 LIBER I C |
LIBER II B  |
LIBER SECUNDUS.
[recensere]INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER SECUNDUS. PONTIFICATUS ANNO II, CHRISTI 1199. I. CLERO, CONSULIBUS, ET POPULO VITERBIEN. De persecutione et poena haereticorum. (Laterani, VIII Kal. April.) Vergentis in senium saeculi corruptelam non solum sapiunt elementa corrupta, sed etiam dignissima creaturarum ad imaginem et similitudinem condita Conditoris, praelata privilegio dignitatis volucribus coeli et bestiis universae terrae testatur; nec tantum eo quasi deficiente jam deficit, sed et inficit et inficitur scabra rubigine vetustatis. Peccat enim ad extremum homo miserrimus; et qui non potuit in sui et mundi creatione in paradiso consistere, circa sui et orbis dissolutionem degenerat et pretii suae redemptionis circa fines saeculorum oblitus, dum variis ac vanis quaestionum se nexibus ingerit, seipsum laqueis suae fraudis innectit et incidit in foveam quam paravit. Ecce etenim inimico homine messi Dominicae superseminante semen iniquum, segetes in zizania pullulant vel potius polluuntur, triticum arescit et evanescit in paleas, in flore tinea et vulpes in fructu demoliri vineam Domini moliuntur. Nova siquidem sub Novo Testamento Achor progenies ex spoliis Jericho lingulam auream palliolumque furatur, et Abiron, Dathan et Core soboles detestanda, novis thuribulis fermentatum thymiama novis volunt altaribus adolere, dum nox nocti scientiam indicat, dum caecus praebet caeco ducatum, dum haereses pullulant et quem divinae reddit haereditatis expertem, suae constituit haereticus haeresis et damnationis haeredem. Hi sunt caupones, qui aquam vino commiscent et virus draconis in aureo calice Babylonis propinant, habentes, secundum Apostolum, speciem pietatis, virtutem autem ejus penitus abnegantes. Licet autem contra vulpes hujusmodi parvulas, species quidem habentes diversas, sed caudas adinvicem colligatas, quia de vanitate conveniunt in idipsum, diversa praedecessorum nostrorum temporibus emanaverint instituta, nondum tamen usque adeo pestis potuit mortificari mortifera, quin sicut cancer amplius serperet in occulto et jam in aperto suae virus iniquitatis effundat, dum palliata specie religionis et multos decipit simplices et quosdam seducit astutos; factus magister erroris, qui non fuerat discipulus veritatis. Ne autem nos, qui licet circa horam undecimam inter operarios imo verius super operarios vineae Domini Sabaoth sumus a Patrefamilias evangelico deputati, et quibus ex officio pastorali sunt oves Christi commissae, nec capere vulpes demolientes vineam Domini nec arcere lupos ab ovibus videamur, et ob hoc merito vocari possimus canes muti non valentes latrare, ac perdamur cum malis agricolis et mercenario comparemur: contra defensores, receptatores, fautores et credentes haereticorum aliquid severius duximus statuendum; ut qui per se ad viam rectitudinis revocari non possunt, in suis saltem defensoribus, receptatoribus et fautoribus ac etiam credentibus confundantur; et cum se viderint ab omnibus evitari, reconciliari desiderent omnium unitati. De communi ergo fratrum nostrorum consilio, assensu quoque archiepiscoporum et episcoporum apud sedem apostolicam existentium, districtius inhibemus ne quis haereticos receptare quomodolibet vel defendere, aut ipsis favere vel credere quoquomodo praesumat; praesenti decreto firmiter statuentes ut, si quis aliquid horum facere forte praesumpserit, nisi primo secundove commonitus a sua super hoc curaverit praesumptione cessare, ipso jure sit factus infamis nec ad publica officia vel consilia civitatum nec ad eligendos aliquos ad hujusmodi nec ad testimonium admittatur. Sit etiam intestabilis nec ad haereditatis successionem accedat. Nullus praeterea ipsi cogatur super quocunque negotio respondere. Quod si forsan judex exstiterit, ejus sententia nullam obtineat firmitatem nec causae aliquae ad ejus audientiam perferantur. Si fuerit advocatus, ejus patrocinium nullatenus admittatur. Si tabellio, instrumenta confecta per ipsum nullius penitus sint momenti, sed cum auctore damnato damnentur. In similibus etiam idem praecipimus observari. Si vero clericus fuerit, ab omni officio et beneficio deponatur; ut in quo major est culpa, gravior exerceatur vindicta. Si quis autem tales, postquam ab Ecclesia fuerint denotati, contempserit evitare, anathematis se noverit sententiam incurrisse. In terris vero temporali nostrae jurisdictioni subjectis, bona eorum statuimus publicari. Et in aliis idem fieri praecipimus per potestates et principes saeculares; quos ad id exsequendum, si forte negligentes exstiterint, per censuram ecclesiasticam appellatione postposita compelli volumus et mandamus. Nec ad eos bona ipsorum ulterius revertantur, nisi eis ad cor redeuntibus et abnegantibus haereticorum consortium aliquis voluerit misereri; ut temporalis saltem poena corripiat, quem spiritualis non corrigit disciplina. Cum enim, secundum legitimas sanctiones, reis laesae majestatis punitis capite, bona confiscentur ipsorum, eorum filiis vita solummodo ex misericordia conservata; quanto magis, qui, aberrantes in fide Deum Dei Filium Jesum Christum offendunt, a capite nostro, quod est Christus, ecclesiastica debent districtione praecidi, et bonis temporalibus spoliari, cum longe sit gravius aeternam quam temporalem laedere majestatem. Nec hujusmodi severitatis censuram orthodoxorum etiam exhaeredatio filiorum, quasi cujusdam miserationis praetextu, debet ullatenus impedire, cum in multis casibus etiam secundum divinum judicium filii pro patribus temporaliter puniantur, et juxta canonicas sanctiones quandoque feratur ultio non solum in auctores scelerum, sed et in progeniem damnatorum. Decernimus ergo, etc., nostrae inhibitionis et constitutionis, etc.
Datum Laterani, VIII Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
II. MELFIENSI EPISCOPO. Ut sponsalia inter impuberes contracta, si puberes facti consenserint, consummentur. (Laterani, II Id. Martii.) Aliquo dubitationis scrupulo emergente, ea quae incerta videntur sancti Patres ad sedis apostolicae decreverunt oraculum perferenda. Quorum siquidem vestigia laudabiliter imitatus, a nobis inquirere studuisti utrum inter duos parochianos tuos matrimonium quod, puella probante infra nubiles annos se ductam a viro fuisse, de consilio dilecti filii nostri P. sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, per divortii sententiam diremisti, possis redintegrare licenter, cum eadem puella jam nubilem aetatem attingens consensum adhibeat et nullus ex eis ad alia vota se duxerit transferendum. Ad quod tibi taliter respondemus, quod nisi aliam causam rationabilem intervenire cognoveris, securus ad copulam ipsius matrimonii tibi patet absque aliqua haesitatione processus.
Datum Laterani, II Idus Martii.
III. GUID. ABBATI MONASTERII SANCTAE MARIAE DE LUNDORS EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XIII Kal. Aprilis.) Religiosam vitam eligentibus, etc. usque ad verbum ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti regulam in eodem monasterio, etc. usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium a dilecto filio nobili viro David comite fratre charissimi in Christo filii nostri W. illustris Scotiae regis constructum est, cum omnibus pertinentiis suis, per suas rectas divisas, et liberam curiam in terra vestra et firmam pacem infra divisas ipsius villae de Lundors, sicut charta dicti comitis protestatur; ecclesiam quoque ejusdem villae de Lundors cum omnibus pertinentiis suis, scilicet capellas de Bundamor et terram ad praedictam ecclesiam pertinentem, per suas rectas divisas, et alias terras in eadem villa, sicut in charta ejusdem comitis continetur; insulam quae vocatur Redinche et piscarias in They, juxta praenominatam insulam; molendinum de Lundors, cum omni secta sua et multura; ecclesiam quoque de Dundee cum omnibus pertinentiis suis, et terram ad eamdem ecclesiam pertinentem, et unum toftum in burgo de Dundee liberum et quietum ab omni servitio et exactione; et unam carrucatam terrae in villa de Neutile; et in villa de Pert, terram quae vocatur insula ultra Mineth Fintreth per suas rectas divisas cum omnibus pertinentiis suis. Ecclesiam ejusdem villae cum pertinentiis suis. In Garviah, Lethgavel et Malind cum omnibus pertinentiis suis per suas rectas divisas; ecclesiam de Rotcheth cum capellis suis, scilicet Inverurin et Munchegin et aliis pertinentiis suis; ecclesiam de Durnah, ecclesiam de Prame, ecclesiam de Rathmuriel, ecclesiam de Inchemabanin, ecclesiam de Culsamuel. In episcopatu Lincolnien. ecclesiam de Cuningrone, ecclesiam de Wissinden. In episcopatu de Stratheren, ecclesiam de Mothel, ecclesiam de Chelalcmund cum capellis praedictarum ecclesiarum et terris et decimis ac omnibus earum pertinentiis ad proprios usus monachorum concessis, et unum plenarium toftum in burgo de Inverurin liberum et quietum ab omni servitio et exactione. Decimas omnes quas habetis in terra praedicti comitis et extra. Ex donatione quoque regis Scotiae unum plenarium toftum in burgo de Berrwic, et aliud plenarium toftum in burgo de Strivelin, plenarium toftum in burgo de Carel, plenarium toftum in burgo de Perth, plenarium toftum in burgo de Forfar, plenarium toftum in burgo de Munros et unum plenarium toftum in burgo de Aberdeen, et terram unam in villa de Perth. in libero burgagio. Sane novalium vestrorum etc. Prohibemus insuper ut nulli, etc. Cum autem generale interdictum, etc. Chrisma vero, etc. Sepulturam praeterea, etc. Prohibemus insuper ut infra fines, etc. Ad haec etiam inhibemus ne quis in vos, etc. Obeunte vero te, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, XIII Kalend. Aprilis, indictione I. incarnationis Dominicae anno 1198, pont. vero domini Innocentii Papae III anno secundo. [ Legendum, Indict. II. incarn. Dom. anno 1199.]
IV. CONSULIBUS ET POPULO ESINIS. Ut in reducenda Marchia ad obedientiam pontificis diligenter laborent. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Cum apostolicae sedis jurisdictio spiritualis nullis terminis coarctetur, imo super gentes et regna sortita sit potestatem, in multis etiam per Dei gratiam ejus extenditur jurisdictio temporalis; quae, licet aliquando visa fuerit propter quorumdam violentiam coarctari, nunc tamen eo faciente nobiscum signum in bonum qui imperat ventis et mari et facit tranquillum, qui deponit potentes et exaltat humiles, violentia per se ipsum [ f. perversorum] humiliata, redit in potentatum antiquum et de die in diem amplius dilatatur; non homine pugnante pro nobis, sed Deo potius respiciente humilitatem nostram et violentiam ab Ecclesia repellente. Ecce etenim per Dei gratiam ad fidelitatem Ecclesiae cum Perusin. Tudertin. Castellan. et aliis adjacentibus civitatibus, munitionibus et castellis ducatus rediit Spoletanus, et magna pars Thusciae quae in nostris privilegiis continetur. Ecce etenim universa fere Marchia, praeter Camarinen. et Esculan. civitates, quas tamen speramus in proximo redituras, faciente Domino ac vestro studio procurante, devote rediit ad fidelitatem Ecclesiae ac fideliter per Dei gratiam in ipsius devotione persistit; quae vere per se dicere potest: Jugum meum suave est, et onus meum leve (Matth. XI, 29). jugum sane quod juvat, et onus quod non onerat, sed honorat; jugum etiam quod inexperti fortiter diligunt et experti fortius concupiscunt; onus quod nescit sarcinam gravitatis, sed exonerat potius oneratos. Nos itaque studium et sollicitudinem vestram sollicitius attendentes, universitati vestrae copiosas gratiarum exsolvimus actiones, quod quam citius se obtulerit opportunitas, ad fidelitatem sedis apostolicae matris vestrae humiliter rediistis et alios ad dominium Ecclesiae revocandos dilectis filiis nostris C. tituli Sancti Laurentii in Lucina et I. tituli Sanctae Priscae presbyteris cardinalibus, tunc apostolicae sedis legatis, quos ad partes vestras circa novitatis nostrae primordia destinavimus, astitistis viriliter et potenter nec personis nec rebus parcentes, sicut evidentius operis evidentia manifestat et nuper dictus Sanctae Priscae presbyter cardinalis ad praesentiam nostram revertens nobis et fratribus nostris viva voce plenius intimavit. Ut igitur laudabile fidelitatis vestrae principium finis laudabilior subsequatur, rogamus discretionem vestram, monemus et exhortamur in Domino, ac per apostolica scripta vobis mandamus quatenus in incepta fortitudine persistentes ac revocandas civitates praedictas ad nostri fidelitatem dominii detis operam efficacem, ut cum tota Marchia, dante Domino, fuerit in fidelitate sedis apostolicae solidata, ipsius promissionis praesidio et nostra protectione laetetur. Nos enim ad honorem totius Marchiae ac civitatis vestrae profectum, dante Domino, efficaciter intendemus.
Datum Laterani XVI Kal. Aprilis, pont. nostri anno secundo.
V. R. EPISCOPO S. ANDREAE. Nisi intra tempus juris Ecclesiarum patroni praesentent, devolvitur ad superiorem. (Laterani, VI Kal. Martii.) Sicut nobis tua fraternitas intimavit, monachi quidam et canonici regulares, Ecclesias quae ad eorum praesentationem pertinent, in tuo episcopatu habentes propriis usibus deputare nituntur nec ibi volunt ad eas, cum vacaverint, personas idoneas praesentare, quin potius occasione concessionis quorumdam episcoporum vicarios in eis pro sua instituunt et destituunt voluntate, admissos ita pensionibus onerantes quod nec ecclesiis competenter possunt prae paupertate nimia deservire nec episcopo in episcopalibus respondere nec hospitalitatem, sicut convenit, transeuntibus impertiri. Nolentes autem ut status Ecclesiarum debitus et antiquus per alicujus insolentiam subvertatur, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, nisi a jurisdictione tua exemptae sint ecclesiae supradictae, praemissos excessus studeas rationabiliter emendare; et nisi praefatae personae infra tempus in Lateranensi concilio constitutum ad Ecclesias vacantes tibi personas idoneas praesentaverint, ex tunc tibi liceat, appellatione remota, in eisdem ordinare rectores, qui eis et praeesse noverint et prodesse; ita quod ex hoc nullum patronis in posterum praejudicium generetur.
Datum Laterani, VI Kal. Martii, pont. nostri anno secundo.
VI. R. EPISCOPO S. ANDREAE. Crescente numero parochianorum, novam licet exstruere Ecclesiam. (Laterani, IV Non. Martii.) Sicut nobis tua fraternitas intimavit, cum in parochia sancti Andreae pauci homines antiquitus fuerint et rari habitatores, unicam tantum matricem et parochialem ecclesiam devotio sibi fidelium fabricavit. Nunc autem, divina gratia faciente, usque adeo multitudo excrevit in eadem parochia populorum, quod ad animarum evitanda pericula, quae ibidem proponuntur saepius imminere, alia sit ecclesia necessario construenda. Cum itaque damnis rerum temporalium sint animarum pericula praeferenda, fraternitati tuae, de qua indubitatam fiduciam obtinemus, committimus, qualiter sit super his quae praemisimus procedendum: ut si utilitati fidelium noveris expedire, Deum habens prae oculis, sine contradictione cujuslibet novam valeas ecclesiam fabricare; provisurus attentius, ut concessa tibi non abutaris licentia; ne forte privilegium merearis amittere, si permissa tibi abusus fueris potestate.
Datum Laterani, IV Nonas Martii.
VII. MATTHAEO CENETENSI EPISCOPO. Ne feuda et res Ecclesiae alienentur absque caeremoniis juris. (Laterani, X Kal. Aprilis.) Quae in Ecclesiarum et ecclesiasticorum virorum praejudicium attentantur firmitatem sortiri non decet, sed ad Ecclesiarum indemnitatem debent potius infirmari. Sane pervenit ad audientiam nostram quod Tervisin. et coneglanen. constituendi sibi, et utinam sibi tantum, jurisdictionem temere usurpantes, impietatem palliant sub nomine pietatis et dum quibusdam ex alieno gratiam exhibere nituntur, Ecclesiis sunt et viris ecclesiasticis onerosi. Constituerunt siquidem, sicut accepimus, quod si quis se ad inopiam vergere probabiliter allegaverit, alienandi feudum quod ab Ecclesia vel aliis tenet, per officiales ad hoc a Tervisinis civibus et Coneglanen. deputatos liberam habeant facultatem nec emptor priori teneatur domino respondere, nisi tantummodo in sexta parte pretii, quam ipsi, si recipere voluerit, exhibebit; ex quo ecclesiastica non modicum jura laeduntur. Volentes igitur Ecclesiarum indemnitati consulere et hujusmodi gravaminibus providere, constitutionem hujusmodi et venditiones feudorum ecclesiasticorum factas sine legitimo ecclesiasticarum personarum assensu, occasione constitutionis imo verius destitutionis vel destructionis istius, praesentium auctoritate cassamus et vires decernimus non habere. Nulli ergo, etc. hanc paginam nostrae cassationis, etc.
Datum Laterani, X Kalend. Aprilis.
VIII. AQUILEGIEN. PATRIARCHAE, ET EPISCOPO FERRARIEN. Ut curam et instaurationem Cenetensis Ecclesiae auctoritate apostolica suscipiant. (Laterani, VIII Kal. Aprilis.) Utilitas et necessitas dispensationem inducunt et repentini casus, etsi non nova, non tamen usitata remedia nos excogitare compellunt. Sane cum apostolica sedes super universis Ecclesiis non humani sed divini muneris largitate magisterium susceperit et primatum et nobis, licet immeritis, ad ipsius regimen evocatis, super cunctis fidelibus sollicitudo sit credita pastoralis, sic ad eorum statum nos decet aciem apostolicae provisionis extendere, et obviemus violentiae iniquorum et eorum [ f. aliorum] necessitatibus consulamus. Accepimus siquidem, venerabili fratre nostro Cenetensi episcopo intimante, quod ecclesia Ceneten. et villa in planitie sunt fundatae; quas propter loci debilitatem et raritatem inhabitantium, ab iniquorum incursibus tueri non potest, imo usque adeo incursui expositae sunt hostili, ut nuper villa eadem a Tervisinis destructa fuerit, et ecclesia cathedralis cum aliis duabus combusta, altaria diruta et dejecta, nec licuit relinqui reliquias in solo, altaribus desolatis, nec meruerunt esse Tervisinorum reliquiae reliquiae martyrum et sanctorum. Ut igitur uno et eodem remedio et malignis malignandi tollamus materiam et eidem ecclesiae in necessitatibus consulamus, cum idem episcopus ecclesiam ipsam vel ad castrum Ceneclan. quod populosum dicitur et munitum, vel ad aliam partem ejusdem villae tutiorem de licentia nostra transferre disponat, fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus accedentes ad locum, in castro praedicto, vel in eadem villa Cenete in loco magis munito, prout utilitati ejusdem ecclesiae magis videritis expedire, auctoritate nostra suffulti, cum id vobis ex vestra non liceat, transferendi sedem et fundandi eamdem ecclesiam episcopo memorato, sublato appellationis obstaculo, concedatis liberam facultatem.
Datum Laterani, VIII Kalend. Aprilis, pont. nostri anno secundo.
IX. ILLUSTRI MIRAMOLINO REGI MARROCHETAN. ET SUBDITIS EJUS, AD VERITATIS NOTITIAM PERVENIRE, AC IN EA SALUBRITER PERMANERE. Significatur institutio facta super redemptione captivorum paganorum a Christianis et Christianorum a paganis. (Laterani, VIII Id Martii.) Inter opera misericordiae, quae Jesus Christus Dominus noster fidelibus suis in Evangelio commendavit, non minimum locum obtinet redemptio captivorum. Unde personis illis quae circa talia occupantur favorem debemus apostolicum impertiri Sane viri quidam, de quorum existunt numero praesentium portitores, nuper divinitus inflammati, regulam et ordinem invenerunt, per cujus instituta tertiam partem proventuum omnium quos vel nunc habent vel in futurum poterunt obtinere in redemptionem debent expendere captivorum, et ut melius valeant suum propositum adimplere, cum saepe facilius per commutationem quam per redemptionem de captivitatis ergastulo valeant liberari, ut paganos captivos a Christianis redimant est concessum, quos pro liberandis Christianis debeant commutare. Caeterum quoniam opera quae praemisimus et Christianis expediunt et paganis, hujusmodi vobis duximus per apost. litteras intimanda. Inspiret autem vobis ille qui via, veritas est et vita, ut agnita veritate, quae Christus est, ad eam venire quantocius festinetis.
Datum Laterani, VIII Idus Martii, pont. nostri anno secundo.
X. CAPITULO XANTONEN. Confirmatur constitutio de quadragenario numero canonicorum. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) Constitutionibus quae in Ecclesiis factae canonicis non obviant institutis, cum ab apostolica sede suae robur confirmationis exspectant, favorem apostolicum libentius impertimur; ut ea quae pro ipsarum utilitatibus ordinantur inconvulsa maneant firmitate, et quae stabilita ratio comitatur aliquorum temeritas non infirmet. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris justis postulationibus grato concurrentes assensu, institutionem quam de quadragenario canonicorum numero cum assensu venerab. fratris nostri episcopi vestri, consentiente et assistente bonae memoriae W. archiepiscopo Burdegalensi et piae recordationis Henrico quondam Albanensi episcopo tunc apostolicae sedis legato approbante idipsum, in Ecclesia vestra fecistis, sicut rationabiliter facta est, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus, auctoritate apostolica districtius inhibentes ne aliquis ad receptionem alicujus ultra numerum constitutum qualibet vos temeritate, salvo in omnibus apostolicae sedis mandato, compellat; nisi forte Ecclesiae facultates in tantum excreverint, quod earum proventus pluribus sufficere dignoscantur. Decernimus ergo, etc., nostrae confirmationis, etc.
Datum Laterani, VI Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo
XI. PICTAVEN. EPISCOPO. Ne monachis liceat sine abbatis licentia in alium ordinem transire. (Laterani, XIII Kal. Aprilis.) Proposita nobis dilectorum filiorum abbatis et conventus Sancti Rufi querimonia demonstravit quod A. Jordani eorum canonicus habitu regularium canonicorum rejecto, sine abbatis sui licentia in monasterio Malleacen. suscepit ordinem et regulam monachorum. Cum igitur juxta canonicas sanctiones religiosi canonici non credantur a consortio sanctorum monachorum sejuncti, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si tibi constiterit de praemissis, jamdictum canonicum ad Ecclesiam redire priorem, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compellas; ubi et memorialem cucullam eum deferre facias et ultimum in choro manere; ut exemplo ejus alii similia non attentent.
Datum Laterani, XIII Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XII. MARTINO PRIORI ET FRATRIBUS CAMALDULEN. Quadraginta annorum possessio valet. (Laterani, VI Id. Martii.) Postulastis nuper a bonis ut eremo Camaldulensi et Ecclesiis aliis ad ipsam spectantibus super decimis et possessionibus, quas per annos quadraginta pacifice possederunt, paterna vellemus in posterum sollicitudine providere, quatenus nullius temeritas possit possessionem eorum quae praemisimus impedire. Nos igitur volentes justis petitionibus vestris favorem apostolicum impertiri, districtius auctoritate praesentium inhibemus ne vos vel Ecclesias vestras super illis quae bona fide per annos quadraginta continue possedistis aliquis praesumat de caetero molestare. Nulli ergo, etc., nostrae prohibitionis, etc.
Datum Laterani, VI Idus Martii, pontificatus nostri anno secundo
XIII. MUTINEN. EPISCOPO. Temerariae appellationes non sunt recipiendae. (Laterani, VII Id. Martii.) Benignitate juris plurimi hodie abutentes, in sui erroris defensionem assumunt quod in gravaminum fuerat relevationem inventum; et ut suorum superiorum correctionem eludant, sine causa frequenter ad apostolicam sedem appellant. Sane ad audientiam apostolatus nostri pervenit quod quidam clerici Mutinen. dioecesis turpia usurarum lucra captantes, fornicationibus et adulteriis et aliis criminibus dediti, clericalem honestatem inhoneste vivendo diffamant; in quos si quando canonice animadvertere forte volueris, ad audientiam apostolicae sedis appellant. Quia vero appellationis remedium est inventum non in diffugium malignantium, sed in remedium oppressorum, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus ut ad talium correctionem canonicam, si eorum crimina fuerint manifesta, omni appellatione remota, si vero non manifesta fuerint, appellatione frustratoria non obstante, procedas. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VII Idus Martii.
XIV. ARGENTIN. EPISCOPO. Ne incendiarii et excommunicati in ecclesia sepeliantur. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Ad audientiam nostram noveris pervenisse quod in tua dioecesi, contra sanctiones canonicas et consuetudinem hactenus approbatam, excommunicati propter crimen incendii per violentiam laicalem traduntur sepulturae ecclesiasticae. Quia vero id redundat in Ecclesiarum omnium et juris ecclesiastici laesionem, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus ex parte nostra districte inhibeas ne qui excommunicatos hujusmodi in coemeterio audeant ecclesiastico tumulare. Quod si secus, quod non credimus, fuerit forte praesumptum, tam praesumptores quam defensores eorum in tua dioecesi constitutos, monitione praemissa, usque a satisfactionem condignam excommunicationis sententia sublato appellationis obstaculo, innodare procures. Quod si nec sic a sua voluerint praesumptione cessare, terras eorum subjicias sententiae interdicti. Tumulatos vero, qui ob dictam causam excommunicati, non percepto absolutionis beneficio decesserunt, a coemeterio facias Christiano expelli. Illis autem qui resipuerint et condignam voluerint agere poenitentiam, si propter inevitabiles casus ad sedem apostolicam accedere non valuerint, recepto publice juramento quod super hoc nostro debeant parere mandato, beneficium absolutionis impendas. Taliter super praedictis mandatum apostolicum impleturus, quod aliorum culpa in poenam tuam non debeat retorqueri.
Datum Laterani, XVI Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
In eumdem modum archiepiscopis et episcopis per Teutoniam constitutis.
XV. PRIORI ET CLERICIS SANCTI PETRI EXTRA PORTAM SPOLETI. Quod sententiam inter ipsos et episcopum Spoletanum a cardinali latam confirmarit. (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Cum inter venerab. fratrem nostrum B. Spoletanum episcopum ex una parte et vos ex altera, super plebe Sancti Brictii cum capellis suis et ecclesia Sancti Gregorii in xenodochio, quae pro parte media utrinque mutuo petebatur, et capellis Sancti Pauli de Azano et Sancti Angeli de Naci, controversia verteretur, eam dilecto filio nostro G. Sancti Nicolai in carcere Tulliano diacono cardinali commisimus terminandam. Ipse vero, auditis rationibus partium et plenius intellectis, habito consilio quorumdam de fratribus nostris et aliorum prudentum virorum, pro vobis sententiam de nostro mandato apud sedem apostol. promulgavit, quemadmodum in suis litteris plenius continetur. Nos ergo sententiam ipsam, sicut rationabiliter lata est, ratam habentes, eam auctoritate apostolica confirmamus, etc. Salvo quatuor solidorum illius monetae quae tunc in civitate Spoletana currebat per annos singulos episcopo memorato, quod bonae memoriae M. praedecessor ejus in praedicta plebe sibi noscitur reservasse, sicut in authentico factae vobis donationis ab ipso reperitur expressum. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XVI Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XVI. R. ABBATI S. JULIANI, ET I. PRIORI S. GREGORII SPOLETANI. Ut in possessionem rei adjudicatae inducantur. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) Cum inter venerabilem fratrem nostrum, etc., ut supra fere in eumdem modum, usque ad verbum continetur. Ut autem nihil morae vel difficultatis rectis dispositionibus afferatur, per apostolica vobis scripta mandamus quatenus jam dictum priorem in corporalem praedictarum [ecclesiarum] possessionem, quae sibi adjudicatae sunt per sententiam cardinalis, et rerum ad eas spectantium, appellatione remota, mittere procuretis; contradictores, si qui apparuerint, censura ecclesiastica coercentes. Quod si ambo, etc., alter, etc.
Datum Laterani, XII Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XVII DONATO ALADEN. EPISCOPO EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De privilegiorum confirmatione. (Laterani, III Kal. Aprilis.) In eminenti apostolicae sedis specula, licet immeriti, disponente Domino constituti, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefata Aladen. ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis; insulam Gedig Corbali, Cellarloch, Senhcui, cum insula Dori, Glenngallrigi, Glenech, Cellardub. Achad, Gunnig, Drognechan, Carnamalgaid, Raith, Coeman, Cassel, Bernach cum suis pertinentiis: Dumaaiss, Imbertrach, Cillialid, Munrivadoig, Rathneogid et Raithcerna, quae omnia ad mensam episcopalem pertinent. Drumart, Scrinadanmani cum pertinentiis suis; Cellbroccada, Cellcorechach, Lassariani cum Usvavio cum pertinentiis suis. Cellmagsalgam, Ceslglassi, Cellanli et Cellnagarvan cum pertinentiis suis; Roseric cum pertinentiis suis, Ardomain cum pertinentiis suis, Arrdachad Usvanig cum pertinentiis suis, Innislaig, Dorimenniainni cum suis pert., Olenaclassi, Orvidlachacon cum pertinentiis suis et Dargavillachon cum pertinentiis suis; Maggamnach cum pertinentiis suis, Drumnanagel cum suis pert., Cellerannan cum pertinentiis suis, Celldariuled cum suis pert., Crosrechig. cum suis pert., Innisgluaribrandam cum pertinentiis suis. Cathir cum pert., Cellchoman cum pertinentiis suis, Dunfini cum pertinentiis suis, Cellbrigdi cum pertinentiis suis. Lecu cum suis pertinentiis, Olechutrialacha cum pertinentiis suis, Balischriniutrialacha, Baliscrini, Magneglan, Cellcumin cum pertinentiis suis, Cellgoban cum pertinentiis suis, Cellalad cum pertinentiis suis, Cellcormich cum pertinentiis suis, Cellro cum pertinentiis suis, Grospatrai cum pertinentiis suis et Domnachinor. Prohibemus insuper ne interdictos etc. Libertates praeterea etc. Decernimus ergo, etc. Salva in omnibus apostolicae sedis auctoritate, et Tuamen. archiepiscopi debita reverentia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, III Kalend. Aprilis, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1198, pont. vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XVIII. DECANO ET CAPITULO ABRINCEN. Ut, propter conmissum in electione priori vitium, nunc recte alium eligant episcopum (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Inter corporalia et spiritualia, etc., ut supra in lib. primo, epist. 532, in litteris decano et capitulo Andegaven. directis, fere in eumdem modum, usque ad verbum et quamvis factum istud ratione causarum et etiam personarum tam celebre fuerit et solemne, ut cum in partibus illis ab omnibus fere sciretur, a vobis non potuerit vel debuerit ignorari, praesertim cum per assertionem dilecti filii magistri N. de Aquila in Ecclesia vestra scholarum magisterium obtinentis certificati fueritis de praemissis, et per confessionem nuntiorum vestrorum in auditorio nostro factam nobis constiterit quod suspensio praefati electi octo diebus electionem praecesserit memoratam; vos tamen nihilominus ad Ecclesiam tunc temporis non vacantem W. Tollen., post appellationem etiam ab eodem magistro ad sedem apost. interpositam, eligere praesumpsistis, contra quem multa fuerunt in auditorio nostro proposita, quae ad reprobandam ipsius electionem citra praemissa impedimenta sufficere videbantur; vel quod primo electo nondum rite translato, se in locum ipsius tanquam viventis intrudi non debuit consentire; quod cum non fecerit, secundum canones ab ecclesiastica debuit communione depelli; cum et contra eum esset specialiter appellatum, qui propter ignorantiam litterarum et quia de gremio non erat Ecclesiae, nisi ejus clericis antea reprobatis non poterat postulari; praesertim cum inter vos plerique idonei haberentur. In subscriptionibus etiam litterarum vestrarum quaedam repugnantia videbatur, aliis asserentibus singulos subscripsisse, aliis quod praefatus magister scholarum causas frivolas assignando pro sua recesserit voluntate. Et cum viginti sint Ecclesiae vestrae canonici, absente parte tertia, et nihil de ipsa electione sciente novemdecim canonicorum subscriptiones ibidem inventae fuerunt. Unus etiam de praesentibus, nepos scilicet venerabilis fratris nostri Andegaven. episcopi, minor quatuordecim annis, nec locum in capitulo nec stallum habebat in choro. Alius etiam se tunc fuisse absentem et quod contradixerit facto vestro et appellaverit ante factam electionem, in auditorio nostro est publice protestatus, unde crimen falsi committentes poterant formidare. Cumque hujusmodi et similia objicerentur praefato W., tanquam reus delatos ante sententiam honores non poterat postulare, cum et secundum canones valde grave sit et indecens ut vir, de quo talia referuntur, cum ante discuti et disquiri debeat, honoretur. Ad haec accedit quod idem W. astrictus curiae nexibus perhibetur et cum filios habeat undecunque, fraudulenter proponitur in diaconum ordinatus. His igitur et similibus contra factum vestrum in nostro et fratrum nostrorum auditorio allegatis, cum nobis de veritate negotii constitisset, attendentes quod non statim qui accusatur reus est, sed qui convincitur criminosus, quamvis multa contra praefatum W. fuissent proposita, quia tamen nulla probata fuerunt, communicato fratrum consilio non ob impedimentum personae, sed propter electionis vitium, quod a vobis factum fuerat circa praemissam electionem duximus irritandum, universitati vestrae per apostolica scripta mandantes quatenus convenientes in unum, et Spiritus sancti gratia, sicut moris est, invocata, in patrem et episcopum animarum vestrarum talem personam canonice ac concorditer eligatis, quae tam praeesse noverit quam prodesse; per cujus circumspectionem providam et providentiam circumspectam Abrincen. Ecclesia, praeveniente divina gratia et sequente, in spiritualibus et temporalibus valeat salubriter gubernari.
Datum Laterani, XVI Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XIX. ABBATI SANCTI MARIAE DE CASANOVA EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum (Laterani, XVI Kal. Aprilis.) Religiosam vitam eligentibus, etc., usque ad verbum ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam atque institutionem Cistercien. fratrum in eodem monasterio, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est, cum ommibus pertinentiis suis. Ex dono nobilis viri Berardi comitis Laureti, terras cultas et incultas, vineas et silvas, quae his finibus concluduntur, videlicet a pede fluminis qui dicitur Scaone usque ad rivum Camardellae, et ascendunt per ipsum rivum Camardellae usque ad viam publicam quae vadit super Sanctum Stephanum et transit per ipsam viam et revertitur in praedicto flumine Scaonis. Culturam comitis Laureti quae jacet in valle S. Stephani super viam et subter viam cum pertinentiis suis. Vineam de Castro Celere cum pertinentiis suis et locum qui dicitur Campus Sacer cum suis pertinentiis. Sane laborum, etc. Liceat quoque vobis, etc. Prohibemus insuper, etc. Illud districtius inhibentes ne terras, etc. Ad haec etiam prohibemus ne aliquis monachus, etc. Licitum praeterea sit vobis in causis propriis, etc. Insuper auctoritate apostolica inhibemus ne ullus episcopus in cujus parochia, etc. Illud attendentes, etc, Pro consecrationibus vero, etc. Quod si sedes, etc. Quia vero interdum, etc. Porro si episcopi, etc. Paci quoque, etc. Praeterea omnes libertates, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, XVI Kalend. Aprilis, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1198, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XX. LUGDOLFO MAGDEBURGENSI ARCHIEPISCOPO Ipsi dat facultatem beneficia ecclesiastica conferendi et praelatos ad obsequium cogendi. (Laterani, VII Id. Aprilis.) Superna providentia, quae populum humanum per diversa rectorum officia statuit in rectitudine gubernandum, pontificalem ad hoc tibi contulit dignitatem, ut per congruam exsecutionem officii tibi crediti sis aliis virtutis speculum et exemplar. Et licet omnium tibi subditorum cura generalis incumbat, tamen circa Ecclesias et ecclesiasticas constitutiones tibi sollicitudo imminet specialis; ut per tuam diligentiam Ecclesiae ipsae prout convenit ordinentur, et rite singulis ordinatis in eis divini cultus obsequia celebrentur. Nos igitur in his, in quibus cum Deo possumus, tibi favorem apostolicum impertiri volentes, ut officium tibi commissum valeas liberius exercere, tibi auctoritate praesentium liberam concedimus facultatem ut praelationes, dignitates, praebendas et caetera beneficia Ecclesiarum illarum quae sunt tibi metropolitico jure subjectae, appellatione cessante valeas idoneis conferre personis, si juxta constitutionem Lateranen. concilii illi, ad quos pertinent, ad commonitionem tuam ea neglexerint ordinare. Tibi praeterea pagina praesenti concedimus ut praelatos tuae jurisdictioni subjectos per censuram ecclesiasticam auctoritate nostra praevia ratione compellas ad consueta et debita tibi obsequia exhibenda. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VII Idus Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XXI. DECANO MAJORIS ECCLESIAE MAGDEBURGEN. Ipsi indulget ut decanatum Magdeburgensem retineat. (Datum Laterani.) Sacrosancta Romana Ecclesia, etc. usque ad verbum fili, super inopinato casu tuae caecitatis tibi plurimum condolentes et gerentes erga te piae compassionis affectum, personam tuam, cum omnibus quae in praesentiarum rationabiliter possides, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem decanatum ipsum Magdeburgensis Ecclesiae, sicut ipsum juste ac pacifice possides, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus; mandantes ut quod per te non poteris adimplere, per idoneum vicarium exsequaris. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VI Kal. Aprilis, pont. nostri anno secundo.
XXII. ABBATI ET CONVENTUI SANCTI RUFI. Ut sententia Lugdunensis archiepiscopi pro ipsis lata firma rataque maneat. (Id. Martii.) Sententia quae ex delegatione sedis apostolicae ratione praevia promulgatur, firma debet et illibata consistere; et ne in posterum aliquorum temeritate valeat perturbari, apostolico est munimine roboranda. Eapropter, dilecti in Domino filii, vestris postulationibus grato concurrentes assensu, sententiam quam venerabilis frater noster Rain. Lugdunen. archiepiscopus in causa quae inter vos ex una parte et Hospitalarios ex altera super ecclesia Sancti Jacobi de Valentia vertebatur, ex delegatione sedis apostolicae noscitur promulgasse, sicut juste lata est, nec legitima appellatione suspensa et in ipsius archiepiscopi authentico plenius continetur, ad exemplar bonae memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc
Datum Idibus Martii, pontificatus nostri anno secundo.
