 LIBER III |
LIBER V B  |
LIBER QUINTUS[recensere]
INNOCENTII III ROMANI PONTIFICIS REGESTORUM SIVE EPISTOLARUM LIBER QUINTUS. PONTIFICATUS ANNO V, CHRISTI 1202. I.. EPISCOPO PISTORIENSI. De monialibus excommunicatis absolvendis per episcopum proprium. (Laterani, III Kal. Martii.) De monialibus, a nobis tua fraternitas requisivit, per quem eis absolutionis sit beneficium impendendum, si, vel in se invicem, vel conversos aut conversas suas, aut clericos etiam, in suis monasteriis servientes [ Decret. om. in s. mon. serv.] manus injecerint temere violentas. Super hoc igitur consultationi tuae taliter respondemus ut auctoritate nostra, per episcopum, in cujus dioecesi eorum monasteria fuerint, absolvantur.
Datum Laterani, III Kalend. Martii.
II.. ADEMARO, PRIORI GRANDIMONTENSI EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULARITER SUBSTITUENDIS. Privilegia eorum confirmat (Laterani, III Kal. Martii.) Immaculata ordinis vestri religio, quae, tanquam vitis abundans, palmites suos latius propagavit et, velut lucerna non absconsa sub modio, sed in Grandimonte tanquam supra candelabrum posita, perlucidae radios claritatis ostendit, apostolicae sedis fastigium ad honestas concessiones inclinat, ut vitis cultori suo desideratum fructum reddat in tempore ac lucernae succensae oleum non deficiat charitatis, sed magis ac magis superabundet accrescat, ut qui ingrediuntur lumen videant et in vestris operibus glorificetur Altissimus, qui est in saecula benedictus. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris justis petitionibus clementer annuentes, ad exemplar felicis recordationis Urbani, Clementis et Coelestini, praedecessorum nostrorum, Romanorum pontificum, apostolica auctoritate decernimus ut qui, relicto saeculo [ Baluz. secundo], ad ordinem vestrum confugiunt, priori qui pro tempore fuerit et successoribus ejus catholicis, vel capitulo, si prior non fuerit, obedientiam et reverentiam absolute promittant. Fratribus autem singulis, in his quae ad commodum et honorem domus pertinent, fraternae charitatis officium et auxilium debitae subventionis impendant, minores se invicem, secundum Apostolum, arbitrantes; quatenus, juxta evangelicam apostolicamque doctrinam, se invicem honore praeveniant et qui forte major est meritis non erubescat amore Domini fieri minor omnibus. Paci vestrae praeterea providentes, statuimus ut ad recipiendum alterius religionis [ Baluz. religionem] hominem, nemo vos cogat invitos, ne, dum instituta relicti ordinis qui ad vos confugerit, aemulatur a vestrae observantia disciplinae animos simpliciorum avertat et aliis vos contingat injuriosos et molestos existere, si professos eorum volueritis retinere. Priori autem tam in spiritualibus quam in temporalibus, plenam concedimus auctoritate apostolica potestatem, ita ut uni conversorum qui magis idoneus fuerit, in cellis vestris temporalia disponenda committat, qui, de ipsius prioris mandato eleemosynas depositaque recipiat et eas in pios usus ac necessitatem domus provida consideratione convertat. Cura vero spiritualium libere de mandato prioris, circa clericos ipsos resideat; ita quod nullus laicorum fratrum in confessionibus, poenitentiis, divinis officiis celebrandis, corrigendis excessibus clericorum, ullam sibi auctoritatem usurpet; sed haec omnia per priorem jam dictum vel de mandato ipsius per clericos impleantur. Sane laborum vestrorum, etc., usque praesumat. Liceat quoque vobis laicos vel clericos, etc., usque retinere. Prohibemus insuper ut nulli fratrum vestrorum post, etc., usque retinere. Quod si quis forte retinere, etc., usque in ipsos clericos vel conversos proferre sententiam regularem. Licitum, praeterea, sit vobis in causis propriis, etc., usque valeat deperire. Pro consecrationibus vero altarium vel ecclesiarum, etc., usque impendat. Alioqui, liceat vobis a quocunque malueritis, etc., usque vobis quod postulatur impendere non postponat. Porro, si episcopi vel alii Ecclesiarum rectores in ecclesia vestra, etc., usque irritandam. Sane, cum locus vester longe sit ab hominum habitatione semotus, vobis de sedis apostolicae benignitate, concedimus ut, cum generale terrae fuerit interdictum, liceat vobis, unius campanae pulsatione, competentibus horis, fratres vestros de laboribus ad ecclesiam convocare. Hoc, autem et in aliis locis vestris, ad instar felicis memoriae praedecessorum nostrorum Alexandri et Urbani, concedimus observari, qui a civitatibus, castris ac vicis adeo separantur, ut in eis sonus campanae vestrae minime audiatur. Ad haec, ut, instar praedictorum praedecessorum nostrorum, Alexandri, Urbani, Clementis, Coelestini et felicis recordationis Lucii, Romani pontificis, omnibus regulam vestram servantibus, sicut in vestro ordine continetur, laborem, loco poenitentiae et in peccatorum suorum remissionem, injungimus, quem in ipsa observantia patiuntur. Institutionem quoque, quam ad castigationem vestram, post confirmationem felicis recordationis Adriani papae, praedecessoris nostri, salubriter addidistis [ Baluz. adhibetur], auctoritate apostolica confirmamus ac perpetuis decernimus temporibus valituram; statuentes ut liberum sit vobis, secundum regulam vestram et instituta ordinis, absque aliquorum gravaminibus vel molestiis, Domino famulari. Praeterea domum et loca vestra, cum omnibus quae inpraesentiarum juste ac pacifice possidetis vel in futurum concessione pontificum, etc., usque poteritis adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, etc., usque communimus, statuentes ut ea firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. Obeunte vero te nunc ejusdem loci priore, etc., usque praeponatur; sed, juxta regulae vestrae statutum, sex clerici et sex laici eligantur, qui, sicut in eadem regula continetur, electionem secundum Dei timorem faciant. Volumus tamen ut, sicut in electione prioris vestri ordinis noscitur hactenus observatum, praefati sex clerici per laicos et sex laici per clericos electores eligantur. Praeterea priori vestro, qui pro tempore fuerit, si tamen sit presbyter, tonsurandi fratres vestros clericos et pannos eorum benedicendi licentiam indulgemus. Praesenti insuper decreto sancimus ut, si quis eo voto quod secundum canones teneat, se et sua Grandimontensi Ecclesiae voverit ac bona sua pie ac rationabiliter in ultima legaverit voluntate, ipsum ad solvendum votum [Baluz. ad votum] Domino et ad legatum reddendum Ecclesiae dioecesanus episcopus, ecclesiastica censura compellat; districtius inhibentes, ne aliquis clericus ordinis vestri, nisi prior fuerit vel hoc fecerit de mandato prioris, fratres suos excommunicare praesumat. Decernimus ergo, etc., usque profutura: salva, in omnibus, apostolicae sedis auctoritate. Si qua igitur, etc., usque ad finem.
Datum Laterani, per manum Blasii, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi [ Baluz. subscriptoris] et notarii, III Kalendas Martii, Indictione V.
