Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Pictaviensis

Gallia Christiana - T. 2 (1720)

Instrumenta ecclesiæ Pictaviensis (col. 325-380)

INSTRUMENTA AD ECCLESIAM PICTAVIENSEM PERTINENTIA. I. 1 Tcstimonium Petri apiseopi Aniciensis de reliquiis S. Hilarii apiseopi Pictaviensis in Aniciensi ecclesia. OMNIBUS Chriftianz religionis fidem servan- tibus notum fieri volumus, quod ego Petrus Aniciensis episcopus, conlilio præla torum ccclefix noftra :, Armanni abbatis Secureti, Anthonii & Stephani sa- criftaruni, petri Guilhermi thcsaurarii, Stephani de Pratis tunc prxeentoris, Armanni hebdomadarii, ma- giftri Simonis Baldi, Caldairi & aliorum qui in eadem ecclesia commanebant, anno ab Incarnatione Domini millesimo centefimo sexagefimo fecundo, Indictione decima, feria quarta ante diem Paschæ, feci aperiri me præscnte cum supradistis & pluribus aliis, quoddam. vas quod erat poft altare sancti Georgii ; & inveni ibi 1 membra fandiorum cum duabus tabulis marmoreis, in una quarum erat feriptum fic : Hic reapiefiunt mem- bra sancti ac gloriofijfimi Georgii episcopi. In altera : Hic reapiefiunt membra sancti ac gloriofijfimi Hilarii episcopi Pictavenfit ; & eadem membra cum eisdem tabulis repofui in vase ligneo laminis ferreis hinc inde firmiter ligato, in die natalis S. Stephani protomar — tyris \ & eadem die reposui illud vas in vase lapideo j & in signum memoris hanc chartam scribi & sigillo meo muniri przcepi, & intus repofui1 aliam autem eadem continentem extra reseryari ad majorem fidem polieris relinquendam juffi. Tomui II. * Anno m. dcc. xn. vidit chartam hancD. Jacobus Boyer, in capsa S. Georgii inclusam, e <jaa pendet figillum episcopi pontificalibus ornamentis induti cera impressem cum hac epigraphe : petrus Aniciensis epis- copus. Altam quoque fimilem chartam autographam vi- det in archivo S. Georgii. Utramque vero ipfiexhibuit D. Guiton /aperior fiminarii Anicienfit & canonicus S. Georgii. II. Tcstimonium medicorum de offibus S Hilarii Pictavensis apiseopi, in parte capsulæ ligneæ, quæ Anicii in ecclesia S. Georgii asservatur inventis. OBservavimus in altera parte diftincta & separata prædi&æ capsulæ, ofla gloriofiflimi cun fetioris ’& dodoriS ecdeliz divi Hilarii episcopi quondam Pic- tavenfis, sequenri ferie numerata : In primis partem cranii futuris fagittali & lambdoide fpeciosam, item particulas alias ejusdem cranii fcmiuftas numero viginti, vertebras quindecim fpins dotsi, os sacrum inte- grum & non comminutum, partes duas maxillarum dentibus deftitutas, humerum unicum, fruftum alterius cubiti, binas fibulas tibiarum, tibiam unam semiuftam, coxam unam cum mediecate femoris, os femoris alterum in duas partes fractum, partem aliam odis femoris cum patella, astragalnm unum & calcem unam, (capulam unam, partem alterius scapulæ, claviculam unam, undecim coftas. os digiti pedis, & denique quamplurima alia olla qux diminuta & Xii 327 I N S T R U perfracta ad proprium nomen & veram notitiam re— A duci vix poterant. Et continuo nobis oblatx fuerunt a venerabili domino Jacobo le Breton in facultate Pari- sienfi licenuato theologo & canonico dictz ecclelix collegialis S. Georgii Aniciensis, dux differentes thccæ reliquiarum in formam & figuram brachii conflatae, in quarum una argenteis laminis obducta deficientem fuperius tibiam S. Georgii reconditam nobis exhibuit, in altera vero lignea depicta maximam partem tibiae sancti Hilarii ; quz ossa contulimus cum praedictis di- dtorum fandiorum oisibus & fecundum proceflus suos corrclativa efle enuntiamus. &c. Haud dubie qua illic desnut osse, apud S. Diony- fium in Francia remanfirunt. Certe audita hac ultima revelatione reliquiarum S. Hilarii, & earum eleva— f tione ab Henrico epifeopo facta, venerabilet domiui Ludovicus Regnault prefbjter canonicus & sub dc canus regalis ecclefia S. Hilarii majoris, necnon Renatus de Brilhac prelbyter canonicus & hebdomadarius magnus ejusdem ecclefia, deputati a decano, canonicit & ca- pitulo dicta ecclefia S. Hilarii majoris, ut patet ex litteris capituli ij. Sept. 16 t 7. datis, muniti aliis regiis litteris commendatitiis Ludevici XIV. datis apnd Se donum 20. Augufti z tf J7..dnicinm venerunt 9 & ab epifeopo prafato, annuentibus S. Georgii canonicis, obtinuerunt ot integrum majus brachii fi- niftri S. Hilarii Pictav. ep. quod vocatur humerus, quodque fere filum inter alia membra hujus jan&i lafionem ignis evafit ; & partem cranii ejustlem fitnBi igne denigratam & fimiuftam. Hac anno prafato q 1 6 f 7. die t. Octobris facta leguntur in utriusoue ecclefia Pictavenfit, & Anicienfis commentariis. III. Diploma Caroli Calvi datum pro Glanofolienst S. Mauri monastrrio, ad Ebroini Pictavorum episeopi & arcnicapellani preces. 84.8. TT EbroiNUS venerabilis episcopus sacriqne noftri ±1 palatii protocapellanus, ad noftram accedens clementiam, innotuit serenitati noftrx fe quoddam mo- naftcriolum in pago Andegavo fecus fluvium Ligerim situm, ubi B. Mauri corpus venerabiliter habetur humatum, a domno & genitore noftro in jus proprie- tarium fibi conceflum, iu lbtum & religionem mo— ] naftici ordinis funditus retraxifle, atque in habitum quo olim excultum fuerat, omnino disparafle. Ob- tulit etiam clementiae noftrae, noftrisque obtutibus, te- lhmentnm feriptum, sua aliorumque RR. epifeoporum auctoritate inviolabili roboratum, quo continetur qualiter idem ea qtue praemifla sunt diligenti perege- rit ftudio i qualirerque omnium aflensu ftatuerit praefati S. Mauri monafteriolum sub monafticæ religionis cultu, perpetua lege mansurum ; atque adeo noftram humiliter oravit benignitatem, uc eandem eorumdem fandorum patrum telhmcnti sacram auctoritatem no- ftræ quoque dignitatis praecepto planius confirmare dignaremur. Ejusdemque deprecationem clementer excipientes, hoc magnitudinis noftræ feriptum fieri jus- snnus, per quod praecipimus atque firmamuS, ut nihil eorum quæ in prsElcripta testimenti auctoritate sa- cro jure continentur, noftris neque futuris temporibus quisquam Dei noftrorumque fidelium immutare audeat, aut sccus quam ab ipsis patribus fancitum eft de praenominati B. Mauri monafterioli ftatu, aut de rebus sibi pertinentibus invertere aut agere ptxsumat i sed ca qux ab ipsu conftituca sunt, inviolabiliter conser- vanda cognoscar. Sciancque quod nos hac eadem noftra audoritate praeceptum domini & genitoris noftri, per quod id monafterium cum omnibus suis appendiciis prxsato venerabili antiftiti Ebroino in jus proprietatis tradidit, pleniter confirmatum, videlicet ut quamdiu vixerit, line alicujus contradi&ione sui Iit jutis fuxque MENTA 328 . dominationis. Poft ejus vero ab hac vita transuum con- sanguinitate ei conjunctus religiofus vir Gaullenus, per hanc noftram auctoritatem pleniter habeat illud concelsum, quatenus juxta patris Benedicti inftiturio- nemreligiosam vitam deducens, ejus loci cohabitato- res regulari decreto gubernare non negligat. Illo si- quidem hominem exuto… fiatres ibidem Deo famu- lances fecundum regulam S. Benedicti, ex sese eligendi abbates habeant poteftatem, nisi forte poft eumdem Gauflcnum talis eorum progeniei inveniri poflit, qui fecundum Dei voluntatem a nobis vel a liicceslbribuS noftris ei subrogari queat &c. Datum pridie Idus Julii, anno vm. regnante Karolo rege gloriofillimo. Actum Bonogesilo. 1 IV. Froterius apiseopus dotat & ditat S. Cypriani monastrrium. EG o F r o t ! r 1 u s episcopus, fervorum Det ex- timus, xdifico hoc monafterium juxta noftram civitatem, quod vulgo antea dicebatur ad S. Cyprianum, & glifeo dicare in honore Dei Genitricis Mariz, necnon & S. Martini confefloris Chrifti, conscnrienre tamen rege noftro Radulfo, necnon comite noftro Villelmo, noftris quoque confanguineis, necnon de- ricis noftris seu senionbus iftius pago degentibus, petro praeposuo, Brocardo * archidiacono ceterisque *Richard ». quampluribus. Concedo ei donum ex iuereditate mea . quz ex genitore & genitrice devenit mihi, & quan- tu meum que super eam vifus sim me habere, & quantum ad ipfius ecclesiam pertinet, totum & integrum illuc trado atque concedo, & illis videlicet monachis ibidem commorantibus, tali tenore ut nihil de poteftate S. Petri disrampere cupio j sed tali modo ut nullus deinceps episcopus prepter superbiam aut contumaciam aut arrogantiam nisi causa caritatis & amore Dei ausus sit noftram frangere firmitatem. Quod si praesutnpscrit, in primis iram Dei incurrat, & S. Dei Genitricis Mariz, & S. Petri clavigeris, sanctx- que Mariz *, necnon & S. Severiani & aliorum quo— * Sanfli- rum reliquis ibidem continentur. Dicamus omnes, *lue Mar’ Arnen. tini- Anno Dom. dcccc. xxxvi. Ind. x. ego Tetolo episcopusviccdom. Frotcrii episeopi, dicavi hancec- D clefiam, & dicamus cum dote, ficut mos eft, & consuctudo ecclefiaftica docet, iu Pictavorum pago, in vicaria Raciacinfe, in villa qux nuncupatur S. Maxentii, mafnilis, curtiferis, virdegariis, vineis, pratis » farinariis in fluvium Saleroni, terris cultum incultum, quxlicum vel ad inquirendum, & de mancipiis meis his nominibus, Johanne cum uxore sua, & infantibus suis Dominico, Landrico

& eft fundata ecclesia in honore S. Maxentii. Item dono in ipso pago in prædi&a vicaria, in villa quz vocatur Landricus, & in villa qux ad illam pertinet & vocatur Forcax, maxnilis, curtiferis, viridigariis, vineis, pratis, farinariis super fluvium Crosa, terris cultum & incultum, quzfitum vel ad inquirendum. E Et eft ibi ecclefia fundata in honore S. Fercinstre. Et de meis mancipiis his nominibus : Adam cum uxore sua, & infantibus suis, Kainone cum uxore sua & infantibus suis i & qux ad ipsum alodunt afpicic&as- picere videtur. Etiam dono in ipso pago in ipsa vicaria Pauliniacenfe, in villa quæ dicitur Proliacus, maxnilis, curtiferis, viridigariis, vineis, pratis, terris. Et dono in ipso pago in supradicta vicaria, in villa quæ vocatur Alinaris quantum vifus fum habere in ipso pago, in ipsa vicaria, in villa qux dicitur Villena quantum vifus fum habere. Et dono in ipso pago, in villa Saviniaco quantum vifus fum habere, qux de pretio meo comparavi, & dono in ipso pago, in vicaria Toarcenfe, in villa qux vocatur Allilias cum capella S. Severini, & : quantum vifus fum habere j ECCLESIÆ PI & de mancipiis meis his nominibus, Dominico cum A uxore sua & infancibus suis, & Landuino cum nepotibus suis, Vamerio ceterifque omnibus aliis. Et dono in ipfa vicaria, in villa qux vocatur Tafiacus quantum vifus sum habere vel poflidere, & de mancipiis meis his nominibus : Amadicena cum uxore sua & in- fantibus suis & ceteris aliis. a $. TeteloNIS * Turon. ep. S. Ricardi archidiaconi. S. PETRONI Scc. S. Hilarii clavigeri. S. Vulelmi piOavorum comitis. S— SavarIci vicecomitis, scilicet Thoarcenfii. Multat omifimus jubscriptiones, ex quibus nihil ® discere possemus. Charta fequent confirmat donationes a Froterio ep. factat. V. Alboinus episcopus confirmat donationes Eroterii apiseopi. NOtitia qualiter relidens domnus Alboinus divinae pietatis gratia pontifex, in generali synodo mense Maii, fecundum antiquorum patrum confucrudincm difeernens rei veritatem, & fecundum judicium optimatum, facerdorum, canonicorum, abbatum, vica- rionim procurabatur, ut unufquifque reciperet quod suum proprium in auditorio S. Petri apoftoli majoris ecclcfix Pictavis. Surrcxit Aymo abbas cum congre- gationc monachorum qui fecum ibi aderant de monafterio S. Cypriani martyris, quod eft dedicatum in ho- nore B. Mariæ virginis macris Domini j proclamantes dicebant quod Dodo prelbyter, & Ifracl prelbyter • Betine ». v-co * uctjnas} qUi cft jn poteftate S. Petri, voluerunt invadere decimas injufte per illorum malignam cupiditatem de illa villa qux dicitur Cusiacus : quz decimz pertinent ad ipfam capellam S. Maxentii, quam dominus Froterius episcopus pro redemptione animx suae, cujus quondam alodus fuit, & prxdido monafterio S. Cypriani, cum omnibus suis rebus libi pertinentibus delegavit, & B. Marix virgini tradidit, ut monachi qui in monafterio prxdicto certarim militant ] Chrifto, perpetualiter inde viverent. Pontifex vero Alboinus praefatus, ut paftor egregius, rogavit omnibus in concilio fando circumquaque restlentibus, ut rei veritatem de hac altercatione diffinirent. Qui Dodo presbyter & Isracl prelbyter praedicti dicebant, quod decimz de Cufiaco villa pertinebant ad vicum Berinas. Aymo autem abbas praenominatus demonftravit largas litteras, atque valde utiles, palam omnibus iu gene- * <-t> Pi^av. ral* synodo quibus cum honore * Ingenaldus ponti- A !, F.nge— fex ipfam capellam S. Maxentii dotavit, & ibi inventae nohlus. sunt scriptæ decimae dc Cufiaco pcrtinenteS ad ipfam capellam, poftea vero prelbyteri wadiaverunt quod injufte ita sane fecerant, & illorum exftitit fidejulsor Latino abbas. His videntibus sasta omnia, Alboinus. pidavenfiS paftor egregius, Galtarius decanus, Mai- * AI. Ro— rannus subaecanus * Richardus archidiaconus, Petrus, thardus uti archidiacon. Odo cantor, Bosofacerdos &c. regnante Ie-1’UT in Ludovico icgc. .5~. Cvpriani De hac tabula confidendus Mabillonius in annalibus ad an. 94-3. n. 6t. torn. 3. pag. 4.70. ubi etiam alia ejusdem Alboini charta pro S. Cypriano data mense jprili, regnante Ludo vico rege & Hugone comite Ptctav. recensetur, • Tetelo vice Froterii episcopi dedicavit S. Cypriani ecclefiam an. Dom. D. C C C C. XXXVI. Ind. X. CX chartulario S. Cypr. fol. g. C T A V I E N S I S. 330 VI. Diploma Willelmi ducis Aquitanorum *, qu9 curtem quandam dat, Cluniacenfibus. QU i perpetuae bearitudinis memores dum in hae 101 r • terra vivunt, ex tnundialibuSquxpoflidehtopi- bus Chrilhim conftituunt haeredem, noverint pro certo quia de rebus quas fecum auferre nequeunt, aeterna lucra adipisci possunt &c. Qux ego Guillelmus dux Aquitanorum conliderans, fragilitatemque communis fragilitatis attendens, de his quz poludere videor, dum licet, dumque indulca tempora permittunt, Chri- ftum heredem conftituere defiaero, ut in tempore fu- premat neceflitatjs ipse mihi pius remunerator occurrat. Est igitur mihi quaedam cunis in vicaria Marevenno, quam olim mater mea tenuit, & domno Guifliberto epifcopo donavit, ubi est ecclesia in honore S. Pauli apoftoli consecrata, quam de meo jure una cum con- sensu & voluntate ipsius pontificis, qui eam tenebat, in ufus famulorum Dei in loco Cluniaco degentium, sicut idem pontifex poflidebat transfundere cupiens, curtem fupradictam cum cunctis ad eam pertinen- tibus, terris scilicet, vineis & pratis, & pafcuis adja- centibus cum colonis ibidem degentibus, atque cum omni debito reddendo ipsius cunis, fandis apoftolis Petro & paulo contrado : quatinus inibi Domino fa- mulantes, emolumentum inde capiant salutare, nos- i trumque teneant continuum memoriale. Si quis vero inventus fuerit, qui hujus noftre cleemofynæ calumniator exiftere przfumferit, sterni anathematis mucrone perculsus, cum petrus claviger cœleftis regni fideles admiferit, ei januam vicx interdicat, & ad fandorum confortium intrare non sinat. Hoc vero nos- træ auctoritatis feriptum ut robuftius convalcscat, ego Willelmus dux inanibus meis firmavi, obtimarumquo meorum manu roborari justi. S. Agnetis comiciflæ, S. Willelmi junioris, S. Guifleberti episcopi, S. Fui— conis comitis, S. Isemberti archidiaconi, S. Maneflei & Gausfrcdi vicecomitum, S. Ebboli, Ugonis, Ra- dulfi, Rohonis, S. Arnaldidecani. Data mense Martio* anno Incarnationis Dominica : m. xviii. regnante D Roberto rege. Frogerius fcripsit. Gissebertum epistopum alium non esse a Pictavenfi, perfitadent figna Isemberti archidiaconi & Arnaldi decani qui in ecclefia Pictavienfi dignitates suat sub Guilliberto epifcopo obtinebant. VII. Charta Isemberti Aquitanorum præsulis de ecclefia ci*r’ S. Johannis & Petri in loco qui dicitur Mulgonfita, Clunienfibus subdita. QUicumque celeftis imperii infpiratus sublimitate * necnon Romanorum principatus inftructus lege » g voluerit erga fandam Dei Ecclefiam, quz eft virgo » vera mater, atque totius mundi regina, Jesu Chrifti filii Dei vivi, cooperante Spiritu sancto, fponfi beni- volcntiam libenti animo exercere, pro multorum rabie invidorum, quæ nunc in hoc fluctivago œvo comprobatur evidentiflime, id quod libi fidelis suis rari tofe donante confcnferit impendere, ne denuo aliquam difruptionem patiatur, feriptioriis ferie antiquitus le- galicerque libuit alligare, sub Romana poteftate 3c privilegii auctoritate. Quamobrem ego Isembertus quanquam non meis meritis, præeunte tamen Divina mifericordia in dignitate pontificum pofitus, cupio intimare omnibus fanstre Dei Ecclelix fidelibus, quod infpirante czlefti gratia, Cadelo vicecomes, & filius suus willelmus itidem vicecomes, reminifeentes vicx labentis excurfus, in semet rcversi, uterque in bonum conversi pio affestu > humili vultu deprecati sunt, per X iij ni I N S T R U noltrx auctoritatis scriptum a nobis Heri privilegium, A ad quandam ecclesiam in honore beati Johannis & * Meile. Peni dedicatam, in * Metulensi pago, in loco qui vulgo nuncupatur Mulgon fitam, uc & decitnz & omnia prædia ad eam pertinentia & ccclcsiaftica auctoritate tali tenore ita sint concessa, ut nunquam ille locitS amplius vendatur, neque comparetur, censum non fol- vat, nec laicali poteftati vel alterius ordini subiicia- tur i sed sub juflionc episcopi hujus loci atque sub regimine monachorum Clunienfium omni tempore regatur. Quod ego audiens, nulla cupiditate coactus, sed factus humili eorum deprecatione placatus, con- sensi per omnia voluntati eorum, per confenfum noftrorum canonicorum seu venerabilis domni Odilonis abbatis Cluniacensis cœnobii, necnon omnium Pictavorum abbatum, cunctorumque Aquitanorum principum, j pro amore videlicet noftri piiflimi redemptoris, qui ad hoc homo dignatus eft Heri, ut qui feaebant in te- nebris & umbra mortis, fecum regnarent in cœlis, luce fulgentes fummx veritatis, precamur denique ut ea qua : pro redemptione animarum noftrarum atque omnium fidelium Christianorum jufte & rationabiliter statnimus, omnes noftri succelsores ita confervent, sicut sua a suis succelsoribus obtaverint permanere gefta. S. Isemberti pontificis Aquitanorum. S. W i licinii vicecomitis. S. Ameliz matris suae. S. Willelmi comitis. S. Villelmi filii fui. Item S. Oddonis filii sui. S. Jordanis episcopi Lemovicensium. S. Rohonis epifeopi Engolilmenuum. Item lignum Ranulfi. S. Rainalai. S. Gosfridi vicecomitis. S. Acfredi vicecomitis. S. Ay- merici. S. Villelmi de Partenaco. Data mense Maio regnante Rocberto rege, necne przsidence Aquitanis Villelmo duce. VIII. Eichartut Notitia concilii Rictaviensis sub Isemherto I. S., Mater apifcopo. CUtn inter mundi fluctivagos discursus sanctzDei Ecdesue ftatus dilabi videretur, Sc pro innumeris hominum delittis, suadente diabolo, religio fanda corrumperetur, misertus Dominus generi humano non diu paflus praevalere Zabulon & dominari inundo, tandem his cladibus permifit finem fieri, ficqucvoluit ad sanctx religiolitacis mores priftinos revocari, przveniente ergo misericordia piifltmi conditoris ac— ] tum eft sub principibus Aquitanorum, rege videlicet Rotberto Francorum regna jufte disponence, & ducibus sub regimine eju$ degentibus, pontificibus quoque quampluritnis, necnon & diverforum sacerdo- tum, simulque omnis ordinis clericorum, ut concilia per lingulas civitates celebrarentur, ac innumera multitudo plebium coadunata, tam nobilium quam pauperum, de fide Katholica & rebus fandae Dei Ecclefix ibi condonaretur, ut emendata fides in omnibus a Deo confirmaretur. Inter ceteras ergo diverfas parteS accidit ut pistavx urbiS concilium ageretur, duce videlicet nobiliflimo willelmo, sub Isemberco ipfius urbis epifeopo, & Jordane Lemovicenfium prxsule, atque Arnaldo Petragoricae regionis, & diverforum ordinum Chriftianorum abbatibus, videlicet monachis & clericiS, necnon & fidelibus populis. Cum igitur de pluribus rebus tractarent, staruerunt ut fi quis hominum res sanctx Dei Ecclefix fraudulenter auc violenter polTedcrat, aut injufte rapuerat, cum fummo ftudio reftitueret, & ut terraS monafteriorum integras libe- rafque persolvcrent. Quod & ita omnes decreverunt sieri, & sub omni excommunicatione & juramento firmaverunt. Sub iifdem ergo diebus contigit ut domnus Willelmus comes deveniret in quoddam caftrum quod vocatur antiquitus Merulo, ut ibi cum suis judicibus, & prxpofitis, ac multis de nobilibus de rebus plurimis judicia exigerent jufta. Cujus przsentiam adeuntes monachi cx cœnubio beati Maxentii atque beati Leo- MENTA 331 ddgarii, interpellati funt eum de propriis terris in quibus judices ac prxpositi per falsitatem & cupidicatem injufta judicia exercebant, & pauperes condempna- bant. Tunc ipse convocans majores natu, Sc qui priores antiquitus noverant consuetudines, interrogavit fi vera eflenc qux dicebantur. Quibus adteftanti- bus, ait : Accedat quis ex teftibus qui sub juramento adfirmet, & fiat ficut ipfi requirunt. Tunc quidam ex subjudicibus teftatus eft patrem suum judicem suisse plusquam lix. annis, sequepoft mortem ejus annis quamplurimis exegifle hujus rei negocium •, ficque super altare & reliquias fanctorum juravit sic efle con- suetudines priores. Tunc comes & omnes qui aderant tam nobiles quam pauperes teftati funt, ita perenni- ter absque ulla contradictione permanerent inlesa. j Causie autem hujus rei hzc sunt, de terra S. Maxentii quod eft in parochia * Vedrinas, & b Montiniaco, * b & c Bonolio, Vir incila, d Bofliaco cum villis qui * *fi ^uæ’ ad ipfam villam pertinent, & villam novam. Dequa- tuor caulis, ♦ raptum, furtum, homicidium, incen— ♦ /• nPtO • dium, medietatem vicarii accipiant, aliam dimidiam surto monachi habeant. Omnem autem clamorem quiscum- que hominum se clamaverit de intus in terra S. Maxentii, monachi rectum faciant, sine ullo homine par- tiente. Et si foras terram S. Maxentii vicarii clamum habuerint, ipsi diftridum accipiant. Sed de propriis hominibus S. Maxentii nemo prxpositorum, nullus judex judicet nisi ante monachum, aut in quo loco ipse jufleric ; & in his caulis nemo przposuorum partem habeat. In totam autem terram suprascriptam nui- „ Ius vicarius, nec ullus prxpositus nullum interlignum ~ mittat » & si quis miseric, nullus hominum horum ad ipsum pergat, sed ante monachum judicium fiat. Ut autem nzc descriprio firma permaneat, sub omni fir- mamento & Habilitate & permiHione concilii, mani, bus propriis corroborarunt principes & nobiles qui ad- fuerunt •> Willelmus videlicet, & Odo frater ejus, & Villelmus vicecomes, & Conftantinus, &Maicngo- dus, & Leterius, necnon Sc Srephanus, fic Ugo, fic Ramnulsus, Gaszho, & Girbertus, aliique quamplu- ritni. Facta eft autem ftabilicas hujus negotii iv. Idus Decembris sub domno Amblardo abbate fic monachis sibi subditis, quorum nomina enarrare praetermittimus. Si quis hanc violaverit, iram Dei omnipotentis incurrat, &cum dampnatis pereat, ficqueomnibusmale- dictionibus Dei subjaceat. Sicherius levita rogatus D scripfit. IX. Coffridus Aquitanorum comes multa S Maxentii monafierio restituit. ANno m. lxxx. Aldebrando papa, qui & Gre— 1089. gorius dicitur, sandx Romana Eccleliz præfiden- tc, Philippo autem regnum Francorum gubernante, Burdegalæ civitatis archiepifcopo Gofcelino, fic lsctn- berto Pictavcnfis sedis episeopo, Goffridus venerabilis comes & armipotens dux Aquitanorum, medietatem pedagii de burgo S. Maxentii quod comes Willelmus siater suus & mater amborum Agnes comitisTa, per unum equum quingentos solidos valentem^ insuper E ccc. sol. longe ante archiepifcopo Archembaudo dederunt, ifte fupradidus dux acceptis a lenioribus loci bis mille solidis quam diu abftulerat, reddidit S. Maxentio fice. Hanc chartam confirmavit comes Goffre- dus in capitulo S. Maxentii nonas Decembris, fic ibidem ipsemec propria manu subter scriptam crucem lignavit, & aeinde super altare S. Maxentii posuit. Inde levaverunt eam monachi duo Girbertus videlicet & Willelmus. —|" S. Rotberti Burgundi. S. Rainalrli prioris fice. Et hanc crucem fecit willelmus ejus nlius —j— apud « Veyrines. b Montigny. c Bonncuil. d DausTay. 