XXXIII. P. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIAC. CARD., APOTOLICAE SEDIS LEGATO. Ipsius industriam in concordandis Gallorum et Anglorum regibus laudat. (Laterani, Kal. Aprilis.) Sollicitudinem tuam dignis in Domino laudibus commendamus, quam nec difficultas itineris nec infirmitas corporis nec debilitas aegritudinis revocare potuit, aut etiam retardare quo minus festinares ad mandatum apostolicum adimplendum et semen verbi Dominici ac verbum pacis charissimorum in Christo filiorum nostrorum Ph. Francorum et R. Anglorum regum illustrium auribus tam sapienter quam salubriter instillares. Dedit autem Dominus, qui est in se sperantium fortitudo, affectibus tuis in te nostris effectum et eorumdem corda regum, indurata prius, ad vocem praedicationis tuae misericorditer emollivit; ut etsi nondum plenam pacem statuere potueris, inter ipsos treugas saltem quinquennes receperint, et a multis de verae pacis concordia per tuum studium ineunda speretur. Ut autem ad servandas treugas jam initas et statuendam plenam pacem melius valeas coercere rebelles, discretioni tuae auctoritate praesentium facultatem liberam indulgemus quidquid vel in reges ipsos vel in terras eorum, aut alios et terras ipsorum, ecclesias et ecclesiarum praelatos propter haec vel aliqua quae istorum aliqua vel utrumque contingant, statuendum videris, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, libere statuendi et transgressores ac contumaces feriendi districtione qua noveris expedire. Quia vero quosdam nobiles de utroque regno, qui signum Dominicae crucis assumpserant, a bonae memoriae Cle. [ f. Coelestino] papa praedecessore nostro per falsitatis expressionem vel suppressionem veritatis, absolutionis indulgentiam accepimus impetrasse, cogendi tales ad implendum votum peregrinationis emissum, non obstante indulgentia per subreptionem obtenta, cum mendax precator carere debeat impetratis, liberam tibi concedimus auctoritate apostolica, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, facultatem. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, Kal. Aprilis
XXIV. PH. ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Initas inter ipsum et Anglorum regem treugas approbat, et hortatur illum ut eas fortiter observet. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) Qui operatus est Petro in apostolatu, nobis per ipsum operari et cooperari dignatus est, dum ad adventum dilecti filii nostri P. Sanctae Mariae in Via Lata diaconi cardinalis, apost. sedis legati, terra cordis tui venientem super se imbrem devote suscepit, et sulcata vomere praedicationis ipsius semen verbi Dominici et recepit hilariter, et in fructum uberius pullulavit. Ne autem fructus ipse, qui adhuc quasi viret in flore, inimico homine superseminante zizania, quod absit! valeat suffocari, ne semen supra petram cecidisse credatur, si antequam ad plenam veniat maturitatem arescat, cum, secundum Apostolum, non auditores legis sed factores justi sint apud Deum, et alibi auditor verbi et non factor viro consideranti vultum nativitatis suae in speculo comparetur, nec sufficiat incipere bonum nisi et perseveretur in ipso, quoniam non qui incoeperit sed qui perseveraverit usque in finem, hic salvus erit: oportet magnificentiam regiam cavere praecipue consilia detractorum, qui pacis consilium odientes scandala suscitant et nutriunt suscitata, qui laetantur cum male fecerint et in rebus pessimis gloriantur. Cum igitur, sicut ex litteris ejusdem legati et tuis accepimus, inter te et charissimum in Christo filium nostrum R. Anglorum regem illustrem treugae firmatae sint pariter et receptae quinquennes, nos treugas ipsas juxta mandati nostri tenorem initas et firmatas ratas habemus et praecipimus inviolabiliter observari: serenitatem tuam rogantes, monentes et exhortantes in Domino, et in remissionem tibi peccaminum injungentes quatenus et treugas observes praedictas et ad tractatum pacis eidem legato nostro auditum praebeas facilem et benignum; ut sicut inclytae recordationis Ludovicus pater tuus pacem colere videaris et Romanam Ecclesiam honorare. Noveris autem nos eidem cardinali auctoritatem plenariam indulsisse, ut quidquid super treugis jam initis et concordia ineunda seu aliis quae contingunt utrumque vel alterum praedictorum, vel in coactione contumacium vel poena transgressorum et aliis quibuslibet ad hoc pertinentibus viderit statuendum, statuat appellatione remota et faciat inviolabiliter observari. Universis etiam archiepiscopis et episcopis constitutis tam in regno Franciae quam Anglorum districte praecipiendo mandamus ut omnia quae praedictus cardinalis propter praedicta statuerit, humiliter recipiant et appell. postposita studeant observare. Alioquin, sententiam quam in eos tulerit, ratam habebimus et faciemus dante Domino inviolabiliter observari.
Datum Laterani, VII Kal. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
In eumdem fere modum scriptum est, districte praecipiendo, universis archiepiscopis, episcopis et aliis Ecclesiarum praelatis tam in regno Franciae quam in regno Angliae constitutis.
XXV. P. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIACONO, CARD. APOST. SEDIS LEGATO. Declarat treugas per ipsum initas inter Gallorum et Anglorum reges sibi placere. (Datum Laterani.) Quae auctoritate nostra per legatos sedis apostolicae provide statuuntur, firma volumus et illibata servari; ne vel revocentur in dubium vel temeritate cujuslibet irritentur. Eapropter, dilecte in Domino fili, sinceritatem devotionis et fidei, quam in exsequendo creditae tibi legationis officio adhibere dignosceris, attendentes ac de tua discretione confisi, quinquennes treugas inter charissimos in Christo filios nostros Phil. Francorum et R. Anglorum reges illustres juxta mandati nostri tenorem initas et firmatas auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc
Datum Laterani, III Kal. Aprilis.
XXVI. MANTUANO EPISCOPO. Quod capitulum Tarvisinum decernat absolutum ab impetitione super praepositura. (Laterani, III Non. Aprilis.) Meminimus nos olim venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis capitulo Tarvisin. nostris dedisse litteris in mandatis ut praeposituram Ecclesiae Tarvisinae, quae ultra duodecim annos vacaverat, cujus etiam donatio ad nos auctoritate Lateran. concilii fuerat devoluta, dilecto filio B. subdiac. nostro sine aliqua difficultate conferrent. Tibi etiam, si bene recolimus, auctoritate fuit apostolica mandatum ut praedictis episcopo et capitulo in exsecutione mandati nostri cessantibus, non obst. sacramento quod dicebantur de non eligendo praeposito praestitisse, cum id exsequi eorum non esset juramento contrarium et juramentum ipsum videretur minus fuisse discretum, sublato appellationis obstaculo, de praedicta praepositura eumdem B. non differres aliquatenus investire, et in possessionem inducere corporalem. Sane praedicti episcopus et capitulum dilectos filios Walpertum subdiaconum nostrum et Tolbertum canonicos Tarvisinos ad nostram postmodum praesentiam destinantes, nobis exponi fecerunt quod litterae illae ad falsam fuerant suggestionem obtentae. Super hoc enim mentio facta non fuerat quod, cum per quosdam praepositos, qui curam bonorum canonicae Tarvisinae gerebant, eadem usque adeo districta fuisset, quod vix poterant in eis praedicti canonici congrue sustentari, ad tantum incommodum removendum iidem cononici cum bonae memoriae C. eorum episcopo et quibusdam aliis praedecessoribus communiter statuerunt ut unum de canonicis ipsis assumerent annuatim, qui vice praepositi ad ipsorum commodum bona ejusdem canonicae dispensaret et viginti fratres in eadem ecclesia semper esse deberent Domino militantes. Quam constitutionem felicis recordationis Alexander, Lucius, Urbanus et Clemens praedecessores nostri auctoritate apostolica confirmarunt, sicut ex privilegiis eorumdem nobis innotuit manifeste. Cum igitur nostrae voluntatis vel propositi non existat ut antecessorum nostrorum privilegia vel indulta suggestione cujuslibet violentur, praesertim cum mendax precator carere debeat impetratis, nosque ipsi subdiacono, qui, sicut credimus et speramus, statum illud penitus ignorabat, alias congrue fecerimus provideri, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus praedictos episcopum et capitulum, quos ab impetitione praedicti subdiaconi duximus penitus absolvendos, nostra fretus auctoritate denunties penitus absolutos, in irritum, appellatione cessante, reducens quidquid occasione litterarum illarum per te contra ipsos factum est vel statutum.
Datum Laterani, III Nonas Aprilis.
Scriptum est episcopo et canonicis Tarvisinis in modum indulgentiae.
XXVII. POTESTATI ET POPULO TARVISINIS. [Sine salutatione.] Hortatur eos quod redeant ad Ecclesiam, et facinora eorum emendent. (Laterani, VII Kal. Aprilis.) Non merita vestra, quae demeruerunt penitus gratiam sedis apostolicae, nos inducunt, sed movet et monet potius debitum officii pastoralis ut contumaciam vestram sollicitare litteris procuremus, si forsan adjiciatis resurgere, nec, sicut hactenus, semper in deterius corruatis, vel si in coepta malitia duxeritis persistendum, admonitionem ultio, debita subsequatur, et ferro curentur vulnera quae fomentorum non sentiunt medicinam. Exspectavimus etenim hactenus si forsan patientia nostra vos ad poenitentiam revocaret, ut accusante conscientia per vos ipsos dijudicaretis ac condemnaretis actus vestros, et tandem resipiscentes a malo, Deum vobis per condignae satisfactionis opera placaretis, et Romanam Ecclesiam quam laesistis. Verum patientia nostra vobis hactenus, sicut apparet ex opere, visa est tribuisse materiam malignandi; ita quod indurato corde nec accusantium vos interius cogitationum aculeos sentiatis nec fomentum ecclesiasticae disciplinae, quae ad correctionem vestram civitatem Tarvisin. supposuit sententiae interdicti: sic ut de vobis jam dicere valeamus: Curavimus Babylonem, et non est sanata (Jerem. LI, 9). Peccator enim dum venerit in profundum vitiorum, contemnit (Prov. XVIII, 3). Olim siquidem, sicut accepimus, civitatem Feltren. ad Feltrensem pertinentem Ecclesiam penitus destruxistis, combussistis ecclesias et tam bonae memoriae episcopum quam homines civitatis ejusdem stare mandato vestro juramenti vinculo astrinxistis; et cum Feltren. Belunenen. ac Ceneten. dioeceses fere penitus vastassetis et curiam Sancti Pauli de Medates ad Aquilegien. pertinentem destruxissetis omnino, castro de Caneva quindecim diebus obsesso ac pluribus nobilibus interfectis ibidem et devastatis omnibus circumquaque, bonae memoriae G. Aquilegien. patriarcha consules et consiliarios vestros excommunicationis et civitatem vestram interdicti sententia innodavit. Sed bonae memoriae Urbanus papa praedecessor noster gratiam impendere volens ingratis et, secundum Apostolum, vincere in bono malum, simplici solummodo super praestanda satisfactione promissione accepta, per eumdem patriarcham latam in vos obtinuit sententiam relaxari. Vos autem ex hoc deteriores effecti et in Ecclesiam insurgentes, episcopatum Belunenen. et Ceneten. manu intrastis armata et multipliciter afflixistis. Licet autem in compositione inter F. quondam imperatorem et Lombardos habita praedictas dioeceses ad nos nullatenus pertinere fuerit diffinitum, et vos juri, si quod in eis habueratis, quod tamen nullum erat, abrenuntiaveritis per publicum instrumentum, ac postmodum idem imperator per privilegia sua episcopatus praedictos a jurisdictione ac potestate vestra decreverit absolutos; vos haec omnia contemnentes, castra et possessiones ad Belunenen. Ecclesiam legitimae venditionis titulo devolutas, ab his ad quos non pertinebant illicite comparastis, possessione ipsorum per violentiam occupata et appellatione contempta quae ad apost. sedem et imperium fuerat interjecta; et hostiliter Feltren. ac Belunenen. episcopatum intrantes, omnia circumquaque vastastis, ducentos de melioribus locorum illorum captos ducentes usque ad civitatem vestram, quos diu detinuistis carceri mancipatos. Quamvis etiam postmodum super possessionibus ipsis pro Belunenen. ecclesia tertio lata fuerit sententia per judices delegatos et per sedem apostolicam confirmata et vos postmodum per Veronensium et Mantuanorum arbitrium, ad quod servandum vos juramentis, pignoribus, et obsidibus obligastis, ad restitutionem possessionum ipsarum faciendam Ecclesiae Belunenen. fueritis condemnati, praedictis episcopatibus a violentia vestra penitus absolutis, ac vobis promittentibus haec omnia inviolabiliter observare, in praeconcepta tamen malitia persistentes, in simulata pace bonae memoriae Belunenen. episcopo paravistis insidias, et eum captum et vinctum quasi latronem per nemora die noctuque trahentes, tandem acclamante populo Moriatur! ipsum nequiter occidistis; et, quasi non id vobis sufficeret, castrum Opitergii et tertiam partem Belunenen. Ecclesiae possessionum per violentiam occupastis. Propter quod bo. me. Coelestinus papa praedecessor noster civitatem vestram supposuit sententiae interdicti et principales hujus iniquitatis auctores excommunicatos mandavit publice nuntiari, evitari praecipiens vos et civitatem vestram in commerciis a vicinis. Tandem vero circa nostrae promotionis initia, cum quidam vestrum ad sedem apostolicam accessissent, ut gratiam vobis, licet immeritis, faceremus, venerabilibus fratribus nostris A. Sanctae Rom. Eccl. cardinali Veronen. et H. Ferrarien. episcopis dedimus in mandatis ut a vobis sufficienti cautione recepta quod tam super nece episcopi memorati, quam super occupatione et detentione possessionum, mandatis apostolicis pareretis, latam in vos relaxarent sententiam interdicti et cognoscentes de causa partes cum suarum testimonio litterarum ad nostram praesentiam destinarent. Verum nec praedicti nuntii litteras sedis apostolicae receperunt, nec vos ad eorumdem judicum praesentiam accessistis; sed inimicos sedis apostolicae vos dicentes, constitutionem dilecti filii nostri G. Sanctae Mariae in porticu diac. cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, contra haereticos promulgatam, nec voluistis recipere nec servare. Nuper etiam cum Vicentin. et Veronen. conjurantes et cum multo exercitu irruentes in dioecesim Cenetensem, licet servare firmam treugam eidem episcopo jurassetis, villam ipsam Ceneten. et tam matricem quam alias ecclesias combussistis, profanis manibus diruentes altaria, et sanctorum reliquias asportantes, et vastantes possessiones ad eumdem episcopum et suos spectantes in villis aliis constitutas. Cum itaque contumaciam vestram dissimulare de caetero non possimus, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus, et sub obtestatione divini judicii districte praecipimus, quatenus super praedictis omnibus Deo et Ecclesiae Romanae, quam principaliter offendistis, satisfacere procuretis, ablata omnia restituentes Ecclesiis antedictis, et de molestiis, damnis et injuriis irrogatis venerabilibus fratribus nostris P. patriarchae Aquilegien. Feltren. Belunenen. et M. Ceneten. episcopis et aliis temporali eorum jurisdictioni suppositis, quos laesistis, condignam coram venerabili fratre nostro patriarcha Graden. et episcopo Glugiensi, quibus super hoc nostras litteras destinamus, satisfactionem sine dilatione ac contradictione qualibet exhibentes, ita ut praedicti patriarcha et episcopi pro vobis apud nos intercedere teneantur. Alioquin, quoniam in Ecclesiam Dei conjurasse videmini et episcopos de civitate in civitatem fugare, ut in eo, in quo delinquitis, sentiatis rigorem ecclesiasticae disciplinae, civitatem vestram pontificali privabimus dignitate et vos mandabimus tam a rectoribus quam universis civitatibus Lombardiae in commerciis, colloquiis et aliis evitari, ac mercatores vestros, ubicunque inventi fuerint, capi per principes saeculares, et publicatis bonis eorum, personas etiam sub arcta custodia detineri. Alias etiam in vos manus nostras tam spiritualiter quam temporaliter aggravare curabimus; ita quod quantus sit vester excessus in poena cognoscatur evidentius quam in culpa. Interim autem eisdem Graden. patriarchae et episcopo Glugien. districte praecipimus ut latam in terram vestram interdicti et personas principalium auctorum et fautorum necis episcopi memorati excommunicationis sententias innovent et curent solemniter publicare. Ad vos ergo cum propheta clamamus: Redite, praevaricatores, ad cor (Isa. XLVI, 8) et ante oculos vestros districtum Dei judicium statuatis; ut fugere valeatis ab ira ventura quae jam contra vos incoepisse videtur (Matth. III), qui peccatorum tenebris interius excaecati, ad exteriores inferni tenebras properatis, nec Deum timentes nec reverentes Ecclesiam, imo, ut obstinati, de misericordia desperantes. Agito igitur poenitentiam, cum locus est poenitendi, ne tandem frustra poeniteat noluisse vos poenitere.
Datum Laterani, VII Kalend. Aprilis, pontificatus nostri anno secundo.
XXVIII. ILLUSTRI REGI ARAGONUM. De vera moneta et pondere praecipit. (Laterani, Non. Aprilis.) Quanto personam tuam inter alios principes Christianos sinceriori charitate diligimus, tanto serenitati regiae diligentiori sollicitudine volumus praecavere, ne quid ei, quod absit! immineat, quod vel in periculum animae aut in detrimentum terrae valeat redundare. Ex tenore siquidem litterarum tuarum et plurium praelatorum necnon et aliorum multorum in tuo regno consistentium nobis innotuit quod cum adversus inimicos Christianitatis, qui prae magnitudine suae potentiae terram Hispaniae tunc temporis occupabant, in auxilium charissimi in Christo filii nostri Castellae regis illustris cum armatorum multitudine festinares, quidam consiliarii tui, quin imo potius deceptores, tuum animum induxerunt ut jurares, irrequisito assensu populi, usque ad certum tempus patris tui conservare monetam, quae tamen circa mortem ipsius fuerat legitimo pondere defraudata. Quoniam autem eadem moneta est adeo diminuta et minoris valoris effecta, quod grave propter hoc in populo scandalum generatur: tu quod egeras indiscrete cupiens revocare ac necessitati populi satisfacere, ab observatione juramenti praedicti, ex quo tibi et regno tuo metuis grave periculum imminere, postulasti suppliciter a nobis absolvi. Super quo diligens indagator veritate comperta potuisset facile intueri quod non tam erat absolutio necessaria quam interpretatio requirenda. Quoniam cum juramentum fecisti, monetam aut falsam aut legitimam esse credebas. Si falsam, quod de regis serenitate non credimus, juramentum fuisset illicitum et nullatenus observandum, et pro eo tibi esset poenitentia injungenda, cum juramentum ut esset iniquitatis vinculum non fuerit institutum. Si vero ipsam legitimam esse credebas, juramentum licitum fuit et usquequaque servandum. Et ut irreprehensibiliter observetur, consulimus et mandamus ut reprobata moneta quae a legitimo pondere fuerat diminuta, alia sub nomine patris tui moneta cudatur, quam ad legitimum pondus reducas, secundum eum statum quem tempore patris tui habuit meliorem; ita quod et antiqua moneta, quae ab illo statu falsata non fuerat, cum ea pariter expendatur, per quod et dispendium vitari poterit et juramentum servari. Verumtamen si forte monetam ipsam in praestatione juramenti credebas a legitimo pondere diminutam et tua super hoc conscientia te remordet, venerabili fratri nostro episcopo Caesaraugustanensi, cui super hoc scribimus, tuum humiliter confitere reatum, et satisfactionem, quam indixerit tibi pro illicito juramento, devote suscipias et studeas adimplere.
Datum Laterani, Nonis Aprilis.
Scriptum est super hoc Caesaraugustan. episcopo.
XXIX. EPISCOPO S. ANDRAEAE. De poena falsariorum. (Laterani, V Id. Martii.) Sicut nobis tua fraternitas indicavit, peregrini quidam ab urbis partibus redeuntes, sub apostolica bulla litteras saepe reportant ad judices delegatos, pro quorum imperitia in regno Scotorum multa nonnunquam proveniunt detrimenta; praesertim cum litterae taliter impetratae, manifestam falsitatis suspicionem praetendant et illa saepe contineant quae nulli consuevit sedes apostolica indulgere. Nos ergo nolentes ut maleficia remaneant impunita, fraternitati tuae per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus, si ad manus tuas hujusmodi scripta quandoque pervenerint, auctores eorum prudenter investigare labores et inventos tandiu facias in custodia detineri, nisi propter fidejussoriam vel aliam securitatem idoneam ipsos fidei propriae duxeris committendos, donec et litteras ipsas nobis transmittas et quod de ipsarum auctoribus et illis qui eis scienter usi fuerint efficere debeas, per responsum nostrum, valeas edoceri: provisurus attentius ne hujus occasione mandati praeter culpam suam aliqui graventur injuste.
Datum Laterani, V Idus Martii.
XXX. DE CELLA S. PETRI ET MITREN. ABBATIBUS ET PRAEPOSITO UVERDEN.. Electio Scaffusen. abbatis ipsis committitur examinanda. (Laterani, VII Id. Aprilis.) Cum inter dilectum filium R. seniorem et R. juniorem super abbatia Scaffusen. quaestio verteretur, eis in nostra praesentia constitutis dilectos filios G. Sanctorum Cosmae et Damiani et G. Sanctae Mariae in Aquiro diaconos cardinales dedimus auditores. In quorum praesentia pro R. seniore fuerunt proposita quae sequuntur. Quod cum H. quondam abbas ipsius coenobii onus regiminis invito capitulo suo spontanee resignasset, et ab obedientia sua monachos absolvisset, ipsi praedictum R. seniorem, etiam dicto H. consentiente sibique obediente cum aliis, in abbatem unanimiter elegerunt. Postea vero electus dioecesano episcopo praesentatus, munus ab eo benedictionis accepit, Ecclesiam ipsam per biennium et amplius, sicut abbas proprius, administrans. Verum quoniam moniales Sanctae Agnetis ejusdem villae, quae peccandi materiam junioribus monachis ministrabant, arctiori custodiae mancipavit, exinde occasione inventa, juvenes monachi contra ipsum alios concitarunt, tanquam praedicti H. resignatio minus canonica exstitisset. Quod audiens episcopus antedictus ad locum accessit, causam dissensionis requirens, et praedictum H. paterne redarguens tanquam odii fomitem in Ecclesia seminasset, accepit ab eo quod per ipsum talia non fiebant. Et cum quidam de monachis, ipso episcopo praesente, se dicerent ab obedientia praefati H. nullatenus absolutos, idem H. quod eos absolverat est professus. Et ut omnem a se suspicionis materiam amoveret, cum jurejurando vehementer asseruit coram episcopo antedicto quod neque illam nec aliam habere vellet ulterius abbatiam. Monachi vero post recessum episcopi ad artes solitas nihilominus recurrentes, coram dicto episcopo et capitulo Constantien. adversus eumdem R. controversiam agitaruut, tanquam minus canonice dictus H. dimiserit abbatiam. Cumque dictus R. paratus esset de justitia sua in continenti probare, monachi defectum causae suae videntes, in nullo gravati, sedem apostolicam appellarunt, et per litteras infra terminum appellationis per subreptionem obtentas, contra ipsum R. per nuntios appellantem iniqua sententia promulgata, ejus fuit adversarius restitutus. Ipse vero R. appellationem interpositam per nuntium prosequens et termino constituto commissionis litteras ad certos judices impetravit; ut quod occasione prioris commissionis contra eum judicatum fuerat ad statum debitum revocato, et ei restituerent abbatiam et a monachis sibi facerent debitam reverentiam exhiberi. Sed monachis obstinatis et sibi obedire nolentibus, ambae partes ad sedem apostolicam accesserunt: quibus a bonae memoriae Coelest. papa praedecessore nostro nos ipsi, dum in minori eramus officio constituti, et dilectus filius noster I. tt. Sancti Stephani presbyter cardinalis dati fuimus auditores. Et cum utrinque coram nobis esset diutius allegatum et eidem praedecessori nostro per nos esset processus negotii declaratus, ipse praedictum R. sententiam cum instantia postulantem ad componendum coegit invitum, et sic abbatiae renuntians, de manu ejus custodiam et etiam prioratum recepit, ab eo, dum viveret, sine quaestione qualilibet possidendos. Huic autem ordinationi licet invitus consentiret, domum tamen reversus, adversariis compositionem ipsam in nullo volentibus observare, non potuit quae sibi concessa fuerant obtinere, quin potius in eum, quod deterius est, manus injecerunt postea violentas. Sed adjutus ab ipsius loci hominibus et monachorum manus evadens, ad appellationis subsidium convolavit. Interim vero dilectus filius noster P. Sanctae Mariae in Via Lata diaconus cardinalis, apostolicae sedis legatus, ad partes illas accedens, pro jamdictis et aliis multis excessibus et suspendit monachos et monasterium interdixit. Ipsi vero contempta sententia cardinalis, divina promptius quam antea celebrarunt; et in hac suspensione praedictus adversarius ejus de medio est sublatus; quo comperto, ad Ecclesiam venit; et cum vellet praedictae compositioni parere, parte altera hoc nolente, ne ad electionem abbatis procederetur, quousque quaestio inter eos finiretur, obicem provocationis objecit. Sed monachi per omnia contumaces et dictum R. juniorem pariter eligentes, ipsum benedicendum dioecesano episcopo praesentarunt; qui post appellationem interpositam benedixit eum et in ecclesia interdicta. Unde idem R. iterato ad sedem apostolicam accedens, a nobis litteras impetravit, ut quod post appellationem legitime interpositam perperam fuerat a monachis attentatum ad statum debitum revocato, si constaret a suspensis et interdictis electionem factam fuisse, denuntiarent eam penitus non tenere. Super restitutione vero ipsius R. seniores et aliis quae utrinque ducerent proponenda, statuerent, appellatione remota, quod ordo posceret rationis. Caeterum judices delegati, litteris his receptis, partes ad suam praesentiam citaverunt; et cum monachi per suggestionem falsi probare vellent litteras impetratas, judicibus nolentibus ipsarum probationem recipere, sedem apostolicam appellarunt. Delegati vero, quia remota erat in litteris appellatio, in causa nihilominus procedentes, cum per depositiones testium eis de veritate negotii constitisset, pro saepedicto R. seniore sententiam protulerunt, adjudicantes ei ecclesiam memoratam. Petebat itaque quod factum erat ex delegatione apostolicae sedis per nos obtinere debitam firmitatem; ut repressa contumacia monachorum, pacifica ipsius abbatiae possessione gauderet. Caeterum contra eumdem R. seniorem fuit ex parte altera taliter allegatum, quod cum dictus II. quondam abbas minus legitime resignasset et monachi de electione tractarent, senior R. fraude adhibita procuravit quod cum Vesperae cantarentur, et die sequenti esset electio celebranda, homines burgi ad ecclesiam accedentes, ipsum R. fere omnibus monachis reclamantibus ibidem per violentiam intruserunt. Monachi vero postea cognoscentes renuntiationem praefati H. minime tenuisse, pariterque pensantes quod sub ejus conversatione laudabili monasterium proficere posset, ipsum tanquam abbatem proprium requirebant. Unde factum est quod post multas altercationes et commissiones factas, tandem de utriusque partis assensu commissio est obtenta quod, si de informi resignatione H. et inutili substitutione R. senioris constaret judicibus delegatis, R. remoto, saepedicto H. restituerent abbatiam; et ita fuit effectui mancipatum. Post haec ipso R. nihilominus murmurante, ambo pariter ad praedecessoris nostri praesentiam accesserunt; qui, sicut jam praemisimus, nos et praefatum presb. cardinalem eis tribuit auditores, et tandem causa diutius actitata, per eumdem praedecessorem nostrum de utriusque partis assensu fuit compositio taliter celebrata, quod H. abbatiam, R. vero prioratum et custodiam obtineret, propter quod ipsi H. obedientiam repromisit. Sic ergo eis reversis ad propria, praefatam compositionem idem R. coram dioecesano episcopo approbavit. Sed ab ipso abbate postea requisitus tertio si custodiam et prioratum vellet habere, post trinam citationem veniens dixit quod non per eum sed per Rom. pontificem volebat habere praemissa; unde nullam obedientiam ei voluit exhibere. Recedens igitur absque abbatis licentia, cum extra monasterium moram faceret longiorem, ab ipso H. de fratrum consilio fuit excommunicationis vinculo innodatus; et cum per longum tempus non rediret ad monasterium, abbas dicta officia, consulentibus fratribus, aliis assignavit, qui quandiu abbas vixit ea pacifice tenuerunt. Abbate vero defuncto, fratres convenerunt in unum, nonnullis abbatibus et aliis viris religiosis praesentibus qui ad defuncti convenerant sepulturam, et R. juniorem, seniore absente, in abbatem unanimiter elegerunt; quem praesentatum sibi dioecesanus episcopus confirmavit et benedixit. Consequenter vero senior R. ad praesentiam nostram accedens, litteras ad remotos per dietas quatuor judices et suspectos monachis per mendacium impetravit. Ad quos pars monachorum ante aliquam citationem accedens, copia commissionis obtenta, litteras per falsi suggestionem proposuit impetratas, pro eo quod dicebatur in eis compositionem sibi non fuisse servatam, monasterium interdictum et se appellasse priusquam R. junior electus fuerit in abbatem: quae falsa penitus asserebat. Tacuit etiam se excommunicatum ab hoc abbate defuncto et alia quaedam, quibus expressis litteras ipsas nullatenus impetrasset. Cumque omnia quae praemisimus sufficienter probare vellent et judices eorum probationes recipere, tanquam demandatum eis non fuerit, recusarent, ipsi monachi ante ingressum judicii appellarunt, sicut ex depositionibus testium est probatum. Delegati vero nihilominus procedentes et recipientes testes partis adversae, seniorem R. instituendum sententialiter decreverunt; quorum factum, tanquam iniquum, irritari a nobis monachi suppliciter postulabant. Cum autem quae premissa sunt et alia quaedam praefati cardinales nobis et fratribus nostris prudenter et fideliter retulissent, nos (attendentes quod ex consensu compositionis receptae, quam praedecessor noster etiam confirmaverat, jus, si quod sibi competierat, R. senior amisisset ac per hoc ne monachi ad electionem procederent, appellare de jure minime potuisse, cum, nisi quorum interest, audiri non soleant appellantes) de consilio fratrum nostrorum appellationem illam dicimus legitimam non fuisse; unde per eam electio non potuit impediri. Quia vero constitit nobis monachos ante litis exordium rationabiliter appellasse, pro eo quod super falsi suggestione probationem nolebant admittere delegati et per consequentiam eo ipso quod bene appellatum fuerat, jurisdictionem judicum exspirasse, quidquid ab eis perperam attentatum, vel de recipiendis ante litem contestatam testibus vel de sententia proferenda denuntiamus sententialiter non tenere. Sane quamvis dilecti filii P. praepositus et capitulum Constantien. de interdicto praemisso ad cardinalem qui posuerat illud suis litteris inseruerint, qui tamen per id quod R. juniori dioecesanus episcopus munus benedictionis impendit, ei videtur quod praemisimus obviare, unde vel scriptura facto vel factum scripturae praejudicat, nec probatum fuit, licet objectum, quod ab interdictis electio fuerit celebrata, ipsam non potuimus irritare; praesertim cum contra personam electi nihil fuerit intentatum; ideoque causam ipsam sub ea forma vobis duximus de consensu partium committendam, ut si constiterit quod electio fuerit facta a suspensis, ea omnino cassata, ipsi monasterio, post satisfactionem indignam, suspensionis et interdicti sententia relaxata, de persona idonea consulatur. Alioquin, ne utilitas monasterii retardetur, praemissam electionem per vos appellatione remota volumus confirmari, et R. juniorem abbatiae pacifica possessione gaudere, alium vero custodiam et prioratum quae sibi fuerant a supramemorato praedecessore nostro concessa, non obstante donatione ab H. quondam abbate facta de ipsis, volumus et mandamus sine contradictione qualibet obtinere. Testes autem, etc. Nullis litteris praeter assensum partium, etc. Quod si omnes, etc.
Datum Laterani, VII Idus Aprilis
XXXI. VV. ABBATI DE DEREFORDIA, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM ROFESSIS IN PERPETUUM. De privilegiorum confirmatione. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Religiosam vitam eligentibus, etc., usque ad verbum ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini regulam atque Praemonstraten. fratrum institutionem in eodem monasterio, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis, sicut terminorum designat appositio, et molendinum quod Henricus clericus tenuit cum pertinentiis suis, et decimam pedagii de Herting. in denariis et in portis, et totam decimam casei sui, praeter unam pesam quae ad Ecclesiam ejusdem loci dicitur pertinere, et terram de Vura, ex dono Henrici Hosati secundi augmentum terrae et nemoris, scilicet a via Londonien. quae tendit de Derefordia versus Sing. usque ad divisam Hamtesir et Susesxiae, et capellam de Standena cum pertinentiis suis, et 36 acras terrae in Vulgaston., et molendinum de Hagedebed. cum pertinentiis suis, et decimam domus suae, scilicet de pane et carne et pisce, et terram quam Robertus de Sanda tenuit cum pertinentiis suis. Ex dono Clementiae uxoris suae assensu domini sui 20 sol. censuales in civitate Wintoniae, et terram de Albedeston; ex dono Joceleni fratris quondam . . reginae unam virgatam terrae in Ecchiete; ex dono W. de Braosa unum tunellum vini rubei ad missas celebrandas in villa de Sorahan et unam salmam; ex dono H. comitissae Glocestriae terras quas T. de Witru. et Matthaeus et Robertus tenuerunt, et sedecim acras in Essartis de Nutstede; ex dono Hugonis Hosati duas virgatas terrae in Berithon cum pertinentiis suis; ex dono Galfridi Hosati medietatem terrae quam emit de Gualtero de Selca, in Edboldinton; ex dono W. de Sunewerda unam virgatam terrae apud Holt; ex dono R. de Mesnil et Jordani de Walchervilla terram quam Reginaldus filius Ulfi tenuit in Subreton; ex dono R. capellani de Saldeford unum masagium in Geldeford; ex dono Hugonis de Bernier unum masagium apud Devisas. Ex dono W. de Elestede terram de Wihus; ex dono Alani de S. Georgio quinque solidatas redditus in manerio de Tradinchon. Ex dono Walteri Hosati terram de Scartorp. Sane novalium, etc. Liceat quoque vobis, etc. Prohibemus insuper ut nulli fratrum, etc. Ad haec, praesenti decreto statuimus ne quis vos, etc. Prohibemus insuper ut infra fines, etc. In parochialibus autem, etc. Chrisma, vero etc. Licitum, etc. Cum autem generale interdictum, etc. Sepulturam praeterea, etc. Paci quoque, etc. Libertatis, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apost. auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, VI Idus Aprilis, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XXXII. CORCAIEN. EPISCOPO, EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Id. Aprilis.) Ex injuncto nobis apostolatus officio, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefata Ecclesia sita est, cum omnibus pertinentiis suis et libertatibus intra et extra civitatem; ecclesiam S. Mariae in Monte, et ecclesiam beati Michaelis, et coemeterium in quo positae sunt et atria circumquaque posita; ecclesiam S. Nessani, ecclesiam S. Brigidae, ecclesiam S. Sepulchri, ecclesiam S. Joannis in civitate, ecclesiam S. Trinitatis et ecclesiam S. Petri in civitate, cum molendino Corcaiae, quod est inter insultam et rupem cum piscatura Vadugaill et piscaturam Macmoelpoil, et caeteras piscaturas juratas Ecclesiae tuae cathedrali S. Barri, Achadnanhos, Dunculinn, Clochan, Nahulain, Duoles, Uchonduban, Balinagerranach, Ardachad, Baliugiphan, Baliudunchada, Lesnaedenan, Balufobedi, Cellmagimchrinn, Duobetheig, Lesadhdibeccam, Celludri, Cellcroman, Cellcul, Ardinor, Durusguill, Cellescop, Mellan, Cellescoplappan Cellcunran Cullecha, Dubtulach, et alias terras S. Barri in Uturp, et totum Vmacciar, in terris, ecclesiis, aquis et possessionibus. Terram Sancti Barri in Ciarrigi, in Ispich, cum pertinentiis suis. Rosbech, Cellnaclerech, Cellimeclan, Aesgabri, Hucubmachino, Cellinelaig, Cullen cum pertinentiis suis. Nochoengbail, Cennsali cum pertinentiis suis, Techsachsan cum pertinentiis suis. In Iseoganan Cellmoesenoch Cellbrogan, Cellmathnain, Midisel, Achadmeleitig, Cellsinchill cum pertinentiis suis; Techmolaggi cum pertinentiis suis, Domnachior, Cellsaeleah, Ciseicerum, cum pertinentiis suis; Inisduni cum pertinentiis suis, Magalaid, Glennberchin, Cellarchadangli, Acchaddun, cum pertinentiis suis; Cellmugana, Cluamechi, Cellcillin, Cellcohi, cum suis pertinentiis; Scol cum suis pertinentiis, Celloran, Cellmolaggi, Cellmua, Durrus cum pertinentiis suis; Insscuingi cum suis pertinentiis, Cellmochomoc, Cellechdach, Cellmana, Cellchatthigern, Cellmacceogam, Dramdalach, Fanlobais, Magatia, Dissaert, Saergussa, Cennech, Cluannached, Dunusci, Cennmugi, Magalaid, Disertmort cum pertinentiis suis; Disertanaeda cum pertinentiis suis; Rathen cum pertinentiis suis; Claennabur cum pertinentiis suis, cum Cennmugi et aliis pertinentiis suis, Athbruanni, Ardmacchfaelan, Tulachrata, Cellia, Cluanpruches, Corcachbet et Archadfadda. Prohibemus insuper ne interdictos, etc. Praeterea libertates, etc. Decernimus ergo, etc. Salva in omnibus apost. sedis auctoritate, et Casselen. archiepiscopi debita reverentia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, II Idus Aprilis, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XXXIII. EPISCOPI ET POTESTATIS ET CASTELLANENSIS AD PAPAM. Mittunt tributum pontificisque opem postulant adversus Aretinos. Pio patri et domino Innocentio divina gratia sanctae Rom. Ecclesiae summo pontifici R. Castell. Ecclesiae humilis servus et bonus comes civitatis Castell. Potestas, cum ejusdem terrae majoribus et minoribus, debiti obsequii devotissimum famulatum. Cum pristina memoria terra nostra, imo vestra, ad patrimonium S. Rom. Ecclesiae communi ac privato jure spectare noscatur et nuper sanctitatis vestrae sollicita cura antiqua statuta inde sint innovata, dignum duximus ad praesens debitum canonem, scilicet per unamquamque domum denarium colligere et, in signum nostrae fidei, per praesentium latorem nobilem virum ad pedes vestrae sanctitatis dirigere: cujus facti humilis devotio nos corroborat et in quibus indigemus a sanctitate vestra protectionem quaerere confortat. Aretini cives, nobis aliis proximiores, Castellan. episcopatus fines invadere conantur; et cum marchionibus confoederati, qui contra praeceptum vestrum de destructione montis Sanctae Mariae acriter doluerunt, aliud castrum Castellan. Ecclesiae expugnare et memoratum montem post Pascha reficere ordinaverunt. Subveniat ergo famulis suis vestrae sanctitatis benignitas et jam dictos Aretinos ab hujusmodi vexationibus imperiose compescat; et adjacentes vicinos, scilicet Perusinos et Massanos, ut nobis subveniant, vestrae paternitatis providentia, si placet, inducat.
XXXIV. EBREDUNEN. ARCHIEPISC. Ut Venciensem episcopum publice excommunicatum denuntiet. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Sicut nobis tua fraternitas suis litteris intimavit, cum bonae memoriae C. papa praedecessor noster tibi et ven. fratribus nostris Dignen. et Senecen. episcopis dedisset firmiter in mandatis ut pro enormibus quae sibi de Vencien. episcopo fuerant nuntiata, ipsum, si rei veritas taliter se haberet, ab officio beneficioque suspensum, ad sedem apostolicam mitteretis, vos diligenter quae vobis injuncta fuerant exsequentes, cum illis et deterioribus praefatum episcopum inveneritis maculatum, praecepistis eidem ut suspensus apostolico se conspectui praesentaret; qui neque ad Ecclesiam Romanam accessit neque propter suspensionem episcopatum desiit ordinare. Nolentes autem ut quae, de mandato maxime apostolicae sedis, a venerabilibus fatribus nostris rationabiliter disponuntur alicujus debeant temeritate convelli, fraternitati tuae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus quatenus praefatum episcopum, qui suspensionis sententiam in se latam observare contempsit, excommunicatum publice nunties et facias ab omnibus arctius evitari, donec ad praesentiam nostram cum tuarum testimonio litterarum accedat redditurus, si poterit, de suis actionibus rationem; cui, volente Domino, in nostra et fratrum nostrorum praesentia sua justitia respondebit.
