domino Raymundo Guil- helmi Sarnenu archidiacono, domino Ramnulpho de Bloyaco cartore Burdegalensi, domino Petro Arnaldi priore de Buseto, maeiftro Guilhelmo Aruifar canonico S. Severini Burdegalensis, domino Guilhelmo Arnaldi sacrifta Burdegalensi, dominis Amaldo de Blanquefort & Monta-hno de Podonas canonicis Bur- degalcnsibus, magiPris Raymundo Gaufridi j & Ray* mundo Juder canonicis S. Severini Burdegalensis, magiftro Gombaldo dc Fonte, domino AmancvoFer- rioli, Raymundo Mercerii clericis, domino Amaldo B Vitalis prefbytero, fic me Guilhelmo de Bolhaco pu- blico notario Burdegalensi, qui prxsentibus interfui, & hoc przsens publicum inftrumencum recepi & in- quisivi ad preces & rogatum domini noftri archiepifcopi, abbatis & conventus prsdistorum, quod Guil- hclmus Fabri notarius urbis Burdegalensis de volina- tate Sc mandato meo fcripsu, lignoque suo confueto signavic. Et ego Arnaldus de Cofta-Cayssano clericus Burdegalensis diocefis, autoritace arciiiepifcopali in civitate, dioccfi, & provincia Burdegalensi notarius publicus, præmiflis omnibus & singulis, una cum notario & teftibus supraferipris przsens interfui, fic prae- fenspublicum inftnunenuun subfcripfi, siguoqae meo consucto signayi rogatus. 0 XLIL Acta pro immunitate archiepiseoporum Burdl- galensium ab homagio & /aeramento regi Franciæ præstando. UNiversis praesentes litteras iuspe&uris. Misera— B0* » tione divina Petrus Noviomensis, Bcrtrandus Agennensu, frater lterius Leudovensu & Martinus Adurcnfis & S. Quitcriæ episcopi, falurem & fidem prxsentibus adhibere. Noveritis quod reverendis in Chrifto patribus dominis Stephano Senonensi, Ægidio Narboncnfi archiepifcopis, Gerardo Attrebatensi, Ray- inundo Agathensi, Guillelmo Miinatensi & Petro Car- D calsonenli & nobis cum illis & prxlatis aliis regni Franciæ Pariliis convocans ; in eorumdem dominorum archiepiseoporum, cpiscoporum, noftra & plurium aliorum przsentia, in quadain camera palatii Parifienfis ipfius domini Regis, coram magnificis prin- cipibus D. D, duce Burgundix, comitibus Attreba- tensi, Drocnsi, fic Bononicnfi, & domino petro Floto praefati domini Regis milite ac vicecancellario, ac etiam pluribus prælaris aliis & baronibus de confilio praefati domini Regis una nobifeum przsentibus, qui ibidem intererant nomine prxdicti D. Regis, R. in Chrifto pater D. Bcrtrandus Dei gratia Burdcgalenfis archiepifcopus protcftatus suit in modum qui sequi- tur, videlicet : In pratentia omnium vcftrum hic aftan- E tium proteftor & proteftationcm facio vobis przdi- ctis principibus fic vicecancellario nomine D. Regis Francis prxdido, ego Bertrandus Burdegalensis ar- chiepiscopus, pvo me fic ecclelia Burdegalenfi, quod cum ego non tenear ad homagium vel sacramentum fidei D. regi Franciæ, nec prœdeccfsores mei fece- rintaut consueverint ea fibi facere, nolo nec intendo quod pro co auod ad vocationem praedicti D. Regis veni vocatUS sub virtute homagii, fidelitatis facramcnti & quocumque modo alio, quo sibi tenebar, vel propter apposuionem sigilli mei faciendam in quibufdam litteris quarum una sandilfimo patri domino noftro Boni facio fummo pontifici, fic alia R. R. in Chrifto patribus dominis noftris facro fandae Romanz eccl. cardinalibus ex parte praelatorum regni Francix diriguntur fuper illis qui vocationem praedidam tangere dignoscuntur, fic super ftatu regni fadam mihi jot ECCLESIÆ BU archiepifcopo Burdigalensi, ecclelix mex prxdictx, l vel succefloribus meis archiepiscopis, qui erunt pro tempore, fiat vel generetur aliquod iu futurum prx- judicium, vel domino regi prxdicto, aut suis fucceflb- ribus jus aliquod seu novitas propter quod creetur vel acquiratur quantum ad homagium » fidelitatem vel quodeumque aliud novum deberium, vel zelus cu- juflibet alterius fervitutis. Ad qux præfatus dominus Petrus pro domino Rege, altantibus supradistrs principibus respondit ibidem, quod intentio non eft nec fuit domini Regis propter prxdicta vel aliquod prx- dictorum, eidem domino archiepifcopo, ecclefiz, vel fuccefsoribus suis imponere, vel imponi jubere aliquam servinirem. Unde cum praefatus D. archiepifcopus de Burdegala litteras noftras fibi diceret super hiis opus j e (Te, nos pro illius & ecdeliz sux cautelis, in præ- m i florum teftimonium Ggilla noftra prxsentibus litteris duximus apponenda. Actum & datum Paridis die Mercurii ante feftum Paschæ, anno Dom. m. ccc. ii… XLIII. De libertate & immunitate ecclesiæ & archis- piseopi Burdigalensis.. ANno x. ccc.xxiv. fecunda introitus mensis Julii Ind. vii. D. Arnaldus arehiep. in loco de Cau- derot, dixit coram notario & teftibus quod dominus Edmundus frater D. Eduardi regis Angliæ tnilTus pro reformatione terrz, scripfit sibi litteram continentem ( quod inflanti die Lunx poft feftum beatorum apofto- lorum, fecunda introitus Julii apud Lingonum coram ipso interellet Et cum ipse non teneatur in aliquo parere mandaris, nifi solum mandatis apoltolicis, pro- teftatus fuit fuper hoc non obedire, sed solum ob reverentiam & honorem domini Regis Lingonum ibit. Ubi cum D. Guillelmus de Calis legum profcsTor propofuit quod archiepifcopus vocatus efler ut præftaret consilium & juvamen eisdem reformatoribus, salva eorum re- verentia, archiepifcopus respondit quod non eft nec fuit homo domini Regis & ducis, nec przdecessores sui, nec teret ab ipfo, sed a D. fummo pontifice, cui & nulli alii vivei ti tenetur de fidelitate & sacramento faciendo *, prxsentibus R. iu Chrifto patre D. Raymundo de Armaniaco, & D. Amanevo de Lebreto. Eodem anno ante felium S. Laurentii apud Catur— 1 cum D. CuiPelmus Conge procurator dicti D. archi- epifeopi, cor.nm D. Carolo comite Valefii a rege Francis delegato, declaravit quod D. arehiep. erat & sui deceflores in pacifica libertate non præftandi hominium pro caftris qux polGdebat in Aquitania i qui com- miflarias refponfum diftulit. XLIV. Clemens papa V. unit abbati & conventui S. Crucis Burdigalensis ecclesiam S, Michaelis. 1305. L e m b N s episcopus, servus fervorum Dei, di— p ledis filiis abbati monasterii Lefarenfis Appa- tniarum diœcelis, & archidiacono Samensi, & cantori ecdesue Burdigalensis, salutem & apoft. benedictionem. Dum inter alias solicitudines & caras innumeras circa quas animus nofter juxta debitum pafto- ralis officit jugi medicatione versacur, ad (lacum mo naftcrii S. Crucis Burde°alenlis, ad quod ejufque per- sonas ab olim, dum aahuc in minoribus ageremus, specialis habuimus dilectionis affectum, noftræ retorquemus confidcrationis intuitum, facræ religionis ho- nestatcm, sub qua devotum Domino famularum im- pendunt, diligenter attendimus. Dignum, quinimmo debitum reputamus ut abbatem & conventum ac mo- nafterium ipfum oporuinis profequamur favoribus. Hinc eft quod nos volentes eidem abbati & conventui, R D I G A L E N S I S. 302 L ut neceflicates suas commodius & faciHus supponare poflint, de alicuius fubventionis remedio providere, ecclefiam S. Michaelis Burdcgalcr.fis ctirutn habentem animarum annexam cum juribus & pertinentiis suis, ipfis abbati & conventui & per eos dido monasterio inufus proprios auctoritate apoftolica duximus deputandam ; eis nihilominus concedentes, ut cedente vel decedente ecclesiæ przdictx rectore, libere poflint ejusdem ecdesue poffefljonem apprehendere, eamque in usus retinere prædistos, cujusquam aflenfu minime requifito j ac decernentes ex tunc irritum & inane, si fecus super hoc a quoquam contingeret attentari. Volumus autem quod de ipsius ecdesue proventibus pro vicario in ea perpetuo servituro congrua portio re- I fervetur, ex qua commode fuftenuri valeac, ac ar- chiepifcopalia & alia libi incumbentia onera suppor- tare. Quocirca discretioni vcftrx per apoftolica (cripta mandamus, quater us vos vel duo aut unus veftrum per vos vel alium seu alios, eosdem abbatem & conventum vel procuratorem suum eodem nomine iu corporalem posicllionem ecclelix, jurium & pertineo- tiarum praedictarum, eodem rectore cedente vel decedente, vel quomodolibet alias ecclesia ipfa v.icante, inducatis austorirare noftra & deffendacis inductos, facientes ipfis de illius proventibus integre responde- re, non obftantibus omnibus supradtdtis, aut si aliqui- bus ab eadem fic sede indultum quod excommunicari, suspendi vel interdici non poflint per litteras apoftoli- cas non facientes plenam & expressam & de verbo ad

verbum de induito hujusmodi mentionem, contradictores per censiiras ecdesiafticas, appellatione poftpo- sira corrpefcendo. Datum Lugduni x. Decembris, pontificatus noftri anno primo. /æ favorem D. archiepilcopi bullat refert D. Lopeat, in favorem capitali pag. 37h XLV. lnstrumentum fundationis collegiatorum Urestæ Eeorchivio * ViUandraudi. fol. i7p. JO r a n n b s episcopus, servus servorum Dei, di— U1 •• lectis filiis S. MarLe de tTzesta, & S. Martini de Gouc Vaz4tensis & Burde^-ilenfis diœcefum, ecclesia- rum decanis & capitulis Glutem & apoftolicam be- ^nedidionem. Dudum felicis recordationis Clemens papa V. prædeceflbr nofter volens terrena pro cxlefti- bus, & rranfitoria pro zcernis felici commercio commutare, veftras S. Marix & S. Martini olim parochiales ecclefias, prius eadem ecclesia S. Martini de ipfo loco du Got infra caftrum de Villandraud Burdegalenfis diœcesis apoftolica auctoritate tranflata, eadem auc- torirare in collegutas erexit i & de bonis propriis convenientibus dotibus conceflis eisdem, duodecim canonicorum & quatuordecim praebendarum numerum, ac dignitatem dccanatus, ut in iifdem ecclcfiis pro redemptione criminum frequentius immolaretur hostia salutaris, amplioribus laudum prxeoniis glorificaremur omnipotens, ipseque divinam misericordiam conse- querecur facilius, confticuic > in qualibet earumdem ’vero, ut decani qui essent pro tempore iu ecclefiii supradiclis eo solertius divinis vacarent obsequiis, quo uberioris commodi fructum ex his fe nofcerent percepturos, eisdem dignitatibus decananium, omnes videlicet ipfius de Uzessa ejusdem ac dicte S. Martini eccleliarum poflefliones & bona ipsius S. Martini de- canat ibus annexanda duxit perpetuo, & edam unienda. Statuens nihilominus auctoritate przdista ut quilibet decanorum ipsorum in ecdefia in quadecanusexilte- ret, prxter iurc, duas, Unguli vero ex dictis canonicis lingulas præbendis ex quatuordecim præbendis perci- pertnt an redi Ais, quodque prxdictorum canonica- tuum, prxbendarum, decanatuum & aliarum dignita- ram, personatuum ac officiorum quae in dictis ecclc- siis & earum qualibet forsan in polierum crearentur, joj I N S T R L cum illa vacare contingeret, etiamsi ad praedictam fe- dem apoft. vacarent, vel alias ipsorum provisio ac dis- pofitio pertineret ad dilectum lilium nobilem virum Bertrandum Deugot Leomaniæ & Altivillaris viceco- micem, ejufque succelsores j illo videlicet qui in disto caftro de Villandraud, cujus ipse Bertranaus eft dominus, eidem succcdcrcnt, pertinerent omnimode plenojure, ac illis quibus per aidos vicecoinicem aut fuccellores de canonicatibus, prxbendis, dignitatibus, personatibus & officiis pro tempore provisum exifte- ret, abfque confirmatione qualibet, & ejusdem supe- rioris auctoritate, in eifdem canonicatibus, præbcnais, decanatibus, dignitatibus, personatibus, & officiis pollent