III. PRIORI ET FRATRIBUS GRANDIMONTENSIBUS. Concordiam revocat in ordine Grandimontensi . (Laterani, III Kal. Martii). Officium exigit pii patris, ut corda discordantium filiorum ad concordiam revocet, et de his quae dissensionis materiam pariunt inter eos sic provide ac consulte disponat, ut cessent lites et jurgia sopiantur nec repullulent denuo in germen contentionis antiquae. Sane, cum in lege Domini, die ac nocte vos deceat meditari et in chordis et organo psallere coram eo, ne psalterium vestrum non consonet, si dissonaverint [ Baluz. dissociaverint] corda vestra, reducendae sunt chordae dissonae ad consonantiam harmoniae; ut consonanter tunc psallatis, cum vobis fuerit cor unum et anima una. Unde, cum olim fuisset apostolatui nostro suggestum quod, inimico homine superseminante zizania, dissensionis inter vos materia fuisset exorta, et in multis clerici de laicis gravarentur, tibi, fili prior, dedimus in mandatis ut taliter talia corrigeres per te ipsum cum consilio sapientum, quod aures nostras super his denuo querimonia non pulsaret. Verum quoniam, quibusdam impedientibus, litterae nostrae tibi non fuerant praesentatae, moti replicata querela, venerabilibus fratribus nostris, Bituricensi archiepiscopo, Parisiensi et Lemovicensi episcopis dedimus in mandatis ut, ad locum vestrum personaliter accedentes, inquirerent, tam de his quae proposita fuerant coram nobis quam de aliis, super statu domus, religionis observantia et omnibus de quibus inquirendum foret, diligentius veritatem; et corrigerent, appellatione remota, quae regulariter corrigenda viderent; et statuerent quod secundum Deum cognoscerent statuendum: cogentes tam clericos quam conversos, per censuras ecclesiasticas, si crederent expedire, perhibere testimonium veritati; si quid autem arduum appareret, quod per eorum sollicitudinem expediri non posset, ad nos, facta inquisitione, referrent; ut per eorum relationem instructi, consultius in hoc procedere valeremus. Qui cum nobis quae gesta fuerant rescripsissent, quoniam, quibusdam occasionibus emergentibus, nec ad reformationem nec ad inquisitionem etiam processerunt, dilectis filiis P. et Hel. presbyteris, et V. diacono, pro parte clericorum et dilectis filiis, RR. et G. presbyteris, P. B. Hel. W. et G. conversis, pro te, fili prior, ex alia parte, in nostra praesentia constitutis, attendentes quod boni judicis est litem minuere, non augere, et quod servum Dei litigare non decet, coepimus inter eos de pacis reformatione tractare; sicque factum est, Domino concedente, quod tam capitula, quae olim in litem deducta fuerant, et per praedecessores nostros decisa, sed denuo suscitata, quam alia quae de novo exorta fuerant sopiremus. Clerici si quidem querebantur in primis quod, cum conversi ad collationem pulsandi sibi vindicarent officium quod tutum vocatis, usque adeo, differendo pulsationem, eos, interdum, exspectare cogebant, ut de nocte cogerentur Completorium decantare. Conversi vero, taliter respondebant, quod, cum olim super hujusmodi pulsatione controversia mota fuisset, per bonae memoriae G. papam praedecessorem nostrum, eis fuit hujusmodi advindicatum officium, et certa hora constituta, in qua ad collationem diebus singulis pulsaretur, licet interdum fratres, redeuntes ab operibus suis, aliquantulum exspectarent. Nos igitur et praefati praedecessoris nostri sententiam observare volentes, et dissensionis materiam amputare, de consilio fratrum nostrorum, statuimus, ut semper hora statuta pulsetur; ita, ut, si frater conversus, qui ad hoc officium fuerit deputatus vel alius neglexerit, si forsan ille defuerit, illa hora pulsare, frater clericus, cui hoc a te, fili prior, vel successoribus tuis, injunctum fuerit, vel alius clericus, loco ejus, ei ut pulset injungat, et ille pulsare, ad denuntiationem ipsius, sine omni contradictione ac disceptatione, festinet. Pari modo, si clericus ipse super hoc exhiberet se forsan negligentem, conversus pulset nihilominus hora praefata. Quisquis autem eorum, sive clericus sive conversus, contra praesumpserit, tanquam inobediens regulariter puniatur. Praeterea quia clerici querebantur quod conversi coram eis de receptis et expensis nolebant reddere rationem, attendentes quod tu, fili prior, duos visitatores, unum clericum et alterum conversum, consuevisti ac debes, annis singulis, per cellas singulas, destinare, praesentium auctoritate decernimus ut de caetero in praesentia visitatorum illorum, in singulis cellulis, coram clericis et conversis vel, si omnes propter multitudinem non deceat interesse, quibusdam tam de his, quam de illis, de iis praesentibus, reddant de receptis et expensis omnibus rationem, eo modo quod tu, fili prior, consuevisti computationes audire. Conquerebantur praeterea clerici memorati, quod in quibusdam cellis [ Baluz. ecclesiis] paucissimi clerici ponebantur, cum tamen in eis esset conversorum plurima multitudo. Unde statuimus, ut in nulla cella de caetero unus tantummodo frater clericus collocetur; sed ea potius in hoc adhibeatur discretio ut, ubi sex conversi fuerint, tres clerici, ubi octo conversi, quatuor clerici, ubi decem conversi, quinque clerici, ubi duodecim conversi, sex ad minus clerici statuantur. Ubi vero, duodenarium numerus excesserit conversorum, in arbitrio tuo, fili prior, et tuorum successorum existat multiplicare clericos et conversos, prout visum fuerit expedire. Hoc autem dicimus, si in ordine vestro tot poterunt clerici reperiri. Si vero clericis exeundum fuerit ad laborem, exeant cum conversis et cum eis pariter revertantur. Semper tamen hebdomadarius in cella remaneat, ne desit aliquo modo sacerdos. Quod si forsan clericus contra regulare statutum excesserit exeundo, contra eum vel a clerico, vel converso in capitulo proclametur; ubi tamen non judicetur per laicum, sed per hebdomadarium presbyterum regulariter corrigatur. Prohibemus insuper ne clerici a cellis in quibus fuerint instituti ad cellas alias sine causa transferantur honesta. Et hoc ipsum cum fuerit faciendum, fiat provide a priore, sine praejudicio auctoritatis ipsius, cum discretorum consilio clericorum. Si quando vero ex justa causa fuerint transferendi, nec librum nec scripturam nec aliquid penitus secum ferant, nisi quantum eis fuerit de tua, fili prior, vel successorum tuorum, concessione permissum, cum nihil sibi proprium debeant vindicare. Nulli ergo, etc.
Dat. Later., III Kal. Martii.
IV. POTESTATI, CONSILIARIIS ET POPULO PISANIS. Ne Pisani foveant Marcowaldum. (Laterani, IV Non. Martii.) Recepimus litteras quas nobis vestra devotio destinavit benignitate qua decuit, et responsionum vestrarum tenorem notavimus diligenter. Gratum autem gerimus et acceptum quod devotionis obsequia, quae civitas vestra exhibuit apostolicae sedi, per vestras nobis litteras replicatis et in eorum delectamur auditu, credentes quod et vos ad devotionem nostram inducamini, per pia progenitorum vestrorum exempla, et, sicut eorum servitia, sic praedecessorum nostrorum beneficia memoriter teneatis, cum noveritis quod Ecclesia Romana non fuerit servitiorum vestrorum ingrata, sed ea beneficiorum multitudine compensarit, quae ad praesens referre nolumus tanquam nota. Licet autem per litteras vestras, satis respondisse videamini humiliter et devote, minus tamen sufficienter et plene, sicut credimus, respondistis. Praemisso etenim quod communitatis nomine nullum praestitissetis auxilium Marcowaldo nec proposuissetis ulterius etiam exhibere vel permittere quod ei a Pisanis subveniretur in personis aut rebus, protinus subdidistis quod, cum Pisani ex diversis partibus in Siciliam, de consuetudine, mercationis causa, confluxerint, qui tibi, fili potestas, juramenti vinculo non tenentur, eos non potestis ad propria revocare, praesertim sine periculo personarum et rerum illorum qui in Sicilia commorantur. Praeterea, tu fili potestas, asseruisti, juramento regiminis, te teneri universos salvare Pisanos et nullum eorum sine decreto civilis laedere rationis. Verum nos, sicut indemnitati regis et regni caveri volumus per Pisanos, sic immunitati praecavere disponimus Pisanorum, ut de damnis ultimis, quae in regno incurrisse dicuntur, de quibus tamen nihil ipsi scripsistis, (licet nec de mandato nostro nec regio fuerint spoliati; unde, contra nos vel regem non debuerant commoveri) recompensationem possint debitam obtinere. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus, sicut de gratia nostra confiditis et nos de vestra devotione speramus, ne, vel vos servitia Ecclesiae Romanae a praedecessoribus vestris impensa perdatis, vel nos amittamus beneficia, quae tam Ecclesiae quam civitati Pisanae, praedecessores nostri, Romani pontifices, impenderunt, sed utrinque servata maneat hactenus gratitudo; Pisanos, qui in Sicilia commorantur, a praefati Marcowaldi auxilio, favore ac obsequio, revocetis, quem saltem, ex eo quod cum omnibus fautoribus et participibus suis excommunicationis est vinculo innodatus, si Christianos se, sicut condecet recognoscunt, debuerant evitare. Caveas quoque nobis tu, fili potestas, saltem juratoria cautione, quod Pisanos ipsos bona fide, quantum fieri poterit, revocabis nec permittes Marcowaldo a Pisanis, juxta posse suum, in personis vel rebus de caetero subveniri. Sane, non debetis vobis injuriosum aliquatenus reputare, si Romano pontifici hujusmodi praestiteritis causationem, ut vos de gratia nostra et nos de vestra simus devotione securi. Alioquin, quia, juxta sanctorum Patrum canonicas sanctiones, negligere, cum possis, perturbare perversos, nihil est aliud quam fovere, nec caret scrupulo societatis occultae qui manifesto facinori desinit obviare, nec apostolica sedes aequanimiter valeat tolerare ut, quacunque occasione, per eos, tam nobili patrimonio, videlicet regno Siciliae, spolietur, quod ad eam specialiter noscitur pertinere et quod nos, hoc tempore tenemur specialiter defensare, in vos, juxta quod significavimus per alias litteras, procedemus. Mallemus autem ut, progenitorum vestrorum sequentes exempla, et in devotione sedis apostolicae persistentes, nos licet voluntarios, cogeretis praedecessorum nostrorum vestigiis inhaerere, quorum propositum in honorificentia tam Ecclesiae quam civitatis Pisanae, nisi forsan per vos staret, libentissime sequeremur. Eligatis igitur, sicut viri providi et discreti, acquiescere monitis apostolicae sedis; cum longe sit durius expressam aliis litteris nostris poenam incurrere quam praestare hujusmodi cautionem.