3ii ECCLESIÆ P 1 Pictavum vm. Idus Febr. qui pro hac carta firmanda / habuit C. sol. videntibus & audientibus quorum nomina fubseripta sunt. S. Audcberti comicis de Marchia. S. Otgilii cantoris S. Hilarii. &c. X. Charta fundationis ecclesiæ S. Crucis apud Loudun Laucidunum. *. iodi.’TN nomine Domini Dei fummi & Salvatoris noftri * Andeca— A Jrsi1 Chrifti, Gaufridus gratia ipsius * comes. Opor- vorum. Ict nos beneficiis Dei alsiduc, clementerque faventes, nec immemores eorum esse, nec ingratos, imo ubique sollicite juxta salutarem illam admonitionem, j Z.vc./ i. 9ua jubetur, date eleernofinorn, & emuta mundasunt t. vobis, debemus & nos, ei placita opera exercere, & alios quofque id satagentes noftris adminiculis adjuvare. Igitur notum uc cum siui&is fidelibus noftris Deum diligentibus, tam przsentibus quam futuris, qualiter quidam venerabiles prelbyteri de cailello meo quod nominatur Laucidunum, accesse- rint ad nræfcntiam meam, & ex Dei videlicet amore * s. confli— & devotione conceptum, condiderunt * enim juxta sub- tucrunt. urbium supra nominati caftclli in loco ad id opportuno, in honorem Dei, & gloriofz semper Virginis, & omnium sanstoram, atque ad Chriftianæ religionis augmentum, a novo fundare monafterium, & rebus polsefliunculartun suanun, aliorumque fidelium Chrifti, spontaneis oblationibus inftruerc, clauftroque & ca- nonialibus mansionibus adornate, in quibus cum quanto facultas loculi permitteret, aggregato collegio fecundum canonice regulx inftituta degere, & Deo omnium creatori defervi re satagerent. Ad hoc itaque bonæ voluntatis propoGtum peragendum, poftularunt a me donare Deo, sanctzque ejus Genitrici, 3c omnibus fandis, paginam quandam terrx przvifam ad hoc ipsum. Quod ego libenter feci ob amorem Dei, & spem superiue retributionis, tali conditione, scilicet ipli conft i tuerent id ibidem, Deo auxilianre, conf- trudo monafterio & clauftro in perpetuum sociali- ter viventes, clerice servire Deo ftudeant, & pro tne, œcifqne parentibus, qui nos przcefferunt, quique poftmodum hanc eleemofynam conservantes futuri sunt, Dei deprecentur dementiam. Itaque agrum illum per illos limitcS quos przsentialiter ipfe aeteimi— 1 navit, Deo & B. Mariz, & omnibus fandis Dei ad ipsum opus, ficut fuperius narratum eft, per præfen- tisnotitiz conscriptionem trado. Et de jure meo in jus clericorum ibidem regulariter transfundo ad habendum, & poflidendum cum omni quiete, & folidita- te, line ulla consuetudinum exadione. Hoc etiam ad Dominum illud spontaneo adaugeo, quod quicumque fidelium virorum, vel mulierum beneficia mea tenentium, aliquid de rebus suis ibidem Deo in elecmoly- nam dare voluerint, habeat licitum, & fiat dominium, ibidem mea authoritate fubnixum. Ut igitur hujus devotionis tenor in pofteras generationes & veraciter re- memovetur, & firmius confervetur, illius cartz fub- notationem consensi, rogavi, & fa luti ferum fandae p Crucis lignum imprimentes confirmavi, sed & fidelium meorum manibuS ad roborandum obtuli. Actum caftro Laucidunovi. Kal. Janu. anno ab Incarnatione Domini m. lxii. regnante Philippo Francorum rege anno m. in Dei nomine feliciter. Arnen. [ C T A V I E N S I S. 334 L XI. Litteræ fundationis prioratus S. Nicolai de Casct. IN nomine Domini Jesu Chrifti Salvatoris noftri. Ego Hcrbertus Dei nuru, Toarcensudifcrecissimi patris mei Aimerici vicecomitis bono zelo congaudens, imo permotus, cxhortanre Apoftolo qui ait : dum c ; al. i. tempus habemus operemur, bonum adomnes, maxtme t o. autem ad domefttcos fidei ; quidquid pater meus ob falutem animarum noftrarum S. Florentio & monachis ejus ubique donavit & conceflit, sollicitus & memor ini- qtiitatum mearum itidem donavi & concedi.Pater meus I itaque vir miri prudentiae capit aedificare ecclesiam praedictis monachis apudCasam in honore S— Nicolai, iu 3ua Deo devote & ordinate famularentur, quam multis otavic bonis, pluribusque fe doraturu promittebat. Sed quia, ur est noftræ naturz, pater meus necessario inevi- tabili rcsiftere nequivit, ingrediens viam uni versz carnis, relinquit mihi filio suo & hxredi, tanquam David filio suo Salomoni, perficere cœptum opus quod affectaverat : adhortans me multis & rationabilibus fupplicationibus, ut quod Deo & S. Florentio, & monachis ejus vo- veramus, diligenti fhidio perficeremus. Nunc igitur cutn fim ejusdem conditionis, dum licet, dlim tempus habemus, ne fiat fuga noftra hyeme vel Sabbatho, decrevi cum consilio domini Petri patris noftri Pictaven- fis episeopi, & fratris mei Gauzsiidi, & optimatum noftrorum confecrari przdistam S. Nicolai ecdefiam, u & amplius dotare de rebus meis, licut pater meus morte praeventus fe facturum promiserat. Itaque dono & concedo Deo & S. Nicolao, fandoque Florentio terram de Crechis, terram Durandi de Greleria, terram Morini cum tota silva, terram Guiilelmi Belini, ochas meas quae sunt apud S. Florentium, feudutn quod Raynaldus prxfatz ecclesiæ prelbyter tenebat de Loho, & quod ipse Loho indonaverat, & conceflerat in vira sua, utenetS.Nicolai, GoflenusdeNoiscum ipsis Nois, forcftarum pafnaticutn, vendam, atque pedagium hominum S. Nicolai dominicorum : eccle- siam S. Florendi cum toto presbyterali feudo, eccle- siam Lemosinariæ, Giraldum de Tamis meum medic- tarium. Ad burgum faciendum a porta Casae, ficut via levat ad finiftram, usque ad Bauras : feudum Petri de ) porta, illud teneat de monachis, quemadmodum tenebat de me, si monachi non potuerint fecum aliud placitum sacere. Forum dedicationis ecclelix S. Ni- colai per rotam hebdomadam quietum. Ifta vero quæ fupraai&is monachis concedo, tam liberali ter eis confe- ro, ut nullus ex judiciaria poteftate ibi causa exercendi poteftatem ingrediatur, nec aliquid imperare audeat. Addo etiam auctoritate & velle totius terræ meae baronum, quatinus ipsi barones, & omnes diverfonim offi- ciorum meorum procurationem tenentes, fidei figna- culo promiferunt in singulis annis, iu tranfitu S. Ni- colai certum cenfum sefe reddituroseo quoque teno- re, quod si forte aliquo accidente casti ipli, vel officiorum meorum miniftri demutentur, eorumdem suc- . cefsores in przdisto termino perfolvant. Ut autem * hxc omnia impermutabilia perfifterent, ego Her- bertus & frater meus Gauzfridus, inter nos fidem noftram in conspestu praedicti episeopi, atque Wil- lelmi Aquitanorum ducis, ac innumerabilium no- bilium virorum tam clericorum, quam laicorum {>romisunus, cum succelsoribus baronum præscntia- iter regnantium, nullum de seodis illorum placi- tum obfirmare, donec eodem’modo cum fignaculo fidei przdictum cenfum se reddere promittant : Iimili modo de noftris propriis villicis. Nomina vero eorum qui cenfum promiferunt, hzcfunt : Hildegardis uxor aomini Hugonis deLeziniaco, pro amore patris fui Aimerici vicecomitis reddet xx. solidos, Mauricius de Monteacuto xx. solidos, Ebbo de parteniaco x* 335 I N S T R U solidos, Simon de Aurea-valle x. solid. Hugo de Doc A x. sol. Sigebrannus de Paslavantc x. fol. Aimericus de Argento x. fol. Johannes de Berceurio x. fol. Sa- ▼aricus filius Tetmari x. fol. Aimericus de Tellio x. sol. Rainaldusde Forcfta x. sol. Radulphus de Malo- lcone avunculus prxf.au Herberti vicecomitis x. sol. • TiAuge. Gauzfridus de * Tclfagia frater Herberti vicecomitis x. sol. willelmus de Caftcllo-muro x. solidos, Mauricius de Pozalgis x. sol. Bertrannus de Exarsis x. sol. Stc- phanus de Blczis, seu de Bornczello x. sol. Bernardus de Rocha x. sol. Barborinus de Aspcromonte x. sol. Goseelinus de Lezay x. sol. Petrus ae Guasnachia x. sol. & inulti alii. Cum vero ea quar ab anteccflorum considcrarione conft i tuuntur, succedentc temporum varietate depravari soleant, ego Pecrus Pistavenlis episcopus facta deliberatione prædi&r ecclelix, ante £ Dominicum aleare, priusquam missa celebraretur, prx- di&os barones vocari prxeepi, & in eorum prxsencia prxdicti conccfli, & figi 11 i mei impreflionc lignari jufli, ipfique de manu mea noc totum confirmaverunt. Et si hi barones, seu hzredes Sc succeflores eorum hoc do- num reddere neglexerint, excommunicari sint, & anathematizati ulgue ad emendationem. Hoc autem actum eft apud Criam vn. Idus Decetnb. anno ab tn^ a carnat. Domini m. xcviii. Ind. xi. * regnante Philippo Francorum rege anno xl. petro Pidavenlium epifcopo anno xiv. Guillelmo Aquitanorum duce an. xiv. Herbcrto ToarcenGum vicccomite an. vii.Guil- lelmo abbate S. Florentii anno xxx. XII. < Litteræ Petri Pictavorum episcapi pro Fonte- Braldenst parthenone. I *C* Go P a t a u s Dei gratia Pictavorum episco- JLj pus, quieti fanctz Ecclcfix providens, & iu ipfa Sacem formare, & altercandi occationem sopire defi- crans, ecdesue sanctz Dei-genitricis de Fontc-Hcu- raudi, quam frater nofter Robertus de Hcrbreflcllo vir religiosus, verbo sanctæ praedicationis deditus, noftro tempore in noftra diœccfi fundavit, dominus * b Paschalis apoftolici » auftoritate fui privilegii munivit eaque modo poflidet, quae pro suarum salute animarum subfcripti homines nbi dederunt, quiete in perpetuum poflldenda fine reclamatione alicujus, vel personz, vel ecclelix concedo & confirmo : scilicet terram in qua ipfa ecclesia fundata est, quam dederunt prxdicto Roberto Aremburgis & Adalaidis filia ejus, a terra Berlai qux supra fontem est, sicut via publica dividit, ufque ad fecundum molendinum ; przterea tantumterrz, quantum quatuor boves poliunt excolere in duobus temporibus, & terram quam dederant przfatz ecdesue Hugo filius Gregorii, & BerIaius de Monfteriolo, & uxores eorum, & filii, a terra Guido- nis Osinundi filii, ufque ad bofcum Milonis dc Tuille, & usque ad daufum S. Martini, ufque ad cetram S. Ra- degundis : & rorum nemus ufque ad (Jlmum de Mais- tre ; infuper omnes confuetudines quas praedi&e ec- clefiz dedit Gauteriusde Monte-Sorelli, quafcunque homines hujus loci facturi erant per totam terram de Logiis : concedit & vigeriam, & alias consuetudi- nes quas habebat Gauterius in illa terra, omnes pro amove Dei eidem ecclcfixdedit, & quidquid homines ipsius Gauterii huic ecclelix dare voluerint, salvo fuorum militum servicio, & quicunque dabit huic loco terram in silva Bomi j dedit eidem ecclelix idem G au- ferius secrcuriam fuam, Sc vigeriam fuam, & omnes confuetudines fuas. Hzc autem huic ecdeliz data, au- ctorirare noftra confirmamus, ut in perpetuum quiete poflideant : & fi quis contra hzc machinari aliquid • In historia charafleres istos chronicos emendavimus, h Cujus in litteris datis hoc an. MCVI. VII. Kal. Maii Ind. XIII. legitur eas concedas suistc ad petitionem Pctri Piflar. ep. de quo hic agimus. MENTA 336 prxsumpserit, anathematis gladio feriatur, & illius machinatio irrita deficiat. Hoc venerabilium canonicorum noftrorum conlilio egimus. Sig. Petri PidU- vcnfis episcopi, S. Petri archidiaconi, S. Willelmi archidiaconi, S. Raginaudi succentoris, S. Willelmi ma- giftri fcholx, S. Rainerii archipresbytcri, S. Willelmi A Icci mi, S. Ularii, S. Willelmi, S. Johannis. Data Pidlavi in camera anno ab Incarnatione Dom. u. c. vi. Indictione xiv. epacta xiv. papa Paschali, Petro Pi- ctavonim epifcopo, Philippo Francorum rege, willelmo Aquitanorum duce. XIII. Petrus Pictav. episcopus quasdam Pictavenfi i capitulo dat ecclefias. EGo Petrus Dei gratia Pictavorum episco 11 o t. pus, notum facio omnibus tam suturis.quam prz- sentibus, me dedisse fponsx mcx sanctx Pidavenli ec- clcfiæ, ammonente diledliflimo fratre meo Roberto de Herbreflello viro religiofo, ecclefiam de Roffiaco * * Rufi*, inter Laufdunum & Montem-Sorclli sitam, ac ec- clesiam de Senenrio inter Anglam & Calviniacum politam, ut eas amodo in perpetuum habeat & pofli- deat ; eo tenore, ut nulli meo fuccesiori liceat supra- dictas ecclefias alii cccleGx dare, vel aliquo modo donum meum transinutare : quod uc firmum & inviolabile permaneat, praesencis privilegii pagina munivi, Se „ omnem dandi, vel accipiendi, vel cranlmutandi licen- tiam, inrcrposito anathematis gladio refecavi. Si tamen forte, quod absu, aliquis episcopus, vel frater ccclefiæ noftrse, ignorantia hujus noftri decreti, auc aliquo alio modo przdistas * ecclefias alii ecdesue dare * Rtisca prxeipio, confticno, confirmo ut eas habeat ecclefia Vstr^w- quam supradictus Robertus in honore sanctae Dei— * Genitricis semperque virginis Marix in loco qui Fons-Heuraudi vocatur, Dei opitulante mifcricor- dia fundavit. Hoc autem factum eft communi consilio venerabilium ecclelix nolhar canonicorum, & auctoritate totius synodi generalis confirmatum. Signum Petri episcopi, Aimcrici decani, Gausiidi cantoris, ’Willelmi archidiaconi, Arvei archidiaconi Willelmi archidiac. Rainerii capiccrii, Willelmi ma- giftri scholarum, Raginaldi subd. Sig. omnium canonicorum. Data Pictavi anno ab Incarnatione Domini m. c. viii. Ind. 11. epacta xvn. xm. Cal. Julii, sc- D eundo Paschali papa, Petro præGdcnte cathedrae picta- vorum, Lodovico rege Francorum, Willelmo duce Aquitanorum, in Chrifto Jesu feliciter. Amen. XIV. Vdriæ donationes factæ S. Afaxentio, a Petro epifcopo. di. PEtrUs D. G. Pictavz civitatis episcopus sedens in viridario domus fuæ in eadem urbe, aedit Deo & S. Maxentio atque abbati Adx cum consilio Radulfi archidiaconi, & Aimerici decani, ecclefiam S. Martini de Roca, qux lira diftat interftitio unius miliarii contra g Occidentem ab oppido Voluria. Quidam autem clericus nomine Achardus, cujus juris & patrimonii ecclefia erat fecundum antiquum seculi morem, ibidem coram epis- copo confirmavit. petrus Pi&aviensis ccclefiæ episcopus dedit B. Adjutori Maxentio ecclefias SS. Lauientii & Scbaltiani mar- tyrum, qux sunt apud Maniacum in ipfa obedientia juxta caftrum Callcrii, in opus fervicoruin S. Maxentii atque B. Leodegarii. Hoc donum fecit domno Adr abbati, & Ademaro obedientiario ejusdem Marriaci, & omnibus aliis fratribus per consilium Simonis canonici, poltea Agennenfis episcopi, qui tunc erat cum Petro episcopo, & Radulfi archidiaconi, & aliorum clericorum fuorum. Poftea hoc idem donum firmavit Fonriniaco ad quandam 337 ECCLESIÆ P 1 quandam benedictionem Martino monacho prxposiro j Martiaci per consilium Guillelmi Adelelmi poftea Archidiaconi, ( adde & epifeopi) & Conlhntini archi- prelbyreri & aliorum clericorum suorum tempore Gar- nerii abbatis. XV. Cistebertus de Losduno plurima dat monasterio Alfiæ in manu Guillelmi 1, Pict. episcopi. 1 1 * ! • /^\Mnium tam præfenrium quam futurorum memo- V-Jrix commendetur, quod ego Giflebertus de Los- duno abbatiae qux vocatur Absu famam audiens, & bonorum quz in ea fiunt cunctis diebus particeps efle defiderans, laudante & rogante dom. meo Villelmo Pictavorum episeopo, dono in eleemofynam mona— j chis Absix omnes coftumas & fervitia qux juris mei sunt, & iutredum meorum in omnibus terris d Escocai, & de FalloCo, quas jam acqnilierunt, & omnes terras ia quocumque territorio lint quas in dominio habent, & sunt habituri, & quas propriis aratris excoluerint, vel alii in quolibet feodo ab ipfis in capturam tenuerint, ab omnibus confuerudinibus & servitiis mihi & haeredibus meis pertinentibus liberrico. Hoc autem donum meum apua Losdunum feci in ecclefia S. Crucis iu manu dicti Willelmi epifeopi, cujus sigillo muniri przcepi, & Petro abbati Ablue concefli, spirituale tantum mihi & hzredibus meis retinens, quod jamdiftus abbas ficut uni e fratribus libentisfime conceflit, & an- niverfarium meum in abbatia. Hxc omnia viderunt & audiverunt Golbcrrus decanus ecclesiæ Pidavienfis, ( Arveus archidiaconus, Goffridus cantor, Hilarius cantor, capica :, Laurentius archipresbytcr Lofdunensis, Radulpnus prior Abfiæ, Guillelmus de Loche miles, anno ab Incarn. m. c. xxiii. XVI. Charta fundationis ecclesiæ collegiatæ B. Mariæ de Mirabello : MAuricius Dei gratia Pictavensis episcopus &c. Omnibus notum fieri volumus, quod in ec- clelia B. Mariæ de Mirabello, ad inftanciam & fuppli- cationem cleri & populi ejufdem Mirabelli, clericorum conventum & canoniam duximus cum divino au— T xilio ftatuendum, ut in eadem ecclefia ad honorem Chrifti &B. Virginis matris ejus, atque omnium sa netorum Divinat laudis exequutio laudabiliter augeatur, & ipsa ecclelia per noftrz follicitudinis qualecumque initium, ac succelsorum noftrorum regimen, necnon & Dei fidelium grata subfidia, divino procurante Auxilio, ineritis beatiflimx Virginis ad optandum donante Domino perveniat incrementum. Volentes igitur præs- cript.im canoniam in memorata ecclefia B. Mariæ de Mirabello a nobis cum alsensu domini terræ, & voluntate, divino intuitu condituum, perpotitis temporibus juxta inftituta canonica ftabilem permanere, ad suften- tationem canonicorum ibidem Domino fervientium, ipfam ecclefiam B. Mariæ, & ecdesum B. Hilarii in eorum caftro ftatutam cum omnibus earum perrinentiis, praefaris canonicis donavimus, illas ab omni quefta libe- ras eis in perpetuum concedentes : quæ videlicetec- clcsiæ de pictavenfis epifeopi donatione hactenus per- manferunt, canonicos vero, necnon & clericos in ecclelia B. Mariz jam fupradictæ Domino servientes, ad præfenutionem sux perfonæ fecundum ecclefiarum con- sueeudinem conventionalium volumus ordinari. Proventum etiam oblationum, quem eriam in ecclelia B. Andrex confuevit habere epifc. Pictav. dedimus canonicis prxtaxatis percipiendum » licut hucusqnc Picta- venscs epifeopi fusceperunt. Illud nobis & succelso- ribus noftris in eccleua prztaxata, au&oritatis atque dignitatis retinuimus, quod noftrum erit & fucceflorum noftrorum, unum scilicet de canonicis ejufdem Tomus II. [ C T A V I E N S 1 S. 3^8 \ ecclefix in perfonam conftituere qui caput fit capituli, & in ipsa ecclelia supremum habeat pcrfonatnm. Prx- taxatos quoque canonicos omni procurationis exe- cutione immunes, & liberos (latuimus j ita tamen quod ipsi canonici nobis & fucccfloribus noftris triginta foli- dos Andegavenfis monerz, de ipsis. ecdefiis, annis perfolvant lingulis cenfuales. Statuimus igitur ut prz- lcriptam canoniam a nobis rationabiliter & canonice inlHtiitam, feu donationes & conftitutiones srpe dictis canonicis ab eisilem a nobis, & ab aliis fidas, nulli audeant infringere, vel temeritate qualibet violare, decernentes przsnmptores quosiibet anathemati sub- jacere. XVII. j Bulla Innocentii papæ III. fundationem dictæ collegiatæ ecclesiæ de Mirabello confirmantis. INnocemtius episcopus, servus fervorum,. o ;. Dei, dilectis Eliis & canonicis B. Mariz de Mirabello salurem & apoftolicam benedidionem. Cum a nobis peticur quod juftum & honeftum, tam vigor acquiratis quam ordo exigit rationis, ut id per folli- citudinem officii noftri ad debittim perducatur officium. Quapropter, dilecti in Domino filii, veftris juftis preci-* bus grato concurrentes alsensu, perfonas veftras & ecclefiam ipfam B. Mariæ de Mirabello, in qua eftis per venerabilem fratrem noftrum Mauricium Pictavenfem epifeopum diœcefanum conftituti, canonice in omnibus

perrinentiis suis, & aliis bonis, prout inpræfenthrum rationabiliter poflidet, auc in futurum juftis modis Deo propitio poterit adipifei, sub B. Petri & noftra protedione fufccpimus. Propterea de donatione ejuf- dem epifeopi ecclefiam ipfam, & ecdeliam S. Hilarii de Mirabello, & oblationes S. Andrex & cjnsiem caslri, quas idem episcopus percipere in certis feftivi- tatibus confuevit, cum poflelfionibus & proventibus aliis, quos tam per ipfius epifeopi quam fidelium largitionem eftis adepti, necnon libertates & immunitates ab eodem epifeopo vobis & ecclefix veftræ concedas, sicut in ejufdem lcripto authentico plenius continetur, & vos & ea omnia qux jufte & pacifice poflidetis, vobis & per vos eidem ecclesiz, auctoritate apoftolica confirmamus, & prxsentis feripti patrocinio commu- jnimus. Nulli ergo omnino hominum liceat &c. Ana- gnije m. nonas Oftobris, noftri pontificatus iv. XVIII. Philippus decanus Pictavenfis dat fratribus Et arc.rK Prædicatoribus ecclesiam S. Christophori, pr<layad C OMnibus Chrifti fidelibus præfenrcs litteras inspec- turis Philippus humilis decanus ecclefix Picia- vienfis falutem in auctore salutis. Ad universorum notitiam prxsentis feripti teftimonio volumus pervenire quod nos ad quem jus patronatus ecclefiæ S. Chrifto- phori Pidavicnfis pertinebat, de confenfu & approbatione domini V ilici mi, tunc temporis epifeopi, & totius capituli Pidavienlis, dedimus & concedimus fratribus de ordine Praedicatorum S. Jacobi Parisienfis, ipfam ecclefiam S. Chriftophori cum trilia & platea, & tota illius loci amplitudine circumquaque ad ipfam ecclefiam pertinente, onere tamen parochiali cum reditibus ejufdem ecclesiæ ad ecclesiam B. Mariæ mino, ris ante aulam regiam rranflatis, & de hoc inveftivi- mus fratrem Guillelmum tunc temporis priorem fratrum Praedicatorum ibidem commorantium j id eis cum omni immunitate liberaliter concedentes, salva tamen & retenta domno episeopo, & nobis, & ecclefix Pidavicnfi humili reverentia & obedientia prioris & fratrunt ipsorum, cum fubjectione debita & devota. Qux ut prædicta perpetuæ ftabilicatis majorem cbd- ncant firmitatem, prxsentem paginam sigillo venerabilis Y 3J9 I N S T R l patris noftri Guiilelmi episeopi, & capituli Pidavicn— A fis, 3c noftro fecimus roborari. XIX. Philippus episc. quandam vineam dat fratribus Prædicatoribus. Pi l i p p u s Dei gratia episcopus Pictaviensu uni- versis Chrifti fidelibus przsentes litteras inspectu- ris, falutem in Domino. Universitati veftrz fub teftimonio prasenrium innotefcat, quod nos vineam de Vifcana cum pertinendis suis, quam Richardus quondam illuftris rex Angliæ A. Therberci clerico suo ne- pori domini Philippi quondam episeopi Dunelmenfis E contulit, ita quod pofleteam dare, vendere, vel quocunque modo alienare, licut ipfius Regis licterz plenius teftantur, ob falutem animarum illorum dictorum A. Thetberri, & domini episeopi avunculi fui, necnon & Guiilelmi Thetbeni fratris ejusdem, de voluntate & aflensu eorumdem fratrum in eleemofynam contulimus fratribus ordinis Prxdicatorum Pidavienfium commorantibus, prope quorum manliones vinea prxdicta lita eft, uc ipli przfatam vineam perpetuo habeant & pa- cifice polfideant. Actum Pi&avii anno Verbi incarnati M. cc. xxiI. pridie nonas Augufti. 