in lpiritualibus & temporalibus, prout eflet congruum, plene & libere miniftrare j ac personæ quibus B provideretur de decanatibus memoraris cum litteris sux provilionis hujusinodi, videlicet ipse de Uzefta coram epifcopo Vazatensi, & iidem S. Martini ecclefiarum pnedictarum decani coram archiepiscopo Burdegalenfi, qui eflent pro tempore > aut ipsis abfentibus coram vicariis eorumdem, seu Vasatensi & Burdegalenfi cc- cleliis pallorum regimine deftitutis, coram ecclefiarum ipsarum capitulis infra menfem se perfonaliter prz- lencarent, approbationem provilionum hujusinodi, si facte de idoneis perfonis exifterent *, alioquin calsa- tionem ipsarum infra menfem alium recepturi. Quod si forte iidem archiepiseopus & episcopus auc vicarii supradiÆ eafdem provifiones infra menfem, a tempore præfentationis ipsarum approbare, vel recusare differrent, liceat eis ad quemcumque de vicinis epis— ( copis infia tres diztas a praedictis S. Mariæ & S. Martini propinquis ecclesiis pro approbatione vel cassatione provisionum hujusinodi habere recursum ; qui examinaris perfonis ad eosdem decanatus alsumptis, dictas provifiones super quibus eis & ipsonim cuilibet plenam poteftatem conceuit, & eorum confcientias oneravit, approbare vel etiam infirmare. Voluit tamen praede- ceffor ipse quandocumquc, & quotiefeumque praefati BertranduS seu succelsores edam circa unam vacatio- nem decanatuum praedictorum, &cujuflibeteorum, peccarent vel errarent de persona minus idonea eif- dera decanatibus, vel eorum alteri providendo, poflent iidem BertranduS, & succelsores, peccato seu errore hnjusmodi non obftante, eifdem provifionibus repro—. bacis, & aliis perfonis idoneis, quoties provifiones’ ipsasreprobari contingeret, praefatis decanatibus, & ipsonim cuilibet providete. Statuit insuper idem præ- deceflor, etiam ordinavit quod decani & canonici supradicti in eifdem ecclesiis continuam facerent rc- sidentiam personalem, & hi ex eis, qui erunt in legitima ztate conftituti, fe facerent infra annum ad sacerdodum promoveri *, illi vero qui nondum forfan ad hujusmodi pervenilsent aetatem, quamprimum ad illam pervenire contingeret, ordinem sacerdotii tem- pore debito recipere tenerentur *, & interim per sa- terdotes idoneos, prxbendis, quas in eifdem ecclesiis obtinebunt, facerent deferviri. Voluit etiam memoratus pratdcccflor quod in prxfata ecclefia B. Maris tres miflx per canonicos ejusdem ccclcstr, prima videlicet pro defunctis, fecunda de ipsa B. Virgine, & tertia de fello diei lingulis diebus, prxterquam tertia & quinta feria, quibuS miflam de Spiritu fando voluit celebrari ; ac diebus Quadragesimalibus aut Vigiliis alicujus fefti seu alia folemni dic, qua non decerer proprium officium prxtcrmitti, cum nota celebrarentur, debita folemnitate fervau. Aliz vero septem mitis sine nota in honorem ejusdem B.Virginis, & aliae septem de Spiritu fando, & reliquz septem pro defunctis, tam per canonicos ipsius ecclesue S. Mariæ, quam per ca- pellanos prcsbyteros, quos per ipsius S. Mariæ, ncc- non & przdidos S. Martini ecclefiarum canonicos, videlicet Cingulos canonicorum ipsorum, singulos capeI- Janos presbytcros continue fecum habere voluit, celebrarentur : nifi ejusdem ecclelix S. Maiiæ decanus, vel ille qui haberet in eadem ecclclu mittam colcbra- 1 M E N T A 304 . re majorem, aliter in hac parte duceret ordinandum ; cujus ordinationem super hoc faciendam, per eum firmiter voluit obfervari. In praedicta quidem ecclesia S. Martini tres milsas solemniter modo fimiii, videlicet primam pro defunctis, fecundam ad honorem ejusdem beatae Virginis & tertiam de bearo Maitino cum nota per canonicos ipsius ecclelix prxeepit dic qualibet celebrari, nifi forte duplex feftum occurreret, 3uo milsain pro defundis in eildem ecclesiis cclebran- am cum nota omitti voluit & mandavit j at in Qua- dragesunali tempore seu Vigilia, qua non deceret dici officium prztermitti j tertia namque ac sexta ferta in dicta ecclefia S. Martini, de S. Spiritu, & aliae milsæ celebrarentur licut in dicta ecclesia S. Mariæ tertia & quinta feria ordinatum exftiterat, ut prztnittitur celebrari, volens quod omnes praedicti canonici cum memoratis capcllanis prelbyteris, præfatis minoribus miflis ac vigiliis & vesperis defunctorum, quas prxeepit in eis- dem ecclesiis diebus singulis celebrari, ac omnibus horis canonicis tenerentur peisonalitcr interesse j & nihilominus majore missa pro defunctis in eadem ecclesia S. Mariæ, uc praedicitur solemniter celebrata, canonicus qui celebravit eandem cum aliis canonicis & prelbyteris supradistis, sacris, casula dumtaxat cx- cepta, veftimencis indutus, cujus loco pluviale defer- ret, praecedente cruce per unum de prelbyteris ante- didis, & aqua benedicta per alium de ipsis prcsby- teris, deferendis ad tumulum vel sepulchrum parentum prædeccfloris ejusdem, & deinde ad coemeterium j eidem eccIesiz magis propinquum, dicendo tam super tumulum quam coemeteria supradicta, Psalmos & Rcs- ponsoria, Versiculos & aliarum orationum sttfiragia, qux pro absolutionibus & defunctorum venia impetranda, dici confueverunr, proceflionaliter accederent, licut erat fieri confactum. Ille autem canonicorum qui cum capellano suo prelbytero przsens in dicta processione non cflet, legitimo impedimento cessante, illius diei eo ipso careret difteibutionibus & prxbenda : quod fi forfan per menfem continuum vel interpolatum ab hujusmodi proccflionc, dicto impedimento ceflante, illum abelie contingeret, praebenda & diftri- butionibus suis ejusdem ecdesue per annum cflet ipso facto privatus. Illud idem quoad proccflloncm hujus- modi in cœmeterio magis propinquo ecclelix S. Martini praedictae faciendum per ipsius ecclesue S. Martini canonicos & capcllanos ipsorum *, & quoad pœna » eafdem circa canonicos ipsos voluit inviolabiliter ob- servari ; si qui vero ex canonicis fupradi&is ultra mcnsem ab ecclesia, in qua sunt canonici, se sorsitan ab- fentarem, legitima causa ceflante, vel qui se non fa- cerent ad sacerdodum, ut prztnittitur, promoveri, eo ipso, canonicatibus & prxbendis, quas in iifdem ecclesiis obtinebant, omni eorum essent emolumento privati. Præterca auctoritate przdista memoratus ftatuit præde- cclsor quod omnes & finguli ecclefiarum ipsarum cano- nici in eorum nova receptione figillatim, hujusinodi & alia earumdem ecclefiarum ftatuta eis nominarim & diligenter expolita, jurarent taftissacrosanstisEvangeliis E inviolabiliter pbscrvare •, ac decrevit S. Marix ac S. Martini ecclesus supradictas cum eorum membris, bonis, juribus & pertinendis univerfis, quz tunc obti- nebant, ac quz favente Deo inpofterum obtinerent, ad apoftolicam fedem plene & immediate spectare, ipsasque ecclesias, membra, bona, jura & pertinentias plena libertate gaudere, eas ecclesias ipsarumque capitula, canonicos & clericos fupradictos ex tunc ab omni jurifdi&ione, lege, ac fubjectione & poteftate ordinariorum quorumlibet eximens, didifque capitu- Iis, canonicis & clericis concedens de gratia fpeciali quod ordinariis fupradictis, aut legatis vel nuntiis ai&æ sedis, vel quibufvis aliis procurationes aut aliquid ipsorum nomine, seu qualibet alia ratione solvere aut exhibere, seu decimam per didam fedem alicui vel aliquibus conce(Tam, vel in pofterum concedendam, etiam- fi sedes ipsa pro suis ncceflitatibus illam imponeret, solvere. JOJ ECCLESIÆ B l solvcre minime tenerentur, nec ad id pcrdicheSe— i dis litteras cogi poflais, etiamsi hujufmodi con- ceflioni seu decreto pollet quomodolibet derogare ; ex tunc eis per hujufmodi privilegium derogari decernens ex certa scientia, & de apoftolicæ plenitudine po- teftatis, ftatuens & ordinans idem prædeccflor & ar- chiepifcopo Burdegalensi Sc epifeopo Basatenli prae- di&is in virtute obedientiæ, & fitb poena fufpennonis expresse praecipiens, ut idem archiepifcopus B. Mariz, fic memoratus Vafatcnfis episcopus S. Martini ecclefus stipradictas auctoritate apoftolica eorum expensu propriis, ita quod per decanos Sc capitula fupradi » la vel perfonas Angulares ipsorum aliquid non poflit archiepifcopo vel episeopo fupradidis, cujus valor sum- mam viginti folidorum monecz Burdegalenfis excederet, hirjusrnodi visitatione durante, quxfito colore quo*. libet, præscntarii contrarium vero facientes, dantes scilicet & recipientes, etiam incurrerent excommunicationis sententiam ipso facto, teneantur perfonaliter de biennio in biennium visuare*, ac in his, qux durante præ- fatx visuationis officio inchoaflcnt, qux non potuiflent tunc tempore expleto corrigere, ac etiam reformare qux reformanda suiflent in eccleliis fupradictis, summarie procedere polTent de plano line ftrepicu judicii & figura. Voluit eriam dictus prxdeccflor quod pccnae pecunia rix live mulctz, quas eofdem archiepiscopum fic episcopum, aut ipsorum aliquem dictis capitulis aut canonicis, prcsbyteris, clericis fic aliis ecclcfiarum ipfa- xumfcu alterius earum servitoribus & miniftris infligere quovis modo contingeret, suis non applicarentur commodis ; sed in ornamenta aut alios pios ufus infra dictas eccIesuS, vel illam cujus capitulum seu canonici < aut prelbyteri & clerici, ant fervitores seu miniftri exifterent condemnati *, ita quod in ipsorum punitorum feu muldatonim utilitatibus nihil penitus cederet, converterentur omnino. Quod fi forte Burdegalensem fic Vasatensem ecclesias, vel ipsamm alteram palloris regimine carere contingeret : live alias archiepiscopum vel epifeopum fupradistos nolle dictis vifitationibus, vel non polle vacare, venerabilis frater episcopus Aginnensu Sc succelsores fui Aginnenses epifeopi, qui e (Tene pro tempore, hujufmodi vifiutionis officio & omnia & lingula ipsum contingentia, exercere przdida auctoritate lingulis eisdem bienniiS tenerentur. Proviso tamen quod archiepifcopus, & Vasatensis& Aginnenfis episcopi memorati, vel aliquis eorumdem, neminem de perfonis, quæ decanatus, prxbendas, dignitates, j beneficia, vel officia obtinebant, vel in futurum obtinerent in eccleliis fupradidis, privarent, nili vicc- comirc vel suis haeredibus, sive fuccelsoribus antedic- ris vocatis & præsentibus, si vellent interefle, iplisi que proœflibus & caulis oftenfis, propter quas ad privationem intenderent procedere fupradicHm. Verum quia dicto prxdeceflore, sicut Domino placuit, morte prxvento, super præmiflis nequiviftis litteras Xftolicas obtinere ; nos veftris supplicationibus in- ati, ne probationis inopia erectio, conftitutio, statuta, ordinationes, præcepta & mandata ac exem- ptio, aliaque fuperius expreflata deperire valeant, vel in dubium revocari ; ipsa grata habentes & rata u>rx- sentes litteras ex certa scientia bulla noftra julumus communiri. Datum Avenione x v 11. Kal. Februar. ® pontificatus noftri anno primo. XLVI. Clementis papæ v. bullæ duæ in gratiam civium Burdegalæ. CL ■ m e N s episcopus, servus fervorum Dei, dilectis filiis majori, juratis, & univerfitati Bnrde- galenfi, ac lingulis civibus ejufdem univerfitatis, falu- rem & apoftolicam benedictionem. Specialis illa di- lestio quam ad vos & civitatem veftram habemus, mentem noftram follicicat & inducit ut apoftolicis vos foveamus przsidiis & condignis gratiis honoremus. Hinc eft quod nos yestris supplicationibus inclinati, Tomus II. I R D I G A L E N S I S. 306 A auctoritate apoftolica fndulgemus, ut vos vel aliquis vcftrum per litteras prxdictæ Sedis legatorum ejus im- petratas, jam vel in pofterum impetrandas extra civica^ tem Burdegaltnscm, dummodo illam parati litis de vobis conquerentibus cora competenti judice de juftitia rcfponderc, in causam trahi, vel ad judicium evocari nullatenus valeatis inviti, nisi ejufdem Sedis litterae impetrande plenam & exprelsam, ac de verbo ad verbum fecerint dc induko hujufmodi mentionem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam noftrar conctflionis infringere, vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc ateemtare præfumpsc- ric, indignationem omnipotentis Dei fic beatorum Petri fic Pauli apoftolorum ejus se noverit incurfurum^ Datum apud Faolam Xantoncnfis diœcesis 11. nonas Aprilis, pontificatus noftri anno fecundo* B L e m e N s episcopus, servus fervorum Dei, ve> « V—/ nerabili fratri episeopo Vasatcnfi, & dilectis filiis Silvz-majoris & S. Romani de Blavia Burdegalenfis diœcesu, monafteriontm abbatibus salutem & apofto- licaœ benedictionem. Affectus benevolentis specialis, quam prae dulcedine natalis soli, dilectoS filios uni- versitatem civitatis BurdigalcnCs prosequimur, devotionis quoque sincericaS & fidei promptitudo, quas in ipsis erga nos vigere