 3 |
5  |
XXXI[recensere]
- CAPUT XXXI. De Valente qui excidit.
Fuit quidam Valens, genere quidem Palaestinus, mente autem Corinthius; Corinthiis enim vitium inflationis tribuit sanctus Paulus, dicens: Et vos inflati estis (I Cor. V). Qui cum venisset in solitudinem, ipse quoque plures annos habitavit nobiscum. Eo autem processit superbiae, ut deceptus sit a daemonibus. Ex eo enim quod ipse paulatim deciperetur, fecit ut ipse de se magnifice ac praeclare sentiret, tanquam cum eo versarentur angeli, eique in singulis ministeriis inservirent. Quodam certe die, ut narrabant, cum operaretur in tenebris, acum dimisit qua consuebat sportam. Quam cum ipse non invenisset, daemon ei fecit lampadem, et invenit acum. Hoc nomine rursus inflatus, magnificam de se induit opinionem, et usque adeo elatus est, ut etiam contemneret ipsam Sacramentorum communionem. Cum autem Christus Dominus ejus esset misertus, sic providit ut ejus detrimentum cito fieret manifestum universae fraternitati. Accidit ut quidam venientes hospites afferrent ad fraternitatem bellaria in ecclesiam. Porro autem cum eas accepisset sanctus Macarius presbyter noster, misit ad unumquemque in cellam circiter pugillum, inter quos etiam ad Valentem. Cum autem accepisset Valens, eum qui attulerat contumelia affecit, et verberavit, et ei dicit: Abi, et dic Macario: Non sum te deterior, ut tu ad me mittas benedictiones. Cum cognovisset ergo sanctus Macarius eum esse seductum, accessit uno die postea ad eum exhortandum. Et ei dicit: Valens, illusus es, desine, Deumque deprecare. Postquam autem non audivit ejus admonitiones, recessit admodum afflictus et moerens ob Valentis ruinam. Cum ergo certo sibi persuasisset daemon, eum ejus deceptioni maxime fidem habuisse, abit, et figuram Servatoris induit, et noctu accedit in phantasmate, mille angelis lampadas tenentibus, et rotam igneam, in qua visus est figuram exprimere Servatoris. Unusque eum praecedit et dicit: Christus dilexit tuum institutum, tuamque vivendi libertatem et confidentiam, et venit ut te videat; egredere ergo e cella, et nihil aliud feceris, nisi cum procul eum videris, procumbens eum adora, et ingredere in tuam cellam. Egressus ergo cum vidisset apparatum lampadum, circiter a stadio procul Antichristum adoravit. Alio itaque die adeo fuit emotae mentis, ut ingrederetur ecclesiam, et fraternitate congregata diceret: Ego non habeo opus communione; Christum enim vidi hodie. Tunc Patres eum anno uno vinxerunt, et in ferreos compedes conjecerunt, et curarunt; precibus, ejusque contemptione, vitaque austeriore detrahentes ejus persuasionem; nam, ut dicitur, contraria contrariis medicamentis curantur.
Necesse est autem eorum quoque qui sunt tales vitam in hoc libro inserere, ad securitatem eorum qui legunt: sicut etiam sanctis plantis accessit lignum paradisi, nempe cognitio boni et mali (Gen. II); ut si quando contigerit eos in aliqua re se recte gerere, non se efferant et se jactent de virtute. Nam saepe quoque virtus efficitur occasio prolapsionis, quando non recto scopo facta fuerit. Scriptum est enim: Vidi justum pereuntem in sua justitia (Eccle. VII). Id quoque est vanitas.
- CAPUT XXXII. De Erone .