1231. Idem Philippus miseratione Divina eccleliz Pifta- vienfis minifter humilis, de propriis fumptibus conf- truxit domum juxta eccleliam fratrum Przdicatorum ( Pictaviensitun in solo ipsorum, ob gratiam & amorem 3uem erga illos & eorum ordinem gerebat, & iftam ornum eifdem poft obitum suum conceflic. Astum Pict. vigilia S. Georgii anno Dom. m. cc. xxx. primo. XX. Epistola Nicolai papæ III. ad Francorum regem, de Galtero ad ejuscopatum Pictavensem promoto. l27g, YTIcolaus episcopus, D. cariis in Chrifto regi Francorum illuftri falutem & apoftolicam benedictionem. Divinz gratia majeltatis acquiritur, si. miniftris ejus, & his przcipue qui pontificali sunt praediti dignitate condignus honor impenditur, & favor necesl irius exhibetur. Sane dudum Pidavenfis ccclefia palloris folatio deftituta, capitulum ipsius ecclelix duas electiones, unam videlicet de Radulfo decano, reliquam vero de Johanne capicerio ejusdem ecclelix in discordia celebrarunt. Negotio igitur electionum ca- rumdemper appellationem ad Sedem apoftolicam devoluto, poft multos & varios procelsus apud sedem habitos in eodem: idem decanus & capicerius omne jus quod eis ex electionibus hujusmodi competebat, sponte ac libere in noftris manibus relignarunt. Nos autem {>atema volentes sollicicudine praecavere ne dicta eccle- * I3U. *a difpendia * prolixz vacationis incurreret, & ad riss personam venerabilis fratris noftri Gualceri episeopi 1 Pidav. quem odor samx nobis reddit acceptum, cum habeatur vir vitx laudabilis, litterarum fcientia przdi- tus, diferetionis maturitate confpicuus, przclarus meritis, & alias in fpiritualibus & temporalibus circum- fpedus, aciem mentis noftræ convenimus, ac fpe- rantes quod eandem Pictavensem eccleliam falubri, dante Domino, regimine gubernabit, ipfaque utilis prxftdio munita palloris, optatis affluet incrementis. Ipsum tunc miniftrum ordinis fratrum Minorum in Francia, przdi&x Pidtavensis ecclesiæ, de fratrum no » ftronim consilio, & apoftolica plenitudine poteltatis in episcopum praefecimus & paslorem, fibique munus confecrationis noftris manibus duximus impendendum. Rogamus itaque serenitatem Regiam, & nortamur at- tente, quatenus te praefato epifcopo pro Divina & apo- ftolicz fedis reverentia reddens affe&u benevolum, & r M E N T A 34o . °Perc gratiofum, ejusdem ecclesue jura quantum in te fuerit benigno favore protegas & defendas ; ita quod idem episcopus in exequenda sollicitudine fibi tradita postSc prolperari facilius, & nos celsicudinem regiam dignius inde laudum praeconiis attollamus. Datum Romx apud S. Petrum, pontificatus anno n. XXI. Testirnonium de magno miraculo facto ad tumulum Galterii Pictavorum episeopi. PRzfentes litteras infpecturis falutem. Noveritis >32 9- quod in prxfentia venerabilis & difereti viri do- • mini Raimunai archipresbyteri de Loduno *, ego Jo— *Lugduno. hannes Amandi presoyter canonicus fecularis ecdesue sanctz Crucis de Loduno, diœcefis Pidtavicnsis, fateor, & in veritate recognosco me audivifle a quodam scutifero bonæ memoriz Clementis papz V. quod ipse vidit, & præscns suit quando is domnus papa Clemens intempeftivæ noctis silcntio, seu de nocte, fecit aperire tumulum fratris Galteri quondam episeopi Pi- ctaviensis.pro eo quod audiverat dici quod is frater Gal- terius appellaverat ab eodem, & quod habebat appellationem in manu, petierat ibi poni poft mortem, tempore quo vivebat, & quod vidit is scurifer, & prxlens fuit cum de mandato didi domni papz Clementis V. archidiaconus descendit in dictum tumulum lic apertum, & invenit appellationem in manu dicti 3 fratris Galteri, sed eam non potuit eripere nec habere de manu tenentis eam, donec de mandato przdicti domni papae, is archidiaconus prædicto fratri Galtero eam libi reddere fub asseverationis certitudine repro- mifit. Quo fado, manum laxavit dictus G ait erus, & eam accepit archidiaconus, & tradidit domno papz ; & cum vellet exire idem archidiaconus tumulo ante- dido, non potuit, aflerens se detentum ; nec potuit, donec appellationem sibi redderet, & in manu po- suit, ut promisit. Qua appellatione reftituta, ut pro- miferat, de tumulo facile & leviter exivit. Hxc in verbo sacerdotis me asscro a scutifero audivifle, afferente mihi per juramentum suum prxmiila omnia efle vera. Datum anno m. ccc. xxix. 5 XXII. Ex archivis fratrum Alitiorum conventus S. Catharinæ Pictavienses. FRarer Galtcrus episcopus PiAavenfis Tuum condidit tesiamentuiTi, de poteftate fibi facta a Bonifacio VIII. & Honorio IV. fummis pontificibus, datum iu domibus fratrum Minorum de uncto Maxentio dioc. Pictav. an. Dom. m. ccc. iv. Bencdidi papae XI. anno primo, die Jovis poft felium SS. Jacobi & Cnrifto- pliori. Omnia sua partitur suo fuccelsori, suis fratribus provincix Turoniæ, & pauperibus. In quo teftamento dicit pius anriftes regem Francorum ab anno n8<£. ad 1190. recepiflc fructus mensie episcopalts, ejusdem- que Regis fenefcallos fregifle portas, areas, & clau- suras doniorum cpifcopalium, & bona violenter ra- puifle, regalium capite ac ductore Ægidio de Aula clerico. In tumulo Galteri Fictavensti episeopi legebantur olim versuj fetjuentet, ex vetujio codice FF. Minorum. Frater Galterus, qui doctor Theologiae, Qui tam feverus vitiis, qui gemma sophiæ, Qui spcculum morum fuerat, terrorque malorum, Hunc decorare chorum meruit, decor ipfe Minorum, Qtii pugil Ecclefiæ fuerat, poli gefta valoris, Uc decet, in requie fruitur mercede laboris : Clara patris merita multis patrocinia præftant, Publica, quod fit ita, miracula jam maniseftant. frfi ECCLESIÆ P i Ad cxput sepulcri hes erent stripta. Pontifex Galtenis, Dei cultor verus, Vitae siue termino Quievit iu Domino Mense Januarii pridie Vincenril Anno trccenrcfimo Sexto cum millesuno : Oret pro lxtanribus Ut sint cum celcstibus. Hoc sepnlcrum erat in medio chori fratrum Mino- rnm i nunc ejus veneranda osse adfirvantur in capsa lignea in medio majoris altaris repojita. Beatum episc I copam haud incajsum invocant epileptici ; dicitur ejus festum celebrari apud Minores Brugenjet. XXIII. Alboinus Pictavorum episcopus, erga restauratum . vUtipfiut d Froterio * epifcopo S. Cypriani monasterium chartam in— fe heneVOlUjil exhibet. TentJtr.Ptc— J ta ». num. g o Alboiwus Pictavensium urbis episcopus, , <z’ i*1, cum plerisque notum efle cernitur, benevolum me ad monafteriuni aliquod nuncupante S. Cypriano, ubi ipse gloriofus corpore quiefeit, & eft in prospestu Pictavis civitatis fuper alveum Clini, quem venerabilis vir Frotherius nomine & præsul sanctz Pictavenlis ec- clesix antecellor meus, olim mirifico opere conllruxit, ibique monachorum agmina inftituit, & de rebus S. petri ad ipfam abbatiam pertinentibus, quam etiam ditavit de sua propria hereditate \ unde prope his diebus efre. ut apud Bestium, episc. Pictavens. cum emendationibus sequentibus. Pag. 44. lin. 21. sicut antiquus, lege, Iicuti mos antiquitus. lin. 2t. Sacuiniz, lege Salvinsc. lin. 26. Jociaco, lege Podaco. Mancile, lege mansile. Pag. 45. lin. 2. dele seu quantumcumque. lin. 6. Sutrinus, lege Sutrini, lin. 7. pone punctum poli pos- sidere. lin. / ; > supradictam, leve supradidi hereditas. lin. te. deest vicaria. Ibidem vinaopimt, lege vindopere. 1 Pag. 4.6. lin. 20. conjunstre, lege conjuncti, lin. 21. confticutz, lege constitud. S. Alboini episcopi. Pag. 47. Helias levita… Wtlterius decanus…. Willelmus levita. Rainaldus levita. Indelgarius prelb. Rodricus levita. Hugo levita. Hac menda correximus ad codicem manu exaratum. Altat chartas commemorare non licet, quarum tanta est copia in S. Cypriani tabulario, ut ex ipsts compacta hujus monasterii domestica historia quam penet not habemus, plures tomos contineat. XXIV. Variet excerpta ex S. Maxentii tabulis. E AN no m. xli. nobilis homo nomine Gauterius terras S. Maxentii prxdavic, villasquc vaftavit. Sed pcenitentia du&us, dedit monafterio ecclefiam aLaMothc fandae Arediæ*, in loco qui dicitur Senfciacus super sainte He— flumen qui dicitur Severa, super quod conftructum ca- rayf.’ftrum qui vocatur Mota ; itaut in eadem ecclefia al- u-ra/uExo— tare beati Maxentii construatur, ibidem quoque Deo eunisc. famulantibus monachis ex præfato cœnobio omnis con- suerudo fit relaxata, scilicet vicaria vel decima : qux dc illorum terris illic adjacentibus exire debuerant, sine ulla dominatione terrena fit illis donata. Donatio autem illius ecdesue talis est, scilicet baptifterium, Tomus II. ICTAVIENSIS. 34.2 A consefliones, proferenda, & tota sepultura, & omne 3uod in ecclesia venetit, & in circuitu ecdesue tantum e terra ubi ofScinæ monachorum conftruantur &c. Hzc autem oinnia facta sunt per licentiam episcopi qui tunc temporis fupcrltes degebat in epifeopatu Pidtavcn- si, videlicet Isemberti, ad cujus diocesim pertinet ipsa ecclesia ; & per consensum Maingori de Metulo ac fi- liorum ejus, qui ipfam ecclefiam donavit fideli suo Gauterio. Post subscriptionemGauterii, ejusque uxoris, fratris > ac filiorum, & filia ejusdem Livia sequuntur figna Maingoti, Albuini majoris de Mota, Isemberti episc copi, Willelmi comitis, Agnetis comitijsa, Manastei fratris episcopi, & Isemberti filii ejus i domni Ar- cbimbaudi abbatis, & plurium monachorum, tJcberti prioris Malliacenfis, Rainaldi de Lex.iniaco, Jojcelmi 1 prestjteriyGuillelmi cantoris >Constant ini de Metulo, &c- Anno xx. post tranlitum domni Rotberti regis, re- Snum Francorum filius ejus Ainricus fuscepit regen- um. In pago vero Pi&avcnfi dominari contigic domnum Villelmum ducem cum suo germano Gof- siedo, necnon illorum genitricem Agnen comi tiliam. Illis autem in temporibus quidam bonae indolis Archim- baldus abbas vocitatus, cœnobium B.Maxentii Adjutoria procurandum fuscepit. Qui illuni magnis opibus ditavit, atque in omnibus rebus Deo se devotum exhibuit, &c. petiit duos collibertos Petri Fortis, qui & ei conceflt fuere. Huic donationi subscribunt Willelmus dux, Goffredus ejus frater, Agnen comicissa, Hisembertus episcopus.

Domnus Archimbaudus Burdegalensis civitatis ar- chiepiseopus electus, locumque S. Maxentii ftrenue gubernans, obtinuit a WillcJmo Aquitanorum duce, qui siiperaverat Heliam militem, tunc temporis in caftello dc Vulvent dominatum tenentem, & proprium domicilium relinquere coegerat •, obtinuit, inquam, uc tollerentur malæ confuetudines apud Marci acum, terrasque de Argenteriis, de Linalibus, &c. deditque Duci unum equum valentem d. solidos, & infuper ccc. sol. nummorum. Quinto die ante natale Domini re- gnanre Henrico, Isemberto Pi&avcnfi prælule, atque archiepifcopo Archimbaudo utriufque ordinis infula praeeminente. Subscribunt’Willelmus dux, ejusque uxor Ermensendis,.rignes comitista, Isembertus episc capus, archiepifcopus Archimbaudus, Rainaldus prior cum monachis quinque. Hoc instrumentum reperitur apud Bestium comit, Pict. & apud Gall. Chrtst. tom. t. p. 203. cui sub- jungendum est sequens in archiepifi. Burdegalenfibus. ….. erat fando Maxentio quædam ecclefia in ho- nore S. Radegundis cum parochia sua ; sed oriente permixtione terræ fugati siinr omnes habitatores ecclc- suc. Rttftici enim relinquentes ecclesum, venerunt habitare in filva Volvenns*, nolentes illuc amplius re— ♦ VouI< dire. Quod cernens Archimbaudus archiepifcopus qui vent. ejusdern monasterii regimen tenebat, petiit comitem dari libi ex eadem silva ubi fabricaretur ecclesia j qui ejus petitionem non renuens, ei junctum filvæ ejusdem dedit, & ecclefia illic fabricata est in honore S. Maxentii ipfo annuente. Ipse aurem comes hanc car- tulam firmavit & manu propria fuper aram S. Maxentii ■ pofuit. S. Vidoni comitis. S. archiepiscopi Archim- baudi. S. Isemberti episcopi Pictavis. S. Fulconi comitis Engolismensis, Scc. Daca mense Aprilis anno ab Incarnat. Domini m. lix. regnante Henrico Francorum rege. Præsidente Philippo rege in regimine Francorum, & obtinente Widone duce Gallorum fines, atque do- minante archiepifcopo Archimbaudo abbatiam S. Maxentii, adepto sacerdotii gradu Isemberto episcopo Pi- ctavienlis ccdefiæ, accidit quidam cafus in villa quae vocatur MarciacuS, quod quidam miles, Ugo videlicet nomine, infui gente ira aggreflus eft quendam hominem fupradiAi sancti, occiditque eum. Quapro* pter transacto unius anni spatio recognofcens contra ¥ ij 3+j I N S T R U locum & seniores male egilse, deprecatus eft eos A supplicirer convocatos in capitulo veniam libi dari pro illius facti crimine, spondenique fe gratanter derelicturum fcodum patris sui quod obtinebat per donum abbatis s a la Bigotere) fice. Ergo seniores accepto confilio, petitioni ejus adquieverunt, & ut suppliciter poftulaverat, data caritate ei conceflerunt. S. Ugonis. S. Widoni prioris. S. Gerberti monachi. S. retri monachi. S. Winemari monachi. S. Varini monachi. S. Benedicti monachi. S. willeltni pueri. S. Focaldi pueri. S. W i doni comitis, fice. Anno ab Incarn. Domini m. lxxv. apoftoliœ sedi præsidcnre Gregorio, regnante Philippo rege, Aquitaniae Guidone ducatum tenente, Isembertoepiseopo pidave civitatis rcsidcnte, coenobii S. Adjutoris Maxentii domno Benedicto abbate curam paftoralem gc— j rence, venit quidam laicus Rainaldus Bemerius nomine, habitum fandae religionis accipiens, fecitque donationem supradicto S. Maxentio ex propriis rebus quz ei jure succcflcrant, scilicet alodum qui eft ficus in villa qux vocatur Tremunt, flagitans indulgentiam suorum criminum. Hanc ergo donationem firmaverunt duo filii ejus petrus atque Rainaldus ejus rogatu ; insuper societatcm loci acceperunt, &c. S. domni Benedici abbatis. S. Rainaldi monachi. S. Girberti monachi. S. Willelmi monachi qui ei habitum monachi tradidit. S. Ademari ceterorumque fratrum. S. Benedicti sacerdotis. S. Radulfi Gros. S. Archembaldi. Miram cnr’Willelmns monachas, & non potias abbas Beneditias BenediEtinnm habitu ad converfanem venienti tradiderit. In alia charta S. Maxentii anni m. c. xi. Indict. iv. regnante Pafchali papa, Ludovico in Francia, Guillelmo comite impugnante, legitnr qnod Arnaldus monachus Bernardnm ad monachum recepit. Succefloram memoriae notificare curavit antiquitas, quod ecclefia fandi Leodegarii’proprii juris sit ecclefix fandi Maxentii, prope quam conftru&a eft. Hanc antiquitus seculares abbates tradiderunt quatuor secula- ribtis clericis qui male fe erga Deum habebant, fic eandem ecclesiam suo pigro officio impeditam tenebant. Unde accidit quod domnus abba Adam & monachi sui videntes multimodum suz eccleliz damp- num, noluerunt illos clericos inevitabili forte defunctos ulterius in eadem ecclelia propagare, sed juflu at- 3uc confilio Petri Piftavensis feais epifeopi, & Ra- ulfi archidiaconi, vel Aimerici decani, seu Garnerii i clericorum fanctz Mariz abbatis, sive Stephani Sicci, ipfam ecclefiam antiquo errore liberatam, in propriam libi retinuerunt, taliter ut divinum officium, sicut ab antiquis confticutum eft, in ea fieret* ; scilicet matuti- nx cum milia marutinali tantum, & in diebus Dominicis intra ecdeliam humili cantu celerique proceflio fiat, fic vespere. Haec autem ecclelia nullam habet pa- rœchiam, led quod monafierium non capit, ifta sus- cipir. Anno ab Incarnatione Domini m. lxtxviii. regnantibus Philippo rege in Francia, Guillelmo tunc infante fic septemaecimum annum habente, duce in Aquitania. Anno ab Incarnatione Domini m. c. v. epacta xxit. Indictione xh. papa Pafcali, Philippo rege Franco- rum, Petro epifeopo Pictavorum, Villelmo duce Aquitanorum, Ugo de Leziniaco fecit placitum cum abbate & monachis S. Maxentii, cui fubfcribunt viri insignes, scilicet Leodcgarius Biniricenfis archiepifcopus, Willelmus Aquitanorum dux, Petrus episcopus, Aimericus decanus, Hcrvcus archidiaconus, Petrus archidiaconus, Marquerius abbas Novi-monafterii, Gameriusabbas S. Mariæ, Willelmus magifter scho- larum, Henricus abbas S. Johannis Ingeriaci, Baudri- cus abbas Burgulienfis, Rotberrus dc Arbrilsello, Hugo de Ducrio, fic Giflebertus dapifer. Sequenti anno idem Ugo vetulus, fic filius ejus Rotgo venientes in capitulo B. Maxentii fic cum ifto libro, placitum hoc firmaverunt in manu domni Gar- MENTA 344 ner i i abbatis, vidente ipso episeopo domno Retro, & Marquerio abbate, & ceteris ducentis aliis tam cie- ricis quam laicis j fic promifit se omnem terram S. Maxentii servaturum Sc defensiirum ab omnibus quibus potuerit. Sc hoc amore Dei, &c. XXV. Deconcilio Pictavenfi anni i joq. & placito £x ibidem habito pro S. Maxentio. ™ Ansst’ POll Pictavense concilium celebratum anno m.c.iv., (04. Willelmus prior S. Johannis Angeriacenlis, Sc Goffrcdus monachus de Neriaco, & Ramnulphus ar- chiprcfbyter, in capitulo S. Maxentii conceffioncm j placiti in praefato concilio facti pro Mareltasio acccpc- runc ab abbate Garnerio, ejusque priore Lamberto, & omni conventu, die dccollationis S. J. Baptiftz. His ita geftis venerunt ipse abbas Garnerius & supprior ejus Archimbaldus, ViUelmus quoque Sc Beraldus ejus monachi, in capitulum S. Johannis & in conff edu Ramnulfi Santoneniis egregii epifeopi, Sc abbatis Ful- cheriiTalniacenfts, atque Godefiedi abbatis Baciacen- sis archidiaconorum quoque petri atque Amalvini, necnon Ramnulfi archipresbyteri & monachorum totius collegii, conceflerunt iterum hoc placitum quod jam conceflerant in capitulo apud fandum Maxentium. Factum elt autem hoc placitum anno ab Incarnatione Domini m. c. iv. Luna xv. Indictione xi. (’seu potites xi 1. ut emendat Mabillon. annal. tom.v.fag. 4-60.) Paschali papa Romanae Ecclefix prarsidente, Ramnulfo C epifeopo ecclefiam Santonenfcm viriliter gubernante, Fnilippo rege Gallicani regni apicem regente » XXVI. Gosseidus abbas pro monastrrii S. Afaxentii intra paucos annos ter incenfi reparatione follicitudenem gerit. EGo G o ftri du s abbaS. Adjutoris Maxentii volo ut fciant omnes przsentes fic futuri convenicn—’’' + • tiam fic dona * quod feci cum Constantino, cognomento * 4Us* Enforce, compulsus magna ncccflirate. Tradavimus namque ego & prior sæpiu^ dc monafterio cum omnibus officinis novicer incenfo, cum confilio fratrum D nobifeum devote servientium S. Adjutori Maxentio, qualiter cooperirentur ne perirent. Tandem concordavimus, & præfidente me in capitulo ante portam S. Mariz cum omnibus fratribus, dedimus ei benigne sicut quzlierat duos panes Sc duas juftas plenas de vino, & de pane, ex quibus habuerint & refecerint ipsi fratres quotidie in refedorio, Scc. Hoc autem non pro aliqua neceflitatc & cupiditate, ut fuperius didhim eft, nisi pro monafterio perficiendo Sc cooperiendo, quod judicio & pro peccatis noftris ficut alia villa erat igne con- flagrata, & tertia vice infra xxx. & unum annos erat 10S2. ut ita incenfum Sc deftru&um ut antequam perficeretur, hstrtw in ignis superveniens arderet ; tantaque penuria & anxie- tas incumbebat, ut non aliter nili de ornamentis cccle— ]/ije Jjsa- sue, quæ valde erant parva, fecundum honorem & M". an- antiquitatem loci noftri, non pocuiHet reftaurari. Ipse, p™% v’ vero pro tanto beneficio xt. maichas de argento dedic S. Adjutori Maxentio, & convenit & promifit fe in perpetuum carilsimum amicum Sc filium noftrz eccle- fix, Sc filium suum Guillelmum hominem proprium fore habiturum Scc. Intrante* xl. mense Febroario *h0etn facta eft hxc charta anno ab Incarnatione Domini incipimte’ m. c. xiv. Indict. viI. regnante Guillelmo juniore Quadrare- comice in Aquitania. Jim*’ 34J ECCLESIÆ P l XXVII. Littera Atonis Santonum episeopi pro Nobiliaco apud Pictones. Cireu D E R V i 6 i l pallor curam gerat de suis creditis b7,. 1 ovibus, ne lupus ille fraudulus, qui semper rapiendi paratus eft callidus inveniendi locum, nequeat, nec de manu palloris vexare ovem valeat, uraitSal- J<>A. r o. vator: Pallor bonus snam ponit pro ovibus animam. ’h’inii Grcgorius i Qui non dat snam pro ovibus snbftan- /’jt. in tiant, tjMomodo pro his daturus est animant t Igitur /7.^. iu De* nomen ego Ato humilis, & servus fervorum * Dei ultimus, pontifex tubis Santonicae sancti Petri ec- rlesix fenioris canonici, necnon & rector monafterii » Damus sancti Hilarii *, litum prope’Pistavis, ubi ipse sanctis- nitrraiA ut fimus humatus efle videtur, monente fummum catho- r^a^kseU~ l*aim domnum regem Carolum gloriofum, ut unus- o, qUifqUC paHor curam gerat super gregem sibi com- miflum vigilanti animo, notumque eft magnifico nobile domno Hlodoico rege, & suis optimatis & viris catholicis, quod aliquod monasieriiun, cuius vocabulum eft Nobiliacus, ubi a nobis pater ibidem prxelse videtur Hcrmentarius sacerdos, de ratione sancti Hilarii, & in suo fando nomine editum, fi tum que in loco quieto, & valde congruum ad habitandos monachos, ipsum renovavimus, & monachos ibidem inf- ticuimus, ad mercedem cumulandam dominorum re- gum & noftram. Locella quz a longo tempore ex ipso < fuerant ablata, propter necellicates monachorum & pauperum supplendas, necnon & noftra facinora abluenda, reddendo conjunximus vel adKzrere fecimus, , Jo-jarene. quarum sunt vocabula : una qui dicitur Joiiarinna *, & eft : inter Alona & Alveum Eludra, & alia Colnago, qui eft in Briolense pago. Humili prece deposco omnipotenti Domino, ut semper bona dignetur augere suis ibidem servientes famulis. Ex intimo corde & promto animo univerfos, succelsorefque noftros firmiter conjuro, & per Trinitateminseparabilem conf- tringo, uc supradiwa locella, vel alias ad ipsum monafterium a viris catholicis allatas nunquam audeant abftrahere, sed semper sint adjunctas vel adunatas ad alendam gregem ibidem congregatam. Si quid prx te- meritate aliquis ausus fuerit abftollerc, damnandum se sciat a Domino in profundum infernum. Et ut hxc carta firmiorem habeat vigorem, manu noftra propria sub ter firma vi, & consiatres noltros vel nobiles viros poft nos ad roborandum decrevimus. • Hermen— bt ego Hermcnbertus * ac fi indignus sacerdos & mo- urius. nachus, una cum meis fratribus pariter libentiflimo animo promisimus ad przfato pontifice domno Atone nobile, paftorique noftro piiflimo, & dummodo advivimus per fingulos dies propria missa per eum ce- lebrare debeamus & ad omnes curfos rfalmum unum iu oratione decantare faciamus. Unde & succelsoribus noftris qui poft nos in ipsum monafterium venturi erunt, conteftare przfumimus, ut hxc fupradicta domno Atone promissa nunquam fiat dimifla, sed incessanter pro salute animx ejus semper sit adimpleta. S. ego Ato indignus episcopus Sanctonicx urbis ec- clefiæ, hanc conjunctionem libentiflimo animo fieri vel adfirmare rogavi. Bodofindus ac si indignus prelbyter seu cuftos sepul- chri sancti Hilarii, jubente piiflimo pontifice domno Atone. Amstlphus, Aigobertus prelbyter, Frotbertus, Lonnaldus Florentius, Ibbo, Abbo, Bctdenus diaconus, Ragadeus prelbyter, Dodo clericus, Ma- dalsiedus, lngobertus, Abbo clericus, GundolaTcus, Aldebertus. Data in anno xxxi. regnante domno Karolo regtf in mense Martio Bertramnus fcripfit. I C T A V I E N S I S. 1 XXVIII. Charta Ludovici regis Aquitania, qui postea JamuTut"* pius dictus eft, pro Nobiliaco, r/ J * grrtpho. HL o do i c u s Dei gratia rex Aquitanorum in j. Chrifti nomine. Nobis restum videtur ut quod- cumque ecclefusiici viri catholici, & Dei sacerdotes, clerici, & pauperes ad noftram petent dementiam, eis regalis potcftas tuitionem impertiat, qui fideliter ad noftram defiderant pertingere magnificentiam, & Chri- fto au (pici sine dubio plenius credimus Divina miseri- cordianobis exaudire, lipetitionibus faccrdorum placitis auribus obaudimus, & ea quz recta popofee- B rint ad effedum perducimus. Denique oftensiim eft in confpectu noftro per magnifico viro & parente noftro Atone diacono atque abbate ftatuta quam ipli ex ore glorioliflimi & genitoris mei regis Caroli sum- mumque catholicum sumsit, qualiter cellola cujus vocabulum eft Novaliacus, de ratione S. Hilarii fita in loco quieto, & valde congruo ad habitationem fer- vorum Dei, & pauperum, juxta poflibilicate loci illius monachos qui fecundum regulam S. Benedisti degere deberent infticuit, & venerabilis vir jam memoratus domnus Ato abba parens nofter fideliffimus Domino & genitore meo, &c nofter nobis subtilitcr suggeflit, ut ipsa cella vel reicula, quas ipfe ibidem detulit, necnon & hoc quod Hermenbertus sacerdos & rector ipfius cellolæ ibidem confirmavit, & illas conjunstio- q nes quas anteriori pontifici Pictavienlis, quem nos recognovimus Ansaldus, Ebafius & GroIbertus * ad *’•aus- ipfam cellam detulerunt, vel Deum timentes & viri catholici in antea conferre voluerint, per noftram munificentiam semper sit conjunctum, & numquam sit interruptum. Prxcipiendo præcipimus univcrfis fidelibus noftris epifeopis, abbatibus, ducibus, comitibus, vicariis, centenariis, telonariis vel omnibus miflis noftris discurrentibus, seu qui curam publicam & privatam habere noscuntur, ut in reculas praefatae cellolæ, vel homines eorum ubique commanentibus, qui ibidem rede afpiciunt nullo unquam tempore ad caulas audiendas vel freda undique exigenda, seu manfiones requirendas, ingredi nonprxfumant, sed pro integra firmitate petiit memoratus domnus Ato abba suique monachi, ut circa ipsa cella domini per noftram auctoritatem Ictn omnibus confirmare deberemus, quod pia reverentia domini & patroni noftri beariflimi Hilarii benigniflinio animo illud prxftitisse & confirmafle compcriet j & quicquid exinde fifcus nofter augmentare potuerit ins- pectam noftram firmitatem, ficut per emunitates anteriorum