Dat. Laterani, IV Non. Martii.
V. IGNATIO, PRIORI ET CLERICIS, SANCTI GREGORII SPOLETANI. Definiuntur controversiae, quae erant inter episcopum Spoletanum et priorem et clericos S. Gregorii . (Laterani, VI Non. Martii.) Cum, inter vos ex una parte, et venerabilem fratrem nostrum B. episcopum Spoletanum ex altera plures verterentur ad invicem quaestiones, et de eis dilectus filius noster, L. Sanctae Luciae ad Septasolis diaconus cardinalis ex delegatione nostra, plenius cognovisset, motae coram eodem cardinali controversiae, ipso referente, ad nostram audientiam pervenerunt. Nos autem diligenter intelleximus universa et investigavimus proposita et probata, ea postmodum de consilio fratrum nostrorum calculo sententiae terminantes. Primo enim contra vos episcopus proponebat quod, vos quatuor solidos Papiensis monetae, annis singulis sibi et Ecclesiae suae, canonis nomine solvere debebatis et quod per octo annos in solutione cessaveratis. Unde praeteriti temporis canonem sibi restitui postulans, super hoc judicium possessorium intentabat. Nos vero probationes episcopi attendentes, considerantes nihil ad possessionem pertinens per testes ab ipso inductos fuisse probatum, vos ab impetitione episcopi super restitutione petita duximus absolvendos; quaestione tamen super proprietate, si eam movere voluerit, eidem episcopo reservata. Secundo vero contra vos idem episcopus proponebat, vos mandatum paschale sibi debere persolvere, videlicet in tertia feria post Pascha, annis singulis, quatuor agnos vivos, quatuor latera porcorum, centum panes, centum ova, quatuor brocas vini, dimidiam libram piperis, unum fascem porrorum; et haec dicebat a vobis jam est triennium, non fuisse soluta. Quare dictarum rerum restitutionem praeteriti triennii postulabat. In hoc autem articulo, intellectis propositis et quae probata fuerant attendentes, vos duximus condemnandos ad praedictarum rerum restitutionem triennii jam transacti; salva vobis super jure proprietatis nihilominus quaestione. In tertia, siquidem, quaestione proponebat episcopus, vos quinque vel sex salmas frumenti una vice, et octo vel novem alia de decimis parochiae Sancti Angeli de Egio, suis officialibus per violentiam abstulisse, quas cum instantia sibi restitui postulabat, quod per testes inductos videbatur efficacissime comprobatum. E contrario, asserebatis vos nihil officialibus abstulisse, sed quod vobis debitum fuerat de illis decimis, ratione praedictae capellae ad vos pertinentis, volentes jura vestrae Ecclesiae conservare. Dicebatis etiam quod, etsi ab episcopo proposita vera essent, hujusmodi tamen petitione se fecit indignum, cum vos fecerit super hoc ad saeculare judicium evocari, unde videbatur a jure sibi debito cecidisse. In hac, autem, quaestione, licet episcopus factam a vobis violentiam comprobasset, quia, tamen, vos ad examen vetitum, contra jura, tam civilia quam canonica, trahere minime formidavit, sicut per testes inductos evidentissime probabatur, vos decernimus a petitione episcopi absolvendos; cum, etsi rem petitam episcopus possideret, eum ad restitutionem damnare, propter illicitae petitionis vitium, deberemus. Quarto equidem loco, conquerebatur idem episcopus de te, fili prior, qui, non petita confirmatione, in Ecclesia Sancti Gregorii prioris officium exercebas, quam sibi dicebat competere, super hoc allegans jura communia quae dicunt confirmationes praelatorum ad episcopum in sua dioecesi pertinere. Vos vero proponebatis contra episcopum hoc sibi minime de jure competere, cum Ecclesia Sancti Gregorii per Romanos pontifices sit exempta, quod nitebamini per quemdam librum camerae nostrae, qui vocatur Breviarium, comprobare. Nos vero attendentes non esse probatum Ecclesiam Sancti Gregorii exemptam ab Ecclesia Spoletana, decernimus priores Sancti Gregorii per episcopos confirmandos et te priorem volumus ab ipso episcopo postulare, ipsique praecipimus ut te confirmare procuret. In quinto vero articulo, contra vos episcopus proponebat, quod super perceptione mortuariorum vallis Bonzanin, sibi infertis molestiam et gravamen, postulans ut ab ipsorum perceptione vos penitus arceremus, cum ipse ea longo temporis spatio possedisset. Vos autem e contrario dicebatis ea de jure vos debere percipere, eo quod ea vobis concesserant episcopi Spoletani et eorum concessio per Romanum pontificem fuerat confirmata, et quia possessio episcopi fuerat interrupta; quae tam per testes inductos quam per instrumenta exhibita probabantur. Nos itaque in hac quaestione considerantes proposita et probata, vos a petitione episcopi duximus absolvendos. Sextam, autem, illud sibi vindicat quaestionem, quod episcopus repetebat a vobis omnia jura episcopalia, quae vos percepistis ex quo fuit episcopus, in plebatu Sancti Gregorii, quae sibi dicebat competere, tam de jure canonico (scilicet cum plebatus in sua sit dioecesi constitutus) quam ratione possessionis longaevae: quod vos denegabatis, dicentes jura episcopalia vobis, per Spoletanos episcopos, de ipso plebatu fuisse concessa, et ipsorum concessionem esse per Romanum pontificem confirmatam, quod evidentissime per instrumenta episcoporum exhibita ex parte vestra probabatur. Nos vero in hoc articulo intellectis propositis probatis, vos et Ecclesiam Sancti Gregorii ab impetitione episcopi, super jure episcopali plebatus Sancti Gregorii duximus absolvendos, eidem epicopo super his perpetuum silentium imponentes. Septimo loco, episcopus ecclesiam Sancti Savini in civitate sitam repetebat a vobis. Super qua petitione, per probationes ex parte vestra exhibitas, episcopum condemnamus. E contrario, postulabatis quidquid percipiebat de Egio episcopus supradictus, quod idem episcopus denegabat, dicens se ipsius villae decimas longo tempore possedisse; sed probatum fuit possessionem ipsam fuisse aliquando interruptam et ecclesiam Sancti Angeli, in ipsa villa sitam, per privilegia Spoletanorum episcoporum, pertinere ad ecclesiam Sancti Gregorii constitit manifeste. Quia vero secundum statuta canonica rationabiliter esse noscitur institutum, de decimis quatuor fieri portiones, quarum una clericis, secunda episcopo, tertia fabricae, quarta vero pauperibus conferatur, unam quartam illius decimae clericis debitam, vobis, nomine capellae Sancti Angeli de Egio, quae vobis est subdita, per sententiam judicamus, quartam alteram episcopo decernentes. Alias, vero, duas quartas, quarum una fabricae et alia pauperibus debet dari juxta canonicas sanctiones, dispositioni episcopi reservamus; ita tamen ut eas, secundum approbatam consuetudinem dioecesis Spoletanae debeat fideliter dispensare, quoniam ex illis rationem est in divino examine redditurus. Proponebatis etiam mortuaria, de Ecclesia Sancti Savini extra civitatem posita, ad vos de jure spectare; quod episcopus denegabat; super quo vos decrevimus condemnandos. Synodaticum tamen vobis duximus decernendum, quod ex concessione pontificali ad vos dignoscitur pertinere. Repetebatis etiam ab episcopo duos calices argenteos, quos vos praedecessori suo, M. nomine commodastis; quod episcopus denegabat, asserens unum calicem praedecessori suo, pro cujusdam causae salario, a vobis fuisse donatum. Quia vero probatur a vobis alter calix episcopo commodatus, alter vero sine patena pro salario episcopo fuisse collatus per probationes exhibitas apparebat, ipsum episcopum in restitutione unius calicis commodati duximus condemnandum, eum super petitione alterius absolventes. Impetebatis insuper episcopum super quinque modiolis terrae in podio sitae, quam dicebatis ad vestram Ecclesiam Sancti Gregorii pertinere. Sed, quia vos nihil ad proprietatem pertinens probabatis, cum fuisset petitorium intentatum, episcopum a petitione vestra decrevimus absolvendum. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VI Non. Martii.