Fuit quidam, Ero nomine, mihi vicinus, Alexandrinus genere, urbanus adolescens, bono ingenio, vita mundus. 734 Qui ipse quoque post magnos labores et praeclaros sudores, ab arrogantia arreptus et elatione, praeceps ruit, et adversus patres superbus evasit et insolens, et cum illis beatum etiam Evagrium [ Al. Macarium quoque presbyterum] affecit contumelia, dicens: Qui tuae doctrinae parent, decipiuntur; non oportet enim alios magistros attendere praeter Christum. Abusus est autem testimonio quoque ad perversum scopum suae stultitiae, dicens: Ne vocaveritis magistrum super terram (Matth. XXV). Qui ipse quoque mentem adeo habuit obtenebratam vana persuasione suae opinionis, ut fuerit etiam ferro vinctus cum nollet convenire ad sacramenta. Amica autem veritas. Fuit is vitae instituto admodum subtili et accurato, adeo ut multi dicant, quibus cum eo intercessit consuetude, quod saepe non nisi post tres menses comedebat, contentus communione sacramentorum, et sicubi ei apparuisset olus agreste. Accepi autem ego quoque ejus experientiam cum beato Albino, cum irem in Scetem: aberat autem Seete a nobis quadraginta milliaribus. In his quadraginta milliaribus nos bis comedimus, et ter aquam bibimus; ille vero cum nihil gustasset pedes ingrediens, pronuntiavit memoriter quindecim psalmos, deinde magnum psalmum, deinde epistolam ad Hebraeos, deinde Isaiam, et partem propheticorum Jeremiae, deinde Lucam Evangelistam, deinde Proverbia. Eum autem ambulantem non poteramus consequi. Is postremo arreptus a mali daemonis operatione, ut qui ageretur ab igne vehementissimo, in sua quidem cella sedere non poterat: profectus autem Alexandriam, divino quodam consilio clavum clavo extrusit. Sua sponte enim incidit in promiscuum et indifferentem rerum usum, inventa postea salute involuntaria. Accessit enim ad theatra et equestria certamina, et versabatur in cauponis; is autem cum gulae esset deditus et ebrietati, incidit in coenum femineae cupiditatis; et cum peccare constituisset, cum quadam mima assidue collocutus, ulcus suum aperuit. Cum haec sic fierent, divino quodam consilio enatus est ei anihrax in glande; et tempore semestri usque adeo aegrotavit, ut ejus virilia membra computruerint, et sua sponte ceciderint. Cum postea autem convaluisset, reversus est ad hoc ut ea sentiret quae Dei sunt, et venit in solitudinem, haec omnia confitens patribus; et cum non pervenisset ad operationem, paucis post diebus obdormiit.
- CAPUT XXXIII De Ptolemaeo qui excidit.
Alius quidam rursus, nomine Ptolemaeus, cum narratu difficilem, vel potius quae narrari non potest vitam transegisset, habitavit initio ultra Scetem in ea quae dicitur Κλίμαξ, id est scala. Est autem locus qui sic dicitur in quo nemo potest habitare, propterea quod puteus aquarum distet decem et octo milliaribus. Cum is ergo multa vasa fictilia portasset, et Decembri et Januario mense rorem collegisset (est enim permultum roris in illis partibus) et spongia ex lapidibus expressisset, perstitit illic habitans annos quindecim. Qui abalienatus a doctrina et congressione virorum sanctorum et utilitate et continua sacramentorum communione, a recta via usque adeo recessit, ut quod nonnulli dicunt impii, casu omnia fieri, is quoque infelix id fateretur, daemone erroris deinceps in eum obtinente imperium. Hic enim inimicus vano huic homini suggessit, ut diceret res nullam habere essentiam; sed omnino esse omnia ex eo quod mundus ferretur sua sponte. In hujus ergo animam haec immisit omnium vitae hostis, dicendo: Cum res ita se habeant, quid frustra teipsum foris domas? Quidnam te juvabit, Ptolemaee, si non sit remuneratio? Quaenam autem tibi sufficeret merces tot et tantorum laborum, etiamsi esset qui redderet? Quodnam autem est judicium quod minantur Scripturae, si nulla sit providentia? His satanicis circumseptus cogitationibus miserrimus Ptolemaeus, dicitur esse emotae mentis, et hucusque errare in Aegypto, et seipsum dedidisse gulae et ebrietati, cum nemine conversans, sed mutus forum obiens, miserabile et lacrymabile spectaculum Christianorum oculis, ludibrium autem iis qui vitam nostram nesciunt. Haec autem calamitas immedicabilis miserum invasit Ptolemaeum, ex rationis experte quadam arrogantia, quod a seductore daemone illusus, existimaret se scientia pollere super omnes sanctos Patres: per quam inflatus, sui ipsius hostis, praeceps datus est in profundum interitus, cum nullum unquam convenisset ex sanctis Patribus qui sapienter gubernaverant, nec eorum fuerit fundatus spiritali doctrina; sed inventus absque gubernatore, in extremum mortis profundum cecidit, et sicut arbor viridibus foliis comata, et fructibus ornata, quae uno temporis momento omnibus simul est nudata, reddita est arida. Nam ut scriptum est: Quibus non est gubernatio, ii cadunt ut folia (Prov. XI).
