 Progymnasma quadragesimum secundum |
Progymnasma quadragesimum quartum  |
Auxilium et consilium.
Personae:
Edmundus, Gallus.
Edmundus.
Tantum sudoris et laboris indipiscor in hac epistola componenda, quantum ad hunc diem in alia nulla.
Gallus.
Qui fit
Edmundus.
Iliade longior est: hoc primum. Secundo loco plurimae insunt voces, quas in Germanico-latino Calepino cogor quaerere, utGauckler / Ferberstangen / Muscatblüe. Praeterea scatet modis loquendi et proverbiis difficillimis, Nisi velim germanismos inserere: ut, Die Leuth zur Banck hawen Et: Man soll die Läuß nicht an Beltz setzen. Item: Ich bin nicht dein Narr ac similibus. Quis me non exsibilet, si dixero: non oportet pediculos ponere in belliceo: non sum tuus stultus? Primum illud ne germanismo quidem exprimi potest
Gallus.
Coniicio significari eo genere loquendi, detrahere de fama aliorum: sumpta videlicet metaphora, seu ducta allegoria a laniis, qui carnes quas fecerunt iugulatis excoriatisque animalibus, in frusta secant bipennibus, et in officinis (inn der Fleischbank auff dem Laden ) venales proponunt. Sic obtrectatores, et alienae famae carnifices occidunt quodammodo homines, eosque ut carnes audientibus vendunt: apud quos nempe eos in summum contemptum adducunt, et plane despicabiles reddunt. Hoc ergo si ita est, ut equidem esse puto, ecquid animadvertis quanta energia, quanta significatio sit in hac formula loquendi Germanica?
Edmundus.
Animadverto, tuamque interpretationem amplector. Verum quid das consilii?
Gallus.
Quando in locos impeditos incidis, Magistrum ora, ut te expediat: sic enim iussit nos facere, egoque id non omitto. Nuper cum nescirem quid esset latineButtermilch / et wassernudel/item quibus verbis dicerem: Er weiß wol wie es einem Schalck umbs Hertz ist / utrumque ex eo cognovi.
Edmundus.
Imitabor te posita verecundia, quae me hucusque absterruit.
Notae
1 IN GERMANICOLATINO CALEPINO: Calepinis, Thesauris, Dictionariis, phrasium libris, Nizoliis ne sint nimium dediti adolescentes, et sciant eo fine hosce libros esse conscriptos, ut iis quantum usus, et quando postulat utamur. Stulte peccant qui illis ex instituto legendis, aut epitomis ex iis conficiendis delectantur. Ars magna est, scire quo libro quomodo cum fructu utaris. Est in fine huius progymnasmatis quiddam, quod optarem servari a Praeceptoribus. Nempe ut se interrogari iuberent a discipulis, quo pacto efferent quod in componendo aut convertendo difficile occurrit. Ita animos ipsis adderent, partem de emendandi onere sibi demerent, discipulos religiosos in verbis ac locutionibus efficerent, eosque sibi multum ista ad eos adiuvandos lubentia conciliarent. Me puero hoc apud nostrates servatum memini, et meminisse iuvat. Porro illa allegoria, die Leuth zur Banck hawen/ usitata est alicubi terrarum Germaniae: tametsi in Suevia et Bavaria non est.