VI. RAVENNATENSI ARCHIEPISCOPO. De translatione episcopi Imolensis ad Ecclesiam Ravennatensem. (Laterani, VI Id Martii.) Cassata quondam, tam postulatione tua, quia fuerat in discordia multa facta, quam electione dilecti filii nostri S. tituli Sanctae Praxedis presbyteri cardinalis, quia cum magis Ecclesiae Romanae quam Ecclesiae Ravennatensi dileximus, non admissa, dilecti filii Ravennatenses canonici, quorum quidam in te, quidam in cardinalem eumdem, prius contulerant vota sua, juxta formam mandati nostri convenientes in unum, ut super electione tractantes Ecclesiae consulerent viduatae, post deliberationem diutinam, in te unanimiter convenerunt a sede apostolica postulandum. Cumque postulationem eorum dilecti filii, Jo. de Curviaco et presbyter Jo. canonici Ravennatenses, et L. abbas Sancti Severi, et nobiles viri, P. traversarius, potestas Ravennas, et comes Malvicinus, tam per se quam per illorum litteras, nobis humiliter praesentassent, petierunt suppliciter ut postulationem eamdem approbare, de solita sedis apostolicae mansuetudine dignaremur, et largiri tibi licentiam transeundi. Nos igitur attendentes, quod Ecclesia Ravennas, quasi primogenita filia sit apostolicae sedis, et eadem ordinationem et formam Ecclesiae Romanae fere prae caeteris imitetur, postulationem eamdem, de consilio fratrum nostrorum admisimus; tibi licentiam concedentes ab Ecclesia Imolensi ad Ravennatensem metropolim transeundi. Caeterum nuntii memorati gratiam ex gratia vel post gratiam, potius, humiliter requirentes, propter multiplices necessitates Ecclesiae Ravennatensis, quae pluribus est debitis aggravata, cum instantia petierunt ut fraternitati tuae pallium, videlicet insigne plenitudinis pontificalis officii, mitteremus. Licet autem praedecessores tui vel confirmationis munere vel gratia consecrationis vel ornatus pallii, consueverint apostolicam sedem personaliter visitare, propter necessitatem tamen oppressionis quam patitur Ecclesia memorata et sterilitatem temporis, quam non urbs solummodo, sed et magna pars orbis cum urbe deplorat, per dilectum filium, R. subdiaconum et capellanum nostrum, nobis et fratribus nostris merito suae probitatis acceptum, pallium tibi, de multa gratia, destinamus, per nuntium ipsum, juxta formam nostram, quam sub bulla nostra dirigimus, conferendum. Ne autem ex gratia quam tibi et Ecclesiae Ravennatensi, causa necessitatis, impendimus, antiqua consuetudo vacillet et in te, quod absit! exceptionem inveniat, quod in praedecessoribus tuis generaliter dicitur hactenus observatum, fraternitati tuae, per apostolica scripta, mandamus atque praecipimus quatenus, usque ad annum post susceptionem pallii nostro te conspectui repraesentes, ut, quod de fidelitate apostolicae sedi servanda, in praesentia nuntii nostri, firmaveris, juramento profitearis apud sedem apostolicam viva voce. Tu ergo taliter eidem Ecclesiae praeesse studeas et prodesse, quod, per tuae sollicitudinis studium, tam in spiritualibus quam temporalibus, auctore Deo, suscipiat incrementum.
Datum Laterani, VI Idus Martii.
Scriptum est, in eumdem fere modum, suffraganeis Ecclesiae Ravennatensis, usque viva voce. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica scripta mandamus quatenus eidem archiepiscopo, tanquam metropolitano vestro, debitam exhibeatis reverentiam et honorem et taliter assistatis eidem, quod et ipse in vobis experiatur fraternae devotionis affectum, et vos sentiatis in eo paternae viscera pietatis.
Datum, ut supra.
Scriptum est in eumdem fere modum, capitulo et universo clero Ecclesiae Ravennatensis, usque reverentiam et honorem et salubria monita et mandata ipsius recipiatis humiliter et inviolabiliter observetis.
Datum, ut supra.
In eumdem modum, potestati et populo Ravennatensi.
VII. MAGISTRO SIMONI DE MELUN, CANONICO HERFODENSI. Filii duorum compatrum non possunt jungi per matrimonium. (Laterani, XV Kal. Aprilis.) Tua nos duxit discretio consulendos, an natus ante compaternitatem, filiolam patris sui vel matris procedente tempore sibi possit matrimonialiter copulare, et, si cum ea contraxerit et pluribus annis simul PERMANSERIT, an postea debeat separari. Quaesivisti, etiam, an conscii talis matrimonii teneantur illud in publico accusare. Super quo discretioni tuae taliter duximus respondendum: quod hujusmodi personae, matrimonium non possunt contrahere; et, si contraxerint, de rigore juris possunt ab invicem separari: et qui contractum sciverint debent illud Ecclesiae nuntiare.
Datum Laterani, XV Kal. Aprilis.
VIII. PRAENESTINO EPISCOPO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Mandat ei ut archiepiscopum Magdeburgensem absolvat ad cautelam. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) Per tuas nobis litteras intimasti quod, cum N. Magdeburgensem archiepiscopum ad tuam praesentiam evocasses, ipse per nuntium suum proprii corporis infirmitatem allegans, se a labore itineris excusavit et iterum evocatus hostilitatis impedimenta praetendit, et sic nec primo nec secundo ad te vocatus accessit. Tu vero ipsius honori volens et honestati deferre, ut apud Corbeiam, quae non multum distabat, tibi occurreret per tuas ei litteras mandavisti. Cumque spe de ipsius adventu concepta, Corbeiam accessisses, ipse, sicut semel et iterum, sic tertio etiam in tua noluit praesentia comparere. Propter quod in eum, utpote contumacem, excommunicationis sententiam promulgasti, quam ipse nullatenus observavit. Verum archiepiscopus idem per suas nobis litteras intimavit quod, cum propter praedictas causas se semel et iterum excusasset, et tu ei tandem ut Corbeiam accederet mandavisses, quia locus ipse ad jurisdictionem hostium pertinebat vel saltem hostes erant potentiores in eo, non ex contumacia, sed necessitate potius, videlicet causa metus, ad te illuc accedere non est ausus. Et licet tuas ei postmodum litteras direxisses, ipse tamen priusquam litteras aperire, Magdeburgensibus clericis convocatis, ad sedem apostolicam appellavit et postmodum, ut tuo deferret honori, litteras ipsas legit. Cum igitur nobis de excommunicatione constiterit, sed utrum appellatio praecessisset, aut etiam utrum legitima fuisset non constet; cum et apostolica sedes tales absolvere consueverit ad cautelam: volentes tam tibi quam ipsi deferre, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus vel per te ipsum, si archiepiscopus secure tuo se poterit conspectui praesentare, vel per nuntium providum et discretum, ab eo quod mandatis nostris, super eis pro quibus excommunicatus est, pareat, juratoriam recipiens cautionem, beneficium ei absolutionis impendas; ita tamen quod, si post appellationem ad nos legitime interpositam aut etiam alias minus juste, quod tamen vix credimus, excommunicatum eum fuisse constiterit, mandatum ipsi non fiat, cum nolimus eum occasione hujusmodi praegravare; alioquin super faciendo mandato nostrae exspectetur beneplacitum voluntatis.
Datum Laterani, XII Kal. Aprilis.