confpicimus, inltantet Colliciunt mentem noftram, ut civitatem eandem ejusque ineo- las paternæ dilestionis brachiis amplectentes, qux fupplicitcr poftuhbant a nobis, quzve confona voci eorum fore conspicimus, patris more benevoli, univer- litati civitatis prxdictz favorabiliter concedamus. Ip- forum itaque supplicationibus inclinati, ei apoftolica Z auctoritate duximus indulgentium, ut si forte aliqui cives Burdegalenfcs vel ipuusincolx excommunicatione ligati deceflerint, abfolutionis beneficio non ob* tento, & ecclcftaftica propter hoc caruerint sepultura, officialis Burdegalensis teneretur eis auctoritate noftra, dummodo in ipsis tempore sui obitus apparuerint signa pœnitentiz maniscfta, de abfolutionis beneficio juxta formam Ecclefix sine muldta & exactione qualibet pro- videre, libi que poft hujusinodi absolucionem impen- sam, fepulujram reslituere supradictam. Ita tamen uc hxredcs ipsorum desundiorum, vel alii pro eis, illis quorum intererit, fuper iis pro quibus excommunicari fu i flent, satissacerent competenter, vel de satisfacien- do exhiberent idoneam cautionem, prout ab eifdcm defundis faciendum fuilset, si ante dictum obitum munus abfolutionis hujusinodi recepilfent. Quo- circa discretioni veftræ per apoftolica fcripta manda- mus quatenus vos vel auo aut unus veftrum per vos, vel per alium, seu alios, si officiales prxdidi, vide- licet qui nunc eft, fic qui pro tempore fuerint, se in hac parte redderent negligentes, vel forte præmifla exequi non valerent, vos tuijc juxta formam hujus- modi eis traditam, præmifla omnia exequi eadem auctoritate efficaciter ftudeatis. Datum Lugduni, Idus Ja- niiarii, pontificatus noftri anno primo. Regiftrata in curia D. officialis Burdegalensis dic Lu- nx poft felium S. Gregorii papx, XIII. Marcii, anno Incarnationis Dom. m. ccc. lxii. Ind. 1. pontificatus SS. D. Urbani papx V. anno primo ad inftantiam mag. Guillelmi de London notarii fic procuratoris majoris • & juratorum Burdegalensium. XLVII. Multa instrumenta quæ ad Petrum archiapiseopurn £t „cllivit /pectant. orckiepife. INitio posicflionis fus causam habuit cum decano & capitulo S. Martini de Villandraud. Utraque pars ad Sedem apoftolicam appellavit, ut patet ex inftrumento hac de re confedto : In Dei nomine, Amen. Noverinc universi prxsentis inftrumenti scricm infpediuri, quod cum SS. in Chrifto pater fic D. nollet D. Johan- nes Divina providentia papa XXII. ad inftantiam V yrj I N S T R U procuratoris venerabilium virorum dominorum dcca— h norum& capitulorum B. Mariae de Uzefta Vasatcnsis diœcesis, & S. Martini de Villandraud Burdegalensis diœcesis, & eorum membrorum, causam appellationis & negotii principalis, qux verrebatur & veni fpera- batur inter ipfos decanos & capitula & eorum membra appellantes ex parte una, &R. in Chrifto patrem & D. noftrum D. Petrum miseratione Divina archiepis- copum Burdegalenfem, & ejus vicarios seu officiales, ex parte altera *. ex eo quia dicti D. Petrus archiepis- copus&ejus vicarii & officiales, vicarios & capellanos perpetuos dictarum ecclcsiarum & membrorum ipsarum ad fuam synodum venire, & jura epifeopalia & archiepiseopalia per ipfos ex olim facere, & ipsas ecclcfias & membra taxare ad certas pccuniæ sumntas & extorquere quasdam praefationes annuas, quz vo— j cantur quarteriz, ad folvendum nitebantur compellere. Necnon causam nullicatis processiium contra ip- sos D. archiepifcopum & vicarios audiendam, com- mififlet venerabili viro D. petro Raymundo de Mon- tebruno legum doctori, przposito Agathensi, domini papx capcllano, & ipsius facri palatii caufarum primi gradus auditori *, & comparuiflent in judicio coram Srzfato D. auditore in palatio apoftolico D. Bernar- usde Basetoprocurator dictorum decanorum…. & D. Guillelmus Alberti procurator D. archiepiscopi poft certos terminos, ut conflat in adis curis coram ipsoD. auditore i tandem anno a nativitate Domini x. ccc. xxxxii, Indict. i. die Mercurii, xiii. mensu Octobris, pontificatus ejusdem D. Johannis xxn. papz anno xviii. poftquam procurator dictorum decanorum fidem feciflet ae erectione & exemptione dic—’ tarum ecclesianim iu collegiatas per litteras praedicti D. papx : procurator dicti D. archiepiscopi liti ceflit, ut in mandato habebat, & consensit quod dicti decani, capitula, vicarii & ipsarum ecclcsiarum membra gauderent privilegiis in bulla przdida expresiis. Anno ucccxxxn.die Mercurii ante feftum B.Gregorii, pontificatus D. Joannis papz XXII. an. xvn. Ind. i. Helias Gardradi de Chalczio domicellus, amoto solo capucio, liando complosis manibus, fedt homagium fim- plex & planum R. patri D. Petro archiepifcopo Bur- degal. & solvit unum morbotinum de acaptamento de valore ipfius in moneta currente pro decima beati Chri- ftophon & de Roffiaco. Anno m. ccc. xxxvi.Ind. iv. pontificatus D. Benedicti xn. anno in. D. Petro archiepifcopo diaece- sim Engolisinensem visitanti, D. Johannes abbas mo- nafterii de Cella-fraisini ejusdem diœcefis, promisit sub poena centum marcharum argenti quod subiret arbitrium boni viri pro criminibus de quibus inficiebatur contradictum archiepifcopum ab ipfo eligendi. Anno m. ccc. xxxii. 5. introitus Februarii fedebat Petrus ifte archiepiscopus, & urbs Burdegalensis ob- sefla erat ab exercitu Francis, fruftra. petrus miseratione divina Burdegalensis archiepifcopus disereto viro D. petro prxpositi, rectori ecdesue de Mo- lano, noftræ Burdegal. diœcesis, salutem in Domino. Cum de circumspectionc veftra geramus in Domino * quod, psenam fidem, sperantes * ea qux vobis committimus curabitis laudabiliter adimplere.Vos igitur in vifitatorem Condomicnfis diœcefis eligimus, ordinamus, dantes & concedentes vobis plenam & liberam potelbtem exercendi in ipfis civitate & diœcefi visuationis & corredionis officium anno prxfenti, prout nobis per litteras apostolicas eft indultum. Datum Burdegalz sub sigillo noftro, quo in talibus utimur, xvn. menfis Junii anno Domini m. ccc. xliv. Eodem anno, xviii. Novembris, Ind. xni. pontificatus Clementis VI. anno tu. apud Condomium idem D. Petrus Przpoliti visitator, przsentavic dominis Vitali de Fumello officiali Condomicnfi, Guillelmo Raymundi dc Savinaco operario, & GuillelmoRay- mundi dc Fortelli sacristæ monafterii Condomienfis vicariis D. Geraldi Condomicnfis episcopi in remotis, MENTA 308 i procefliim fadum a D. petro Dei gratia abbate S. Crucis & judice seu exeeurore, cum aliis collegis super gratia per dominum papam data domino archi- epifeopo Burdegalcnsi de vintando provinciam fuam ad biennium per personas idoneas, & recipiendis procurationibus in pecunia a personis & monalteriis fic vifitatis occafionc dicte vifitationis debitis, ipsafque litteras apoftolicas sibi super hiis concedas continentem, sigilloque ipsius exeeutoris munitum, requirens ut ipfum vifitatorem reciperent ad officium visi- tacionis, de quo in dictis litteris. Qui vicarii refpon- derunt quod ipsi erant parati ob reverentiam domini archiepiscopi ; & de facto receperunt iu ecclesia. In craftinum xix. Novembris idem visitator acce- dens ad prxeeptoriam ordinis S. Johannis Hicrofolimi- & tani, fuir ibi pacifice receptus per curatum & alios fra- tves distx domus, & iu aliis urbis & diœcesis prioratibus & parochialibus ecclefiis…. Anno m. ccc. xliv. lndict. xn. pontificatus SS. D. Clementis papz VI. anno 11. die xx. Maii D. petrus de Sermeto abbas S. Crucis & monachi in clauftro congregati, ut moris eft, a quadam relaxatione juramenti przftiti per magiftmm Hcliam de Labatuto vicarium perpetuum S. Michaelis, de obscrvandis om- nibus contentis in concordia facta inter abbatem & monachos S. Cnicis rectoreque dictae ecdeliz, & Petrum de Britannia deceflorem dicti Labaturi inita iv. Nov. m. ccc. xvii. in litreris approbationis ejusdem, a R. D. Petro archiepifcopo obtenta, provocarunt & appellarunt ad S. Sedem apoft. coram notario & teftibus. Cujus appellationis actum dictus abbas 4. exitus ejuf- C dem mensu notificavit dictis D. archiepifcopo &c vicario in ecclesia S. Pauli hora tertia, prxsentibus D. Guillelmo de Bosco officiali Burdeg. & fratre Petro Neumes priore fratrum Auguftinonim Burdeg. Quam appellationem papa Clemens VI. remisit judicandam archidiaconis Meaulcensi & Sernensi, ac priori fratrum Praedicatorum Burdegalz, brevi dato Avcnione Ka- lendis Octob. pontificatus anno m… sed prxfato vicario cedente, contentio ultra non procellit. Anno m— ccc. xlvi. 11. exitus Aprilis vacabat sedes archiepiscopalis i ex charta S. Cratit. XLVIII. Acta Controversiæ inter Davidem archiapiseopum Ex aciis D & Petrum abbatem S. Crucis. J’yha» ; * OalVfJiQ W ANno m. cccc. xxiv. Indict. m. pontificatus D. Martini V. papz anno vm. 1. die Jan. D. petrus Andreæ abbas S. Crucis provocavit ad dictum D. papam, a quodam processu facto per dominum Davidem archiepifcopum, ad inftigationem nonnullorum xmulo- rum afferentium me veftram jurisdictionem usurpaflc, licet revera minime usurpaverim, nec ufurpare intendam, sed solummodo auctoritate apoftolica, & ut collector apoftolicus omnia debite peregerim, officium meum collectoris apoftolici exeeutioni demandando, ut de jure mihi permittitur j & fecundum quod per meos prædcceflores collectoreS apoftolicos obfervatum, _ pofleflionem eorumdem continuando j & dixiftis quod me faceretis carceribus veftri archiepiscopalis palatii mancipare, exprelse mandando certis ae veftris fervi roribus ut me, quatinus poflene, di&is carceribus manciparent, & hoc injufte & indebite, femper cum omni honore & reverentia loquendo, licet revera in me vel bona mea jurididtionem aliqualem minime habeatis *, cum fit notorium, & clare, R. pater, vobis innotescat me fore exemptum prorfus & omnino a jurididione ordinaria, & totaliter fubjici immediate domino no Uro summo pontifici. Sicque prxtniflis attentis a vobis D. meo antedido, & a dictis proceflibus & gravaminibus illatis & in pofterum inferendis cum omni honore & reverentia veftra femper loquendo ego pro- voco & appello 3O9 ECCLESIÆ B U Anno m. cccc. xxv. die xxii. Jul. Ind. ut. pontili— i catus D. N. papx Martini V. anno viii. Johannes Dei gratiahuniilis abbas S. Severi de fancto Severo judex & exccuror, ac confervator exemptionis privilegii infrascri- pti, nna cum R.P.epifcopoAdurenfi, ac venerabili decano ccclesut S. Severini extra muros Burdega ! enfcs, cum illa clausula, quatenus vos duo, aut unus veftrum per vos vel alium, litteras SS. in Chrifto patris & D. N. D. Mani ni Divina providentia pipæ V. universisque ejus officialibus tam præfcnribus quam futuris… litte- ras npoftolicas ac procelsum… intimavit, infirmavit ac norificavit Martinus episcopus servus fervorum Dei venerabili fratri epifcopo Adurenti, & dilectis filiis abbati monafterii S. Severi de S. Severo Adurentis diœcesis, ac decano ecclesue S. Severini Burdegalensis. Noftris conceffimus litteras tenoris subfequentis : Martinus episcopus, servus fervorum Dei, dilectis filiis abbati & conventui S. Crucis Burdegal. ord. S. Benedicti falutem & apoft. bened. Sedes apoftolica cui, difponente Domino, Orbis, ecclesiæ, & ccclefiaftica loca universaliter sunt subjecta, nonnumquam ex eis aliqua perpetuo vel ad tempus fpecialiter sibi subdit, pro ut rerum & temporum qualitate pensata, id con- spicit iu Domino salubricer expedire. Cupientes ita- que ut tu, fili abbas, qui, ut afleris t v. annorum æta- tis, ac fructuum cameræ apoft. debitorum in civitate ac diœcesi Burdegalenfi collector exiftis, ac vos filii conventus monafterii S. Crucis j ut eo quietius Domino deservire ac virtutum operibus intentiores esse valeatis, quo potiori fueritis apoft. feclis protectione muniti, veftris in hac parte fupplicationibus inclinati, vos tam conjunctim quam divilun ac dictum veftrum I monafterium cum perfonis & membris per monachos ejusdem monafterii gubernari solitis, juribus & perti- nentiis…ab omni jurifdidione, dominio & poteftate, necnon vifitatione & correctione venerabilis rratri$ noftri Davidis archiepiscopi Burdegalensis, & aliorum quos regimini & adminiftrationi ecclelix Burdegalensis prat- elte contigerit, ac quorumlibet officialium suorum auctoritate apoftolica, tenore præfentium prorfus eximimus, abfolvimus & totaliter liberamus, ac inrcrirn sub beati Petri & Seclis apoft. protestione fuscipimus ; atque noftra decernentes, vos & veftrum quemlibet cum monafterio, personis, membris, juribus Sc pertinendis, necnon bonis, ubicumque & ih quibuf- cumque rebus confidant, nobis 3c eidem Sedi fubja- cere ; ita quod archiepiseopus & officiales prxdicti, seu eorum aliquis, etiam ratione delicti vel contractus, nullam poflint in vos abbatem & conventum, ac perfonas, membra, bona & jura przdicta