Datum Laterani, VI Idus Aprilis.
XXXV. AVINIONEN. ET TRICASTR. EPISCOPIS. Ut Templarios oratorium sibi construere patiantur. (Laterani, VI Id. Aprilis.) Causam quae inter dilectos filios fratres militiae Templi ex una parte et praepositum et canonicos Sistaricen. ex alia super constructione oratorii vertebatur, super qua post commissiones plurimas ab apostolica sede obtentas, a venerab. fratrib. nostris Dien. et Dignen. episcopis et dilecto filio abbate de Boscaldum fuerat sententia promulgata, utraque parte in nostra praesentia constituta, dilectis filiis G. Sanctae Mariae trans Tiberim presbytero et H. Sancti Eustachii diacono cardinalibus commisimus audiendam; qui, auditis utriusque partis rationibus, nobis et fratribus nostris fideliter quae audierant retulerunt, in scriptis allegationes partium praesentantes. Nos autem, auditis omnibus et diligenter inspectis, cum fratribus nostris deliberato consilio, quia durum admodum videbatur quod privilegia felicis recordationis Romanorum pontificum praedece ssorum nostrorum et nostra concessa Templariis debita firmitate carerent, volentes quod et privilegia tam praedecessorum nostrorum quam nostra illibata serventur et sententia praedictorum judicum, quae per bonae memoriae Coelest. papam praedecessorem noscitur confirmata, in sua remaneat firmitate, taliter duximus super ipso negotio statuendum, ut praepositus et capitulum Sistaricense, si voluerint, a Templariis sufficientem infra duos menses recipiant cautionem quod de oratorio illo damnum aut praejudicium matrici Ecclesiae nullatenus generetur; et sic, secundum quod in eorum habetur privilegiis, habeant facultatem praefatum oratorium consummandi. Quod si forte praedicti praepositus et canonici cautionem ipsam non duxerint admittendam, ut sic latae sententiae pareatur quod privilegiis indultis minime derogetur, Templariis ipsis auctoritate dedimus apostolica potestatem, ultra locum illum in quo construere incoeperunt, sicut per sententiam est inhibitum ne ulterius in ipso procedant, ubicunque maluerint, duntaxat in suo solo, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, juxta privilegiorum suorum tenorem oratorium fabricandi. Inde est quod fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus praefatos praepositum et canonicos ut sibi et Sistaricen. Ecclesiae a Templariis praecaveant, ut praediximus, et constructionem oratorii jam incoepti non impediant moneatis attentius et inducere procuretis. Quod si facere forte noluerint, ne Templarios super constructione oratorii ultra locum illum, ut superius est distinctum, contra concessam eis libertatem a nobis impedire praesumant, ipsos percensuram ecclesiasticam, sublato appellationis obstaculo, compellatis.
Datum Laterani, VI Idus Aprilis.
XXXVI. BURDEGALEN. ARCHIEPISC. AGENNEN. EPISCOPO ET ABBATI SYLVAE MAJORIS. Ut in Ecclesia Vasatensi tot instituantur canonici, quot licebit per facultates Ecclesiae. (Laterani, II Id. Aprilis.) Ex parte venerabilis fratris nostri Vasaten. episcopi fuit in audientia nostra propositum quod cum in novitate promotionis suae de ordinatione Vasaten. Ecclesiae tractatus inter ipsum et canonicos haberetur, per mendacium confinxerunt quod in ipsa Ecclesia non fuerant ab antiquo nisi decem et octo praebendae, nullam ei super hoc scripturam authenticam exhibentes et falsis persuasionibus ejus animum induxerunt ut super statuendo numero decem et octo canonicorum, qui tamen essent in Ecclesia residentes et ibidem assidue deservirent, suum praeberet assensum; et licet proventus ipsius Ecclesiae 24 canonicis congrue sufficere valeant, non etiam sunt 12 canonici qui Ecclesiae servitium suum impendant; et iidem lucrum suum potius quam Ecclesiae commodum attendentes, ut proventus Ecclesiae in suos usus convertant, in substituendis canonicis nec volunt nec student esse concordes. Quoniam igitur quod per fraudem vel mendacium obtinetur effectum habere non debet, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, si praemissis veritas suffragatur, non obstante constitutione praedicta super numero 18 canonicorum facta per fraudem in Ecclesiae detrimentum, secundum quod Ecclesiae poterunt sufficere facultates, sub convenienti numero canonicos eligi absque appellationis obstaculo et institui faciatis; qui continuam ibidem residentiam facientes, devotum in ea Domino exhibeant famulatum; districtius compescentes, si qui vobis super his temere praesumpserint refragari. Nullis litteris, etc. Quod si omnes, etc.
Datum Laterani, II Idus Aprilis.
XXXVII PH. MEDIOLANENSI ARCHIEPSCOPO Quaestio inter eum et abbatem Sancti Donati de Scozula sententiando, diffinitur. (Laterani, XVI Kal. Maii.) Inter dilectos filios Gerardum abbatem Sancti Donati de Scozula ex una parte nomine monasterii et W. Balbum Mediolanen. canonicum procuratorem tuum nomine Mediolanen. archiepiscopatus ex altera, super subjectis articulis, diu fuit in nostro auditorio litigatum. Petebat siquidem dictus abbas nomine monasterii Sancti Donati de Sexto a praefato procuratore tuo nomine Mediolanen. Ecclesiae restitui monasterio memorato portum Scozulae sive Sexti, cum honore, districtu et jurisdictione praefati loci et castellantiae, dicens ad monasterium haec omnia pertinere, hoc ipsum dicens de hominibus qui habitant in curte Baveni et tenent res monasterii memorati, scilicet in Gralia, Carpuneno, Vesterpeno, Cadempleno, Baveno et Insula superiori, Bolgerate ac Lisia. Petens etiam ut Mediolan. archiepiscopus cessaret ab inquietatione hominum qui habitant in loco Baveni super manso de Curte, de quibus monasterium obtinuerat in judicio possessorio per sententiam episcopi Veronen. Item ut cessaret ab inquietatione vicariorum, id est, communium et terrarum in territorio Sexti sive Scozulae et in ejus castellantia positarum, ab inquietatione quoque albergariae praedicti loci Scozulae sive Sexti et illius etiam castellantiae. Rursus ut non inquietaret monasterium antedictum in possessione vel quasi possessione piscariae totius aquae Ticini usque ad raviam Castelleti vel Pigaroli. Et haec omnia petebat cum omnibus fructibus inde perceptis, salvo in omnibus jure addendi vel minuendi: satagens multipliciter comprobare omnia quae praemissa sunt ad suum monasterium pertinere. Primo, per privilegium Luitardi comitis quondam episcopi Ticinensis, qui monasterium ipsum fundaverat et ei quae praemissa sunt donaverat universa. Secundo, per instrumentum sententiae Asperti quondam Mediolan. archiepiscopi, quam ex delegatione Lodoici imperatoris tulit pro monasterio saepedicto super his contra Nottingum praefati Luitardi nepotem, qui super eis molestabat monasterium. Tertio, per privilegia Rom. imperatorum et praesertim Henrici, qui praemissa omnia monasterio confirmabant et conferebant. Quarto, per instrumenta locationum quas fecerant diversis personis abbates monasterii memorati. Testes quoque produxerat, per quos nitebatur probare quod monasterium a sexaginta annis infra et a quinquaginta annis et supra tenuerat et possederat omnia supradicta, et quod fama publica erat ea omnia praefato monasterio a jamdicto Luitardo fuisse donata. Sed contra privilegium donationis a praefato procuratore tuo multa fuerunt objecta. Primo, quia ibi maxime apparebat consumptum, ubi potuisset falsitas facilius deprehendi, videlicet in annotatione indictionis. Secundo, quia cum charta vetustissima videretur, recentior apparebat scriptura, tanquam non illo tempore facta fuisset. Tertio, quia falsum sigillum vitiose videbatur appositum, eo quod a media parte sigilli apparebat quaedam imago non cum mitra in capite sed cum pileo, nec induta pontificalibus sed regalibus, tenens in manu non baculum pastoralem sed quasi sceptrum regale, cujus facies non apparebat integra sed dimidia, tanquam in alia medietate respiceret aliam quae tamen tota vacua remanebat; sed quaedam imago videbatur ex ea fuisse deleta, quia certa in ea parte nec in colore nec in planitie reliquae parti similis apparebat. Unde non episcopi sed imperatoris videbatur fuisse sigillum, quod in una medietate Caesaris imaginem exprimebat et in altera medietate praesumebatur vel filii vel conjugis imaginem habuisse. Nam et in ipso sigillo nullae aliae litterae apparebant, nisi quae nomen proprium cum hac adjectione Dei gratia designabant. Sed cum proprium nomen ipsius episcopi fuerit Luitardus, in nomine proprio quod exprimebat sigillum deletae fuerant duae litterae: secunda, quae fuerat inter L et T, et sexta, quae fuerat inter R et V; ita quod si secunda fuisset O et sexta fuisset I, procul dubio non Luitardus sed Lotarius legeretur. Quod etiam inde cognosci poterat, quia secundum dispositionem aliarum litterarum inter L et T non erat spatium nisi quod potuisset unam litteram continere, cum secundum integritatem hujus nominis Luitardus, inter L et T, duae litterae sint diversae. Praeterea, inter R et V tam modicum erat spatium, ut in eo non haec littera D, quae majus occupat spatium, sed haec littera I, quae minimum occupat, videretur formata fuisse. Rursus, cum cera sigilli ab interiori parte vetustissima esset, cera quae posita erat ab exteriori parte, quasi ad conservationem sigilli, recens erat et mollis. Quod cum diligenter investigatum fuisset, certo certius est compertum quod sub vetusto sigillo charta fuerat perforata et per glutinum novae cerae, quae fuerat posita exterius, quasi ad conservationem sigilli, vitiose fuit ipsi chartae conjunctum. Eadem falsitatis specie, per vitiosam videlicet appositionem sigilli, caetera fere privilegia Rom. imperatorum, praeter privilegium Henrici, vel falsa reperta sunt vel falsata. Sed et ipsum Henrici privilegium ad fidem astruendam non videbatur sufficere; quia nec erat publica manu confectum nec sigillum habebat authenticum, eo quod erat ex media fere parte consumptum, nec plus de nomine proprio, nisi ultima medietas, videlicet icus, nec de caeteris litteris nisi haec adjectio, Dei gratia, comparebat; ita quod ex litteris ipsis non magis poterat comprobari fuisse sigillum Henrici quam Lodoici. Instrumentum quoque sententiae multis modis inveniebatur suspectum: tum quia quaedam in ipso apparebant liturae, tum quia subscriptio notarii videbatur alterius manus fuisse quam conscriptio instrumenti; cum tamen notarius in subscriptione profiteretur se instrumentum manu propria conscripsisse. Littera quoque recentior videbatur quam charta, et aqua videbatur encaustum infectum, ut antiquius appareret. In omnibus etiam imperialibus privilegiis quae posteriora fuerant nulla prorsus est habita mentio de illa sententia, quamvis in eorum aliquibus mentio facta fuerit Luitardi, qui dicebatur donationem fecisse. Porro si legitimum esset et verum instrumentum sententiae, per illam tamen sententiam nullum Mediolan. archiepiscopatui praejudicium poterat generari, cum ipsa sententia lata fuerit inter alios, et res inter alios acta alii non praejudicet; nec attestationes quae continebantur in instrumento sententiae, per quas legitima donatio Luitardi videbatur esse probata, poterant eidem archiepiscopatui nocumentum aliquod irrogare, cum inter alias personas et in alio judicio receptae fuissent. Caeterum memoratum Henrici privilegium, quod non solum confirmationis sed etiam donationis videbatur fuisse, unde rerum dominium donatarum intelligi forte poterat monasterio acquisitum et traditum, quamvis ex forma petitionis, quae in ipso privilegio declaratur et quibusdam aliis verbis quae ponuntur in ipso, confirmatorium tantum videretur fuisse, ut tamen intelligatur eo modo quo magis posset valere, distinguendum utrique videbatur, ut idem Henricus alia donaverit et alia confirmaverit, cum eadem legitime nequivissent et confirmari pariter et donari; confirmari tanquam prius habita et possessa; donari, tanquam tunc tradita et concessa. Donaverit, inquam, illa quae ipse intra trium miliarium spatium monasterio concedebat. Confirmaverit autem quae prius ipsi monasterio concessa fuerant et donata, inter quae illa continebantur quae deducta sunt in judicium; ac per hoc illa non poterant intelligi per privilegium illud donata sed confirmata, cum, juxta legitimas sanctiones, quod meum est ex alia causa meum fieri non possit, nisi desierit esse meum; praesertim cum pars monasterii nixa fuerit comprobare, tum per privilegium concessionis, tum per instrumentum sententiae quod illa legitime fuerint a Luitardo donata et illi donationi per totum judicium est innixa: unde post donationem hujusmodi eadem eidem non poterant redonari. Cum ergo confirmatorium tantum exstiterit, saltem quoad illa quae deducta sunt in judicium, si principale non tenuit nec accessorium quod ex eo vel ob id dignoscitur esse secutum. Pari modo caetera privilegia Rom. imperatorum, etiamsi vera fuissent et sine suspicione, ad probationem tamen invalida probarentur. Per instrumenta vero locationis nec est utcunque probata proprietas nec etiam plene possessio; cum juxta legitimas sanctiones ad probationem rei propriae sive defensionem non sufficiat facta locatio. Licet autem his et aliis modis saepedictus procurator tuus intentionem abbatis videretur elidere cautumque sit in jure civili quod, actore non probante, is qui convenitur, etsi nihil praestiterit, obtinebit; ad ostendendam tamen evidentius justitiam tuae partis, per testes videbatur probare quod Mediolanen, archiepiscopus omnia quae praemissa sunt a sexaginta annis infra possederat inconcusse. Verum contra praescriptiones hujusmodi dictus abbas interruptionem medii temporis civilem pariter et naturalem objecit. Olim enim Gozovio quondam comite a Federico imp. super his judice delegato, cum post citationes legitimas Mediolan. archiepiscopus se contumaciter absentasset, pro monasterio fuit lata sententia et ipsius nomine corporalis possessio assignata, quam per sex annos et amplius habitam in bello Mediolan. asserebat amissam, per quod allegabat praescriptionem civiliter et naturaliter interruptam. Porro ad exceptionem praemissam saepedictus procurator tuus taliter replicabat, quod bonae memoriae Jo. Anagninus Sanctae Mariae in Porticu diac. cardinalis, postea Sancti Marci presbyter, et tandem episcopus Praenestinensis, tunc apostolicae sedis legatus, attendens quam barbarica feritate et insatiabili odio Ecclesiam et civitatem Mediolan. Federicus imperator funditus vellet evertere atque in supremam redigere servitutem, quidquid ipse vel aliquis judex seu ministerialis ejus in ecclesias, clericos vel cives Mediolan. statuerant tempore illo, in irritum revocavit; cujus factum felicis recordationis Alexander papa praedecessor noster approbans confirmavit. Unde quod a praefato comite factum fuerat in odium Mediolanensium, quos dictus imperator acrius infestabat, Mediolanensi Ecclesiae praemissa ratione non poterat praejudicium generare. Porro rationem hujusmodi pars adversa frivolam reputabat, cum factae causae nulla juris constitutione fieri possint infectae. Cum autem super his quae praemisimus in nostra et fratrum nostrorum praesentia fuisset diutius litigatum, quia legitime probatum non fuerat ea quae petebantur ad monasterium pertinere, de communi fratrum nostrorum consilio ab impetitione ipsius praefatum procuratorem tuum nomine tuo et Mediolan. Ecclesiae sententialiter duximus absolvendum: quoniam cum obscura sunt jura partium, consuevit contra eum qui petitor est judicari. Super manso vero de Curte Baveni, quod ab antedicto episcopo Veronen. fuit ipsi monasterio per diffinitionis calculum in possessorio judicio attributum, nos quoque eidem coenobio procuratorem ipsum nomine tuo et Mediolanensis Ecclesiae in petitorio judicio auctoritate judiciaria condemnamus, cum liquido sit probatum quod dictum monasterium mansum ipsum longissimo tempore quiete possedit, in ea parte perpetuum sibi silentium imponentes. Caeterum auctoritate apostolica districtius inhibemus ne tu vel tuorum quilibet successorum ad res et possessiones et jura praedicti monasterii manus extendat, praeter id quod de portu, honore, districtu et juridictione a nobis est sententialiter diffinitum. Nulli ergo, etc., absolutionis, inhibitionis, et diffinitionis, etc.
Datum Laterani, XVI Kal. Maii.
In eumdem fere modum scriptum est G. abbati de Scozula.
XXXVIII. CONVENTUI DE CONCHIS. Quaestio inter eos et abbatem monasterii de Conchis sententiando diffinitur. (Laterani, Id. Aprilis.) Cum super abbatia monasterii vestri inter vos et S. quondam abbatem olim fuisset quaestio diutius agitata, partibus tandem ad nostram praesentiam accedentibus, dilectum filium nostrum H. Sancti Eustachii diac. card. dedimus auditorem: in cujus praesentia pro ipso S. taliter fuit allegatum, quod cum dilectus filius noster I. tt. Sanctae Pudentianae presbyter cardinalis, tunc apostolicae sedis legatus, intrasset Normanniam et super statu ipsius abbatiae cum abbate ac fratribus inquisitionem habuerit diligentem, nihil reprehensione dignum invenit ibidem, sicut ex litteris bonae memoriae C. papae praedecessoris nostri evidenter apparet, quibus ipsius cardinalis confessio est inserta. Eo vero postmodum ab ipso monasterio recedente, litterae ipsius ad dilectos filios Troarnensem abbatem et priorem Sanctae Barbarae fraudulenter obtentae fuerunt super inquisitione abbatis et totius monasterii facienda, nulla data inquisitoribus potestate in abbatem aliquid statuendi, quemadmodum ex testimonio ejusdem card. colligitur evidenter. Praedictis ergo inquisitoribus accedentibus ad monasterium memoratum, et volentibus fines mandati excedere in facienda inquisitione, juris ordine non servato, idem abbas, antequam inquisitio sortiretur effectum, sedem apost. appellavit; et quamvis iter arripuisset ad Rom. Ecclesiam veniendi, dicti tamen inquisitores nec appellationi rationabiliter interpositae neque ipsius absentiae vel excusationibus aliquibus deferentes, destitutionis in eum sententiam contra juris ordinem promulgarunt, licet non pronuntiandi potestas eis esset concessa, sicut ex multorum praelatorum litteris liquido declaratur. Memorato igitur abbate ad dicti praedecessoris nostri praesentiam accedente, postquam de inordinata destitutione sua eum reddidit certiorem, omnibus irritatis quae contra juris ordinem a dictis inquisitoribus fuerant ordinata, eumdem abbatem sententia sua restituit, exsecutione sola venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis L. et H. archidiaconis Ebroicensibus demandata. Die vero a solo episcopo partibus assignata et ad terminum utraque partium veniente, cum exspectaret abbas restitutionem fieri sibi secundum apostolici mandati tenorem, eam non potuit obtinere; quin potius precibus, minis et terroribus eum episcopus inducere laboravit ut in ipsum non super restitutione facienda, quod erat principale negotium, compromitteret, sed super exsecutione tantummodo differenda; et quoniam pars adversa cum armis illuc accesserat et multitudine armatorum, factum est quod in dictum episcopum, sicut praemissum est, compromisit, fide in manu ipsius praestita et restitutionis litteris depositis apud eum, non tradendis parti adversae sed diligenter servandis et restituendis sibi tempore opportuno. Ipse vero episcopus contra id quod promiserat venire non metuens, adversariis abbatis litteras restituit memoratas; sicque compromisso ex parte ipsius episcopi et adversariorum pariter violato, monachi bonae memoriae Melioris tt. Sanctorum Joannis et Pauli presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, praesentiam adeuntes, ad I. quondam Rothomagen. decanum super gravamine compromissi commissionis litteras impetrarunt; ad cujus primam citationem monachus a dicto abbate transmissus captus fuit ab adversariis et vinculis ferreis mancipatus; ad secundam vero citationem idem abbas accedens, per impressionem coactus fuit compromittere in decanum, non super abbatia, de qua sub eo nulla quaestio vertebatur, sed pro quibusdam bladi redditibus minuendis. Parte autem altera super compromisso servando fidem, sicut convenerat, non servante, dictum S. iterum oportuit ad sedem apostolicam laborare; ubi a nobis tam super principali quam incidenti etiam quaestione ad venerab. frat. nost. Lexovien. episcopum et dilectum filium abbatem Vallis Richerii litteras impetravit ut super his quae nobis fuerant intimata studerent elicere veritatem et statuerent quod secundum Deum viderent rationabiliter statuendum, juris ordine per omnia observato: ita quod alter sine altero adesse nolente vel etiam non valente, mandatum apostolicum adimpleret, mentione facta in litteris ipsis de fide violenter, sicut idem S. asserebat, extorta et non super monasterio abjurando, sed restitutione, ut dictum est, tantummodo differenda; ne, his omissis, tacita veritate commissio videretur obtenta. Partibus vero coram delegatis judicibus constitutis, pars illius quem dixit intrusum, praefatum episcopum duabus de causis sibi dixit esse suspectum: tum quia super Ecclesia quamdam causam habebat cum monasterio memorato; tum etiam quia ipsum a Romana curia redeuntem ad pacis osculum non admisit; unde neque coram illis neque coram illorum altero juri stare voluit, quamvis nihil diceret in abbatem; sed appellans frustratorie se contumaciter absentavit. Verum dicti exsecutores appellationi, quae nulla fuerat, minime deferentes, habito multorum prudentium virorum consilio, sententiam a dicto praedecessore nostro prolatam exsecutioni mandarunt, restituentes praedicto S. abbatiam et praefato intruso perpetuum silentium imponentes. Cumque ad eorum ex parte apostolica jussionem dioecesanus episcopus saepius requisitus ipsum S. in corporalem possessionem inducere recusaret, id exsequendum quibusdam diaconibus mandaverunt; qui nedum quod admissi fuerunt, verum per monachos et fautores eorum afflicti verberibus, carcerali sunt custodiae mancipati. Quapropter in intrusum, monachos et fautores eorum a delegatis fuit, secundum apostolici mandati tenorem excommunicationis sententia promulgata. Sed ob hoc intrusus et monachi non dimiserunt divina officia celebrare; qui etiam, ipso intruso defuncto, alium excommunicatum eligere praesumpserunt, sicut ex delegatorum litteris perpenditur evidenter. Cumque nec sic possent ad frugem melioris vitae reduci, saepedictus S. iter arripuit ad sedem apostolicam veniendi. Sed praevenientes eum nuntii monachorum, de benedictionis munere illi quem elegerant impendendo fraudulenter litteras impetrarunt, quas ad partes suas miserunt festinantius quam deberent. Petebat itaque dictus S. monachos ipsos, qui cuidam praedecessorum suorum amputare linguam et oculos eruere praesumpserunt, in alium sedentem ad mensam cum gladiis et fustibus impetum facientes, alium solum in ecclesia dimittentes missam celebrare paratum, animadversione condigna puniri et possessionem abbatiae plenarie sibi restitui, sicut a dicto praedecessore nostro statutum fuerat, et a delegatis postea judicibus ordinatum: intruso, qui post latam in eum sententiam excommunicationis assumptus fuerat, per silentium perpetuum condemnato. Caeterum pro vobis ita fuit propositum ex adverso, quod cum praefatus I. cardinalis in partibus illis legationis officio fungeretur et causam ipsam super dilapidatione ipsius S. et incontinentia pariter praefatis abbati Troarnen. et priori Sanctae Barbarae commiserit terminandam, ipsi cognita veritate et ordine juris per omnia observato, in eum depositionis sententiam protulerunt, quae a dicto praedecessore nostro fuit postea confirmata. Ipse autem S. eidem praedecessori nostro, quod abbatia ipsa injuste spoliatus fuerit, intimavit; praefato cardinali etiam asserente non fuisse intentionis suae quod ad depositionem abbatis procederent judices delegati: quamvis et hoc esset eis commissum, sicut in eorumdem litteris reperitur. Unde saepedictus praedecessor noster eum non restituit altera parte absente, sed restituendum mandavit episcopo et archidiacono memoratis; quia tacitum eis fuerat quod praefatus cardinalis dictis abbati et priori deponendi etiam concesserit facultatem. Convenientibus igitur partibus ad diem et locum sibi a delegatis sedis apostolicae assignatum, dictus S. in manu episcopi quod ejus super causa ipsa staret arbitrio fide data firmavit; qui partes ipsas, ut ad ea quae pacis sunt intenderent monuit diligenter: inter quas talis compositio intercessit, ut dictus S. in perpetuum cederet abbatiae, quam cessionem ratam delegati judices habuerunt; et idem S., sicut in delegatorum litteris continetur, juramento firmavit se illam firmiter servaturum. Et cum super restitutione sua duplices litteras ejusdem prorsus continentiae impetrasset, facta compositione, quam saepedictus praedecessor noster postea confirmavit, alteras resignavit, alteras retinuit fraudulenter. Processu vero temporis compositione ab eo aliquandiu observata, per jamdictum Meliorem cardinalem quondam Rothomagen. decano eamdem fecit causam committi; fuitque in ejus praesentia et venerabilis fratris nostri Rothomagen. archiepiscopi prima compositio innovata, ubi praefatus S. abbatiam denuo abjuravit et quod compositionem ipsam deinceps observaret corporaliter praestitit juramentum, sicut in ipsius Rothomagen. archiepiscopi litteris continetur et multis posset testibus approbari. Fuerunt autem ista coram Rothomagen. facta ea praecipue ratione, quoniam prioratus quem ipse S. debuit obtinere, in Rothomagen. erat dioecesi constitutus; quem cum per biennium detinens, inhoneste vivendo fere omnia consumpsisset, ad alia bona monasterii se violenter extendit. Et tandem ad praesentiam nostram accedens et quaedam de praemissis exprimens, alia vero reticens, ad praefatos Lexovien. episcopum et abbatem Vallis Richerii nostras litteras reportavit, ut diligenter inquirerent de omnibus veritatem et statuerent quod justitia postularet. Ipsi vero partibus ad se citatis, quamvis episcopus pro memoratis causis et quoniam R. abbati respondit quod si posset sibi noceret, esset alteri parti suspectus et ab eo fuerit recusatus velletque coram conjudice, qui suspectus non erat, vel coram arbitris electis a partibus id probare; dicto abbate Vallis Richerii admittere hoc nolente, ante ingressum causae fuit ab illis duobus postmodum appellatum, ipsi nihilominus eumdem S. restituendum sententialiter decreverunt, adversario ejus super abbatia perpetuum silentium imponentes. Cum igitur quae praemissa sunt et alia quaedam praedictus cardinalis nobis et fratribus nostris prudenter et fideliter retulisset, (quia constitit nobis per litteras judicum praedictorum episcopi et archidiacon. Ebroicen., quibus super restitutione ipsius S. a dicto praedecessore nostro fuerat causa commissa, de utriusque partis assensu compositionem sub eo tenore factam fuisse quod prioratus Sancti Stephani cum omnibus pertinentiis suis et alia quaedam sibi concessa fuerunt, dum viveret, possidenda, et ipse a lite spontanea voluntate recessit et instrumenta sua, fracto sigillo quo usus fuerat, in manibus eorumdem judicum resignavit; et quod abbatiam abjuraverit memoratam, ex litteris jamdicti Rothomagen. archicpiscopi perpendimus evidenter): nolentes per nos, qui punimus perjuria, viam perjuriis aperi, cum et ipse recipiendo compositionem hujusmodi renuntiaverit abbatiae, communicato fratrum nostrorum consilio ab impetitione ipsius S. vos et monasterium vestrum absolvimus, perpetuum ei super quaestione ipsa silentium imponentes, non obstante quod factum est ab ultimis delegatis; cum ex his appareat evidenter ipsos, ut de aliis taceamus, si eis de praemissis constitit, minus legitime processisse, restituentes illum qui non habebat jus aliquod repetendi. Et quamvis solus abbas, antequam appellaretur ab eo, juxta formam litterarum nostrarum procedere potuisset, quia tamen ex eo quod cum ipso episcopo interlocutus est, appellationem non tenuisse de jure sine ipso, dum posset et vellet negotio interesse, per consequentiam confessus est se non posse mandatum apostolicum adimplere, nec suae intentionis exstitit ut sine conjudice suo aliquid diffiniret, et cum eo, qui jam judex esse desierat, aliquid super praemisso negotio rite disponere non valebat, voluntate ac potestate sibi mutuo adversantibus, cum noluerit quod potuit et quod voluit adimplere nequiverit, quod a duobus factum fuit, effectum de jure non potuit obtinere. Nulli ergo etc.
Datum Laterani, Idibus Aprilis.
XXXVIII bis. JOANNI ABBATI SANCTI BERTINI EJUSQUE FRATRIBUS TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, V Idus Aprilis.) In eminenti sedis apostolicae specula, disponente Domino, constituti, sicut imitari praedecessores notros in bonis debemus operibus, sic etiam summam curam adhibere nos convenit, ne quod ab eis pia fuerit provisione statutum, nobis, quod avertat Dominus, negligentibus quorumlibet valeat impulsione turbari. Eapropter, dilecti in Domino filii, decisionem controversiae quae inter monasterium vestrum et bonae memoriae Petrum Cluniacensem abbatem pro subjectione quam idem abbas sibi in vestro monasterio vindicabat, quemadmodum a felicis memoriae predecessore nostro papa Innocentio fratribus suis praesentibus et collaudantibus facta est et scripti sui munimine roborata, imitantes piae recordationis praedecessorum nostrorum Eugenii, Alexandri, Lucii, Clementis et Coelestini pontificum Romanorum vestigia, auctoritate apostolica confirmamus et ratam permanere censemus. Privilegiis itaque Cluniacensibus quae super hoc se habere ab apostolica sede dicebant, ab eodem Innocentio justitia dictante cassatis, ad exemplar praedictorum praedecessorum nostrorum Romanorum pontificum, tam vos quam successores vestros nec non et ipsum monasterium Sancti Bertini ab hujusmodi lite et Cluniacensium subjectione absolvimus; idemque coenobium libertati propriae restitutum, salvo jure Tervanensis Ecclesiae vel episcopi, sub solius Romanae Ecclesiae ditione vel tutela perpetuo permanere decernimus. Ad indicium autem hujus perceptae a Romana Ecclesia libertatis unam auri unciam annis singulis nobis nostrisque successoribus persolvetis, statuentes ut quascunque possessiones, quaecunque bona idem monasterium impraesentiarum juste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis justis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illabata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum juxta castrum Sancti Audomari in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis; silvam de Wlverdinghe, quam inclytus quondam Flandriae et Viromanniae comes Philippus vobis in eleemosynam dedit et scripto suo confirmavit, et quod a Gileberto de Aveskerca prope eamdem silvam eleemosyna, emptione vel concambio acquisistis, et residuam partem ejusdem silvae quae extenditur usque ad nemus quod Theodoricus comes ecclesiae Watinensi in eleemosynam dedit, sicut in scripto Balduini Flandriae et Hannoiae comitis et Margaritae uxoris ejus continetur; decimam etiam de Kelmes, quam tu, Joannes abbas, de manu Balduini laici redemisti, et decimam de Acquin, quam similiter de manibus Manasse et Rainaldi laicorum, et altare de Lichtervelde cum decima et pertinentiis suis, quae de manu Geraldi militis acquisistis; terram quoque quam Wervaldus Monkel in parochia de Wluringhem, partim propter concambium, partim propter pecuniam a vobis acceptam, monasterio vestro dedit, et terram de Stapelueld dictam, quam a Guidone de Wisseke per concambium acquisistis, data ei a vobis quadam terra quam prope domum ejusdem W. habebatis, et totum quod de feudo Castellani Bergensis, et quidquid alicubi de possessionibus feudatorum sive censuariorum vestrorum acquisistis, et in villa de Baswarnestum totum quod de feudo Balduini de Commines acquisitum habetis; medietatem etiam villae Kalmont cum pertinentiis suis sub annuo censu duodecim librarum Flandrensis monetae a praeposito et Ecclesia sancti Audomari perpetuo habendam, sicut charta sigillis eorum signata testatur, vobis confirmamus. Praeterea feudum sexaginta solidorum Gualteri de Staphes; quod cum Ida soror ejus emisset, vobis in eleemosynam dedit; et comitatum de Wal. et de Busco, quem Willelmus de Arfedinghe vobis in eleemosynam concessit, sicut charta comitis de Warenghe domini sui testatur; et comitatum in villa de Acquin, quem Simon de Val per manum domini sui Gualteri Boteri in eleemosynam vobis dedit; et terram in parochia Sanctae Margaritae infra burgum Sancti Audomari jacentem, quam Joannes de Sinninghem vobis in eleemosynam dedit; terram quoque cum comitatu quam Villelmus castellanus Sancti Audomari inter vetus monasterium et Watenes vobis in eleemosynam dedit, et quidquid de feudo ejusdem Castellani ab hominibus ejus quolibet tempore acquisistis et per authenticas chartas castellanorum confirmatum habetis, auctoritate apostolica confirmamus. Compositionem praeterea inter vos et abbatissam de Brobug super terminis parochiae vestrae de assensu partium factam, sicut hinc inde recepta est et in scripto authentico bonae memoriae Desiderii quondam Morinensis episcopi continetur, ratam habemus et eam auctoritate apostolica confirmamus. Quod autem de capella et coemeterio leprosorum de Brobug a bonae memoriae Milone Morinensi episcopo rationabiliter statutum est et scripto suo firmatum confirmamus et ratum manere censemus; ita videlicet ut in eadem capella leprosis tantum et sibi servientibus divinum celebretur officium atque in eorum coemeterio nulli nisi leprosi et eorum familiae tumulentur. In monasterio quoque Sancti Silvini apud Achiacum abbas vester qui pro tempore fuerit, tanquam in speciali filia, secundum Dei timorem et beati Benedicti Regulam corrigendi quae corrigenda sunt cum religiosorum virorum consilio plenam, sicut hactenus, habeat facultatem. Statuimus etiam ut infra terminos parochiarum vestrarum nullus ecclesiam vel oratorium absque vestro consensu aedificare praesumat, salvis tamen privilegiis Romanorum pontificum. Stationes autem publicas ab episcopo in monasterio vestro, seu episcopum illuc accedere nisi ab abbate et fratribus fuerit evocatus, omnino fieri prohibemus. Possessiones praeterea et decimas quas monasterium vestrum a quadraginta annis inconcusse possedit et impraesentiarum sine controversia possidetis, vobis et per vos eidem monasterio auctoritate apostolica confirmamus. Sane novalium vestrorum quae propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestrorum nullus a vobis decimas exigere vel extorquere praesumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos e saeculo fugientes liberos et absolutos, etc., usque retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post factam in monasterio vestro professionem fas sit absque abbatis sui licentia de eodem loco, nisi arctioris religionis obtentu, discedere. Discedentem vero, etc., usque retinere. Religiosas sane consuetudines a praedecessoribus vestris et a vobis hactenus observatas aliqua levitate mutari seu etiam possessiones alienari Ecclesiae, nisi de abbatis providentia fiat cum consensu capituli vel majoris et sanioris partis, auctoritate apostolica prohibemus. Praeterea libertates et immunitates monasterio vestro collatas, sicut hactenus observatae sunt, ratas habemus et eas perpetuis temporibus illibatas permanere sancimus. Auctoritate quoque apostolica nihilominus duximus prohibendum ne ullus advocatus aut minister ejus locum ipsum vel quae ad eum pertinent gravare seu quibuslibet exactionibus fatigare praesumat, sed iis quae antiquitus concessa sunt et ad ejus justitiam pertinent contentus existat. Decimas quoque ad jus Ecclesiarum vestrarum spectantes, quae a laicis detinentur, redimendi et liberandi de manibus eorum et ad Ecclesias quas pertinent revocandi liberam vobis et earumdem Ecclesiarum ministris de auctoritate nostra concedimus facultatem. Prohibemus insuper ne aliquos interdicto vel excommunicationi a vobis juste subjectos ad officium aut communionem ecclesiasticam quisquam recipere sine congrua satisfactione praesumat, nisi forte periculum mortis immineat ut, dum praesentiam vestram habere nequiverint, per alium secundum formam Ecclesiae, satisfactione praemissa, oporteat ligatum absolvi. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, etc., usque celebrare. In parochialibus siquidem ecclesiis quas habetis liceat vobis sacerdotes eligere et dioecesano episcopo praesentare; quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat; ita quidem quod ei de spiritualibus, vobis autem de temporalibus debeant respondere. Chrisma vero, oleum sanctum, etc., usque voluerit exhibere. Alioquin ad quemcunque malueritis catholicum antistitem recurratis, qui nostra fretus auctoritate quod postulatur indulgeat. Si quem vero episcopum Romanae sedis communionem habentem et de quo plenam habeatis notitiam per vos transire contigerit, ab illo benedictiones vasorum et vestium, consecrationes altarium et ordinationes monachorum auctoritate sedis apostolicae recipere valeatis. Praeterea licitum sit vobis in causis vestris civilibus fratres vestros idoneos ad testificandum adducere atque ipsorum testimonio, sicut rectum fuerit, et propulsare injuriam et justitiam vindicare. Ad haec adjicimus ne aliqui monachi vel conversi sub professione domus vestrae astricti sine assensu abbatis et majoris partis capituli vestri pro aliquo fidejubeant vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiant, etc., usque respondere. Ob evitandas vero saecularium frequentationes liberum sit vobis, salvo jure dioecesani episcopi et ecclesiae parochialis, oratoria in grangiis vestris construere et in ipsis, cum necesse fuerit, vobis et familiae vestrae divina officia celebrare. Paci quoque et tranquillitati vestrae, etc., usque audeat exercere. Constituimus insuper ut abbas qui pro tempore fuerit ad nullius archiepiscopi vel episcopi synodum seu conventum, nisi tantum Romani pontificis vel ejus legati, accedere compellatur. Sepulturam quoque ipsius loci, etc., usque assumuntur. Obeunte vero, etc., usque beati Benedicti Regulam providerint eligendum. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat praefatum monasterium, etc., usque usibus omnimodis profutura. Salva sedis apostolicae auctoritate et in praedictis capellis dioecesanorum episcoporum canonica justitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica saecularisve persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum digna satisfactione correxerit, etc., usque subjaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco, etc., usque praemia aeternae pacis inveniant.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii cancellarii vicem agentis, V Idus Aprilis, indictione secunda, Incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XXXIX. LOCEDIEN. ABBATI. Ut pacem inter Placentinos et Parmenses facere laboret. (Laterani, V Kal. Maii.) Cum plenitudo legis, secundum Apostolum, sit dilectio, profecto dissensio divinae legis hominem constituit transgressorem: quae saepius ex odii radice procedit, et, eliminatis virtutibus, copiam generat vitiorum; dum unus ut in alterum suas injurias vindicet, dum ut de inimico triumphet, nec divinam offensam nec homicidii crimen nec reatum perjurii expavescit. Haec enim naturalis legis jura confundens, quod sibi non vult alii per violentiam nititur irrogare. Haec dum persequitur proximum, nec Deum nec proximum diligere comprobatur. Qui enim non diligit fratrem quem videt, Deum quem non videt, quomodo potest diligere? Hujus autem incommoditates plenius Veritas, quae mentiri non novit, attendens, in Evangelio protestatur, Omne, inquiens, regnum in se ipsum divisum desolabitur, et domus supra domum cadet (Luc., XI, 17). Caeterum, quamvis in libro Scripturae satis dissensionis incommoda praenotentur, manifestius tamen diligenter inspicientibus in libro experientiae quotidianae patebunt. Nam, ut non longe petantur exempla, quot ex dissensione quae inter Placentin. et Parmen. super burgo Sancti Domnini vertitur, mala contigerint, quot sint pericula, nisi Deus aliter providerit, proventura, tua discretio non ignorat. Ecce enim invicem sanguinem suum sitiunt et esuriunt mutuo stragem suam; nec sufficit utrisque per se contra alteros dimicare, sed universam Lombardiam commoverunt ad arma et alteri, cum universis fautoribus suis, alteris et omnibus eorum complicibus generale praelium indixerunt. Quia vero nos, licet insufficientibus meritis, vicem ejus tenemus in terris qui nascens ex Virgine per coelicos cives pacem bonae voluntatis hominibus nuntiavit, et resurgens et ascensurus in coelum pacem legavit discipulis, ut et ipsi ejus imitantes exemplum, pacem aliis praedicarent, ne si ventum fuerit ad conflictum, multis hinc morientibus fiat haec dissensio immortalis, ne etiam praeter stragem corporum incurrant insuper periculum animarum, discretioni tuae per apostolica scripta mandamus et in virtute obedientiae sub quantacunque possumus districtione praecipimus quatenus, cum venerabilibus fratribus nostris Mediolan. archiepiscopo et Vercellen., Bergomen., Lauden., Brixien., Cremon., Regin., Placentin. et Parmen. episcopis, quibus super hoc etiam scribimus, per te et alios quos ad hunc necessarios cognoveris esse tractatum, ad eorum concordiam et pacem intendas, et ut imminentia mala vitentur, indefesso studio et sollicitudine diligenti procures; ita quod apud Deum aeternae retributionis mercedem et apud nos dignas gratiarum actiones valeas promereri. Si vero desuper datum non fuerit ut, per admonitionem et exhortationem ipsorum et tuam, impleri valeat quod mandamus, tu per excom. potestatum, consulum et consiliariorum et principalium fautorum tam Placent. quam Parmen., ipsos Placen. et Parm. ad subeundum judicium nostrum sufficientissima in manibus tuis hinc inde praestita cautione, vel Parmen., ut burgum ipsum nomine nostro in manibus tuis tenendum assignent restituendum per nos eis quibus jure fuerit assignandum, omni occasione, excusatione, dilatione, appellatione et recusatione cessantibus, nostra fretus auctoritate compellas; et eis insuper commineris quod, nisi mandatis paruerint apostolicae sedis, manus nostras super eis curabimus aggravare. Quod si competentiorem modum, dum tractaveris super his cum partibus, poteris invenire, secundum eum procedere non omittas. Novit enim Dominus, qui renum et cordium est scrutator, quod super hoc ex puritate procedimus, non ut alterutri partium cum alterius dispendio placeamus, sed ut officii nostri debitum exsequentes, sopiamus dissensionem ipsam concordia, vel judicio terminemus; cum in simili casu reges et principes, sicut te latere non credimus, ecclesiastica districtione duxerimus compellendos. Cum enim inter alias orbis provincias praesertim simus de Lombardiae statu solliciti, communi Lombardorum utilitati consulere cupimus et gravaminibus praecavere; ne si, quod absit! inter se processerint ad conflictum, praeter alia pericula, strages exinde non modica subsequatur. Sufficienti vero cautione ab utraque parte quod judicio vel mandato nostro pareat, et a Parmen. possessione receptis, si per publicam famam vel alias legitime tibi constiterit Parmen. ipsos possessionem temeritate propria Placentinis per violentiam abstulisse, possessionem ipsam restituas Placentinis, cum id ordo juris exposcat; ita tamen quod prius tibi sufficienter caveant, ut si quid postmodum propositum fuerit, mandato nostro sint et judicio parituri.