IX. WALTERO, PRAEPOSITO S. PETRI DE MONTE SERENO, EJUSQUE FRATRIBUS, TAM PRAESENTIBUS QUAM FUTURIS, REGULAREM VITAM PROFESSIS. De confirmatione privilegiorum. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) Religiosam vitam eligentibus, etc., usque ea propter, dilecti in Domino filii, vestris et dilecti filii nobilis viri . . . marchionis orientalis, precibus inclinati, ecclesiam B. Petri de Monte-Sereno, in qua divino mancipati istis obsequio ad exemplar felicis recordationis Honorii papae, praedecessoris nostri, in jus et proprietatem Ecclesiae Romanae recipimus et praesentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes ut ordo canonicus, qui secundum Deum et beati Augustini regulam in eodem loco institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiter observetur. Praeterea quascunque possessiones, quaecunque bona inclytae recordationis Corradus marchio, fundator ejusdem ecclesiae, et Otto, Theodoricus et Dedo marchiones, ejus filii, eidem ecclesiae contulerunt, cum caeteris quae inpraesentiarum rationabiliter possidet, aut in futurum concessione pontificum, etc., in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis. Locum ipsum in qua praefata ecclesia sita est cum omnibus pertinentiis suis, ecclesias in Turbech, in Oimstrowe, in Utbirch, in Numech. Lubechun, Welpered, Wiltu, in Wilzum et Sconowe, vineas et molendinum in Witin. villas in Halez, Nobedis, Papedorp, Siliistorp, Braucorvius, Welpoede, Wiltuim, Sconowe, Wilcium, Colzouve, Colhire, Rohdenbor, Pavendorp, Cordeneuvim, Grabuwim [apog. Conti addit. Mithewiz.] et Sorduwim, cum omnibus pertinentiis suis, jus parochiale in tredecim villis, sicut bonae memoriae Docherus, Magdeburgensis archiepiscopus, veteri capellae vestrae, quae sita est in aquilonali parte majoris Ecclesiae, pia liberalitate concessit, statuens ut habitatores villarum ipsarum in eadem capella baptisma et sepulturam acciperent, et praepositus vester, qui pro tempore fuerit, ipsius capellae curam haberet, ita tamen ut unus canonicorum de auctoritate praepositi praedicaret populum, pueros baptizaret, visitaret infirmos, mortuos sepeliret et alia quae ad jus parochiale pertinent exerceret. Cujus concessionem quatuor successores ipsius postmodum confirmarunt. Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat vobis, exclusis excommunicatis et interdictis, clausis januis, non pulsatis campanis, submissa voce divinum officium celebrare. Chrisma vero, oleum sanctum, etc., a dioecesano accipietis episcopo, siquidem gratiam, etc. Alioquin liceat vobis catholicum quem malueritis, etc. Sepulturam quoque, etc. Salva, etc. Baptismus autem tam in ecclesia Sancti Petri quam in capella praedicta, sicut a quadraginta annis hactenus sine contradictione cujuslibet celebratus est, ita de caetero celebretur. Obeunte vero te, filii praeposite, etc. Ad haec, praesenti privilegio prohibemus ne, contra id quod fuit ab ecclesiae vestrae fundatore statutum et ab ejusdem ecclesiae fundatione servatum, advocatia ejus in feudum cuiquam conferatur. Decernimus, ergo, etc., salva sedis apostolicae auctoritate, et in parochialibus ecclesiis quas habetis dioecesani episcopi canonica justitia. Ad indicium autem hujus perceptae a sede apostolica libertatis, bisantium auri, vel feronem argenti, nobis nostrisque successoribus annis singulis persolvatis. Si quis igitur, etc., usque in finem.
Datum Laterani, per manum Blasii, sanctae Romanae Ecclesiae subdiaconi et notarii, XII Kal. Aprilis, Indict. V.
X. PRAEPOSITO ET CONVENTUI MONTIS SERENI. Indulgetur eis ut carnes comedere possint . (Laterani, XI Kal. Aprilis.) Exposuisti nobis, fili praeposite, in nostra praesentia constitutus, quod, cum Ecclesia vestra sit in excelsi montis cacumine constituta et distet non modicum a locis illis in quibus piscium consuevit abundantia inveniri, non potest vobis congrue in esu piscium provideri. Propter quod humiliter postulabas a nobis, ut vobis infra septa Ecclesiae vestrae vescendi carnibus licentiam praeberemus, cum et necessitas postulet et utilitas hoc requirat, quia sufficientiam piscium absque magnis expensis habere nequitis et abstinere tam a piscibus quam a carnibus gravissimum reputatis. Nos igitur ex hoc devotionem vestram in Domino commendantes, quod sine speciali licentia nostra consuetudinem Ecclesiae vestrae infringere noluistis, praesenti vobis pagina taliter respondemus, quod, cum Regula beati Augustini, quam estis professi, vobis esum carnium non inhibeat sed concedat, vos secundum tenorem Regulae, nisi voto vos astrinxeritis speciali ab esu carnium penitus abstinere, carnes certis et statutis diebus, dummodo sine scandalo fiat, de nostra licentia comedatis. Sic autem id moderate fieri concedimus, quod et regularis ordo servetur illaesus, et vos hoc videamini non ad saturitatem, sed ad necessitatem potius postulasse.
Datum Laterani, XI Kal. Aprilis.
XI. SENONENSI ARCHIEPISCOPO. Pro absolutione Nivernensis episcopi . (Laterani, XVII Kal. Aprilis.) Non tam Petro quam petrae, etc., pro absolutione Nivernensis episcopi usque ad satisfacere plene volens, nuntium suum ad sedem apostolicam destinavit, per quem, etc., usque supplicatur. Nos igitur eidem episcopo laborem itineris de consueta sedis apostolicae mansuetudine relaxantes, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus, ab eo quod mandatis apostolicis pareat, etc. usque suspendimus ad cautelam.
Datum Laterani, XVII Kal. Aprilis.
XII. ABBATI SANCTI DIONYSII; PRIORI SANCTI MARTINI DE CAMPIS; ET J. ( Jovino ) MAGISTRO SCHOLARUM AURELIANENSIUM. De recipienda purgatione canonica archidiaconi Carnotensis. (Laterani, IX Kal. Aprilis.) Cum dilectus filius, P. tituli Sancti Marcelli presbyter cardinalis, dudum in regno Franciae legationis officio fungeretur et Ecclesiae Carnotensi, quae inter Ecclesias Gallicanas multa consueverat religione florere, debitae visitationis solatium impendisset, sicut ex scriptis et dictis ejus accepimus domum Dei factam domum negotiationis, et negotiatores assidue vendere in templo Dei columbas, invenit et vineam Domini Sabaoth, quae uvas facere consueverat, conversam in amaritudinem vitis alienae germinare labruscas. Sane, inter alia quae ibidem sibi reprehensibilia occurrerunt, dilectum filium Henricum, majorem archidiaconum, de suae dignitatis emptione multisque aliis nec etiam nominandis, didicit publice infamatum. Unde ut saltem de multi quae ibi corrigenda erant quoniam in agro illius Ecclesiae pro frumento tribulus et spina pro hordeo nascebatur, animadvertisse aliqua videretur, cum suspensionis duxit sententiae supponendum, venerabili fratri nostro episcopo et dilectis filiis, abbati de Sarnaio, et magistro G. de Duaco, canonico parisiensi, mandans et in virtute obedientiae districte praecipiens, ut ipsam sententiam, cum aliis quae statuerat, infra quinque dies post susceptionem litterarum suarum, tam suspenso quam aliis publice intimarent, sicut ex rescripto cardinalis ejusdem perpendimus evidenter. Consequenter vero idem archidiaconus ad praesentiam nostram accedens, super imposito sibi crimine Simoniae suam nitebatur innocentiam, canonicam super hoc purgationem coram nobis offerens demonstrare, humiliter postulans, purgatione recepta, suspensionis per nos sententiam relaxari, cui subjectus fuerat praeter suorum exigentiam meritorum. Nos autem, ut hujusmodi purgatio, si praestita fuerit, debitum consequatur effectum, eam in partibus vestris satius credimus exhibendam, quatenus ubi malum ortum fuerat, moriatur et auferatur scandalum de cordibus aliorum quos fama vel infamia verius tanti mali reddiderat tristiores. Cum igitur de prudentia et honestate vestra indubitatam fiduciam habeamus, vices nostras vobis in hac parte duximus committendas, per apostolica scripta mandantes quatenus, nisi post denuntiationem indicendae purgationis publice factam in Ecclesia Carnotensi, legitimus contra eum infra viginti dies apparuerit accusator, vos ei purgationem canonicam indicatis ad minus tertia manu sui ordinis exhibendam; qua praestita et suspensionis sententia relaxata, boni eum testimonii nuntietis, arctius inhibentes ne quisquam ipsum super hoc deinceps molestare praesumat. Si vero indictam sibi purgationem praestare noluerit, vel defecerit forsitan in praestando, aut crimen ipsum rite probatum fuerit contra eum, per vos canonicam excipiat ultionem. Illud autem vos attendere volumus ac mandamus, ut tales personae ad purgationem hujusmodi admittantur quae vicinae sint et honestae. Quod si non omnes, etc., duo vestrum. etc.
Datum Laterani, IX Kal. Aprilis.
Scriptum est eisdem, in eumdem modum, pro Ph . . . . . archidiacono Pisciacensi.