regum declaratum fuifle induito tam de ipfas res qux præsenti tempore ad ipsa Casx-Dei legitime obtin- gunt, quam & de eas qux a Dominum timentibus hominibus ibidem in antea fuerit condonatum, in luminaribus ipfius sancti loci, vel llipendia monachorum perpetualiter debeat proficere in augmentis, quatenus Ipsa congregatio pro ftabilitate regni noftri melius debeat * & Domini mifericordiam adtentius exorare. Et ut * delcflent. lueepraeceptio firmiorem habeatur & melius conserve- g tur subter eam decrevimus adfirmare. In Dei nomine Reginpertus seu indignas vocatus episcopus five capellanus Hlodoici regis Aquitanorum. Signum —f Magnario, lignum Immone, lignum —f* Adalberto, lignum Exlaldo, lignum Garico, signum witfredo, lignum Ademaro, signum Raganhedo, signum + Bicone, lignum —j— Gisiemaro, signum —f* Harialdo, signum Abbonc. X Signum H_^s—C glonosiHimi regis. Datavi, nonasAuguftas, anno xx xnii.regni noftri. Actum Jogundiago palatio noftro. Y iij 347 I N S T R U XXIX. * Bulla Gelasci papæ II, in qua Nobiliaci posseissiones recensentur. • *’t— E r A s i u s episcopus servusservorum Dei di- \I lecto filio Raaulpho abbati monasterii S. Juniani Nobiliacensis, ejusque succefloribus regulariter sub- fticuendis in perpetuum, &c. Statuimus enim ut ecclesia $. Lucae in Pictavenfi civitate, cum eccleiiis a S. Petri de ■ Pranziaco, S. Aquilini de Liziniaco, c h S. Petri de b Mazeroliis, S. Marix de c Boucreflia d cum caftello Montis-cunstorii, cum ecclesia de d Aprili aco, cum duobus molendinis juxta eandem civitatem, cum hortis & ceteris appendiciis suis ; ecclesia j e f « S. Marix de Liziniaco, S. Martini de t Ingambia, g S. Florentia : dc s Condato cum appendiciis suis, ec- K clefia de h Marciaco cum capella S. Amandi deCo- lumberio, de Faduntiis cum pertinentiis suis, ecclefia 1 S. Martini de 1 Floriaco cum appenditiis suis, fandæ k i m Mariæ de k Avalia cum 1 filvis Bornelli, ni Pineti, ■ • Bometi, S. Marix de « Allona, S. Hilarii de o Jugo* P Arenx cum terra de P Vintriaco cum molendinis, pratis, & exteris ad eatn pertinentibus, ecclefia S. Ju- q r niani de q Mairiaco cum eccleliis de r Plibotiis, de s t v’Limalongis, de’Coniaco, de v Clotiaco, de x y : x Capella, cum terra de r Libardone, & > Furfan- no & cum villis, cenis, & pertinentiis suis : ecclesia u bb S. Petri de aa Isinodio, S. Nicolai de bb Sivriaco cc cum parochia ejusdem caftri, S. Martini de cc Co- herio cum parochia ejusdem castri : S. Martini de dd ee dd Bruzo cum terra de ee Permcliaco, ecclefia de ff Roomo, de ff Argillofiis cum pertinentiis suis, eccle- gg hh sia S. 88 Genardi de Nociaco cum ecclefia de hh Pai- ziaco, St cum cœteris appendiciis suis j S. Petri de ’’ Frontiniaco cum pertinentiis suis, S. Salvatoris in u II kk Alnifiocum villa & cum ccclcfia de 11 Rioft, cum molendinis, salinis, pratis, terris, & cœteris appen- mm ditiis suis : S. Mauritii de mm Capella, ecclefia de nn "o Columberio in caftellania Caftri-Airaldi : S. Petri oo pp de o° Pugniaco cum pertinentiis suis, PP S. Gaudentii qq juxta Frontiniacum, qq S. Brictii de Cundagia, terra rr de Ferrariis, terra rr de Ferribouis j univerfa etiam qux idem monafterium vel in przfenti polTidct, vel in suturum conceflione principum, vel oblatione fidelium, vel aliis juftis modis poterit adipifei, firma j tibi tuifque succefloribus & illibata permaneant. Decernimus ergo uc nulli &c. porro de prelbyteris per parochias ad monafteria pertinentes in eccleshs confli ruuntur, prædccelToris noftri lanstz memoriæ Urbani papx fecundi fententiam confirmamus, ut videlicet abbates inparochialibus eccleliis, quas tenent, episcoporum conlilio presbyteros collocent : episcopi vero parochix curam cum abbatis consenfu sacerdoti committant, ut ejufmodi fa cerdo res de plebis quidem cura epifcopo rationem reddant j abbati autem pro rebus temporalibus ad monafterium pertinentibus debitam fubjeitionem exhibeant j & fic sua cuique jura ferventur. Illam sanc pravam consuetudinem decreti prxseDtis interdicto resccamus, ne videlicet in fefti- vitate beati Juniani clerici fandi Hilarii chorum, rc- ie&ocium, & dauftrum monasterii aggrediantur vel in— E quiecent, sed monachi fecundum regularem consuetu- * Pranzay lez I.ufignan. Mareroles. e BouercsTe cum castro de Moncontour. d Auvrilly. e NoslVe-Damcde Lufignan. Anjam- bes lei Lusignan. g Conible. Medard de Marsay, 1 Fleure. 1 Availles. 1 Bois de Bourneau. ln Pinicr. n Allone. ° Jouarene. P Vintray. *1 Maire CEvclcaut. r S. Martin de Pliboux. s S.Jean- Baptifle de Limalonges. * Conay. v Nostre-Dame de ClusTey. M La chapefle de S. Junien Poulioux. X Libardon. L Farsan. Exodun. hh Sivray. « Couhc. dc Rrutz. ee Premillian. ff S. Junien d*Ardilleux. gg Saint Ccnard. hl’Paiiai le tort. ** Frontenay l abbatu. tk 5, Sauveur en Aunis. •• Rioux. n»» La chapelle Soudan. "" Nostre-Dame de Colombicrs. •• Pugny. PP S. Gaudent. HS S. Bris dc Dinc. rr Fcrrabcus. MENTA J48 l clinem sinc tumultu siecularium clericorum quiete ac folitarie sua sollemnia peragant. Si qua igitur in futu- rum ecclefialtica lxcularis-ve persona &c. ztenue pacis inveniant. Amen. Ego Gelasius Ecdeliz Catholici episcopus. Signum manus mcæ. Deus in loco san&o suo. Datum Mafliliæ per manum Gregorii S. R. E. diaconi cardinalis x. Kal. Novemb. Indict. xii. anno Dom. Ificarn. m. c. xix. pontificatus autem domini Gelasii papz II. anno primo. XXX. 1 Donum Willelmi III. Pictav. comitis & Aquitanorum ducisfactum Nobiliacensi monasterio, IXsfiI l l B l mu s comes Pictavis civitate, dux ▼V Aquitanorum, alodem fuuin indominicacum qui eft litus in pago Alnienfe in villa quæ vocatur Liguria- co, & ecclcnam S. Salvatoris, necnon ecclefiam beatx Marix de Riofto donat ad cœnobium fanstre Dei- Genitricis femperque virginis Mariz Nobiliacensis mo- nafterii, quae eft conftructus in honore beati Hilarii fic S. Juniani confefloris Chrifti, ubi prarefle dignofcicur domnus Fu leo abba. Subscribunt willelmus comes, & ejus filius, ac uxor Emina, Kadelo, Hacfredus Maynardus, & Ai- — meriens vicecomites. Gillebertus episcopus, Manaflcs, Savarus clavicularius domni Hilarii, Fratgarius abbas, plures przposui ac vicarii, necnon alii plurimi. Data in mense Januarii anno n. rege Roberto i intelltge, qno regni particeps cnrn Hngone factus est ; hoc est vtfi, XXXI. Præceptum Ludovici imperatoris pro Carossensi monasterio, IN nomine Domini Dei & Salvatoris Jesu Chrifti, Ludovicus divina ordinante providentia Imp. aug…. Noverit sagacitas seu utilitas omnium fidelium noftro- ) rum, tam prsfentium quam & futurorum, quia vir venerabilis Julius abbas ex monasterio Carroff. quod eft conslrudhim in honore Domini & Salvatoris noftri Jesu Chrifti, Cuim in pago Pictavensi prope fluvium * Karentonæ, obtulit obtutibus noftris auctoritatem * Karentx. immunitatis domini & genitoris noftri Karoli bonae memoriæ piiflimi aug. in qua erat infertum, quod ipfum monafterium Rotgeiius quondam comes in suo ædificavic proprio, & cum omnibus rebus 3c ornamentis ecclesiæ, seu & cum omnibus appendiciis & adjacentiis suis eidem genitori noftro per cartulam delegaverit donationis ; & quod ad ejus petitionem ob inquietudinem judiciariæ poreftatis, sub sua devotione & immunitatis tuitione conliftere fecerat. Pro firmitatis namque Audio deprecatus eft prxdi&us Julius abbas, Sc omnis congregatio ibidem Deo ferviens, nc ’paternum inorem fequences, hujuftnodi noftræ immunitatis praeceptum circa ipfum monafterium fieri censeremus. Quorum petitioni libenter aflensum prx- buimus, & nollrx a udor i taris præccprum erga ipfum monafterium, immunitatis atque tuitionis gratia pro divini cultus amore, & animæ noftræ remcJio ficti decrevimus. Per quod præcipimus atque jubemus, uc nullus publicus, nec quiflibec ex judiciaria poteftate, aut ullus ex fidelibus noftris tam præsenribus quam & futuris, in ecclefias, aut loca vel agros, seu reliquas poflefliones, quas moderno tempore in quibuflibet pagis & territoriis, infra dicionem imperii noftri julle ac legaliter poflidet, vel ca quæ deinceps in jure 549 ECCLESIÆ P ipfius fandi loci, aut per hos, aut per alios voluerit j divina pietas augeri, ad causas audiendas, vel freda auc tributa exigenda, auc mansiones, vel paratas faciendas, aut fidcjnflores tollendos, aut homines ipfius monafterii uni ingenuos quam & fervos super terram ipsius commanentes diltringendos, nec ullas redibirio- nes, aut illicius occationes requirendas, noftris nec futuris temporibus ingredi audeat, nec ea quz supra memorata sunt penitus exigere præfumar. Quicquid etiam de prat fatis rebus monafterii fuffici exigere poterat in integrum, pro zterna retributione eidem concedimus monafierio, scilicet ut perennibus temporibus in alimoniam pauperum & ftipendia monachorum ibidem Deo famulantium proficiat in augmentum. Et quandoquidem divina vocatione fupradictus abbas, vel siicceflores ejus, de hac luce migraverint, quam- diu ipsi monachi inter fe tales invenire potuerint, qui ipfam congregationem fecundam regulam S. Benedicti regere valeant, per hanc noftram auctoritatem & confensum, licentiam eligendi abbates cohcedimus, 3uatenus ipsi monachi qui ibidem Deo famulari vientur, cum rebus vel nominibus eodem monafterio aspicientibus, vel pertinentibus, sub tuitionis & immunitatis noftrx defensione, remota totius iniqua poteliatis inquietudine, quieto ordine poflidere, & pro incolumitate noftræ conjugis & prolis, seu etiam totius imperii a Deo nobis collati, & ejus clcmentif- sima miferatione perpetuo conservandi, Dei per immen- sam demendam jugiter exorare delectet. Hanc itaque auctoritatem &c. tigilli noftri impreffione lignari jus- simus. Signum Ludovici serenilE imp. Helisachar recognovi. Data u. Idus Febr. anno Chrifto propitio ii. 1 Imperii Domini noftri, Ind. viii. Actum Aquisgrani palatio regio iu Dei nomine feliciter. Amen. XXXII. £.r arctis Caroli K regis Francorum litteræ in gratiam

? etrt Matis Karossensis. Cnrpntnt— a J M*’i 7** A n o L u s Dei gratia Francorum rex universis przsentes litteras inspeduris salutem. Noveritis quod litterarum scientia commendabilis & circum- speda prudentia, aliaque probitatis & virtutum merita quibus dilectus nofter Petrus dictus la Plecte abbas monafterii Karoffenfis Pictavienlis dioccfis, dostor in jure canonico, multipliciter decoratur, necnon grata ] & placida fervitia per ipsum nobis & reipublicx regni noftri exhibita multis modis, & quotidie impendere, circa negotiorum noftrorum & dicti regni noftri pro- fecurionem apud fummum pontificem, cujus exiftit cubicularius, non desiftit, prout de hiis fumus plenarie cerrificati, merito nos inducant ut eundem abbatem praerogativa favoris regii liberali ter proscquamur, qua prout decet honorari valear, & ad ferviendum nobis & rcipublicæ ferventius animetur. Igitur nos ip- sum abbatem in noftrum conliliarium & de magno & secreto noftro confilio retinuimus, & ex certa fcien- tia & fpeciali grana tenore præfentium retinemus, ac ipsum consortio noftrorum aliorum consiIiariorum aggregavimus & aggregamus. Volentes & ci concedentes ut privilegiis, libertatibus, & franchisiis alii 1 noftri confiliarii de magno & secreto noftro confilio exiftentes, uti & gaudere consueverunt & debent, ipse abbas utatur & gaudeat pacifice & quiete, noftris- qne conliliis interefle poflit& valeat quando & quo- tiens ei placuerit, & negotiorum expeditio suadebit. In cujus rei teftimonium figi Ilum noftrum litteris præ- sentibus mandavimus apponi. Datum in caftro noltro Vincenn. fecunda die menfis Augufti, anno Domini m. ccc. lxxii. & regni noftri nono. I C T A V I E N S I S. 350 1 XXXIII. Excerpta quadam ex tabulario S. Savini ad ♦ Wartimpam. • Car- tampt. Donum Gaufridi de Englia. IN nomine sanstz& individuzTrinitatis. Przsenti— 11 bus & futuris notum sit quod ego Ugo filius Gau- fridi de Englia, sequens erga ecclefiam B. Savini paterna veftigia, cujus, sicut pater meus, monachus neri opto, dono, dimitto, concedo decimam in omni re de Mairiniaco & de Bofcho, qui vocatur la Foreft, quam Aleardis La Grafleta fcodali jure de beneficio meo habet, fando Savino&san&o Sulpicio, & monachis ibi Deo fervientibus. Hanc eleemofynam ab g Ugone de Rocha patre meo legaliter & folempnicer fa- ctam, ego Gaurridus filius ejus pravis conliliis ad- quiefeens, juvenili cupiditate ductus, fateor me in hoc peccalle delisto ; atque pro parentum meorum peccatis jam dictam decimam & eleemofynam cum omni integritate feodt & fervitii in manu Boneti ab— — batis, in domo ubi pauperum pedes abluuntur, dimitto, dono, confirmo, & uxor mea Beatrix. Huic dimiflioni, donationi & confirmationi przsentes adfuerunt Petrus prior, Egidius eleemosynariuS, Airau- dus de fando Savino, pater & filius Targavaira, Um- bercus Chartei, Guillelmus Laidet avunculus ejufdem Gaufiidi, Guillelmus de Turre prior de Mairineo. Hoc adumeft tempore Ludovici regis Francorum & Aenrici regis Anglorum & ducis Aquitanorum, Pic- tavensi sede vacante, anno ab Incarnatione Domini m. c. lxiii. Cum hac conceflionc omnem rancorem dimitto, & pro pofle meo omnem ecclefix defensio- r.em promino. Signum Gaufridi —j-. signumfieatricis uxoris fu « «f". lignum Lucis filix ejus. Emerici Leterii abbatis litteræ. UNivcrsu Chrifti fidelibus prasenrem pnginam ins— g a, pedhirfs, D. Emericus Leterii abbas S. Savini sa- lutem in Domino. Noverit univerfitas veftra quod Gaufridus Pupelli miles in przsentia noftra conftitutus deditpro salute animx sux in perpetuam eleemofynam ecclelue Stellenfi qnidquid juris habebat, auc percipere folebat, in decima vinearum quas fratres Stcllenses habent vel unquam habituri funt vel acquirere pote- runt in claufo quod dicitur Bellum-Podium. &c. Et quia fæpc dictus miles sigillum non habuit, nos ad ipfius inflandam przsenti chartae sigillum noftrum ap- polii imus. Datum anno gratiae millcfimo duccntcfimo nono decimo. Alia charta pro eodem abbate Aimerico. UNiverfis Chrifti fidelibus prarfentes litteras ins- pcduris domnus Aimericus Leterii abbas S. Savini salutem in Domino. Noverit univerfitas veftra quod Guido Tori liet miles S. Savini, cum migraret ab hac vita, dedit in perpetuam eleemofynam ecclefiæ Stcl- lenfi unam minam frumenti receptabilis in decima , sua de Antiniaco, ad communem menfuram S. Savini, « prout creverit, vel decreverit, perferendam lingulis annis in perpetuum, in domum fratrum Stellenfium quæeft : apud S. Savinum, & ibi solvenJam mandato abbatis Stellensis, infra quindenam beati Michaelis absque fraude. Praedictus miles dedit fimilirer unam minam frumenti in eadem decima, & ad eamdem menfuram magiftro Guillelmo Pratposuo, tunc temporis pictaviensi epifeopo, quam idem episcopus cc- clefiae Stcllensi donavit & carta fua confirmavit. Ita videlicet quod ecclefia Stellensis percipiet lingulis annis in perpetuum unum sextarium integrum in przdicta decima. Illius donationis & elecmofinæ tefteS fuerunt Johannes Malamusca monachus S. Savini, Hugo Sc Guillelmus Malamusca milites fratres przdisti monachi, I N S T R U ilii tres nepotes fuerunt 3c eleemofynarii far-cdicti l Guidonis militis *, & quia nec ipli nec avunculus eo- nim sigillum habuerunt, nos ad eorum inftantiam prxfenti cartx figillum noftrum appofuimus. Datum annogratiæm. cc. xix. Charta de Guillelmo etiam abbate S. Savini. UNiversis præscntcs litteras inspeduris Guillelmus nriferatione Divina abbas S. Savini, totufque ejnfdeiti loci conventus falutem in Domino. Noveritis quod cum religiosi viri abbas & conventus de Stella Cift. ordinis, quasdam domos, vineas, terras, poslef- fiones, & res alias acquisierinc ab antiquo j quin etiam quasdam de novo in caltro & caltellania S. Savini in noftris fetidis, retrofeudis, dominio seu diftra&u j quas a nobis… se tenere. Nos in favorem religio- sorum acquifita ab ipsis & ab eorum prxdecefloribus ab antiquo libi concedimus in perpetuum possidcnda, ad ccnfus & reditus antiquitus debitos, ex eifdem videlicet, domum in qua eft torcular ad annuum cenfum 3uacuor solidos &c. in cujus rei teliimonium nos prz- idi abbas & conventus S. Savini figillum noftrum quo unico insimul utimur, una cum sigillo prxdidorum abbatis 3c conventus de Stella quo unico utuntur, & * Mont— sigillo venerabilis viri archiprelbyteri Montis-Maurilii * morillon. duximus apponendum in teliimonium veritatis. Datum die Veneris poft feftum fandi Savini anno Domini M. CC. LXXIX. XXXIV. Charta dotationis Monasterii-novi ex ldfloria 1 comitum Pictav. Johannis Besty ; & alia diplomata. POftquam humana conditio Scc. Ego willelmus qui & Gaufrcdus dux Aqu i unorum, Dei mifericordiam adipisci defiderans, & vel minimum cavens in futurum, in nomine Patris & Filii & Spiritus sancti, sanctæ & individuæ Trinitatis, pro enormitate fcele- rum meorum, pro redemptione animx mex, patris 3c matris, & omnis mc « parentelae, ad honorem Dei omnipotentis, & fandae ejus genitricis semper virginis Marix, & fandiorum apoftolorum Johannis & Andrex, ftauii mihi conftrucre monafterium in suburbio PictaviS, quatenus in extremo examine, Dei mifera- tione protectus, & fandae ejus genitricis, & praefato— ; rum apoftolorum, omniumque fandorum orationibus munitus, facinorum meorum veniam adipisci merear, & dc parte beatxresurrectionis partem obtinere. Quod monafterium tam illud, quam ea qux ad fe pertinere videntur, conllituo & confirmo liberum & francum, cum omnibus qux ad se pertinere videntur, quæsitis & acquirendis : videlicet burgum novum quod ultra fluvium eft litum, burgum quod circa illud monafte- ritim in terra & polseflione ipfius monafterii conftiui- nir ; in tanta cnini libertate & quiete volo & jubeo else illud monafterium, ut li aliquis pro aliquo forisfafto, vel etiam me irato timore aliquo preflus, ad prxdi&um burgum fugerit, liber & quietus fine aliquo timore, vclur in ecclesia maneat : donec aut placitum faciat, aut in pace discedat. Cæteri vero illic commorantes, I vel sua illic afferentes five reponentes, homines scilicet extranei i cum suis omnibus, abfque ulla injuria a nteis hominibus sibi fada permaneant. Et ita volo eos efle quietos, scilicet monachos, & omnes res eorum, hontinumque eorum ubilibet politorum, ut nullus meorum non filius, non filia, non uxor, non aliquis propinquus, non dapifer, non præpofitus, non nia- rifc.tlcus, non serviens, aut in aliquo minifterio po- situs, aut monachos jam dicti monafterii, auc homines eorum in quocumque loco eorum habitent, cogat fibi prxbere arbergariam, aut hofpitium, aut quærat ab eis quod talliatam vocant. Nec cogantur prxdi&orum homincS monachorum ubicumque habitent, ire in MENTA 352 l exercitu, aut expeditione, nifi agatur nomine belli. Concedo quoque eidem monafterio ea qux usque ad muros civitatis acquirere poterit, nullam omnino in bis confuetudinem mihi recinens. Dono etiam ipli monafterio ftngnum ipfius civitatis contiguum, cum pisca- ria, & cum molendinis in eodem politis, & cum consuecudine molarum qux ncceflariæ erunt eifdem molendinis. Quas etiam molas homines confuerudi- narii, qui eas extrahunt, debent line aliquo precio, exceptis molis veteribus quas ipli homines accipiunt. Quas etiam molas judex de Bonolio per confuecudi- nem debet conducere usque ad lacum de Forgiis : & judex de Forgiis ufquo ad molendina sine aliquo pretio. Dono quoque burgum S. Saturnini cum tannato> ribus suis consuetudinariis, & villam Aggriciacum : j villam limiliter puteoli & revefticuram Monftrerolii, cum quzfitis & acquirendis, & villam Jatnias quz de Molerias dicitur. Terram quoque de Legudiaco, & terram Prari-Maledicti, atque terram de Palfiaco, cum silvis, ficut eas ab archiepiscopo Burdegalenfi & ca- nonicis ejusdem ecclelix acquinvi. Dono & in territorio Santonensi medietatem villæ & terrarum de Olo- lai, & cimeterium ecclesue, & Jarretam, cum terris sibi appendentibus : Cc reveftituram de Faia, & de UfleUo, & revefticuram de Cromer, & terram & silvam a via qux tranfit per Carretam usque ad viam qux tranfit per UfTcl, cotum ab integro quod ad me pertinebat : & medietatem pedagii de Uflel. Similiter dono & concedo revellituram de Boeth cum quxsitis & acquirendis, & vineis ejusdem villae contiguis, quas ego hucusque in dominio habueram, & quandam — filvam in territorio Santonicae ad revefticuram faciendam, scilicet inter Pontem Labcnsem, Rabensem, & Rame tam, & Boaram, & Mabam villam. Dono quoque prxdicto monafterio pafcherium de Jart, & quartam partem de Oleron, excepta turre & caftro. Similiter dono & concedo sibi villam de Bennaco cum ca- samentis militum, ficuti eam hucusque habueram, & pafchcrium ejusdem villae, & medietatem terræ de Cugulo, & medietatem dc Gerbegaria. Et in burgo S. Johannis de Angeriaco x. modios vini cenfuales quoque anno, & dono ortigiam extremam. Concedo quoque monachis sæpefati monafterii per totam ter- ram meam vendas & pedagia de rebus suis. Ec concedo eis ut nullam omnino confuetudinem dent in tota terra mea. Concedo etiam eis omnes silvas meas, ad ignem, D ad domos fuas conficiendas, vel rezdificandas, sive ad omnia neccflaria facienda, tam hiis qui habitant in monafterio, quam iis qui sunt per obedientias. Aucto- rizo autem & concedo quicquia milites mei vel homi- nes mei in honore meo, five de honore meo, de- derint vel vendiderint praedicto monafterio. De contentionibus aurem & querelis qux plerumque etiam inter fratres oriri folent, si contigerit oriii inter homines meos & homines monachorum, præcipio ut iu teneatur. Si enim aliquando aliquis hominum monachorum fortitudinem fecerit prxpoGto meo, nullo modo cogat cum præpofitus meus in curiam fuam rectum facere : sed magis fafta proclamatione monachis, & ftatuto die vadat in curiam eorum ante abbatem auc prxpofitum, & ibi accipiat quicquid curia indicaverit, i Concedo etiam eis pedagium Pontis-novi & in aqua Clenni hoc quod meum erat a molendinis de Caflannis usque ad molendinos de Sanis. Fada eft hæc charta donationis five confirmationis, seu conceflionis, v. Kal. Februarii anno ab Incarnatione Domini m. lxxvii. Indid. xv. regnante rege Franc. Philippo, pontificatum Romanum tenente Gregorio Vll. papa an. pontificatus ejus IV. in manu’Willelmi filii mei, iftis auaientibus & videntibus Odone nbb.ice S. Johannis, Guidone de Nevers, Hugone de Leziniaco, Botello de Mofteriolo, Berado de Duriis, Maoingodode Mella, Guibeitode S. Jotanne, Cauterio Corbonai io, Odone præpofito, pontio & Vitale monachij xxxi. Huius fundationis meminit tabula chartophj/lacti qua Jic habet : In nomine 35j ECCLESIÆ P ln nomine sanctx individuae Trinitatis, ego Gaufri— / dus, Dei gratia Aquitanorum dux, omnibus notum fieri volo, quod quando ecclesiam S. Johannis Evangeltftz aedificare volui, ad limina B. Petri Romani profectus, Audcbrannum papam adii, atque hujus cum eo consilium caepi. Qui bonæ voluntati mez multum congaudens, quod defiderabam annuit, & przcepit in locum pœnttentiz, concelfitque uc przdi&am ecde- siam authoritate sua fundatam, præcepto firmarem de propriis bonis & casamentis baronum meorum, cum alsensu eorum qui a me habebant, honorifice ditarem. Hoc ipfum docet Guillelmus dux Aquitania, cum prodicta abbatia dona, villas, & catera ejus privile-, gia hoc diplomate firmavit : Gratia Dei omnipotentis 6 in cujus manu sunt potestares & omnia jura regnorum, poft mortem patris mei sublimatus in principatum, j ego Guillelmus dux Aquitanis prima vice poft obse- quiam funeris ejus, qua Pi&avim veni, defeendi in- vifere fratres Novi-monafterii, videre sepulturatn ejus : & fratres ejusdem ecclelix exeuntes mihi obviam, ornamentis ecclefiafticis induti, susceperunc me cum honore digno Sc gloria. Completo cantu, oratione, conventus omnis, ego, & proceres mei & maxima multitudo populi qux ibi confluxerat, venimus iu capitulum. Videns vero sepulturam tam dariflimi & virtuo- siflimi ducis, tactus dolore cordis intrinsecus, commota