Datum Laterani, V Kal. Maii.
XL. W. REMEN. ARCHIEPISC. SANCTAE SABINAE CARDINALI. Quod absolvat comitem Flandriae ab excommunicatione, et terram ejus ab interdicto. (Laterani, VI Kal. Maii.) Cum ex injuncto nobis apostolatus officio simus, secundum Apostolum, capientibus et insipientibus debitores et omni petenti justitiam facere teneamur, mirum esse non debet aliquibus vel molestum, si ad ea corrigenda quae noscuntur contra justitiam attentata manum apostolicae correctionis apponimus, et ad juris tramitem studemus, sicut convevenit, revocare. Sane ad audientiam nostram, dilecto filio nobili viro B. comite Flandrensi significante, pervenit quod cum olim apud Vernonem cum charissimo in Christo filio nostro illustri rege Franciae quasdam conventiones inisset, quas se promisit juramento interposito servaturum; quia tamen homines suos inducere non potuit ad observationem ipsarum, ab ipso rege postulavit absolvi, qui eum apud Compendium, coram multis viris prudentibus et discretis, ab ipsis denuntiavit conventionibus absolutum. Cumque postmodum idem rex instrumentum super conventionibus ipsis confectum, quod penes se post factam absolutionem retinuit, fecisset felicis recordationis Coelestino praedecessori nostro cum litteris testimonialibus praesentari, absolutionis praedictae non habita mentione, ipse praedecessor noster conventiones illas auctoritate apostolica confirmavit et praecepit inviolabiliter observari. Postmodum vero cum per insinuationem praefati comitis et virorum religiosorum testimonium, qui absolutioni factae interfuisse dicuntur, eidem praedecessori nostro de absolutione illa plenius constitisset, ipse praefatum comitem tam a conventionibus ipsis, sicut eas ipsi memoratus rex asseritur remisisse, quam a juramento super earum observatione praestito, confirmatione sedis apostolicae seu litteris aliis nequaquam obstantibus, reddidit penitus absolutum; sicut in rescripto ejusdem absolutionis sigillis dilectorum filiorum nostrorum electi, praepositi, decani et capituli Cameracensis, et de Gamberon, Sancti Dionysii, Sancti Gilleni, de Crispino, de Sancto Amando, de Sancto Joanne de Vallencenis, de Asnonio, de Aquicincto, de Marchenis, Sancti Auberti et Sancti Sepulcri in Cameraco abbatum signato perspeximus contineri. Nos etiam, si bene recolimus, rescriptum conventionum ipsarum nobis ex parte regia praesentatum inspeximus diligenter, et eas, sicut praedecessor noster confirmaverat, auctoritate duximus apostolica confirmandas, tibi per scripta nostra mandantes ut ipsum comitem ad observationem earum, per excommunicationem personae et interdictum terrae, compellere non tardares. Cumque tu postmodum juxta mandatum nostrum velles ipsum comitem excommunicare et terram ipsius interdicto supponere, ipse per nuntios tuos asserens litteras illas per suppressionem veritatis obtentas, quia in eis absolutionis factae mentio non fiebat, ab interlocutione tua nostram audientiam appellavit. Cum ergo rescriptum per suppressionem veritatis vel expressionem falsitatis obtentum vigorem habere non debeat firmitatis, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, si praemissis veritas suffragatur, infra viginti dies post susceptionem praesentium ipsum comitem ab excommunicatione ac terram ejus ab interdicto, sublato appellationis obstaculo, absolvere non postponas; chariss. in Christo filio nostro Ph. illustri Francorum regi ex parte nostra significans, ne id molestum accipiat, cum ex injuncto nobis servitutis officio sine personarum acceptione nulli debeamus justitiae debitum denegare. Alioquin noveris nos venerabilibus fratribus nostris Ambianen. et Tornacen. episcopis et dilecto filio Aquicinctin. abbati litteris nostris districtius injunxisse ut, cum eis legitime constiterit de praemissis, ipsum comitem ab excommunicatione et terram ejus ab interdicto, nullius contradictione vel appellatione obstante, denuntient penitus absolutos.
Datum Laterani VI Kal. Maii.
XLI. Scriptum est super hoc Ambianen. et Tornacen. episcopis et Aquicinctin. abbati, fere in eumdem modum ut supra, usque ad verbum absolutos. Nullis litteris, harum mentione non habita, etc. Quod si ambo, etc., tu, frater Ambian. cum eorum altero, etc.
XLII. PH. ILLUSTRI REGI FRANCORUM. Super eodem. (Datum, ut supra. ) Cum ex injuncto nobis, etc., fere in eumdem modum ut supra usque, ab verbum absolutos. Rogamus igitur magnificentiam regiam et exhortamur in Domino quatenus te non moveant aliquatenus vel perturbent quae secundum Deum et justitiam super ipso duximus negotio statuenda: quia licet te, tanquam charissimum nostrum et specialem Ecclesiae filium et Christianissimum principem amplexemur arctius in visceribus charitatis, et tuis, quantum cum Domino possumus, velimus intendere profectibus et augmentis, in nostri tamen exsecutione officii apparere nolumus concedente Domino negligentes, cum illius vicem in terris gerere dignoscamur qui judicat populos in aequitate, et cuique vult suam justitiam conservari.
Datum, ut supra.
XLIII. W. REMEN. SANCTAE SABINAE CARDINALI ET SENONEN. ARCHIEPISCOPIS, ANTISIODOREN. ET NIVERNEN. EPISCOPIS. Quod cogant comitem Flandriae ab observationem juramenti praestiti. (Laterani, V Kal. Maii.) Significante nobis dilecto filio nobili viro B. Flandren. comite, ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod cum inter patrem ipsius comitis et dilectum filium nobilem virum comitem Nivernen. super matrimoniis contrahendis taliter fuerit interposito juramento statutum, quod ipse pater comitis filiam suam J. nomine eidem comiti Nivernen. traderet in uxorem, et ipse filiam suam, cum ad annos nubiles perveniret, Philippo praefati comitis Flandriae fratri vel Henrico fratri ejus, si forte praemoreretur Philippus, matrimonialiter copularet et ad complementum ipsius contractus chariss. in Christo filius noster illustris rex Franciae ex condictu unanimi deberet utrumque compellere, nec non vos illum per excommunicationem personae et interdictum terrae cogeretis qui a pacto matrimonii resiliret, sicut in litteris ejusdem regis et vestris, fratres episcopi, dicitur manifestius contineri; idem Nivernen. comes quod tam solemniter factum est adimplere negligit et recusat, licet ei sit ab altera parte super contractu matrimonii plenarie satisfactum. Cum igitur tanquam vir nobilis et discretus illaesam debeat famam sui nominis conservare, ut non possit super eo quod licite dicitur jurasse merito reprehendi, ipsum comitem attente monentes per litteras nostras mandavimus ut juxta quod juramento fuit interposito compromissum, complere matrimonium, quantum in ipso fuerit, non postponat, ut videatur juramenta tam a se quam hominibus suis exhibita, sicut convenit, observare, et ad id exsequendum quod per se potest laudabilius adimplere per alium non cogatur. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, saepedicto comite ab exsecutione mandati nostri cessante, ipsum ad observationem juramenti, sicut de jure tenetur, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, cogatis.
Datum Laterani, V Kal. Maii.
Scriptum est super hoc comiti Nivernensi.
XLIV. (Datum, ut supra. ) Super eodem scriptum est Philippo illustri regi Francorum, fere in eumdem modum ut supra, usque ad verbum appellatione remota compellant. Quia vero magnificentia regia fideles suos ad ea debet exsequenda inducere in quibus non offendatur Deus et fama boni nominis non laedatur, rogamus magnificentiam tuam et exhortamur in Domino quatenus non impedias quominus praefatus comes adimpleat quod juravit; quia cum ejus licitum sit juramentum, ab observatione ipsius non debet retrahi, sed compelli.
Datum, ut supra.
XLV. BALDOINO COMITI FLANDR. ET MARIAE UXORI EJUS. Recipiuntur sub protectione apostolica. (Laterani, IV Kal. Maii.) Apostolica sedes, quae, disponente Domino, cunctorum fidelium mater est generalis, licet omnes teneatur paterno affectu diligere, in eos tamen uberius gratiam suae dilectionis effundit quos ad exhibenda sibi grata devotionis obsequia invenit promptiores. Attendentes igitur dilectionis fervorem quam praedecessores vestri ad Rom. Ecclesiam habuisse noscuntur et devotionem nihilominus quam vos ad personam nostram habere proponitis, firmo gerimus in proposito voluntatis personas vestras oculo benigniori respicere, et sincerioris dilectionis et gratiae brachiis amplexari, ac in his quae a nobis secundum Deum duxeritis requirenda gratanter vobis assensum apostolicum impertiri. Eapropter volentes vos, tanquam speciales Ecclesiae filios, protegere pariter et tueri, personas vestras cum omnibus bonis quae impraesentiarum rationabiliter possidetis, aut in futurum, etc., usque ad verbum suscipimus, auctoritate praesentium districtius inhibentes ne aliquis sine manifesta et rationabili causa in personas vestras excommunicationis aut in terras vestras interdicti praesumat sententias promulgare. Ad haec adjicientes statuimus ut, si vos in aliquo praesenseritis aggravari, libere vobis liceat sedem apostolicam appellare. Si quis vero post appellationem ad nos legitime interpositam in vos vel terras vestras excommunicationis aut interdicti sententias promulgaverit, ipsas decernimus non tenere. Nulli ergo, etc., protectionis, inhibitionis et institutionis, etc.
Datum Laterani, VI Kal. Maii.
XLVI. THEOBALDO PRESBYTERO CANONICO CAMERACENSI. Confirmatur sententia lata pro eo contra J. presbyterum super praebenda Cameracensi. (Laterani, VIII Kal. Maii.) Ne fiant controversiae litigantium immortales, si sopitae judicio quaestiones in antiquae contentionis scrupulum reducantur, sententias per fratres nostros ex delegatione nostra canonice promulgatas apostolicae confirmationis praesidio consuevimus roborare; ne, si pateret partibus a lata sententia resiliendi facultas, non litigantes litigia sed litigia potius fugerent litigantes, dum non nisi eis exspirantibus exspirarent. Sane cum inter te et dilectum filium J. presb. de Landreceis super praebenda Cameracen. Ecclesiae, de qua te felicis record. Coelestinus papa praedecessor noster post preces et mandatum dilectis filiis capitulo Cameracen. porrecta, et exsecutorem tibi ab ipso concessum, cassata collatione ipsius praebendae dicto presb. facta per capitulum Cameracense, sicut ex litteris ejus accepimus, curaverat investire, et super qua idem presbyter, eam sibi asserens canonice fuisse collatam, ad venerab. fratrem nostrum episcopum et dilectos filios decanum et cantorem Atrebaten. commissionis litteras impetrarat, qui eum, postquam iter aggressus fueras ad sedem apostolicam veniendi, causa rei servandae in possessionem miserunt, quaestio verteretur: nos tibi et dilecto filio G. procuratori presbyteri memorati constitutis in praesentia nostra dilectum filium Hugonem tit. Sancti Martini presbyterum card. concessimus auditorem. Coram quo cum super causa ipsa fuisset diutius disceptatum, ipse tenore litterarum inspecto, quas praedecessor ipse noster pro te Cameracen. capitulo et bonae memoriae decano Remen. transmiserat et earum etiam quas nos circa nostrae promotionis initia venerabili fratri nostro Catalaunen. episcopo miseramus, intellecto etiam ex litteris ejusdem episcopi qualiter de mandato nostro in tantum processerat quod a capitulo fueras receptus in fratrem et in corporalem ipsius praebendae possessionem inductus, inspectis insuper litteris quas dictus presbyter ad memoratos episcopum et decanum et cantorem Atrebaten. a sede apostolica impetrarat, et totius causae meritis, rationibus et allegationibus intellectis, auctoritate nostra de consilio venerab. fratris nostri Albanen. episcopi et dilectorum filiorum G. tit. Sanctae Mariae trans Tiberim et S. tit. Sanctae Praxedis presbyterorum cardinalium formavit sententiam et nobis prius retulit quam proferret, ac postmodum formatam et expositam nobis sententiam de mandato nostro promulgans, super eadem praebenda silentium imposuit presbytero memorato et procuratori ejusdem, et eam tibi per sententiam diffinitivam adjudicare curavit. Nos igitur sententiam ipsam, sicut per eumdem cardinalem de mandato nostro lata est, auctoritate apost. confirmantes praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VIII Kal. Maii.
XLVII. PRAEPOSITO ET DECANO ET CAPITULO CAMERACENSIBUS. De eodem argumento. (Datum, ut supra. ) Cum inter dilectos filios Theobaldum concanonicum vestrum et J. presbyterum Landreceis, etc., fere in eumdem modum ut supra, usque ad verbum curavit: quam nos postmodum, sicut per eumdem cardinalem de mandato nostro lata fuerat, auctoritate curavimus apostolica confirmare. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus quatenus sententiam ipsam studeatis inviolabiliter observare. Alioquin, noveritis nos venerabili fratri nostro Catalaunen. episcopo districtius injunxisse ut eam faciat per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, inviolabiliter observari, contradictores, tam vos quam alios, eadem districtione compescens. Nullis litteris obstantibus, latae sententiae et confirmationis nostrae tenore tacito, etc.
Scriptum est super hoc Catalaunen, episcopo.
Datum, ut supra.
XLVIII. DECANO, V. CANCELLARIO, ET C. CANONICO LAUDUNEN. In dubio semper praesumitur pro judice et pro illius sententia. (Laterani, II Kal. Aprilis.) Sicut nobis vestris litteris intimastis, cum causa quae inter Henricum subdiaconum et Huardum presbyterum Sancti Clementis super quinque frumenti modiis vertebatur, qui dicebantur ipsi Henrico per annos singulos exsolvendi, ex delegatione nostra vobis commissa fuisset et partibus in vestra praesentia constitutis, idem Henricus restitutionem sibi fieri postularet, adversarius se ad hoc non teneri respondit, cum alia vice super hoc coram judice conventus fuerit et sententialiter absolutus; quod ostendere voluit duorum testimonio sacerdotum, ex quorum depositionibus vobis constitit quod magister A. ex parte venerabilis fratris nostri episcopi Laudunen. Huardum presbyterum per judicium absolvit ab impetitione subdiaconi memorati. Verum quia testimonium ipsorum quasi nude prolatum fuerat, cum de allegationibus, testibus et rationibus quae judicem movere solent ad sententiam proferendam, nihil se scire dixissent, variatum fuit inter jurisperitos a quibus consilium postulastis, aliis asserentibus tale testimonium non valere, aliis sentientibus quod valeret. Unde in hac ambiguitate, quid tenendum sit sedem duxistis apostolicam consulendam. Cum autem in plerisque locis in quibus copia prudentum habetur id moris existat, quod causae quae judicem moverant, non exprimantur in sententiis proferendis, vobis taliter respondemus, quod cum ex depositione testium praedictorum constiterit vobis sententiam a judice suo fuisse prolatam, propter auctoritatem judiciariam praesumi debet omnia legitime processisse.
Datum Laterani, II Kalend. Aprilis.
XLIX. MAR. EPISCOPO, CASTELLAN. Quod non liceat alicui presbytero absque suo consensu celebrare vel confitentes recipere ad poenitentiam. (Laterani, VI Kal. Maii.) Fratrum et coepiscoporum nostrorum postulationibus, quae rationi consonant et non deviant ab honesto, tanto gratius et libentius assensum apostolicum impertimur, quanto eos ad postulandum quod petitur, non ob proprium commodum, sed Ecclesiae sibi commissae utilitatem, induci credimus et moveri. Eapropter, venerabilis in Christo frater, tuis precibus annuentes, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne cui presbytero vel alii in quocunque officio constituto fas sit in tua dioecesi praeter tuum assensum (quem tamen nolumus malitiose cuiquam denegari) officia celebrare divina, ad poenitentiam recipere confitentes vel quaecunque sacramenta ecclesiastica exercere, nisi necessitatis articulus id exposcat. Nulli etiam metropolitano vel episcopo liceat in Ecclesiis lege tibi dioecesana subjectis auctoritate propria clericos instituere, vel institutos etiam te inscio promovere, vel parochianos in tuum praejudicium tradere sepulturae. Salvis in omnibus supradictis consuetudinibus approbatis et tam indulgentiis quam privilegiis pontificum Romanorum. Ad haec, ut decimas, quas praedecessores tui hactenus in Romaniae partibus juste ac pacifice perceperunt, exigere ac percipere libere possis, auctoritate tibi apostolica indulgemus. Nullus ergo, etc., inhibitionis et concessionis, etc
Datum Laterani, VI Kal. Maii.
L. FERRARIENSI EPISCOPO. An haeresis matrimonium contractum dirimat. (Laterani, Kal. Maii.) Quanto te magis novimus in canonico jure peritum, tanto fraternitatem tuam amplius in Domino commendamus, quod in dubiis quaestionum articulis ad apostolicam sedem recurris, quae, disponente Domino, cunctorum fidelium mater est et magistra; ut opinio quam in eis quondam habueras, dum alios canonici juris peritiam edoceres, vel corrigatur per sedem apostolicam vel probetur. Sane tua nobis fraternitas suis litteris intimavit, quod altero conjugum ad haeresim transeunte, qui relinquitur ad secunda vota transire desiderat et filios procreare: quod utrum possit de jure fieri, per easdem nos litteras duxisti consulendos. Nos igitur consultationi tuae de communi fratrum nostrorum consilio respondentes distinguimus, licet quidam praedecessorum nostrorum sensisse aliter videantur, an ex duobus infidelibus alter ad fidem catholicam convertatur, vel ex duobus fidelibus alter labatur in haeresim vel decidat in gentilitatis errorem. Si enim alter infidelium conjugum ad fidem catholicam convertatur, altero vel nullo modo vel saltem non absque blasphemia divini nominis vel ut eum pertrahat ad mortale peccatum ei cohabitare volente, qui relinquitur ad secunda, si voluerit, vota transibit; et in hoc casu intelligimus quod dicit Apostolus: Si infidelis discedit, discedat; frater enim vel soror non est servituti subjectus in hujusmodi (I Cor. VII, 15): et canonem etiam in quo dicitur quod contumelia Creatoris solvit jus matrimonii circa eum qui relinquitur. Si vero alter fidelium conjugum vel labatur in haeresim vel transeat ad gentilitatis errorem, non credimus quod in hoc casu is qui relinquitur, vivente altero possit ad secundas nuptias convolare; licet in hoc casu major appareat contumelia Creatoris. Nam etsi matrimonium verum quidem inter infideles existat, non tamen est ratum: inter fideles autem verum quidem et ratum existit. Quia sacramentum fidei, quod semel admissum nunquam amittitur, ratum efficit conjugii sacramentum, ut ipsum in conjugibus illo durante perduret. Nec obstat quod a quibusdam forsan objicitur, quod fidelis relictus non debeat suo jure sine culpa privari, cum in multis casibus hoc contingat, ut si alter conjugum incidatur. Per hanc autem responsionem quorumdam malitiae obviatur, qui in odium conjugum vel quando sibi invicem displicerent, si eas possent in tali casu dimittere, simularent haeresim, ut ab ipsa conjugibus nubentibus resilirent. Per hanc ipsam responsionem illa solvitur quaestio, qua quaeritur, utrum ad eum qui vel ab haeresi vel ab infidelitate revertitur, is qui permansit in fide redire cogatur.
Datum Laterani, Kalend. Maii.
LI. AURELIANEN. EPISCOPO. Ut D. de Corbolio prino vacatura proebenda conferatur. (Laterani, IV Kal. Maii.) Pro dilecto filio D. de Corbolio paupere subdiacono, nullum adhuc ecclesiasticum beneficium assecuto, ad preces dilecti filii magistri P. de Corbolio, quem sincera diligimus in Domino charitate, fraternitati tuae scripsisse recolimus, ut praebendam Ecclesiae tuae pro reverentia beati Petri et nostra sibi liberaliter assignares. Tu vero, unde valde miramur, non curasti precum nostrarum primitias et mandatum apost. adimplere; quin potius, antequam idem subdiaconus a te posset obtinere responsum, multis fuit expensis et laboribus fatigatus. Post haec vero nuntii tui ad sedem apost. accedentes, ut te ab impetitione praefati clerici absolvere curaremus instantius postularunt: quod non potuerunt aliquatenus obtinere. Nolentes autem quod pro Deo de provisione praefati subdiaconi laudabiliter incoepimus relinquere imperfectum, fraternitati tuae per iterata scripta mandamus atque praecipimus quatenus si qua praebenda nunc vacat in Ecclesia tua, eam sibi non differas assignare, stallum eidem in choro et locum in capitulo conferendo. Alioquin, quam primo vacare contigerit, nostrae donationi praecipimus reservari, personae idoneae conferendam: de qua si quid a te fuerit ordinatum, decernimus non tenere. Dilectis quoque filiis decano et capitulo Aurelianen. dedimus in mandatis ne aliquem ad institutionem tuam recipiant in canonicum et in fratrem ad praebendam primitus vacaturam.
Datum Laterani, IV Kal. Maii.
Scriptum est super hoc decano et capitulo Aurelianen.
LII. HUGONI NUCERINO EPISCOPO. Ut restauret monasterium de Waldo. (Laterani, IV Non. Maii.) Sic nos de singularum Ecclesiarum statu decet esset sollicitos, ut et utilitatibus consulamus ipsarum et gravaminibus obviemus, ne creditam nobis sollicitudinem postponere praesumamur. Attendentes igitur qualiter monasterium de Waldo, quod ad Rom. Ecclesiam nullo pertinet mediante, in spiritualibus dissolutum sit et in temporalibus diminutum, qualiter etiam a vicinis undique molestetur, ipsum tibi personaliter de fratrum nostrorum consilio committimus, quantum Dominus tibi permiserit, restaurandum in temporalibus et spiritualibus reformandum; facultatem tibi corrigendi quae in eo corrigenda fuerint et statuendi quae statuenda cognoveris auctoritate praesentium liberam indulgentes; ita tamen quod ex hoc libertas ipsius monasterii non laedatur. Nulli ergo, etc. nostrae concessionis, etc.
Datum Laterani, IV Nonas Maii.
LIII. MAGISTRO ET FRATRIBUS ORD. DE CALATRAVA, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, SECUNDUM ORD. CISTERCIEN. FRATRUM VIVENTIBUS. Recipiuntur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, IV Kal. Maii.) Quoties a nobis petitur, etc., usque ad verbum annuimus, et felicis record. Alexandri et Gregorii praedecessorum nostrorum Rom. Pont. vestigiis inhaerentes, praefatum locum de Calatrava et locum de Salvaterra, in quo ad serviendum Deo divino estis obsequio mancipati, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et praesenti scripti pagina communimus. In primis siquidem statuentes ut institutio quam abbas et fratres Citercien. vobis in eodem loco morantibus, non ut familiaribus, sed ut veris fratribus fecisse dicuntur, perpetuis temporibus ibidem inviolabiliter observetur, videlicet ut militaribus armis accincti contra Saracenos pro tuitione Christiani populi fideliter dimicetis Praeterea ea quae de victu et vestitu vestro praefati abbas et fratres Cistercien. et universum capitulum ejusdem ordinis a vobis regulariter observanda sanxerunt, vobis nihilominus confirmamus: videlicet ut lineis in femoralibus tantum vobis liceat uti; vestes quoque moderatas, honestas et commodas secundum consilium Morimunden. abbatis et magistri vestri cum scapulari pro habitu religionis habebitis. Vestiti et cincti dormietis; et in oratorio, dormitorio, refectorio et in coquina silentium jugiter tenebitis. Cavebitis autem ne in qualicunque veste aut superfluitatis argui aut curiositatis notari possitis. Tribus vero in hebdomada diebus, id est, feria tertia, quinta et die Dominica, cum praecipuis solemnitatibus, vobis carnibus vesci licebit: uno tantum ferculo et unius generis, quantum ad carnes pertinet, contenti eritis, et ad mensam ubique silentium tenebitis. Ab Exaltatione quoque sanctae crucis usque ad Pascha, tribus diebus, scilicet secunda feria, quarta et sexta, praeter Natale Domini, Epiphaniam, Hypapanti et festivitates Omnium Sanctorum et apostolorum, omnes qui praesentes domi fuerint, in septimana qualibet jejunabunt. Qui autem in castris militiae fuerint, pro magistri arbitrio jejunia observabunt. Praeterea quascunque possessiones, etc., usque ad verbum vocabulis exprimenda. Calatrava cum pertinentiis [ f. portaticis] suis et quintis [ f. add. aldeis] et omnibus pertinentiis suis; castellum de Caracui cum omnibus pertinentiis suis, castellum Dolarcus cum pertinentiis suis, castellum de Benevento cum omnibus pertinentiis suis, castellum de Suffera cum pertinentiis suis, castellum de Malagon cum portaticis et aliis pertinentiis suis; castellum de Gualdaferza cum pertinentiis suis, domum de Nombroca cum pertinentiis suis, domos de Toleta cum tendis, molendinis, vineis, terris et hortis; ecclesiam S. Romani ultra Tagum, cum pertinentiis suis; domos de Talavetra cum vineis, olivetis, hortis, molendinis, canalibus et puteis et cum aldeis et aliis pertinentiis suis; domos de Salamancella cum pertinentiis suis, domos de Macheda cum vineis, hortis terris et aliis pertinentiis suis; Mendeno cum suis pertinentiis, Sotello cum suis pertinentiis, castellum de Assecha cum suis pertinentiis, Casasola cum suis pertinentiis, Alfondega cum suis pertinentiis, Figarola cum suis pertinentiis, castellum de Cyrol cum suis pertinentiis, castellum de Sorita cum portaticis, quintis, aldeis et aliis pertinentiis suis; castellum de Almogera cum portaticis, quintis, aldeis et aliis pertinentiis suis; Balaga cum pertinentiis suis, Almonacir cum suis pertinentiis, Pengia cum suis pertinentiis, Onnon cum pertinentiis suis, casas de Collado, de Verniges, et Ova cum pertinentiis suis; medietatem de Moracella cum pertinentiis suis, castellum de Cogolludo cum aldeis et pertinentiis suis; haereditatem de Mollin. cum domibus suis et cum aldea de Merla et pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Salvatoris de Soria; ecclesiam Sanctae Mariae de Villares pardos cum omnibus domibus, aldeis, vineis et earum pertinentiis; castellum de Alcobella cum suis pertinentiis, Berezosa cum Baldalbin, ecclesiis et pertinentiis suis; castellum Rubeum cum omnibus pertinentiis suis, villam de Valvert cum pertinentiis suis, Burgell in Navarra, cum ecclesia et aliis pertinentiis suis; Formella cum pertinentiis, hospitale de Bellota cum ecclesia et pertinentiis suis; domum de Formosella cum haereditatibus et pertinentiis suis; quintanella de Borona cum suis pertinentiis, haereditatem de Alvellos cum domibus et suis pertinentiis; villas de Perros et Canones in campo de Monnio cum suis pertinentiis, Terradellos ibidem cum suis pertinentiis, Fontodra juxta Amaia cum pertinentiis suis, Palatia in ripa de Pisorga cum suis pertinentiis, medietatem de Avarcha cum ecclesia ipsius loci et pertinentiis suis; Famuscu in rivo de Asageva cum pertinentiis suis, Vallorabona in episcopatu Palentin. cum pertinentiis suis; Sanctam Mariam domino Echa super rivum de Pisorga, et villam Ramira in Alcordutella, et haereditates in termino de Courel cum pertinentiis suis; Padellam cum ecclesia Sanctae Mariae et pertinentiis suis; Ravanal cum ecclesia juxta castrum Vert. et Val. in ripa de Stola et navam cum pertinentiis suis; Caso cum pertinentiis suis in Asturiis, cum ecclesia et pertinentiis suis; Villester juxta Bamba, Pallos in ripa de Doira et ecclesiam Sanctae Mariae de Zamorra cum pertinentiis suis; Pinos in Gallicia et Congeli in Gallicia juxta Allariz, domum de Allariz, domos de Troncoso et Minium cum vineis, terris et pertinentiis suis; domum de Benovento super Orvegun cum pertinentiis suis, Vannexandines in terra de Astorga cum domibus et pertinentiis suis; ecclesiam de Majorica cum domibus et pertinentiis suis; Elpererii inter civitatem Rodrogo et Tronchoso cum omnibus possessionibus et pertinentiis suis; domos de Segobia cum tendis, vineis et aliis pertinentiis suis; Erigerum cum omnibus pertinentiis suis. In Portugal, in civitate quae dicitur Estora, duos alcazarel, vetus et novum, cum omni haereditate regia et aliis pertinentiis suis; castellum de Guluce cum pertinentiis suis; domos de Scaren cum haereditate regia de Ortalogon et pertinentiis suis; castellum de Alcanethet, Alpedriz, Benamesi, Jurumenia, Albofeira, Malfora et casas de Ulixbona cum vineis et aliis pertinentiis suis; Cazaraboton, Sanctum Vincentium, Bolvaidi, Oriz. In Aragona, castellum de Alcaniz cum villa sua, aldeis et aliis pertinentiis suis; medietatem de Maella cum olivetis et pertinentiis suis, Pomer cum pertinentiis suis, Salvamterram, castellum de Domnisronda, Sanctum Sylvestrum, medietatem de Veilozeil, Contai et Enforlopes; castrum lege Eerraira, Cameles et Ort. cum pertinentiis suis; quintanella de Redofresnos, S. Felicem et Losbarros cum pertinentiis suis, et S. Nicolaum de Lamina, et Sequela cum pertinentiis suis. Sane laborum, etc. Liceat quoque vobis clericos, etc. Prohibemus insuper ut nulli, etc. Cum autem generale, etc. Liceat etiam vobis in locis vestris sine manifesto dispendio vicinarum Ecclesiarum oratoria construere, in quibus fratres et familiae vestrae divinum audire officium et Christianam habere valeant sepulturam. Clerici quoque ordinis vestri clericum priorem habeant, cui professionem faciant, reverentiam ac subjectionem impendant. Nihilominus vero praesenti decreto sancimus ut, si quis in aliquem fratrum vestrorum temerarias manus injecerit, nisi rationabilis causa obsistat, excommunicationis sententia sit astrictus et illud pro tutela vestra tam in sententia quam in poena servetur, quod sub Innocentio papa de clericorum tuitione noscitur institutum. Regulares et antiquas consuetudines ordinis vestri a praedecessoribus vestris et a vobis hactenus observatas aliqua levitate mutari, seu etiam possessiones domorum vestrarum alienari, nisi de magistri providentia fiat cum consensu capituli vel majoris et sanioris partis, auctoritate apost. prohibemus fieri. Prohibemus insuper ut infra fines parochiarum vestrarum, quas a Saracenis acquisistis vel in posterum acquiretis, capellas vel oratoria seu Ecclesias nullus audeat sine assensu vestro construere, si vos pro necessitate populi duxeritis construendas; in quibus, cum constructae fuerint, liceat vobis clericos eligere et episcopo praesentare; quibus, si idonei fuerint, episcopus curam animarum committat, ut ei de spiritualibus, vobis autem de temporalibus debeant respondere. Praeterea novas et indebitas exactiones ab archiepiscopis, episcopis, archidiaconis seu decanis aliisve ecclesiasticis saecularibusve personis, vobis omnino fieri prohibemus. Chrisma vero, etc. Inhibemus adhuc ne interdictos, etc. Paci quoque, etc. Ad haec, libertates, etc. Decernimus ergo, etc. Salva in omnibus sedis apost. auctoritate. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, IV Kalend. Maii, Indict. II, Incarnat. vero Dom. anno 1199, pont. vero domini Innocentii papae III anno secundo.
LIV. CAPITULO HILDESHEMENSI. Quod eligant personam idoneam Ecclesiae eorum vacanti per translationem episcopi Hildeshemensis propria auctoritate. (Laterani, II Non. Maii.) Cum in negotiis ecclesiasticis studiosa sit discretio adhibenda, ex institutione sanctorum Patrum summa providentia praelationis ecclesiasticae dispositioni debetur; et si quid in illa contra ea quae sunt certis decretorum expressa capitulis alicujus fuerit auctoritate praesumptum, Romanae Ecclesiae, quae inter alias sortita est a Domino principatum, sollicitius imminet corrigendum. Et ne apostolicae sedis auctoritas super his quae contra dignitatem ejus attentata noscuntur, honoris sui dispendium patiatur nos, qui, licet immeriti, ejus sumus regimini deputati, debemus omnimodis praecavere. Sane cum vobis quondam nostri dedissemus litteris in mandatis, ut quia Hildeshemensis olim episcopus, relicta Hildeshemensi Ecclesia, cui fuerat spirituali conjugio copulatus, ad Herbipolen. sine auctoritate Romani ontificis propria temeritate transivit, ipsum redire volentem recipere nullatenus deberetis; idem tale mandatum contra se sentiens emanasse, suas ad vos litteras destinavit, ut nullatenus procederetis ad electionem aliquam faciendam; alioquin omnes Ecclesiae redditus in tantum distraheret, quod successor ipsius nec episcopalem habere poterit sustentationem nec episcopus nominari. Asseruit etiam quod cum ejus nuntius a sede apostolica rediisset, et de litteris nostris non fecisset ei aliquam mentionem, arguebat illas litteras falsitatis; et quia nuntii ejus, qui apud sedem apostolicam commorantur, nihil de his intellexerant, pro constanti habebat quod litterae illae non ex aequo libramine sed ex aliquorum suorum aemulorum invidia fuerant impetratae. Nos igitur ejus volentes contumaciam reprimere, sicut decet, ne aliis forte hujusmodi praesumptio vergeret in exemplum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus, in ipsa Ecclesia diutius maneat viduata pastore, ad electionem canonice de persona idonea faciendam, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, procedatis. Nos enim dilectis filiis Corbeien et de Hersued. abbatibus et decano Paderbornen. dedimus in mandatis ut, postquam ad electionem juxta mandatum apost. processeritis, vel si jam forsitan processistis, ipsi tam formam electionis quam personam electi diligenter examinent; et si eam canonice et de persona idonea invenerint celebratam, ipsam, sublato appellationis obstaculo, auctoritate nostra non differant confirmare; laicis sub poena excommunicationis firmiter inhibentes, ne amplius quam consensum debitum in electione praesumant aliquatenus usurpare. Eisdem etiam firmiter auctoritate nostra praecipimus ut praedictum quondam episcopum per districtionem ecclesiasticam compellant quod bona Hildesemen. Ecclesiae, quae per ipsum sunt impedita, non differat expedire, et tam vos quam Ecclesiam vestram ab ipsius et fautorum suorum gravamine tueantur. Provideatis autem ut taliter quae mandamus curetis effectui mancipare, quod non videamini mandati apostolici contemptores et de inobedientia, per quam fuit primus casus hominis procuratus, argui non possitis.
Datum Laterani, II Nonas Maii.
LV. CORBEIEN. ET DE HERSVED. ABBATIBUS ET DECANO PADERBORNENSI. De eodem argumento. (Datum, ut supra. ) Cum in negotiis, etc., fere in eumdem modum ut supra, usque ad verbum gravamine tueri curetis. Nullis litteris veritati et justitiae, etc. Quod si omnes, etc., duo vestrum, etc.
Datum, ut supra.