jurifdictionem seu poteftatem, aut vifitationem, seu correctionem, seu aliud dominium quomodolibet exercere… Datum Florentiae vn. Kal. Aug. pontificatus noftri anno n. Cupientes igitur utnoftrælit- terx przdictz suum fortiantur effectum, discretioni veftrx per apoftolica scripta mandamus

Datum Romx apud SS. apoftolos, iv. Kalendas Aprilis, pontificatus noftri anno vm. Poft quarum litterarum przsentationem & receptionem fuimus per procuratorem…Datum & actum in clauftro monafterii S. Severi de S. Severo die xxn. mensu Julii anno ab Incarna- rione Domini x. cccc. xxv. ] Enotis C Anno m. cccc. xxvi. io. Aprilis, in monafterio -k Bravia S. Crucis, hora vesperarum, Ind. iv. pontificatus D. nctarii. Martini papz V. anno ix. venerabili & circumfpecto viro D. Teobaldo Dages decano ecclesue Burdegalensis commissario deputato a dom. Benedicto de Guidalottis legum dottore, apoftoliczcamera clerico, locumtc- nente viccgerentis D. camerarii ad hoc fpecialiter deputato, & in manibus ejus vice & nomine dicti D. camerarii, D. abbas S. Crucis fidelitatis juramentum super facrofan&a Dei Evangelia przftirit solemniter atque fecit, prout in forma in lineris commiflionis continetur : Ego Petrus abbas monafterii S. Crucis Burdegalensis, Tomus II. RDIGALENSIS. 310 t in Burdegalenfi, Baionenfi, Aquensi, & certis aliit civitatibus & diocesibus Sedis apoft. nuncius, ac siuc- tuum, proventuum, censuum & aliorum jurium in eifdem civitatibus & diocesibus camerx apoft. debitorum & debendorum collector sive receptor apofto- licus i ab hac hora in antea fidelis cro beato petro, S— R. E. & domino meo D Marrino papae V. suifque succelsoribus canonice intrantibus •> non ero in facto, consilio vel consenfu quod vitam perdant aut mem- brum, vel capiantur mala captione i consilium quod per eos aut nuncios suos vel litteras mihi credituri erunt, signo, verbo vel nutu ad eorum damnum seu præindicium, me fciente, nulli pandam officium collectoris sive receptoris fructuum, reddituum, proventuum & aliorum jurium in prxdistis civitatibus & diocesibus mihi commilsum, czteraque alia negotia B & officia mihi a D. papa przdisto vel ejus cameraria committenda fideliter & legaliter geram, procurabo » & exercebo… &de omnibus & singulis ad receptam mihi committam pertinentibus reddam camerae domini papx veridicam rationem ; & reliqua vacationis przlhbo, & ultra tempus in litteris concesiionis dicti mei officii mihi datum illam rationem sive compu- tum malitiofe reddere non differam, prarfentibus ibidem discretis viris D. Petro Berlandi canonico S. An- drex, magiftro Andrea Masearonis legum baccalaureo. An m. cccc. xxx. 3. Aprilis sedem Burdeg. tenebat D. David, qux vacabat xvi. Decembris ejusdem anni. XLIX. C Alexandri papa 111. bulla pro Mainardo abbate Aquistrensu ALhxaNder. episcopus, servus fervorum Dei, dilectis filiis Mainardo abbati monafterii S. Mariæ de Aquiftris, ejufque fratribus tam prxfentibus quam futuris, regularem vitam profeflis in perpetuum. Rcll- giolis desidcriis dignum eft nos facilem prxbere con- iensum, ut fidelis devotio celerem fortiatur effectum. Quocirca, dilecti in Domino filii, veftris juftis poftu- lationibus dementer annuimus, & præfatum mona- fteritim in quo divino mancipati eftis obsequio, sub B. Petri & noftra protectione suscipitnus, & præsentis feripti privilegio communimus. Imprimis siquidem fta- tuentes, ut ordo monafticus qui fecundum Domini dc D B. Benedicti regulam in eodem loco nofeitur inltitu- tus, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter obser- vetur. Prxtcrea quafcumque poflefliones, quzeunque bona eadem ecclesia impræsentiarum juftc & canonice poflidet, aut in futurum conceflionc pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, feti aliis juftis modis praeftante Domino poterit adipisci, firma vobis veftrifque succelsoribus & illibata permaneant 5 in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis : in pago Burdegalenfi ecclesiam S. Petri de la Landa, S. Gencfii de Lugon, ecclesias de Fron- siaco, S. Petri & S. Martini, eccleliam sancti Petri de Gorcia, eccleliam S. Johannis de Coutras, ecdefiam S. Petri de Porchiers, ecclesiam S. Stephani de Cameli del, capellam S. Mariæ de Infula, cap. S. Mariæ de Fronfiaco, cap. S. Jacobi de Malmico, cap. S. Maris Ægyptiacæ de Bayas, cap. S. Jacobi de Rotellans, cap. S. Vincendi de Picturis, cap. S. Nicolai de Fecie, cap. S. Mariæ Magdalenxde las Arrigas. In pago Xanto- nensi eccleliam S. Mariæ de Barda, ecclesiam S. Martini de Cruc, eccleliam S. Martini de Aria, ecclesiam S. Viviani de Cleirac, ecclesias fandorum Saturnini & Nazari i de Sercou, capellam S. Jacobi de Triac ; cap. S. Ægidii de Casis Colis, cap. S. Leodegarii de la Clota, cap. S. Pauli de Monte Ebriolo, cap. S. Marix de Bedenac, cap. S. Valeris de Frainel. Sane novalium veftromm quz propriis inanibus, aut alienis colicis. sine detrimentis vcfttarum animarum, nullus a vobis V ij I N S T R U decimas præsumat exigere. Cum autem commune in— A • pedali— tcrdistumin * fuerit, liceat vobis, elautis januis, exclu- h !’ « communicaris, & interdictis, non pulsatis cam- • • panjs f fupprefla voce officia celebrare. Sepulturam quoque ipsius loci liberam else concedimus, ut eo- rum devotioni Sc extremx voluntati qui fe illic sepe- liri deliberaverint, nili forte excommunicari vel inter- disti sint, nullus oblidat, salva tamen jufticiaillamm ecclesiarum a quibus mortuorum corpora aflumuntur. In parochialibus veftris ecclefiis quas tenetis, liceat vobis sacerdotes eligere, & eledos episeopo reprz- sentare, quibus si idonei fuerint, episcopus anima- rum curam committat, ut de plebis quidem cura illi, vobis autem de temporalibus debeant respondere. Praeterea proceflionem quam habet ecclefia veftra in ultimo die mensis Augulci, ab archiepifcopis & epis— _ copis Burdegalensis provincix ab antiquis temporibus D rationabiliter concessam, nihilominus confirmamus i prohibentes ne his qui ad eandem proceflionem ex devotione acceflerinc, eundo vel redeundo aliquis xnolcftiam vel injuriam inferre prxsumat. Decernimus ergo ut nulli hominum liceat fice. Amen. Ego Alexander catholicae Ecclefix episcopus, ego Hubaldus Ostiensis episcopus, ego Hildebrandus prelbyter car- dinalis bahlicz XII. apoftolorum, Johannes card. S. Anaftafix, Guillelmus cardin. S. Petri ad Vincula, Bofo cardin. S. Potentianae, Hiacinthus cardin. S. Ma- rix in Cosinedin, Manfredus cardin. S. Georgii ad Velum aureum. Datum Tuscuhno per manum Grane- •rii sanctz Romana : Ecdesue fubdiaconi & notarii Idib. Maii, Indist. iv. Incarnar. Dominicx anno x. c. lxxi. pontificatus Alexandri papae III. < L. Donum altaris S. Afariæ de Solaco factum cænobio S. Crucis Burdegal. 1 • 9*T ? Go V 11111, mu s, Divina ordinante provi- dentia Aquitanis fimul & Vafconix dux & comes, notum omnibus fidelibus przsentibus & futuris per hoc privilegium noftræ authoritads fieri volumus, quod vir venerabilis Fulco fanstrc Crucis abbas poftulavit a nobis, ut sicut chrissimus genitor nofter venerandae memoris willclmus, qui & GofFridus vocatus eft, altare S. Marix dc Solaco, cum omnibus suis appendiciis judicio legatorum S. Romanæ Ecdesue, Amato 1 videlicet Elorernium epifeopo, & Hugone Dienlium pontifice, in concilio Burdegalensi praefidentibus, Goscelino Burdegalensi archipræfule amftente, cum multis aliis archiepifcopis fic epifeopis, & abbatibus, Amaudo abbatiS. Cnicis jure perenni, & ejus suc- ccfloribus conceflit, ita ipse concederet, & alia ad eos pertinentia sub defenfionc suseeperit. quod fecit cum confilio procerum suorum pro redemtione ani- mz sux, dilectilE patris G. antecdTorumque & suc- celTorum principum confirmavit quæ a pœdecelso- ribus data. Ut autem hoc privilegium five praeceptum noftræ auctoritatis inconcuflum permaneat, petro decano & archidiacono S. matris ecclefix Burdigal. qui supra memorato concilio legatorum S. R. Ecclcsiae & huic noftrz conceflioni interfuit, ut hoc scriberet auc scribi prxeiperet sub teftimonio subfcriptorum virorum animo benigno prxcipimus, ita & nos concederemus, & locum S.Crucis cum loco S. Macharii sub tutela & defenfione noltra fiifcipcremus. Cui petitioni libentiffime noftrum przbuinuts aflcnsum ; & petro decano, & archidiacono ecdesue Burdegalenfis, ut totum hoc scriberet, aut scribi prxeiperet, sub teftimonio ficc. prxeepimus, & sigilli noftri impreflione signari. Ego Mathildis uxor dom. Guillelmi ducis A- quitanix & comitis Guafconur, affui & aflcnsum prz- bui. Ego Petrus decanus S. matris ecclesee Burdegalcn- sis & archidiaconus subfcripG propria manu ; confirma hoc Deus. Eblo archidiaconus, Arnaldus Simonis MENTA 312 cantor, Raymundus Maurini, Andro Sc multi alii ca- nonici S. Andrex interfuerunt. Hugo frater comicis Guillelmi, Arnaldus de Blancaforc, Ville Imus Prx- {>ofitus, ■ Gumbaldus Auftrini & multi alii milites fimi- iter. Actum e£t Se conccfliim anno * m. lxxxxvi. Incar— » AI, nationis Dom. viii. Cal. April. epacta xxm. concur— m.xc.vii. rente n. Ind. iv. domino papa Urbano 11. & D. Amato BurdegalenG archiepifcopo allittentc. Data per manum D. Guillelmi comicis ante altare S. Andrex, Fulconi abbati vm. Kal. April. prima eoncellio in turri Aallel- lari xi. Kal. April. LI. Bulla Calixti papæ II. pro S. Cruce Burdegalensi. CA l 1 x t u s episcopus, servus fervorum Dei, di— 1 *3 3 • lectis filiis Androni & monachis S. Cnicis falutetn & apoftolicam benedictionem. Inter vos & monachos sancti Macharii dc subjedione & obcdienria querimonia eft agitata : & quidem vos fiatres illos iu religione veftrique subjectione cœnobii pertinere juxta vestram confuetudinem volebatis ; ipsi autem rebelles vobis & inobedientes effecti, a veftra fe subjestione fubtrahere nitebantur j proinde a Burdegalensi archiepifcopo evocati, ad prxscmiam ejus venerunt, sed ipsius & religio sonun abbatum ac monachorum qui aderant obedire judicio contempserunt j qua de re ab ipso excommunicari sunt. Tunc illi magis se contra vos erigentes, ad legatum noftrum Girardum Engolismenfem epifeopum perrexerunt, & ab eo virgam quandam paftoralem dic- tam, quibufdam furreptionibus acceperunt. Cujus vir- gz occatione S. Macharii ecclesiam per se abbatiam esse liberam voluerunt, sicut monafierium S. Crucis exiftic i deinde archiepifcopus ad noftrum concilium evocatus, eos mandatis suis & monitis evocavit, ut de trans* greffione hac in noftra præfentia refponderenr. Cum autem utrique ad noftram praesentiam veniHetis, & illi a nobis inaucias poftulatfent, diem utrique parti præfi- ximus, qua coram nobis & noftris fratribus querimonia sopiretur. Die igitur conftituta vos affuiftis, sed altera pars a noftro conspectufe absentavit. Nabis ergo & fratribus noftris juftum & rationabile visum eft, uc neque vos veftra fraudari juftitia, neque illi de fua debuillent lucrari absentia. Idcirco in generali fratrum -j noftrorum epifeoponun & cardinalium & aliorum ar- chiepiscoporum, epifeoporum, abbatum ac religiofo- rum virorum concilio collaudavimus ut przdicta fandi Macharii ecdesia, sicut ab antiquo suit, ita iu pofte- rum in veftri monafterii sit obedientia & difpoficione subjecta. Ille vero baculus sive fubreptionis virga in veftrum dominium redigatur, & ne aliquod de extero scandalum moveat, omnino frangatur. Si quis autem hanc noftram & generalis concilii conftitutionem fic collaudationem aliqua temeritas infregerit, S. Spiriuis judicio & indignationi Sedis apoftolicæ snbjaccbir. Monachi autem S. Macharii, excommunicatione qua a nobis & archiepifcopo percufli funt, tamdiu teneantur, donec ad abbatis S. Crucis obedientiam revertantur. Ego Calixtus catholicæ Ecdesue Episcopus. Datum g Laterani per manum Hugonis S. Romanae Ecclefix sub- diaconi ni. Kalendas Aprilis, Indictione 1. Incarnationis Dominicae anno m. c.xxnx. pontificatus autem domini Calixti fecundi papx, V. 5*3 ECCLESIÆ BU i LII. Bulla Alexandri papæ III. pro S. Cruce Burdegal. • « <$. A L ! x a n d t r episcopus, servus fervorum Dei, XA. dilectis filiis Bcrxrando abbati monasterii sanctae Crucis Burdegalensis, ejusque fratribus tam prxsen- ribus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. Pix poftulario voluntatis debet effectu prose- quente compleri j & ut devotionis sinceritas laudabiliter cnitelcat, & utilitas polhilata vires indubi- tanrer alsumat. Eapropter, dilecti in Domino filii, vtftris juftis poftulationibus clementer annuimus, & prxfatum monafterium sanctx Cnicis, iu quo divino j mancipati eftis obsequio, sub beati petri, & noftri protectione fuscipimus, & prarsentis seripti privilegio communimus. In prunis liquidem ftatuentes, ut ordo monafticus qui fecundum Deum & beati Benedicti re- gulam in eodem monafterio inftitutus esse dignofcicur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter obfervetur. Qpafcutnque praeterea poflefliones, quzeumque bona idem monafterium inprxfentiarum jufte & canonice poflidet, aut in futurum conccflionc pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis juftis modis præftanre Domino poterit adipifei, firma vobis, veraisque succefloribus & illibata permaneant, in quibus hxc propriis duximus exprimenda vocabulis : ecclesiam S. Macharii ficut eam de com- muni fratrum noftrorum concilio monafterio veftro adjudicavimus : quidquid Guillelmus bonus quon— *« dam Burdegalensis comes fundator ejusdem monasterii rationabiliter eidem monafterio conceflit : ecclesiam S. Michaelis extra urbem Burdegalensem supra Garumnam fluvium litam cum oblationibus & Ubertatibus suis : ecclefiam S. Martini de Sadiraco cum omnibus pertinentiis suis : ecclefiam S. Marix de Machao, cum decima & adjacenti infula : ecclefiam S. Hilarii de Ortulano, cum decima & pertinentiis suis : ecclesiam S. Georgii de Infula, cum decima & pertinentiis suis : ecclefiam S. Stephani de vltutna, cum decima & pertinendis suis : ecclefiam S. Martini dc Cambas, cum suis pertinentiis : ecclefiam S. petri de Lupiag, cum parte decimae & pertinentiis suis : ecclesiam S. Severini de Marea, cum pertinentiis suis : ecclesiam S. Martini de Blancafort cum pertinentiis suis : ecclesiam S. Albini £ de Blanhac : ecclelum S. Cirici de Catirenaco, cum pertinentiis suis. In Agehnensi epifeopani ecclesiam S. Mariæ de Alemannis, cum decima & pertinentiis suis : ecclesiam S. Johannis de Auriolo, cum parte decimx & pertinentiis suis : ccclcsiam S. Mauritii, cum decima & pertinentiis suis. • Præterca definitivam fententiam super querela illa quz inter veftrum & beati Severi monafterium de cc- clefia S. Mariæ de Solaco prxteritis temporibus vertebatur per Amatum quondam Olorenfem, & Hu- gonem olim Dicnsem episcopos tum sedis apoftolica : legatos in Burdegalenli concilio promulgatum, & ab antecefloribus noftris Urbano & Pafchali Romanis pontificibus, cum ad eorum esset relata prxsentiam, dc fratrum fuorum episcoporum & cardinalium concilio confirmatam, sicut in autenticis eorum fcriptis exinde E factis nofeitur contineri, nos authoritate apoftolica confirmamus. Sepulturam quoque ipfius loci liberam esse concedimus, ut eorum devotioni & extremae vo- hintati qui se illic sepeliri deliberaverint, nili forte excommunicari, vel interdicti fint, nullus obfiftac, lalva tamen jaftitia parochialium ecclcsiarum, de * AdAit breve Cateflbii papa III. mno M. C. XCIII. datum t In Burdegaienfi episcopatu ecclefiam sanftx Crucis de Monte : ecclefiam S. Mauritii de Aubiag, cum pertinentiis suis : ecclesiam S. Johannis de Gasnag, cum parte decima & pertinentiis suis : locum de Balag cum pertinentiis suis : oratorium S. Remigii cum suis pertinentiis. R D I G A L E N S I S. l quibus mortuorum corpora alTumuntur. In parochia- libus autem ecclefiis, quas tenetis, liceat vobis fa- cerdotes eligere, & electos epifcopo reprzsentare ; quibus si idonei inventi fuerint, episcopus animarum curam committat, & de plebis quidem curaiidem sacer- dotes epifcopo) de temporalibus vero vobis debeant respondere. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate, vel tuorum quolibet succelsorum, nullus ibi, qualibet subreprionis aftutia, seu violentia prxpona- tur, nifi quem fratres communi consilio, velfratruin parssanioris consilii fecundum Deum & beati Benedicti regulam providerint deligendum. Decernimus ergo &c. Ad indicium hujus a Sede apoftolica perceptx protectionis, marborinum unum nobis noftriiquc luc- cefloribuS vos, vel succeflores veftri annis singulis j persolvetis. Si quae igitur in futurum ecclesiaftica sstcu- larisque persona &c. Ego Alexandbr catholicz Ecclelix episcopus, S. Ego Ubaldus Hoftiensu episc. S. Ego Bernardus Portuensis & S. Rufuue episc. S. Ego Galtbrius Albanensis episc. S. Ego Hyacinthus diaconus cardinalis S. Maria iu Cosinedin, S. Ego Censius diaconus cardinalis S. Adriani, S. Ego Petrus diaconus cardinalis S. Euftachii juxta templum Agrippx, S. Ego Manfrbdits diaconus cardinalis S. Georgii ad velum aureum, S. Ego Hubaldus presbyter cardinalis tic. S. Crucis in Jerusalem, S. . Ego HenrjcUs presbyter cardinalis ut. SS. Nerei & Achillei, S. Ego JOHANNES presbyter cardinalis tit. S. Anaftasiz, S. Dacum per manum HermaNni S. R. E. subdiaconi & notarii Senonas, ix. non. Febr. Indict. xm. Incarn. Dominicae anno m. c. lxiv. pontificatus domini Alc- dri papas III. anno vi. UII. Quomodo donatus sit locus Sdvæ-majoris. fsirifssfo*- CUm ego Geraldus, licet indigne abbas appellatos, majar, t’ primum in Silvam-majoreni venissem cum commilitonibus meis, & in loco qui antiquitus appellatus est Alrus-villaris nobis remanere placuiflet, quz- i fivimus polseflores loci ipfius, ut ipsorum conceffiona ibi habiurc possemus. Erat quidam vir nomine Aut- gerius de Rions, cujus erat ipsius allodii medietas : nam alterius medietatis multi participes erant ; sed ad ipfum Aucgerium juftiua & decimx totius allodii j>cr- tinebant. Hic itaque Aurgerius Divina inspiratione praeventus, quidquid ipfo iu allodio habebat. nobis donavit. Similiter Olivarius de Turri & fratres ejus Guillelmus Gulfrandi & Arnaldus, Oftcndus quoque & Bonefufus de fancto Severino, & alii plurimi qui panem clamabant in ipfo allodio, quidquid ibi habebant libere nobis donaverunt. Inter quos quxdam matrona fuit nomine Ermengardis dc Giftris, qux etiam partem fuam nobis dedit. Sed hzc matrona iu hac sua parte habitationem dederat cuidam monacho Mallicensis cœnobii, solitariam vitam ducere volenti, ea tamen, ut ferebatur, conditione, quandiu ibi vo- luisset habitare. Qui cum ibi habitare cœpiflcc, ac oratorium de terra feciflct, locus ipse ad manendum illi difplicuit, habitanonemqiie in alio territorio mutavit, ac ipfamcapellam quam fecerat, desertariper- nusit. Hic cum audiflet, quod nobis totum allodium donacum esset, nec sua particula excepta suiflet, abiit ad futim abbatem nomine Drogonem, reique geftz illi indicavit ordinem. Qui abbas ad concilium venit, quod eo tempore iu Burdegaienfi urbe fuit, ac de nobis, quod fuz ecclelix polsessionem invasilscmus, ibi querimoniam fecit. At nos magis volentes omnia relinquere, quam quidauam cum lite retinere, quippe Viij 315 I N S T R U qui noftra dimiseramus*, pro acquirenda pace rogavi-A mus domnum Amatum Romanum legatum, ac domnum Guillclmum magnx memoris Aquitanicae ducem, comicemque Pictavenseni, cujus consilio & auxilio in prxdido loco remanscramus, quatinus illi ab ipso abbate impetrarent, ut ipsam particulam nobis cum pace dimitteret, unde videlicet nihil proficui haberet, nec magis ibi ferarum quam hominum ac Deo servientium habitationem deligeret *, fcd ille ab his & ab aliis pluribus epifeopis & bonis viris poftula- tus respondit se hoc facere non polle sine patrum fui monafterii conceffione. Tunc domnus Amatus ad Malliacenfe cœnobium perrexit, secumque unum de noftris monachis nomine Litherium duxit. Cum- 3ue fratres ipsius loci in capitulo congregati cflent ante omnum Drogonem suum abbatem, indicavit domnus Amatus coram omnibus noftram petitionem. Quipri— ® mum quidem valde contradixerunt, sed tandem con- vidti ratione, quod non cflet caritati fimile, ut id contradicerent ad Dei fervidum, unde nullum haberent sublidium, assenfum prabuerunt. Itaque domnus Droeo abbas cum confensu monachorum quidquid in ipso nobis donato allodio clamabat, dimifit, no- bisque liberum concedit, præfentc domno Amato cardinali Romano, cum capcllanis suis Litgerio & Artaldo, & monacho noftro Litherio cum famulo suo Erluino. LIV. De libertate quam dedit domnus Goscelinus tulano sil—.. J va-majorii. archiepiseopus loco Ollvæ-majol Is. t*8o. Mnia ona occidunt, & aucti senescunt, nec V/ multum hominis tempus protenditur, ejufque memoria brevisiima probatur *, sed oblivione ne prorsus praeterita abforbeat, neccflc eft ut rerum geftaruni notitiam littera retineat, quatiniiS quid (it mutabile futuros non lateat. Igitur hoc przsens non ignorat ecclefia, sed nec pofteritas hinc hxreat ambigua, quod noftra geftum eft prxfentia. Ego itaque Geraldus Deo largiente abbas, quamvis indignus, diu optaveram eripi de mundanis flr.ctibus, quibus contundebar acrius quam fragilis ferre pollet animus. Cæterum subjesti mihi minus obediebant, nec earum ferrea molliri pectora quiverant, quos quidem sæcu- laria plus nimio negotia induraverant. Denique, monftrante Divina clementia portum fulcitis, placuit I animo antra petere folitudinis, ubi nulla edet sircula- ris habitatio hominis. Itaque, commendata epifcopo cura commiHi gregis, egrelsiis sum de monafterio comitantibus paucis, ignorans omnino quo curfus furet itineris. Sed tandem, Domino ducente, quippe qui numquam abeft fperantibus in se, pervenimus ad domnum Willelmum Pi&avensem comitem, virum adprime nobilem, totius quoque Aquitanix ducem, qui locum attribuit nobis congruum, Silva-major nuncupatum. Quod allodium ita nobis ab illo abfolutum redditur > ut a nullo ibi quidquam juris requiratur, sicut etiam alia cartula teftarur. Cum ergo ibi vellem incipere monafterium, perrexi ad domnum Gofccli—, num Burdeealensem archiepiseopurn, in cujus epif- copatu prxdidum erat allodium, ejus quidem rogaturus beneficium. Qui, interveniente prrsato duce, jam inceptum monafterium ita omni donavit libertate, ut nec ipse, nec alius poft eum, non archiepifco- pus, non archidiaconus, non archipresbyter, non cujullibet ordinis persona aliquod in eo jus, vel do minationem poflit habere. Quatinus ibi aegentes monachi abfque ulla inquietudine, libere poflent Deo servire. Sed & hoc ftabilicum eft ab ipso, eodem pre- cante Wiilelmo, ut si quandoque, difponcnte Chrillo, villa creverit, nihilo majus in ea archiepiseopus, vel quilibet minilter ejus quidquam habeat juris, nec in clericis, nec in laicis, sed omnia referantur ad abba- us difpofitioncm vel congregationis. Hoc etiam libi MENTA 316 nobisquc providit, ut nihilominus ecclefiarum con- sccrarionem, sacrosque ordines vel chrisina ab archiepiscopo accipiamus, cum necesse fuerit. Sed hxc conlticutio iterum ab eodem firmata eft iu proximo concilio, prxfentibus Romanis legatis Hugone atque Amato, mulcoque aliorum epifeoporum collegio. Hoc