sunt omnia vifcera mea super patre meo, & poft multas lacrymas & ægra fufpiria, & confutatione procerum meorum & circumflantium relevatus, revixit spiritus meus, & rcprxfentatz sunt cartx quas avus meos & pater fecerant, & lignis suis firmaverant de. conftrudhonc illius ecdeliz, immunitate & omnium’ hominum, cun&arumque rerum quz pertinent illi ecclelix libertate. Pietate itaque patris mei ducis, & consilio illuftrium virorum qui mccum erant admonitus, pro remedio animz, mex, patris, & avi mei, & pro salute mea, illa omnia quz ecdeliz S. Johannis Evangcliftx Novi-monafterii avus meus donavit, concedit, & firmavit, & similiter pater meus donavit, confirmo, & imperpetuum tenenda praecipio tam in ac- quilicis quam in acquirendis. Concedo eunda munimenta qux avus & pater meus eidem monafterio dederunt, & concedo tam illud quam ea quz ad se per- unere videntur sub totius libertatis munimine, ab omni inquietudine cujufcunque potestatis, & omnium parentum meorum, cunctorumque succeflorum, videlicet ipfum monafterium conftiruo liberum & fran— I cum, burgum quod circa monafteriumeft &c. Facta eft haec carta confirmationis hujus anno Dominice Incarnationis m. c. xxvi. Indist. iv. quando fuit Pascha tertio Idus Aprilis, regis Francorum Ludovici anno de- * mdiu. cimo sepdmo * Wilselmo Adelelmi Pi&aviensi fcdi xix. præfidente, anno primo mei principatus. Hujus rei teftes sunt Vulgrinus comes Engolismensis, Aimericus vicecomes Thoarcenfis maritus lororis meae, Rannul- phus abbas S. Petri Deaurati : Robertus Burgundiis : Chotardus de Mauritania : Willelmus de Aspromonte : & Arveus dc Morolio frater ejus : &c. Gregorius autem Pont. Max. ad petitionem Guil- lclmi comitis Pictavorum, hoc monafterium quod iu suburbio civitatis sub honore beatorum apoftolorum p Johannis Evangcliftx, Simonis & Judae extruxerat, liber u te apoftolica, & privilegiorum munivit rescripto Laterani dato v. Idus Deccmb. pontificatus anno iv. Ludovicus rex Franci a, duxque Aquitanorum Jldonafierium-novum sub protectione regia fuscepit, Pictavis anno mcxlvi. per manum Cadurci cancellarii. Denique Karolus rex Francorum confirmavit omnia privilegia a suis decefloribus concesse religiofis, abbati cir conventui Monafierii-novi. Datum Pidavis mense Novembris anno Domini m. cccc. xxxiv. regni vero noftri xin. Tomus II. I C T A V I E N S I S. 35+ L XXXV. Charta Willelmi Aquitanorum ducis de Eo charta- AJonastrrio-nOVO Pictavis abbati T^tnfileUtta’ Cluniacensl subjecto, IN nomine Domini Dei & Salvatoris noftri Jesu io7c>. Chrifti, Villclmus dux Aquitanorum seu Guasco- num. Si erga loca Divinis cultibus mancipata propter amorem Dei, ejusque in eisdem libi famulantes be- neficia opportuna largimur, præmium nobis apud Deum zterrue remuncrationis rependi non diffidimus. Idcirco noverit omnium fidelium noftrorum tam prz- sentium quam & futurorum folertia, quia nos Hugo- nem venerabilem abbatem ex monafterio SS. apofto- I lorum Petri & Pauli Cluniacensis, ubi eorum memo- ria digne recolitur, una cum congregatione ibidem Deo farhulante, necnon succefloribus eorum concedo monafterium quod facio zdificare juxta civitatis fcdern pictavis, cum ipfis conftructuris, quas ad przfens licitum mihi non eft differere, sed Dei auxilio guber- nante, faturo adveniente temporis spacio opportune vel decenter conccfliimin me affirmo, & cum expleverim omnia, ita ut abbas & congregatio regulariter & honefte vivere poflint, supradi&us abbas H. regulariter fecundum przcepcum Domini & sancti Benedicti abbatem ordinet cum monachorum catervis ob redem- rionem aniniæ meat, & parentum meorum, omnium- que fidelium. Quapropter volumus & per hoc noftre auctoritatis præceptum decernimus atque jubemus, ut , nullus judex publicus, vel quilibet cx judiciaria po- ’reflate, in ecclefias aut loca vel agros seu reliquas posTcfliones memorati monafterii, quas moderno tem- {•ore insia ditionem imperii noftri jufte & rationabi- irer poflidet, vel quaeque deinceps in jure ipfius mo nafterii voluerit Divina pietas augeri, ad cansas audiendas vel freda aut tributa exigenda, aut paratas faciendas, vel manliones, aut fidejulTores tollendos, aur homines ejusdem monasterii tam ingenuos quam servos fuper terram ipsius commanentes diffringendos, nec ullis red ibi dones aut illicitas occasiones requirendas noftris & suturis temporibus ingredi audeat, vel ea quz supra comemorata sunt penitus exigere prxsu- mat, sed liceat memorato abbati fuisque (uccerforibus res prxdicti monafterii sub etnunitatis noftrx defen- lione quieto ordine polfidere ; & quicquid exinde fifcus > sperarc poterat * tutum, nos pro sterna renumeratione t totum, prrsato monafterio concedimus, ut in alimonia paupe- rum & ftipendia monachomm ibidem Deo famulantium proficiat perennibus in augmentis. Hzc vero auctoritas etnunitatis noftrx, uc per diuturna tempora inviolabilem atque inconvulfam obtineat firmitatem, & ut a fidelibus sanctz Dei Ecclelix & noftris verius certiusque credatur, & diligentius confervetur, manu propria firmavimus, annox. lxxvi. præfidente domno Gregorio Romanæ sedis papa, regnante Philippo rege Francorum. Infupec ego V. dono filvam ex campis de Travent ufque ad Limuel, ex a|ia parce de Valent ufque ad Uhisel, & in alio loco totam Ulvam de Boet » sicut eam aqua dividit, & ipfam aquam. Hanc ergo terram procalcaverunt milites, Willelmus Ballare, Vivianus de Mutnmorlum, Barduns de Beneun, & ceteri quam plures. MolendinoS quoque cum ltagno aquse excepto decimani quz ell S. Nicolai ; Efpant de Muftero qui eft ultra aquam fuper viam de Curfai. S. V. ducis Aquitanorum qui hoc privilegium jusTic fieri, S. Joscelini archiepiscopi Burdegalensis, S. Bo- fonis episcopi Santonensis, S. Isemberti episcopi Pida- vensis, S. Aimerici yicccomiris Tuarccnfis, S. Sava- rici fratris ejus, S. Radulfi, S. Isemberti de Caftello- Allionis, S. Gaufredi de Talmaco, S. Gelduini de Col- niaco, S. Hugonis de Liziniaco, S. Hugonis de Surgeres » S. Willelmi, S. Petri de Bridet, S. Vidonis de Nevcit, S. Nor manni de Monte-Revello, S. Arnaldi de Montc- Orscrio. Z 355 I N S T R U XXXVI. J De prioratu Fayæ, Afonasterii-novi cella. An. circ. TN nomine sanctx & individuae Trinitatis, Patris & 11 j 5. 1 fhii & Spiritus fandi. Notum fieri volumus cunctis noftræ ecclefix Eliis przsentibus & futuris, quod bonz memorix Gaufridus * Aquitanorum, dux canftructor • Argenson Novi-monafterii, dedit de silva fiu quæ vocatur * Ar- jacon ad obcdientiam exftruendam quæ vocatur Faya, iu qua miflus eft quidam Petrus Erifpelli nomine, magnz probitatis &noneftaris vir, monachus, qui eam a primo lapide cxslruxit, zdificavit, & rexit ftrenuiffi- me plusquam quadraginta sex annis. Ad hanc ergo addudus eft quidam nomine Aleardus de castello Ole— g ron, cui cura ejufdem commissa eft quantum placeret monachis sine aliquo fevo, consuetudine aliqua, jufti- tia aflbeianda, & nihil omnino faceret, nisi quod prior loci imperassec ; & haberet veftimcnu fua & quotidianum victum sicut unus ex minoribus domus. Hic habuit tres filios Petrum capellanum, & Conftanti- num, & Aleardum minorem. Pro ifto deprecatus eft abbatem & monachos ut ci in vita fua curam hominum commendarent, sicut prius libi fecerant, quod facere domini multum diftulerJnt \ sed precibus ejus & ob- sequiis flexi, concelferunt ci ut haberet eam, tamen sine aliquo fevo, sine aliqua juftiria. —, & ut in bosco nullam poteftatem haberet nec vendendi, nec donandi, nec accipiendi, nec in viridi, nec in sicco. Poft multum vero temporis defunctis jam sex abbatibus orta eft contentio maxima de preposicura inter duos fratres Conftantinum videlicet & Aleardum qui ipsam prxpo- situram tenebat, fic quandiu vixit, tenuit. Qui venientes Pictavim ante domnum Petram abbatem, Pic- tavensis comitis cognatum, advocaris sapientibus viris civitatis, clericis ac laicis, inter se judicaverunt. Quorum clamores & responfiones iu fe habebant : Clamavit si quidem idem Conftantinus major natu quod pater suus libi & fratribus suis in fevum przpolicuram Fayæ emerat, datis pro hoc abbati vel monachis dcc. solidis PicUvcnsis & AndegavenGs probatx monetae. Addens 3uod ipse Aleardus dcccc. denariorum libras poftea edit, quando in capitulo illa recepit. Aleardus vero bis ac tertio jurejurando affirmavit se vero ita rece- pifle, dicens nec fratribus, nec filiis, nec parentibus, sed sibi foli tantum in vita fua præpofituram datam fore. £ Et ita abrafus eft Conftantinus ipse, & omnis progenies ejus poli ipsum. Ilhid judicium ac definitionem fecerunt Egicsius Tusculi episcopus & Romanæ Ecdesue vicarius qui pro contentione Gregorii b & petri Leonis apoftolicorum tunc temporis Pictavi morabatur, & magifter Hilarius, &magifter Laurentius, Villelmus prior S. Radegundis, Guillelmus, Johannes prior S. Nicolai, Conftantinus de Moleriis, Hugo de Char- tune, Guillelmus Richerii, Arnaldus facrilta, Aimar- dus prior Fayz, Ingelbaudus, Helias, Marinus Pi&a- veniis prxpoficus, Palcndus miles, Lombardus sub- prxponcus, & multi alii. XXXVII. E Charta Aldeardis uxoris Gaufridi Aquitanorum duris. An. cbc. /*"’\Uia humani generis primi parentes &c. Igitur suo. K^ego Aldeardis Pictavorum comicilsa de salute tam mea quam charorum folicita, volensque tam pes- limi domini fervi rure liberari, dono Deo & fando Evangeliltac Novi-Monafterii quod dominus Gaulfre- dus Aquitanorum dux vir meus fundavit, ibique tu- • Quod probat charta Aldeardis uxoris Gaufridi insra edenda. * • Hic Gregorius suit anti-papa diflus Viflor III. quem præcestit Petrus Leonis, didus Anacletus II. MENTA 356 l mutatus quiefeit, omnes metarias quas in Jard habeo, quasque etiam mihi przdidus vir meus pro sponsali- bus aederat &c. Faaumcst hoc donum in lzpedisti monafterii oratorio, iu manu domini Marci abbatis, artante ibidem Enrico nepote meo, tunc priore Clu- niaci, & aliis quam plurimis monachis. S. *j* Aldeardis comitissie. Ex chartulario Novi-monesterii. XXXVIII. Bulla Urbani papæ II. qua Geraldo abbati Afonasterii-novi prioratum S. Nicolai Pictav, concedit. URbanus episcopus, servus fervorum Dei, 1093. dilecto in Chrifto filio Geraldo abbati Monafterii- novi, quod in PictavienG suburbio litum eft, ipfiusque succcdoribus regulariter sub ft i tuendis in perpetuum. Ad hoc sedi apoftolicz, omnipotente Deo, & beato Petro cooperantc promoti cognofcimur, ut pro data divinitus facultate injulticiam opprimere, juftitiam erigere, & religionem augere curemus. Unde fervorum Dei quieti providere magnopere satagimus, uc a fscularibus tumultibus liberi, divinx contemplationi ardentius inhaerere praevaleant. Tuis igitur, cariflime fili Geralde abbas, piis votis, & reverentiflimi confiatris noftri, quondam autem patris mei Hugonis Cluniacensis abbatis, juftis petitionibus annuentes, omnem liberta* (temsve immunitatem vcftro Novo-monasterio, post • apoftolicæ memoris Gregorii septimi prxdecesioris no- ftri privilegium attributum > nos quoque prxsentis decreti auctoritate conferimus ; przterea beati Nicolai ecclefiam secus muros Pictavis ab Agnete comitissa aedificatam, tibi tuisque succefloiibus perpetuo pofli- dendam concedimus, sicut a legato meo Amato Bur- dcgalensi episeopo, & a re verent illimo con fratre meo petro Pidavensi epifeopo, przsentibus epifeopis & abbatibus, cum filii noftri Guillelmi comitis favore, in concilio definitum efle cognovimus j sicut & venerabilis filius nofter Rainaldus monafterii beati Cypriani abbas se publice conftitucum veridica coram nobis afler- tione teftatus eft. Quia enim ftatuti canonici, fecundum accepti a Romana Ecclefia privilegii tenorem vivere comtempfcrunt, & ab ipsius civitatis epifeopo > sive a legaris noftris admoniti, ad sux regulz propofi- tum * comiti pertinaciter renuerunt, non immerito juxta, eonnjt^ angelicum judicium, regnum Dei ab eis ablatum, fic fructus ejus facientibus datum eft ; illorum autem querela omnino deinceps consopita, filentio perpetuo conticefcat. Veftra itaque intereft, filii in Chrifto cha- tiflimi, apoftolicæ sedis libertati & gratiz dignis aedonibus rcspondere, regularis difciplinæ ordini solli- cite infudare, ut quanto a secularibus tumultibus liberiores eftis, tanto amplius placere Deo totius mentis & animae virtutibus anneletis. Si quis vero regularium sacerdotum, judicum, atque sxcularium persona hanc meæ constitutionis paginam agnofeens contra eam temere venire tentaverit, poteftatis honorifque fui dignitate careat, reumque se divino judicio de perpe- ’trata iniquitate cognofcat j & nili quz ab illo line male ablata reilituerit, nisi digna poenitentia illicite acta defleverit, a sacrariflimo corpore & sanguine Dei & Domini Redemptoris *Jesu Chrifti Jienus fiat, atque in excremo examine diftridæ ultioni fubjaceat. Cunctis autem eidem loco jufta fervanribus fir pax D. N. J. C. 3uarenus & hi fruftum boni operis percipiant, fic apud iftridhim judicem præmia ærcrnæ pacis inveniant. Datnm…, per manus Johannis fandbe Romanz Ecclesee diaconi cardinalis, sexro decimo Kal. Novembris, Indi- dtione 1. anno Dominicae Incarnationis millcfimo no- nagesimo tertio, pontificatus autem Urbani papx II. anno sexco. 357 ECCLESIÆ P I Exftat alia ejusdem Viboni pepo bulla, data apud / jingeliucum, per manum Johannis S. Rom, Eccl, diaceni cardinalis vn. Idus Aprilis, Indict. iv. an. Dom. Incarn. m. xcvx. pontificatus eju/dem an. nono, in qua meminit bnlla Gregorii VII. pro Monafieris- novo, tefiaturque fi huius coenobii ecclefiam dedicassie ; quapropter abbati monachifaue ejusdem loci amplum immunitatis praceptum concejfit. XXXIX. cfiarta— Epiflola Gnidonis snbprioris Monastecii-novi <* Miott’Falcanb. SAnctiUimo patri ac domino Cluniae, abbati, frater Guido subpridr, totufque conventus humilis Novi— j monafterii Pistaviensis, falutem & tam debitatn quam devotam domino patri obedientiam. Sanctitati veftrx notum fieri volumus quod die Dominica poft Purificationem B. V. M. una cum domno Oarico quondam abbate noftro, in capitulo noftro fimul convenimus, & G. venerabilis prior S. Eutropii Sanctonenfis, & camerarius vefter in Pidavia litteras veftras nobis exhibuit sub hac forma j Venerabili & charifllmo fratri noftro G. priori S. Eutropii Sanftonensis & camerario noftro in Pidavia. Frater fande humilis abbas Clunia- censis falutem, gratiam & benedictionem. Mandamus vobis quatinus u venerabilis in Christo & charilHtnus frater nofter Ozricns abbas S. Johannis Monalterii- novf Plstaviensis, aliqua necefliute compulfus abbatix suzvolueritrefignare, refignationem illius recipiatis, dantes illius loci conventui auctoritatem noftram eligendi juxta tenorem Cluniacensu ecclelix privilegiorum ; & i » quod inde nullum prxjudicium fiat ecclesiæ Cluniacenli. Mandamus etiam vobis quod si ita eft, de redditibus distre abbatix dicto abbati competenter & honnelte quamdiu vixerit, iu necellariis libi auctoritate noftra providete faciatis. Quarum litterarum auctoritate przdidus abbas nofter maxima neceffi- tate compulfus, & impotentia sui corporis exigente, propria voluntate in præscntia veftri camerarii iam didi, adtniniftrationi ecclelix sux refignavic Quo facto nobis data a cameratio veftro licentia eligendi, in septem fratres noftros bonx vite & opinionis vora noftra unanimiter cranftulimus, qui jurati ecclefiæ no- strz de pallore idoneo providerint, fecundum quod cis fecundum Deum videbitur expedire j & nos omnes fidem dedimus volentes dare pacem ecclelix, quod electionem ab illis factam ratam & firmam line reclamatione aliqua haberemus. Cum vero poftmodum illi septem dc electione rradbiflent, in venerabilem fratrem noftrum Fulconem præposirum ecclelix noftri unanimiter consenferunt, & eundem in paftorem ccdefix noftrx elegerunt *, quain electionem nos omnes unanimiter approbavimus Sc approbimns. Unde finctitati veftrx, in quantum pofliimus, supplicamus humiliter & devote quatinus praedidum electum noftrum bonum virum & honeftum, quem vobis per chariflimos in Chrifto fratres Guillcrmum armarium & J. cellerarium ecclelix nollrae, &r per parentes litter.it prælentamus, recipiaris liberali ter & benigne, & eledionem ipfius, si placet, dignemini confirmare, fcientes pro certo quod tios in ecclesia noftra aliquem habere non credimus ] qui ad regimen ecclelix noftræ tam Iit necelsirius & honeftns. Bene & diu valeat in Domino fandius veftra. Dacum die cabbati poft feftum beati Mathiz apoftoli, anno Domini m. cc. xxxiii. Tomus IT. [CTAVIENSIS. 358 XL Epistola R. Custodis Alonastrrii-novi ad abbatem £x charta- Cluniacenfem de electione Benedicti Ullae rio Umo- & demissione P » cni’ SAn&iÆimo patri ac domino abbati Cluniacenli ac facro conventui P. cultos ordinis Monafterii-novi & ipsius ecdeiiz totus conventus, promptam cum omni devotione obedientiam. Quia frequenter legimus quod jacula qux providentur minus lxdunc, ideo ad curanda pericula qux nobis imminebant, chiiriffimos & venerabiles fratres noftros H. priorem noftrum, & P. armarium ad vos & conventum Cluni c. deftina- j mus, per ipsos & per litteras noftras patentes devo- tiflimd fupplicantes, ut ad ecdefiam tioftr ? m pariter Sc veftram defeenderetis. ipli inchmpnicati attentius pro- visurus, & eam penitus ordinaturus, & etiam qux corrigenda elsent in eadem ccclefia regulariter corri- § entes.Sperabamus enim quod quanto magis ipsi nuntii igniores inter nos fide inveniebantur, tpnto citius ad execucionem petitionis noftræ animum vestnim pollent inclinare. Verum quia impedientibus negotiis usque modo venire diftulistis, quae urgente neceditate fecimus, vobis ad quem poft Peum tora noftra adio unicum habet rcfpcdlum norificamus. Noverit ergo sancti- tas veftra, quod cum duminus P. abbas Nbnafterii- novi, nimia proprii corporis anxietate cruciaretur, & tantus eflet dolor aegritudinis > quod nullam in agendis suis concederet facultatem, abbatix fuse omnino C renuntiavit. Tunc vero in arcto pofiti, & timentes ne fuadente diabolo inter nos suscitarcntur divifiones & scisinsta, vel malitia principis contra libertatem ec- clefix noftræ & jurifdictionem & dominium quod ha- betis in eadem ecclefia, aliqua intruderetur persona, juxta regulam beati Benedicti convenientes in unum, & dignitatem veftram integram in omnibus retinentes, cum timore Dei & reverentia venerabilem & charifli- mum fratrem noftrum & monachum veftrum Bcredictum Ullae priorem Monafterii-novi unanimiter & concordes in noftrum eligimus p. florem pariter & abbatem. Et quia electio ifta ad honorem Dei & tonus ec- clelue Cluniae. & etiam ad profectum ecclelix noftrx, quantum perpendere polTumus, fada esse dignofeitur, (upplicamus universitaris veftrx fnn&itari, quatenus eledionem noftram tam rationabiliter fictam amore i^Dei, fi placet, confirmetis, & onus eccleliz noftræ in profequehda appellatione contra epilcopum Picta- vienfem tanquam proprium onus fufcipi.itis ; ita ut ecclesiam noftram de manu eripiatis aliena, & ipsam dein- ceps veftram poffideatis propriam. XLI. Ludovicus Balbus Francorum rex confirmat possesseones monasterii S. Crucis Pictavienfis. rii S. Crucis Piflai’. LUoovicus miscricordia Dei rex. Notum efle 877. volumus omnibus fidelibus sandtae Eei Ecclelix noftris prxfentibus & futuris, quia venerabilis Ava :abbarifla ex monafterio S. Crucis, quod eft ficum infra muros urbis Pictavenfis, noftram adiens dementiam, obtulit obtutibus noftris prarccpca domni augufti avi noftri Ludovici, & piæ memorix genitoris noftri Caroli gloriosorum imperatorum, in quibus erat inser- tum, quod non solum ipsi, verum etiam & prxdecef- fores eorum reges Francorum videlicet, sub suo nomine & immuniraris tuitione, cum monafterio S. Rade- gundis, quod eft sirum in suburbio przdi&r urbis, & cum omnibus rebus, vel hominibus ad se petinenti- bus, vel aspicientibiis confiftcre fecerant, Sc eorum immunitate authoritatiim, eumdem munitum atque defensiim edet monafterium. Sed pro rei firmitate Z ij 359 1 N S T R U f oitulavic nobis, tit paternum, seu pixdeceflorum A noftrorum regum videlicet & imperatorum morem sc- quentes, hujufcemodi noftrz immunitatis præceptum ob amorem Dei erga przdi&a monafteria S. Crucis & S. Radcgstndis pro divini cultus amore fieri decrevi- * Quadam mus > * P61 qu°d præcipimus atque jubemus, uc videmur de— nullus judex publicus, vel quiflibet ex judiciaria po- W— testate ecclefias & loca, vel agros, seu reliquas pos- sefliones prædictonim inonafteriorum, quas moderno tempore jufte & rationabiliter poflidere videntur, in quibuflibet pagis & territoriis, quidquid ad ipfa loca propter divinum amorem collatum fuerit, vel qux deinceps in jure ipsorum voluerit Divina potcftas augeri, ad causas audiendas, vel freda exigenda, aut manfiones, vel paratas faciendas, aut fidcjulsores tollendos, aut homines tam ingenuos quam servos su— _ per terram ipsorum commorantes irrationabiliter dis- tringendos, nec ulla$ redibiriones, aut illicitas occa- siones requirendas, ullo unquam tempore ingredi au- deat, ut ea quz fuperius memorata lunt penitus exigere przfumac, & quicquid de rebus iplorum fifcus nofter fperare poterat, nos pro xternaremuneratione prxdtstis monalteriis concedimus, ut perennibus tem- poribus in alimonia pauperum, & ftipendia fervorum vel ancillarum Chrifti in eisdem monalteriis Deo famulantium proficiat in augmentum. Et qiundo quidem ipfa abbatisla Divina vocatione, vel succcslorcs ejus de hac luce migraverint, quandiu ipfa ancillx Dei inter fe tales invenire poterunt, quz ipsam congregationem ibi Deo famulantium fecundum Regulam regere valeant, per hanc noftram auctoritatem licentiam habeant eligendi abbatisfim, quatinus pro nobis, C conjuge, proleque noftra, & Habilitate regni noftri a Deo nobis collaci, jugiter Dei mifericordiani exorari delectet. Concedimus etiam praedictis fratribus S. Ra- degundis & ancillis S. Crucis quasdam villas sicut domnum genitorem noftrum Carolum Augulhun confiat eis concelfifle, Deniacum, Novam-villam, Bitro- nium, Mcrmenterum. Et ut hzc noftra auctoritas noftris & futuris temporibus firmitatem obtineat perpetuam, manu propria subterfirmavimus, & de anulo noftro insigniri juflimus. Datum civitate… Indictione xi. an. i. regni domini Ludovici gloriosisfimi regis. Astrnn Turonis monafterio S. Martini in Dei nomine feliciter, Amen. XLII. 1 De S. Radegunde regina, S. Crucis fundatrice. PAtrcm habuit Beretharium regem Thoringorum live Brittarium, patruum Hermensiidum & ipfum regem, avum Baflinum qui fuit quoque rex. Quando vero Theodoricus Australiorum rex tributarios libi Toringos bello fecit, prædamquc Chlothario fratri pro lato auxilio concedit, ifte Radcgundem anno ♦y^pagum. 