10:1 Inde per inmensum croceo velatus amictu 10:2 aethera digreditur Ciconumque Hymenaeus ad oras 10:3 tendit et Orphea nequiquam voce vocatur. 10:4 adfuit ille quidem, sed nec sollemnia verba 10:5 nec laetos vultus nec felix attulit omen. 10:6 fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo 10:7 usque fuit nullosque invenit motibus ignes. 10:8 exitus auspicio gravior: nam nupta per herbas 10:9 dum nova naiadum turba comitata vagatur, 10:10 occidit in talum serpentis dente recepto. 10:11 quam satis ad superas postquam Rhodopeius auras 10:12 deflevit vates, ne non temptaret et umbras, 10:13 ad Styga Taenaria est ausus descendere porta 10:14 perque leves populos simulacraque functa sepulcro 10:15 Persephonen adiit inamoenaque regna tenentem 10:16 umbrarum dominum pulsisque ad carmina nervis 10:17 sic ait: 'o positi sub terra numina mundi, 10:18 in quem reccidimus, quicquid mortale creamur, 10:19 si licet et falsi positis ambagibus oris 10:20 vera loqui sinitis, non huc, ut opaca viderem 10:21 Tartara, descendi, nec uti villosa colubris 10:22 terna Medusaei vincirem guttura monstri: 10:23 causa viae est coniunx, in quam calcata venenum 10:24 vipera diffudit crescentesque abstulit annos. 10:25 posse pati volui nec me temptasse negabo: 10:26 vicit Amor. supera deus hic bene notus in ora est; 10:27 an sit et hic, dubito: sed et hic tamen auguror esse, 10:28 famaque si veteris non est mentita rapinae, 10:29 vos quoque iunxit Amor. per ego haec loca plena timoris, 10:30 per Chaos hoc ingens vastique silentia regni, 10:31 Eurydices, oro, properata retexite fata. 10:32 omnia debemur vobis, paulumque morati 10:33 serius aut citius sedem properamus ad unam. 10:34 tendimus huc omnes, haec est domus ultima, vosque 10:35 humani generis longissima regna tenetis. 10:36 haec quoque, cum iustos matura peregerit annos, 10:37 iuris erit vestri: pro munere poscimus usum; 10:38 quodsi fata negant veniam pro coniuge, certum est 10:39 nolle redire mihi: leto gaudete duorum.' 10:40 Talia dicentem nervosque ad verba moventem 10:41 exsangues flebant animae; nec Tantalus undam 10:42 captavit refugam, stupuitque Ixionis orbis, 10:43 nec carpsere iecur volucres, urnisque vacarunt 10:44 Belides, inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo. 10:45 tunc primum lacrimis victarum carmine fama est 10:46 Eumenidum maduisse genas, nec regia coniunx 10:47 sustinet oranti nec, qui regit ima, negare, 10:48 Eurydicenque vocant: umbras erat illa recentes 10:49 inter et incessit passu de vulnere tardo. 10:50 hanc simul et legem Rhodopeius accipit heros, 10:51 ne flectat retro sua lumina, donec Avernas 10:52 exierit valles; aut inrita dona futura. 10:53 carpitur adclivis per muta silentia trames, 10:54 arduus, obscurus, caligine densus opaca, 10:55 nec procul afuerunt telluris margine summae: 10:56 hic, ne deficeret, metuens avidusque videndi 10:57 flexit amans oculos, et protinus illa relapsa est, 10:58 bracchiaque intendens prendique et prendere certans 10:59 nil nisi cedentes infelix arripit auras. 10:60 iamque iterum moriens non est de coniuge quicquam 10:61 questa suo (quid enim nisi se quereretur amatam?) 10:62 supremumque 'vale,' quod iam vix auribus ille 10:63 acciperet, dixit revolutaque rursus eodem est. 10:64 Non aliter stupuit gemina nece coniugis Orpheus, 10:65 quam tria qui timidus, medio portante catenas, 10:66 colla canis vidit, quem non pavor ante reliquit, 10:67 quam natura prior saxo per corpus oborto, 10:68 quique in se crimen traxit voluitque videri 10:69 Olenos esse nocens, tuque, o confisa figurae, 10:70 infelix Lethaea, tuae, iunctissima quondam 10:71 pectora, nunc lapides, quos umida sustinet Ide. 10:72 orantem frustraque iterum transire volentem 10:73 portitor arcuerat: septem tamen ille diebus 10:74 squalidus in ripa Cereris sine munere sedit; 10:75 cura dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere. 10:76 esse deos Erebi crudeles questus, in altam 10:77 se recipit Rhodopen pulsumque aquilonibus Haemum. 10:78 Tertius aequoreis inclusum Piscibus annum 10:79 finierat Titan, omnemque refugerat Orpheus 10:80 femineam Venerem, seu quod male cesserat illi, 10:81 sive fidem dederat; multas tamen ardor habebat 10:82 iungere se vati, multae doluere repulsae. 10:83 ille etiam Thracum populis fuit auctor amorem 10:84 in teneros transferre mares citraque iuventam 10:85 aetatis breve ver et primos carpere flores. 10:86 Collis erat collemque super planissima campi 10:87 area, quam viridem faciebant graminis herbae: 10:88 umbra loco deerat; qua postquam parte resedit 10:89 dis genitus vates et fila sonantia movit, 10:90 umbra loco venit: non Chaonis afuit arbor, 10:91 non nemus Heliadum, non frondibus aesculus altis, 10:92 nec tiliae molles, nec fagus et innuba laurus, 10:93 et coryli fragiles et fraxinus utilis hastis 10:94 enodisque abies curvataque glandibus ilex 10:95 et platanus genialis acerque coloribus inpar 10:96 amnicolaeque simul salices et aquatica lotos 10:97 perpetuoque virens buxum tenuesque myricae 10:98 et bicolor myrtus et bacis caerula tinus. 