- CAPUT XXXV. De virgine lapsa.
Novi rursus quamdam virginem Jerosolymis, quae saccum gestavit sexennio, 735 et fuit inclusa; nec aliquid accepit ex iis quae tendunt ad voluptatem, sed summam continentiam exercuit inter feminas. Postea autem a divino deserta auxilio propter summam superbiam quae malorum omnium est nutrix, lapsa est, et aperta fenestra admisit eum qui ei inserviebat, et cum eo fuit commixta; eo quod non divino proposito et ex charitate se exercuerat, sed ut humanae scenae serviret, quod quidem est vanae gloriae et pravi instituti. Nam cum ejus piae cogitationes occupatae essent in damnandis aliis, incitaretur autem furore a daemone superbiae, eoque valde delectaretur, ab ea recessit sanctus angelus custos temperantiae.
Ideo autem scripsimus, o virorum fidelissime, et vitam eorum qui se recte et ex virtute gesserunt, et eorum qui post multos labores per otium et socordiam a summo et perfectissimo vitae instituto exciderunt, capti a diabolo omne genus laqueis, ut unusquisque ex suae vitae instituto intelligens occulta retia hostis bonorum, fugiat ejus laqueos. Cum sint ergo multi, iique magni viri et mulieres, qui ab initio se recte gesserunt in honesto instituto exercitationis, tandem autem fuerunt eversi radicitus ab omnium hominum adversario; ex multis facta mentione paucorum, plurimos praeteribo silentio, ut qui neque ipsos erigam, neque mihi prosim, dum in iis multum immoror, et eximios Christi athletas negligo, non narrans virtutes divinae eorum exercitationis.
- CAPUT XXXV. Vita abbatis Eliae.
Elias quidam optimus exercitator, fuit virginum amantissimus, curam gerens partis imbecillioris. Sunt enim tales animae, quibus fert finis testimonium, quod id faciant ex virtute. Is cum misertus esset ordinis feminarum quae se exercent, haberet autem facultates in Athribe [ Al., Athlebe] civitate, aedificavit magnum monasterium, et illic congregavit omnes quae errabant virgines, consequenter earum in omnibus curam gerens, suppeditans eis omnia quae ad usum pertinent necessarium: hortos, et ad eorum culturam instrumenta, atque ut semel dicam, omnia quae postulat vita exercitationis. Eae autem ex diversis vitae institutis et privata deductae consuetudine, inter se depugnabant assidue. Cum ergo oporteret hunc sanctum et eas audire, et efficere ut pacem inter se servarent, collegerat enim ad trecentas, et necesse ei fuerat esse earum intercessor biennio, licet aetate juveni; erat enim circiter triginta aut quadraginta annos natus, is tentatus fuit a voluptate. A monasterio autem recedens jejunus, errabat per solitudinem duos dies, hoc rogans, et dicens: Aut occide me, ne ipsas videam afflictus; aut meam auter affectionem, ut earum curam geram ut postulat ratio. Cum fuisset ergo vespera, eum somnus oppressit in solitudine. Venientes autem ad eum tres angeli, ut ipse mihi narravit, eum retinentes, ei dicunt: Cur exiisti ex monasterio feminarum? Rem itaque eis narravit, dicens: Timui ne et illas laederem et meipsum. Dicunt ei angeli: Si te ergo liberaverimus ab hac affectione, redibis, et earum curam geres? His assensus est. Ab eo autem jusjurandum exigunt: narrabat autem jusjurandum. Jura nobis tale jusjurandum: Per eum qui mei curam gerit, earum curam geram. Hoc eis juravit. Tunc angeli eum tenuerunt: unus manus, et alter pedes, tertius autem accepta