quoque definitum eft, uc si quis noc decretum violare tenuveric, fe sciat cxcommunicatum, donec fatisfe- cerit, tam ab archiepiscopo quam ab omnibus qui fuerunt in concilio. Necnon & hoc, consulentc domno Amato conftituimus, ut hoc canobium solummodo Romanx foret ecclelix subjcdum, obque fui tutelam domno apoftolico singulos annos folveret quinque fo- lidorum. Ac ego jam defeendens iu defectum statis decrepitx, jamjatn curam monachorum cupiebam dimittere, atque minus utilis meliori cedere. Verum domnus Amarus a noftris rogatus fratribus, licet totis refiftcrem nifibus, tamen mihi ex parte domiui apofto- lici teltacus obedienciam, eorum commendavit providentiam. Ada eft vero supradida confirmatio Burdigalenli civitate in concilio, anno ab Incarnatione Domini M. lxxx. lndidionc ni. epada xxvi, 11. nonas Octo- bris, octavo an. Gregorii papx Vll. Philippo iu Francia regnante. S. ViLLELMi Aquitanensis ducis. Confirma *f* hoc Deus. Ego Amatus * apoftolicz fedis legarus confirmo. + jÆ" Ego hveo * sedis apoftohex legatus confirmo. —f + tPis « sut Ego GocsliNUs BurdegalenGs archiepiseopus prx— Ditaps. > sente concilio concedo & confirmo, —j- S. RodUlphi Turonenfis archiepiscopi. S. WillelmI Auxienlis archiepiscopi. S. BosoNis Sanftoncnfis episeopi. S. Ademari Engolifmenlis episeopi. S. ViLLBLMi PctragoricenGs episeopi. S. Raimundi Vafatensu episeopi. S. F.uconis Bigorrensis * episeopi. * seu S. Donaldi Agennensis episeopi. Tarbicnfia. S. Petri Adurentis episeopi. S. Odonis abbatis fandi Johannis. * * Ange. S. Dbogonis Malliacenfis abbatis. riacenils. S. Rainaldi sancti Cypriani abbatis PictavenGs. S. Bertrandi S. Juliani abbatis V. Nobiliaccnfis. S. Hildeberti Nantulliacensis abbatis V. Namolii j in Valle. S. Fulchradi S. Salvatoris abbatis V. Blavia. S. Anchelini, Gocelini Burdegalensis ecclelix archidiaconi. LV. Bulla Cælestini papæ III. qua concesset ctenobio Silvæ-majoris prædia & privilegia recenfet & confirmat. COblestihus episcopus, servus fervorum Dei, dilectis filiis Petro abbati monafterii sandx’’97- Mariæ Silvæ-majoris, ejufque fratribus tam prxsenti- , bus quam futuris regularem vitam profeflis in perpe- ’tuum. Quotiens a nobis petitur quod religioni & no- neftati convenire dignofeicur, animo nos decet libenti concedere, & potantium * desideriis congruum sufFra— * _ gium impertiri. Eapropter, diledi in Domino filii, tium ; veftris juftis populationibus clementer annuimus, & prxfatum monafterium, in quo divino mancipati eftis obsequio, ad exemplar felicisrecordarionis Lucii papae prædcccsforis noftri sub beari Petri & noftra protcc- tione fufeipimus, & prxfentis feripti privilegio communimus. In primis quidem ftaruentes, uc ordo mo- nalticu$, qui fecundum Deum & beati Benedicti regulam in eodem monafterio nofcicur inftitutus, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Prxcerea quafcumque polTefliones, quzeumque bona idem monafterium inprxscnciarum juftc & canonice possidet, j>7 ECCLESIÆ B U aut iu futurum conceflione pontificum, largitione re— A gum vel priucipum, oblatiore fidelium, seu aliis jultis modis, pneftante Domino poterit adipifei, fir* ma vobis veftrilque fucccfloribus & illibata permaneant. In quibus iuee propriis dukimus exprimenda vocabu- lis : 1 locum ipsum, in quo praefatum monafterium ficum eft, cum omnibus pertinendis suis } in eadem villa ecclesias S. petri & S. Johannis : grangias ad ilium œonalteriuni pertinentes, scilicet Malforat, cum terra de Bunafle : grangiam de Daignac & de Carensac, cum ecdesia ae Nerigean t grangia de Fontgravosa & S. Nicolai de Geniuco, & ae Monrfaitol cum pertinendis earum : decimas, molendina, colonos, qux specialiter ad monafterium vcftrum fpectant *, prioratus a b c quoque de * Senon, • » de fando Lupo, c de Caftcl- d e leto, d d’Avaron, de Croignon & de * Foncanbalada, j de Madiraco, de l.oupiac, dc Berabat, de Baignaus, de Benalgia veteri, ae Gribon& Aguillaco, de Ar- f denas, t de Daignaco, cum omnibus pertinendis f eorumdem prioratuum : ccclesiis etiam s de Epieto, de Caniac, de fando Leone, de Montinac, de Cor- billac, * de fando Sidonio, de DIaflaco, de fancto i Germano de Caropet ; prioratus quoque 1 S. Andrex k de nomine Domini, k de podio Dodonis cum ecde- siis suis S. Chriftophori & S. Severini ; prioratum I S. Martini & S. Saturnini de Bocns, & 1 S. Vincendi de Portero, & S. Laurentii d’Escures, cum omnibus pertinendis eorum *, quidquid habetis apud Brojas & Jalam. In Xantonenlt diœcesi prioratum S. Nicolai * de Royano, cum ecdesu sua S. M/riz de Insula qux vm* d eft iu Arverto fic posseflionibus suis de Oleron fic Prat- n fomel. In Vrsatensidiœcesiecclefiam*>deDrana, cum l aliis posseflionibus veftris ; prioratus S. Johannis de Blaignac, & S. Petri de Callet, cum ecclelia sua de n Siurac ; prioratus de Ruffio de ■ Sorsaco, de Coiraco » ° de Fistals, de la Gardera, de Niaco, * de Lingone, p cum omnibus pertinendis eorum & p de Bello— fonte cum pertinendis suis. In Pecragoricensi diacefi prio- 9 r ratus S. Martini * Campi-Martini, fic r de Scaur- niaco, de Pisone, fic S. Ulrici & S. Nicolai de Gorson, t • de Loupehaco, cum ecclefu fua de Minzac *, prioratus S.Saturnini’ de puteo, cum ecdesiissuis S. Mariz 1’de Belpojet & de Lonasio ; prioratum » de la Vemia, x cum ccclesiis suis S. Martini de Combis fic * de Croflia i y prioratum r S. Palloris, cum ercleliis libi pertinenti- * in bus, & prioratum de * Arenaco & ■* de Naulis, cum omnibus pertinendis eorum, fic de Sioraco, cum per— ] tinentiis suis. In Agennenfi diœcefi prioratum S. Antonii, fic de Runauld, cum ecclelia S. Rufinz fic de Manreliaco, & S. Mariz de Culturis j prioratus S. Syl- bb veftri de Pena, bb S. Petri de Gontaldo de EscafTcfort, cum ccclesiis & aliis perrinentiis suis ; prioratus eriam. de Monthurt, de Culezun, S. Caprafii de Lavardac, ce dd 5. Marii « de la Fita, <*d de Caubeosa cum ecclefia ejus S. Andrex, cum omnibus pertinendis eorum. In Caturcensi diœcesi monafterium monialium, scilicet ee ee Pomarerum, * cum prioratibus, ecdesiis fic aliis posseflionibus suis, falvitatem de Blanquefort. In Auxi* ff tanenfi diœcesi prioratum tt Gavarreti, cum decima & ccnsu totius villx, furnis & aliis posTclTunibus suis j U prioratus de Lucader, deMauvailin, de ss Gilo.dc hh ii perquerio, de il Boga del-mont de Canens. In’ u Aragonenfi diœcesi prioratus de Roda, de Pintano, ii mm 11 dc Unocaftello, de Exei, de Pratelh, de Al- cala, cum ccclesiis, decimis & aliis posseflionibus eo* rum… In Lincolnicnfi dioccfi in Onglia, prioratum de aa Proelia, cum pertinendissuis. In Cameracensi • Senon. b S. Loubet e de Castelleu. d Je Daron. • Fon- cambalas. t la Daux Renaugo vieille. S Espiet. h S. Sidoin. 1 S. Andras. k Puy Dodon. * Portets. m de Branc. Ruch. ■ Sourlac. Sescas. 0 Lan^an. P Belfont. R Camp-Martin. r Escaurnac. • Loupehac de Villefranche.’de Puch v de Verdhs. x Creiste. X S. Pastour. * de Cadetes & Tenae « ler Naules. de Gontaut de Nogaret. c0 la Hite. d<l Cabeouse. ee ia Pomarede. st de Bavarret. gg du Gel. hh Pcrqueier. B fougue. ** Rcusta. st nn Castillc. Exac. BB Beroclle. RDIGALENSIS. 318 l diœcesi abbatiam S. * Dionysii de Brocares, cum ec— A clesiis, decimis fic aliis perrinentiis suis. In Sueflio- nenfi diœcesi prioratus S. Leodegarii fic * S » pauli c de nemore, & Bellcvallis. In Laudunensi dittcesi, Sioratus de Gesjr & S. Probz & de Lapion In Remensi œcesi prioratum a Noveii. In Cacalaunensi dioeccsi d prioratum de Chentry. In Senontnfi dioecefi prioratum Neronisvillz, In Aurelianenli diœcesi prioratum S. Bartholonxri • de Sede Meri, cumeeclelils S. Jo— e hannis de s Curcy, fic S. Simphoriani de Complens. s S Sane novalium vestronitn, quæ propriis manibus auc K sumptibus colicis, five de nutrimentis animalium ve- ftrorum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere prarsumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos fic absolutos & e fæculo fugientes ad conver- j sionem recipere, fic eos absque cotitradidHone aliqua retinere. Cum autem generale iuterdistum terrx fuerit, liceat vobis clauhs januis, expulfis excommunl* catis & interdi&is, non pulsatis campanis, fupprelIa voce Divina officia celebrare. In parochialibus autem ecdefiis, quas habetis, liceat vobis sacerdores eligere, & dlœcesano episeopo protsentare, quibus, si idonei fuerint, episcopus animarum curam committit, ut et de spiritiulibus, vobi* autem de temporalibus debeant respondere. Chrifma vero, oleum fandum, eonsecrationes akarium, seu basilicaram, ordinatio- nes monachorum vel clericorum, qui ad facros ordines fuerint promovendi, a diacesano accipietis epifeopo, si quidem catholicus fuerit, & gratiam atque communionem apollolicx Sedis iubuerit, & a vobis gratis, fic absque pravitate aliqua voluerit exhibere *. w alioquin lice it vobis quemcumque malueritis catholicum adire antiltirem, qui, noftra fultus autoritare, quod postuiatur induigeat. Ad hoc, prxsenci decreto (latuimus * & obeunte te nunc ipsius loci abbate, vel * ut. tuorum quolibet succelsorum, nullus ibi qualibet sur- reptionis aftutia, seu violentia proponatur, nisi quem fratres communi confenfu, vel fratrum pars consilii sanioris, fecundum Dei timorem fic beati Benedicti regulam providerit eligendum. A laicis autem decimas exigi, sub interminatione anathematis prohibemus. Inhibemus quoque ne infia terminos parochia- rum veftrarum ecdeliam vel oratorium line aflensu diacesani episcopi & veftro quisquam aedificare prs- sumat, falvis tamen privilegiis Romanae ecclesur….. Libertates præterca & immunitates a felicis recorda- D tionis Alexandro papa przdecelTore noftro, live ab archiepifcopis fic ducibus Aquitanis, necnon & aliis illius terrx baronibus monafterio & hominibus veftris pietatis & religionis conGderatione indultas ratas habentes, autoritate apoftolica confirmamus, ftatuenres, ur, ficut ab eodem przdecelsore noftro (tatutum siiilse dignoscitur, nulla ecclcsiaftica fxcularisve persona habitatores veftros ad arma compellere, vel indebitas exactiones ab eis extorquere præfutnan.. Sepulturam przterea illius loci liberam else decernimus, ut eorum devotioni fic excrema* voluntati, qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicari vel interdi&i sint, nullus obsiftat ; salva tamen jnftitia illarum ec- desurum a quibus mortuorum corpora aflumunnir. _ Decernimus ergo, ut nulli hominum fas fir præfaram b ccclcfiam temere perturbare, aut ejus poflelTiones au- ferre, abUras retinere, minuere, seu quibuflibetve- xationibus fatigare. Sed omnia integra conferventur, ■ S.Denysen Broguerayel^s Monsen Hainault. b S. Leger. e S. Paul aux bois, d Nauvy. ® Semois. t Cureys. g Hir beneficiis aeLte. prioratus S. Anne de Artoleia. S. Catharinae de deserto, S. Johannis de Campania. S. Laurentii de obscuris : in.liacefi Butriigalrnfi. In etiacefi Vasaeenfi, prioratus S. Martini deCoyraco. Ecckfiasparrochialei in eiiiriefi Birrdegal. S. Romani de Targoh cum sua annexa. S. Genefii de T otigac. S. Dionyfii de Climat vulgo S. Donys. S. Mari » de Credonio vulgo Creon. S. Petri i’e Bat. In diœ- cefi.Vasatenfi, ecdes. parrochiales B. Mariae de Bolcson. In diœcest Aginnenfi, prioratus S. Antonii de Aginno. ecdes. Sarochial. S. Hilarii de Verdegas. S. Pardulptii. S. Gcmmæ. . Albini & S. Stephani dc Prcignac. 