LVI. CI. LUBUSSEN. EPISCOPO. Ex laxiori ordine monastico ad arctiorem transire licet, non contra. (Laterani, VIII Id. Maii.) Referente dilecto filio fratre B. Hospitalario, nostro est apostolatui reseratum quod cum a tempore juventutis suae secundum institutiones canonicorum regularium Arrowasien. Ecclesiae beati Augustini regulam professus fuisset, et in ea ultra decennium permanens, sacros ordines usque ad sacerdotium suscepisset, juventute postmodum impellente, curiositate potius quam religionis amore devictus, terram Hierosolymitan. et alias videre desiderans, ab abbate suo non tam voluntariam sub eadem conditione licentiam obtinuit quam extortam ut si bonae mem. Alexandrum papam praedecessorem nostrum inveniret in via, causam itineris sibi exponeret et juxta mandatum ejus vel procederet vel rediret. Verum ipse, neglecta conditione, procedens, suscepit habitum Hospitalis, in cujus servitio usque ad haec tempora fideliter laboravit. Sed cum ordo praemissus districtioris sit observantiae quam secundus, prudenter attendens quod de laxiore ascendendum sit ad ordinem arctiorem, non autem de arctiore ad laxiorem sit ratione aliqua descendendum, ad se Domino inspirante reversus, ad bonum redire desiderat quod dimisit. Cum itaque non mediocriter erret qui minus bonum majori bono praeponit, fraternitati tuae per apost. scripta mandamus quatenus, inquisita super praemissis diligentius veritate, si rem inveneris ita esse, praefato fratri B. licentiam auctoritate apostolica praebeas ad primum ordinem redeundi.
Datum Laterani, VIII Idus Maii.
LVII. R. ANGLIAE REGI ILLUSTRI. Quod restituat bona archiepiscopo Eboracensi, et permittat ipsum administrationis officium libere exercere. (Laterani, IV Kal. Maii.) Apostolica sedes universorum Christifidelium mater et magistra, non ab homine sed a Deo potius constituta, tunc verae matris affectum et magisterii redolet disciplinam, cum ad benignitatem gratiae diligit filios et discipulos ad justitiae dirigit aequitatem. Non enim potest vel dissimulare matrem vel magisterium qualibet occasione negligere, quae a Domino in signum dilectionis oves Dominicas pascendas in beato Petro recepit et ligandi et solvendi ab eodem et in eodem obtinuit potestatem. Ad id autem juxta pastoralis officii debitum exsequendum circa nostrae promotionis initia regia serenitas per litteras, quas penes nos in tuae serenitatis testimonium reservamus, efficaciter nos induxit; dum ut benigne tractaremus subditos et in causis sine personarum acceptione procedere curaremus, nec declinantes ad dextram nec ad sinistram, per easdem litteras et consuluit salubriter et humiliter postulavit, addens quod sic possemus cervices sublimium et superborum colla calcare. Et pastoralis igitur officii sollicitudine provocati et regalis consilii continentiam recolentes, venerabili fratri nostro G. Eboracen. archiepiscopo ad sedem apostolicam recurrenti nec voluimus nec debuimus audientiam vel justitiam denegare. Conquerebatur enim se per magnificentiam tuam temporalibus sui archiepiscopatus redditibus destitutum et quod longo fuerat afflictus exsilio et in injuriam totius cleri mendicare coactus, supplex et humilis proponebat. Volentes itaque ipsum tanquam fratrem nostrum et Ecclesiae filium diligere ad gratiam, et te tanquam catholicum principem et apostolicae sedis filium specialem ad justitiam dirigere conservandam, imo directum potius exhortari, cum in contemptum ejus cujus existit minister, et apostolicae sedis injuriam, quae ipsum in partem sollicitudinis evocavit, et tuam etiam, ut prosequamur verum, verecundiam, cujus est frater, redundet ministrum Dei sollicitudinis nostrae consortem et regali stirpe progenitum mendicare: serenitatem regiam omni qua possumus affectione rogandam duximus et monendam quatenus tam nos quam te ipsum ab hujus onere difficultatis absolvas et a labiis liberes detractorum, qui non solum quae perperam attentantur ad detractionem assumunt, sed etiam, secundum Prophetam, exacuerunt ut gladium linguas suas, tetenderunt arcum rem amaram, ut sagittent innoxios in occultis. Attendas igitur quanta nos infamia, quanta te detractio sequeretur, si vel justa petitio exsulis non introiret in aures nostras, vel te fratris exsilium non moveret et eumdem archiepiscopum ob reverentiam apostolicae sedis, quae te tanquam filium diligit specialem et in hoc et majoribus de celsitudinis tuae sinceritate confidit, in plenitudinem gratiae regalis admittas, et diligas sicut fratrem et velut Christi ministrum honores; ut in uno eodemque negotio Deum tibi reddas propitium, consulas apostolicae sedis honori, tuae saluti provideas et fratri subvenias exsulanti. Memor esto salubris consilii quod nobis per tuas litteras, ut diximus, praebuisti; et dum secundum illud nos agere recognoscis, quod agimus approbes et regaliter exsequaris; ne qui nos juste in omnibus procedere suggessisti, secundum justitiam agentibus te opponas, sed taliter ad exhortationem nostram cures cum eodem archiepiscopo convenire, quod jura ejus auferre vel minuere minime videaris et ipse contra suam et Ecclesiae non veniat honestatem. Ad id autem laudabilius et celerius exsequendum venerab. fratrem nostrum Rothomagen. archiepiscopum et dilectum filium abbatem de Persagnia, de quorum discretione plene confidimus, duximus deputandos, qui honestum modum pacis inveniant et eumdem archiepiscopum regiae benevolentiae reconciliare studeant, et in tuae serenitatis devotione ac obsequio solidare. Quod si forte, quod absit! per eos tractatus pacis juxta votum nostrum et desiderium non poterit consummari, eumdem archiepiscopum ad temporalia restituere non omittas, nec impedias quo minus in spiritualibus creditae sibi dispensationis officium exsequatur: sciturus nos dilecto filio P. Sanctae Mariae in Via Lata diacono cardinali, apostolicae sedis legato dedisse firmiter in mandatis ut apud te monitis et exhortationibus diligenter insistat, quod eidem archiepiscopo possessiones subtractas sine dilatione et difficultate restituas universas, et de proventibus inde perceptis et damnis illatis satisfacias competenter. Ita quod si ipse aliquid serenitati regiae tenetur exsolvere, tibi cum integritate persolvat, nisi forsan quod tibi debebatur, de ipsius proventibus a te vel aliis tuo nomine sit perceptum.
Datum Laterani, IV Kal. Maii.
LVIII. (Datum, ut supra. ) Scriptum est super hoc Rothomagensi archiepiscopo et abbati de Persagnia fere in eumdem modum ut supra, usque in finem, et hoc plus: Volumus autem nihilominus et mandamus ut litteras nostras, quas eidem regi pro dicto archiepiscopo destinamus, ipsi praesentetis et responsum ejus curetis dicto cardinali per vos vel per litteras vestras plenius intimare. Quod si ambo, etc., alter, etc.
Datum, ut supra.
LIX. R. ANGLIAE REGI ILLUSTRI. De eodem argumento. (Datum, ut supra. ) Apostolica sedes, etc., usque in finem, et hoc plus. Alioquin, cum serenitatem tuam super hoc semel et iterum et rogaverimus efficaciter et monuerimus diligenter, etsi molestius nobis quam tibi futurum existat, si te occasione qualibet molestemus, quia tamen a praedicto tuae serenitatis consilio declinare nec volumus nec debemus, ne culpa tua nobis et in praesenti ad detractionem et in futuro imputetur ad poenam, eidem cardinali dedimus in mandatis ut magnificentiam tuam ad hoc per interdictum totius Eboracensis provinciae, appellatione remota, compellat. Et si nec sic infra tempus quod idem legatus tibi statuerit, effeceris quod mandamus, ex tunc totam Angliam, sublato appellationis obstaculo, subjiciat sententiae interdicti. Eligas igitur sicut vir providus et discretus in nobis potius matris affectum quam magistri experiri rigorem, qui sine multa molestatione nostra te molestare non possumus, et in his etiam salutem tuam sollicite procuramus; nec nobis causam vel occasionem aliquatenus tribuas, per quam fervorem illum tepescere facias, quo non mediocriter sumus ad tuum promovendum honorem accensi.
Datum, ut supra.
Scriptum est super hoc P. Sanctae Mariae in Via Lata diacono cardinali, apostolicae sedis legato.
LX. P. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIAC CARD. APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Ut quicunque beneficia in archiepiscopatu Eboracensi contra archiepiscopi voluntatem acceperunt, destituantur. (Datum, ut supra. ) Quia diversitatem corporum diversitas saepe sequitur animorum, ne plenitudo ecclesiasticae jurisdictionis in plures dispensata vilesceret, sed in uno potius collata vigeret, apostolicae sedi Dominus in beato Petro universarum Ecclesiarum et cunctorum Christifidelium magisterium contulit et primatum: quae, retenta sibi plenitudine potestatis, ad implendum laudabilius officium pastorale, quod omnibus eam constituit debitricem, multos in partem sollicitudinis evocavit, sic suum dispensans onus et honorem in alios, ut nihil suo juri subtraheret nec jurisdictionem suam in aliquo minoraret. Cum autem ex susceptae auctoritatis officio singulis, tanquam singulorum mater, justa petentibus justitiam nec possit nec debeat denegare, cum justitia et judicium sit praeparatio sedis ejus, nos, qui ad ejus regimen sumus, licet insufficientes, assumpti, fratribus et coepiscopis nostris ad nos clamantibus non possumus in justitia non adesse, aut quod juste postulaverint non audire; ne si forsan circa exhibendam eis justitiam fuerimus inventi remissi, ipsi quoque negligentes inveniantur in reddendis juribus subditorum, et commissam sibi nostrae sollicitudinis partem minus laudabiliter exsequantur, si, quod absit! nos viderint vel declinare a jure vel non audire justitiam postulantes. Hac autem ratione diligenter inducti, venientem ad apostolicam sedem venerab. fratrem nostrum G. Eboracen. archiepiscopum benigne recepimus et multiplices ejus curavimus querelas audire, Conquerebatur autem inter caetera, quod cum ad eum in Eboracen. Ecclesia et in aliis Ecclesiis suis collatio pertineat praebendarum, tempore suspensionis ipsius et postmodum etiam, quidam se praeter ejus auctoritatem in ipsas intruserant et in hoc et aliis juri ejus non modicum derogarant. Quidam etiam in quasdam abbatias dioecesis Eboracen., post interpositam ad nos appellationem, irrepserant, qui ab eo nec confirmationis munus, nec benedictionis gratiam postularunt. Volentes igitur eidem archiepiscopo per tuae sollicitudinis industriam provideri, de fratrum nostrorum consilio discretioni tuae per apostolica scripta districte praecipiendo mandamus, quatenus eos qui praebendas vel dignitates Eboracen. Ecclesiae, vel aliarum Ecclesiarum ad donationem ejus spectantes, praeter auctoritatem ipsius acceperunt, ad eas resignandas moneas diligentius et inducas, cum eas non possint salva conscientia detinere. Quod si monitis tuis acquiescere forte noluerint, eos ad id per excommunicationis sententiam et subtractionem aliorum beneficiorum suorum, non obstante confirmatione a sede apostolica obtenta, sub forma communi quae confirmat beneficia et praebendas, sicut juste ac pacifice possidentur, appellatione remota compellas; nisi forsan aliqui praebendas ipsas vel ex speciali mandato apostolicae sedis vel auctoritate Lateran. consilii ab Eboracen. capitulo sunt adepti; sic tamen ut tempus suspensionis in sex mensibus nullatenus computetur, cum illa Lateran. concilii constitutio contra negligentes tantum et desides fuerit promulgata, et tunc, si voluerit non tamen valuerit archiepiscopus ipse in conferendis praebendis uti propria potestate; a qua etsi fuerit sua culpa suspensus, non tamen ad ipsum capitulum ex illa culpa praebendarum erat donatio devoluta, sed ad illum tempore suspensionis ipsius praebendarum donatio pertinebat qui propter cujus negligentiam et desidiam poterat praebendas donare. Tempus etiam quo ad apostolicam sedem accessit, apud illam permansit vel recessit ab ipsa, infra sex menses nullatenus computetur. Semestre quoque tempus non a tempore vacationis praebendarum, sed notitiae potius ipsius archiepiscopi et commonitionis ad personam ejus a capitulo factae, cum in privilegio quod a praedecessore nostro idem capitulum dicitur impetrasse, fiat mentio de commonitione canonica praemittenda, volumus computari. Illud autem omnino frivolum reputamus, si qui forte se dicant ex donatione regia quasdam ex illis obtinuisse praebendis, quasi regalis sublimitas tempore suspensionis archiepiscopi praebendas ipsas sua potuerit auctoritate conferre. Abbates autem praedictos, si post appellationem ad nos legitime interpositam confirmationis et benedictionis beneficium susceperunt, canonice punias, ne alii eorum exemplo contra praelatos suos supercilium elationis assumant.
Datum, ut supra.
LXI. ABBATI SANCTI ANDRAEAE. Quod excommunicatus in quo fuerunt signa poenitentiae, et per eum non stetit quin reconciliaretur Ecclesiae, habendus est pro absoluto. (Laterani, II Non. Maii.) A nobis est saepe quaesitum, utrum si aliquis excommunicatus, in quo indicia fuerint poenitentiae manifesta, nec per eum steterit quo minus reconciliaretur ecclesiasticae unitati, non suscepto beneficio absolutionis decesserit, pro absoluto ab Ecclesia sit habendus et utrum pro tali recipienda sit eleemosyna et a fidelibus sit orandum. Ut autem quod intendimus per suppositionem exempli apertius exprimamus: quidam presbyter et canonicus regularis, sicut per tuas nobis litteras intimasti, cum publica laboraret infamia quod ad quamdam conjugatam accederet, maritus mulieris et consanguinei ejus in eum manus injecerunt temere violentas; propter quod per episcopum denuntiati sunt excommunicationis sententiae subjacere. Verum ipsi postmodum ad eumdem episcopum accedentes, praestito in manus ejus quod parerent judicio Ecclesiae corporaliter juramento, in mandatis receperunt ab ipso quod propter hoc apostolico se conspectui praesentarent. Cumque unus illorum se ad iter accingeret veniendi, a quibusdam suis aemulis est peremptus et extra coemeterium ecclesiae tumulatus. Et licet contra interfectores amici et consanguinei interfecti graviter sint commoti, eis tamen omnem rancorem remitterent et offensam dummodo interfecti cadaver traderetur ecclesiasticae sepulturae. Videretur igitur forsan in hoc casu quibusdam, quod cum sacramentum non necessitatis articulus, sed contemptus religionis excludat, et judicium Ecclesiae divinum debebat judicium imitari, cum etiam in interfecto praedicto manifesta poenitentiae signa praecesserint, et propter hoc absolutus apud Deum esse credatur, absolutus etiam ab Ecclesia sit habendus. Sed e contrario, cum ex sola culpa ligetur quis, quoad Deum, apud triumphantem Ecclesiam; ex sola vero sententia ligetur, quoad hominem, apud Ecclesiam militantem quando vinculum culpae remittitur, absolvitur apud Deum; sed apud homines non absolvitur, nisi quando vinculum sententiae relaxatur. Alioquin Ecclesiae absolutio nullatenus necessaria videretur, si in sola cordis contritione, praeter sacerdotale officium, rigor relaxaretur ecclesiasticae disciplinae. Nos igitur consultationi tuae de communi fratrum nostrorum consilio breviter respondemus quod judicium Dei veritati, quae nec fallit nec fallitur semper innititur; judicium autem Ecclesiae nonnunquam opinionem persequitur; quam et fallere saepe contingit et falli. Propter quod contingit interdum ut qui ligatus est apud Deum apud Ecclesiam sit solutus, et qui liber est apud Deum ecclesiastica sit sententia innodatus. Vinculum ergo quo peccator ligatus est apud Deum, in culpae remissione dissolvitur. Illud autem quo ligatus est apud Ecclesiam, cum sententia remittitur, relaxatur: quod in suscitatione Lazari sermo evangelicus manifestat, quem prius Dominus suscitavit et apostolis praecepit postmodum solvere suscitatum. Unde quantumcunque praedictus se, juramento praestito quod Ecclesiae mandato pareret, humiliare curaverit, quantaecunque in eo poenitentiae signa praecesserint, quia tamen morte praeventus absolutionis non potuit beneficium obtinere, quamvis apud Deum absolutus fuisse credatur, nondum tamen apud Ecclesiam habendus est absolutus. Potest tamen et debet ei Ecclesiae beneficio subveniri; scilicet ut cum de ipsius viventis poenitentia per evidentia signa constiterit, defuncto etiam absolutionis beneficium impendatur. Nec obstat quod Ecclesiae legitur attributa potestas ligandi et solvendi homines super terram, tanquam non possit solvere et ligare sub terra sepultos, et quod legitur: Non communicetur mortuo, cui non est communicatum et vivo; cum etsi communicatum non fuerit, communicandum tamen illi fuisset, quem non contemptus religionis sed necessitatis articulus impedivit et in certis casibus a canonibus denotatis ligasse legatur Ecclesia mortuos et solvisse. Ut autem in uno pariter eodemque negotio et servemus rigorem et mansuetudinem ostendamus, statuimus ut illius mortui absolutio a sede apostolica requiratur, qui, cum viveret, ab apostolica sede fuerat absolvendus. Aliorum autem absolutionem ex praemissa causa caeteris indulgemus, a quibus, cum viverent, fuerant absolvendi. Absolutionis autem forma servetur, ut fiat cum Poenitentiali Psalmo, et tam Oratione Dominica quam alia consueta. Haeredes tamen ipsius ad satisfaciendum pro ipso, si commonitione praemissa noluerint, per districtionem ecclesiasticam compellantur.
Datum Laterani, II Nonas Maii.
LXII. NOBILI VIRO L. DE MONTE LONGO CONSOBRINO NOSTRO. Ut inventum thesaurum conservet, donec pontifex suam voluntatem declaret. (Laterani, V Id. Maii.) Cum gratiam nostram, quam tibi potes cognoscere multipliciter fructuosam, universis debeas hominibus anteferre et neminem quantum personam nostram diligere et vereri, de discretione tua cogimur admirari quod, sicut dilectus filius G. aurifex Alatrinus in nostra praesentia constitutus asseruit, tu ab eo 11 libras argenti puri, quas filii sui in dotem receperant a quodam homine Montis S. Joannis, qui thesaurum invenisse proponitur, abstulisti et permisisti eum ab aliis taliter molestari, quod coactus est 4 marchas et unam unciam nuntio dilecti filii nobilis viri Joannis de Cettan. persolvere ac totidem marchas Pelagio Alatrino, Matthaeo Adenulphi et Philippo unam libram et decem uncias, decem etiam et novem uncias consuli Alatrinensi; cum ignorare non debeas, quod sic inventus thesaurus dispositioni nostrae debuit reservari. Inde est quod discretioni tuae sub obtentu gratiae nostrae praecipiendo mandamus quatenus, omni mora et excusatione postpositis, argentum praedictum, qualitercunque expensum sit, studeas rehabere ipsumque reserves fideliter, donec nostrae recipias beneplacitum voluntatis. Illos autem qui argentum ipsum habuisse noscuntur, nisi tibi celerius curaverint resignare, auctoritate nostra confidens et eorum praesumptionem cum fidelibus studeas, sicut convenit, castigare: quia sic nostra jurisdictio deperiret, si in patrimonio Ecclesiae, quod nostrum est, alii praesumptione qualibet occuparent. Illos etiam qui thesaurum invenisse noscuntur, ad assignandum illum dispositioni nostrae quanta potes districtione compellas, eis ex parte nostra promittens quod si paruerint humiliter et devote, congrue sibi providere ( sic ).
Datum Lat., V Idus Maii.
LXIII. SENONEN. ARCHIEPISCOPO. Ut decanus Nivernensis de haeresi suspectus se purgare eamque abjurare cogatur. (Laterani, Non. Maii.) Inter sollicitudines nostras illa debet esse praecipua, ut capiamus vulpeculas quae moliuntur vineam Domini demoliri, species quidem habentes diversas, sed caudas ad invicem colligatas, quia de vanitate conveniunt in idipsum. Hi sunt namque caupones qui aquam vino commiscent, qui virus draconis in aureo calice Babylonis propinant, qui juxta verbum propheticum arcum rem amaram intendunt, ut sagittent innoxios in occultis, quorum error serpit ut cancer, ita quod nisi botrus in flore laedatur, fructum non solum amarum sed etiam pestiferum germinabit. Hos Apostolus egregius praedicator in Epistola sua prophetico sermone describit et docet omnibus modis evitandos: contra quos sacerdotes tubis argenteis clangere debent, ut conclamante populo, arca foederis praecedente, muri corruant Hierico, quae jam fuerat perpetuo anathemate condemnata; ita quod, si quis ex ea vel regulam auream furari praesumpserit, cum Achor filio Charmi lapidibus obruatur. Tu ergo, sicut vir providus et discretus, veri pastoris adimples officium et super grege tibi commisso pure ac plene sollicitudinem pastoralem exerces, dum et legem Christi zelaris et haereticorum impugnans errorem, in fautores ipsorum exeris gladium canonicae ultionis. Vigilans enim vigilas super grege tuo, ne relicto veri pastoris ovili, quod est unum, oves aberrent, post vestigia gregum, qui non sunt ex eo, temere abeuntes; vel ne lupus eas rapiat et dispergat, quas veritas in eodem ovili sub uno pastore fidei catholicae counivit. Inter praecipuos quidem vineae Domini Sabaoth agricolas deputatus, vulpeculas quas descripsimus non pateris ejus speciem demoliri; sed eas vel capere potius satagis, vel fugare. Sane, sicut ex litteris tuae fraternitatis accepimus, cum ad preces venerabilis fratris nostri Altisiodoren. episcopi ad villam quae Charitas dicitur accessisses, praesentibus eodem et venerabilibus fratribus nostris Nivernen. et Melden. episcopis, in unum fecisti ejusdem villae populum congregari: ubi de haereticis et eorum dogmatibus inquisitione diligenti habita, inter alios quos super haeretica pravitate reperisti publice infamatos, Decanum Nivernen. communi didicisti opinione gravari et in eo et per eum non modicum fuisse scandalum catholicorum animis declaratum. Unde propter vehementem infamiam et grave scandalum, ipsum ab officio et beneficio suspendisti, apud Altisiodorum ei diem certum assignans, quo tuo se conspectui praesentaret ab objecto crimine defensurum. Cumque statuto termino ad tuam praesentiam accessisset, praesentibus dictis Altisiodoren. et Nivernen. episcopis ac pluribus in utroque jure peritis, cum certus accusator contra eum minime compareret, tu ex officio tuo testes tam pro ipso quam contra ipsum recipi ac diligenter examinari fecisti et attestationes etiam publicari. Cumque postmodum se non ad concessum ei diem tuo se conspectui praesentasset, cum facultatem ei liberam indulsisses in testes ac eorum dicta dicendi ac proponendi suas in medium rationes, quibusdam propositis probationibus et allegationibus tandem renuntians, sententiam postulavit. Tu vero cum venerab. fratr. nostris Trecen. ac dictis Altisiodoren. et Nivernen. episcopis secedens in unum, inspectis attestationibus diligenter et adhibito plurium consilio sapientum, quia crimen contra eum liquido probatum non erat, ipsum non duxisti de haeresi condemnandum. Verum quoniam ex dictis testium multa erat praesumptio contra eum, utpote cum esset manifeste probatum eum familiaritatem haereticorum non solum habuisse, sed etiam captasse scienter, cum publica etiam laboraret infamia, et tantum suscitatum esset scandalum contra ipsum, quod non posset canonica purgatione deleri: nec ipsum absolvere nec purgationem quam obtulerat ab initio et tunc etiam offerebat recipere voluisti, sed ipsum cum litteris tuis ad sedem duxisti apostolicam destinandum, intelligens quod ex concessa nobis plenitudine potestatis citra poenam canonicam dispensare possimus et ultra eam rigorem severitatis augere. Caeterum ei postmodum in nostra praesentia constituto communem audientiam in consistorio nostro concessimus; ubi se multipliciter nixus est excusare, illud praesertim allegans quod cum non apparente accusatore legitimo purgationem offerret, testes contra eum non fuerant aliquatenus admittendi. Nos igitur litterarum scientiam et honestatem morum in te pariter attendentes, licet ecclesiastica constitutio tales ab officio tantum usque ad purgationem canonicam doceat suspendendos, quod tamen etiam eum a beneficio propter immanitatem criminis, ut credimus, suspendisti, nolumus improbare; nec illud etiam propter causam improbamus eamdem quod, licet nullus contra eum legitimus accusator compareret, ad detegendam tamen hujus mortiferae pestis, imo pestiferae mortis radicem ex officio tuo, fama publica deferente, voluisti plenius inquirere veritatem. Attendentes autem vulgatam infamiam, grave scandalum et vehementem suspicionem ex testium dictis obortam, quae contra eumdem decanum facere videbantur, cum propter eorum quodlibet ei esset purgatio injungenda et servantes et mollientes rigorem, de consilio fratrum nostrorum, archiepiscoporum etiam et episcoporum apud sedem apostolicam existentium, purgationem quartae decimae manus sui ordinis ei duximus indicendam. Ipsum igitur ad te cum litteris apostolicis remittentes, ut ibi purgetur ubi noscitur infamatus, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, ascitis tecum dicto Nivernen. et venerabili fratre nostro Parisien. episcopis, indictam ei a nobis purgationem accipias. Ita tamen ut qui ad ejus purgationem processerint comprobandam, sint fide catholici et vita probati, qui conversationem et vitam ipsius non tam moderno tempore noverint quam transacto. Purgatione vero recepta, beneficium ei restituere non postponas, ne cogatur in cleri opprobrium mendicare. In poenam autem familiaritatis illius quam cum haereticis scienter habuisse dignoscitur, eum ab officio volumus manere suspensum, donec scandalum sopiatur, ita tamen ut publice familiaritatem haereticorum abjuret. Praecipias insuper ipsi districte ut in praedicta et aliis villis circumpositis profiteatur et praedicet fidem catholicam, ac confundat et detestetur haereticam pravitatem, sic deinceps vitam suam bonis adornans operibus, ut infamia convertatur in famam, et omne scandalum et suspicio de catholicorum mentibus deleatur. Quod si forsan in purgatione defecerit, eum ecclesiasticae districtionis mucrone percellas, et ab officio beneficioque depositum ad agendam poenitentiam in arctum monasterium retrudere non omittas.
Datum Lat., Nonis Maii.
LXIV. OXOMENSI EPISCOPO. Confirmantur statuta facta per eum in Ecclesia sua. (Laterani, V Id. Maii.) Ordinem religionis plantare ac fovere plantatum, ex officii nostri debito provocamur; et sic religiosis locis apostolicum nos convenit praebere patrocinium et favorem, quod sub regimine ac gubernatione nostra assiduis proficere valeant incrementis. Intelleximus siquidem per scriptum authenticum sigillo tuo et venerabilis fratris nostri Toletan. archiepiscopi communitum, quod tu de communi consensu totius capituli Oxomensis, auctoritate praefati archiepiscopi, consensu etiam et consilio chariss. in Christo filii nostri A. regis illustris Castellae, deliberatione provida statuisti ut, secundum praeceptum felicis record. Alexandri et Lucii Rom. pontificum, in Oxomen. Ecclesia sint de caetero canonici regulares, nec aliquis in portionarium vel saecularem canonicum recipiatur deinceps in eadem; quaedam etiam alia capitula statuisti quae in eodem scripto perspeximus contineri. Volentes igitur quod a te videtur pia deliberatione statutum, debita firmitate gaudere, constitutiones ipsas (quas possemus restitutiones potius nominare, cum a longis retro temporibus hoc ipsum de Oxomen. Ecclesia fuerit, sicut asseris, a Rom. pontificibus ordinatum), sicut ipsae a te rationabiliter factae sunt, et a tuo receptae capitulo, auctoritate apost. confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, V Idus Maii.
LXV. OXOMEN. EPISCOPO. Concubinarii publici puniantur, clanculariis indicatur purgatio. (Laterani, V Id. Maii.) Tua nos duxit fraternitas consulendos si de clericis publice concubinas habentibus, qui quando conveniuntur a te se esse concubinarios diffitentur, nec apparet contra eos legitimus accusator, credendum sit testimonio bonorum virorum inter quos vivere dignoscuntur. Nos igitur consultationi tuae taliter respondemus, quod si crimen eorum ita publicum est ut merito debeat appellari notorium, in eo casu nec accusator nec testis est necessarius, cum hujusmodi crimen nulla possit tergiversatione celari. Si vero publicum est, non ex evidentia, sed ex fama, in eo casu ad condemnationem eorum sola testimonia non sufficiunt, cum non sit testimoniis sed testibus judicandum. Sed si de clericis illis talis habeatur suspicio, ut ex ea scandalum in populo generetur, licet contra ipsos non apparuerit accusator, tu tamen eis canonicam potes purgationem indicere; quam si praestare noluerint, vel defecerint in praestanda, eos canonica poteris animadversione punire.
Datum Laterani, V Idus Maii.
LXVI. URATIZLAVIEN. EPISCOPO. Consultanti respondetur super pluribus articulis. (Laterani, XVII Kal. Junii.) Nuper a nobis tua fraternitas requisivit quid sit de illis laicis sentiendum qui clericos violenter, sine laesione tamen, in custodia detinent publica vel privata vel etiam detrudunt in vincula, utrum in canonem sententiae latae incidant, ut ipso facto sint vinculo excommunicationis innodati, sicut illi qui manus in clericos injiciunt temere violentas; et utrum qui nominatim excommunicatis scienter communicant, absolvi ab excommunicatione possint per confessionem a simplici sacerdote, vel episcopi seu archipresbyteri sit ab eis absolutio expetenda; et si post actam poenitentiam cum illis valeas dispensare qui etsi bigami de jure non sunt, de facto saltem bigami nominantur, eo quod in sacris ordinibus constituti more nuptiali secundas in contubernium sibi mulierculas adjunxerunt. Nos igitur inquisitioni tuae taliter duximus ex ordine respondendum, quod in primo consultationis articulo non credimus laicos poenam excommunicationis evadere, quamvis eorum factum corporalis laesio non fuerit subsecuta, citra quam violentia saepius circa clericos nequiter perpetratur. In secunda vero quaestione credimus distinguendum an is qui nominatim excommunicato scienter communicat, in crimine communicet criminoso, ei consilium impendendo, auxilium vel favorem, aut alias in oratione vel osculo vel orando secum aut etiam comedendo. In primo quidem articulo, cum talis et communicet crimini et participet criminoso, ac per hoc, ratione damnati criminis videatur in eum delinquere qui damnavit, ab eo vel ejus superiore merito delicti tunc erit absolutio requirenda, cum, juxta canonicas sanctiones, facientes et consentientes par poena constringat. In secundo vero casu, a suo episcopo vel proprio sacerdote poterit absolutionis beneficium obtinere. Quamvis enim et tunc non judicis, sed juris sententia excommunicato communicans sit ligatus; quia tamen conditor canonum solutionem ejus sibi specialiter non retinuit, eo ipso concessisse videtur facultatem aliis relaxandi. Is autem qui juxta primum modum excommunicato communicat, cum juramento debet absolvi. Qui vero juxta secundum modum illi participat, reconciliari poterit sine juratoria cautione. Verum si difficile sit ex aliqua justa causa quod ad ipsum excommunicatorem absolvendus accedat, concedimus indulgendo ut, praestita juxta formam Ecclesiae cautione quod excommunicatoris mandato parebit, a suo absolvatur episcopo vel proprio sacerdote. Tertius et ultimus inquisitionis articulus videbatur habere non modicum quaestionis: quoniam cum in matrimoniis contrahendis non juris affectus sed animi destinatio attendatur, unde illum comitatur infamia qui duas simul habet uxores, quod partim ad factum convenit retorqueri, sicut et quod in canone legitur de presbytero qui non legalibus nuptiis detinetur, eadem censura tales inter bigamos videntur reputandi; licet obviet ex adverso quod opinioni sit veritas praeferenda et quod juxta praemissa, qui nullam uxorem habuit, foret bigamus reputandus; quod contingeret, si quis de facto contraheret cum diversis, quibus de jure non posset matrimonialiter copulari. Nos autem in hac quaestione taliter respondemus, quod cum hujusmodi clericis, qui, quantum in ipsis fuit, secundas sibi mulieres matrimonialiter conjunxerunt, tanquam cum bigamis non licet dispensari, licet in veritate bigami non existant, non propter sacramenti defectum, sed propter affectum intentionis cum opere subsecuto.
Datum Laterani, XVII Kal. Junii.
LXVII. HISP. DECANO TOLETANO. Recipitur sub protectione B. Petri et sedis apostolicae. (Laterani, XVI Kal. Junii.) Sacrosancta Romana Ecclesia, etc., usque ad verbum suscipimus. Specialiter autem decanatum Toletanae Ecclesiae, sicut illum juste possides et quiete, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus, statuentes ut si te in aliquo gravari praesenseris, libere tibi liceat sedem apostolicam appellare. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, XVI Kal. Junii.
LXVIII. HISP. ARCHIDIACONO DE COLERA. Confirmatur sibi dictus archidiaconatus. (Laterani, XVI Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc. usque ad verbum assensu, archidiaconatum de Colera, quem in Segobien. Ecclesia dilectus filius G. Sancti Angeli diaconus cardinalis, dum in partibus Hispaniae legationis fungeretur officio, cum omni jure ac pertinentiis suis tuae tibi contulit intuitu probitatis, sicut illum juste possides et quiete, et in ejusdem cardinalis authentico continetur, devotioni tuae auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, XVI Kal. Junii.
LXIX. JOANNI ABBATIS SANCTI MICHAELIS VILLAE MAJORIS EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. Recipiuntur sub protectione sedis apostolicae. (Laterani, XIII Kal. Junii.) Religiosam vitam eligentibus, etc., usque ad verbum ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini regulam atque institutionem Praemonstraten. fratrum in eodem loco, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo dicta ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis, videlicet Rodam cum omnibus pertinen. suis; ecclesiam Sancti Joannis, cum omnibus pert. suis; ecclesiam Sancti Cypriani de Patella cum omnibus pert. suis, et jus quod habetis in Mafallos, jus quod habetis in ecclesia Alba, ecclesiam Sancti Pauli cum pert. suis, et ecclesiam Sancti Clementis cum villa quae dicitur de Fabar, et ecclesiam Sancti Stephani de Ques; ecclesiam Sanctae Mariae de Spinosa, cum pert. suis; jus quod habetis in villa quae dicitur Sorita, et jus quod habetis in flumine quod dicitur de Pizorga. Sane laborum vestrorum, etc. Licea quoque vobis, etc. Prohibemus insuper ut nulli fratrum, etc. Ad haec etiam inhibemus ne cui episcopo, etc. Cum autem generale interdictum, etc. Chrisma vero, etc. Prohibemus insuper ut infra fines, etc. Ad haec novas, etc. Sepulturam quoque, etc. Obeunte vero, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, XIII Kal. Junii, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pont. vero domini Innocentii papae III anno secundo.
LXX. EPISCOPO ABULENSI. Ut Saraceni solvant decimas ecclesiae parochiali. (Laterani. XII Kal. Junii). Ex parte dilectorum filiorum capituli Abulensis fuit in audientia nostra querimonia recitata, quod cum homines tuae dioecesis in castris et in ipsa civitate morantes, de tribus partibus frugum totius agriculturae suae, molendinorum etiam et hortorum et ruricolae de quarta parte parochialibus ecclesiis, a quibus ecclesiastica percipiunt sacramenta, decimas solvere teneantur, licet ministri ecclesiarum ipsarum fere nullos habeant redditus praeter decimas unde valeant sustentari, domini praedictorum hortorum et molendinorum ipsa tradunt Saracenis in grave detrimentum ecclesiarum et praejudicium excolenda, qui nolunt ecclesiis, sicut olim Christiani solebant, freti potentia et favore illorum a quibus illis excolenda traduntur, decimas exhibere. Volentes igitur ipsis Ecclesiis et earum ministris super hoc, prout convenit, providere fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, nisi Saraceni illi ad commonitionem tuam cum ea integritate qua Christiani solebant praedictas decimas ecclesiis voluerint exhibere, eis facias communionem a Christianis super mercimoniis rerum venalium et aliis penitus denegari: Christianos illos, qui talibus contra formam mandati apostolici communicare praesumpserint, a sua praesumptione per censuram ecclesiasticam, appellatione remota compescens.
Datum Laterani, XII Kal. Junii.
LXXI. LINCOLNIEN. ET ELIEN. EPISCOPIS ET ABBATI SANCTI EDMUNDI. Ut controversiam inter archiepiscopum Cantuariensem et monasterium componere studeant. (Laterani, XIV Kal. Junii). Inter venerabilem fratrem nostrum archiepiscopum et praedecessores ejus ex una parte ac dilectos filios priores et monachos Cantuarien. ex altera, super quibusdam capellis, quas ipsi archiepiscopi laborarunt in praejudicium partis alterius, sicut monachi proponebant, jamdudum grandis et gravis quaestio pullulavit, pro qua praedecessores nostros et nos ipsos saepius oportuit apostolicas litteras destinare. Verum cum in ipso negotio auctoritate litterarum nostrarum usque adeo processum sit ut capella de Lamhee diruta sit penitus et consumpta, praefatus archiepiscopus praedecessorum suorum volens laudabile propositum adimplere, capellam ad honorem gloriosorum martyrum Stephani et Thomae, in qua canonicos praebendarios institueret, de novo fundare volebat de nostra licentia speciali, quod sibi per nuntios et procuratores suos de communi jure competere asserebat, contradictione partis alterius non obstante, cujus indemnitati per idoneam et sufficientem cautionem poterat provideri. Sed neque per demolitionem capellae praefatae de Lamhee suum dicebat desiderium retardandum; cujus opus ea potissimum ratione fuerat condemnatum, quod post denuntiationem novi operis, inhibitionem praedecessorum nostrum et appellationem ad sedem apost. interpositam, fuerat attentatum. Caeterum pro monachis fuit propositum ex adverso quod cum mandatum nostrum ad ipsum archiepiscopum et vos directum circa exeniorum Ecclesiarum et aliorum restitutionem adhuc non fuerit adimpletum nec sopitum scandalum ex ea causa subortum, nec constaret adhuc de praejudicio in posterum auferendo, eadem contradictionis causa durante non erat praefati archiepiscopi petitio admittenda. Cum autem haec et similia fuissent utrinque in nostro auditorio allegata, nos volentes utrique partium pastorali sollicitudine providere, de communi fratrum nostrorum consilio causam eamdem sub ea forma vobis duximus committendam, ut ante omnia inter ipsos amicabiliter componere laboretis. Quod si forte desuper datum non fuerit vos facta prius restitutione plenaria monachis memoratis eorum quae ob hanc causam fuere subtracta, inquiratis super his quae praemisimus, remoto appellationis obstaculo, plenius veritatem; et si de partium voluntate processerit, ad diffinitivam sententiam procedatis: facientes quod decreveritis per censuram ecclesiasticam a partibus inviolabiliter observari. Alioquin, gesta omnia in scriptis fideliter redigentes, ad nos ea sub litterarum vestrarum testimonio transmittatis diem assignantes partibus competentem, quo recepturae sententiam nostro se conspectui repraesentent; ad quem si qua earum venire contempserit, nos nihilominus in causa ipsa, quantum de jure poterimus, procedemus. Ad haec, volumus et mandamus ut ad locum ipsum pariter accedentes, super statu Cantuarien. Ecclesiae tam interiori quam exteriori inquiratis, appellatione remota, plenius veritatem; et quidquid super his inveneritis, nobis fideliter intimetis; ut per relationem vestram certiores effecti quod statuendum fuerit statuamus. Nullis litteris obstantibus praeter assensum partium, etc. Quod si omnes, etc., duo, etc.