novacula excidit ejus testiculos tanquam in exstasi, non vere, sed quadam visione. Visus est ergo in illa exstasi veluti excisus fuisse et curatus. Post hoc interrogant ipsum angeli, dicentes: Sensisti utilitatem aliquam? Eis dicit ille: Valde magnam accepi utilitatem; valde enim levatus sum, et persuasum habeo me esse liberatum a labore et affectione. Tunc angeli ei dicunt: Abi ergo ad tuum monasterium. Reversus est autem post quinque dies, eum lugente toto monasterio, et intus ingressus est; atque ex eo tempore mansit in cella ad lactus ( sic ) monasterii, quandoquidem cum esset prope, eas corrigebat assidue, quantum in illo erat. Cum autem postea vixisset alios quadraginta annos, affirmabat Patribus, quod ab eo tempore non ascenderat in cor ejus affectio cupiditatis feminiae. Haec est gratia sancti viri Eliae, et haec exercitatio, et quemadmodum curam gessit monasterii virginum.
- CAPUT XXXVI. Vita abbatis Dorothei.
Cui successit Dorotheus vir probatissimus, qui in bona vita, et quae in agendo versatur, consenuit. Qui cum non posset quidem sic curam gerere monasterii ut hic beatus, neque mansisset in illa cella, in ipso monasterio in superiori coenaculo seipsum inclusit, et fecit fenestram quae spectabat ad monasterium feminarum, quam claudebat et aperiebat. Perpetuo ergo assidebat fenestrae, procurans ut inter eas pugnae cessarent. Sicque in superiori coenaculo consenuit, cum nec ullus seorsum ascendere, neque ille posset descendere, non enim stabant scalae. Haec est beati Dorothei religiosa et virtutibus ornata vita. Hic ejusdem vitae finis.
- CAPUT XXXVII. De Amma Piamun.
736 Fuit quaedam virgo Piamun, quae annos vitae suae vixit cum matre propria, sola cum sola vespere comedens, et linum nens. Haec dignata est gratia praedictionis futurorum inter homines. Accidit aliquando in Aegypto, cum Nilus ascenderet, ut vicus vicum invaderet; pugnant enim pro aquarum divisione, adeo ut sequantur caedes et sauciationes. Potentior ergo vicus ejus vicum invasit, et venit virorum multitudo cum lanceis et clavis, ut ejus vicum exscinderet. Astitit autem huic beatae angelus revelans eorum invasionem; et accersitis vici presbyteris, eis dicit: Exite, et ex hoc vico occurrite eis qui veniunt contra vos, ne vos quoque una cum vico pereatis, et rogate eos ut desistant ab insidiis adversus vos paratis. Territi autem presbyteri ei ad pedes procumbunt, eam rogantes et dicentes: Nos non audemus eis ire obviam; scimus enim eorum temulentiam et petulantiam; sed si facis misericordiam in nos et in totum vicum, et in domum tuam, ipsa eis egredere obviam, illosque pacatos averte. Illa autem cum non assensa esset, veniens in suam domunculam, stetit tota nocte orans et genu minime flectens, sed rogans, dicendo: Domine qui judicas terram, cui nihil placet quod est injustum, cum haec ad te venerit oratio, virtus tua eos sistat immobiles tanquam columnam, ubicunque eos deprehenderit. Cum haec sancta virgo sic orasset, tale quid accidit. Hostes circa horam primam, a tribus milliaribus, in loco fixi tanquam columna, labefactari non poterant. Illis quoque revelatum est quod servae Christi Piamun intercessionibus factum est eis impedimentum; iique ad vicum mittentes pacem petierunt, dicentes: Agite Deo gratias et precibus Piamun quae nos impedierunt, ne magnum vobis malum inferremus.
