 Progymnasma quadragesimum |
Progymnasma quadragesimum secundum  |
Interrogationes variae.
Personae:
Lazarus, Celsus.
Lazarus.
Quandocunque ad flagrum citaris. Celse, (id quod propter tuam omnibus testatam segnitiem, qua ingenium sinis tepescere, non raro fit) quid est quod tam difficiliter te moves, tamque invitus, cum tantis vociferationibus et ululatibus poenam suffers?
Celsus.
Velim tibi vel semel contingeret, quod mihi saepius ais usu venire: statim scires caussam.
Lazarus.
Revera (quod hic dicendum sit) detrimentosus tibimetipsi es: nam si absque tergiversatione te subiiceres, clamoribusque abstineres, clementiorem sentires utique Magistrum.
Celsus.
Id equidem cogito mecum, et statutum habeo penitus: sed cum iam res est in acie novaculae, excidit repente propositum. Sic est ingenium meum: suus cuique mos. Quanti tu hunc librum emisti?
Lazarus.
Dimidio floreni.
Celsus.
Duc me ad tabernam huius bibliopolae, ut mihi quoque emam auctorem istum.
Lazarus.
Maxime, dimissa schola.
Celsus.
Ubi venduntur, quaeso, pulveres scripturarii?
Lazarus.
Nescio: ego aut arena utor, aut arefactis, et in pulverem redactis ovorum putaminibus.
Celsus.
Non placet: ossei sunt meliores ac puriores. Nonnulli scobem apud fabros aerarios lima abrasam colligunt, eaque ad siccandas in charta literas utuntur.
Lazarus.
Quo istis heri ambulatum?
Celsus.
In hortos nostros.
Lazarus.
Quid cerasa vestra, suntne matura?
Celsus.
Matura. Proxime futuro die remissionis eodem me euntem comitaberis, ut ipso gustatu experiare.
Lazarus.
Ago gratias, maiores acturus, si promissa patraveris.
Notae
1 CLEMENTIOREM SENTIRES UTIQUE: Quid clementia, quid crudelitas sit. Seneca lib. 2. cap. 3. et 4. de Clementia nos ita docuit. Clementia est temperantia animi, in potestate ulciscendi: vel lenitas superioris adversus inferiorem in constituendis poenis. Dici etiam potest, inclinatio animi ad lenitatem in poena exigenda. Hanc autem certissimam definitionem existimat. Est moderatio aliquid ex merita ac debita poena remittens. Huic contrariam imperiti putant severitatem: sed nulla virtus virtuti contraria est. Opponitur autem clementiae crudelitas: quae nihil aliud est, quam atrocitas animi in exigendis poenis.
2 SED CUM IAM RES EST: Hoc in vita humana quotidie, et in nobis, et in aliis fieri experimur, cum iam in ibi est, ut re ipsa et facto praestandum sit illud vel ad fortitudinem, vel ad iustitiam, vel ad temperantiam, vel ad patientiam, vel ad religionem, vel ad continentiam, vel ad aliam quamcunque virtutem pertinens, quod tamen praestare omnino decreveramus apud animum. Tum enim omnia dura et gravia videntur: tum haesitamus, cunctamur, et in omnem partem nos vertimus: tanta est voluntatum nostrarum in bonis sanctisque rebus imbecillitas, inconstantia atque timiditas: tanta earundem in malis rebus firmitudo et audacia.