Datum, ut supra
XIII. EPISCOPO PRAENESTINO, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO; SANCTI BENEDICTI, CISTERCIENSIS ORDINIS, ET BELLI-LOCI, ABBATIBUS, VERDUNENSIS DIOECESEOS. De accusatione contra episcopum Tullensem . (Laterani, V Kal. Aprilis.) Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, P . . . . major archidiaconus Tullensis, coram nobis et fratribus nostris, venerabilem fratrem nostrum, M. Tullensem episcopum, super pluribus criminibus publice ac solemniter accusabat, asserens ipsum esse Simoniacum, dilapidatorem, perjurum, quae omnia se probaturum instantissime proponebat; et super eis vinculum inscriptionis arripiens, se ad poenam canonicam, si in probando deficeret, obligabat. Verum, quoniam accusare absentem tam leges saeculares quam canonica prohibent instituta, libellum accusationis nobis porrectum in ejusdem episcopi absentia nequaquam duximus admittendum. Sane, ne maleficia remaneant impunita et crimina subjectorum clausis videamur oculis pertransire, qui ea ex officii nostri debito corrigere volumus et debemus, ipsum archidiaconum ad vos, de quorum discretione honestateque confidimus, duximus remittendum, per apostolica vobis scripta mandantes quatenus, vocatis partibus, super praedictis criminibus, appellatione postposita, causam secundum formam canonum audiatis, in ipso negotio usque ad diffinitivam sententiam, quam nobis reservari volumus, legitime procedentes. Processum autem vestrum cum allegationibus et attestationibus, sub sigillis vestris inclusum nobis fideliter remittere studeatis, partibus competentem terminum assignantes, quo recepturi sententiam nostro se conspectui repraesentent, nullis litteris obstantibus ad harum tenorem, tacito, etc. Quod si non omnes his, etc., tu, frater episcope, cum eorum altero, etc.
Datum Laterani, V Kal. Aprilis.
XIV. CANONICIS MAGUNTINIS. Electio archiepiscopi Maguntini confirmatur . (Laterani, X Kal. Aprilis.) [Bonae memoriae C. archiepiscopo Maguntino, episcopo Sabinensi, viam universae carnis ingresso,] cum vota vestra se in varia divisissent, [quibusdam petentibus Vormatiensem episcopum, quibusdam vero venerabilem fratrem nostrum, nunc archiepiscopum vestrum, tunc praepositum Sancti Petri Maguntinensis, sibi eligentibus in pastorem,] dilectus filius, magister P. scholasticus Maguntinus, cum quibusdam aliis, pro illis qui Vormatiensem episcopum postularunt, procurator ad apostolicam sedem accessit, pro aliis vero dilecti filii E. et R. clerici Maguntini venerunt, quorum alter institutus fuerat procurator. Partibus igitur in nostra praesentia constitutis et eis in consistorio nostro diligenter et sufficienter auditis, de fratrum nostrorum consilio venerabili fratri nostro, [Praenestino episcopo, apostolicae sedis legato, dedimus in mandatis ut, si eumdem episcopum quoad spiritualia vel temporalia recepisse constaret Ecclesiam Maguntinam vel ministrasse in ritualibus aut in temporalibus in eadem, prout objectum fuerat, ex adverso, postulationem factam de ipso, sublato cujuslibet appellationis obstaculo, irritam nuntiaret,] de gratia nostra concedens eidem, ut Vormatiensem sibi Ecclesiam retineret. Nam de jure communi, quia praeter auctoritatem nostram transire praesumpsit, utraque fuerat spoliandus, ut et ea careret quam concupivit avare, ac ea quam superbe despexit. Quod si parere contemneret, utraque ipsum Ecclesia denuntiaret auctoritate nostra privatum. [Deinde inquireret de electione ipsius archiepiscopi diligentius veritatem; et, si ei de vi quam ipse et sui metuebant constaret, eo non obstante quod post appellationem ad nos interpositam in ipsius fuerat electione processum, cum alii qui appellationi ad nos interpositae non duxerant deferendum uti contra ipsum hac exceptione non possent, quoniam frustra legis auxilium invocat qui committit in legem: (unde nec ab eis posse objici videbatur quod idem esset a paucioribus secundum eorum assertionem electus, cum ipsi appellationem ad nos legitime interpositam contemnentes et praeter licentiam nostram recipientes episcopum memoratum, reddiderint se indignos) electionem archiepiscopi, dummodo nihil obstaret de canonicis institutis, sublato appellationis obstaculo confirmaret]. Quod si nec recepisse praefatam Ecclesiam quoad spiritualia vel temporalia nec in spiritualibus vel temporalibus ministrasse constaret episcopum memoratum, idem legatus audiret quae super postulatione ipsius et electione archiepiscopi proponerentur hinc inde, testes utrinque reciperet et eorum depositionibus publicatis, usque ad calculum sententiae diffinitivae procedens, gesta omnia sub sigillo suo ad nostram praesentiam destinaret, statuens partibus terminum competentem quo apostolico se conspectui praesentarent, sententiam recepturi. [Licet autem essent notoria quae fuerant contra dictum Vormatiensem episcopum et ejus fautores objecta, praedictus tamen legatus ad majorem cautelam multos et magnos testes recepit ex ipsius archiepiscopi parte productos, qui super praedictis deposuere jurati. Unde, ipse, juxta tenorem mandati nostri procedens, postulationem factam de Vormatiensi cassavit et electionem archiepiscopi memorati curavit auctoritate apostolica confirmare, ipsumque ordinavit in presbyterum et tandem in archiepiscopum consecravit]. Ipse autem humiliter ad praesentiam nostram accedens, suppliciter postulavit ut pallium sibi, videlicet insigne pontificalis officii, de consueta sedis apostolicae benevolentia conferremus. Verum quidam simplex nuntius, ab adversariis ejus ad sedem apostolicam destinatus, ex eorum parte apertas nobis cum pendente sigillo litteras praesentavit, per quas iidem significabant canonici quod praedictus legatus corruptus pecunia iniquam sententiam protulisset. Addebant etiam quod Maguntini cives pariter juraverunt, quod eum nunquam haberent episcopum et quod universi clerici, paucis exceptis, suo favebant electo. Cum autem super his coepissemus deliberare cum fratribus nostris, electioni ejusdem archiepiscopi duo videbantur obstare: videlicet quod a paucissimis et post interpositam a se ipso appellationem videbatur electus. Nam cum postulatio Vormatiensis episcopi fuerit praecedentis appellationis ratione cassata, archiepiscopi electio debebat etiam ex eadem causa cassari. Sed e contra, sicut superius est expressum, qui in appellationem deliquerant, appellationem contra eumdem archiepiscopum non poterant allegare. Poterat quoque dici, quod, etsi post appellationem, non tamen contra formam appellationis fuisset electus archiepiscopus saepedictus, cum appellaverit in hac forma, ne canonici Maguntiae residentes sine ipso ac sociis suis haberent in electione processum. Nec nocet quod posset ex altera parte replicari quia nec ipse et socii sui debuerant procedere sine ipsis; quia ipsi appellationem ad nos interpositam contemnendo reddiderant se indignos, et abusi fuerant jure suo. Unde cum in Lateranensi concilio de his qui quasdam personas inhibitas eligunt sit statutum, ut eligendi tunc potestate privatos et ab ecclesiasticis beneficiis triennio noverint se suspensos, illis pro longe majori delicto, tanquam indignis, ab electionis potestate cadentibus, penes eumdem ac socios suos tantum jus remanserat eligendi. Quare si multo pauciores in ipsum quam convenerint convenissent, intelligendum est tamen quod omnes qui tunc eligere poterant, elegerunt eumdem. [Contra legati vero processum hoc facere videbatur, quod dicebatur in loco suspecto etc. non citatis Vormatiensi episcopo et ejus fautoribus processisse. Porro, juxta canonicas sanctiones, excessus notorius examinatione non indiget, et pro his quae a judice sunt acta praesumitur quod omnia rite fuerint celebrata; quamvis et quod citati non fuerint non posset de facili comprobari, quia negantis factum secundum rerum naturam nulla esse probatio perhibetur; cum etsi quilibet de se posset asserere quod ad eum citatio minime pervenisset, singuli tamen vestrum essent in suo testimonio singulares. Ad ipsum quoque legatum secure, si voluissent, potuissent procuratorem idoneum destinare,] sicut et nuntium destinarunt, quemadmodum ex ipsorum ad nos directis litteris comprobatur, qui secure ad eumdem legatum accessit, et ad propria remeavit, cum et ipse legatus paratus fuerit securitatem omnimodam providere. Nec obest quod idem nuntius dicitur appellasse, cum appellationi renuntiaverit et in commissione nostra, quam pars reportavit utraque, obstaculum fuisset appellationis amotum. Sed nec apparebat etiam qui contra factum legati quidquam posset objicere ac probare, cum non procurator sufficiens, sed simplex ad nos contra praedictum archiepiscopum fuisset nuntius destinatus. Praeterea si appareret etiam, non esset aliquatenus audiendus, cum adversarii ejus per praesumptionem, contemptum et blasphemiam, audientia nostra reddiderint se indignos. Praesumptio enim fuit, quod virum pastorali praeditum dignitate, alteri Ecclesiae spirituali conjugio copulatum, praeter