519-captivam abduxit, quæ in Veromanaensem * ducta * Athiez. Atteias * in villa regia nutriendi caufa, cuftodibus eft de- purata. Ibi pueritiam egit fan&iilimc, focium precum & piorum operum nadla Samuclem parvulum clericum. Interea vero litteras docebatur-, aftfanno 538. ut Cointio j ♦ Vitry placet,) cum præparacis expenfis Viduriaci * Rex eam proche ducere vellet, Betarchom ab Aueis node cum paucis Douay. elapsa eft, deinde Sueflioncm diredha iterum fugit ut pompam regalem evitaret j tandemque terreno regi sic nupsit, uc a ccrlcfti non separaretur. Hanc in aula vitam inftiruit, uc monacham potius quam reginam thori confortem habere fe Rex diceret i quippe quæ convivio sese subduceret ad decantandum curium, noQu furgerct e ledo, geluque rigens illucreverte- tetur, cilicium feriet, pauperes ipfa lavaret, mundaret, pasceret, curarctque ; negle&is vero cibis regiis, fava & lenticula ipG vcsceretur. Sxpius ob hxc a Rege increpita & objurgata, & a domeftici » MENTA 560 persecutionem palsa \ tandem occifo ab illo fratre suo, licentiam obtinuit a Rege monadicam veltem induendi, fufeipiendique diaconatus a S. Medardo Noviomagi ; quem ut sibi conferret, prope compulit invitum. Variis pollea cellis seu monalteriis pretiofs velles diftribuit, salutatoque S. Martini sepulcro, in villam Suacdas * Pictavienlis territorii a Rege sibi • $a’J. datam abdidit se, ibique metuentem ne a Rege sicut fama erat, repofeeretur, Johannes in caftello Cainone * ♦ Chinon. rcclausiis ab noc metu liberavit, Regem quidem id velle, Deum vero nolle confirmans. Poli hoc dictum supradi&a domina Radegundis mente tota intenta ad Cnriftum Pictavis, infpirante & cooperante Deo, monafterium libi per ordinationem przcelsi regis Chlotharii conftruxic ; quam fabricam vir apoftolicus Picntius episcopus Sc Austrapius dux, per ordinationem Dominicam celeriter fecerunt : in quod mona-> Aerium sancta Regina mundi falsa blandimenta ref- puens, gaudensquc ingrefla eft : ubi perfeftionis ornamenta conquireret, & magnam congregationem puellarum Chrifto numquam morituro fpanso traderet. Chlotharium autem Turonos ufque ad illam retrahendam progreflum, soliciratus a regina S. Germanus episcopus Pariliensis ab illo consilio fupplex ab’ fterruit ; Ariique mortem experti sunt qui Regi hoc pcrsuaseranr. XLIII. Instrumentum fundationis D. Trinitatis Pictavieascs. IN nomine fandx & individuae Trinitatis Hlotharius Divina providente dementia rex & auguftus. Univcr- sarum ecclcsiarum decus prifeis glifeens augmentis, succedente religione servantibus ftatum cum fandarum, tum etiam fandarum ; eorumdem fons humanorum, fortitudo venuftatis adhxrens cœlcftibus creditur unica animi devotione cum Chrifto atque non unius animae salus, sed inultarum manus * remiflio— * munus, fium solutis contagiis. Quod cernens clara Guillelmi comius, dilectique fidelis noftri mater Adcla : poft’ quam suus homo exierat*, fervituram se Domino ob— ♦bominem ligavit, jugiter illi foli i finit ens, a quo mente & puro exuernt. corde anhelabat fupcmx vitæ desidcrium. Verum in univerlis magis quam in unius stibstftentia Chrifti scr- vitns felicius exercitata audiretur, atque suis religio- ■^saium fuffragio matronarum id fieri fruftrata ejus fpes fatifeebae, conlilio religiosarum, una cum filio Guillelmo comite, noftræ serenicatis aures humili preca- minc aggiefla eft, ut infra Piftavensem urbem inpræ- dio suo quod ad hoc emerat juxta pristinam cellam S. Hilarii, monafterium ad honorem sanctx & indi- vidux Trinitatis, id quod est, confinii licitum foret. ubi pro noftra totiufque regni noftri salute, ac pro rc- mcaio mariti filiique jugiter laudes debitas a aefpon- fatis, sponsus Ecclesiæ Chriftus audiret : atque ad hoc detinendum curtes duas cum suis appendiciis noftro daremus praecepto, &c duos, quod allodos nuncu- f>ant ejusdem loci incolx. Quapropter omnium fide- ium fan&c Ecclefia : ac noftrorum folertia innotefeat, :fupradictx Adelæ comitislx, Dominoque devotiflimæ, consenfu ac precatione filii Guillelmi comitis, noftri- que palatii dignitatum aflensione concelsum esse, munimine noftri praecepti datum locum infra urbem praenominatam, cum omnibus qux tam ipfa quam ibi Domino militantes, aut acquisita obtinent, aut Chrillo largiente pro tempore acquirere valebunt. Qiiem locum de omni regali au&oritate munitum, atque cii- cumfeptum, neque Reipublicx exactor caufa cujufpiam negotiationis excutiendo, normœ sandtarum monacharum offendat inviolabilem tramitem, tenoremque sux obtineat religiolitatis, damus prilibams cum omnibus ad eas pertinentibus curtes duas : quarum una Fagia vocatur, habens capellas duas, unam in honorem 36t ECCLESIÆ P1 S. Juliani, siceram in honorem S. Gcrvafii ; altera i vero Curs vocatur Sccundiniaca cum capella in honorem S. Petri in pago Mctulcnfi, & duos alodos quorum unus Veluecus, alter Sartum vocatur. Hxc omnia prxfcripta tam in cortibus qurm in alodis damus, atque largimur tum Domino ibi famulantibus, tum etiam ipfi comitiHx Adelx, cum vineis, prius, filvis, pascuis, aquis, aquarumvc dccurfibus, molendinis, exitibus & regrcflibus, & mancipiis utriufque fexus cum omni integritate ad enlccm curtes, Vel alodos pertinente. Et (i quis locum, vel ibi Domino mi- lirantes, inquietare præsumpserit, libras auri c. mulcterur, medietatem prxdicto monafterio, & camerx noltra : alteram, atque anathematis fandi Spiritus, fahdorumque, sanctarum etiam feriatur & damnetur. Et ut firmius maneat, & in pofterum in- convulfum fervetur, manu propria subrer firmantes, a nobis datum hoc przceptutn noftri fieri palatii si- gillo lignari præcepimus. Domini Hlotharii lignum * Gczo. glorioGllimi regis & augufti. Gero * cancellarius ad vices Adelrici archiepifcopi, summique cancellarii recognovit & subscripsit. XLIV. Diploma Lotharii fundationem hanc confirmantis. LOtharius Divina ordinante providentia rex Francorum. Specialibus cujufcumque fidelium noftrorum caulis inlpe&is subveniendum efle regalia auctoritas monftrat. Quanto nugis ad debitam rega-, litaris providentiam, xquum, dignum que perrinct, ut eccleliz catholicae atque apoftolicz, quam (. hriftns suo pretioso sanguine redemit, eamqud nobis, qui per adoptionem filii exiftimus, regendam rucndaniqre commi fit, piam follicitamque in cun&is atram gerere Audeamus. Et ut in ejus profectu sive exaltatione, congruam debeamus exhibere diligentiam, ad ejus neceflitatem & utilitatem, atque dignitatem necefla- ria & utilia provideamus, conftittiri. S-.n&æ igitur Ec- defiæ catholicx liliis Dei, cundisijuc fidelibus præ- sentibus Se fu ruris pcrspicuum efle volumus : quoni.un consobrini, ducisqne potentiflimi Eblonis conjux il- 1 ultris Adela vocabulo noftram expetiit ferenitarem, quatenus pro noftra, conjugis, & prolis salute, regni quoque noftri ftatu, cœnobio novicer in Pidavu uibe ab inclyta genitrice fua, per aflcnsum marchionis Guillelmi fui itidem filii conftrudo, atque in nomine & honore S. Trinitatis dicato, noftræ auctoritatis prx- cepto munimen & robur præbere dignaremur. In quocŒnobio venerabilis matrona & fund^nix Adela, honorem & cultum Domini adminiftrandum j cum fatis honefttflimum apparaflec ornatum, & monachatum Deo famulantium aggregato cœtu quæ sub abba- tiflae unius imperio fecundum Regulam S. parris Be- nedidi probabiliter viverent, siiflicientum neceflariam copiofe addidi liet rerum, con fi der an s quod adhuc edet quod egerent ; eget enim semper femineus grex divino cultui mancip.1 tus, sacerdotum, & eorum qui in clero sunt (blatio miniftrorum, nec rationabiliter conliftere valet fine eo*, impetravit ut quandam abbatiam qtve olim monafierium puellare S. Petri vucauim ob puellas ibi descrvientes, nunc verfa vicc, quoniam fors omnia verfar, & eam canonicis inft.nir.itam eodem Cœnobio attribuerat : ita ut amodo tam ips.i abbarifla, quam canonici, eorumque præbendx r.bbariflis didi cœnobii cum omni integritate subjaceanr, sicque loci opportunitas, noftra cum Dei auxilio superveniente auctoritate, integra extfterer. Igitur petitione ncccpra decrevimus, fidelis noftræ, cui nil ratum negare fas, judicamus petitioni farisfacerc, cum neque matri ejus neque fratri velimus contraire. Et G quis hunc locum noftra auctoritate fundarum inquietare præsiimple- tit, libras auri centum mulstetur, medietatem tnonas- C T A V I E N S I S. 361 L terio prxdido, camera : hoftrœ alteram, atque anathematis sancti Spiritus, sanstorumque, sanc- tarum etiam feriatur damnetur. Statuimus ergo, & noftra audoriute regia confirmamus ad illum lo- cum omnia, quz sive mater sive filius contulerunt, feu quidquid fideles collaturi funt, tam in ornamentis ccdesiafticis, quam in ædificiis intus & extra politis, Ccclesiis, villis, & omnibus legitimis appendiciis in- convulfc tenenda, quiete poflidenda omni inquietu- dine seclusa. Ut autem hsc noftræ confirmationis au- Qoritas majoris per succedentia temporum cunicula edet roboris, praecepti noftri feriptum scedulx noftræ j ulli mus impreflior.e infigniri. Anno Dotninicx lncarn. d.ccCc. lxii. Indidione vi. regnante Hlo- thario gloriofillimo rege sub an. ix. regni ejus. Signum Lotharii regis exccllcntiflimi. Astum Latiduno urbe regali. Arnulphus notarius ad vicem domini Adelrici archiepiscopi recognovit, & relegit. Haeduo Lotharii diplomata, cttm plurimis mendis in Gallia Chrifiiana veteri excnja, iis purgata reendenda cenjuimns. Aha e nsdem principis legefis apnd Bejltum histi contit. Pi£t. pi zjt. cum ipfius monogramma te.. XLV. Excerptum bulla Calixti papæ II. pro SS. Trinis. Pictav. EL1 s A b £ t h abbatiflæ Pi&avensis monafterii 1119. SS. Trinitatis Calixtus papa confirmat bona monafterii, videlicet ecdeliam S. Petri de Catnberria cum q decima fua, ecclefiam S. Martini de Pailet cum decima fua, ecclefiam S. Juliani cum curte fua, ecdeliam S. Nicholai de prato-maleriicto cum curte sua, ec- clcfiam S. Petri de Secondigrcc cum curte sua, ecde- sum S. Maximi de Contrc cum curte sua, tccleliam fandi Ylarii de Villafolet cum curte fua, ecclesum SS. Gervafii & Protasii cnm curte sua, ecclefia S. Mariæ de la Foreft cum integritate fua, ecclefiam Sj Marix de Murnai cum integritate fua, ecdeliam S. Gregorii iri snburbio Pidavis cum integritate sua, ecdeliam S. Pelagii in siiburbio cum integritate fua ; infra ipfam d- viratem piftavensem S. Petri puellare monasierium cum integritate sua, ita etiam ut cellerarius officium, & canonici praebendas de manu abbatiflœ iu capitulo accipiant, & fervidum debitum atque obedienciam, Dlicut hactenus fecisle noscunrur, monafterio fic abba- ciflæ prorfus exhibeant. Datum Pictavi per manum Chrisogohi S. R. E. diaconi cardinalis ac bibliothecatii v. Kal. Septemb. Indist. xii. Dominica lncarn. anno m. c. xix. Calixti II. anno primo. XLVI. Eugenii papæ III. litteræ de electione jufatluldis fecundæ abbatissee Fontis— Ebraldi. EUg £N 1Us episcopusservusfervorum Dei, dilectis in Chrifto filiabus sanclimonialibus ccclcstr t > *9- Fontis-Ewraldi salutem & apoftolicam benedictionem. £ Sicut ex litterarum veftrarum.inspectione perpendimus, bonx memoriae abbatilsa veftra, Domino vocante, humanæ conditionis debintm folvit ; de cujus morte paterno condolentes affcdhi, animatu ipfius noftris precibus Domino commendamus. Vos autem poft obituiri ejus, sicut eisdem nobis litteris inrimaftis, M. nobilis Andigavensis comitis fororem in abbatiflam vobis regulariter elegiftis, eamque benedici a venerabili fratre noftro G. Pi&avicnfi epifcopcJ poftulaftis : quod quia ipse absque promiflione obedientix facere recufaret, nos juxta petitionem veftram eidem causae finem imponere non differemus, rræterea univerfitatem ves- tram per prxfentia fevipta monemus, fic exhortamur ln Domino, nt in bono veftro propofiro perseverartf attentius ftudeatis, & ita divino cui mancipatx eius Z iij j6j I N S T R l obsequio T.lhxrere, ut odor vcftrae bonz converfatio— j nls, multis exempla proponens, longe lateque, licut hadenus.effutidatur *, ne bona qux de vcftro collegio usque modo praedicantur, virtuti vel probitati unius plurium afcribantur. Agite ergo, dilecte in Domino filix, & lampades veftras Audeatis ita bonis operibus adornare, ut cum Chrifto cui dcfponfatae eftis, mercamini ad aeternas nuptias introire. Datum Tusculani vu. Idus Septembris. XLVII. Sertæ abbatissee Fontis — Ebraldi litteræ de con- structione capella S. Catharinæ ab Ala ducissia Borbonii moniali Fontis-Ebraldi. BErta Dei gratia Fontis-Ebraudi abbatissa omnibus prxsentes litteras inspecturis falutem in Do- mino. Noveritis quod venerabilis Ala quondam du- ciUa Borbonii, poft vero multo tempore rcligiosa mo- nialis & bencractrix noftra, dedit noftro consilio & aflcnfu in puram & perpetuam eleemofynam capellæ quam adstrui fecit de suo proprio, in medio cimiterii noftri, in honore beatz Catharinæ xlix. solidos qua- tuor denarios minores lingulis annis percipiendos, per manum prioris de Montilibus, hiis tribu$ terminis, videlicet iu fdto S. Albini xxii. solidos iv. denarios minores, in feftoS. Michaclis xix. solidos, & in Natale Domini vnx. solidos. Dedit iterum octo solidos distre capcllx quos annuatim percipiat apud Codreium Marchoardi per manum Philippi Jacob1 in fefto S. Michaclis recipiendos, & duos solidos apud Fontenei recipiendos, per manum prioris ejus- aem loci, in fefto S. Michaclis, & triginta sextaria frumenti apud Torcan ad luminare przfarx capellx faciendum, iu eodem fello limiliter recipienda per manum Aimerici d’Errer. Uc autem hzc donatio fir- ma & ftabilis in perpetuum perseveret, ad petitionem supradi&x Alo, prxsences litteras sigilli noftri munimine fecinuis roborari. Actum anno gratiz mccxxv. XLVIII. £jr fttcrolo— De Johanna Saptista de Sourbon ahbatissei g£bra°ld.~ Fonte-Braldensi. Migravit a sicculo reverendiflima mater noftra ac domina Johanna Baptifta a Borbonio Henrici IV. Francorum regis filia. Vix decennis dum regni primates eximiis ejus tum animi tum corporis dotibus rapti, eam sibi conjugem poftularunc ; sed hxc, inquiebat, sponfi injuria eft expestare placituram. Iteratis itaque precibus Mariam Mediceam reginam, quam veluti matrem colebat adduxit ut ab aula regia in primaevo juventuti’; flore avelleretur, & curis peculiaribus Mariz a Lotharingia regii Calentis cccnobii prope Parifios abbatiflx committeretur. Ibi autem ad omne virtutis ftudiutn efformata, solemni votorum profeflione fe Dei & religionis obsequio mancipavit. Quantum tunc in omni opere bono progrclliim fecerit, fuadet magnus ille animi ardor quo aggrediebatur difficiliora : snadenc & obedientiz, humilitatis, modeftiæf caritatis, aliarum que virtutum exempla quibus omnes ad regularem disciplinam accendebat. Jam tot & tanta virtutum fpccimina ac regix indolis argumenta præbue- rar, ut fanctx religionis bonus odor ubique exilteret. Hinc feliciter contigit, ut a Fonte-Braldeiisi monafterio, in futfraganeam reverendillimz matris noftrx Ludovicx a Borbonio de Lavedan fuerit ardenter ex- optata, ac uno omnium tam fororum quam fratrum aftensu, annuente rege chriftianiflinio Ludovico decimo tertio, in abbatilsam electi. Mirum sane eft quanto fuerit solacio prxdidbe matri noftrz abbatissx, dum per annorum Juodecim fpatium in perferendo onere regiminis abbatix, totiusque ordinis eam ftrenue J M E N T A j6+ A adjuvit, & praecipue dum majoris priorillx munuS alfumpsic : quod tam egregie leptem annis nofcicut explevilse, uc omnibus eflec admirationi. Tunc enim stri&iori difciplinx ftuduit quammaxime. prima aderat choro, abibat ultima, diunostuqucpsallendis divinis laudibus erat intenta. Quantis vero affligeret fe mace- rationibus, extenuaret jejuniis, attereret vigiliis incredibile. Non plumam, sed paleam, non laneam culcitram, sed tabulam vel saccutn glunia refertura iu capiendo fomno adhibebat. Sic innocens victima non liiinn, sed noftrum, ne pro illo puniretur, puniebat peccatum. Poftquam autem a morte Ludovicæ matris noftrx ac domna ;, totam domum in se inclinatam recumbere perfpexic, curam omnem & induf- rriam in regendo suo ordine collocavit, sed quam g fausie probavit eventus. Quod semel ex consilio c<t- perat, firmitudine plusquam virili prosequebatuf. Erat enim animo infracta, adeo ut nihil objiceretur tam arduum quod ejus tereret conftantiam. Nec mirum •, non enim vifus eft unquam, qui rem cautius proponerer, aut acrius defenderet, vel ad exitum felicius perduceret ubique & semper invida. Componendis magnatum & quorumvis aliorum jurgiis, ea qua iu proximum efferebatur caritate vacabat. Nec propterea ab iis ^uz ad fui regimen ordinis fpestabant diftrahe- batur. Præfens animo, matura consilio, univerfali quadam providentia etiam minutiflimis profpiciebat. In ea apparuit semper summa cum vcnufto corpore celficas mentis, quz comitati & affabilitatisermonisconjuncta, omnium conciliabat animos. Nec deerat ama- C bilis quædam in verbis & geftis gravitas, quz non tam extorquebat metutn quam impetrabar reverentiam. At si eleganti & decora erat facie, mente mo- ribufque longe formosior agnofeebatur ; ingenio fi quidem erat sublimis, do&ifliir.e & mira quadam fa- cundia loquebatur, itaut ftuperent liniverit. Linguam Hispanam vix annos novem nata exquisite callebat 1 procedente tempore Latinam didicerat, philofophiciS & theologicis animum suum adjunxerat, & potimmuni lectioni fandorum patrum, quorum mentem pari facilitate & eloquentia eam attigisse & explanafle teftan- tur plura manuscripra, quz licet zterna luce digna, pro sua lingulari modeftia noluit prælosubjici. Verum an cœlesiis illius do&rinz radii parerent affectum piz voluntatis : an veluti foetus & facri partus ab illa pro- manarent non discutiinus. Hoc unum dumtaxat compertum habemus, quod fciendam quae inflat semper Drefpuit j caritatem quæ ædificat fununopere eteoluit : ea vero quz didicit, non tam ratione, quam oratione, non tam studio intellectus quam ftuaio voluntatis, nec tam humano magifterio quam longo rerum ufu & proprio experimento videtur comparasse. Didicit enim ex iis quz palla eft in sublevandis die & node infirmis patientiam > ex vilioribus ossiciiS, cujusmodi sunt lavare & extergere scutcllas, dauftra & coquinam fcopis inundare, furoribus in refectorio & no- focomio miniftrare, infirmas frequenter invisere, morituris ( abdicato perfonarutn dilcrimine) prxsenteni fe nunquam non exhibere j ex iis, inquam, didicit humilitatem, benignitatem, caritatem & alias virtuteS, quibus vitam suam mirifice contexuit. Laudanda quo- g que illiistriffimae principis noftrac munificentia.Cryptam arcuatam humandis abbatiflarum corporibus coaptavit, 3c ab illa exorfa, & auspicrua eft, ut libi mortem ob oculos poneret : pieuosissimis arx veltiariis majus monafterium exornavit, sacrarum reliquiarum thecas amplillimas & ditiflimas donavit : craticulam majorem cum variis quibus decoratur ornamentis con- ftruxit : porticulam qux ducic ad altare S. Bcnedidti, ubi audire sacrum & divinam Euchariftix alimoniam percipere valeant infirmx, aedificandam curavit, or- navitque lingulorum effigie. Qitin etiam in bibliotheca S. Johannis de Habitu excitanda & exornanda pluri-* muin contulit, eamque aureis divi Thomæ operibus ac pluribus aliis voluminibus illuftravit. In omnes 365 ECCLESIÆ P tandem natura ipfa fecerat liberalem : unde non mirum quod nemo ab ea rediret vacuus. Non omittam quod lumino vigore privilegia Ordinis coram regibus & Sriudpibus defendit, eorumque confirmationem, c ampliationem obdnuir, non tam oraculo vods, licet porentissano, quam roanifefta profeflione virtutis i quz & stunmos pontifices, & reges ac totius Europs principes, ipfi fecerat devinctos, poft iuec & alia præ- clarc gefta incidit in præpropenim & gravem mor- bum, quo periculose decumbens, ad mortem læto & patienti animo subenndam sese comparavit. In lectulo mortis tamquam chriftianx fortitudinis theatro, non tam jacere, quam erigi videbatur : ipfa enim mortem sibi praenuntiatam non exhorruit, sed cons- t an ter expectavit. Nec miram, quia ejus vita perpe- nram fuerat prerioCe mortis magifterium. Non timuit nec tremuit moriens : quia & timuerat & tremuerat vivens > dum iu timore & tremore salutem fuam operabatur quotidie. Conftanteœ itaque & confidentem natura non fecerat, sed gratia ; cujus impulsu antequam e vivis excederet, lingula ordinavit, aeque facri viatici & extremx unctionis inunita przfidiis, suis utriusque fcxiis religiosu circumflantibus & col- lacrymantibus, maternam & capitalem benedictionem impertivit. Sed pro dolor’. matura catlo, praematura fbso, dura nobis, jucunda ipfi, mors eam oculis nas- tris, non cordibus furripuit, anno xtatis sux fexage- simq fecundo pene absoluto, a sui ordinis moderami- ne trigefano tertio inchoato, aChriftonatomdclxx. die decima fexta Januarii. Sic vitant inter fororum sua- nim lamenta non tam finiit, quam meliorem inchoavit, Deo iu « ternum victura. * XLIX. Pnff— Elogium Mariæ Magdalenæ Gabrielis de BKT^O. Rochechouard abbatiffæ Fonte- Braldensis. Migravit a sieculo reverendiflima mater noftra Maria MagJalena Gabriela de Rochechouart- Mortemart, ex patre duces inter & Francix pares, ac fupremis in aula dignitatibus cumularo perilluftris filia. Hxc a tenero, virtutis non modicx monimentum pofteritari exhibuit *, oblectamentorum fæculi junior contemptrix, jam religioni matura apud Abbatiam a nemore in urbe regia prosefllonem eaidit. Ibi quanto ! naturae donis erat pulcrior, tanto suit pietatis operibus Deo gratior ; quibuflibet monafterii religiofis exem- plojLuclovico magno, apud quem gratis conciliatrix unica pietas, admirationi. Majori theatro digna ad ab- batissic Fonte-Braldenfis authoriratem, increpans an- noruna moras brevi suit provecta Sed vero post con- secutam dignitatem quot & quanta fecerit quis recen- feat t Minifterio suo pervigil, reformationis cupiens, abbatifla munere abbatifla negotiorum pondere, mo- nafteriomm fuorum diseiplinis semper intenta, dies noctefque hanc partem curis, alteram ftudiis adhibens, insotnncs ducebat. Hinc in fcientia fructus fecit adeo uberes ut iu omni craditlonis genere prodigium eruditis non minus videretur quam oraculum. Quicquid fuit apud Grzcos falis, apud Romanos ur— I banitatis vivens jucunde sapuic. Quz fancivit, plura loquuntur quam effari polum ; plura sapienril&ine ordinavit, quam hominis etiam sublime ingenium capiat. Hzc tamen, quantacumque sint, nondum sunt singula. Totius monalterii ornamento ftudens, facras aedes & collabcntes refecit, & cultu multiplici ditavit. Tabernaculum majus auro fulgens, & oftcnsorium aliud margaritis gemmisquc radians condidit : altare columnis decora tum marmoreis cancellis clausir, mul- taque supcllectili auxit Vermiculato mirae magnitudinis opere chorum exornavit, dormitorium majus ex parte conftruxit : unum & aliud suis impenfis una cum noviciarum domo a fundamentis sedificavit, fuperius I C T A V I E N S I S. }66 A lapideis cellis diftinxit. Quid infuper f domum ab- batialem prius carptam, additis pluribus aedificiis, hortisque itnmenfa teftudine adjunctis, fumptu proprio complevit. Hxc sunt quæ in nos liberali manu be- neficia contulit vivens. Mortalibus adhuc nobis etiam moriens proderit precibus apud Deum, ad quem viari- co & aliis sacramentis munita, cocio gaudente, Fonte- Braldo lugente, inter propinquarum & utriusque fe- xus perfonarum acerbos dolores evolavit, anno acearis suz quinquagefitno octavo, fufeepti regiminis trieesi- IDO quarto, Chrilti nati millefimo sepeingenteumo quarto, die vero Augufti decima quinta j ut quo dio virgo Maria iu cœlum aflumta eft, Maria Magda- lena de Rochechouard in coelum ascenderet, & alibi aliorum &c. B L. Charta Lotharii regis pro Bonavalle junta Thoartium. Divinae legis sublimitate cernitur fure sancitum, quia rocius orbis imperium regali axiomate fu- blimatum numquam debei c violari ab ullo principum, quorum principatus feliciter nobili sceptro regitur regum. Ideoque quicquid ab illo verbis vel scripto hauritur patratum seu patrandum, inviolabile debet persi- ftere & fixum, &c. Quamobretn ego Lotharius rex Fran- corum, Divina pe mittente gratia, excellentiflime cupio intimare eundorum auribus fidelium utriusque fexus divcrsi ordinis, diverszque poreftacis, quod ac « cedens ad me Cofredus comes Andcgavoruro, con- sentiente tamen suo feniore domino Guillelmo Aqui- tanicurum duce precatus eft, ut quoddam beneficium iu pago Pictavo per diversa loca litum, beneficium videlicet quod Aymericus Thoarcenfis dc illo tenuit, illam prorsuS curtim, qux vulgo nuncupatur Faya * cum ipfa capella in honore frocti Hilarii dicata una cum pratis, molendinis, lilvis, aquis, aquanunve decursibus, Gmulque & collibertis utriusque sexus.Se omne quod ad ipsam curtim cernitur pertinere } & iu alio loco in ipse paco alteram capellam iu honore S* Petri dicatam in villa Misieria litam, cum domi- bus, currifcris, virdegariis, vineis, pratis, molendinis, aquis aquarumve decursibus, terris cultis & incultis, quxsitis & inquirendis, & cum omnibus iu ) carris. Infuper Sc in alio loco in Niortensi pago unam capellam in honore S. Saturnini (aeratam, litam iu villa quz nunc vocatur Cavanias, sed antiquitus vo- caiutur Lapheriacus, & quicquid ad eam pertinere vi-. detur. Infuper & quarumcumque ad ipfum beneficium Aymerici quod tenebat ex præfato Gofrido comite, totum & integrum quod inquifitum noscitur esse, vel mortalis homo poterit adquirere, Arberto Thoarccnsi vicecotniti, & uxori sux Hildegardi nomine per re- galis praecepti teftamentum meae potcftatis donum dignarer concedere. Quod audiens ego Lotharius rex Francorum, non cujuspiamcupiditatis face accensui, sed inviolabili amore ducis Aquitanicorum, & exhor- catione mei apocrifariorum domini videlicet Helberii > Elurimorum metropoli episcoporum, & domini Ge- oini magnifica generontaus episcopi placatus, quod mentis deliderio a me poftularunt, libenti animo a me impetrarunt ; eo scilicet tenore, ut quamdiu vixerint sub teftimonio Regum prxeepti teneant & poflideanc. Poft illorum quoque difcesium non revertatur ad ullum filiorum, seu ceterorum propinquorum vel he- redum illorum, sed ad opus abbatislx & puellarum loci illius, Deo, & ejusdem beata Marix genitrici, necnon & beato Andrez fando Johanni Baptift ? famulandum, ut in fubje&ione ancillarum Domini monachalium, refpectuque eamm inviolabiliter per- maneat sub imperio spiritalis abbatilsæ quæ adregen- das animas inventa fuerit idonea. Precamur denique omnes noftros succesibres reges* cwnitcs*prasulesquc Sc 367 I N S T R U abbates, necnon & cunctos hujus xvi proceres, ut A talis abbatissa inibi omni tempore conftituatur, qux non folum sibi, sed & exteris aliis Prxefle &c prodefle videatur. Quicunque autem diabolici instinstus errore ausuque temerario provocatus, huic noftrz auctoritatis fyngrapho refragationis obicem proteruum ingerere nisus fuerit, excommunicationis atque anathema- ris eum cx auctoritate sumrm & vivincæ Trinitatis patris & Filii & Spiritus fandi innodamus vinculis, atque alienum facimus a consortio beatx Marix & omnium angelorum Dei, necnon & beati petri apoftolo- rum principis, quatenus cum Juda proditore, Anna & Caipha, atque pilato damnationem accipiat, nifi cum fatisfadione emendaverit futurz hujus loci ab- bariflx. Actum Pictavis civitate anno Dominicz Incar- nationis n. cccc. lxxiii. xiv. Kal. Februarii, anno B regnante domno Lothario glorioffimo rege xxi. Ego Adalbero regius notarius ad vicem domni Adalbero- nis Remorum archiepiscopi & summi cancellarii re- cognovi. Signum Louurii gloriosiflimi regis. LI. Bulla Alexandri papæ III. pro abbatia S. Johannis de Bonavalle prope Thoartium. 