- CAPUT XXXVIII. Vita abbatis Pachomii , et eorum qui cum ipso erant.
Tabennesis est locus sic appellatus in Thebaide, in quo fuit Pachomius monachus, vir ex iis qui vixerunt in summo et perfecto vitae instituto (Vita ejus supra, l. I), adeo ut is fuerit dignatus et futurorum praedictionibus et angelicis visionibus. Is fuit valde amans pauperum, et magna charitate in homines. Eo ergo sedente in hac spelunca, visus est ei angelus Domini, qui ei dicit: Pachomi, ea quidem quae ad te pertinent, recte et ex virtute gessisti; supervacanee ergo sedes in hoc loco; age ergo, egredere, et congrega omnes juniores monachos, et habita cum eis, et sequens formam quam dabo tibi, eis leges constitue. Eique dedit tabulam aeneam, in qua haec scripta fuerant: Concede unicuique ut comedat et bibat pro viribus comedentium; eis quoque manda opera quae proportione conveniant ac respondeant, et neque jejunare prohibe nec comedere. Sic quidem fortibus fortia manda opera, imbecilla autem et levia iis qui se magis exercent, et sunt imbecilliores. Fac autem diversas cellas in eadem aula, et tres in cella maneant. Omnibus autem cibus in una domo paretur. Dormiant autem non recumbentes, sed exstructis sibi sedibus paulo supinioribus, et illic suis impositis stragulis dormiant sedentes. Noctu autem gestent lebitones lineos, succincti. Habeat unusquisque ex his pellem ovillam albam laboratam, absque ea neque comedant, neque dormiant. Ingredientes autem ad Christi communionem Sabbato et Dominica, zonas solvant, et pellem ovillam deponant, et cum sola cuculla ingrediantur. Fecit autem eis cucullas sine villis tanquam pueris, in quibus etiam jussit imponi figuram crucis purpureae, Jussit autem esse viginti quatuor ordines fratrum, ex numero viginti quatuor litterarum; praecepitque unicuique ordini imponere nomen elementum Graecum, ab α, β, et quae deinceps sequuntur, usque ad ω, ut dum interrogat archimandrita de aliquo in tanta multitudine, sciscitetur eum qui est ab eo secundus, quomodo se habet ordo α, aut quomodo se habet ordo β. Rursus saluta ρ, sequendo quoddam proprium nomen litterarum: et simplicioribus quidem et sincerioribus impones nomen ι ; difficilioribus autem ξ: et sic convenienter institutis eorum et vitae et moribus, unicuique ordini elementum litterae accommodabis; solis spiritalibus intelligentibus ea quae significantur. Scriptum autem erat in tabula: Si venerit hospes alterius monasterii, quod habet aliam formam, cum eis nec comedat nec bibat, et nec ingrediatur in monasterium, nisi fuerit inventus in via. Porro eum qui semel ingreditur, nec potest cum eis ad triennium sustinere certamen, non admittes; sed cum opera fecerit difficiliora, sic prodeat in stadium post triennium. Comedentes autem velent capita cucullis, ne frater fratrem videat mandentem. Comedenti non licet loqui, nec extra quadram et mensam usquam alio oculos convertere. Constituit autem ut per totum diem facerent duodecim orationes, et cum ad vespertinum lumen venirent, et in nocturnis vigiliis duodecim, et hora nona tres. 737 Quando autem videretur comedendum esse multitudini, constituit ut unusquisque ordo in unaquaque oratione psalmum prius caneret. Cum autem magnus Pachomius contra angelum diceret esse paucas orationes, ei dicit angelus: Has constitui, ut parvi quoque possint procedere ad perficiendam regulam, nec eis sit molestum; qui autem sunt perfecti, non opus habent ut leges eis ferantur; nam cum per se sunt in cellis, totam suam vitam attribuunt contemplationi. His autem legem tuli, qui mentem minime habent intelligentem, ut sicut servi contumaces, metu domini totum vitae institutum implentes, secure et libere degant. Cum haec ordinasset angelus, et implesset ministerium, recessit a magno Pachomio. Sunt autem haec monasteria quae formam hanc obtinuerunt, habentia virorum circiter septem millia. Est autem primum et magnum monasterium, in quo ipse habitat beatus Pachomius, quod alia peperit monasteria, continens numerum circiter mille quadringentorum virorum.