3rp I N S T R U eorum pro quorum gubernatione ac fuftentatione con— / <effa sunt, usibus omninodis profutura, salva sedis apoftolicz au tori rate, & diceccsani episcopi canonica juftitia… Si qua igitur in futurum ecdesuftica facula- risve persona nane noftra conftitutionis sciens contra eam temere venire tentaveric, fecundo tertiove com- monita, nifi reatum suum congrua satisfadiune correxerit, poteftatis honorisque sui dignitate careat, jamque fe divino judicio exiftere de perpetrata iniquitate cognoscat, & a sacratifluno corpore & fan- guinc Dei & Domini Redemptoris noftri Jcsu Chrifti aliena —fiat *, atque in extremo examine diftrictz ultioni subjaceat. Cundis autem eidem loco jura sua servan- tibus sit pax Domini Jesu Chrifti, quatinus & hic fructum bonz actionis percipiant, & apud diftridum judicem przmia zronz pacis inveniant, Amen. ] + Ego Petrus tituli S. Ceciliae prcsbyt. cardinalis, S. •s Ego Jordanus presbyter cardinalis S. Puden. tituli Palloris, S. ■f— Ego Johannes tituli S. Clementis card. Viter- biensis, & Tusculanus episcopus, S. Ego GUido presbyter cardinalis S. Mariz Tranfti- bcrinae, tituli Callixci, S. -j— Ego Hogo prelbyter cardinalis S. Martini tituli Equicii, S. -j* Ego Johannes tituli S. Stephani iu Cælio monte prelbyter cardinalis, S. -f— Ego SosfredUs tituli fanstre Praxedis prelbyter cardinalis, S. Ego JOHANNES tituli S. Prisoe prelbyter cardinalis. Ego Coelesti NUs catholicz Ecdesue episcopus. -f* Ego Octavianus Hofticniis& Vcllctrcnfis episcopus, S. + Petr.Us Portuensu & S. Rufinx episc. S. ■p Egd CraN fandorum Cosmz & Damiani episcopus, S. + Ego Gerardus S. Adriani diaconus cardin. S. -p Ego Gregorius S. Marix in Poccicu diaconus cardinalis, S. -f* Ego Gregorius S. Marie iu Aigro diaconus cardinalis, S. -j* Ego GregoriUs S. Georgii ad Velum aureum diaconus cardinalis, S. Ego LotariUS fandorum Sergii & Bacchi diaconus • cardinalis, S. -f— Ego NicholaUS S. Mariz in Cofmidin diaconus 1 cardinalis, S. •f— Ego Bobo S. Theodori diaconus card. S. Datum Laterani per manus Cenfii S. Lucix in Orthea diaconi cardinalis, domini papx camerarii, sexto Idus Maii Indistionc xv. Incarnationis Domi- jiicx anno m. c. xcvii. pontificatus vero domini Caleftiui papz tertii anno feptimo. LVI. Fundatio monasterii S. Sepulcri de Gavarreto ejusdemque subjectio Silvæ-majori. NOtum fic przsentibus & suturis, quod ego pe— j tcus Gavardcnfis vicecomes incepi monafterium in meo territorio quod dicitur Gavarretum in nomine Domini & fandi ejus fepulchri, quod concedo domno Geraldo Silvæ-majoris abbati, & omnibus ejus succefloribus, ut femper abbas Silvx-majoi is fit abbas S. Scpukhri ; & qualis religio & vita ibi tenetur, talem faciat & hic teneri, & qualem poteftatem habet in illius ecclcfix monachis, rebus, & pofleflioni- bus, talem habeat & in iftius, quatenus semper lucus Silvæ-majoris « k S. Scpulchri in Dei servitio & bona religione unum fine, pariterque paupertatem & abundantiam partiantur, falva semper au&oricate Auxiensis MENTA 320 l archiepiscopi, & Adurensu episcopi qui hoc donum conceflerunc & confirmaverunt. *f* S. Guillelmi archiepiscopi Auxiensis. S. Petri Adurentis episcopi. —f- Hoc quoque confirmavit domnusGuilleltnus Aquitanis dux, & fal vi ratem ipfi loco conceflGr & omnibus ad eum pertinentibus. S. Guillelmi •{* Aquitanis ducis. S. Arnaldi Rotgerii fratris vicecomitis ipfius. S. Stephani de Calmonte. S. Raimundi Guillelmi de Mazc- rolis. S. Petri.de Vico. S. petri de Gavareto-Cusin vicecomitis. S. AmanevideTillieto. S. Odonis depardi- liono. LVII. Cerardi Engolismensis episcopi littera adversus Guillelmum Aquensem episeopum pro majoris. * Stlva-majore. EG o G i r a r d u s Engolismensis episcopus, & circiter S. Romanx Ecclesue legatus, præscntibus & fotu— * * 3 o. ris notum facio quod’fratres noftri Pctms abbas Silvæ- majori s, & monachi ejus apud nos querelam depo- suerunt de willelmo Aquenli epifcopo quod eos de ec- clefia S. Vincentii de Aquis line judicio & audientia expoliavit *, unde ifdetn episcopus a nobis vocatus, constituro termino, ante nos non venit, nec cano- nicam excusationem pro fe mifit j unde ei lineris noftris praecepimus ut de eadem ecclesia monafterium Silvx-rmjoris inveftiret, & bona ablata ex integro refticuerec. Quod quia non fecit, ei episcopale officium interdiximus, & civitatem Aquensem & fubur- -bium sub interdicto pofuimus, & ecclefiam S. Vincentii divinis privavimus officiis, pofteavero prxdictus epif copus, & abbas, & monachi Silvz-majoris iu concilio quod Burdegalz celebravimus, iu præfenria noftra suerunt, & episeopum eundem ut abbati & monachis Silvæ-majoris de invefticura ecclesix S. Viiy- centii, & de omnibus bonis ad ipfam pertinentibus fecundum judicium concilii juftitiatn exequererur sub- monuimus *, quod episcopus facere noluit. Tandem ad sedem concilii ad nos accedens ut abbatem & monachos Silvæ-majoris de prxdi&a ecclesia S. Vincentii ex noftra & sua parte reveftiremus, concedit & ipse ut eis inveftituram illam corporaliter faceret, & teneret in przfentia noftra promisit i & nos quidem apo- Aolicx Sedis au&oritate abbatem & monachos Silvæ- majoris de ipfa ccclcfia S. Vincentii, & de omnibus ) ad ipsam ecclefiam pertinentibus de quibus investiti erant, quando eos de eadem ecclesia expullit, in- veftivimus falvo jure Aquenlis ecclelix, si quid ibi habeat, & ipse in præscntia noftra eos similiter in- veftivit. Er ut invefticura firmior & certior habeatur, in hac carta propria manu noftra fubscripsimus & tigillo noftro muniri fecimus. Ego Girardus Engolismensis episcopus & sandx Romanx Ecdesue legatus. LVIII. De consecratione ecclesiæ Silvæ-majoris. Sih^W’ .. majoris. UNiverlis S. matris Ecclenæ filiis Geraldus Dei s°l * s7. gratia Burdegalenfis archiepifcopus salutem in 1 1 3 1 • :vero salurari. Cum decorem domus Dei, quicumque in ea admitti delklerat, diligere teneatur, uc eo cx- leftis Hierufalem civis mereatur aferibi, quo fhidet in terris dileda fui Domini tabernacula venerari. Nos qui hujus domus difpenfatores, licet indigni, fumus a patrefamiiias conftituti, ad hoc propenliori cura debemus intendere, & ad id exemplo laudabili alios invitare. Sane cum ecclcfix SilVz-majoris, Burdega- lenlis diocelis, tanto religionis fervore cantaque per- sonarum & vitx honeftate prxfulgeat, ut Chrilti bonus odor exiftens, in odoie unguentorum fuorum multos currere faciat ; itauc domus Dei & porta cccli merito debeat nuncupari, sicut noverunt vicini pariter 32i ECCLESIÆ B L pariter Sc remoti. Nos qui eam sincero corde diligi—. mus, ejus honorem & gloriam multipliciter afFeda- mus. Hinc eft quod cum nofter cariflimus & ob fuonitn excellentiam meritorum merito diligendus venera- bilis pater Grimoardus Convenarum episcopus, rector ejusdem ecclesue, nobis sxpius duxerit fupplicandum ut ipsi ecdesue munus confecrationis impendere dignaremur : Nos, venerabili patre ac domino Amaneo Auxitano archiepiscopo nobis adhibito, adunatis nihilominus honorabili epifeoporum, abbatum ac clericorum procerumque collegio & plebis multitudine copiosa, dictam ecclesiam in honore B. Mariæ semper virginis curavimus rite & solemniter consecrare. Quia vero tantz confecrationis fublimitas admonebat, ut fidelis populi devotio merebatur, ut tam a nobis quam ab aliis ecclefiarum prxlatis parte aliqua de injunctis ] poenitentiis relaxata, unusquisque in sua cum gaudio remearet j nos cum przfato venerabili Auxitano archiepiscopo & aliis epifeopis qui prxsentes aderant, habita deliberatione, & eorum qu : tam de Burdegalenfi quam de Auxitana provinciis aberant, percepta nihilominus voluntate, de Dei misericordia & B. Mariæ semper virginis, & beatorum apoftolorum Petri & Pauli, necnon Andrezmeritis confidentes, omnibus qui ad ipsam confecrationem devoto animo convenerint, vel ad ipsam confecratam a nobis ecdefiam usque ad proximas inftantis felti omnium fandiorum octabas j sive in pofterum lingulis annis in fefto confecrationis & insia octabas ejulaem devote convenerint, quadra* ginca dies de injunctis fibi poenitentiis misericorditer relaxamus. Venerabiles quoque fratres ac suffraganei noftri, videlicet Agennensis, Engolismensis, Sinto- nensis, Pi&avienfis, Pctragoriccnsis, & alii, scilicet LemovicenGs & Caturccnfis episeopi eodem modo qua- draginra dierum nunc & in futuro indulgentias con- ccflcrunt, ficut in eorum litteris plenius continetur, & in hujus rei teftimonium przsentes litteras dedimus sigilli noftri munimine przmunitas. Actum apud Silvam iu die S. Bartholomxi anno gratiz m. cc. xxxi. GEraldUs Dei gratia Burdegalensis archiepif- copus omnibus przsentes litteras infpesturis Ialu- remin* Domino. Ad veftrx volumus univerfitads notitiam pervenire quod Marcellus abbas S. Dionysii de Brochareio recognovit apud Silvam-maiorem in ge- nctali capitulo coram nobis, & in prxsentia venerabilis patris Grirooardi episeopi Convenarum rectoris I monafterii Silvx-majoris, & iu prxsentia multorum abbatum & monachorum qui aderant, fe venific ad confecrationem jam dicti monafterii Silvx-majoris, quam tunc per Dei gratiam honorifice celebravimus ad mandatum ejusdem patris Grimoardi episeopi Convenarum rectoris monafterii siepe dicti.Quod tanquam filius ecclesue Silvx-majoris volebat ei obediens cxiftere& devotus, ac servarc obedientiam & juramentum, quod exhibuerat abbati & conventui Silvx-majoris. Hxc autem recognitio in crastinum confecrationis monafterii, videlicet o&ivo Kalcndas Septembris, facta suit i & quoniam hzc vidimus & audivimus, super iis vos certos reddimus præfentium teftimonio litterarum. Actum anno Domini m. cc. xxxi. 1 GEraldUS Dei gratia Burdegalensis, &Amaneus eadem gratia Auxitanus archiepiseopus, univcrfis Chrifti fidelibus przsentes litteras inlpecturis falutem in Domino. Cum venerabiles fratres & suffraganei noftri omnibus qui ad monafterium Silvz-majoris, Burdegi- lensu diœcefis, in fefto confecrationis ejusdem monas- tcrii, fcilicec in die S. Bartholonuei apoftoli & infra odtabas ipsius deinceps lingulis annis causa devotionis acceflcrint, de injunctis libi pœnitentiis quadraginta dies duxerint misericorditer relaxandas, ita quod singuli eorum lingulis tam suis quam aliorum subditis prxmiflos dies, & nunc & in perpetuuiupia miseratione relaxant. Univerlicati veftrx prxsentis scripturæ testiinonio volu- Tornus II. RDIGALENSIS. 322 mus fieri manifeftum, quod nos eafdem indulgentias modis omnibus ratas & firmas habemus, & eas prosite- mur de noftro alscnsu & licentia faftas esse, in hujus rei teftimonium sigilli noftri przsentes litteras munimine appendentes. Datum anno Incarn. Dom. m. cc. xxxi. LIX. Charta fandationis monafterii S. Mariæ de Faezia, ordinis Cifterrienfis, diæcefis Burdegalensis. EGo P. vicecomes de Caftellione, dedi ac perpe— II}. tuo jure concefli pro falute animx meat & paren— 7* tum meorum, Deo & B. Marix & ecclelix Caaunenfi j in forefta mea Faezia locum ad construendam abbatiam. Hanc donationem feci apud Burdegalam in dau- ftro B. Andrex in manu domni G. archiepiscopi cum anulo ipsius, & in manu G. abbatis Caduncnsu, in heb- domada videlicet qua concilium ab eodem domino archiepiscopo & a comprovincialibus suis epifeopis in- ibi celebrabatur. Hujus donationis teftes sunt wiIlel- mus episcopus Xantonensis, V. episcopus Petragori- censis, Lambertus episcopus Engolismensis, Helias abbas S. Eparchii, Helias Goet canonicus Afterienfis, F.dc Montcleuno, Aizo de Podio Normando, & plures alii, anno ab Incarnatione Dom. m. c. xxxyix. LX. Confirmatio ejusdem fundationis. * T7GoP. vicecomes Caftellionis specialetn ac singula- JSrem devotionem quam prae ceteris locis pater meus’1 • 1 • domui de Faezia exhibebat, uppote quam in proprio allodio fundaverat, sol licita mente pertractans *, attendens etiam religionem & honeftatcm, atque ejusdem loci hofpitalitatem, veftigia praedicti patris mei sequi cupiens, praedictum locum lcmper hngulariter dilexi, & augmentare curavi, sperans per Dei mise- ricordiam & ejusdem loci sufsragia, peccatorum meorum veniam a Domino percepturum. Ne igitur de his qux intuitu pietatis przfato monafterio conferre curavi, proccflu temporis seu malignitate personarum invicem per sutura tempora succedentium aliqua con- troveisia pollit oriri, propriis vocabulis ea aefignare curavi. Innotefcat itaque tam przsentibus quam futu- ) ris, quod manfum qui vocatur Daudenes, quem do- mina mea vocabulo Agncs, mater-scilicet mea, pro salute animz fuz ob devotionem sepulcurz