De indole et praestantia historicorum Graecorum. 235
tum bellicae, quam item sagax consiliorum et intimorum animi recessuum indagator, quam denique efficax rerum gestarum narrator, in quas medias legentis animus abreptus et armorum strepitum audire et caedes certaminaque praesens cernere videtur, et variis deinceps commotionibus agitatur et versatur. Profectus a diversis atque Herodotus disciplinae initiis, non modo dicendi magistrum habuit Antiphontem, sed cogitandi etiam Anaxagoram. De hoc, ut Marcellini exstat auctoritas, ita verisimilis ducitur coniectura ab exemplo Periclis, qui ab Anaxagora item repletus rerum divinarum humanarumque cognitione, eandem ad dicendi usum exercitationemque transtulit. Mihi quidem Thucydides ita se ad Periclis imitationem composuisse videtur, ut, cum scriptum viri nullum exstet, eius eloquentiae formam effigiemque per totum historiae opus expressam posteritati servaret. Ceterum adolescentes, ut non nisi Xenophontea aut Herodotea facilitate et perspicuitate praeparati ad Thucydidem accedent, ita huius lectione exercitati ad nullum non sive scriptorem sive poetam insigni cum intelligentiae spe et fructu progredientur.
Tertius est, eiusdem palmae socius, Xenophon. Hic orationem ex illa Thucydidis adstricta gravitate ad Herodoteam formam, certe ad facilitatem, suavitatem, perspicuitatem remisit ac relaxavit. Simili usus adolescentiae institutione et eloquentiae et philosophiae magistros habuit clarissimos, eloquentiae Prodicum, philosophiae Socratem, cuius elegantem, popularem , ad omnes vitae partes saluberrimam rationem cum peculiaribus consignavit scriptis, de quibus hic non est, quod dicamus, tum vero in maioribus expressit historicis operibus. Haec tria sunt numero. Cyropaedia, de institutione Cyri maioris, quem non ad historiae fidem, sed in boni regis exemplum Socraticis informavit praeceptis. Anabasis, verissimo historiae nomine appellanda; quippe quae continet Cyri minoris expeditionem, cui ipse Xenophon primum socius interfuit, deinde dux praefuit, et Socraticam disciplinam ad usum actionemque convertens socios a prae-