- CAPUT XXXIX. Vita abbatis Aphthonii .
Inter quos est etiam servus Dei qui vocatur Aphthonius, qui est mihi germanus ac sincerus amicus, qui nunc obtinet secundum locum in illo monasterio. Quem ut qui sit potens in Christo, firmusque ac stabilis, nec facile offendi possit, mittunt ad suos usus Alexandriam, ut vendat quidem eorum opera, emat autem quae sunt eis necessaria. Sunt autem alia quoque monasteria quae constant ex ducentis et trecentis animabus. Atque in Panis quidem ingressus sum civitatem, in qua monasterium constat ex viris trecentis. Exercent autem omnem artem, et ex iis quae supersunt, aedificant etiam mulierum monasteria, et custodias. Mane ergo surgentes ii quibus sua vice hoc munus obtingit, alii quidem sunt occupati in culina, alii vero versantur in mensis parandis, mensae imponentes panes et olera agrestia, olivas, caseos, et extremas carnium partes, et comminuta olera. Atque ingrediuntur quidem, qui minus sunt robusti, hora septima, et comedunt, ut qui sint imbecilliores; alii nona, alii decima, alii sero vespere, alii post biduum, alii post triduum, alii post quatriduum, alii post quinque dies, adeo ut unumquodque elementum horam propriam significet. Sic autem erant eorum quoque opera: alius quidem laborat in agro colendo, alius in horto, alius in pistrino, alius in aeris officina, alius in fabricando, alius in arte fullonia, alius in parandis coriis, alius in consuendis calceis, alius in pulchre scribendo, alius contexebat magnas sportas, alius canistros et sportulas. Memoriter autem omnes expromunt Scripturas.
Horum est mulierum quoque monasterium circiter quadringentarum, quod habet eamdem vivendi formam et idem institutum, praeter pellem ovillam. Et sunt quidem mulieres trans fluvium Nilum; viri autem ex adverso earum. Si virgo autem obierit, reliquae virgines cum eam ad sepulturam concinnaverint, efferunt, et eam ponunt ad ripam fluvii. Trajicientes autem fratres cum palmis et ramis olivae et psalmodia, eam transmittunt, et in suis monimentis sepeliunt. Praeter presbyterum autem et diaconum nullus transit ad monasterium feminarum, idque die Dominico
- CAPUT XL. De Virgine , de qua fuerat dictum falsum testimonium.
In hoc monasterio feminarum haec res accidit. Sutor saecularis cum trajecisset per ignorantiam, quaerebat opus: egressa autem una junior quam ejus postularet ratio (est enim locus desertus) invita eum convenit, deditque ei responsum: Nos habemus nostros sutores. Alia autem quae ejus viderat colloquium, cum processu temporis inter eas exorta esset contentio, ex diaboli suggestione, prae summa malitia et animi excandescentia eam calumniata est apud fraternitatem propter id colloquium. Cum qua concurrerunt paucae, quae non adeo magna ferebantur malitia. Illa autem dolore confecta, ut quae talem subiisset calumniam, quae ne in ejus quidem mentem venerat, nec rem potuisset tolerare, se clam jecit in fluvium, et sic obiit. Cum autem id sensisset ea quae ipsam fuerat calumniata, et vidisset se malitiose eam fuisse calumniatam, et hoc scelus a se commissum, et ipsa quoque se clam suffocavit, cum factum aegre ferret. Cum autem venisset presbyter, reliquae virgines ei rem renuntiaverunt: jussit itaque pro nulla harum fieri oblationem. Reliquas autem tanquam conscias, et quae calumniantem non compescuerant, et quae dicta sunt crediderant, septennium segregavit, eas excommunicans.