Datum Laterani, XIII Kal. Junii.
LXXII. ABBATI ET CONVENTUI DE CERTESEIA. De confirmatione decimarum. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque ad verbum assensu, decimas de Certesies, de Eggeh. de Torp. et de Chabehan. ad opera vestri monast. deputatas, sicut eas juste ac sine controversia possidetis, auctoritate vobis apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, VIII Kal. Junii.
LXXIII. EISDEM. De privilegiorum confirmatione. (Datum, ut supra. ) Ex pastoralis officii debito provocamur religiosam vitam eligentibus apostolicum, etc. Eapropter, dilecti in Domino filii, etc., usque ad verbum suscipimus. Ad haec, ut devotius piis operibus insistatis, vobis auctoritate praesentium indulgemus ut non liceat alicui in vos vel in monasterium vestrum sine manifesta et rationabili causa excommunicationis aut interdicti sententiam promulgare. De novalibus vero quae propriis manibus aut sumptibus colitis aut de vestrorum animalium nutrimentis, sive de hortis et virgultis aut piscationibus vestris nullus a vobis decimas exigere vel extorquere praesumat, sed eas eleemosynae aut pauperibus monasterii vestri, juxta quod tu, fili abbas, postulasti a nobis, praecipimus assignari. Decernimus ergo, etc.
Datum, ut supra.
LXXIV. UGONI ABBATI MONASTERII SANCTI PETRI DE INSULA ARBEN. EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, MONASTICAM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum (Laterani, VIII Kal. Junii.) Piae postulatio voluntatis, etc., usque ad verbum ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti regulam, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefata Ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis et appendiciis suis et terminis, qui sic distinguuntur: primitus a capite maceriae a monte usque ad rivum descendendo per rivum usque ad mare, et per mare ad molendina, et ascendendo per montis verticem et eundo per illum usque in priora confinia, ecclesiam Sancti Cypriani cum pertinentiis et appendiciis suis, et terminis, qui sic distinguuntur: a Valle obscura usque in vallem de Frasinu, aliae tres partes mare circumdant, una cum manmena omnibusque scopulis, ad istud promontorium subjacentia, et valles quae sunt apud Sanctum Cyprianum et aliae quae sunt apud Sanctum Petrum, inter quas salinae vestrae et piscariae consistunt. Sane novalium, etc. Liceat quoque, etc. Prohibemus insuper, etc. Cum autem generale, etc. Sepulturam quoque, etc. Salva tamen, etc. Obeunte vero, etc. Libertates, etc. Decernimus, etc. Salva apostolicae sedis auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, VIII Kal. Junii, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
LXXV. COMPOSTELLANO ARCHIEPISCOPO ET UNIVERSIS EPISCOPIS IN REGNO LEGIONEN. CONSTITUTIS. Ut per excommunicationis et interdicti sententiam rex Legionis et regis Castellae filia, in gradu prohibito copulati, separentur. (Laterani, ut supra. ) Etsi necesse sit ut scandala veniant, vae tamen est homini illi per quem scandalum venit. Quot enim turbationes et scandala diebus nostris orbi supervenerint universo, hodie plus experimur in facto quam scriptum reperiamus in libro. Necesse est autem ut veniant scandala, non solum scilicet inevitabile, sed et utile; quoniam in quo deficit malus, proficit bonus et aurum in fornace probatur. Inter caetera vero in quibus scandalizatur hodie populus Christianus, praecipuum est persecutio paganorum: quae tam in Oriente quam in Occidente, peccatis exigentibus, invaluit ultra modum; contra quam utrobique simile quodam modo putaverunt remedium invenire; sed quia Deum ante suum non proposuere conspectum, quod inventum est in remedium, in periculum est conversum. Sane in Oriente una duobus fuit incestuose conjuncta, in Occidente vero unus sibi duas praesumpsit jungere per incestum. Et incestui quidem in Oriente commisso non solum consensus sed et auctoritas clericorum ibi consistentium intercessit. Sed in detestabili copula in Occidente contracta, licet non absque quorumdam ecclesiasticorum virorum assensu fuerit forsitan attentata, auctoritas tamen ecclesiastica nullatenus intervenit. Volens autem Deus majus peccatum vindicare celerius et a similibus alios deterrere, tam Conradum quondam marchionem, qui . . . reginae Hierosolymitanae prius adhaeserat per incestum, gladio, quam Henricum quondam Campaniae comitem, qui ei et in culpa quodammodo et in poena successit, praecipitio, utrumque vero morte impraevisa peremit. Nondum autem in hujus iniquitatis auctores in Occidente suam exercuit ultionem. Sed quanto longanimius sustinet, tanto forsan severius vindicabit. Licet autem apostolica sedes quod super hoc fuerat in Oriente commissum, propter malitiam temporis et persecutionem urgentem dissimulare sit visa, ad vindicandum tamen quod in Occidente fuerat attentatum, rigore canonicae districtionis est usa. Nam cum ad bonae memoriae Coelestini papae, praedecessoris nostri, audientiam pervenisset quod rex Legionen. filiam charissimi in Christo filii nostri Portugalliae regis illustris incestuose sibi praesumpserat copulare, tam regem ipsum Portugalliae quam incestuose conjunctos excommunicationis sententia innodavit, et Legionen. ac Portugalliae regna sententiae supposuit interdicti; unde quod illegitime factum fuerat est penitus revocatum. Verum dictus rex Legion. ad deteriora manum extendens, sicut is de quo dicit Scriptura: Vae homini illi qui post se trahit peccatum quasi longam vestem (Isa. V, 18, juxta LXX), et: Impius cum venerit in profundum vitiorum, contemnit (Prov. XVIII, 3), filiam charissimi in Christo filii nostri regis illustris Castellae, neptem videlicet propriam, impudenter sibi contra interdictum Ecclesiae copulare praesumpsit. Quod cum ad nostram notitiam pervenisset, dilectum filium fratrem Rainerium, virum scientia et religione pariter reverendum, Deo et hominibus obtentu scientiae et honestatis acceptum, in Hispaniam duximus destinandum; ut juxta verbum propheticum dissolveret colligationes impietatis, solveret fasciculos deprimentes: qui per Dei gratiam ab omni munere manus excussit; ita ut quod legitur, de ipso possit vere referri: Non fuit qui ditaverit Abraham (Gen. XXX, 43). Ipse igitur cum in Hispaniam pervenisset, dictum regem Legionem. semel et iterum ex parte nostra commonuit diligenter ut a tam detestabili et nefanda copula resiliret, universis colligationibus dissolutis quae fuerant pro ipsa copula consummanda contractae. Sed cum apud eum nihil prorsus monitis profecisset, certum ei diem assignavit et locum; et cum ipsum etiam ultra terminum exspectasset, in eum se contumaciter absentantem juxta formam mandati nostri excommunicationis sententiam promulgavit, et regnum Legionen. interdicto generali conclusit. In memoratum vero regem Castellae vel terram suam in nullo processit, cum idem rex se mandatis ejus exponeret et quod reciperet filiam suam, si sibi redderetur, proponeret assertive; quod utrum ex animo fecerit ille plenius novit qui scrutator est cordium et cognitor secretorum. Nuper autem venerabiles fratres nostri Toletanus archiepiscopus et episcopus Palentinus ex parte ipsius regis Castellae et ex parte Legionen. venerabilis frater noster Zamorensis episcopus, ad sedem apostolicam accedentes, postulabant ut cum eodem rege Legion. et filia dicti regis Castellae deberemus super tam incestuosa copula dispensare; propter quod, nisi specialis illa gratia, quam ad devotionem dicti regis Castellae habemus motum nostri animi temperasset, in ipsos ita curassemus severitatem ecclesiasticam exercere, quod nulli de caetero temporibus nostris ad nos repudiatas toties et damnatas petitiones afferrent, cum ipsi etiam noverint quod id ab eodem praedecessore nostro saepius postulatum fuerit et ab eo inhibitum, non indultum. Tandem vero intelligentes archiepiscopus et episcopi memorati quod non solum indulgentiam super hoc a nobis, sed vix etiam possent a nobis audientiam impetrare, interdictum in terram dicti regis Legionen. prolatum tandem a nobis postulavere remitti, asserentes quod ex eo triplex toti regno periculum ab haereticis, Sarracenis et Christianis etiam imminebat. Ab haereticis: quia cum per interdictum ipsum clausa essent in partibus illis ora pastorum, non poterant fideles per eos contra haereticos instrui et ad resistendum eis aliquatenus informari; unde cum ex hoc, tum quia rex Legionen. ab Ecclesia se asserens aggravatum, eis minime resistebat, invalescebant contra fideles haeretici et in regno ipso haereses variae pullulabant. A Sarracenis: quoniam cum per exhortationes et remissiones Ecclesiae, Hispaniarum populus consuevisset ad expugnationem paganorum induci, cessante praedicatorum officio, populi etiam devotio tepescebat; quia cum se cum principe suo, quoad interdictum, eidem videret poenae subjectum, a culpa, cui vel tacendo consenserat, forte se non credebat immunem; propter quod minus circa debellationem Saracenorum fervebat, ne decederet in peccato. A catholicis: quia cum clerici laicis spiritualia ministrare non possent, laici clericis temporalia subtrahebant, oblationes, primitias et decimas detinentes; unde cum clerici ex his pro majori parte in partibus illis consueverint sustentari, eis subtractis non solum mendicare sed fodere et servire Judaeis in Ecclesiae et totius Christianitatis opprobrium cogebantur. Videbatur autem difficile petitioni eorum annuere, et sententiam ex animo, ordine et causa latam canonice sine satisfactione congrua relaxare. Ex animo siquidem: quia, sicut Deus perhibet testimonium conscientiae nostrae, ad hoc non nisi justitiae et honestatis obtentu processimus; cum ex contrario potius contra nos oriri praesumptio potuisset, si tam detestabile facinus duxissemus in patientia tolerandum. Ex ordine: quia dictus frater R. post commonitiones et dilationes legitimas, tandem districtione percussit ecclesiastica contumacem. Ex causa, exemplo divino videlicet et humano: divino, quia cum David in populi numeratione peccasset, Dominus in populum vasa sui furoris effudit, unde idem David dixisse legitur, peccatum suum Domino confitendo: Ego sum qui peccavi, ego qui inique egi. Isti, qui oves sunt, quid fecerunt? Auferatur, obsecro, facies tua, Domine, a populo tuo (II Reg. XXIV, 17); humano: cum jamdictus praedecessor noster, ut non longe petantur exempla in praedictos Portugalliae et Legionen. reges et regna ipsorum praedictas sententias curaverit promulgare. Esset insuper res mali exempli; quia si forsan in alia regna similem nos contingeret promulgare sententiam, similis a nobis gratia peteretur: quam si forsitan negaremus, apud nos esse videretur acceptio personarum. Ex hoc etiam de nobis posset apud aliquos oriri suspicio, praesumentibus forte quibusdam quod ad id moveremur ex causa latenti. Licet igitur ex causis praemissis non videretur dicta petitio admittenda, quia tamen ubi est multitudo in causa, detrahendum est aliquid severitati, ut majoribus malis sanandis charitas sincera subveniat, in eo ad petitionem praedictorum archiepiscopi et episcoporum gratiam de communi fratrum nostrorum consilio duximus faciendam, ex quo videbantur impedimenta expressa superius provenire. Relaxavimus ergo, non in totum, sed in una parte solummodo, interdictum; nec perpetuo sed ad tempus, quandiu scilicet nobis placuerit et viderimus expedire; ut probemus interim spiritus, si ex Deo sint, et an, sicut iidem archiepiscopus et episcopi asseverant, sperata inde utilitas sequeretur; sic videlicet, ut in regno ipso divina celebrentur officia; sed decedentium corpora sepulturae ecclesiasticae non tradantur, in quo tamen clericis gratiam facimus specialem, in eo videlicet, ut in coemeterio ecclesiastico, cessante solemnitate solita tumulentur. Quod licet aliquibus posset absonum forte videri, ut officio restituto sepultura ecclesiastica denegetur, quia, juxta canonicas sanctiones, cui communicavimus vivo, communicare deberemus et mortuo; recte tamen intelligentibus nihil ex hoc incongruitatis occurrit, cum juxta Lateranen. instituta consilii decedentes ex torneamentis etsi per poenitentiam reconcilientur Ecclesiae, Christiana tamen sepultura priventur. Ut autem non remittere poenam sed commutare potius videamur, dictum regem Legionen. et memoratam filiam regis Castellae ac omnes principales eorum consiliarios et fautores excommunicationis curavimus sententia innodare; mandantes ut ad quamcunque civitatem, oppidum, vel villam devenerint, nullus ibidem eis praesentibus divina praesumat officia celebrare. Dicto autem regi Castellae et chariss. in Christo filiae nostrae, reginae uxori ejus, dabimus in mandatis ut quod stent mandatis nostris juratoriam exhibeant cautionem, et vel exprimant in juramento quod ad dissolvendam tam illegitimam copulam dent operam efficacem, vel id nos eis faciemus praestito juramento mandari; nec credimus quod super hoc se aliquatenus nobis exhibeant contumaces, cum quod starent mandatis Ecclesiae, in manibus praedicti fratris R. (sicut ex litteris ejusdem regis apparet) firmiter promisissent et impendissent causam sufficientem ad copulam hujusmodi consummandam. Quod si forsan, quod non credimus, mandatis nostris noluerint obedire, ipsos et principales eorum consiliarios et fautores excommunicari mandabimus et quocunque devenerint, divina prohibebimus officia celebrari, ut sic saltem ad mandatum Ecclesiae revertantur, juxta quod legitur in Psalmista: Imple facies eorum ignominia, et quaerent nomen tuum, Domine (Psal. LXXXII, 27). Quia vero castra quaedam, quae idem rex Legionen. dictae filiae regis Castellae in dotem tradidisse proponitur, ita ut si eam aliqua occasione relinqueret, ipsa cederent in jus ejus, impedimentum praestare videntur hujusmodi copulae dissolvendae, cum castra ipsa non tam ob turpem quam ob nullam potius causam sint data, utpote cum inter eos matrimonium non existat, et ideo nec dos nec donatio propter dotem, ne ad commodum ei cedat quod debet in poenam ejus potius retorqueri, castra ipsa restitui volumus et ad id puellam ipsam per excommunicationis sententiam coarctari; auctoritate apostolica decernentes, ut si ex tam incestuosa et damnata copula proles est vel fuerit quaecunque suscepta, spuria et illegitima penitus habeatur, quae secundum statuta legitima in bonis paternis nulla prorsus ratione succedit. Quod si nec sic praedicti rex Legionen. et filia regis Castellae a se invicem juxta mandatum apostolicum discedere maturarint, in eos districtionem curabimus gravissimam exercere, quam ad cautelam praesentibus non duximus litteris explicandam. Ideoque fraternitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus factam vobis ab apostolica sede gratiam gratius prosequentes, sic utamini permissione nostra in celebrandis officiis, ut decedentium corpora, nisi clerici fuerint, tumulare nullatenus praesumatis. Si quos autem post latam in regnum ipsum sententiam interdicti ante susceptionem praesentium divina inveneritis officia celebrasse, singuli vestrum in sua dioecesi talium praesumptionum auctoritate freti apostolica, sublato appellationis obstaculo, canonica districtione percellant. Si vero aliquis vestrum, fratres episcopi, in hoc deliquerit, excepto Salamantinensi cujus correctionem sedi apostolicae reservamus, tu, frater archiepiscope, animadversione ipsum canonica non differas castigare. Volumus autem nihilominus et districte vobis praecipiendo mandamus quatenus ad quamcunque civitatem, villam, oppidum vel Ecclesiam dictus rex Legionen. et supradicta filia regis Castellae, vel principales fautores et consiliarii eorum forte devenerint, divina ibidem officia, quandiu ipsi praesentes fuerint, nullatenus celebrentur. Si quis autem contra hoc venire praesumpserit, divina eis officia celebrando in civitatibus, villis, castellis, oppidis, aut Ecclesiis, vel ubicunque ipsi praesentes exstiterint, vos temeritatem ipsorum, appellatione postposita, non differatis canonica districtione ferire.
Datum Laterani, ut supra.
LXXVI. W. PRIORI ECCLESIAE SAGIEN. EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, VIII Kal. Junii.) Quoties a nobis petitur, etc., usque ad verbum ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini regulam, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefata ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis, omnes oblationes quae ad manus sacerdotum in Sagiensi ecclesia offeruntur et medietatem Pentecostes, et medietatem omnium legatorum et confratriae, et medietatem omnium asportationum quae ad Ecclesiam ipsam proveniunt vel provenire debent, his exceptis, auro, serico et candelis quae in die Purificationis beatae Mariae et in die Cinerum et in die Coenae Domini offeruntur, quae integre ad episcopum loci pertinere noscuntur; Bodevillam cum pertinentiis suis, ecclesiam de Soroudon, ecclesiam de manso Widonis, ecclesiam de Alneto, ecclesiam de Challoci cum jure episcopali, excepto divortio matrimonii, ecclesiam de Alodio cum omnibus decimis, ecclesiam de Cortevesque, ecclesiam de Mesnilberat cum eremitagio, ecclesiam de Bona fide, et illud quod habetis in ecclesia Sancti Aniani super Spartum, et illud quod habetis in ecclesia Sanctae Scholasticae, videlicet de feudo de Esseio; et illud quod habetis in Ecclesia de Taleriis, videlicet de feudo Guillielmi de Plessei; ecclesiam de Columberiis, ecclesiam de Froc, ecclesiam de Landa de Goul, ecclesiam de Franchevillis, eremitagium de Blanchalanda, ecclesiam de Flureio; apud Cornelium, 12 acras terrae, cum duabus garbis decimae; in civitate Sagien., altare in Crucifixo, medietatem nundinarum Sanctae Crucis in Maio; in praetorio episcopi Sagien. 60 sol. Cenomanen.; in parochia Sancti Petri de Castallo, duas garbas de feudo episcopi; ab episcopo Sagien. 12 procurationes singulis annis reddendas; in molendino de Puchou, in anniversario Frog. episcopi, 20 sol. Cenomanen. in pago Oximen. ecclesiam de Pinu, ecclesiam de Avesnes, ecclesiam de Arenis, ecclesiam de Vercevillis, ecclesiam de Neers, ecclesiam de Estreis, ecclesiam de Condeio super Leison, ecclesiam de Tostis, ecclesiam de Voire; in Ecclesia de Nealpha unum presbyteratum et duas garbas decimae de feudo Vu. Bordon. apud Estias; in pago Humen., ecclesiam de Castelleis, ecclesiam Sancti Gervasii de Messeio, ecclesiam de Crosmenil, ecclesiam de Mesnilian et eremitagium cum omnibus appendiciis suis, ecclesiam de Batille, ecclesiam de Messheudin, ecclesiam Sancti Martini Languilon., ecclesiam de Landa de Loge, ecclesiam de Sancto Salvatore, eremitagium de Monte Tohard, ecclesiam Sanctae Margaritae cum capella sancti Jacobi de Quarrog, cum omnibus pertinentiis suis; in pago Belismon., ecclesiam Sancti Juliani de Merula, ecclesiam de Barvillis, ecclesiam sancti Joannis de Foresta, ecclesiam Sancti Quintini parvi; in pago Corbonen., ecclesiam Sancti Quintini de Bago, de Sagiensi, Hulmensi et Oxomen. archidiaconibus tertiam partem de circatis et synodis; de Corben. archidiacono tertiam partem de synodis. de Belismen. archidiacono tertiam partem de synodis; in episcopatu Cenomanen., ecclesiam de Banuo; in parocbia de Dampere et de campo Segrei, duas partes totius decimae de feudo Vu. de Aunei, capellam quae est in grangia vestra de Bodevilla et mestruas de archidiaconatu Belismen. in molendino Barvillae decimam, et partem Vu. Carrel. militis, cum piscatoria et quidquid Gaufridus Lemorel in decimis parochiae de Bavilla et sancti Juliani habebat, et duas garbas totius decimae Sancti Juliani cum capella coemeterii; redditus archidiaconatuum vacantium, sicuti habetis vel habere debetis archidiaconis viventibus, et totam decimam de Flureio, eremitagium de Martellaio, et mansuram quae est de feudo Vu. de Chantapia, et duas garbas de feudo Vu. de Plesseio; in parochia Sancti Germani Veteris, duas partes decimae de feudo Guidonis de Campo Milonis; in parochia de Mesnillerros, duas garbas decimae de feudo Teoboudorum; in parochia de Gaspreia, duas garbas decimae de feudo Hugonis de Franchavilla et capellam quae est in Messeio; in molendino de Pervers, illam partem quae est de feudo Gaufridi de Fontibus, astreas quondam canonicorum saecularium, cum omnibus pertinentiis, consuetudinibus et libertatibus suis et terram Bogarel; in Argentonio, sex libras Cenoman. et 10 sol., et 6 denarios; in Falesia, 65 sol. Cenomanenses; in Oximis, 105 sol. Cenoman. et quinque de teloneo regis; in Anglia, decem libratas terrae in manerio regis, videlicet de Bentona, scilicet Britalmeton, quae est membrum ipsius manerii, cum omnibus consuetudinibus, libertatibus et quietudinibus; in foresta de Escoves, pascuagium quitum, et 22 fagos absque aliqua traditione annuatim, quando volueritis, accipiendos. In parochialibus autem ecclesiis vestris liceat vobis proprios sacerdotes eligere, etc. Libertates praeterea, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, VIII Kal. Junii, indictione II, Incarnationis Dominicae ann. 1199, pont. vero domini Innocentii papae III an. secundo.
LXXVII. TURONEN. ARCHIEPISCOPO. Quod archiepiscopus suffraganeorum suorum consecrationem potest committere. (Laterani, XVI Kal. Junii.) Quod sedem apostolicam consulis super his quae dubia tibi existunt gratum gerimus et acceptum, et tua exinde fraternitas videtur merito commendanda, cum lex divinae constitutionis eamdem sedem totius posuerit orbis terrarum magistram, ut quidquid dubitatur ab aliquo ab ea tandem ejusdem ratio requiratur. Nos siquidem decrevisti provide consulendos utrum si forte aliqua infirmitate vel alia causa justa detentus, aliquem suffraganeorum tuorum consecrare non posses, aliqui coepiscoporum tuorum vices tuas licitum committere tibi esset et utrum electus, qui pro consecratione instaret, ab eo cui vices tuas taliter commisisses deberet licite consecrari. In quo tale damus tuae consultationi responsum, quod in tali articulo constituto et tuas vices, ut dictum est, committere tibi licet et consecrandus debet munus consecrationis ab eo recipere cui eas duxeris committendas; dummodo Catholicus habeatur et impedimentum ex subtractione gratiae sedis apostolicae non obsistat.
Datum Laterani, XVI Kal. Junii.
LXXVIII. EPISCOPO CIVITATIS CASTELLANAE. Ut civitas Castellana ab interdicti sententia liberetur. (Laterani, IV Kal. Junii.) Accedentes nuper ad praesentiam nostram dilecti filii P. Quintavall. de Conversan, et M. Aldebr. ex parte populi civitatis Castellanae, electioni factae de nobili viro B. de Fordevolie, quem sine conscientia nostra elegerant in rectorem, publice renuntiare, sicut in mandatis receperant, curaverunt; et idem B. nostro super hoc jurans stare mandato, ei nihilominus renuntiare curavit. Unde suppliciter postularunt ut cessante causa pro qua subjecta erat civitas interdicto, et effectus de medio tolleretur, divinis officiis eidem populo restitutis. Nos ergo praedictorum civium justis postulationibus annuentes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus et interdictum denunties relaxatum et in civitate ipsa, fretus auctoritate nostra, divina libere facias officia celebrari.
Datum Laterani, IV Kal. Junii.
LXXIX. RAINERIO ABBATI ET CONVENTUI S. PETRI EUGUBINI. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Kal. Junii.) Cum olim essemus apud Perusium constituti, tu, fili abbas, ad nostram praesentiam accessisti, privilegium bonae memoriae Lucii papae praedecessoris nostri nobis humiliter repraesentans et postulans illud suppliciter innovari, quod propter contradictionem venerabilis fratris nostri Marci Eugubini episcopi, qui tunc temporis supervenit, asserentis hoc in suum praejudicium redundare, non fuit effectui mancipatum. Cumque alter vestrum de altero in nostro auditorio quereretur, venerabili fratri nostro Assisinati episcopo causam sub ea forma commisimus audiendam, ut vos et jamdictum episcopum curaret ad concordiam revocare; alioquin audiret utrinque proposita et omnia in scriptis redigens nobis processum negotii fideliter reseraret. Qui cum indulta vobis a sede apostolica privilegia inspexisset, intellecto quod monasterium vestrum ad Romanam Ecclesiam specialiter pertineret, in causa non duxit ulterius, sicut accepimus, procedendum. Consequenter vero ad venerabilem fratrem nostrum Callen. episcopum et dilectum filium Ar. abbatem Sanctae Mariae Vallis pontis ad postulationem praefati episcopi Eugubini litterae nostrae fuerunt super mutuis quaestionibus destinatae. Sed quia pendente judicio, Joannes monachus privilegia, chartas alias et thesaurum monasterii vestri rapuit, te, abbas, ad nostram oportuit praesentiam iterum laborare; ubi litteras impetrasti quod, per excommunicationis sententiam, qui de amissione privilegii scirent aliquid cogerentur dicere veritatem. Sed quoniam neque sic amissa potuisti privilegia reperire, ad nos denuo es reversus. Te igitur cum testibus tuis et praefati episcopi Eugubini procuratoribus in nostra praesentia constitutis, dilecto filio nostro Pand, basilicae Duodecim Apostolorum presbytero cardinali, dedimus in mandatis ut super amissione ac tenore privilegiorum testes reciperet diligenter, quos duceres producendos. Qui mandati nostri diligens exsecutor, praesentibus praefatis procuratoribus, fideliter redegit in scriptis depositiones decem testium juratorum; quorum depositionibus publicatis, jam dicti procuratores ad producendos testes episcopi, per quos inductos a parte adversa repellerent, in ducias postularunt; quas praefixo termino peremptorio sub eo tenore illis duximus concedendas, ut apud apostolicam sedem probarent quae vellent, ubi onus probationis pars altera subiisset. Caeterum quoniam infra datum terminum et receptum in producendis testibus defecerunt, nos tam per depositiones testium quam per assertiones quorumdam fratrum nostrorum liquido cognoscentes talem dicti privilegii fuisse tenorem, quod videlicet ipsum coenobium nullo mediante ad Rom. Eccl. pertineret et quod non liceret alicui episcopo eidem monasterio et ejus ecclesiis excommunicationem indicere, ut fratres illic Domino servientes, ab omnium potestate liberi Ecclesiae Rom. libertatis gratia potirentur, et quod nulla in eo mentio dioecesani episcopi habebatur; illud etiam nihilominus attendentes quod, sicut ex dictis quorumdam testium intelleximus evidenter et plerique de nostris fratribus tempore illo praesentibus recolebant, cum tu, fili abbas. tempore bonae memoriae Coelestini papae praedecessoris nostri ad ipsius praesentiam accessisses, ipse inspectis Ecclesiae tuae privilegiis, te, licet excommunicatus ab Eugubino episcopo dicereris, tanquam non ligatum admisit ad osculum (quod praesumitur non fecisse, nisi monasterium vestrum cognovisset ad Rom. Ecclesiam specialiter pertinere), de communi fratrum nostrorum consilio pronuntiandum decernimus privilegium illud bonae memoriae Lucii papae praedecessoris nostri, quod sine omni reprehensione bullae, chartae vel litterae apparebat, quando fuit nobis ostensum, illius fuisse tenoris, cujus per depositiones testium et assertiones fratrum nostrorum praemisimus exstitisse. Decernimus ergo, etc., nostrae pronuntiationis, etc.
Datum Laterani, II Kal. Junii.
LXXX. ARBATI DE FIRMITATE, G. ET F. ARCHIDIACONIS CABILONENSIBUS. Committitur ipsis cognitio causae inter Ecclesiam Eduensem et monasterium Balmense. (Laterani, IV Kal. Junii.) Expositam nobis Eduen. Ecclesiae accepimus quaestionem, quod cum causam quae inter eam et Balmen. monasterium vertebatur super terris et ecclesiis in valle Polliniaci constitutis, fel. record. Coelestinus papa praedecessor noster venerab. fratri nostro Cabilonen. episcopo et dilecto filio B. quondam abbati de Firmitate commisisset fine debito terminandam, monachi Balmen. ab ipsis judicibus appellarunt. Ille vero qui abbas ejusdem monasterii dicebatur, se simulans ad prosequendam, appellationem accedere, semel tantum apostolico se conspectui praesentavit, et sic illicentiatus recessit, de appellatione interposita nullam faciens mentionem. Cumque post paucos dies Ecclesiae Eduen. nuntius pro appellatione prosequenda transmissus fuisset apud sedem apostolicam diutius commoratus, idem praedecessor noster monachos antedictos peremptorie citavit, per litteras suas eis sub poena excommunicationis injungens ut ille qui se gerebat abbatem, cum aliquibus ejusdem monasterii monachis, in festo beati Lucae jam secundo praeterito ad ejus praesentiam accederent, sufficienter instructi Eduen. Ecclesiae plenarie respondere et satisfacere sedi apostolicae de contemptu. Ipsi vero licet juxta quod eis injunctum fuerat non venissent, quidam tamen monachorum ad Rom. Ecclesiam accesserunt, quos nuntius Eduen. Ecclesiae apud apostolicam sedem invenit; sed de suo negotio diffidentes, ante causae cognitionem, ut magis Eduen., aggravarent Ecclesiam, recesserunt, ad venerabilem fratrem nostrum Bellicen. episcopum, et dilectos filios abbatem de Balerna et priorem Boniloci per suppressionem veritatis, ignorante praefato nuntio Eduen. Ecclesiae, litteras, ut dicitur, reportantes. Postmodum autem cum jam dicto nuntio Eduen. se quidam Balmen. monachus objecisset et ne posset obtinere litteras impediret, eis dilectos filios J. tit. Sancti Stephani in Coelio monte presbyterum et G Sancti Adriani diaconum cardinales concessimus auditores; in quorum praesentia cum super causa illa fuisset aliquandiu litigatum, et eis scripta et allegationes ab utraque partium assignatae, monachus ipse illicentiatus recessit et noluit sententiam exspectare. Quae omnia cum ad nostram audientiam pervenissent, nolentes aliquem de fraude sua commoditatem reportare, ven. fratri nostro episcopo et dilecto filio decano Matisconen. per scripta nostra mandavimus ut, convocatis ad praesentiam suam partibus, si eis constaret Eduen. Ecclesiam praedictis terris et ecclesiis a praefatis monachis fuisse praeter juris ordinem spoliatam, ipsi ei auctoritate nostra terras ipsas et ecclesias cum fructibus perceptis ex eis non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet resignarent, praedictis litteris nequaquam obstantibus, quas etiam morte praefati praedecessoris nostri credimus exspirasse; post restitutionem vero integram ablatorum, et expensarum quas canonici Eduen. Ecclesiae in prosequenda monachorum appellatione, quam ipsi monachi prosequi non curarunt, se rationabiliter fecisse probarent, audirent ipsi judices si quid emergeret quaestionis et illud fine debito, appellatione postposita, terminarent. Quod si ambo his exsequendis interesse nequirent, praedictus episcopus nihilominus quod mandavimus adimpleret. Cum autem, sicut in litteris ejusdem episcopi perspeximus contineri, utraque partium in ejus esset praesentia constituta et pars Eduen. Ecclesiae juxta mandati nostri tenorem restitutionem ablatorum et expensarum cum instantia postularet, Balmen. monachi se ad ea nolle respondere nec de jure debere asserebant, eo quod ad suggestionem falsi a nobis ipsae litterae fuerant impetratae. Caeterum e contra Eduen. canonici respondebat quod illa falsitatis suggestio principale negotium, pro quo jamdicti canonici litteras impetrarunt, non poterat impedire et ideo monachorum Balmen. allegatio in casu ipso non erat aliquatenus admittenda. Et cum praedictus episcopus paratus esset in ipso negotio juste procedere ac canonice et nullum monachis contra justitiam gravamen inferre, ipsi, pro eo quia decanus Eduen. Ecclesiae filius erat fratris episcopi memorati, ab examine ipsius nostram audientiam appellarunt; qui factae appellationi, licet in litteris nostris appellatio esset inhibita, detulit, et octavas Nativitatis Domini proximo praeteritas terminum appellationi prosequendae praefixit. Ad cujus prosecutionem appellationis licet nuntius Eduen. Ecclesiae accesserit termino constituto, pro parte tamen alia nullus prorsus comparuit responsalis. Volentes igitur quod ipsi causae finis debitus imponatur nec prorogetur ulterius per fraudem vel insolentiam aliquorum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus Eduen. Ecclesiam in possessionem terrarum et ecclesiarum in valle Poliniaci positarum, quibus eam vobis constiterit per Balmen. monachos praeter juris ordinem spoliatam, cum fructibus inde perceptis, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, auctoritate apostolica inducatis, a molestatione ipsius super possessione Balmen. monachos per censuram ecclesiasticam compescentes. Quod si non potuerint tali districtione compesci et possessionem corum praesumpserint impedire, venerabili fratri nostro Bisuntin. archiepiscopo et suffraganeis ejus ex parte nostra firmiter injungatis ut sententiam quam in dictos monachos rationabiliter duxeritis promulgandam, faciant auctoritate nostra suffulti inviolabiliter observari. Volumus autem nihilominus et mandamus ut expensas quas Eduen. Ecclesia in prosequendis appellationibus a monachis interpositis se rationabiliter fecisse probabit, ipsi ecclesiae faciatis a Balmen. monasterio cum integritate persolvi nec eos super quaestione proprietatis, si litigare voluerunt, audiatis, donec juxta mandati nostri tenorem terras praedictas et ecclesias restituerint et expensas; super quibus omnibus eis penitus appellationis remedium interdicimus; nec a vobis appellationem eorum, si objecerint, audiri volumus vel admitti. Post factam vero restitutionem integram ablatorum et expensarum, audiatis si quid emerserit quaestionis et illud, appellatione remota, fine debito terminetis. Taliter autem in nostri procedatis exsecutione mandati, quod sollicitudinem vestram debeamus in Domino commendare nec audiamus super his ulterius quaestionem. Testes autem, etc. Nullis litteris, etc. Quod si omnes, etc. Duo vestrum, etc.
Datum Laterani, IV Kal. Junii.
LXXXIII. CONVENTUI MONASTERII SANCTI LEUFREDI DE CRUCE. Sententia secunda contra primam lata, si ab ea non appelletur, jure tenet. (Laterani, III Non. Junii.) Inter monasterium Sancti Audoeni Rothomagen. et vestrum super modo eligendi abbatem in dicto monasterio vestro jamdudum fuit quaestio agitata; pro qua partibus ad sedem apostolicam accedentibus, venerabilem fratrem nostrum Octavianum episcopum Ostiensem et dilectum filium G. Sancti Georgii ad Velum Aureum diaconum card. dedimus auditores. In quorum praesentia propositum fuit pro monasterio vestro quod, cum abbatia ipsa olim pastore vacaret, vos convenientes in unum, Riccardum monachum virum [ f. vestrum] religiosum secundum beati Benedicti regulam et Ecclesiae libertatem apostolico etiam privilegio roboratam, de gremio ipsius Ecclesiae in abbatem vobis per electionem canonicam assumpsistis, electum ipsum ad benedictionis munus obtinendum dioecesano episcopo praesentantes; qui, per dilectum filium Gaufridum abbatem praefati monasterii Sancti Audoeni prohibitus, quod postulatum fuerat non concessit. Vos ergo videntes vestrum propositum retardari, ne aliquid in praejudicium monasterii vestri fieret, sedem apostolicam appellatis; a qua postmodum ad venerabilem fratrem nostrum Henr. episcopum et dilectos filios Hen. cantorem et R. archidiaconum Bajocen. sub eo tenore per nuntios vestros commissionis litteras impetrastis ut, partibus ad suam praesentiam convocatis, inspecto privilegio et rationibus omnibus quas utrinque ducerent proponendas, causam ipsam, appellatione remota, concordia vel judicio terminarent, nullis litteris obstantibus, ipsarum mentione non habita, a sede apostolica impetratis. Quod si omnes interesse non possent, episcopus cum eorum altero ea nihilominus exsequeretur. Cum igitur partes in praesentia praedictorum episcopi et praecentoris Bajocen. constitutae, archidiacono collega ipsorum ex certa causa et necessaria excusato, non possent ad concordiam revocari, parte vestra volente testes suos omni exceptione majores producere ad probandam electionem canonice celebratam juxta tenorem privilegii bonae memoriae Lucii papae praedecessoris nostri super electione facienda indulti, R. monachus procurator dicti abbatis Sancti Audoeni eis ven. fratris nostri Rothomagen archiepiscopi, episcopi Ebroicen. et dilecti filii R. Ebroicen. archidiaconi patentes litteras praesentavit, ne in causa procederent inhibentes, pro eo quod super ejusdem causae discussione mandatum se dicebant apostolicum recepisse. Verum quia tenor mandati litteris illis non erat insertus nec procurator, licet saepius requisitus, originale ostendere voluit vel rescriptum, eorum prohibitione postposita, probationem vestram oblatam saepius super electione canonica decreverunt pariter admittendam. Sed procurator jamdictus probationi obviare contendens in electione praemissa, monasterium Sancti Audoeni spoliatum fuisse cujusdam juris sui possessione dicebat, quam usque ad creationem abbatis illius loci novissimi obtinuerat inconcusse, qui de congregatione Sancti Audoeni a monachis de Cruce postulatus fuerat et electus. Eo igitur id probare volente, testes vestros super electione canonica, procuratores vero super spoliatione opposita receperunt; quorum depositiones cum post diligentem examinationem disponerent publicare, ad instantiam dicti procuratoris secundae productioni testium, qua se dixit fore contentum, diem alteram assignarunt. Cumque partes ad diem et locum pariter convenissent, requisitus procurator ab ipsis judicibus de testibus producendis, ipse quasi testium productioni renuntians, dilectorum filiorum de Bellebec et de Mortuomari abbatum et prioris de Bellebec litteras eis porrexit, ne in causa procederent inhibentes. Dicebant enim se suscepisse mandatum primo praejudicans, cujus tenorem suis litteris adjunxerunt. Caeterum cum primi judices rescripto diligenter inspecto, cognoscerent illud per falsi suggestionem et veritate tacita impetratum, cum in secundo mentio facta non fuerit apostolici privilegii, ut in primo, ex quo electio sortiebatur praecipuam firmitatem et ipsi judices in secundis litteris a monachis Sancti Audoeni dicerentur certa ratione suspecti, quod ostendere non potuit procurator, causis quibusdam suspicionis satis frivolis allegatis, ab eis contumaciter nulla exspectata interlocutione recessit. Attendentes igitur judices recusationem hujusmodi et allegationem dictae suspensionis seram et supervacuam exstitisse, praesertim post litem inchoatam et testes utrinque productos, quae forte ante litis ingressum colorem aliquem poterat habuisse, considerantes etiam idem mandatum non plene, sed perfunctorie prioris fecisse mentionem, prohibitioni posteriorum judicum, sicut nec priorum, acquiescere noluerunt, magis volentes jussionibus apostolicis obedire quam inferiorum mandatis indebitam reverentiam exhibere; multis, qui aderant jurisperitis sentientibus cum eisdem quod cum saepedictus abbas Sancti Audoeni primo ad priores judices litteras impetrasset, quarum non habebatur mentio in secundis, carere debebat beneficio utrarumque, vel si deberet mandatum alterum alteri praevalere, primo esset parendum potius quam secundo, in quo non habebatur mentio de priore, cum nec primum, ab eodem abbate Sancti Audoeni obtentum, de illo faceret mentionem quod pars altera impetrarat. Praescriptis itaque rationibus moti et usi consilio discretorum, publicatis etiam attestationibus partium et earum rationibus et allegationibus subtiliter intellectis, praedictam electionem auctoritate mandati nostri ratam habuerunt et firmam, super illa molestatione ipsius electi perpetuum abbati et monachis Sancti Audoeni silentium imponentes; quos condemnarunt etiam in expensis centum librarum Andegavensium, licet pars altera de ducentis vellet sacramento praestito declarare. Pars igitur vestra petebat a nobis factum delegatorum judicum confirmari et electo munus benedictionis impendi. Caeterum pars altera proposuit ex adverso saepedictum monasterium vestrum a primordio constructionis suae in tantum ex consensu dioecesani episcopi alteri fuisse subjectum, ut non aliunde assumeretur ibi aliquis in abbatem, nisi de monasterio Sancti Audoeni, dummodo in eo posset aliquis idoneus ad hoc reperiri. Correctio quoque monachorum et abbatis de Cruce, si negligens esset, fuit S. Audoeni abbatibus reservata, et ita obtinuit a longis temporibus quorum memoria non habetur. Et haec siquidem institutio et usus ipsius, a bonae memoriae Alexandro papa praedecessore nostro proponitur confirmata. Unde cum quondam monachi Sancti Leufredi abbatem quemdam aliunde quam de Sancti Audoeni gremio elegissent, abbas Sancti Audoeni haec comperiens appellavit; et per sententiam delegatorum apostolicae sedis electum renuntiare oportuit abbatiae; qui cum facta professione abbati Sancti Audoeni per dies aliquot in ipso monasterio resedisset, per abbatis concessionem datus fuit praefatis monachis in abbatem. Caeterum abbate novissimo adhuc monasterium detinente, a quo regio metu compulsus secessit ad tempus, et monachis se in libertatem volentibus vindicare atque ad electionem procedere insuetam, abbas Sancti Audoeni hoc praesentiens, sedem apost. appellavit, sicut Ric. tunc electus vester in judicio est confessus, adjiciens tamen se primitus appellasse. Verum saepedicti monachi eum eligentes nihilominus in abbatem, ad jamdictos Hen. episcopum Bajocen. et collegas suos rescriptum apostolicum impetrarunt; quorum judicium, ut suspectum, abbas Sancti Audoeni cupiens declinare, ad praefatos abbatem et priorem litteras revocatorias impetravit; qui post inhibitionem priorum judicum, qui eis tenorem mandati apostolici per suas litteras intimarunt et postquam procurator abbatis eis authenticum praesentavit, asserentes litteras illas per falsi suggestionem obtentas, quia privilegii partis adversae in eis mentio non fiebat, post appellationem quoque ab eodem procuratore interpositam, in causa nihilominus processerunt; quorum factum pro monasterio Sancti Audoeni petebant in irritum revocari. His igitur et similibus quae jam dicti episcopus et cardinalis nobis ac fratribus nostris prudenter ac fideliter retulerunt plenius intellectis, cum constiterit nobis primam commissionem non fuisse per ultimam revocatam, tum quia causae suspicionis in jure propositae frivolae videbantur, quas etiam tanquam dilatorias ante litis ingressum opponere debuissent, quibus coram delegatis eisdem subeundo judicium renuntiasse videntur, tum etiam quoniam de privilegio apostolicae sedis et processu negotii usque ad publicationes testium coram primis judicibus nihil in secundis litteris dicebatur, quod si fuisset expressum, obtineri minime potuissent, non obstante sententia quae pro monasterio Sancti Audoeni dicebatur fuisse prolata, quae tamen nobis ostensa non fuit, cum si praedictis judicibus fuerit ostensa, ea posthabita contrarium statuissent, alioquin est quod eam objicientibus imputetur, cum sub praetextu novorum instrumentorum lites non debeant instaurari, communicato fratrum nostrorum consilio factum priorum judicum ratum et firmum habuimus et eorum sententiam approbantes, ipsam auctoritate apostolica confirmavimus, et electo a vobis postmodum nos ipsi munus benedictionis, salvo jure dioecesani episcopi, curavimus exhibere. Nulli egro, etc., confirmationis. etc.