10:99 vos quoque, flexipedes hederae, venistis et una 10:100 pampineae vites et amictae vitibus ulmi 10:101 ornique et piceae pomoque onerata rubenti 10:102 arbutus et lentae, victoris praemia, palmae 10:103 et succincta comas hirsutaque vertice pinus, 10:104 grata deum matri, siquidem Cybeleius Attis 10:105 exuit hac hominem truncoque induruit illo. 10:106 Adfuit huic turbae metas imitata cupressus, 10:107 nunc arbor, puer ante deo dilectus ab illo, 10:108 qui citharam nervis et nervis temperat arcum. 10:109 namque sacer nymphis Carthaea tenentibus arva 10:110 ingens cervus erat, lateque patentibus altas 10:111 ipse suo capiti praebebat cornibus umbras. 10:112 cornua fulgebant auro, demissaque in armos 10:113 pendebant tereti gemmata monilia collo. 10:114 bulla super frontem parvis argentea loris 10:115 vincta movebatur; parilesque ex aere nitebant 10:116 auribus e geminis circum cava tempora bacae; 10:117 isque metu vacuus naturalique pavore 10:118 deposito celebrare domos mulcendaque colla 10:119 quamlibet ignotis manibus praebere solebat. 10:120 sed tamen ante alios, Ceae pulcherrime gentis, 10:121 gratus erat, Cyparisse, tibi: tu pabula cervum 10:122 ad nova, tu liquidi ducebas fontis ad undam, 10:123 tu modo texebas varios per cornua flores, 10:124 nunc eques in tergo residens huc laetus et illuc 10:125 mollia purpureis frenabas ora capistris. 10:126 Aestus erat mediusque dies, solisque vapore 10:127 concava litorei fervebant bracchia Cancri: 10:128 fessus in herbosa posuit sua corpora terra 10:129 cervus et arborea frigus ducebat ab umbra. 10:130 hunc puer inprudens iaculo Cyparissus acuto 10:131 fixit et, ut saevo morientem vulnere vidit, 10:132 velle mori statuit. quae non solacia Phoebus 10:133 dixit et, ut leviter pro materiaque doleret, 10:134 admonuit! gemit ille tamen munusque supremum 10:135 hoc petit a superis, ut tempore lugeat omni. 10:136 iamque per inmensos egesto sanguine fletus 10:137 in viridem verti coeperunt membra colorem, 10:138 et, modo qui nivea pendebant fronte capilli, 10:139 horrida caesaries fieri sumptoque rigore 10:140 sidereum gracili spectare cacumine caelum. 10:141 ingemuit tristisque deus 'lugebere nobis 10:142 lugebisque alios aderisque dolentibus' inquit. 10:143 Tale nemus vates attraxerat inque ferarum 10:144 concilio, medius turbae, volucrumque sedebat. 10:145 ut satis inpulsas temptavit pollice chordas 10:146 et sensit varios, quamvis diversa sonarent, 10:147 concordare modos, hoc vocem carmine movit: 10:148 'ab Iove, Musa parens, (cedunt Iovis omnia regno) 10:149 carmina nostra move! Iovis est mihi saepe potestas 10:150 dicta prius: cecini plectro graviore Gigantas 10:151 sparsaque Phlegraeis victricia fulmina campis. 10:152 nunc opus est leviore lyra, puerosque canamus 10:153 dilectos superis inconcessisque puellas 10:154 ignibus attonitas meruisse libidine poenam. 10:155 'Rex superum Phrygii quondam Ganymedis amore 10:156 arsit, et inventum est aliquid, quod Iuppiter esse, 10:157 quam quod erat, mallet. nulla tamen alite verti 10:158 dignatur, nisi quae posset sua fulmina ferre. 10:159 nec mora, percusso mendacibus aere pennis 10:160 abripit Iliaden; qui nunc quoque pocula miscet 10:161 invitaque Iovi nectar Iunone ministrat. 10:162 'Te quoque, Amyclide, posuisset in aethere Phoebus, 10:163 tristia si spatium ponendi fata dedissent. 10:164 qua licet, aeternus tamen es, quotiensque repellit 10:165 ver hiemem, Piscique Aries succedit aquoso, 10:166 tu totiens oreris viridique in caespite flores. 10:167 te meus ante omnes genitor dilexit, et orbe 10:168 in medio positi caruerunt praeside Delphi, 10:169 dum deus Eurotan inmunitamque frequentat 10:170 Sparten, nec citharae nec sunt in honore sagittae: 10:171 inmemor ipse sui non retia ferre recusat, 10:172 non tenuisse canes, non per iuga montis iniqui 10:173 ire comes, longaque alit adsuetudine flammas. 10:174 iamque fere medius Titan venientis et actae 10:175 noctis erat spatioque pari distabat utrimque, 10:176 corpora veste levant et suco pinguis olivi 10:177 splendescunt latique ineunt certamina disci. 10:178 quem prius aerias libratum Phoebus in auras 10:179 misit et oppositas disiecit pondere nubes; 10:180 reccidit in solidam longo post tempore terram 10:181 pondus et exhibuit iunctam cum viribus artem. 10:182 protinus inprudens actusque cupidine lusus 10:183 tollere Taenarides orbem properabat, at illum 10:184 dura repercusso subiecit verbere tellus 10:185 in vultus, Hyacinthe, tuos. expalluit aeque 10:186 quam puer ipse deus conlapsosque excipit artus, 10:187 et modo te refovet, modo tristia vulnera siccat, 10:188 nunc animam admotis fugientem sustinet herbis. 