114 ?, A Lexander episcopus servus fervorum Dei, dile- .XX Ilis in Chrifto filiabus Aladzabbatissie monafterii fandorum Johannis atque Andrez de Thoartio, vo— ( bisque furoribus tam przsentibus quam futuris rectam vitam profeflis in perpetuum. In primis locorum venerabilium cura nos admonet dc eorum quiete atque utilitate follicicc cogitare ; nec dubium quod si ancillarum de profectibus benigne concurrimus, noftris opportunitatibus clementem Deum reperiemus. Eapropter, dilestx in Chrifto filix, veftris juftis poftula- tionibus clementer annuimus, & przfatum monafterium fandorum Johannis & Andrez, in quo divino eftisobsequio mancipatae, subbeati petriapoftolorum principis & noftra protectione suscipimus, & præfentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem fta- tuentes ut ordo monadicus, qui fecundum Dominum & beati Benedicti regulam in eodem monafterio infti- tutus esse dignpsciciir, perpetuis ibidem temporibus in— ; violabiliter obfervetur. Praeterea quascumque pofles- siones, qtixcumque bona idem monafterium juftc & canonice poflidec, aut in futurum conccflione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fi- delium, seu aliis juftis modis prxftante Domino po- terit adipisci, firma vobis & his quz poft vos fucceflc- rint, & illibata permaneant ; in quibuS hzc propriis duximus exprimenda vocabulis : locum ipsam in quo prxfata ecclesia sanctorum Johannis & Andrez fita eft ciun omnibus pertinendis suis, ecclesiam S. Dionyfii de Thoartio cum omnibus pertinendis suis, eccleliam sancti Mcdardicum decimis & pertinendis, & in eadem ccclefia ccnsus quinque fetidorum Andegavenfis monetz, quos in Cœna Domini annuatim recipitis ; ec— ] clefiam sancti Lazari & domum hcleemoGnarix, qux fica eft extra muros praenominati caftri, ecclesiam fandae Mariz deCaftro-novo Regis, ecdefiam fandi petri de Mille & domum juxta eccleliam cum omnibus pertinendis suis, duos solidos annuos de domo Aimerici prxftoris pro oblatione, ecclesiam sancti Hilarii de Faya, & domum juxta eccleliam cum tota villa de Faya& omnibus pertinendis suis, eccleliam beati Benedidi cum molendino & appendendis, ex dono bonz memoriae prioris Simonis Mangot, ufuarium ad ignem pro domo veftra in nemore de Calca Rubea > tres solidos annuos in domo Berthepose, in Pentecofte tres solidos annuos de terra veftra dc Berte Porrea, in Cœna Domini cen- stts quos habetis in prxfato caftro Thoartii intus & extra, decimas terrarum & vinearum atque annuatim MENTA 368 prxfati caftri tam intus quam extra rationabiliter vobis concellas, decimas annonx & vini quas dividitis cum canonicis sancti Hilarii PidavicnGs, decimas vini & annonat quas habetis cum willielmo de Forefta, decimas quas habetis cum ecclesia sancti Hilarii de Vigne, quartam partem decimarum de veftra terra d’Orbe cum appendiciis suis, villam de Tourtenay cum appenditiis suis, domum AlTay cum appendiciis suis, villam Ruau cum appenditiis suis, villam Cinrrcyo & domum cum omnibus appenditiis suis, molendinum de Duppe, molendinum ponte fandi Jacobi, nonam partem molendini de Vrouvay, medietatem molendini de Colins, molendinum de Cintreyo, ecclesiam sancti Clementis juxta Nyortum, & domum cum om- nibus appenditiis luis. In epifeopatu Xantoncnfi ccclc- 1 fiam fandæ Marix in Boseo cum-omnibus pertinendis suis » eccleliam fanstæ Marix de Craspe cum omnibus pertinendis suis, cenfus sex denariorum de daustro stndi Laoni * de Thoartio. * S.Laon. In parochi alibus vero ecclcfiis quas tenetis, liceat vobis capellanos eligere, & epifcopo reprzfentare, quibus, G idonei fuerint, episcopus curam animarum comminat, ita quod eft id de spiritualibus, vobis autem de temporalibuS debeant respondere. Przterea cum generale interdictum terrx fuerit, liceat vobis dausu januis, non pulsatis tintinnabulis, exclusis inter- dictis & excommunicatis suppressa Divina officia celebrare. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse concedimus, uc eorum devotioni & e*tremx voluntati, qui Z se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicari vel interdicti fuerint, nullus obliftat, salva jus- titia illarum ecclefiarum a quibus mortuorum corpora aflumuntur. Obeunte vero te monafterii eodem loco abbatissa, vel tuarum qualibet succedentium, nulla ibi qualibet furreptionis afturia seu violentia praeponatur, nifi quam forores communi consenfu, vel fororum pars conlilii sanioris fecundum Deum & beati Benedicti regulam providerint eligendam. Decernimus ergo ut muli omnino hominum liceat praefatum monafterium temere perturbare, aucejus poUefliones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuflibet vexationibus fatigare i sed omnia integra & illibata ferventur earum.,.. quarum gubernatione ac suftentatione con- cefla sunt ufibus omnimodo profutura, salva fedis □ apoAoliœ authoritate & dicecesani episeopi canonici juftitia. Si quz igitur in futuram ecclcfiaftica sircu- larifve persona hanc noftrz conftitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, fecundo tertiove commonita, nifi reatum suum congrua fatis- factione correxerit, poteltatis honorifque sui dignitate careat, reamque se divino judicio exiftere de per- petrata iniquitate cognofcat, & a sacratiiEmo corpore Dei & Domini Redemptoris noftri Jesu Chrifti privata fiat, atque iu extremo examine diftridtae ultioni sub- jaccat. Cunctis autem eodem loco sua jura servantibus fit pax Domini noftri Jesu Chrifti perpetua, & hic ftuc- tum bonz actionis percipiant, & apud di ftrictum judicium praemia aeternae pacis inveniant. Amen. E DatumRomx anno Incarnationis Dom. m. c. lxix. pontificatus vero domiiu noftri Alexandri papx, X. LII. Charta societatis inter canonicos S. Hilarii Pictavienfis, & canonicos S. Urfini ’Rituricensis. IN nomine sandz & individuae Trinitatis Patris & Filii & Spiritus Gndi. Nos canonici S. Hilarii notifi— 1 °7*’ camus fandx Dei Ecclefiæ filiis prxfentibuS atque futuris quod canonici fandi Ursini Biruricenfis deprecari tes siaterniratem noftram, a nobis impetrafle me- renuir, ut illis in ecclefia noftra unam przbendam donemus, dc qua cum ad nos venerint in diebus fedis, 369 ECCLESIÆ P ] in hujus loci fervitio vivant, & chorum noftrurii ficut l noftri canonici habeant. Nos vero eorum societattm sic habeamus & beneficium, ut quotiens ad fuam ibimus ecclesiam causa visitandi confratres, feu quolibet alio exigente negotio, ab illis itidem bt eorumdem canonici recipiamur. Ncceflaria quoque, qtundiu remorari nos ibidem contigerit, five nobis placuerit, habeamus. Complacuit autem ut fi eorumdem canonicis qualibet occafione, quod interdum contingit, de fua eliminetur ecclelia, confugium atque solamen ficut nofter canonicus habeat in noftra ; nolter vero eodem tenore apud illos victus & necclTiriorum prxsidio per- friutur, dum videlicet ucraque causa diligenter dis- culsa, vel jufte cogatur futis facere, vel inifericorditer sive reconcilietur ecclesiæ. Quam noftræ igitur frater— E nitatis focietatcm tam humiles tamque devoti (Induere adipifei, donamus illis in duabus ecclefiis, Mai celliaco scilicet & Fuciaco, qux in territorio Bituricensi sub jure & titulo S. Hilarii litae sunt, mediam partem de decimis & omnibus qux ad eafdem ecclesias pertinent, terris cultis & incultis, acquisicis fic acquirendis, aquis, molendinis, pratis, vineis, fervis, aedificiis, atque fervorum familiis. Quicquid itaque jam ibi ac- quilierunt, aut in futurum ibidem & ubique sub nomine S. Hilarii acquilituri sunt, cotum fibi per omnia pertinere, medietatem illis per omnia damus, medietatem nobis per omnia recinemus. Statuimus etiam uc ex medietate uniuscujusque altaris, quam illis dedimus, tam acquifiti quam acquirendi iiobis unoquoque anno duodecim denarios, vel (i magis volueri— C mus, totum pafchalcm cereum ex debito censu in Qua- dragefima persolvant. Illi itaque tantam circa se humanitatem noftram videntes, ad recordationem beneficii accepti, crucem auream fuper S. confelloris Hilarii altare in charicatem obtulerunt. Eft autem talis nobis cum illis conventio, ut medietatem precii ad redimendas terras impensi, auc nos de noftro folvamus, aut illis quidquid de eisilem rebus exierit, quousque solutum su, retinere permittamus. Si quis autem suc- ccflorum noftrorum, feu clericalis, feu laicalis persona in futurum hanc conventionem calumniari præfumfc- ric, noverit le apoftolicz audoricatis & beatorum epif- coporum Hilarii, (Jrfini excommunicationis vinculo alligatum, Isemberti quoque Pidavensium epifeopi, necnon fic Richardi Bituriccnfis affirmatione conftric— I xum ; & diviijx ultionis fupplicia perpetuo luicurum. OJtvcrohar adftipulatio firmiter habeatur, eam me- « noricartæ commendari, atque clericorum & laicorum subnoratis per Conis affirmari, laridi que Hilarii sigilli impreflione lignari praecipimus. Facta aurem hæc carta Pictavis Gregorio fummo pontifice, Philippo Fran- corstm rege, isemberto PidLivensi pontifice, Gaufrido Aquirarix duce, Idibus Januarii, anno ab Incarnatione Domini m. lxxix. Hanc adftipulationis carcatn Gofcelinus PurJeg.ilcnlis archiepifcopus, B. Hilarii « hesaurarius sua auctoritate, fic anathemate confirmavit, eisilem S. Urlini canonicis pallium unum, & unum au- rifrifum B. Hilario caritative offerentibus. Conceflum eft etiam ut prxbendam quam illis dedimus, totam in— E cegram intra in perpetuum habeant, ficut unus eorum canonicorum qui cathedrae in ecclefia deservinnt. Signum Goscelini BurdigMenfis archiepifcopi & B. Hilarii thesaurarii, S. Guillelmi decani, S. Orgisii cantoris, S. Guillelmi fubdccani, S. Viviani fuccentoris, necnon & totius capituli, S. Gaufridi Aquitanorum ducis, S. Guillelmi filii sui. Tomus II. [ C T A V I E N S I S. 37O UII. Charta fundationis monafltrii B. Maria fontis— E. . grapfio. Comitis, diœcesis Pictaviensis, ordinis S. Atignstini. IN nomine Patris & Filii fic Spiritus fanstr*. Ego ^ril- lelmusdux Aquitanorum & comes Pictavorum, pro salute animi meæ, & parentum meorum, & filiorum meorutn, do magiftro Gaufrido de Laureolo & fratribuS ejus qui szeulo abrenuntiantes noftris temporibus paupertatem Chrifti elegerunt i his, inquam, 1 luccesloribufque eorum ibi religiofe Domino deser- vituris, do locum qui dicitur dc Fonte-Comitis, ad aedificandam ecclesiam Domino, cum nemoribus fic fandis, fic universis qux ibidem ad jus noftrum pertinere dinoseuntur, ut libere deinceps & quiete pos- fideant j qui locus sicus eft prope urbem Pi&tvim, & extenditur in longum a nemore heiberti usque Crupcdlas, & in larum a nemore de Mafeils usque ad viam S. Maxentii, que per Fontem-Conritis tendit Pi&avim, scilicet & nemus prat di do loco contiguum, quod Savaricus de Malleone fic Ugo Geu- domi Dei gratia & noftra dederunt. Concedo fic quicquid a baronibus noftris vel ab aliis hominibus meis adquirere dono vel emtione poterunt, illud eis liberum, fic quietum perenniter poflidendum annuo. 3 Insuper prxdidis Chrilti pauperibus, scilicet magiftro Gaufrido fic fratribuS ejus do in pago Xantonico in forefta quz dicitur Baconeis, locum de Sabluncel is ad aedificandam ecdeliam Domino, & de sorefta in ufus fratrum inibi Domino famulandum ; do quicquid in Mala-villa habeo, & quicquid in villa S. Romani de Bannaise habeo, sive in parochia ejus, tam in landis quam in paludibus, & terris cultis leu incultis, fic Suidin monte de Tolum habeo, &in fubjacenti e, & landis & circumdantibus terris, cultis vel incultis, locum quoque de Bertevil cum landis fic praeterfluentibus do \ quæ palus extenditur a loco de Sabluncellis usque versus vadum de molendinis. Do etiam eis locum qui dicitur de Mans, cum agro, nemore, terra culta vel inculca, * dulci vel salsa, & cum * )cxiftcntiis fic perrinentiis volatilium & quadrupedi m aqua, atque pifeium, & quicquid ibi habeo, scilicet & landatn de Pendente-caftro, do eis quz extenditur usque versus nemus quod dicitur Volanis ad hoc teinpus, & do landam quz dicitur de Arbore-curvati, quz extenditur ab ampliatione prxdicta, usque ver- sus Gozzam de Fanarlo. Conftituimus etiam ut qux. cumque hic ad ædificia conftruenda, five ad ufus quotidianos fratribus prxdidz ecclefix de Sabluncel- lis lignis vel lapidibus, vel pascuis vel agris feu aliquo alio modo nccellaria fuerint, de sorefta quae vocatur Baconeis, absque alicujus contradictione seu exactione vel precio libere ac quiete percipiant. Et ut in vendendo res fuas vel emendo alienarsic traiis- i eundo per loca ditioni noftræ subdita, cujuflibet confuc- tudinis obtentu, nihil ab eis vel eorum suppolitis exigatur, neque aliqua occatione pascherii, vectigalium, tributi, tailliatæ, seu cujuflibet alterius rei exactione vel occatione, aliquid ab eis accipiatur, hoc in terris, aquis, pratis, vineis, hortis eorum, laborantibus ; & præterea lignorum seu lapidum opifices ac poftremo omne operariorum genus, quandiu operibus eorum incendunt, vel dum de opere ad propria remeant, vel de domibus suis ad opera veniunt, sicut cetera eorum familia salvi remaneant undique fic illrsi ; nec per aliquam violentiam minifterialiutn noftroram quis- quam operariorum ab opere ipsorum amoveri atque ad alia traduci sit licitum. Hanc autem rerum noftra- rnm largitionem & prae didam libertatem pro amore Dei, & pro salute animx meæ prxdi&is fratribus iri- dulgemcs, sigilli noftri munitione confirmamus i fic ne A a J ? I I N S T R U <juis de miniftevialibus vel familiaribus noftris infuper, A & ne quis de poftericate noftra quidqium consuetu- dinaliter accipiat ab eis, vel expetat, ex parte Dei & noftra modis omnibus inhibemus, ac polleris noftris ne hoc faciant vel fieri permittant sub maledisto inter- dicimus. LIV. Confirmatio ejusdem fundationis. ’' TN nomine Patris & Filii & Spiritus sancti. Amen. A Ego Richardus dia Aquitanorum & comes Pictavorum, notum fieri volo prxsentibus & futuris quod Guillelmus atavus meus comes Pictavorum pro salute ar.imx fur & parentum fuorum dedit & conccflit in puram elcmosynam magiftro Gaufridode Lauriolo& B fratribus ejus qui sieculo abrenuntiantes, suis temporibus paupertatem Chrifti elegerunt i his inquam, luc- cefloribufque eorum ibi religiose Domino defetvituris, dedit locum qui dicitur de Fonte-Comitis ad aedificandam ecclefiam Domino, cum omnibus nemoribus, & landis, & univerfis qux ibidem ad jus suum & dominium pertinere dinoscebantur, deinceps in perpetuum libere & quiete possideant ; qui locus sirus est prope Pictavim, & extenditur in longum a nemore Herberti usque ad Cruptellas, & in latum a nemore de Maflellis ufque ad viam S. Maxentii, qux per Fonrem-Comitis tendit Pictavim : scilicet & nemus praedicto loco contiguum, quod Savaricus de Malleone & Hugo Geu- domi Dei gratia & sua praedictis Deo servientibtis de- derunt, conccflit, & quicquid a baronibus suis, vel ab aliis hominibus suis adquirere dono vel emptione pos— £ sent, illud eis liberum & quietum perenniter annuit j iu quibus ad majorem rei notitiam & hzc propriis durie vocabulis exprimenda, videlicet locum ipfum de Fonte-Comitis cum vineis, pratis, aquis, landis, nemoribus, terris cultis & incultis, omnibufque suis pertinentiis ; & poftremo quicquid continetur infra sub- scriptos terminos, scilicet a via de Cruptellis, usque ad lacum de Calvœmonte *, ficut extenditur terra de Lujat& ab eodem lacu ufque ultra locum qui dicitur Ayquineres, quantum nemus Comitis se extendit in ea 1>arte, Voonolium, & exinde ad locum qui dicitur Ge- afius, sicut idem nemus Comitis deseendic, & jungitur nemori Herberti j & a loco illo ubi jungitur nemus nemori ufque ad viam de Udray, sicut ad eamdem viam dirigitur via qux venit de caftro Bemgia, & ab * eadem via de Udray ufque ad predictarn viam de Cruptellis, sicut via publica dividit nemus de Masa sellis & nemus Herberti ; quæ universa & singula su- pradida dedit przdictus atavus meus prxdictis Deo defervientibus Sc fuccelsoribus eorumdem, cum omni 1*ure, proprietate, & dominio, quae in eisdem habe- >at, vel habere poterat quoquo modo. Infuper vero conftituit & confirmavit atavus meus ut prxdidi Deo servientes liberi penitus remaneant, & quod in vendendo res suas, vel emendo alienas, seu tranfeundo per loca ditioni fuz fubdita, cujuflibet consuetudinis obtentu, nihil ab eis vel eorum fuppofitis exigatur, ncauc aliqua occasione pafcherii, vectigalium, tributi, peaagii & talliatx, seu cujuflibet alix rei exactione vel — occatione aliquid ab eis accipiatur, sive in terris, aquis, c pratis, vineis, vel in hortis eorum laborantibus*, & praeterea lignorum seu lapidum opifices, ac poftremo omne operariorum genus, quanatu operibus eorum inten- dunt, vel dum de opere ad propria remeant, seu de domibus suis ad opera veniunt, sicut & cetera eorum familia, falvi remaneant undique & illxfi, nec per aliquam violentiam miniftcrialium fuorum quisquam operariorum ab opere ipsorum amoveri atque ad alia traduci fit licitum. Hanc autem rerum fuarum largitionem & prædidam libertatem pro amore Dei & pro salute animæ l’uæ prædidis fratribus indulgens, figilli sui munitione conhrmavir *, & nc quis de minifterialibus vel familiaribus suis, infuper & nc quis dc familiari- MENTA 37z tace vel pofteritate sua quidquam consuctudinaliter accipiat ab eis vel expetat, ex parte Dei ztemi modis omnibus inhibuit, ac polleris luis ne hoc faciant vel fieri permittant, sub maledicto interdixit. Quod ego audiens & a przdido atavo meo pie & misericor- diter Eidum fuilsc ccrtiGimc cognoscens, omnia supra- dicta & singula volui & concefli, & Ggillo meo confirmavi *, & ne super his omnibus supradidis aliquid am- biguitacis sit, aliquid impedimenti vel calumnue pos- sit in pofterum suboriri *, ego pro salute animæ meae & parentum meorum, si quid juris & dominii in eis- dem praedictis habeo vel habere debeo, przdidisfia- tribus totaliter quino, do, & concedo, & modis om* nibus omnia prxdicta & lingula ordino, ftanio, corroboro, & confirmo *, & ne quis de poftericate mea contra praedicta veniat, seu eadem impediat vel im- pediri faciat vel permittat, modis omnibus inhibeo, & sub maledicti lententia interdico. Hoc autem factum clt anno ab Incarnatione Domini m. c. lxxxiv. In- dictione n. epacta vr. concurrente vn. sub papa Lacio, Villelmo Pidavicnfi electo, rege Francorum Philippo, rege Anglorum Henrico. /. Gosseidus de Laureolo primus abbas pofiea ar- chiepijcopus Burdegalenfis, Ademarus abbas memoratur iu deitatione Hugouit Bruui de Lux.iffiiaco anno 1166. Guide abbas ecclefia porticum reparavit aure auuot 300. LV. Charta Gistrberti Pictav. episcopi pro ecclesia Eg mfo- Cellenfi, abbatiali dignitate grapho. postmodum aucta, GIslbbsrtus Pictavensis episcopus P. Cel— 11 lenfium abbati in perpetuum, &c Notum facimus quod canonici Stirpenses afferebant dudum se habere qiuedam jura consueuidinaria, de quibuf- datn spiritualibus in ecclefia beatx Marix de Cella. Cum igitur Cellenses Johannem de Uzone canonicum suum conlilio & alsensu Willelmi antecefloris noftri, & matris ecdeliz Pictavienfis in abbatem libi concreas- sent, orca eft inter eos pro hujusmodi facto non mi- nima contradictio Stirpensibus & Johanni de Uzone & quibusihm ejus complicibus, faniore tamen parce de Cella reclamante uc edulio lenticulx ’primogenita fpiritualia pro temporalibus, scilicetlx. IolidiS annuatim sibi censualiter reddendi,… verent. Cum itaque Petrus sancti Rufi canonicus przfato abbati ecclelix de Cella in abbatem succefliflet, re diligentius inspecta, fpecie fimoniacz hxrcfis in tali com- mutatione subinrellecti, censum prxnominatum, ne reus criminis haberetur… orta contentjpne Cellensis abbas & Stirpenses ad Eugenium Romanum pontificem super his acturi convolaverunt… omnibus auditis his quia commutatio fuerat malefacta contemplans, con- suluit & praecepit ut Stirpenses temporalia quæ in cc- clefia de Cella se habuifle dicebant, pro pace & quiete altercationis utriusque ecclefiæ prorsus ergo tam Stirpenfis quam Cellensis abbates ante przsentiam noftram in capitulo S. Petri, & hoc communi asiensu utriusque sui capituli, & praecepto fummi pontificis præ- fati obsequentes, quicquid juris prius in spiritualious, poftmodum in temporalibus Stirpenses in przdicta ecclc- su habere sibi videbantur, in manu noftra in perpetuum omnino diiniserunt, & omnia munimenta quæ super his habebant Romani pontificis Cellenlium abbati conquaflanda tradiderunt. Infuper etiam IteriuS abbas Stirpenfis in capitulo suo, conventu suo communiter consentiente, litteras figillatas fuper hac dimiflione & pace firmanda Petro Cellenfi abbati rradidit. Si quis autem huic audoritatibus suffiiltx contraire f>ræsumpserit, fecundo vel tertio commonitus, nifi re- ipuerit, veniat mors… anathematis gladio percufliK desccndat in infernum fuppliciis arccrnis perimendus. J7J ECCLESIÆ PI Laurentius S. Petri decanus. / Anuldus Briocensu archidiaconus. Calo Toarcensis archidiaconus. Petrus Pistav. archidiac. Durandus fub- decanus. Isenbercus de Avallia. Peuvs Guiilelmi. Guillelmus Cutin. Guillelmus de Suiolio. petrus Sil- vanus. Petrus Garollia Aimericus de Cocco. Et hi omnes canonici sancti Petri *, & praeter hos alii multi. Factum eft autem hoc anno ab Incarnatione Domini x. c. xlviii. Indictione x i. epada x x v 111, concurrente iv. Data per manum Johannis magiftri scolarum. Hoc inftrumentum fideliter exscripfit D. Jacobus Royer ex archetypo muribus vel tineis