 Mater educatrix |
In obitu Francisci Pavesi  |
MUSICAE LAUDES
| ...ingenuas didicisse fideliter artes Emollit mores nec sinit esse feros. |
Nec spretam superis placitam et mortalibus artem
Credere quam totum est muneris esse Dei,
Cuius amore flagro tenero devinctus ab ungui,
Nostra cane imparibus nunc, Elegia, modis.
Quotquot Parnassi colitis, Musae, ardua montis
(Est quippe a Musis Musica dicta prins)
Cumque novem Musis mihi praesens aucto Apollo,
Ipse fave sollers pellere fila lyrae.
Praebe aures: sua naturae modulamina sunt, nec
10Terrarum grato pars caret ulla sono.
Aera per liquidum, et qua frondea procubat umbra
Percipe quam vernae dulce loquantur aves.
Garrulus et puris inter musco oblita saxa
Rivus incundo murmure fertur aquis.
Lenes dum vibrant umbrosa cacumina venti
Perblandos modulos concinit omne nemus:
Laetitiaeque putes modo, nunc dare signa doloris,
Grata modo requies promitur, ira modo.
Qui sphaerae in morem terras amplectitur aer,
20Quo spirare licet, quo sine vita perit,
Ipse est qui celeri trepidant dum corpora motu
In nostra exceptos murmurat aure sonos.
Chorda, crinito si quando pellitur arcu,
Vibrante, in querulos panditur aura sinus.
Aut ebeno detrusa cavo buxove recepta,
Claudente obloquitur vel reserante manu.
Quin per pulmonis liquidos expressa meatus
Dulcisonum patulo fundit ab ore melos.
Inde per auriculas animum demissa voluptas
30Irritat, sensus eripiente sono.
Verum instrumentis ne sit sonus omnibus idem,
Quo meat in causa flatus hiatus erit.
Quodque hiat ore magis philomelae tibia[1] eantum
Elicit, admoto flaveris ut labio.
Fistula cui gemina fiunt spiracula lingua[2]
Acrem dat, qualem sima capella, sonum.
Quod si flectatur cornu de more recurvi[3]
Humanae liquet vocis habere gradum.
Corpore si maior calamus si longior extet[4]
40Dum reboat credas voce referre bovem.
Ori cui patulo sola haeret lingula buxum[5]
Sidereum iures personuisse melos.
Haec mihi primus amor, primaevo hac flore iuventae
Laetatus, claros hac modulante sonos,
Usque gravi bombo tinnitu motus acuto,
Leniter aut celeri luderet illa fuga,
Constiti ego in digitos, labioque arrectus hiante
Haerebam obtutu, cetera factus hebes.
Mox inter digitos versare et concipere auras
50Non puduit passum me intumuisse genas.
Palladis his artes studiis nunc solor amicis
Otia dum vacuo carpere iusta licet.
Spiritus ingestus labiis per inane metalli[6]
Volvitur atque aures pulsat acerba sonans.
Cuique suum sic constat ut internoscere possis
Ingenium, ars gaudet se haec reperisse via.
Mercurio pulsante ferunt, si credere dignum
Est, primum nervis perstrepuisse chelyn.
Haec lyra dicta fuit: citharae monstrator Apollo
60Narratur tentas imposuisse fides.
Cresceret in ventrem humani quod pectoris instar
Vocem expromentis nomina sorte tulit.
Inventos fertur calamos inflasse, sed ultra
Non passa est tumidas nacta Minerva genas.
Abiectos cepisse stetit tibi, Marsya, magno,
Cui bene deripuit victor Apollo cutem.
Cera compactis calamis Syringa vocavit
Pan primus labium summa per ora terens.
Talia temporibus finxit iam fabula priscis
70Musica quo nobis ars in honore foret.
Divinam duxere artem sane, organa quando
Nulli accepta essent non referenda Deo.
Quid dicam tibi patre Lino data barbitos, Orpheu,
Quae facit icta tua quantaque mira manu?
Tanta hinc flexarum miracula dicta ferarum
Commotae quercus, saxa coacta sono.
Quin etiam te mulcentem fera tartara cantu
Euridicen fama est eripuisse tuam.
In coelumque recepta novum inter sidera sidus
80Qua usus es aeterno nunc micat igne Lyra.
Si caritura fide haec veteres finxere poetae
Musica quanti equidem sit facienda patet.
Credula sed sileat miracula vana vetustas
Quid cum fabellis sit mihi? vera loquar.
Certa fides tibi delapsam hanc est, India, coelo,
Pallere hac solem, solvier imbre polum.
Quid quae ultra Gangem longe iacet ultima tellus
Non fuit aemathio cognita quae una duci?
Posse virum illa negat populorum flectere habenas
90Iure huius nostrae qui rudis artis erit.
Assonat et crepitu tellus mareotica sistri,
Et pulsare niger timpana doctus Arabs.
Iudaeûm ad chordas canere est ac templa canendo
Pressa nare iuvat personuisse Dei.
Inclyta sed nullac certent tibi, Graecia, gentes
Artium et altrix quae diceris atque parens.
At vos quae tanti facitis modulamina, Graii,
Nil tranversa tuens martia Roma colit.
Scilicet haec populos assueta lacessere bello
100Est acri sonitu non nisi capta tubae.
Audiit aut lituus quos, classica, buccina bombos
Perstreperent, ferrum corripiente manu.
Tandem at parta quies; itali labentibus annis
Argolicum assuerunt ebibere aure melos.
Hoc placuit: ludis primum circensibus apta
Caesaris inque aula musica coepta coli.
Aretina[7] autem sua nomina vocibus ex quo
Constiterunt, cursus culmen ad omne fuit.
Tunc chordis crevere modi, tunc temnere fines
110Ars priscos, sacrum perdidicitque melos.
Audi mutato laetantur ut omnia saeclo.
Mille vides vero templa dicata Deo.
Fit sonitus, laetoque pias cum murmure laudes
Nocte dieque libet concinuisse Dei.
Progressa est incrementis tunc usque secundis
Et quae solivagis musica scripta notis,
Et nulli exaudita prius discordia concors
Curarum exorta est harmonie illa quies.
Dissona nam ut quaedam sic quaedam consona certa
120Lege inventa, modis quique praeesset amor.
Mirus amor quo unus constat diversa canentum
Concentus: punctum musica ita omne tulit.
Arte quid hac immortales potuistis olores
Ausoniae nondum nuncia fama tacet.
Pulverulenta cadant vestris ne oblivia chartis
Alarum efficiet verbere fama vigil.
Belli alii studiis se iactent, aerea conflent
Tormenta ad manes quo brevius sit iter,
Contendant immetatas pelago addere moles
130Gloria queis pelagi tundere posse minas.
Ast alii melius poliant adamanta, licebit,
Ornamenta tui, virgo, futura sinus;
Reticula e tenui texant pulcherrima filo,
In pretio coetus quae muliebris habet;
Italia, at divinorum tibi regna modorum;
Fallitur hoc proprium qui negat esse tibi.