10:189 nil prosunt artes: erat inmedicabile vulnus. 10:190 ut, siquis violas rigidumve papaver in horto 10:191 liliaque infringat fulvis horrentia linguis, 10:192 marcida demittant subito caput illa vietum 10:193 nec se sustineant spectentque cacumine terram: 10:194 sic vultus moriens iacet et defecta vigore 10:195 ipsa sibi est oneri cervix umeroque recumbit. 10:196 "laberis, Oebalide, prima fraudate iuventa," 10:197 Phoebus ait "videoque tuum, mea crimina, vulnus. 10:198 tu dolor es facinusque meum: mea dextera leto 10:199 inscribenda tuo est. ego sum tibi funeris auctor. 10:200 quae mea culpa tamen, nisi si lusisse vocari 10:201 culpa potest, nisi culpa potest et amasse vocari? 10:202 atque utinam tecumque mori vitamque liceret 10:203 reddere! quod quoniam fatali lege tenemur, 10:204 semper eris mecum memorique haerebis in ore. 10:205 te lyra pulsa manu, te carmina nostra sonabunt, 10:206 flosque novus scripto gemitus imitabere nostros. 10:207 tempus et illud erit, quo se fortissimus heros 10:208 addat in hunc florem folioque legatur eodem." 10:209 talia dum vero memorantur Apollinis ore, 10:210 ecce cruor, qui fusus humo signaverat herbas, 10:211 desinit esse cruor, Tyrioque nitentior ostro 10:212 flos oritur formamque capit, quam lilia, si non 10:213 purpureus color his, argenteus esset in illis. 10:214 non satis hoc Phoebo est (is enim fuit auctor honoris): 10:215 ipse suos gemitus foliis inscribit, et AI AI 10:216 flos habet inscriptum, funestaque littera ducta est. 10:217 nec genuisse pudet Sparten Hyacinthon: honorque 10:218 durat in hoc aevi, celebrandaque more priorum 10:219 annua praelata redeunt Hyacinthia pompa. 10:220 'At si forte roges fecundam Amathunta metallis, 10:221 an genuisse velit Propoetidas, abnuat aeque 10:222 atque illos, gemino quondam quibus aspera cornu 10:223 frons erat, unde etiam nomen traxere Cerastae. 10:224 ante fores horum stabat Iovis Hospitis ara; 10:225 ignarus sceleris quam siquis sanguine tinctam 10:226 advena vidisset, mactatos crederet illic 10:227 lactantes vitulos Amathusiacasque bidentes: 10:228 hospes erat caesus! sacris offensa nefandis 10:229 ipsa suas urbes Ophiusiaque arva parabat 10:230 deserere alma Venus. "sed quid loca grata, quid urbes 10:231 peccavere meae? quod" dixit "crimen in illis? 10:232 exilio poenam potius gens inpia pendat 10:233 vel nece vel siquid medium est mortisque fugaeque. 10:234 idque quid esse potest, nisi versae poena figurae?" 10:235 dum dubitat, quo mutet eos, ad cornua vultum 10:236 flexit et admonita est haec illis posse relinqui 10:237 grandiaque in torvos transformat membra iuvencos. 10:238 'Sunt tamen obscenae Venerem Propoetides ausae 10:239 esse negare deam; pro quo sua numinis ira 10:240 corpora cum fama primae vulgasse feruntur, 10:241 utque pudor cessit, sanguisque induruit oris, 10:242 in rigidum parvo silicem discrimine versae. 10:243 'Quas quia Pygmalion aevum per crimen agentis 10:244 viderat, offensus vitiis, quae plurima menti 10:245 femineae natura dedit, sine coniuge caelebs 10:246 vivebat thalamique diu consorte carebat. 10:247 interea niveum mira feliciter arte 10:248 sculpsit ebur formamque dedit, qua femina nasci 10:249 nulla potest, operisque sui concepit amorem. 10:250 virginis est verae facies, quam vivere credas, 10:251 et, si non obstet reverentia, velle moveri: 10:252 ars adeo latet arte sua. miratur et haurit 10:253 pectore Pygmalion simulati corporis ignes. 10:254 saepe manus operi temptantes admovet, an sit 10:255 corpus an illud ebur, nec adhuc ebur esse fatetur. 10:256 oscula dat reddique putat loquiturque tenetque 10:257 et credit tactis digitos insidere membris 10:258 et metuit, pressos veniat ne livor in artus, 10:259 et modo blanditias adhibet, modo grata puellis 10:260 munera fert illi conchas teretesque lapillos 10:261 et parvas volucres et flores mille colorum 10:262 liliaque pictasque pilas et ab arbore lapsas 10:263 Heliadum lacrimas; ornat quoque vestibus artus, 10:264 dat digitis gemmas, dat longa monilia collo, 10:265 aure leves bacae, redimicula pectore pendent: 10:266 cuncta decent; nec nuda minus formosa videtur. 10:267 conlocat hanc stratis concha Sidonide tinctis 10:268 adpellatque tori sociam adclinataque colla 10:269 mollibus in plumis, tamquam sensura, reponit. 10:270 'Festa dies Veneris tota celeberrima Cypro 10:271 venerat, et pandis inductae cornibus aurum 10:272 conciderant ictae nivea cervice iuvencae, 10:273 turaque fumabant, cum munere functus ad aras 10:274 constitit et timide "si, di, dare cuncta potestis, 10:275 sit coniunx, opto," non ausus "eburnea virgo" 10:276 dicere, Pygmalion "similis mea" dixit "eburnae." 10:277 sensit, ut ipsa suis aderat Venus aurea festis, 10:278 vota quid illa velint et, amici numinis omen, 10:279 flamma ter accensa est apicemque per aera duxit. 