Datum Laterani, III Nonas Junii.
LXXXII. BARTHOLOMAEO TURONEN. ARCHIEPISCOPO EJUSQUE SUCCESSORIBUS CANONICE SUBSTITUENDIS IN PERPETUUM. De subjectione episcopi Dolensis. (Laterani, Kal. Junii.) Licet primum et praecipuum Ecclesiae fundamentum sit unigenitus Dei Filius Jesus Christus, juxta quod dicit Apostolus: Quia fundamentum positum est, praeter quod aliud poni non potest, quod est Christus Jesus (I Cor. III, 11), secundum tamen et secundarium Ecclesiae fundamentum existit beatissimus apostolus Petrus, ad quem Veritas ait: Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam (Matth. XVI, 18): qui sicut a Christo petra dictus est Petrus, ita etiam a Christo capite vocatus est caput, ipso sibi dicente: Tu vocaberis Cephas (Joan. I, 42), ut per hoc universi fideles agnoscerent quod ad ipsum, tanquam ad fundamentum et caput, majores debeant Ecclesiarum causae referri, quatenus quod ab ipso tanquam a capite principali fuerit auctoritate statutum, in ipso tanquam in fundamento stabili firmitate consistat. Nobis ergo, qui, licet indigni, locum ejus in apostolica sede tenemus, incumbit ex debito pastoralis officii de universali Ecclesia scandala tollere ac jurgia resecare et tam emergentes de novo quaestionum articulos quam causas ab antiquo tractatas, sed adhuc in antiquae contentionis scrupulo remanentes, judicialis sententiae calculo terminare. Inter caeteras vero causas veteres ac modernas, vetus illa quaestio, quae inter Turonen. et Dolen. Ecclesias versabatur, Ecclesiam non modicum usque ad haec moderna tempora conturbabat; ad quam vel sopiendam concordia vel judicio terminandam, post multas praedecessorum nostrorum citationes, nos tandem dilecto filio Joanne Dolen. electo ad sedem apostolicam accedente, termino utrique partium a bonae memoriae Coelestino papa praedecessore nostro praefixo, cum tu non nisi nuntios minus sufficienter instructos pro sola dilatione petenda misisses, partem citavimus Ecclesiae Turonensis, mandantes ut quidquid de te quocunque modo contingeret, pars eadem per se vel per procuratores idoneos ad apostolicam sedem accederet, nostrae dispositionis formam vel justae diffinitionis sententiam receptura, alioquin ex tunc nos ad horum alterum procedere curaremus. Dicto igitur electo, Juliano, Rodulpho et Hugone canonicis Dolen. cum litteris de procuratione ipsis super hac causa specialiter ab Ecclesia Dolen. concessis, et dilectis filiis Gaufrido cancellario, Senoreto, Joanne, Ernaudo canonicis Turonen. et Gaufrido de Joviaco cum litteris de ratihabitione datis eis tam a te quam Ecclesia Turonensi, in nostra praesentia constitutis, frequenter per nos, interdum etiam per fratres nostros, audientiam plenam et benignam indulsimus, et quae fuerunt hinc inde proposita intelleximus diligenter. Fuit autem propositum ex parte Dolen. Ecclesiae, quod cum eadem Ecclesia longissimo tempore fuerit in possessione metropoliticae dignitatis, sicut ex gestis quorumdam sanctorum et aliis scriptis apparere dicebat, tandem cum temporibus bonae memoriae Nicolai papae praedecessoris nostri, Festiniano tunc in archiepiscopum Dolen. promoto, usum pallii a sede apostolica postulasset, licet idem Nicolaus quod petebatur ei non duxerit concedendum, quia litteras apostolicae sedis, quas praedecessores ejus praedecessoribus ipsius Festiniani in pallii collatione transmiserant, ei non fecerat praesentari, non tamen quod petebatur negavit expresse, sed partes ad suam praesentiam convocavit, mandans Erardo tunc archiepiscopo Turonen. ut ad ipsum suum legatum transmitteret, cum quo et Dolensis Ecclesia suos nuntios destinaret, ut utriusque partis coram eo aequa lance causa librata, quae esset sedes metropolitica plenius appareret. Scripsit etiam idem Nicolaus, sicut ex authentico ipsius apparet, Salomoni tunc regi Britannorum et uxori ejus, ut idem Festinianus idoneum mitteret ad Rom. Ecclesiam ex proprio clero legatum, qui scripta fidei catholicae documenta deferret et eumdem Festinianum ita credere et servare de caetero juramento firmaret; quod, nisi pallium ei disposuisset per eumdem legatum transmittere, non mandasset. Verum eodem Nicolao sublato de medio, cum nuntii Dolen. Ecclesiae ad apostolicam sedem accessissent, bonae memoriae Adrianus papa eidem Festiniano Pallium cum privilegio destinavit, quod pars Dolen. Ecclesiae per scriptum authenticum non probavit. Praeterea, quod temporibus Joannis VIII Ecclesiae Dolensis archiepiscopus praesideret, nixa est pars eadem comprobare per litteras ejus, quas Mayn. archiepiscopo destinavit et caeteris episcopis per Britanniam constitutis. Caeterum cum quidam juvenis felicis recordationis Gregorio VII consecrandus fuisset a Dolen. Ecclesia praesentatus, ipse juvene illo propter minorem aetatem repulso, I tituli S. Melanii abbatem in Dolen. archiepiscopum consecravit, ei et successoribus ejus pallii usum indulgens et mandans episcopis Britanniae ut ei tanquam archiepiscopo reverentiam et obedientiam exhiberent. Quae quoniam authentica non habebat, per Urbani II litteras voluit edocere. Felicis enim record. Urbanus II Rotlando Dolen. archiepiscopo (juramenta ab ipso recepto quod memoratus G. praedecessor ipsius praedecessori ejusdem R. et successoribus ejus usum Pallii concessisset, sicut in transcripto litterarum ipsius Gregorii, quarum authenticum se habere juravit, erat expressum) munus pallii ex apostol. sedis liberalitate concessit, licet ipsi mandasset ut exhibere se nullatenus recusaret ad discutiendam querimoniam quam Turonen. archiepiscopus de subjectione Dolen. Ecclesiae et obedientia sibi negata taut apud ipsum quam praedecessores ejus fecerat saepe proponi. Idem etiam eum in litteris quas principibus et populo Dolen. Ecclesiae destinavit pro justitiis ejusdem Ecclesiae, duxit archiepiscopum nominandum; sicut per scriptum authenticum pars eadem demonstravit. Piae quoque memoriae Paschalis II Baldrico; dolen. archiepiscopo, a Gerardo tunc Engolismen. episcopo auctoritate sedis apostolicae instituto pallium, plenitudinem scilicet officii pastoralis, indulsit ut eo secundum consuetudinem praedecessorum suorum uteretur. Praeterea in synodo a bonae mem. Calixto papa celebrata Remis. B. Dolen. archiepiscopus cum duobus suffraganeis suis interfuisse legitur et ad ipsam prius tanquam archiepiscopus evocatus. Honorius insuper cum praedictum G. tunc Engolismen. episcopum tanquam legatum suum et ap. sedis vicarium destinaret, inter alios legitur B. archiepiscopo Dolen. scripsisse ut eum reverenter susciperet et ipsi humiliter obediret, qui etiam B. quatuor suffraganeos habuisse probatur. Ad haec, felicis mem. Innocentius papa praedecessor noster G. Dolen. archiepiscopum et suffraganeos ejus ad concilium quod Pisis postea celebravit legitur evocasse, et ad querimoniam ejus citasse archiepiscopum Turon. ut super subjectione quam a Dolen. petebat justitiam ostenderet Ecclesiae Turon. et eidem Dolen. de Aleten. dioecesi responderet. In quo etiam piae me. Coel. eumdem praedecessorem suum Innocentium est secutus. Et licet bonae me. Lucius Papa II praed. noster contra Dolen. Ecclesiam pro Turon. sententiam promulgarit, semper tamen Dolen. Ecclesia in libertatis possessione permansit; cum sicut in scripto etiam ab adversa parte inducto perspicitur contineri, concessum fuerit ut G. tunc Dolen. archiepiscopus, quandiu Ecclesiae praeesset eidem, usum pallii non amitteret nec alii quam Ro. pontifici subjaceret. Idem etiam G. cum ad Capuanae sedis metropolim aspiraret, in via cum Turonensi archiepiscopo dicitur collusisse nec bene defendisse causam Dolen. Ecclesiae, a qua tam corpore quam animo discedebat, cum statim post sententiam transierit ad Ecclesiam Capuanam. Oliverius quoque successor ipsius electus eosdem suffraganeos, quos G. praed. ejus habuerat, habuit et in Dolen. Ecclesia ministravit, sicut per plures testes fuerat comprobatum. Adjecit etiam pars Dolen. quod processu temporis bonae me. Eugenius papa praedecessor noster felicis record. B. Claraevallen. abbatem ad sopiendam inter easdem ecclesias controversiam destinavit, cujus statutum servare noluit Ecclesia Turonensis. Caeterum cum H. postmodum Dolen. electus propter illitteraturam suam apostolico se timeret conspectui praesentare, cum cantore et quatuor aliis canonicis Dolensibus Andegavis, quasi cum Turonensi compositurus, accessit; et exinde contra prohibitionem cantoris et alterius canonici senioris, cum tribus junioribus Turonen. adiit civitatem; et corruptis aliis tribus canonicis per collationem praebendarum et salvo jure Dolen. Ecclesiae jurare inductis se servaturos quod oblata eis chartula continebat, a Turonen. archiepiscopo munus consecrationis accepit. Quod autem idem H. tres juvenes memoratos corruperit, uni scilicet archidiaconatum, alteri praebendam conferens, tertio praebendam susceptam de manu laicali confirmans, quod cantor et socius ejus eidem H. ne Turonis accederet curaverint districtius inhibere, quod iidem juvenes salvo Dolen. ecclesiae jure juraverint, quod idem H. adulterinum sigillum habuerit, eadem pars per suos testes sufficienter asseruit fuisse probatum. Adjectum est etiam, quod litterae nomine Dolen. capituli super ipsius H. praesentatione confectae verae non essent; utpote in quibus nomen praemittebatur decani, cum decanus nullum haberet in eadem Ecclesia personatum, sed cantor primum locum potius obtineret. Idem etiam H. in professione quam fecit archiepiscopo Turonen. se non episcopum sed archiepiscopum nominavit. Caeterum cum idem H. propter praedicta non fuisset a Dolen. receptus, ad apostolicam sedem accedens, a bonae memoriae Adriano papa praedecessore nostro ab obedientia fuit, quam Turon. archiepiscopo in consecratione sua promiserat, absolutus. Sed hoc non potuit pars eadem per litteras authenticas demonstrare. Cui cum Dolen. Ecclesia ab eodem Adriano papa usum pallii, tum ex tenore concordiae quam inter se et Turon. archiepiscopum factam fuisse confitebatur, tum ex antiqua consuetudine, postularet; nuntii vero Turon. Ecclesiae compositionem quamdam factam per abbatem de Fontanis, in qua Dolen. ecclesiam suffraganeis renuntiasse dicebant, peterent confirmari, addentes quod sic fuerat a praefato Lucio papa praedecessore nostro de fratrum consilio per sententiam diffinitum, parte Dolen. Eccl. praedictam compositionem et sententiam non tenere dicente, cum is qui in Dolen. Ecclesia tunc praesulatus gerebat officium, dolum adhibuisset et fraudem, utpote qui cum jam ad Capuanam metropolim aspiraret, nihil ad commodum Dolen. Ecclesiae allegavit, cum et Dolen. Ecclesia praesens in examinatione negotii non fuisset, idem etiam Adrianus praedictam compositionem omnino cassavit, et eam vires censuit non habere, eidem H. pallii usum indulgens; ac E. tunc archiepiscopo Turonen. praecipiens ut aut cum eo super suffraganeis conveniret, aut usque ad festum Sancti Michaelis proximo tunc venturum plenam ei exhibiturus et recepturus justitiam apostolico se conspectui praesentaret; interim autem ipsum vel clericos ejus excommunicationis vel interdicti sententia non praesumeret aggravare. Iterum etiam idem Adrianus ad festum Omnium Sanctorum citavit partem Ecclesiae Turonen. et eumdem H. frequenter in litteris suis archiepiscopum nominavit: quod ex scriptis authenticis pars eadem demonstravit. Insuper bonae memoriae Alexander papa eumdem Adrianum praedecessorem suum postmodum imitatus, dictum H. nominavit archiepiscopum et te non semel sed et saepius et tandem peremptorio evocavit, ut ad apostolicam sedem accederes, Roll. tunc Dolen. electo de suffraganeis responsurus. Asseruit etiam idem Alexander in suis litteris, sicut ex earum inspectione patebat, quod dictus Adrianus praedecessor ipsius quaestionem illam, quae inter Turon. et Dolen. Ecclesias per sententiam terminata fuerat, coeperat retractare. Unde volens plenius super causa ipsa cognoscere veritatem, cum utraque parte praesente a Roll. tunc Dolen. electo testes recepisset inductos et depositiones eorum super quibusdam capitulis admisisset, G. tunc Senonen. H. Bajocen. et abbati Sanctae Genovefae et decano Bajocen. tam testes quos ipse receperat super quibusdam aliis capitulis audiendos, quam alios ab alterutra partium inducendos, recipiendos et audiendos super possessione subjectionis in qua te, tu frater archiepiscope, esse dicebas, vel libertatis in qua se idem tueri nitebatur electus, super capitulis certis commiserit, quem Lucius etiam successor ipsius in hoc imitatus Cenoman. decano, I. de Veteriponte archidiacono Rothomagensi, Januen. praeposito Sanctae Mariae de Castell. per suas litteras idem injunxit; qui juxta mandatum apostolicum procedentes, receperunt testes super praedictis capitulis inductos a partibus, et eorum depositiones redigentes in scriptis sub sigillis suis ad sedem apostolicam transmiserunt. Ex his ergo concludens Dolen. Ecclesia postulabat, ut cum in libertatis semper possessione fuisset, dictum electum Joannem per dilectum filium nostrum Jor., tituli Sanctae Pudentianae presbyterum cardinalem, tunc apostolicae sedis legatum, auctoritate apostolica confirmatum, consecrare in archiepiscopum et ei usum pallei curaremus de solita sedis apostolicae benignitate conferre. Caeterum ex parte Turonen. Ecclesiae fuit ad praedicta responsum, quod cum olim tota Britannia fuisset Turonen. Ecclesiae tanquam metropoli suae subjecta, Britannis tandem conspirantibus contra regem Francorum et proprium sibi constituentibus regem, occasione beati Sansonis quondam Eboracen. archiepiscopi, qui, cum in partibus Britanniae pateretur exsilium, in Dolen. Ecclesia cum archiepiscopalibus insignibus ministrarat, Dolen. Ecclesia contra Turonensem supersilium elationis assumpsit, Britannis volentibus sibi novum archiepiscopum, sicut novum regem creaverant, suscitare. Unde bonae memoriae Nicolaus papa predecessor noster Salomoni tunc regi Britanniae scribens, quod omnes episcopi regni ejus suffraganei essent Ecclesiae Turon. per litteras suas expressit, adjiciens tandem ut si contentiosus agere vellet, ad sedem ap. destinaret; ut quae esset sedes metropolitica per ejus judicium appareret. In aliis etiam litteris directis eidem Turon. Ecclesiam metropolim esse Dolen. Ecclesiae, sicut ex praedecessorum suorum monimentis et exemplis priorum patere dicebat, asseruit et Festiniano Dolen. antistiti scribens quod Turon. Ecclesia metropolis ejus esset se comperisse, sicut ex litteris ejus apparet rescripsit; necessarium esse adjiciens ut eam Dolen. episcopi sequerentur et ipsam in negotiis suis adirent, nec exquirere ipsius judicium detrectarent, sicut per monimenta praedecessorum suorum et exempla priorum dicebat ostendi; addito ut idem Festinianus se metropolitam nullatenus appellaret, quousque scripta Romanorum pontificum, quae in acceptione pallii ejus antecessores acceperant, destinaret; cum in regestis Siri et Adriani nullatenus invenisset quod Bestovaldo et Junemeno praedecessoribus ejusdem Festiniani, sicut scripserat, usum pallii concessissent. Praeterea Joannes papa praedecessor noster episcopis Britanniae interdixit ne juri Ecclesiae Turon. resisterent super omnibus quae Turon. archiepiscopus ad suam pertinere metropolim asserebat, donec utraque partium ad apostolicam sedem accederet, ut ibidem eadem causa finiretur; adjiciens quod si aliter agerent, se scirent excommunicationis sententiae subjacere et ab omni ecclesiastico beneficio esse suspensos. Quem piae record. Leo papa successor ipsius postmodum imitatus, se in scriptis veterum reperisse asseruit omnes episcopos Britanniae Turonen. archiepiscopo subjacere; adjiciens quod cum ad eum in Remen. concilio super hoc quaestio delata fuisset, statuerat ut Dolen. pseudoarchiepiscopus cum suis subjectis Rom. concilio interesset, non solum super hoc, sed etiam de simonia responsurus; quod quia implere contempsit, eum et omnes episcopos qui ei adhaeserant excommunicationis sententia innodavit; sic scilicet, ut nec peragerent divinum officium nec audirent nec etiam benedicere attentarent. Tandem vero cum utraque partium super hoc coram felicis record. Gregorio papa VII praedecessore nostro diutius litigasset, idem Gregorius post longam discussionem in Romana synodo, utraque parte praesente et causa non sine multo labore discussa, contra Dolen. Ecclesiam sententiam promulgavit; ut nisi forte Britanni a subjectione ejusdem Ecclesiae se possent authentica sedis apostolicae auctoritate fueri, Turonen. Ecclesiam matrem suam et metropolim recognoscerent et eam quam decet metropolitanum subjectionem et obedientiam Turonen. archiepiscopo exhiberent, usu pallii tunc Dolen. electo reservato, sic tamen ut nullus successor ejus ad dignitatem hujusmodi aspiraret, sed tam ipsi quam caeteri episcopi Britanniae sub Turonen. archiepiscopi magisterio perpetuo permanerent. Ad quod melius cognoscendum idem Gregorius legatus sedis apostolicae in provinciam destinavit: qui congregato concilio Xanctonis, auditis propositis, cum Dolensis Ecclesia nullum ad suae defensionis praesidium apostolicae sedis privilegium induxisset, sed quasdam litteras potius sub nomine Adriani papae confectas, quas P. clericus Dolen. antistitis, ipso audiente ac tacente, in regesto Rom. Ecclesiae se mentitus fuerat reperisse et quas idem antistes falsatas esse in versiculo, in quo de datione pallii fiebat mentio, recognovit, quod Gregorius sub conditione statuerat pure curaverunt et simpliciter diffinire; scilicet ut tam idem Dolen. quam caeteri Britanniae episcopi perpetuam deinceps subjectionem et obedientiam exhiberent archiepiscopo Turonensi. Quod praedictus Dolen. in manu dicti Gregorii papae post datum judium promiserat se facturum. Quamvis autem praedictorum Joannis, Leonis, Gregorii et legatorum ejus pars eadem authentica non haberet, ea tamen authentica esse per bonae memoriae Urbani II authenticum demonstravit. Cumque postmodum R. Dolen. episcopus memorati Urbani papae se conspectui praesentasset, juramento firmavit quod praedictus Gregorius praed. ejus, salva querimonia Turonen. Ecclesia, pallii usum concesserat, sic tamen ut si etiam Dolen. Ecclesia in causa succumberet, usum pallii nihilominus retineret: quod per quasdam litteras ejusdem Gregorii ostendere nitebatur; propter quod Urbanus ei pallium indulsit. Caeterum cum R. Turonen. archiepiscopus ad ejus praesentiam accessisset et quod per eumdem Gregorium et legatos ejus diffinitum fuerat demonstrasset, idem Urbanus de consensu partium certum terminum partibus assignavit: ad quem si qua partium non veniret, causae suae periculum sustineret. Unde Turonensi ad terminum veniente, Dolensi vero per nuntium suum excusationes solummodo praetendente, minus legitimas, causa cognita, de consilio fratrum suorum sancivit ut tam Dolensis quam caeteri episcopi Britanniae Turonen. Ecclesiam suam esse metropolim recognoscerent et debitam ei reverentiam exhiberent, nec ullo ulterius tempore post Roll. obitum ad usum pallii Dolen. episcopus aspiraret; sicut in ejus authentico perspeximus contineri. Idem etiam Urbanus episcopis Britanniae suam sententiam denuntians, praecepit ut Turonen. sicut archiepiscopo suo in posterum obedirent. Cum autem postmodum tempore bonae memoriae Lucii papae secundi causa eadem fuisset ad apostolicae sedis audientiam procurante Dolen. Ecclesia revocata, ipse utraque parte praesente latam ab eodem Urbano papa sententiam confirmavit, et Turonen. Ecclesiam super Dolensis et aliorum episcoporum Britanniae obedientia per baculum investivit; praecipiens ut tam Dolensis quam caeteri episcopi Britanniae Turon Ecclesiae tanquam propriae metropoli subjacerent et ei debitam obedientiam et reverentiam exhibere curarent; hac tamen moderatione habita, ut G. tunc Dolen. episcopus retineret usum pallii, quoad viveret, et Romano tantum pontifici subjaceret, sed post ipsum nullus Dolen. episcopus ad usum pallii aspiraret, sicut in ostenso nobis ipsius authentico privilegio continetur. Qui etiam Briocen. et Trecor. episcopos ab obedientia Dolen. absolvit et ut Turonensi archiepiscopo reverentiam et obedientiam exhiberent injunxit; adjiciens quod, si mandati essent apostolici contemptores, sententiam quam Turonensis proferret in eos, ratam haberet et faceret inviolabiliter observari. Mandans etiam comiti et baronibus Britanniae ut sententiae nullatenus obviarent, sed eam paterentur exsecutioni mandari, alioquin, ratam haberet sententiam quam Turonensis archiepiscopus in contradictorem quemlibet promulgaret. Hanc autem ejusdem Lucii sententiam Eugenius et Anastasius successores ipsius auctoritate apostolica confirmarunt et idem Eugenius ratam habuit excommunicationis sententiam quam in Dolenses et Briocenses clericos E. tunc Turon. archiepiscopus, propter eorum inobedientiam, promulgarat. Tandem vero Dolensi Ecclesia sententiae parere coacta, Hugonem tunc electum suum consecrandum per decem Dolen. canonicos et clericos cum decreto capituli subscriptiones canonicorum omnium continente absolutione recepta ab archiepiscopo Turon eidem archiepiscopo praesentavit et ei professionem fecit, sicut alii suffraganei archiepiscopo suo facere consueverunt, ac rediens a clero et populo Dolen. fuit cum processione receptus. Et licet idem H. postmodum, sicut ab adversa parte proponitur, pallium et absolutionem obedientiae, quam in consecratione sua exhibuerat Ecclesiae Turonensi, tacita de latis sententiis veritate et falsitate suggesta, scilicet quod ille qui tunc in Dolenen. Ecclesia praesulatus gerebat officium, fraudem adhibuerat nec sufficienter partem Dolen. Ecclesiae defenderat, a sede apostolica impetrasset, rediens tamen eidem archiepiscopo debitam obedientiam exhibere curavit et se teneri recognovit eidem, ad concilium ejus vocatus accessit et tam ei quam J. ejusdem archiepiscopi successori obedientiam, sicut suo Metropolitano, reverenter impendit, sicut per testes fuerat legitime comprobatum. Qui cum tandem, quia transgressus fuerat proprium juramentum, ab eodem J. fuisset excommunicationis vinculo innodatus, tandem caecitate percussus, poenitens et de perjurio sponte confessus, absolutionis ab eo beneficio impetrato, annulum etiam ei resignavit: quod totum per testes fuerat comprobatum. Idem quoque Adrianus in litteris quas pars adversa super pallio eidem H. concesso inducit, inter caetera protestatur quod quia super controversia proposita plenam non potuerat cognitionem habere, cum altera pars in negatione consisteret et se non habere mandatum penitus affirmaret, nihil ab eo fuerat super eodem negotio terminatum. Felicis etiam recordationis Alex. papa praedecessor noster de sententia Lucii, confirmatione Eugenii et Anastasii, concordia H. et pallio ipsi H. ab Adriano papa concesso habita mentione, Turonensi Ecclesiae in Dolensem jus metropoliticum reservavit, mandans Dolen. capitulo ut si forsan in personam idoneam convenisset, eam Turonensi archiepiscopo confirmandam et consecrandam, si electionem factam inveniret canonice, praesentaret et consecraturus ei debitam obedientiam et reverentiam secundum Ecclesiae consuetudinem exhiberet; adjiciens, quod si per legatos sedis apostolicae eorum esset electio confirmata et electus etiam consecratus, nihilominus ad eumdem archiepiscopum vocatus accederet et ei obedientiam exhiberet. Quod si forsan ab eo vocatus ad praesentiam ejus infra tres menses accedere non curaret, ex tunc idem Alexander ipsum ab administratione temporalium et exsecutione officii, quod post electionem susceperat, suspendebat; sicut per ejus authentica patuit manifeste. Nec nocuit nec nocere potuit Ecclesiae Turon. quod idem Alexander forte in favorem Dolen. electi citavit partes, testes recepit et aliis recipiendos commisit, cum non in praejudicium alterutrius partium id intelligatur egisse; praesertim cum tibi etiam ad Turon. metropolim evocato, Dolen. dioecesis in pulsatione campanarum et causarum delatione detulerit, et abbas Sancti Jacuti, qui est de Dolen. dioecesi, ad concilium tuum vocatus accesserit et tibi etiam curaverit obedientiam exhibere. Nos ergo, diligenter auditis quae fuerunt hinc inde proposita et rationibus et allegationibus partium cum instrumentis et attestationibus sufficienter inspectis, de fratrum nostrorum et tam archiepiscoporum quam episcoporum existentium apud apostolicam sedem consilio petitionem Dolen. Ecclesiae interlocuti sumus non esse aliquatenus admittendam, cum probatum non esset Dolen. Ecclesiam in libertatis possessione, sed Turonensem potius in subjectionis ipsius possessione manere. Ad abundantiorem autem cautelam, ab eodem electo coram fratribus nostris quaesivimus si Dolen. Ecclesia jam probasset vel adhuc posset probare dolum quem praefatus G. Dolen. archiepiscopus dictus est commisisse, per quem pars Dolen. Ecclesiae remansisse proposita fuerat indefensa. Qui respondit quod dolus ille nec probatus fuerat nec poterat comprobari; cum saepedictus G. et qui cum eo venerant in Apuliam transeuntes nunquam postea remearint. Et quamvis causa non super proprietate, super qua saepe fuerat sententialiter diffinitum, sed super possessione tantum subjectionis et libertatis commissa sub certa forma fuisset, ad omnem tamen occasionem tollendam, liberam ei concessimus facultatem ut ex his quae acta fuerant adhuc summatim de proprietate proponeret, si quid posset rationabiliter allegare. Audientia ergo sibi propter hoc publica in consistorio bis indulta, quia praeter praemissa nihil ad commodum partis suae potuit allegare, cum quasi praenosceret quod deberet in causa succumbere, electioni renuntiare voluit in manibus nostris et a commissa sibi et sociis suis a Dolen. capitulo super eadem causa procuratione cessare. Nos autem nolentes hominum malitiis indulgere, nec renuntiationem recepimus nec passi fuimus ut a commisso sibi et sociis suis a Dolen. Ecclesia super eadem causa procuratoris officio resiliret. Ipso igitur nihil quod ad causam suam faceret postmodum proponente, cum ipsum negotium diu quidem cum multa diligentia nos et fratres nostri sufficientissime discusserimus, praemissis et aliis multis rationibus per idoneos advocatos ab utraque parte prudenter inductis, quas propter prolixitatem superfluam in hac pagina praetermisimus adnotare, de communi fratrum nostrorum consilio, auctoritate Dei omnipotentis et beatorum apostolorum Petri et Pauli et nostra, utraque parte praesente, praedictas praedecessorum nostrorum sententias confirmantes, decernimus, statuimus et sancimus ut Dolen. Ecclesia perpetuis semper temporibus suffraganea plene subjaceat Ecclesiae Turonen. et debitam ei tanquam suae verae metropoli reverentiam et obedientiam cum aliis suffraganeis Ecclesiae Turon. impendat, nec unquam Dolen. episcopus ad pallii usum aspirêt. Et ne causa toties diffinita de caetero valeat in contentionis scrupulum refricari, si qua posthac instrumenta vel argumenta pro parte Dolen. Ecclesiae possent quomodolibet inveniri, nos auctoritate apostolica nihil ea penitus valitura censemus. Nulli ergo, etc., diffinitionis, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, cancellarii vicem agentis, Kal. Junii, indictione II, incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.
LXXXIII. ARCHIEPISCOPO ET CAPITULO TURONENSI. De eodem argumento. (Laterani IV Non Junii.) Ad convincendam malitiam et improbitatem eorum qui contra rationes et jura venire non metuunt, sedes apostolica consuevit rigorem et severitatem aliquoties temperare; ut vincens in bono malum, omnem auferat materiam murmurandi. Hoc enim quidam praedecessorum nostrorum in causa quae vertebatur inter Turon. et Dolen. Ecclesias fecisse noscuntur, qui, contra res judicatas et per sententias sedis apostolicae saepius diffinitas, Dolensi audientiam in judicio praestiterunt: cum contra res judicatas nullo juris remedio valeat attentari; ita quod et judicis inferioris sententia, quae legitima non est appellatione suspensa, postquam in rem transierit judicatam, ut contra jus litigatoris prolata, retractari de jure non debet, ut sic finis litibus imponatur. Nos quoque postquam causam illam, quae commissa fuerat a bonae memoriae Alexandro et Lucio praedecessoribus nostris inter ipsas Ecclesias super possessione tantum subjectionis et libertatis, rationibus utriusque partis et allegationibus cum instrumentis et attestationibus diligenter auditis et cognitis, pro Turonensi contra Dolensem canonice terminavimus, ad abundantiorem cautelam benignam adhuc ipsis Dolensibus indulsimus facultatem ut, quoniam in examinatione illius causae multa fuerunt in diversis articulis coram nobis et fratribus nostris utrinque de proprietate proposita, summatim, non quasi litem contra priores sententias contestando, sed ut ex his quae fuerunt actitata, de proprietate, si possent, aliquid plenius et efficacius allegarent, per quod forte posset ostendi an aliquid fuerit omissum, sicut ipsi frequentius asseruerant, propter quod ipsa Dolen. Ecclesia in prioribus judiciis remanserit aliquatenus indefensa. Sed cum praeter illa quae prius multipliciter allegaverant, nihil postea commodius allegarent, Nos ex allegationibus ipsis nihil penitus audientes quod contra vires priorum sententiarum animum nostrum posset aut deberet aliquo modo movere dictas praedecessorum nostrorum sententias confirmavimus, statuentes ut Dolen. Ecclesia tanquam suae verae metropoli perpetuis semper temporibus suffraganea plene subjaceat Ecclesiae Turonen. nec unquam Dolen. episcopus ad pallii usum aspiret. Et, ad omnem malitiam convincendam, decrevimus ut ne lis toties diffinita posset ulterius refricari, si qua post haec argumenta vel instrumenta pro parte Dolen. Ecclesiae contingeret inveniri, tanquam nihil penitus valitura, omni prorsus utilitate carerent. Ut autem de ordine processus istius nulla possit in posterum dubitatio suboriri, has vobis litteras ipsum processum compendiosius continentes duximus in testimonium concedendas.
Datum Laterani, IV Nonas Junii.
LXXXIV. REGI FRANCORUM. De eadem re. (Laterani, II Kal. Junii.) Ventilata diutius et quasi frustra saepius sopita contentio, quae inter Turonen. et Dolen. Ecclesias vertebatur, usque adeo statum generalis Ecclesiae hactenus molestavit, ut non solum Dolen. doleret Ecclesia, et metropolis Turon. turbaretur, sed praedecessorum nostrorum aures utriusqus saepius querela pulsaret, et ipsi frustra quodammodo visi fuerint laborasse. Nam etsi frequenter ad Romanam curiam quaestio ipsa perlata fuisset, et per multos praedecessores nostros non tantum semel sopita, sed saepe, nihilominus tamen super ea nos oportuit laborare; nec fuit per Dei gratiam labor noster inanis, sed principium nostrum finis est debitus subsecutus. Siquidem cum utraque partium ad citationem nostram apostolico se conspectui praesentasset, auditis quae fuerunt hinc inde proposita, rationibus, allegationibus et attestationibus, et instrumentis partium diligenter inspectis, de communi fratrum nostrorum consilio sententiam dictavimus pro Ecclesia Turonensi, auctoritate apostolica decernentes ut Dolen. Ecclesia suffraganea semper existat Ecclesiae Turonensis, et ei tanquam suae verae metropoli reverentiam, honorem, et subjectionem semper impendat, nec ullo unquam tempore ad usum pallii episcopus Dolensis aspiret. Ideoque serenitatem regiam monemus et exhortamur attentius, ac per apostolica tibi scripta mandamus quatenus latam a nobis sententiam, quantum in te fuerit, et tu ipse conserves ulterius et facias ab aliis observari, eamdem Ecclesiam Turon. in suis justitiis et manutenens et defendens.
Datum Laterani, II Kal. Junii.
LXXXV. (Datum eadem.) In eumdem modum comitissae et A. filio ejus et universis baronibus Britanniae, usque ad verbum observari, Turon. Ecclesiam vestram recognoscentes metropolim et ad eam in quibus necesse fuerit, devote et humiliter currentes. Alioquin, sententiam quam in vos propter hoc canonice tulerit Ecclesia Turonensis, ratam habebimus et faciemus auctoritate nostra inviolabiliter observari.
Datum eadem.
LXXXVI. (Datum eadem.) In eumdem modum clero et populo Dolen., usque ad verbum aspiret. Ideoque universitati vestrae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus latae a nobis sententiae devote ac sine omni contradictione parentes, Turonen. Ecclesiam, videlicet metropolim vestram, curetis humiliter revereri et ad eam in quibus necesse fuerit et jus metropolitanum postulat, recurratis. Alioquin, sententiam quam in vos propter hoc canonice tulerit, ratam habebimus et faciemus auctoritate nostra inviolabiliter observari.
Datum eadem.
LXXXVII. In eumdem modum capitulo Dolen., usque ad verbum recurratis. Volumus etiam et sub eadem sententia districte praecipimus quatenus dilectum filium electum vestrum consecrandum venerabili fratri nostro Turon. archiepiscopo, omni appellatione, contradictione et occasione cessantibus, praesentetis; qui ei more suffraganeorum Turon. Ecclesiae professionem faciat et obedientiam promittat. Quod nisi infra duos menses, postquam requisiti fueritis, volueritis adimplere, sententiam quam propter hoc idem archiepiscopus in vos canonice tulerit ratam habebimus et faciemus, auctore Domino, inviolabiliter observari.
LXXXVIII. (Datum, ut supra. ) In eumdem modum archiepiscopo Rothomagen. et suffraganeis ejus usque ad verbum aspiret. Ideoque fraternitati vestrae per ap. scripta mandamus quatenus latam a nobis sententiam, quantum in vobis fuerit, et vos observetis ulterius et faciatis ab aliis observari nec alicui de Dolen. dioecesi chrisma vel alia sacramenta ecclesiastica ministretis, nisi de consensu Ecclesiae Turonensis. Sententiam insuper quam venerabilis frater noster archiepiscopus Turonen. in dilectos filios electum et capitulum Dolen. propter contumaciam seu inobedientiam eorum canonice tulerit, usque ad satisfactionem congruam per dioeceses vestras ratam faciatis et firmam haberi.