auctoritatem nostram, contra formam canonicam non solum eligere, sed recipere praesumpserunt. Contemptus accessit ex eo quod, postquam procurator eorum nostra litteras reportavit, in quibus mandabatur expresse quod si Vormatiensis episcopus Maguntinam Ecclesiam, quoad spiritualia vel temporalia recepisset vel in spiritualibus aut temporalibus ministrasset in ea, ipsius postulatio cassaretur et eisdem non veniret in dubium, sed potius manifeste constaret quod Vormatiensis temporalia saltem receperat et ministrarat in eis, ipsi postmodum tanquam electo suo, sicut ex litteris ipsorum apparet, in quibus eum suum electum nominant et ei se asserunt unanimi consensu favere, temere paruerunt, et consenserunt in ipsum, spirituale cum eo adulterium perpetrantes, cum et per nuntium ad nos ultimo destinatum electionem ipsius in publico consistorio postulaverint confirmari. Blasphemia vero in eo fuerat subsecuta, quod ponentes in coelum os suum, legatum nostrum qui fungebatur in illis partibus vice nostra et qui prius etiam quam assumeretur ad officium pastorale, multae religionis exstiterat, utpote qui in Cisterciensi ordine fuerat primo abbas, quantum in eis exstitit infamantes, eum corruptum fuisse pecunia sunt mentiti. [Nos igitur, etsi propter auctoritatem judiciariam praesumamus pro his quae acta sunt a legato, illi tamen plus innitimur rationi, quod adversarii archiepiscopi ex tribus causis praedictis se usque adeo reddiderunt indignos, quod contra eum non debebant audiri. Unde quod de ipso factum fuerat non, poterat impediri per eos. Quin etiam si electores ejusdem pariter deliquissent, ut se reddidissent indignos, ad nos devoluta fuisset hac vice ordinatio Ecclesiae Maguntinensis. Quare dictum archiepiscopum sine juris injuria potuissemus eidem Ecclesiae praeficere in pastorem, praesertim cum per legatum apostolicae sedis fuisset in Maguntinum episcopum consecratus. Super his ergo cum fratribus nostris habito diligenti tractatu, de ipsorum consilio cassationem postulationis factae de Vormatiensi episcopo ratam habemus et electionem archiepiscopi memorati] auctoritate apostolica duximus confirmandam; et ne quid ad exsecutionem archiepiscopalis officii sibi desit, pallium, videlicet insigne plenitudinis pontificalis officii, ipsi duximus concedendum. Licet autem ex eo quod Ecclesia Maguntina filia est sedis apostolicae specialis et in ejus semper devotione permansit, de ipsius non turbari turbatione minime valeamus, quia tamen exigente justitia, in qua sumus singulis debitores, super hoc aliud non potuimus diffinire, universitatem vestram monemus, exhortamur attentius atque per apostolica vobis scripta mandamus, et in virtute obedientiae districte praecipimus quatenus eidem archiepiscopo debitam exhibeatis reverentiam et honorem et ei, tanquam patri et pastori vestro, devote ac reverenter intendere procuretis. Alioquin, noveritis nos saepedicto legato et venerabili fratri nostro Hildesemensi episcopo et dilecto filio praeposito Bonnensi per apostolica scripta mandasse ut vos ad id, monitione praemissa, per excommunicationis sententiam et, si necesse fuerit, per subtractionem beneficiorum vestrorum, appellatione remota, compellant. Quod si nec sic, quod non credimus, mandatis nostris volueritis obedire, depositionis sententiam poteritis non immerito formidare. Sane si vel legatus noster errasset in hoc, vel nos etiam errassemus, debueratis tamen honori matris vestrae humiliter et devote deferre, nec sic quod foret ejus opprobrium revelare, cum ex divinae paginae didiceritis lectione, quod Cham maledictionem incurrit, quia patris pudenda non texit. Multo magis ergo in eo nobis parere debetis, in quo secundum conscientiam nostram, teste Deo, juste nos credimus judicasse. Volumus etiam et discretioni vestrae praecipiendo mandamus quatenus Vormatiensem episcopum moneatis ut, Ecclesia Maguntina dimissa, Vormatiensi Ecclesia sit contentus, cui est adhuc spiritualis conjugii vinculo alligatus; alioquin denuntietis eum illa etiam auctoritate nostra privatum, et, si necesse fuerit, excommunicationis eum sententia feriatis et excommunicatum singulis diebus Dominicis et festivis, pulsatis campanis et candelis accensis, publice nuntietis et mandetis ab omnibus arctius evitari. Quod si nec sic recesserit ab Ecclesia Maguntina, a nobis se noverit deponendum. Praeterea nobilem virum Philippum, ducem Sueviae, moneatis, ut se praedicto archiepiscopo non opponat, quo minus Maguntinam Ecclesiam tam in spiritualibus quam temporalibus salubriter valeat gubernare. Alioquin, cum nullus imperator, nullus princeps episcoporum translationi se unquam praesumpserit immiscere: Nos ecclesiasticam libertatem in hoc, et sedis apostolicae dignitatem quae a praedecessoribus nostris ad nos hactenus emanavit et a nobis ad successores nostros in finem saeculi, favente Domino, protendetur, nullatenus pateremur infringi, quin pro ea potius, si necesse foret, animam poneremus.
Datum Laterani, X Kal. Aprilis.
Scriptum est super hoc dicto legato, Hildesemensi episcopo et praeposito Bonnensi.
XV. SIFFRIDO ARCHIEPISCOPO MAGUNTINO, ETC. (Laterani, XII Kal. Aprilis.) In eumdem fere modum, usque cassationem postulationis factae de Vormatiensi episcopo ratam habemus et electionem tuam auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Et ne quid ad exsecutionem archiepiscopalis officii tibi desit, pallium, videlicet insigne plenitudinis pontificalis officii, fraternitati tuae duximus concedendum. Nulli ergo, etc. confirmationis, etc.
Datum Laterani, XII Kal. Aprilis.
XVI. CABILONENSI EPISCOPO ET ABBATI CISTERCIENSI . De absolutione abbatis Sancti Sequani, de voto transfretandi in terram sanctam. (Laterani, V Id. Aprilis.) Significantibus filiis dilectis, G. priore et conventu Sancti Sequani, ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod abbas eorum, de quo spem certam conceperant quod ruinas monasterii resarciret, signum crucis de manibus dilecti filii nostri, P. tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, suscepit et proposuit transfretare. Unde, quia ex ejus absentia paupertatem rerum temporalium, dissolutionem ordinis et aedificiorum ruinam, dicti prior et monachi metuebant, postularunt a nobis ut vel eum absolveremus a voto peregrinationis emisso, vel faceremus illud in aliud commutari. Quare monasterio ipsi volentes paterna sollicitudine providere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus, cum ex defectu senilis aetatis idem abbas asseratur impotens ad eundum, ipsum auctoritate nostra suffulti a voto hujusmodi absolvatis, sic tamen, ut juxta vestrae discretionis arbitrium et sui monasterii facultates, subventionem idoneam dirigat in subsidium terrae sanctae, ac vacet devotius operibus pietatis et ferventius ad observantiam ordinis et monasterii sui restaurationem intendat.
Datum Laterani, V Idus Aprilis.
XVII. CAPITULO RAGUSINO Datur facultas eligendi alium archiepiscopum propter diutinam absentiam archiepiscopi . (Laterani.) [Qualiter archiepiscopus vester temeritate propria recesserit ab Ecclesia Ragusina, nec jam ultra quadriennium exspectatus redierit et per litteras nostras etiam revocatus], vestra universitas plene novit, cum saepius apud nos super hoc deposueritis de ipso querelas et vobis concedi postulaveritis licentiam eligendi. Nos autem exspectantes diutius duximus exspectandum si forte reverteretur ad cor, et ad Ecclesiam suam quam taliter reliquerat, remearet. Nolentes igitur quod diutius Ecclesia ipsa pastoris maneat solatio destituta, [discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus, nisi forsitan jam redierit, vos, post mensem a receptione praesentium, personam vobis idoneam in archiepiscopum eligatis] et electionem vestram nobis curetis quam citius praesentare
Datum Laterani.
XVIII. REGI HUNGARORUM ILLUSTRI. Hortatur regem ad devotionem apostolicae sedis. (Laterani.) Scientes serenitatem regiam in devotione sedis apostolicae solidatam, de ipsius prosperitate gaudemus et felices successus ipsius proprios reputamus. Unde cum nobis per dilectum filium N. nuntium suum, intimasset sollicitudo regalis, quod terram Meganipani ad suum dominium revocasset, gavisi sumus in Domino et ei qui dispersa congregat et congregata conservat gratiarum exsolvimus actiones. Credimus autem serenitatem regiam meminisse qualiter, etsi olim ad instantiam ejusdem Meganipani, disposuerimus legatum nostrum mittere in Serviam, tandem tamen, voluntate tua plenius intellecta, a proposito desistentes magnificentiae tuae duximus deferendum. [Monemus igitur magnificentiam tuam et exhortamur in Domino quatenus, sicut nos tibi et regno tuo in hac parte detulimus, sic celsitudo regalis curet nobis et apostolicae sedi deferre, institutiones Ecclesiae Romanae in terra ipsa servari praecipiens et eam plenius ad obedientiam nostram reducens, ut fiat unum ovile et unus pastor, cum hoc ipsum tibi et regno tuo videatur plurimum expedire.