10:280 ut rediit, simulacra suae petit ille puellae 10:281 incumbensque toro dedit oscula: visa tepere est; 10:282 admovet os iterum, manibus quoque pectora temptat: 10:283 temptatum mollescit ebur positoque rigore 10:284 subsidit digitis ceditque, ut Hymettia sole 10:285 cera remollescit tractataque pollice multas 10:286 flectitur in facies ipsoque fit utilis usu. 10:287 dum stupet et dubie gaudet fallique veretur, 10:288 rursus amans rursusque manu sua vota retractat. 10:289 corpus erat! saliunt temptatae pollice venae. 10:290 tum vero Paphius plenissima concipit heros 10:291 verba, quibus Veneri grates agat, oraque tandem 10:292 ore suo non falsa premit, dataque oscula virgo 10:293 sensit et erubuit timidumque ad lumina lumen 10:294 attollens pariter cum caelo vidit amantem. 10:295 coniugio, quod fecit, adest dea, iamque coactis 10:296 cornibus in plenum noviens lunaribus orbem 10:297 illa Paphon genuit, de qua tenet insula nomen. 10:298 'Editus hac ille est, qui si sine prole fuisset, 10:299 inter felices Cinyras potuisset haberi. 10:300 dira canam; procul hinc natae, procul este parente 10:301 aut, mea si vestras mulcebunt carmina mentes, 10:302 desit in hac mihi parte fides, nec credite factum, 10:303 vel, si credetis, facti quoque credite poenam. 10:304 si tamen admissum sinit hoc natura videri, 10:305 [gentibus Ismariis et nostro gratulor orbi,] 10:306 gratulor huic terrae, quod abest regionibus illis, 10:307 quae tantum genuere nefas: sit dives amomo 10:308 cinnamaque costumque suum sudataque ligno 10:309 tura ferat floresque alios Panchaia tellus, 10:310 dum ferat et murram: tanti nova non fuit arbor. 10:311 ipse negat nocuisse tibi sua tela Cupido, 10:312 Myrrha, facesque suas a crimine vindicat isto; 10:313 stipite te Stygio tumidisque adflavit echidnis 10:314 e tribus una soror: scelus est odisse parentem, 10:315 hic amor est odio maius scelus.Æundique lecti 10:316 te cupiunt proceres, totoque Oriente iuventus 10:317 ad thalami certamen adest: ex omnibus unum 10:318 elige, Myrrha, virum, dum ne sit in omnibus unus. 10:319 illa quidem sentit foedoque repugnat amori 10:320 et secum "quo mente feror? quid molior?" inquit 10:321 "di, precor, et pietas sacrataque iura parentum, 10:322 hoc prohibete nefas scelerique resistite nostro, 10:323 si tamen hoc scelus est. sed enim damnare negatur 10:324 hanc Venerem pietas: coeunt animalia nullo 10:325 cetera dilectu, nec habetur turpe iuvencae 10:326 ferre patrem tergo, fit equo sua filia coniunx, 10:327 quasque creavit init pecudes caper, ipsaque, cuius 10:328 semine concepta est, ex illo concipit ales. 10:329 felices, quibus ista licent! humana malignas 10:330 cura dedit leges, et quod natura remittit, 10:331 invida iura negant. gentes tamen esse feruntur, 10:332 in quibus et nato genetrix et nata parenti 10:333 iungitur, et pietas geminato crescit amore. 10:334 me miseram, quod non nasci mihi contigit illic, 10:335 fortunaque loci laedor!Æquid in ista revolvor? 10:336 spes interdictae, discedite! dignus amari 10:337 ille, sed ut pater, est.Æergo, si filia magni 10:338 non essem Cinyrae, Cinyrae concumbere possem: 10:339 nunc, quia iam meus est, non est meus, ipsaque damno 10:340 est mihi proximitas: aliena potentior essem. 10:341 ire libet procul hinc patriaeque relinquere fines, 10:342 dum scelus effugiam; retinet malus ardor euntem, 10:343 ut praesens spectem Cinyran tangamque loquarque 10:344 osculaque admoveam, si nil conceditur ultra. 10:345 ultra autem spectare aliquid potes, inpia virgo? 10:346 et quot confundas et iura et nomina, sentis? 10:347 tune eris et matris paelex et adultera patris? 10:348 tune soror nati genetrixque vocabere fratris? 10:349 nec metues atro crinitas angue sorores, 10:350 quas facibus saevis oculos atque ora petentes 10:351 noxia corda vident? at tu, dum corpore non es 10:352 passa nefas, animo ne concipe neve potentis 10:353 concubitu vetito naturae pollue foedus! 10:354 velle puta: res ipsa vetat; pius ille memorque est 10:355 morisÆet o vellem similis furor esset in illo!" 10:356 'Dixerat, at Cinyras, quem copia digna procorum, 10:357 quid faciat, dubitare facit, scitatur ab ipsa, 10:358 nominibus dictis, cuius velit esse mariti; 10:359 illa silet primo patriisque in vultibus haerens 10:360 aestuat et tepido suffundit lumina rore. 10:361 virginei Cinyras haec credens esse timoris, 10:362 flere vetat siccatque genas atque oscula iungit; 10:363 Myrrha datis nimium gaudet consultaque, qualem 10:364 optet habere virum, "similem tibi" dixit; at ille 10:365 non intellectam vocem conlaudat et "esto 10:366 tam pia semper" ait. pietatis nomine dicto 10:367 demisit vultus sceleris sibi conscia virgo. 