Datum, ut supra.
LXXXIX. PRIORI ET CONVENTUI DE NOSTLAT. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Non. Julii.) Cum a nobis petitur, etc., usque ad verbum assensu, de Felechiurche, de Fedrestam, de Batteleya et de Warnefeld ecclesias, quas monasterio vestro bonae me. B. Eboracen. archiepiscopus canonice contulit, sicut eas juste ac pacifice possidetis, et in authentico ipsius archiepiscopi plenius continetur, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apo. confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, II Nonas Julii.
XC. PRIORI ET CANONICIS DE S. OSWALDO. Ejusdem argumenti. (Laterani, III Id. Junii.) Justis petentium, etc. usque ad verbum assensu, Ecclesias de Boolton, de Sudcherchebi, de Rouvelle et de Felechurche, sicut eas juste ac pacifice possidetis, ad exemplar felicis recordationis C. papae praedecessoris nostri, vobis et per vos Ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus, et praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, III Idus Junii.
XCI. MASSILIEN. ET AGATEN. EPISCOPIS. Ut curam suscipiant restaurandi monasteria in insulis Arearum. (Laterani, IV Id. Junii.) Cum dilectus filius abbas de Floreia nuper ad nostram praesentiam accessisset, nobis exposuit diligenter et hoc ipsum abbatis insularum et aliorum quorumdam litterae continebant, quod in insulis Arearum fratres Cistercien. quondam fuerant commorati; sed eis in captivitatem paganorum deductis, quoniam locus mari erat vicinus, illuc se quidam regulares canonici transtulerunt, qui licet jam per annos triginta canonicorum regularium habitum portavissent, opera tamen contraria regularibus faciebant; sed ad se, Domino inspirante, reversi, monasticum ordinem ibidem plantari volebant secundum Cistercien. instituta, quod etiam dioecesanus episcopus affectabat. Unde nos ad abbatis ipsius instantiam venerabili fratri nostro Arelaten. archiepiscopo dedimus in mandatis ut si dioecesani episcopi et eorumdem fratrum in idipsum desideria convenirent, Cistercien. monachos institueret in insula memorata facturus de canonicis quod crederet expedire secundum canonicam honestatem. His igitur litteris impetratis, idem abbas de Floreia reversus ab propria, prius quam eas ad dictum archiepiscopum detulisset, cum venerabili fratre nostro Tolonen. episcopo ad locum memoratum accessit et omnium fratrum ibidem manentium in tantum obtinuerunt assensum pariter et favorem, quod abbas insularum claves domus et seipsum in manibus alterius abbatis tradidit, professione facta cum quibusdam ex canonicis de Cistercien. ordine in posterum observando. quod et quidam canonicorum in manu ejusdem abbatis de Floreia sacramento praestito firmaverunt, osculo dato eidem, quod usque in finem in eodem ordine permanerent. Aliis promittentibus per juratoriam cautionem quod per se vel alios contra factum istud de caetero non venirent; jurantibus reliquis quod super provisione sua starent arbitrio episcopi memorati, et nobilis viri G. de Fossa sacristae, qui aberat, assensu probato per testes: quod postmodum rediens est confessus. Consequenter vero idem episcopus et abbas de Floreia dicto archiepiscopo Arelaten. per suas litteras intimarunt quod dioecesanus episcopus et canonici memorati translationem Cistercien. fratrum illuc fieri unanimiter appetebant, quod acceptans archiepiscopus memoratus, factum eorum auctoritate qua fungebatur apostolica confirmavit, vices suas eis in hac parte committens, ut quae bene incoeperant de instituendo ibi ordine Cisterciensi, vice ipsius perducerent ad effectum. Cujus mandatis parentes humiliter et devote, quae ipsis injuncta fuerant curaverunt ducere ad effectum, dantes generali Cisterciensi capitulo in mandatis ut in praedicto loco suum ordinem instituere procurarent. Petebatur itaque pro jamdicto abbate de Floreia translationem factam ratam a nobis haberi et auctoritate sedis apo. confirmari, transgressores etiam et contradictores omnes, qui contra vota et juramenta praestita nitebantur quod ab eis factum fuerat impedire, canonica poena percelli. Caeterum. F. sacrista, P. Warardi, et P. Guil. coram venerabili fratre nostro P. Portuen. episcopo, quem ipsis et parti alteri dedimus auditorem, processum negotii aliter proponebant. Cum enim praedicto Arelaten. archiepiscopo causa fuerit a nobis sub forma, quam praemisimus, delegata, praefatus abbas accedens ad locum cum episcopo Tolonen. prius quam litteras nostras archiepiscopo praesentasset, qui juxta tenorem ipsarum de singulis debebat inquirere diligenter, motu proprio cum socia multitudine insulam occupavit, constanter affirmans quod eis volentibus vel nolentibus, locus idem pure ac simpliciter a nobis sibi fuerat assignatus. Cumque se in his gravari sentirent, abbate ipsorum eis omne auxilium denegante, qui contra quosdam de canonicis odium dicebatur et ingratitudinem concepisse, (unde in ipsorum dispendium super munitione armatos ponere non expavit, amota inde scala, ne facultas esset canonicis ascendendi (sedem apostolicam appellarunt. Sed dicti abbates nihilominus ab incoepta violentia desistentes, cum quosdam ex ipsis non possent corrumpere pecuniae sponsione, quod super his starent mandatis episcopi Tolonensis per violentiam cogere voluerunt. Cum autem nec quindecim dierum possent inducias obtinere, quas quidam ex ipsis ad deliberandum plenarie postularant, jurare compulsi fuerunt mandato dicti episcopi et G. de Fossa laici, qui eis arduae rupis praecipitium fuerat comminatus, se super praemissis quaestionibus parituros. Alii promiserunt in manu abbatis, probatione sibi annua reservata, quod regulam Cistercien. observarent. Aliqui vero nec juraverunt, nec promissionem aliquam facere voluerunt. Horum ergo tacita veritate, nominati episcopus et abbas de Floreia dicto archiepiscopo suggesserunt quod dioecesanus episcopus et omnes loci canonici super institutione Cistercien. unanimiter concordabant, et ita fuit ejus confirmatio impetrata. Sed cum paucis diebus elapsis, praefati canonici archiepiscopo cuncta quae gesta fuerant intimassent, ipse quod in praejudicium eorum factum fuerat, ipsis compatiens, revocavit, restituens eos ad omnia quae habuerant tempore illo quo litterae fuerant impetratae; licet posmodum possessionem eorum praetermisso juris ordine sequestrarit, contradictores omnes excommunicationis gladio percellendo. Et cum, canonicis ad restitutionem instantibus, confessiones et attestationes utriusque partis audisset, ad nos duxit ipsum negotium remittendum. Partibus itaque apud sedem apost. constitutis, canonici spoliati saepedictum abbatem de Floreia multipliciter arguebant. Primo, quod litteras a nobis per veritatis suppressionem et expressionem falsitatis studuerat impetrare. Suppressum enim fuerat in illis, quod Ecclesia de insulis Arearum ad Ro. Ecclesiam solummodo pertineret; sicut ipsius privilegia, quorum ad nos transcripta praefatus archiepiscopus destinavit, indicant evidenter. Falsitatis vero suggestio inde perpenditur, quod omnes canonici translationem ordinis cum dioecesano episcopo pariter affectabant: quod aliter esse ipsorum contradictio liquido arguebat. Sed neque saepedictus Tolonensis episcopus dioecesanus erat ipsorum, qui nullo mediante ad Ro. Ecclesiam pertinebant; unde ipsius consensus in hac parte pro nullo erat penitus reputandus. Secundo, quod per vim et dolum eos seduxit pariter et coegit ut quidam eorum votum emitterent, alii juramenta praestarent. Nos ergo rationibus et allegationibus partium per jamdictum episcopum Portuensem, qui eas in scriptis nobis exhibuit, plenius intellectis, quia constitit nobis de voto emisso et praestito juramento a canonicis Insularum quod regulam Cistercien. observarent, vel quod ordinationem hujusmodi nullatenus impedirent, cum utrumque servatum non vergat in dispendium salutis aeternae, nolentes viam perjuriis aperiri, non obstante violentia quae proponebatur illata, cum neque metum mortis continuerit neque corporis cruciatum, et ideo non debuerat cadere in constantes, nec obsistente dolo quo se proponebant fuisse seductos, cum talis dolus non tam ad circumventionem abbatis quam ad fatuitatem eorum debeat retorqueri, super restitutione petita silentium eis de consilio fratrum nostrorum duximus sententialiter imponendum. Verum quoniam saepedicti episcopus et abbas de Floreia, fines mandati per suae temeritatis audaciam excedentes, quod per jamdictum Arelaten. archiepiscopum, cui causa fuerat delegata, fieri debuisset, per se ipsos facere praesumpserunt et quia litterae per suppressionem veritatis et falsitatis expressionem fuerant impetratae, factum ipsorum tanquam minus legitimum per sententiam duximus irritandum. Et quia, secundum Apostolum, instantia nostra quotidiana est omnium Ecclesiarum sollicitudo continua, ne occasione praemissae discordiae locus idem remaneat destitutus et delictum personarum in damnum Ecclesiae convertatur, fraternitati vestrae per ap. scripta mandamus atque praecipimus quatenus Deum habentes prae oculis, ad ordinationem ipsius Ecclesiae vice nostra sollicitius intendatis; in qua per viros ejusdem ordinis, si fieri poterit, regularium canonicorum professionem et ordinem volumus reformari. Alioquin, ne locus idem remaneat deformatus, per fratres Cistercien. ordinis eumdem reformari volumus et mandamus, correctione praedictorum excessuum nobis in hoc articulo reservata: ita quod si per sollicitudinem et providentiam vestram locus idem Cisterciensibus fuerit assignatus, nullum, quo ad jus proprietatis, Ecclesiae Romanae praejudicium generetur: quod in plerisque monasteriis ejusdem ordinis novimus observari. Taliter autem mandatum apostolicum exsesequamini, ut fraternitatem vestram, de qua plene confidimus, debeamus merito commendare. Quod si praemissum locum Cistercientibus duxeritis conferendum, canonicis memoratis in locis idoneis per vos provideri volumus competenter. Nullis litteris, etc., praeter assensum partium, etc
Datum Laterani, IV Idus Junii.
XCII. EISDEM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, II Id. Junii.) Cum a nobis petitur, etc., usque ad verbum assensu, ecclesiam de Cucheuvald. cum capell. de Silton. et de Brudeford et omnibus aliis pertinentiis suis, sicut eam juste ac sine controversia possidetis, vobis et per vos Ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc.
Datum Laterani, II Idus Junii.
XCIII. M. PRIORI ET CANONICIS DE NOVO BURGO. De confirmatione privilegiorum. (Datum, ut supra. ) Justis petentium, etc., usque ad verbum assensu, ecclesiam de Hovingham cum omnibus pertinentiis suis, sicut eam juste ac sine controversia possidetis, ad exemplar felicis recordationis C. papae praedecessoris nostri, vobis et per vos Ecclesiae vestrae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Decernimus ergo, etc.
Datum, ut supra.
XCIV. MAGISTRO ET FRATRIBUS MILITIAE TEMPLI. Pronuntiatur pro illis adversus canonicos Sancti Quintini. (Laterani, Id. Junii.) Cum ex conquestione vestra jampridem ad audientiam sedis apostolicae pervenisset quod canonici Sancti Quintini vobis quasdam subtrahebant de illarum praebendarum oblationibus portiones quas, decedentibus canonicis seu quocunque modo cedentibus, percipitis annuales, felicis recordationis Lucius papa praedecessor noster causam ipsam sub hac forma venerabili fratri nostro Atrebaten. episcopo delegavit, ut, inspectis litteris quas super illis annualibus habebatis, si qua contra ipsarum continentiam substracta existerent, ea vobis, omni appellatione postposita, faceret resignari et jamdictis canonicis inhiberet districtius ne quid de proventibus quos percipere in Ecclesia ipsa debetis subtrahere aliquo modo praesumerent; quod si aliquatenus attentarent, ipsos districtione canonica coerceret. Episcopus vero, sicut ex authentico ipsius cognovimus, per authentica vestra cognovit quod quocunque modo praebendae illius Ecclesiae de persona ad personam transirent, earum annualia in integrum percipere debeatis et in usus vestros perpetuo possidere. Canonici vero quasdam obventiones, quas vocant panem, vinum, capones et quadragesimam exceperunt, occasione cujusdam transactionis quam inter eos et quemdam fratrem vestrum intercessisse coram Sansone bonae memoriae Remen. archiepiscopo affirmabant. Ad quod probandum licet testes plurimos induxissent, utrum tamen frater ille potestatem vel auctoritatem habuerit transigendi vel excipiendi, quod ex parte vestra constantissime negabatur, probare minime potuerunt. Episcopus autem, licet ex abundanti, nihilominus tres ex vobis bonae opinionis viros, tactis sacrosanctis Evangeliis, jurare fecit praedictum fratrem sic transigendi vel excipiendi potestatem vel auctoritatem nullatenus habuisse; nec quod litteras de ratihabitione habuerit, per dictos testes dictum fuerat vel probatum. Unde episcopus ipse totam integritatem ipsorum annualium vobis auctoritate apostolica adjudicavit, vos in adjudicatae rei possessionem inducens; a cujus sententia, licet in commissione appellationis fuisset subterfugium interdictum, canonici tamen nihilominus appellarunt. Cumque postmodum tidem fratres ad sedem apostolicam accessissent, felicis recordationis Urbanus papa praedecessor noster bonae memoriae Boboni Sancti Angeli diacono cardinali ipsum commisit negotium audiendum, ac postmodum fine debito terminandum. Qui, intellecta et cognita veritate, quod in commissionis litteris appellatio interdicta nec suam canonici fuerant persecuti, imo ei ex parte ipsorum interposito sacramento fuerat renuntiatum, jamdictam sententiam episcopi de mandato et auctoritate apostolica roboravit. Ne igitur sedatum litigium ulterius malignitate aliqua suscitetur. Nos episcopi memorati sententiam, sicut a praedicto cardinale de mandato est apostolico confirmata, ad exemplar memorati Urbani papae praedecessoris nostri ratam esse decernimus et praesentis scripti pagina communimus, statuentes ut nulli omnino hominum, etc.
Datum Laterani, Idibus Junii.
XCV. P. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIAC. CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Electio Camerac. episcopi cassatur. (Laterani, XIII Kal. Julii.) Cum enormes excessus relinqui non debeant impuniti, ne forte trahantur a praesumptoribus in exemplum, nos, qui, licet indigni, speculatoris officium super universam Ecclesiam exercemus, summo debemus studio providere ne, quod contra disciplinam ecclesiasticam enormiter attentatur, in confusionem ipsius remaneat segniter incorrectum; quia quod contra leges praesumitur, per leges dissolvi meretur. Sane cum olim nobis denuntiatum fuisset quod H. Cameracen. electus electionis suae tempore in minoribus esset ordinibus constitutus, et quod post electionem suam per venerab. fratrem nostrum Remen. archiepiscopum Sanctae Sabinae cardinalem confirmatam, de mandato ipsius per venerab. fratrem nostrum Atrebaten. episcopum fuerat in acolythum et subdiaconum ordinatus et quod viduam duxerat in uxorem, de qua filium susceperat qui in praepositura Sancti Petri Duacen. ei nullo mediante successit et quod ita incurvus existeret quod de jure non posset aliquatenus promoveri, venerabili fratri nostro episcopo Parisiensi dedimus in mandatis ut vocatis ad praesentiam suam quos nosceret evocandos, et inquisita tam super praemissis omnibus quam publica fama diligentius veritate, quod inveniret, per suas nobis litteras intimaret, Mandavimus etiam ei, ut Cameracen. capitulo ex parte nostra districtius inhiberet ne, si etiam dictus electus electioni renuntiaret spontaneus, ad nominationem vel electionem procedere attentarent; cum in eo essent merito puniendi, in quo videbantur taliter deliquisse. Dicto etiam Atrebaten. episcopo dedimus in mandatis ut hujusmodi veritatem negotii per suas litteras nobis intimaret. Caeterum memoratus Parisiensis episcopus mandati nostri diligens exsecutor, inhibitione facta Cameracen. capitulo juxta formam apost. mandati ne ad electionem procederent, etiamsi idem electus voluntate propria resignaret, ipsius electi confessionem audivit, testium depositiones recepit et omnia redacta in scriptis sub sigillo suo ad nostram curavit praesentiam destinare: quae ad majorem cautelam sub bulla nostra tibi duximus remittenda. Nos igitur cum fratribus nostris super hoc deliberatione habita diligenti, de ipsorum consilio discretioni tuae per apostolica scripta mandamus quatenus cum, sicut ex litteris ipsius Parisien. tibi plene patebit, per ipsius electi confessionem constiterit quod electionis suae tempore solam clerici tonsuram habuerit et ex litteris dicti Atrebaten. episcopi nobis constiterit quod ipse eum de mandato dicti archiepiscopi post confirmationem ipsius in acolythum et subdiaconum ordinaverit et, sicut ex depositionibus testium patuit, non in jejuniis quatuor temporum, sed potius eodem die Dominico, cum etiam idem electus confessus fuerit quod de vidua filium suscepisset, qui ei per electionem capituli Sancti Petri Duacen. in praeposituram nullo successerat mediante, cum ex inspectione corporis ejus, ipsius sit incurvitas manifesta, etsi tanta non sit quin posset reprehensionis vitio promoveri, si alia non obstarent, cum ipse etiam electionis suae tempore fuerit protestatus quod quia solam tonsuram habebat et erat corpore debilis, eligi non poterat nec debebat, cum conscientia dicti Parisien. episcopi, cui volumus, quia prudenter processit in inquisitione, deferri, memoratum electum et capitulum Cameracen. ad locum convoces competentem et si electus ipse vel venire distulerit vel veniens infra triduum cedere sponte noluerit, electionem ipsius, omni prorsus contradictione et appellatione ces., denunties irritam et inanem. Inhibens districtius capitulo memorato ne ad electionem procedere ulla prorsus occasione praesumant, cum in eo sint puniendi in quo peccarunt. Postmodum vero personam aliquam scientia et honestate perspicuam, per quam Cameracen. Ecclesia in spiritualibus proficere valeat et in temporalibus reformari, ei appellatione remota praeficias in pastorem; tam canonicos quam homines Cameracen. Ecclesiae ad impendendam ei reverentiam et honorem per censuram ecclesiasticam appel. remota compellens et compescens districtione simili resistentes.
Datum Laterani, XIII Kal. Julii.
XCVI. ILLUSTRI REGI UNGARIAE. Ut episcopo Watiensi de ablatis ex ecclesia thesauris satisfaciat. (Laterani, XI Kal. Julii.) Inter universi orbis provincias apostolica sedes regnum Ungariae speciali quadam praerogativa dilexit ob merita regum ipsius ac praecipue ob ferventis devotionis constantiam et inviolabilis sinceritatis affectum, quem inclytae recordationis Bela rex Ungariae, pater tuus, circa sacrosanctam Rom. Ecclesiam matrem suam fere semper exhibuit, ad exaltationem ipsius, augmentum Ecclesiarum regni sui et honorem omnium clericorum tam humiliter quam potenter intendens. Nos etiam sperantes quod in filio paternae vigeat devotionis affectus et tua regia celsitudo sic eidem patri tuo in proposito sicut in regno, sic in voluntate sicut in dignitate succedat, ad integritatem regni et tui honoris augmentum efficaciter intendimus hactenus et adhuc intendere non cessamus; sperantes quod et tu eo fortius in nostra et Ecclesiae Rom. devotione persistas, quo amplius nostram circa te ac regnum tuum expertus fueris gratiam et favorem fratrum. Verum, quanto sincerius regiae serenitatis diligimus incrementum, tanto amplius contristamur, quando ea de tuis actibus ad nostram audientiam perferuntur, quae circa te provocent divinae indignationis offensam, et in injuriam apostolicae sedis et tuae videantur famae dispendium redundare. Sane pervenit ad audientiam nostram quod in prima transactae observantiae quadragesimali hebdomada, quarta feria quatuor temporum, circa crepusculum noctis, venerabili fratre nostro Watiensi episcopo cum canonicis suis completorium decantante, accedens ad ecclesiam Watiensem, claves sacrarii exhiberi tibi et episcopum de ecclesia egredi praecepisti. Cumque ipse positas sibi formidans insidias, cum ipsa hora ei multae suspicionis certius ingereret argumentum, obtemperare jussioni regiae recusaret, ostium sacrarii mandasti violenter infringi; et cum idem episcopus et canonici propter hoc conversi ad Dominum cum lacrymis decantarent, Aspice, Domine, de coelo sancto tuo et cogita de nobis (Psal. CXVIII, 132), tu, quasi moleste ferens quod divinum auxilium implorabant, irruens in episcopum, ipsum a summo gradu, quod est ante altare, usque in pavimentum violentis manibus attraxisti et pavimento allisum tradidisti non minus violentis tuorum manibus de ecclesia extrahendum. Ipso igitur de ecclesia violenter ejecto et relicto quodammodo semivivo, fracto sacrarii ostio et scriniis violatis, thesaurum ecclesiae occupasti et patrimonium ejusdem episcopi, quod domui cuidam religiosae, quam ipse de novo fundaverat, concesserat intuitu pietatis, fecisti pro motu voluntatis propriae confiscari. Postmodum vero, cum idem episcopus propter hoc in ecclesia sua taliter violata divina prohibuisset officia celebrari, tu decimas sibi denegari fecisti, ac vetuisti nuntiis ejus sub poena privationis oculorum, ne regnum tuum egredi attentarent, quasi tacite prohibens ne ad apostolicam sedem accederent super his querimoniam delaturi. Quia igitur saluti tuae consulere cupimus et potius animae quam corpori providere, cum nobis non constiterit de praedictis, serenitatem regiam monemus et exhortamur in Domino, et in remissionem injungimus peccatorum, per apost. scripta mandantes, quatenus taliter quae praedicta sunt corrigas per te ipsum, taliter episcopo satisfacias memorato, imo potius sedi apostolicae, quam laesisti, taliter Watien, ecclesiae damna restaures, quod nos ad id severitatis ecclesiasticae manum apponere non cogamur. Alioquin, quantumcunque personam tuam in Domino diligamus, quia tamen potius Deo quam homini volumus complacere, dissimulare non poterimus quin in te et terram tuam exerceamus canonicam ultionem. Certe priorum exempla te potuerant ab hujusmodi revocare et a tanta praesumptione tuam debuerant compescere voluntatem. Legisti enim, vel forsan audivisti quod cum Heliodorus aerarium quod erat Hierosolymis spoliaret, percussus ab angelo exspirasset, nisi pia ei subvenisset oratio sacerdotis. Balthasar, dum, spoliato templo, vasis sacris in convivio uteretur, articulos manus regni sui terminum notavit in pariete depingentis. Pompeius, non quia spoliavit, sed quia intravit solummodo sancta sanctorum, de semper victore victus effectus, commissum jugulo expiavit. Sano igitur ductus consilio, per condignae satisfactionis effectum tantae praesumptionis reatum studeas abolere; ne praeter canonicae districtionis rigorem, quem debes merito formidare, Deus, ultionum Dominus, qui reddit retributionem superbis, in te ac regnum tuum injurias dicti pontificis, imo suas potius graviter ulciscatur.
Datum Laterani, XI Kalendas Julii.
XCVII. (Datum, ut supra. ) In eumdem fere modum scriptum est Colocen. archiepiscopo usque ad verbum cogamur. Ideoque fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus et districte praecipimus quatenus regem ipsum ad implendum mandatum apostolicum salubriter moneas et tam efficaciter quam diligenter inducas. Quod si nec mandatis nostris nec monitis tuis acquiescere forte voluerit, tu cum suffraganeis tuis, si unquam fieri poterit, id studeas ad honorem apostolicae sedis et nostrum et tam praedicti episcopi quam ecclesiae Watien. utiliter emendare. Quod si per studium et sollicitudinem tuam id fieri forte non poterit, praesentium tibi auctoritate in virtute obedientiae districte praecipiendo mandamus ut, postpositis gratia et timore, solum Deum habens prae oculis, sicut de tua discretione confidimus, inquiras de praedictis omnibus diligentius veritatem, et quod inveneris per tuas nobis cures litteras intimare; ut, re cognita, apostolicum a nobis procedat edictum per quod tantae praesumptionis audacia districtione canonica feriatur. In hoc enim proposuimus experiri, si magis terrenum regem metuas quam coelestem et an honorem Ecclesiae gratiae regi anteponas
Datum, ut supra.
XCVIII. ABBATI SANCTAE CRUCIS ET SANCTI LEUFREDI CONFESSORIS, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XIII Kal. Julii) Piae postulatio voluntatis, etc., usque ad verbum statuentes ut ordo monasticus, qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem loco institutus, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo ecclesia memorata sita est cum omnibus adjacentiis quae ad eamdem ecclesiam pertinent, ex dono Auduini quondam Ebroicen. episcopi, ecclesiam Sancti Petri de Fontanis cum decimis et manso presbyteri et aliis quae ad eamdem ecclesiam pertinent; ecclesiam Sancti Germani de Escardenvilla cum decimis suis et triginta solidis solitae pensionis, ecclesiam Sancti Pauli de Cruce cum medietate ejusdem villae, decimis et annua pensione quindecim librarum Andegavensium; ecclesiam Sancti Remigii de Calliaco cum eadem villa et appendiciis suis, cum decimis et annua pensione quadraginta solidorum, ecclesiam de Grovilla cum decimis et uno manso, ecclesiam de Wivilla cum decimis in toto feudo de Monteforti, excepto dominico Thomae de Planca et dominico Rog. de Wivilla, quantum pertinet ad mensam eorum, ecclesiam de Trunco cum decimis suis in feudo Galerani de Mara et uno manso, et 20 sol. Andegaven. solitae pensionis. Ecclesiam de Alpegart cum decimis de feudo Willelmi de Essarris et de feudo Hugonis militis et uno manso et aliis quatuor hospitibus; ecclesiam de Campenart cum eadem villula et pertinentiis suis et pensione solidorum quinque Andegavensium; ecclesiam de Mersi cum decimis suis, ecclesiam de Allega cum decimis suis, ecclesiam de Cahaniis cum decimis suis et tribus partibus hospitum, ecclesiam de Dardeis cum decimis suis et pensione 10 solidorum Andegavensium; ecclesiam de Venabulis cum decimis suis et terris eidem ecclesiae pertinentibus; ecclesiam Sancti Albini de Wallon cum decimis suis, ecclesiam de Bruolio cum decimis et pertinentiis suis, ecclesiam de Salleio cum decimis et terris eidem pertinentibus, ecclesiam de Tonaio cum medietate Altenag. terris et decimis de feudo Ric. ejusdem villae domini; ecclesiam Sancti Georgii de Esserra cum eadem villa et pertinentiis suis et 20 sol. sterlingorum annuae pensionis; capellam Sanctae Mariae in eadem parochia sitam, ecclesiam Sancti Remigii de Besu cum hospitibus, terris et decimis de feudo Joannis de Gisorz, et aliis hospitibus et terris, et nemore allodiariorium Reg.; ecclesiam Sancti Albini de Besu cum terris ei pertinentibus, capellam Sanctae Austrebertae cum pertinentiis suis; capellam Sancti Dionysii de Bansicort cum decimis de feudo Osmundi monnarii apud sanctum Eligium, decimam de feudo Hugonis de Seusei apud Nenvillam; decimam Wil. de Maudiut apud Ludervillam, de feudo Willel. Pelet. apud Aamercort.; decimam de feudo Matthaei de Gamachiis apud Manevillam, duas partes decimarum de feudo Pagani de Sancto Luciano et de feudo Orselli et de feudo Flooldi; in parochia Sancti Dionysii de Formam, ecclesiam ipsam cum parte decimarum, ecclesiam Sancti Andreae de Autuliolo cum tertia parte decimae, et pensione duorum sol., eleemosynam de insula quae dicitur Guernere, quartam partem oblationum de feria et de festo Sancti Christophori de Roilli., decimam de Heudiervilla et de Sessevilla in feudo Autulii; decimam de Boeleio in feudo Roberti filii Wil., decimam de Mesnilla in feudo Hugonis de Lace et decimam de Buison in feudo Hug. Bigot; quartam partem decimae de Autulio, decimam de feudo Almarici Doesnel apud Watevillam, totam decimam Essarrorum de Loviers, de feudo Galerani comitis Melloten; ex dono Galerani comitis centum solidos sterlingorum annuatim reddendos in Dorserta apud Scellentonam et decimam denariorum suorum de Cruce, ex dono Willielmi Alliacen., medietatem Escardenvillae in eleemosynam; decimam quam habetis in feudo Galterii Arou de Anesus cum aliis decimis. Possessiones praeterea, terras, vineas, nemora, prata, molendina, furnos, aquas, piscarias, redditus et alia quae superius expressa sunt et quae a quadraginta annis usque ad haec tempora juste et sine controversia tenuisti et nunc pacifice possidetis. Sane novalium, etc. Liceat quoque vobis, etc. Prohibemus insuper ut nulli fratrum, etc. In parochialibus vero ecclesiis, etc. Libertates etiam, etc. Immunitates a Rothomagen. archiepiscopis, Ebroicen. et aliis episcopis vobis pia devotione indultas, et usque ad haec tempora sine controversia conservatas ratas habemus et auctoritate apostolica confirmamus. Cum autem generale interdictum, etc. Sepulturam praeterea, etc. Obeunte vero te, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis apostolicae auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua igitur, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi domini papae notarii, Acherontin. electi, cancellarii vicem agentis, XIII Kal. Junii, indict. II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pont. vero domini Innocentii papae III anno secundo.
XCIX. F. SANCTAE MARIAE IN VIA LATA DIACONO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO ET EPISCOPO PARISIEN. Ut Nivernensis abbas, haereticus et depositus, carceribus monasterii includatur. (Laterani, XIII Kal. Julii.) Quod legimus in Apocalypsi praedictum ecce nunc videmus impletum, quia de fumo putei abyssi exierunt locustae similes equis paratis in praelium, facies quidem habentes humanas, sed caudas similes scorpionum, et aculei sunt in caudis earum. Hi sunt haeretici, qui de puteo confusionis egressi, non ut ipsi confusionem evadant sed ut alios in confusionem inducant, faciem praetendunt humanam, ut seducant incautos, quibus tandem in similitudinem scorpionum damnationis infligunt aculeum, dum eis juxta Scripturae sententiam vel draconis in aureo calice Babylonis propinant. In tantum autem jam eorum excrevit audacia, ut velut equi parentur ad praelium, cum in aperto suae falsitatis doctrinam disseminare praesumant; contra quos nisi gladius exeratur ecclesiasticae disciplinae, ut jam non solum capiantur sed exterminentur vulpeculae quae vineam Domini demoliri moliuntur, verendum existit ne, quoniam error eorum serpit ut cancer, pars etiam sincera trahatur. Nuper enim, sicut ex tenore litterarum venerabilis fratris nostri Senonen. archiepiscopi et relatione dilectorum filiorum R. et B. nuntiorum ejus nobis innotuit, multa de haereticis et eorum sectis in partibus Gallicanis, quae ab hujusmodi faece prorsus olim intactae manere solebant, increbrescente jam vehementer infamia, cum idem archiepiscopus ad villam quae Charitas appellatur, in qua plurimi dicebantur professores haereseos delitescere, rogatus a venerabili fratre nostro Antissiodoren. episcopo, in cujus dioecesi praedicta villa consistit, accessisset perscrutaturus diligentius veritatem, clero et populo convocatis, post diligentem indagationem, praeter alios quamplures qui erant ibi de haeresi publice infamati, Rainaldum quondam abbatem S. Martini Nivernen. comperit hujusmodi contagione respersum, et publica super hoc infamia laborantem. Et quoniam in eo plurimum scandalizabatur et populus et clerus, de consilio praedicti Antissiodorensis, Meldensis et Nivernensis episcoporum, qui aderant, et plurium prudentum virorum, eum officio beneficioque suspendit, diem apud Antissiodorum illi praefigens ubi coram eo forte, si posset, se de tanto crimine tueretur. Cumque die praefixa suam coram eodem archiepiscopo exhibuisset praesentiam, assistentibus praedictis Antissiodoren. et Nivernen. episcopis, multisque aliis viris discretis, et prior ecclesiae S. Martini de haeresi, adulterio et usura et quibusdam aliis eum intenderet et paratus esset protinus accusare, ante litis ingressum, licet nullum inferretur ipsi gravamen, sedem apostolicam appellavit: cujus appellationem frustratoriam quoniam propter infamiam et publicam notam criminis dictus archiepiscopus non admisit, et praefatus prior paratus fuit in continenti objecta probare, spontaneus causam subiit et objecta crimina penitus denegavit. Prior autem confestim quosdam ex canonicis suis testes produxit; qui cum a praefato archiepiscopo recepti canonice ac diligenter examinati fuissent et attestationibus, prout debuit fieri, publicatis, ipsi etiam R. postulanti copiam earum sufficienter exhibitis, ei dies esset apud Senon. assignata, ut in concilio suffraganeorum exciperet, si vellet, contra testes et eorum dicta et suae defensionis proponeret rationes, die praefixa et loco etiam assignato suis libere ac plenarie propositis rationibus, interrogatus pluries si pro se vellet aliquid aliud allegare, probationibus et allegationibus omnino renuntians, sententiam postulavit et postmodum saepedicto archiepiscopo pariter cum venerabilibus fratribus nostris Trecensi, Antissiodorensi, et Nivernensi episcopis aliisque prudentibus viris secretae deliberationis tractatum habente, advocatus praedicti R. sine illo ad consilium eorum intravit et proposuit ipsam appellationem, quam ante litis ingressum interposuerat, ratam habere et eam iterum innovare. Cumque postmodum ad ferendam sententiam exeuntes comperissent pro certo eum clanculo recessisse, dictus advocatus ejus, sicut fecerat in secreto, appellationem denuo publice innovavit. Unde memoratus archiepiscopus, quamvis non fuisset appellationi hujusmodi deferendum, noluit eum de haeresi condemnare. Pro adulterio tamen et aliis quae in damnationem ejus erant manifestius divulgata et quoniam propter infamiam haeresis et scandalum, quod in populo fuerat inde subortum, nullatenus etiam ad tempus in administratione abbatiae sine omnimoda desolatione monasterii poterat tolerari, de communi consilio coepiscoporum et aliorum prudentum qui aderant, ipsum in perpetuum per sententiam diffinitivam officio privavit abbatis, et canonici Sancti Martini de licentia ejus quemdam alium elegerunt. Caeterum idem archiepiscopus attestationes contra eum receptas nobis transmisit redactas in scriptis; ex quibus duo gravia satis probata esse videntur: videlicet eum serio et assertive dixisse, disputando et defendendo haereticorum errorem, quod corpus Domini mittitur in secessum, et, juxta verbum Origenis, omnes tandem fore salvandos. Allegationes autem et rationes praedicti R. (de quibus saepedictus archiepiscopus in suis litteris fecerat mentionem) nobis per litteras vel per nuntios exponere non curavit. Propter quod diutius exspectavimus, si forte alii nuntii super hoc instructi plenius advenirent. Quoniam igitur causam transmisit ad nos minus sufficienter instructam, et ex hoc nobis scrupulus non modicae dubitationis emersit, maxime cum sit plena maturitate in tam arduo negotio procedendum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus Deum habentes prae oculis, et catholicae fidei veritatem, tam attestationibus quae contra praedictum R. nobis transmissae fuerunt, quas vobis sub bulla nostra transmittimus, quam etiam allegationibus et rationibus saepedicti R. quas coram praelato archiepiscopo proposuisse proponitur, attente ac diligenter inspectis, publica quoque fama nihilominus inquisita, nisi ex eis aliquid perpendere poteritis quod a ferenda condemnationis sententia contra eum merito animum vestrum debeat retardare, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, ut in eo puniatur in quo peccavit, ipsum a sacerdotali officio deponatis. Et, quoniam metuendum est ne in laqueum desperationis incidens et ad perfidorum haereticorum infidelitatem ex toto conversus, eorum praevaricationibus contaminet gregem intactum, retrudi eum in districto monasterio faciatis et ibi ad agendam poenitentiam sub arcta custodia detineri; attentius provisuri ut ita mandatum apostolicum exsequamini, quod devotionem vestram debeamus merito commendare. Nullis litteris, etc., harum tenore tacito, etc. Quod si ambo, etc., alter, etc. Tu vero, fili card., diligens studium et operam efficacem impendas, sicut de tua discretione confidimus, ut per diligentiam et sollicitudinem tuam, ascitis tecum quos noveris necessarios haeretica pravitas exstirpetur et haeretici cum suis falsis dogmatibus confundantur. Quod ut melius et plenius possis efficere, plenam tibi super hoc, app. remota, concedimus potestatem.
Datum Laterani, XIII Kal. Julii.
C. ABBATI SANCTAE MARIAE DE CANNETO EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS IN PERPETUUM. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XI Kal. Junii.) Piae postulatio voluntatis, etc., usque ad verbum ordo monasticus qui secundum Deum et beati Benedicti Regulam in eodem monasterio institutus esse dignoscitur, etc., usque ad verbum vocabulis. Locum ipsum in quo praefatum monasterium situm est cum omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Andreae apostoli in insula quae vocatur Minerva cum tota insula; ecclesiam Sancti Bartholomei, quae est in civitate Polan., cum redditibus suis; ecclesiam Sancti Laurentii de Camponoso cum campis, vineis, pascuis, pratis, montibus, vallibus, aquariis et omnibus ad eam pertinentibus; ecclesiam Sanctae Mariae Bauran. cum omnibus possessionibus suis, et ecclesiam Sancti Blasii Savinian. cum omnibus pertinentiis et possessionibus suis; ecclesiam Sancti Pauli; et locum Barcilian. cum montibus, vallibus, habitationibus, pascuis, aquariis, sylvis, arboribus fructiferis et infructiferis, piscariis, atque ripis ad eumdem locum pertinentibus; et piscariam de Muccla de mezo, locum Valbendonii cum habitationibus, terris cultis et incultis, arboribus, olivis, pratis et omnibus pertinentiis suis; piscariam portus Valbendonii; locum Florian. cum olivis, terris cultis et incultis, habitationibus, domibus, curtibus et omnibus pertinentiis suis; Sancti Georgii et Sancti Nicolai ecclesias cum omnibus pertinentiis et possessionibus; locum Philippani cum mansibus, curtibus, pascuis, terris, aquariis, sylvis, campo de puteo, terris Carsae planae et Cisterneolae; fundum Volasii cum molendino; ecclesiam Sancti Laurentii cum tota valle; turri, curia, gurgo et omnibus pertinentiis suis; ecclesiam Sancti Leonardi cum horto majori et curia quae est ante portam monasterii, cum omni circuitu suo; terram de Ducende et terram de Bagnole, cum omnibus pertinentiis suis. Sane novalium, etc. Liceat quoque vobis, etc. Prohibemus insuper, etc. Cum autem generale interdictum, etc. Libertates praeterea, etc. Sepulturam quoque, etc. Obeunte vero te, etc. Decernimus ergo, etc. Salva sedis ap. auctoritate et dioecesani episcopi canonica justitia. Si qua vero, etc.
Datum Laterani, per manum Rainaldi Acheruntini archiepiscopi, cancellarii vicem agentis, XI Kal. Junii, indictione II, Incarnationis Dominicae anno 1199, pontificatus vero domini Innocentii papae III anno secundo.