sux dederat, ego reddere curavi. Actum apud religiosatn domum ac Lopsaut, anno Incamat. Dom. m. c. lxxviit. Teftes sunt P. Willelmi prior przdisti loci, R. abbas Faeziz, fr. He laicus, Ar. de S. Aftcrio, R. de Dur- fort, G. Przpoficus, & plures alii. Praeterea alio tempore molendinos de la poiada quos pater meus poft mortem suam pro salute animae fuz totiufque generis sui prxfatx abbatis in pura elemosym delegaverat poffidendos, ego voluntati patris mei satisfacere cupiens, in fefto omnium Sanctorum super majus altare gloriosu semper virginis Marix in Faezia, præsenre omni conventu, quidquid polfidebam in prsedictiS mo- i lendinis de la Poiada in terra live in aqua, domui de Faezia jure perpetuo tradidi polsidendum. In eodem quoque loco dedi Deo & B. M. de Faezia & fratribus ibidem manentibus jure perpetuo in forefta mea de Faezia pafcherium scilicet se paduenriam ad omne genus animalium, sive ligna aa focum, vel ad quam- libct ædificarionem faciendam domorum sive molendinorum, vel grangiarum fiiarum, vel quicquid omnino neccffarium fuerit przdidis fratribus, in pura ele- mofyna concesii. Praeterea decrevi & concem domui de Faezia ur in prxdista forefta vel in toto allodio de Pales aliqua domus alterius ordinis unde aliquam moleftiam domus de Faezia poflit fuftinere, minime conftruauir. Homines quoque qui ad ipsam spedanc X I N S T R U abbatiam, ex omni dominio meo liberos feci, scilicet A uc iu exercitu non eant, vel bianum faciant, nec ali- quam exactionem ad me pertinentem exfolvant. Prz- terca concedi quicquid acquifivit przdicta domus, vel deinceps acquilinira eft in tota terra mea ab his qui feudum habent de me. Actum anno ab Incarnatione Dom. x.c. lxxxvh. Teftes sunt G.præpositus, 3er- trandus de Nabilats, P. Faidiu, W. Bernardi, R. abbas de Faezia, R. prior, Sal. fubprior Sc amnis conventus ejufdem loci, & Willelmus de Pers canonicus de Bcr- tolio, poftea abbas, & plures alii. Hxc omnia & G qua alia prætermilsajsivc qux pater meus & ego aut aliquis de genere meo vel dc nominibus meis dedit vel daturus eft prxdi&z abbatis, gratanter approbo & confirmo. Ad ultimum cum gravi aegritudine apud Albam-terram laborarem, unum sextarium frumenti, & unam frumam 1 vini ad miflas cantandas in Faezia pro redemtione anima : mex totiufque generis mei, ae fiumentada & de vinada qux censualiter in terra & podio Johannis sine contradictione nundo domus de Faezia omnibus annis praecipio reddendam. De his omnibus in prxdicta clc- mofyna mea apud Albam-terram domnum abbatem Hel. & domum de Faezia jure perpetuo inveftivi. Actum anno Ineam. Dom. m. cc. j. LXI. Charta Goscelini archiepiscopi Surdigalenses pro instituendis canonicis Regularibus in ecclefia S. Emiliani. ( IN nomine Domini sumnri & Salvatoris noftri Jefu Chrifti, ego Gofcelinus Divina praxninenti gratia, licet indignus Burdegalensium archiepiseopns, omnibus matris Ecclesut alumnis tam przsentibus quam futuris volo tnanifeftum fieri, quoniam quidam confia- tres noftri, parvitatis noftræ adeuntes prxsentiam, pecfuaserunt nobis locum quo S. Emilianus corporali tei requietae pervafum, & a laicis diu poflelsun), cum omnibus ad eum pertinentibus, nili fubveniretur, ad nihilum in proximo fore venturum. Hoc etiam depre- canres, ut eum ab eorum dominio Sc servitute ereptum, Sc ut julium eft Sc canonicum, in potesLitem & dispo- fitionem noftram siicceisorumquc noftrorum perpetuo redactum con(ceraremus. Quorum deprecationem juC- tam benigne fuscipiences, immo magis sanstuarium Dei diripientibus laicis periclitari condolentes, ab eorum manibus & subjectione locum ipsum, Domino juvante, ftuduiinus liberare. Igitur præeunte Divina clementia, primum quidem illius terrx primatem, Oliverium scilicet vicecomirem aggredientes, jufto Dei judicio & ratione pcrsuadcndo ad hoc perduximus quod sponta- nea voluntate dimifit disponcndo nobis, & fucceflo- ribus noftris quzeumque juris eccleliz injufte invafe- rat, violenter tenuerat *, & ad ea iterum invadenda, vel diripienda nulla occatione se fe amplius reverfu- rum promilit. Itaque illius Sc quorumdam religio forum virorum consulta supradidiim locum consecrando juftitix Dei Sc noftræ vannum impofuimus. Deinde paterna amtnonitione Fortem Rotsandi ut beneficium ec- clesue quo apoftaticc ac seculariter cum uxore ac liberis abutebatur, canonice ac regulariter cum fratribus & ecclefix defervitoribus participaretur exhortantes ; ad ultimum qua debuimus auctoritate cogentes *, tandem qux exhortabamur, uxore quam non legitime habebat dimilsa, impetravimus. Uc igitur ifte locis a nobis consecratus, in augmentum religionis proficiendo exurgeret, & Dei fervidum decentius ac frequentius fieret, pro noftra omniumque ibidem benefacientium salute, sedis noftræ praelatorum & canonicorum confilio, collaudante & aflentiente Oliverio scilicet vice- comite, adjuvantibus terrx illius optimatibus, ipsum Fortem Rotflandi Sc ceteros fratres religiolius vivere volentes, huic loco canonicos inlHcuimus. Quibus clauftraliccr ac regulariter viventibus, sub hoc austorita- MENTA 324 tis Sc tuitionis noltrz privilegio ipsum locum & omnia ejufdem loci beneficia in proprios ufus habenda con- ceflimus, femel, bis, ac tertio repetentes ut regulariter ac clauftraliter vivant, habito priore, qui canonice ab cis elelhiS, Burdegalcnfiurn archiepifcopo przsen- tetur, ut ab eo in fui prioratus auctoritate confirmatus, rigore difciplinz inquietos potentius corripiat. Conces- simus etiam ipsis, exceptis ecclesiæ noftræ juftitiis, ut quxeumque ab eis live ab aliis in vineis, in pratis, in lilvis, in terris cultis & incultis, feu in exteris hujus* modi ecdesue jam sunt donata vel donanda, omni tempore permaneant firma & illibata, auctoritate noftra, ibidem Deo defervientium usibus modis omnibus profutura. Poltrenio conftituimus Sc confilio quorum- dutn fratrum noftrorum coepifcoporum, abbatum i communi quoque aflensu sedis noftræ praelatorum, Sc canonicorum sub anathemate interdicimus, ut nullus comes, nullus vicecomes, nullus princeps, nulla quaelibet laicalis persona habeat licentiam ut rebus hujus ecdesue, vel canonicis ipfis inferat moleftiam, sive ali- quid eorum auferat per violentiam. Si quis vero contra hujus inftitutionis noftræ privilegium insurgendo violare prxfumserit, seu violaverit, omnipotentis Dei sanctique Emiliani, Sc Sanctorum omnium iram incurrat, & anathematis vinculo obligatus, a communione Dominici corporis & sanguinis, nifi refipuerit, alienus cxiftat. Ut aurem hzc authoritaris noftrz inftitutio firmior & incaflabilior habeatur, sigilli noftri impref- sione corroboraram fubterfirmavimus, Sc eam coepifco- n porum, abbatum Sc canonicorum noftrorum, Sc hujus ~ terrz principis manibus, Sc omnium fubterscriptorum firmandam tradidimus. S. Goscelini archiepiscopi. S. Guillelmi prin- cipis. S. Oliverii vicecomitis. S. Aiquelmi archidiaconi. S. Arnaldi abbatis. S. Garmundi Aiquelini. S. canonicorum. S. Severini Bonafasi, Auftindi, Artaldi. LXII. Restauratio abbatiæ S Emiliani, diœcesis Burdegal. ordenis S. Augustini. EGo Arnaldus, Dei gratia Burdegalensis eccleliz licet indignus archiepifcopus, tam praesen- D cibus quam futuris notum Heri volumus qualiter ecclc- fia S. Emiliani confelsoris, confilio arcnidiaconorum noftrorum Sc aliorum Burdegalensis eccleliz clericorum, Divina opitulante gratia, a nobis regularem * ordi— * s relula- nata sit. Diu namque atque longis temporum interval— ntcr’ lis non solum a clericali, sed etiam a laicali manu praefata ecclefia enormiter pollelTa suerat, sed quia ad hoc in eminenti domus Domini positi fumus, ut laboranti sponsie sux quo pofliimus affectu fubveniamus, asci- to, ut prxdiximus, clericorum noftrorum confilio, & baronum illius terrae convocata multitudine, ad praenominatam ecclefiam defeendimus. Cumque clericos ibi faecularirer viventes auctoritate debita moneremus, ut regulari habitu & arctioris vitæ continentia clauftra- E liter in caftitate & fine proprio sub S. Augustini regula amodo Chrifto militarent, & bona ecclefix in pios & fandos usuS expenderent, parS ipsorum divino afflata fpiritu, noftræ benigne favens petitioni, religionis habitum illico alsumpht. Altera vero pars, Sc n religionis ad præfens habitum non alsumlit, tamen ut alii loco eorum sub religionis habitu clauftrum intra- rent, alscnsum præbuir ; ac ut religionis inftitutio fir- mius teneretur, quemdam venerabilis vitae virum, Ai- monem nomine, de Scii penfi cœnobio advocavimus ; Sc ut novellæ præeflet religioni, cum in abbatem be- nediximus. Ut igitur locus ifte in religionis augmentum proficiendo refurgat, & Dei fervientium decentius & frequentius hic fiat pro noftra omniumque ibidem benefacientium salute, sedis noftræ praelatorum Sc canonicorum confilio conlaudante, & devote adjuvante Hclia vicecomitc, Sc omnibus aliis inter Dordoniz optimatibus, tibi Aimoni dilecto filio noftro in Chrifto i Regulari canonico S. Emiliani abbati, & fratribus tuis canonicis Regularibus iu ipfa ccclcfia tecum Deo ser- viencibus, & succefloribus tuis canonice conftiruendis, eundem ecclefiam cum omnibus appenditiiS suis tam adquisuis quam adquirendis in perpetuum habendam concedimus. De quibuS in primis hzc propriis nomini- bus exponenda decrevimus : capellaniam ipfius ecde- sue cum omnibus beneficiis villx qux ad ecclesiam pertinent, & ecclesiam B. M. Magdalens qux eft in eodem territorio, ecclesiam S. Johannis de Fozela, ec- clefiarn S. Martini de Mazerac, ecclefiam S. Petri Der- menes, ecclefiam S. Georgii de Montania, ecclesiam S. Andrex. Statuimus etiam ut nullo interdicto publico sive privato altare fanctiflimi confeltoris Emiliani divino j careat officio, quin ibi divinum officium secrete celebretur. Przterea quxciunque donatione pontificum seu quarumlibet sxcularium potestanim sive in ecdesiis, in vineis, in pratis, iu ulvis, in terris cultis & incultis, seu in ceteris reditibus ecdesue S. Emiliani jam donata vel donanda sunt omnibus diebus, firma & illibata Dei & noftra auctoritatepermaneant, ulibus canonicorum modis omnibus profutura. Infuper (latuimus atque sub anathemate interdicimus, ut nullus archiepifcopus, nullus episcopus, nullus abbas, nullus comes, nullas vicecomes, nullus princeps, nulla etiam clericalis vel laicalis persona hanc noftram canonicam inftiturionem immutare vel perturbare przsumat. Quod si fecerjt, Dei omnipotentis & B. Emiliani & omnium fanctonun iram incurrat, & excommunicationis vinculo aftrictus, a facra sancti corporis & sanguinis communione, donec a tanto facinore resipifcat, omnino privetur j sed ut hzc inftitutio firma & inconvulsa permaneat, noftrifigilliauctoritate firmavimus. R D I G A L E N S I S. 326 L LXIII. Quod in ecclesia S. Romani de Rlavia, vulgo Ex taittfa- Blaye, synodus Burdegal. celebretur. ™aif<le’ RiavU. NOcandum eft & sciendum, quod in ecclesia S. Romani, quxfecundasedescitindiœcefi Burdigalensi, solet celebrari fecunda fynodustam hyemalis quam atftivalis ab archiepifcopo Burdegalenfi, in qua lynodo debent interefle per ordinem hi praelati : I. dominus archiepifcopus, vel ejus vices gerens » II. domnus abbas sancti Romani. III. domnus abbas S. Salvatoris de Blavia. t IV. domnus abbas S. Emiliani. V. domnus abbas de Aquiftris. VI. domnus abbas S. Vincentii de Burgo. VII. domnus abbas S. Marix Magdalenar de Plana- Sylva. Induti debent efle cappis cum suis bajulis * */. buculis palloralibus Cve crossalibus. Vide Gregorium Tunnensem lib. de gloria coæsesse- rui » cap. 46. LX1V. AUthtntice pnbationei pro panhenous S. Eulalia in civitate Bnrdegaleafi, vulgo, S. Eui alie. Ex vita S. Wannigi confiesserit act. SS. orde foculi i/, t. 2. fi 973. In Fiscanensi loco templum fideliter construeicom- plerum autem templum sanctis virginibus commendabis quibus Childemarcham Burdegalenfem virginem, ibique multarum virginum matrem inclytam, abbatis- sam praeponere curabis.

---