10:368 'Noctis erat medium, curasque et corpora somnus 10:369 solverat; at virgo Cinyreia pervigil igni 10:370 carpitur indomito furiosaque vota retractat 10:371 et modo desperat, modo vult temptare, pudetque 10:372 et cupit, et, quid agat, non invenit, utque securi 10:373 saucia trabs ingens, ubi plaga novissima restat, 10:374 quo cadat, in dubio est omnique a parte timetur, 10:375 sic animus vario labefactus vulnere nutat 10:376 huc levis atque illuc momentaque sumit utroque, 10:377 nec modus et requies, nisi mors, reperitur amoris. 10:378 mors placet. erigitur laqueoque innectere fauces 10:379 destinat et zona summo de poste revincta 10:380 "care, vale, Cinyra, causamque intellege mortis!" 10:381 dixit et aptabat pallenti vincula collo. 10:382 'Murmura verborum fidas nutricis ad aures 10:383 pervenisse ferunt limen servantis alumnae. 10:384 surgit anus reseratque fores mortisque paratae 10:385 instrumenta videns spatio conclamat eodem 10:386 seque ferit scinditque sinus ereptaque collo 10:387 vincula dilaniat; tum denique flere vacavit, 10:388 tum dare conplexus laqueique requirere causam. 10:389 muta silet virgo terramque inmota tuetur 10:390 et deprensa dolet tardae conamina mortis. 10:391 instat anus canosque suos et inania nudans 10:392 ubera per cunas alimentaque prima precatur, 10:393 ut sibi committat, quicquid dolet. illa rogantem 10:394 aversata gemit; certa est exquirere nutrix 10:395 nec solam spondere fidem. "dic" inquit "opemque 10:396 me sine ferre tibi: non est mea pigra senectus. 10:397 seu furor est, habeo, quae carmine sanet et herbis; 10:398 sive aliquis nocuit, magico lustrabere ritu; 10:399 ira deum sive est, sacris placabilis ira. 10:400 quid rear ulterius? certe fortuna domusque 10:401 sospes et in cursu est: vivunt genetrixque paterque." 10:402 Myrrha patre audito suspiria duxit ab imo 10:403 pectore; nec nutrix etiamnum concipit ullum 10:404 mente nefas aliquemque tamen praesentit amorem; 10:405 propositique tenax, quodcumque est, orat, ut ipsi 10:406 indicet, et gremio lacrimantem tollit anili 10:407 atque ita conplectens infirmis membra lacertis 10:408 "sensimus," inquit "amas! et in hoc mea (pone timorem) 10:409 sedulitas erit apta tibi, nec sentiet umquam 10:410 hoc pater." exiluit gremio furibunda torumque 10:411 ore premens "discede, precor, miseroque pudori 10:412 parce!" ait; instanti "discede, aut desine" dixit 10:413 "quaerere, quid doleam! scelus est, quod scire laboras." 10:414 horret anus tremulasque manus annisque metuque 10:415 tendit et ante pedes supplex procumbit alumnae 10:416 et modo blanditur, modo, si non conscia fiat, 10:417 terret et indicium laquei coeptaeque minatur 10:418 mortis et officium commisso spondet amori. 10:419 extulit illa caput lacrimisque inplevit obortis 10:420 pectora nutricis conataque saepe fateri 10:421 saepe tenet vocem pudibundaque vestibus ora 10:422 texit et "o" dixit "felicem coniuge matrem!" 10:423 hactenus, et gemuit. gelidus nutricis in artus 10:424 ossaque (sensit enim) penetrat tremor, albaque toto 10:425 vertice canities rigidis stetit hirta capillis, 10:426 multaque, ut excuteret diros, si posset, amores, 10:427 addidit. at virgo scit se non falsa moneri; 10:428 certa mori tamen est, si non potiatur amore. 10:429 "vive," ait haec, "potiere tuo"Æet, non ausa "parente" 10:430 dicere, conticuit promissaque numine firmat. 10:431 'Festa piae Cereris celebrabant annua matres 10:432 illa, quibus nivea velatae corpora veste 10:433 primitias frugum dant spicea serta suarum 10:434 perque novem noctes venerem tactusque viriles 10:435 in vetitis numerant: turba Cenchreis in illa 10:436 regis adest coniunx arcanaque sacra frequentat. 10:437 ergo legitima vacuus dum coniuge lectus, 10:438 nacta gravem vino Cinyran male sedula nutrix, 10:439 nomine mentito veros exponit amores 10:440 et faciem laudat; quaesitis virginis annis 10:441 "par" ait "est Myrrhae." quam postquam adducere iussa est 10:442 utque domum rediit, "gaude, mea" dixit "alumna: 10:443 vicimus!" infelix non toto pectore sentit 10:444 laetitiam virgo, praesagaque pectora maerent, 10:445 sed tamen et gaudet: tanta est discordia mentis. 10:446 'Tempus erat, quo cuncta silent, interque triones 10:447 flexerat obliquo plaustrum temone Bootes: 10:448 ad facinus venit illa suum; fugit aurea caelo 10:449 luna, tegunt nigrae latitantia sidera nubes; 10:450 nox caret igne suo; primus tegis, Icare, vultus, 10:451 Erigoneque pio sacrata parentis amore. 10:452 ter pedis offensi signo est revocata, ter omen 10:453 funereus bubo letali carmine fecit: 10:454 it tamen, et tenebrae minuunt noxque atra pudorem; 10:455 nutricisque manum laeva tenet, altera motu 10:456 caecum iter explorat. thalami iam limina tangit, 10:457 iamque fores aperit, iam ducitur intus: at illi 10:458 poplite succiduo genua intremuere, fugitque 10:459 et color et sanguis, animusque relinquit euntem. 10:460 quoque suo propior sceleri est, magis horret, et ausi 10:461 paenitet, et vellet non cognita posse reverti. 