corrofi, in Ce Ileufibus archivis adservato i erectio vero monafterii Cellenfii in abbatiam, non videtur facta ante annum jj 1 « . c. xxxvn. antiquius enim inftrumentum in iis- dem archivis vidit idem D. E Boyer t quo "Willelmus Pictavorum episcopus confirmat chartam Maengodi de u MHe. Metuis * iu favorem Johannis prioris (frrfitan poftea primi Matis) & canonicorum B. M. de Cella, anno Incarn. m. c. xxxvii. epacta xxvi. regnante Lodeico. Cur enim prefict prafatum inftrumentum ad priorem derigeret, fi ibi tunc abbus exftitissit. LVI. Fundatio abbatia S. Latini Toarcensis, ordinis S. Augustini. * 1 °7’A Ntiquorum fandorum patrum induAria moder- , xX.norumque comprobatur solertia, res in ftatu fir—’ mo permansuras feripto commendare, ne amplias ullis impugnationibus poflint titubare. Quorum exemplo ego Petrus Dei gratia Pictavorum episcopus, hoc quod de ecdcsia S. Latmi de Toarcio Deo auctore fta- tui & firmavi, scripto tradidi, ut ftabile & firmum manear in perpetuum. Prxdidtat itaque eccleliz fundatores Achardus & Roscia uxor ejus, qui corpus B. Launi de alodo suo, quod eft juxta Cunaicum, & adhuc dicitur AdS. Latinum, Toarcii tranftulerunc, & Cadalo filius & hxres eorum dono Isemberti primi episeopi concef- serunt praedictam ecclesiam canonicis perpetuo habendam, & primum in ea quatuor canonicos pofuerunt: nunc vero noftro tempore, Deo juvante, in tantum excrevit, quod canonici xii. Deo in ea famulantur. Quia ergo canonici prxdistre ecdesue S « Launi nimis I laxe & nimis fluxe prioribus vixerant temporibus, di- vino tandem spiritu compuncti, vitam meliorare cupientes, deprecati sunt ut concederem de bonis ec- cleliz, quz iu domibus in proprios usus consumebant, clauftraliter & communiter ad fervidum & honorem eccleliz vivere. Quorum benignz petitioni, precibus canonicorum matris ecclesiæ pictavienGs, cui przdista ecclesia cenfum v. solidorum per singulos annos per- solvic, libenter aflensum prxbui, hoc statuens, & fub anathemate confirmans, ut nulli ordini alteri liceat se ingerere aliqua occatione in przdictam eccleliam, sed canonici eam perpetuo obtineant, nec liceat eis •d Huxum prioris vitx reverti. Sed si aliquando, Deo aspirante, ad culmen regulz S. Auguftini conscendere voluerint, laudamus & concedimus. Ecclesias quoque ] quas prædidhis Ifcmbcrtus primus, episcopus, & prse- celsor meus alter Ifcmbcrtus, eis dederunt, conceflio- ne Achandi, & uxoris ejus Roseiz, & Cadalonis filii eorum, de quorum casamento erant, eis concedimus, videlicet eres ecclelus de Rothai, & ecclesiam de Ro- mania, & eccleliam S. Dionyfii de Petrato cum deci- ma, & ecdefiam S. Petri de Bello-loco, & totam de- cimam terrzsiue, quam in ejusdem ecclesue parochia habent. Confirmamus etiam donum, quod fecit eis Achardus filius Cadalonis, qui dedit eis rotam terram suam qaam habebat iu villa qux dicitur Traimde, totam etiam terram quam dedit Theophania mater Achardi, & uxor Cadalonis, iu villa qux dicitur Vcinerias, & Tomus II. CTAVIENSIS. J7+ L molendinum Blanchardi, quod dedit Landricus Bereus. Quisquis hanc noftrx inititmionis chartam cassare vel aliquo modo falsificare tentaverit, iram omnipoten- tis Dei incurrat, & aternx damnationi subjaceat. Hi sunt qui propria manu signaverunr hanc chartam, Anguli per le bmili figura S. Pernis episcopus, Aimeri. cus decanus, Guillelmus Toareenhs archidiaconus, Arveus archidiaconus > petrus archidiaconus, Goffri- dus praecentor, Raginaldus praecentor, Guillelmus scholarum magifter, Rainerius secretarius. Data eft autem hæc charra Pi&avis xiv. CalendasMaii, anno ab Incarnatione Domini noftri m. c. vn. epasta xxv. Indictione xv. papa Paschali, petro Pictavorum epis- copo, Philippi » rege Francorum, Guillelmo duce Aquitanorum. 1 LVII. Confirmatio sundationis monastrrii S. Launi tU^if’aT~ Toarcii a vicecomite Toarcii. s.Lami. A Ntiquorum patrum sancitutneft prudentia, pos—, , l7> teroramque experientia, res geftas cartis inserere, hinc ne oblivione deleantur, inde ne versutia tnalignan- rium pervertantur. Ego igitur Aimericus Toarccnsium vicecomes & dominus, notum fieri volo omnibus tam przfentis quam futuri temporis hominibus, quod canonici B. Launi qui usque ad tempus noftrum cum proprio & sirculariter vivere confueverant, amodo fine proprio & regulariter juxta inftituta B. Auguftini Domi- , no annuente, vivere difponant j quorum bonz volun- ’rati ego & uxor mea Agncs congaudentes, pro redem- prione animarum noftrarum, ecdesue S. Launi Toarcii sitx, & canonicis tam famulantibus ibidem tam famulaturis, consilio & aflenfu noltronim procerum, concedimus quafcumque pofleffiones præfatiS canonicis praefatz ecdesue * attribuunt, & quascunque quicun— * « tuibu « es. que ad hanc eandem convenient, eidem attribuent i concedimus insuper supradi&e eccleliz quxeunque proceres noftri & alii, live clerici live lalci dederunt, vel daturi sunt, & nos deffenfuros bona fide promittimus, & succelsores noftros ut deffendant deprecamur atque disponitnus, ut in elemofynam libere pos- sideant. Hanc conceflionem fecimus in capitulo S. Laa* ni, altantibus proceribus noftris eadem eodem modo concedentibus; Normando de Medio Toarci cum uxo- ) re sua Aenore, qui eadem die dederunt & concelse- runt ecdesue S. Launi quandam borderiam terrx in- terToarcium & monafterium fanstz Virganz, Goffre- do de Malleono, Chalonc nepote suo, Normando Flavo, Savarico Meschino, Lapodo de Molli-campo, Pictavino fratre Savarici, Villelmo deMaroboMesti- verio, Tetbaudo Daniet, E. Goffredo Planravigna, Willelmo Pistaviensi archidiacono, ejusdem eccleliz canonico, Isemberto ejus clerico cum aliis canonicis Raginaudo Orbcio, Pagano Arrivi, Willelmo Guillodo, Nivardo Goflenno, Aimerico de Orionio, Goffredo Isardi de Mi rebello, Airaudo focio ejus, Goffredo de fando Leobino. Hxc carta firmata fuit v. Idus Januarii Luna xin. anno ab Incamat. Domini m. c. xvii. regnante Ludovico Gallorum rege, Villelmo picta- j vorum epifcopo, willelmo Pi&aviensium comite. Aimericus vero supra memoratus Toarcenlium vicc- comes, & Agnes uxor illius simile lignum «f in hac charta singuli propria manu fecerunt. LVIII. Notitia de abbatia S. Crucis de Angla. ABbatia S. Cnicis de Angla primitus pertinebat ad monachos S. Cypriani, ut liquer ex inftru- mento ejusdem monafterii quod hic referre juvat. Hugo Liziniacensis, & Hugo Brunus filius ejus consilio & auxilio domini petri episeopi in manus Raiualdi Aa ij 37$ I N S T R t abbatis conceflerunt monachis S. Cypriani ecdesum l san&Jt Crucis de Ingla cum ccclesiis libi fubje&s, villisque, Sc agris, ceterifque omnibus ex integro rebus fibi competentibus funditus omnino concelTe- runt j ut de cetero per manus supradisti abbatis, suc- cclsorumque ejus ftudio & labore, tnonaftetiique fandi Cypriani auxilio ordinaretur, difponeretur, & melioraretur in Dei servicio absque inquietudine & absque aliqua consuetudine praeter id quod supradicti domini retinuerunt uc dsenc defensorcs & advocati illorum omni tempore. S. Hugonis Lixiniacensis caftri domini. S. Hugonis Bruni filii ejus qui uterque hoc fecerunt. S. Lecgerii archidiaconi. S. Petri archidiaconi, Raincrii capellani, Willelmi de Partiniaco, Aimerici Granollia, Peni de fando Saturnino, petroni Rotberti monetarii, Airaudi J Agnelli, Aimonis Rofselli, Rainaldi presbyteri, Rotberti Mefchins. Philippo regnante. Petrus episcopus conceflit monachis S. Cypriani per manum R. abbatis ecclesiam S. Martini de Caftro In- glensi cum omnibus rebus ad eam pertinentibus, uc de cetero iu ordinatione eorum & poteftate confifte- ict. S. Petri epifeopi, S. Gamerii abbatis, petri Rool, Gauterii cantoris ecdesue Calviniacensis, Raincrii capellani, Willelmi de partiniaco. tride annal. Mabillon. tom. j. p. ift. Gameritts videtur efic abbas S. Maria majoris qnem reperi, annis iott. dr 1097. in injirnmentis S. Maxentii cfr S. Cnecis Talmnndenfis- Parochia S. Martini de Angla nane prasentatnr * episeopo per abbatem S. Crucis de Angla. LIX. Charta fundationis monascerii B. Mariæ Bonæ- • Bonne— vallis * ordinis Cistrrciensis in diæcesi »ux’Pictavensi. EGo Hugo Brunus Leziniad caftri dominus, & uxor mea Saracena, dedimus Deo & sanstre Mariz & Elix abbati tnonachisque ecclefix Qadunensis iu nemore noftro Gaftinz, in loco qui nunc Bona- vallis dicitur, pro salute animarum noftranim aepa- rentum noftrorum, tantum terrx quantum sufficcre potest ad conftniendutn monafterium monachorum, cftque ncceflarium officinis, & ad hortos, & virgulta aedificanda. Et li in eodem nemore ad facienda prata & molendinum componendum locus idoneus invenire- tur, nihilominus conceflimus. Hoc donum etiam con- ccsCr Sancia & Hugo de Vivona filius ejus, qui eiufdeia nemoris nobiscum participes erant, villelmo de Ro- camelo marito Sancis concordante, Amaldo de la planca clerico, & Aymerico Bruno, & Guillelmo pas- cant teftibus. prxterea etiam ego Hugo Brunus & uxor mea Saracena dedimus praedictis monachis in eodem nemore tantum terrx quantum fufficiat bobus duarum quadrigarum temporibus, & pafcua universis pecoribus eorum, ipsumque nemus ad omnia eorum aedificia conftrucnda, aliisaue suis privatis necelStatibus peragendis. Hxc omnia libere dedimus in ipso eodem nemore, przsentibus & tcftibus domno W ilici mo Gileberto Pictavenli epifeopo, & Radulpho ecclefix Nobiliaccn- fis abbate, & Hugone de Cella, Willelmo Samfone, Gaudino Fr.inclgena, Johanne Godcllo, Villclmo Ayraut, aliifque quampluribus. Hanc autem donationem in sequenti aic filii noftri conceflerunt, Hugo, Villclmus, Rorgo, præsente fupradido abbate, Si- monc dc Partiniaco nepote meo, ac Vendichono fa- cerdote teftibus. Terram vero quam ad culturam monachis dedimus, Sancia prius calumniata clt, nisi in eodem nemore tantumdem terrx fibt proprium, pro ea quam dedimus acciperet. Cui tandem morienti ego Hugo Brunus gratia vifitacionis affui j & terram quam petebat ei concefli. Sancia yero fic Hugo filius ejus r M E N T A j76 L hora eadem, me prxscnte, terram illam & donum quod suoradi&is monachis dedi, integre eisciem monachis dederunt & conceflerunt, & quia ego conccfli, ipsa Sancia moriens ofeulata eft manum meam. Exstat praterea ejufdem fundationis confirmatio & aliarnm donationum a pradecesseribnsfinis factarnm ah Hugone de Lez.ignan Marchia & Engolisma comite anno 1245. Item alia anni tiit. longe finfior facta ab Hugone domino de Lestgnan comite Marchia & Engolifima, & domino Ftlgerienfi. LX. B De controveesia inter abbatem Sonæ-vallis & Gaufridum de Laureolo, pro Fonte-comitis. EGo G au 1 r i dus Dei gratiaCarnotensisepiscopus, apoftolicx Sedis legatus omnibus præientibus fic futuris notum fieri volo, quod cum partes Aquitaniae visitaremus, contigit nos ad abbatiam de Bona-valle qux sita eft in territorio prope urbem Pidavim habuisse defcensum. proinde exhortationis causa capitulum in quo fratres generaliter convenerant ingrefli, ibidem concordiam per interventionem venerabilis fratris noftri G rimo ardi abbatis Allodio- mm, fic magiftri Laurentii nuperrime factam de querela qux inter monachos de Bona-valle, & virum C venerabilem magiftrum Gaufridum dictum de Laureolo & fratres eius super loco qui dicitur de Fonte-comitis, juxta quod a Fu leone reverendo ejufdem loci abbate Pictavis acceperam, iu przfentia fratrum recitavimus, fic cognovimus eandem contordiam omnibus placuisse’, & quia ad ipsius concordis exeeutionem operam dede- ramus, fratres gratias nobis egisie. Unde & nos com- munem & spontaneum omnium fratrum aflcnsum in eandem concordiam intelligentes, paginam hanc ad pofteritatis notitiam conscribi, & sigillo noftro firmari prxeepimus fic fubfcriptionem noftram & supradi&i sia- tris noftri Grimoardi venerabilis abbatis Allodiorum qui & prxscns aderat, consequenter annotari decre- vimus. p Ego Gaufiidus Camot. episcopus apoft. Sedis le « gatus vidi et fubscripli. Ego Griinoardus abbas Allodiorum vidi fic sub* scripsi. —s* Exfiat quoque inftrurnontuno Falconis abbatis Bouuo vallis quo prafatam concordiam, requirente Gaufride archiepifcopo Burdegalenfi, confirmat efr renovat, cum Ademaro abbate & fratribus de Fonte-comitis, prxfentibus Gilleberto Pidaviensi episeopo, Laurentio olim Losdunensi archiprelbytero, tunc decano Pistr Amaudo, Calone, Petro archidiaconibus, Matthzo abbate S. Cypriani, Petro canonico Burdegalensi, Stephano & Joflcno fratribus de Sablunceliis. Actum Bonz-valli in capitulo anno Incarn. m. c. xlviii. pridie Kal. Junii Indict. x. epacta xxvm. subfcribunt Fulco E abbas, Willelmus prior, & Giraudus subprior Bonz- vallis. Addendum ex eodem infirumento quod monachi Bona-vallis hoc denum profatum cesserant canonicis Fontis-comttis in grati animi tejhmoninm pro decima fibi concefid in loco de Closellis a canonicis S. Maria Pictavicnfis, hortatu dicti archtprasulis Burdegalenfis. Innocentius papa III. prafatam concordiam confir* mavit diplomate dato apssd S. Petram, Ut. sion » Martis pontif. anno octavo. 3>TJ ECCLESIÆ P LXI. Charta Willelmi Pict. episcopi de eadem controveesia. Dei gratia Pictavorum episcopus, magistro * V • Gaufiido de Laureolo. Hoftis antiquus, &c. orta eft querela inter te, charissime, & venerabilem fratrem noftrum Fulconem abbatem Bonz-vallis, con- qucrentem te locum tenere qui dicitur Fons-comitis : 2uem dicebat sibi ante datum fuifle a villelmo illuftri uce Aquitanorum quam tibi. Cujus dilsenfionis veritatem noi pcrscrutantes, ex ipfius orc Ducis audientes cognovimus praenominatum locum, przfaco fratri noftro Fulconi non ante quam tibi a Duce datum suifle, cibi vero primo omnium sicut locum quem proprium, & quietum tenebat, ad religionis cultum Ducem dcditte, & conceffilse. Ut igitur removeretur scrupulus altercationis ab inimico scminatæ, ad suffocacionem mellis religionis, tam tibi quam praefato abbati diem & locum ftatuimus, ut judicii ordo unicuique juftitis debitum redderet *, & ciun ei non placuiflec causam intrare, cum agere in judicio contra te non voluiflet, tibi parato & rcscondere volenti quod tenebas ex dono Ducis, nec aufterre polfumus vel debuimus sed con- ceflione & audioritarc noftra quantum in nobis erat confirmavimus. LXII. Notitia fundationis abbatiæ Mifericordiæ— * Mercy— Dei, < NOtum fit omnibus przsentibus & suturis, quod ego Amalricus Karoli-Ioci abbas, laudantibus fratribus noftris, qui sunt in Becherum, concedi Ram- nulfo filio Sansicdi, & Stephanx uxori siue, & filiis & filiabus eorum, & Gerbcrtae matri ejusdem Stepha- nse, quamdam partem terrz, quam dedit nobis Hugo Bocel de Prulliaco, & Rivcria de Anglis, in eleetno- synam… determinata eft. Ita inquam tradidi cis li- ♦ eleemo— heram & quietam *, ut pro ipfa nec a nobis, nec a quolibet ullum fervidum leu aliqua consuctudo ab eis exigatur. Dedimus etiam quamdam partem praei sub eadem libertate, pro quibus & ipfi concessenmtnobis, abfque ulla retentione liberam totam terram illam que Becnerum vocatur, ad abbatiam conftruendam, cum arboribus & pratis qux ibi habebant. Teftes sunt hi *. Johannes prelbyter de Rupe, Efquivardus dominus Prulliaci, Petrus de Monrabua & Jolbcrtus filii ejus qui & ipfi conccffcnint, petrus Afchivardi. Epistola P. de Monte-Rabe i ad J, Pict. apisc, de eadem fandatione. DOmino suo cariflimo J. Dei gratia Pictavienfi epifcopo P. de Monte-Rabei salutem & fidelem dilectionem. Nifi traheret me ad aliud negotium Regis mandatum, per meipsum in prxsentia veftra eleetno- synam patris mei & meam vcnisscm atteftari, & tueri abbatiæ Becheronis. Nunc autem per prxsentia scripta certifico prudencix veftrz, quod pater meus conces- Cone mea Sc fratrum meorum dedit abbatiæ prxdictæ iu prima fundatione ipsius quicquid sui juris erat inter * f. nec ab affignatas libi metas, ita ut* eo nec a nobis, nec ab •o, aliis ulla donario alicujus alii ecclelix exinde fieri poffit. Verumramcn proptet quasdam confuetudines ordinis sui, quibus eis minus licitum erat accipere census vel decimas, interim pcrmiserunt ut nos ea reciperemus tatnquam sut juris, donec ad eorum proprietatem colon ix nidicorum deveniant, tamquam ad proprios dominos fundi, seu venditione, seu donatione, sea mone, aut defertione, aut quocumque jure hujusmodi telonix iu manus domini fui devenire poflint

1 I C T A V I E N S I S. 378 A interim nec ego census aut decimas alit quicqmtn ad dominium spedans alienare a monachis valemus. Quo- nens autem a rufticis colonias adquirunt, ftatimdo minium a nobis libere accipiunt. Valete. LXIII. Icitteræ dotationis abbatiæ de Stella ord. Cisterc, diæc. Pictav, EGo Guido de Cenuis memor conditionis ha— 1114. manx, & finis vicz noftrx, ad quam quotidie properamus ; finii liter que confidcrans, quod ficut nihil huc attuli, nihil hinc reportaturus sum ; amore liqtiidem Dei & timore commotus, Domino Deo & S. Mariz & g SS. virginibus, & abbati Isembaudo, & fratribus ejus in perpetuum dedi locum & terram apud Fontem- Calcis, ad abbatiam faciendam, & conftruendam, & ad Dei fervittum faciendum : dedi etiam totam terram quatn habebam circa abbatiam, qux terra huc modo metatur, * detro quodam magno lacu qui vulgo t f rctro dicitur de Marchais ufque ad fpinas eorum culturas, veI dextro.* &desuptus usque ad initium cujusdam parvar foflæ, & de hac fossa ufque ad rivum, & sicut rivus fluit us- 3ue ad foliatum molendino eorum, & cx altera parte e suptus ufque ad eundem foffatum, & defuper usque ad terram Petri Buche, rerramqoe des Arfet, omnia infra has metas polita, live fit nemus, Gve pratum, live terra mqi juris, fine aliqua retentione juf- titix dedi fratribus Deo ibi serviendbus & abbatiæ _ quantum primo nomen Stellz accipit : dedi adhuc eis u totum bofcum Tyraudi, ut accipiant, & utantur illo in perpetuum, in viridi, & in ficco, & in pascuis, & omnino iu omnibus neceflitatibus suz abbatis StcPcnfis cum omnibus pertinentiis, in aliis or.inibus bofeis, bofcum mortuum & pafcua omnibus beftiis suis grolfis, & minutis, & cajufcunque sueiint generis, & pascua- rium porcis suis per totam communitatem terrarum, Sc boscorum, qux sunt communia inter me & Petrum Eliæ libere accipiant, & utantur monachi & fratres fui omni tempore » Sc si necelse fuerit, de viridi bofco accipiant, carrucis & aratris suis. Hoc donum fecit & conccflit mecum uxor mea Aorta ; dominos Rorgo & dominus Simon, domini Angliz, hanc elcemolynam conccffcrunt & laudaverunt. Hujus rei teftes fuerunt Gauterius, & Asinus, Petrus Bcrucaudus, U Josce- D rannus fratres, eorum, Elias Archiniacensis, Johannes Calvimontfc, & Fulgerius Neptarlus & multi alii. Fadum fuit hoc anno ab Incarnat. Dom. m. c. xxjv. Ludovico rego Francorum, domino 1’ictaviz, Gifle- berro Porreia praefidente in ecclesia Pictavienfi. Qui autem hanc clccmosynam frangere aut violare voluerit, iram fummi Dei incurrat, & centum libras auri reddat, viginti Ecdesue Romanae, viginti ecdesue Pictaviensi, viginti regi Franciæ, quadraginta ecclesiæ Scellensi. LXIV. De Villelmo primo abbate de Pinu E » charta- r, ord, Cisterc. C d larti vulg9 GIlbbrtus Pidavienfis episcopus in perpe— nunapato. tuum. Innotcscerc tam prxsentium quam futu- rorum notitiz volumus, quoniam canonici beati Hilarii in capitulum fratrum sanstre Mariæ de Pino nobis prxsentibus convenerunt, ibique cum Willelmo primo ipsius loci abbate, & ejus fratribus querelam hujusmodi habuerunt, dicentes fiquidem quoniam quodeumque idem abbas a prima siue religionis converlione con- quisierat, ad ecclesiam beati Hilarii pertinebat \ & hoc ipfum tali ratione confirmabant, quoniam cum abbas ipse willelmus olim in ecclefia beati Hihrii sa- cerdotali proposito degens, religiofiorem vitam ducere vellet, a canonicis locum quemdam de jure bead A a iij Hilarii » qui dicitur Ferraria, taK conditione poftulavit, / ut fi locus ille per ipsum aliquomodo amplificaretur, vel fi aliquid fratrum acceflu feu religionis merito alicubi sibi daretur, totum sicut prior Ferrario locus ad ecclesiam beati Hilarii pertinerer ; & sub hoc pacto dictum locum a canonicis obtinuit. Quod cum abbas Villelrous plane concederet, maluerunt fratres de Pino & ipse abbas querelam hanc terminari per concordiam, quam per aliam dijudicationem, confenseruntque in noftra manu canonici quod lingulis annis libram unam rhoris beato Hilario ad fcftum de ejufdem transsatio- ne quod iu xftate eft, persolvendam deferrent j & quoties canonicus ejufdem ecclefix obiret, septena- riam pro salute anime ejus integre sicut uni monacho perficerent. Insuper an ni ver farium pro cunctis ca— j nonicis beati Hilarii qui ab hac vita egreffi essent, similicer iu unoquoque anno celebrarent. Canonici itaque non hoc abnuentes, concordiam hujufmodi susceperunt, & eundem quem diximus abbatem om- nesque ejus fratres tam przsences quam futuros, quam confratres & companicipes beneficiorum beati Hilarii habere decreverunt, talique modo factam concordiam iu manu noftra ex aliaque parte firmaverunt > sigilli quoque noftri munitionem & tigilli beati Hilarii, fic sigilli Guillelmi abbatis de Vino cartis per chiro- grapnum factis apposuerunt. Hxc aurem quemadmo- dum fcripta funt, viderunt & audierunt ego Gilberrus Pi&aviensis episcopus, Johannes decanus, Johannes cantor, ▼illelmas Hugo de Choree, Petrus de Monsa terol, & multi alii clerici seu laici. Acta eft publice < Ludovico Francorum rege & Aquitanorum duce fic Gilleberto Pidavensi epifeopo. LXV. Bernardus abbas Nantolienfis, quædam donat abbatiæ de Grosse-boseo. NOtum sit omnibus tam futuris quam przsentibus quod ego Bernardus Dei gratia Nantolienfis cc- clesix minifter humilis, Bernardo eadem gratia abbati de Groflb-bosco, fic omnibus ibidem Deo servienti- bus, do fic concedo confilio fratrum noftrorum Ber- MENTA j8o L nardi prioris fic Guillelmi Otberti, fic Seguini, fic Letgerii, & Geraldi Gnielini, fic aliorum quamplu- rium in generali capitulo Nantolii, terram noftram qux eft ab ulmo de la Femada usque ad antiquum nemus quod vocatur li Eisart fandi Benedicti ; & iterum a via qux transit juxta Bordavalum & ducit ad ulmum Montis-Robcli fic nfque au defes & deu defes, usque ad viam quae nominatur la Chaucada, tali pacto ut ibi ecclelia non zdisicecur, nec missa celebretur, nec mortui sepeliantur, & ut de frugibus hujus quintam partem monachis in area de Salas fideliter reddant, exceptis fex tari is vi. terrx quos sub cenfu xv. folido- rum reddendorum priori de Salas in die Circumcisio- nis Domini, liberas eis damus. Si vero iu illis vi. j sextanis fruges fecerint, vel vineas plantaverint, me- dietatem decime monacho de Juliaco fic participibus suis reddant. Insuper etiam illorum pecoribus terre noftræ pafcua damus. Decimam vero beftiariim si fratres de GroHo-bosco a militibus adquilierunt, partem qux nobis contingit damus. Volumus etiam uc de Bolco fupradicta deus Eisart omnia eis necessaria praeter quercum & fagum fic caftaneam accipiant. Si tamen ex his tribus lignis ad zdificandum aliquid nccefle habuerint, a priore de Salas petant. Sciendum vero eft quod si aliquis in hac terra eis calumniam fece- rit, fecundum juftitiatn garentiam eis faciemus. Ego Bernardus dictus abbas de Grolso-boseo hoc donum sive hoc pactum tam de missa quam de sepultura fic de omnibus quz in hac charta continentur, in capi- 3 culo de Grouo-boseo concedo, audiente B. de Nan- tolio abbate, & Geraldo de Codorz laico, & Johanne de Glana facerdote. Hoc donum factum eft iu capitulo Nantol. iv. nonas Novemb. anno ab Incarnat. Domini m. c. lxxii. regnante Ludovico rege Fran- conim, & Aenrico rege Anglonun fic duce Aquitano- rum i fic Johanne iu sede Pictavienfi pontificatum agente. Ego Bernardus Nantol. minifter humilis, —j- Hae charta denticulata in archetypo, exscripta efi fideliter a D. Jacobo Boyer ex archivo £, M. de Grosse-bosto ord. Cifierc. diæcesi Engoltsrnenfis. In fi., gillo cernere efi effigient prefiiterisacerdotalibut vefii- bus indeti, sed fine pede aboatiali.