10:462 cunctantem longaeva manu deducit et alto 10:463 admotam lecto cum traderet "accipe," dixit, 10:464 "ista tua est, Cinyra" devotaque corpora iunxit. 10:465 accipit obsceno genitor sua viscera lecto 10:466 virgineosque metus levat hortaturque timentem. 10:467 forsitan aetatis quoque nomine "filia" dixit, 10:468 dixit et illa "pater," sceleri ne nomina desint. 10:469 'Plena patris thalamis excedit et inpia diro 10:470 semina fert utero conceptaque crimina portat. 10:471 postera nox facinus geminat, nec finis in illa est, 10:472 cum tandem Cinyras, avidus cognoscere amantem 10:473 post tot concubitus, inlato lumine vidit 10:474 et scelus et natam verbisque dolore retentis 10:475 pendenti nitidum vagina deripit ensem; 10:476 Myrrha fugit: tenebrisque et caecae munere noctis 10:477 intercepta neci est latosque vagata per agros 10:478 palmiferos Arabas Panchaeaque rura relinquit 10:479 perque novem erravit redeuntis cornua lunae, 10:480 cum tandem terra requievit fessa Sabaea; 10:481 vixque uteri portabat onus. tum nescia voti 10:482 atque inter mortisque metus et taedia vitae 10:483 est tales conplexa preces: "o siqua patetis 10:484 numina confessis, merui nec triste recuso 10:485 supplicium, sed ne violem vivosque superstes 10:486 mortuaque exstinctos, ambobus pellite regnis 10:487 mutataeque mihi vitamque necemque negate!" 10:488 numen confessis aliquod patet: ultima certe 10:489 vota suos habuere deos. nam crura loquentis 10:490 terra supervenit, ruptosque obliqua per ungues 10:491 porrigitur radix, longi firmamina trunci, 10:492 ossaque robur agunt, mediaque manente medulla 10:493 sanguis it in sucos, in magnos bracchia ramos, 10:494 in parvos digiti, duratur cortice pellis. 10:495 iamque gravem crescens uterum perstrinxerat arbor 10:496 pectoraque obruerat collumque operire parabat: 10:497 non tulit illa moram venientique obvia ligno 10:498 subsedit mersitque suos in cortice vultus. 10:499 quae quamquam amisit veteres cum corpore sensus, 10:500 flet tamen, et tepidae manant ex arbore guttae. 10:501 est honor et lacrimis, stillataque cortice murra 10:502 nomen erile tenet nulloque tacebitur aevo. 10:503 'At male conceptus sub robore creverat infans 10:504 quaerebatque viam, qua se genetrice relicta 10:505 exsereret; media gravidus tumet arbore venter. 10:506 tendit onus matrem; neque habent sua verba dolores, 10:507 nec Lucina potest parientis voce vocari. 10:508 nitenti tamen est similis curvataque crebros 10:509 dat gemitus arbor lacrimisque cadentibus umet. 10:510 constitit ad ramos mitis Lucina dolentes 10:511 admovitque manus et verba puerpera dixit: 10:512 arbor agit rimas et fissa cortice vivum 10:513 reddit onus, vagitque puer; quem mollibus herbis 10:514 naides inpositum lacrimis unxere parentis. 10:515 laudaret faciem Livor quoque; qualia namque 10:516 corpora nudorum tabula pinguntur Amorum, 10:517 talis erat, sed, ne faciat discrimina cultus, 10:518 aut huic adde leves, aut illis deme pharetras. 10:519 'Labitur occulte fallitque volatilis aetas, 10:520 et nihil est annis velocius: ille sorore 10:521 natus avoque suo, qui conditus arbore nuper, 10:522 nuper erat genitus, modo formosissimus infans, 10:523 iam iuvenis, iam vir, iam se formosior ipso est, 10:524 iam placet et Veneri matrisque ulciscitur ignes. 10:525 namque pharetratus dum dat puer oscula matri, 10:526 inscius exstanti destrinxit harundine pectus; 10:527 laesa manu natum dea reppulit: altius actum 10:528 vulnus erat specie primoque fefellerat ipsam. 10:529 capta viri forma non iam Cythereia curat 10:530 litora, non alto repetit Paphon aequore cinctam 10:531 piscosamque Cnidon gravidamve Amathunta metallis; 10:532 abstinet et caelo: caelo praefertur Adonis. 10:533 hunc tenet, huic comes est adsuetaque semper in umbra 10:534 indulgere sibi formamque augere colendo 10:535 per iuga, per silvas dumosaque saxa vagatur 10:536 fine genus vestem ritu succincta Dianae 10:537 hortaturque canes tutaeque animalia praedae, 10:538 aut pronos lepores aut celsum in cornua cervum 10:539 aut agitat dammas; a fortibus abstinet apris 10:540 raptoresque lupos armatosque unguibus ursos 10:541 vitat et armenti saturatos caede leones. 10:542 te quoque, ut hos timeas, siquid prodesse monendo 10:543 possit, Adoni, monet, "fortis" que "fugacibus esto" 10:544 inquit; "in audaces non est audacia tuta. 10:545 parce meo, iuvenis, temerarius esse periclo, 10:546 neve feras, quibus arma dedit natura, lacesse, 10:547 stet mihi ne magno tua gloria. non movet aetas 10:548 nec facies nec quae Venerem movere, leones 10:549 saetigerosque sues oculosque animosque ferarum. 10:550 fulmen habent acres in aduncis dentibus apri, 10:551 impetus est fulvis et vasta leonibus ira, 10:552 invisumque mihi genus est." quae causa, roganti 10:553 "dicam," ait "et veteris monstrum mirabere culpae. 10:554 sed labor insolitus iam me lassavit, et, ecce, 10:555 opportuna sua blanditur populus umbra, 10:556 datque torum caespes: libet hac requiescere tecum" 10:557 (et requievit) "humo" pressitque et gramen et ipsum 10:558 inque sinu iuvenis posita cervice reclinis 10:559 sic ait ac mediis interserit oscula verbis: 10:560 '"Forsitan audieris aliquam certamine cursus 10:561 veloces superasse viros: non fabula rumor 10:562 ille fuit; superabat enim. nec dicere posses, 10:563 laude pedum formaene bono praestantior esset. 10:564 scitanti deus huic de coniuge 'coniuge' dixit 10:565 'nil opus est, Atalanta, tibi: fuge coniugis usum. 10:566 nec tamen effugies teque ipsa viva carebis.' 10:567 territa sorte dei per opacas innuba silvas 10:568 vivit et instantem turbam violenta procorum 10:569 condicione fugat, 'ne' c 'sum potiunda, nisi' inquit 10:570 'victa prius cursu. pedibus contendite mecum: 10:571 praemia veloci coniunx thalamique dabuntur, 10:572 mors pretium tardis: ea lex certaminis esto.' 10:573 illa quidem inmitis, sed (tanta potentia formae est) 10:574 venit ad hanc legem temeraria turba procorum. 10:575 sederat Hippomenes cursus spectator iniqui 10:576 et 'petitur cuiquam per tanta pericula coniunx?' 10:577 dixerat ac nimios iuvenum damnarat amores; 10:578 ut faciem et posito corpus velamine vidit, 10:579 quale meum, vel quale tuum, si femina fias, 10:580 obstipuit tollensque manus 'ignoscite,' dixit 10:581 'quos modo culpavi! nondum mihi praemia nota, 10:582 quae peteretis, erant.' laudando concipit ignes 10:583 et, ne quis iuvenum currat velocius, optat 10:584 invidiaque timet. 'sed cur certaminis huius 10:585 intemptata mihi fortuna relinquitur?' inquit 10:586 'audentes deus ipse iuvat!' dum talia secum 10:587 exigit Hippomenes, passu volat alite virgo. 10:588 quae quamquam Scythica non setius ire sagitta 10:589 Aonio visa est iuveni, tamen ille decorem 10:590 miratur magis: et cursus facit ipse decorem. 10:591 aura refert ablata citis talaria plantis, 10:592 tergaque iactantur crines per eburnea, quaeque 10:593 poplitibus suberant picto genualia limbo; 10:594 inque puellari corpus candore ruborem 10:595 traxerat, haud aliter, quam cum super atria velum 10:596 candida purpureum simulatas inficit umbras. 10:597 dum notat haec hospes, decursa novissima meta est, 10:598 et tegitur festa victrix Atalanta corona. 10:599 dant gemitum victi penduntque ex foedere poenas. 10:600 '"Non tamen eventu iuvenis deterritus horum 10:601 constitit in medio vultuque in virgine fixo 10:602 'quid facilem titulum superando quaeris inertes? 10:603 mecum confer' ait. 'seu me fortuna potentem 10:604 fecerit, a tanto non indignabere vinci: 10:605 namque mihi genitor Megareus Onchestius, illi 10:606 est Neptunus avus, pronepos ego regis aquarum, 10:607 nec virtus citra genus est; seu vincar, habebis 10:608 Hippomene victo magnum et memorabile nomen.' 10:609 talia dicentem molli Schoeneia vultu 10:610 aspicit et dubitat, superari an vincere malit, 10:611 atque ita 'quis deus hunc formosis' inquit 'iniquus 10:612 perdere vult caraeque iubet discrimine vitae 10:613 coniugium petere hoc? non sum, me iudice, tanti. 10:614 nec forma tangor, (poteram tamen hac quoque tangi) 10:615 sed quod adhuc puer est; non me movet ipse, sed aetas. 10:616 quid, quod inest virtus et mens interrita leti? 10:617 quid, quod ab aequorea numeratur origine quartus? 10:618 quid, quod amat tantique putat conubia nostra, 10:619 ut pereat, si me fors illi dura negarit? 10:620 dum licet, hospes, abi thalamosque relinque cruentos. 10:621 coniugium crudele meum est, tibi nubere nulla 10:622 nolet, et optari potes a sapiente puella.Æ 10:623 cur tamen est mihi cura tui tot iam ante peremptis? 10:624 viderit! intereat, quoniam tot caede procorum 10:625 admonitus non est agiturque in taedia vitae.Æ 10:626 occidet hic igitur, voluit quia vivere mecum, 10:627 indignamque necem pretium patietur amoris? 10:628 non erit invidiae victoria nostra ferendae. 10:629 sed non culpa mea est! utinam desistere velles, 10:630 aut, quoniam es demens, utinam velocior esses! 10:631 at quam virgineus puerili vultus in ore est! 10:632 a! miser Hippomene, nollem tibi visa fuissem! 10:633 vivere dignus eras. quodsi felicior essem, 10:634 nec mihi coniugium fata inportuna negarent, 10:635 unus eras, cum quo sociare cubilia vellem.' 10:636 dixerat, utque rudis primoque cupidine tacta, 10:637 quod facit, ignorans amat et non sentit amorem. 10:638 '"Iam solitos poscunt cursus populusque paterque, 10:639 cum me sollicita proles Neptunia voce 10:640 invocat Hippomenes 'Cytherea,' que 'conprecor, ausis 10:641 adsit' ait 'nostris et quos dedit, adiuvet ignes.' 10:642 detulit aura preces ad me non invida blandas: 10:643 motaque sum, fateor, nec opis mora longa dabatur. 10:644 est ager, indigenae Tamasenum nomine dicunt, 10:645 telluris Cypriae pars optima, quem mihi prisci 10:646 sacravere senes templisque accedere dotem 10:647 hanc iussere meis; medio nitet arbor in arvo, 10:648 fulva comas, fulvo ramis crepitantibus auro: 10:649 hinc tria forte mea veniens decerpta ferebam 10:650 aurea poma manu nullique videnda nisi ipsi 10:651 Hippomenen adii docuique, quis usus in illis. 10:652 signa tubae dederant, cum carcere pronus uterque 10:653 emicat et summam celeri pede libat harenam: 10:654 posse putes illos sicco freta radere passu 10:655 et segetis canae stantes percurrere aristas. 10:656 adiciunt animos iuveni clamorque favorque 10:657 verbaque dicentum 'nunc, nunc incumbere tempus! 10:658 Hippomene, propera! nunc viribus utere totis! 10:659 pelle moram: vinces!' dubium, Megareius heros 10:660 gaudeat an virgo magis his Schoeneia dictis. 10:661 o quotiens, cum iam posset transire, morata est 10:662 spectatosque diu vultus invita reliquit! 10:663 aridus e lasso veniebat anhelitus ore, 10:664 metaque erat longe: tum denique de tribus unum 10:665 fetibus arboreis proles Neptunia misit. 10:666 obstipuit virgo nitidique cupidine pomi 10:667 declinat cursus aurumque volubile tollit; 10:668 praeterit Hippomenes: resonant spectacula plausu. 10:669 illa moram celeri cessataque tempora cursu 10:670 corrigit atque iterum iuvenem post terga relinquit: 10:671 et rursus pomi iactu remorata secundi 10:672 consequitur transitque virum. pars ultima cursus 10:673 restabat; 'nunc' inquit 'ades, dea muneris auctor!' 10:674 inque latus campi, quo tardius illa rediret, 10:675 iecit ab obliquo nitidum iuvenaliter aurum. 10:676 an peteret, virgo visa est dubitare: coegi 10:677 tollere et adieci sublato pondera malo 10:678 inpediique oneris pariter gravitate moraque, 10:679 neve meus sermo cursu sit tardior ipso, 10:680 praeterita est virgo: duxit sua praemia victor. 10:681 '"Dignane, cui grates ageret, cui turis honorem 10:682 ferret, Adoni, fui? nec grates inmemor egit, 10:683 nec mihi tura dedit. subitam convertor in iram, 10:684 contemptuque dolens, ne sim spernenda futuris, 10:685 exemplo caveo meque ipsa exhortor in ambos: 10:686 templa, deum Matri quae quondam clarus Echion 10:687 fecerat ex voto, nemorosis abdita silvis, 10:688 transibant, et iter longum requiescere suasit; 10:689 illic concubitus intempestiva cupido 10:690 occupat Hippomenen a numine concita nostro. 10:691 luminis exigui fuerat prope templa recessus, 10:692 speluncae similis, nativo pumice tectus, 10:693 religione sacer prisca, quo multa sacerdos 10:694 lignea contulerat veterum simulacra deorum; 10:695 hunc init et vetito temerat sacraria probro. 10:696 sacra retorserunt oculos, turritaque Mater 10:697 an Stygia sontes dubitavit mergeret unda: 10:698 poena levis visa est; ergo modo levia fulvae 10:699 colla iubae velant, digiti curvantur in ungues, 10:700 ex umeris armi fiunt, in pectora totum 10:701 pondus abit, summae cauda verruntur harenae; 10:702 iram vultus habet, pro verbis murmura reddunt, 10:703 pro thalamis celebrant silvas aliisque timendi 10:704 dente premunt domito Cybeleia frena leones. 10:705 hos tu, care mihi, cumque his genus omne ferarum, 10:706 quod non terga fugae, sed pugnae pectora praebet, 10:707 effuge, ne virtus tua sit damnosa duobus!" 10:708 'Illa quidem monuit iunctisque per aera cycnis 10:709 carpit iter, sed stat monitis contraria virtus. 10:710 forte suem latebris vestigia certa secuti 10:711 excivere canes, silvisque exire parantem 10:712 fixerat obliquo iuvenis Cinyreius ictu: 10:713 protinus excussit pando venabula rostro 10:714 sanguine tincta suo trepidumque et tuta petentem 10:715 trux aper insequitur totosque sub inguine dentes 10:716 abdidit et fulva moribundum stravit harena. 10:717 vecta levi curru medias Cytherea per auras 10:718 Cypron olorinis nondum pervenerat alis: 10:719 agnovit longe gemitum morientis et albas 10:720 flexit aves illuc, utque aethere vidit ab alto 10:721 exanimem inque suo iactantem sanguine corpus, 10:722 desiluit pariterque sinum pariterque capillos 10:723 rupit et indignis percussit pectora palmis 10:724 questaque cum fatis "at non tamen omnia vestri 10:725 iuris erunt" dixit. "luctus monimenta manebunt 10:726 semper, Adoni, mei, repetitaque mortis imago 10:727 annua plangoris peraget simulamina nostri; 10:728 at cruor in florem mutabitur. an tibi quondam 10:729 femineos artus in olentes vertere mentas, 10:730 Persephone, licuit: nobis Cinyreius heros 10:731 invidiae mutatus erit?" sic fata cruorem 10:732 nectare odorato sparsit, qui tinctus ab illo 10:733 intumuit sic, ut fulvo perlucida caeno 10:734 surgere bulla solet, nec plena longior hora 10:735 facta mora est, cum flos de sanguine concolor ortus, 10:736 qualem, quae lento celant sub cortice granum, 10:737 punica ferre solent; brevis est tamen usus in illo; 10:738 namque male haerentem et nimia levitate caducum 10:739 excutiunt idem, qui praestant nomina, venti.'
Metamorphoses (Ovidius)/Liber X
Jump to navigation
Jump to search