Datum Laterani.]
XIX. ELECTO CAMERACENSI. De supplenda negligentia praelatorum. (Laterani, XIV Kal. Aprilis.) Ex parte tua fuit nostris auribus intimatum quod saepe in dioecesi Cameracensi contingit, ut dum quempiam de negligentia sua circa debitam Ecclesiae suae providentiam, etc., ut in illa quae mittitur Metensi archidiacono in regesto quarti anni domini Innocentii usque in finem. Nulli ergo, etc., nostrae concessionis, etc.
Datum Laterani, XIV Kal. Aprilis.
XX. ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Invitatur rex ad opera pietatis. (Laterani, VI Kal. Aprilis.) In medio duorum hostium positus miser homo, dum caro adversus spiritum et adversus carnem spiritus concupiscit, dum corpus quod corrumpitur aggravat animam, vix potest in carne carnis sordes exuere, et cum corruptibili non corrumpi; cum saepe Dalila praevaleat in Samsonem et capiatur in amplexu virginis etiam unicornis. Sane, nulla pestis efficacior ad nocendum quam familiaris inimicus [BOET. Consol. philos. lib. III, pros. 5.], quoniam inimici hominis domestici ejus (Matth. X, 56), quibus tanto minus resistitur quanto difficilius evitantur. Quis autem pugnam hujusmodi levem putet, quis eam valeat evitare, cum Apostolus etiam de se dicat: Video aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, quae est in membris mei (Rom. VI, 23), nisi qui ejus exemplo castigaverit corpus suum et in servitutem redegerit, ut caro spiritui et sensualitas rationi serviat? Non enim in hoc conflictu finis est aequanimiter exspectandus, aut tanquam tutius medium eligendum, ut vel neutri faveatur omnino vel uterque pariter foveatur: sed juvandus est spiritus et caro contra subjuganda. Verum dum caro spiritum vel spiritus carnem culpat, imo, ut rectius dicamus, impugnat, nemo vivit absque peccato; quoniam si dixerimus quia peccatum non habemus, ipsi nos seducimus, et veritas in nobis non est. Et quia non tantum lusisse in culpa est, sed non incidere quoque ludum, ad lamentum est poenitentiae recurrendum, ut sordes criminum confitentes abluantur lacrymis et pulvis cogitationum poenitentis suspiriis exsuffletur, fiatque majus gaudium angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente quam super nonaginta novem justis, qui noscuntur poenitentia non egere: gaudemus autem et tui propositi puritatem in Domino commendamus, quod, sicut venerabilis frater noster Cantuariensis archiepiscopus nobis intimare curavit, serenitas regia quae praediximus diligenter attendens, ei peccata sua, quae ab aetate ineunte commisit, humiliter est confessa et juxta consilium ejus Deo satisfacere repromisit. Idem autem archiepiscopus saluti tuae cupiens providere, inter alia tibi diligenter consuluit ac prudenter injunxit ut centum milites dirigas in subsidium terrae sanctae, in obsequio Crucifixi per annum integrum moraturos, et monasterium construas in quo conventus fratrum Cisterciensis ordinis statuatur. Monemus igitur serenitatem regiam et exhortamur in Domino quatenus posteriorum oblitus ad anteriora jugiter te intendas nec retrorsum respicias, sed de caetero vaces operibus pietatis, et sic satisfacias de commissis, ut caveas cautius committenda. Speramus enim quod, si te in operibus exercueris pietatis et feceris quae sunt placita coram Deo, prosperabitur regnum tuum, et honor regius temporaliter etiam recipiet incrementum. Nos autem de misericordia Dei omnipotentis et beatorum apostolorum Petri et Pauli auctoritate confisi, concedimus ut satisfactionis effectus tibi ab archiepiscopo eodem injunctus et sponte a tua devotione susceptus, in remissionem tibi proficiat peccatorum, etc.
Datum Laterani, VI Kal. Aprilis.
XXI. G. FRATRI MILITIAE TEMPLI, FAMILIARI NOSTRO ET NOBILI VIRO, LUG. ET M. DE POTENTIA, MAGISTRIS CAMERARIIS APULIAE ET TERRAE LABORIS ET DUCATUS AMALPHIAE. Irritantur quae a W. de Plear acta sunt. (Laterani, V Kal. Maii.) Ad nostram noveritis audientiam pervenisse quod W. de Plear [apogr. Conti, Palear ], exhausto thesauro regio, ne quid remaneret intactum, terras, possessiones, tenimenta Demanii et Montitii [mortitii], molendina et furnos et macella, et alios redditus, quibus voluit, pro sua voluntate concessit, et concessionem suam sigillo regio, quod ipse tenuerat, confirmavit. Praeterea, cum a quibusdam Ecclesiis, civibus et mercatoribus pecuniam mutuo recepisset et extorsisset ab aliis violenter, tandem ut laesos utrinque placaret, bajulationes concessit eisdem, et in dispendium regis retorsit quod in suum et suorum commodum attentarat. Cum igitur tantum regis dispendium nec debeamus nec velimus aequanimiter sustinere, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus et ea quae ipse concessit, nonobstante appellatione vel contradictione cujuscunque, ad regis dominium revocetis et eos quibus bajulationes commisit eisdem bajulationibus curetis auctoritate apostolica spoliare, nisi forsan vobis per litteras nostras ostendant, quod eis fuerint per apostolicam sedem confirmatae.
Datum Laterani, V Kal. Maii.
XXII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRIORIBUS ET UNIVERSO CLERO, COMITIBUS, BARONIBUS, CIVIBUS ET ALIIS, PER APULIAM ET TERRAM LABORIS ET DUCATUM AMALPHIAE, CONSTITUTIS. Providetur gubernationi Apuliae et Terrae Laboris. (Anagniae, X Kal. Maii.) Ad vestram volumus audientiam pervenire quod de dilecto filio G. fratris militiae Templi, familiaris nostri, et nobilis viri Lug. [apogr. Conti, Eug. ] et M. de Potentia, legalitate ac prudentia confidentes, constituimus eos magistros camerarios Apuliae et Terrae Laboris, et justitiariatus officium in domanio totius Apuliae et Terrae Laboris et ducatus Amalphiae, ipsis committimus exsequendum. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus atque praecepimus, quatenus eis de omnibus praeteritis et praesentibus et futuris, quae ad magisterium Camerariatus pertinent, intendatis et de his quae in domanio regis ad justitiariam spectare noscuntur, curetis eisdem ad mandatum nostrum et regis honorem et regni profectum humiliter respondere.
Datum Anagniae, X Kal. Maii.
XXIII. WIGORNIENSI EPISCOPO. De facultate appellandi sedem apostolicam. (Laterani, X Kal. Maii.) [Ex parte tua] fuit propositum coram nobis quod, cum inter Anglicos et Wallenses sint inimicitiae manifestae et ad partes illas Anglicis periculosus sit transitus pro viarum periculis et guerrae, quae inter gentes illas frequens esse dignoscitur vel continua, multi de causae suae meritis diffidentes, te aliquando vel tuos auctoritate litterarum nostrarum trahere satagunt ad judices in Wallia constitutos, ut sic indefensas causas, etiam justissimas, relinquatis vel compositionem subeatis injustam pariter et damnosam. Cum igitur causas quas committimus, sic velimus fine debito terminari, quod neutra partium contra justitiam aggravetur, fraternitati tuae praesenti [pagina taliter respondemus, quod, cum talis excusatio sit honesta, cum ad praesentiam delegatorum judicum non potest secure venire citatus, tu vel tui, quoties ad illos judices vos evocari contigerit, ad quorum praesentiam vobis periculosum est ire, libere poteritis ad sedem apostolicam appellare, etiamsi in litteris commissionis nostrae appellationis fuerit remedium interclusum, nisi judices ipsi vobis assignent locum idoneum et securum.]
Datum Laterani, X Kal. Maii, pontificatus nostri anno quinto.
XXIV. EIDEM. Interdum non esse deferendum appellationibus. (Laterani, VIII Kal. Maii. Licet appellationis obstaculum ad remedium inventum fuerit oppressorum, multi tamen oppressis indulto beneficio abutentes, illud in clypeum iniquae defensionis assumunt, ut et correctionem valeant effugere praelatorum et liberius quae religionem non sapiunt exercere. Ad audientiam siquidem nostram, te significante, pervenit, quod, cum ad abbatias et alias domos conventuales tuae dioeceseos, juxta quod officii tui sollicitudo deposcit, visitaturus accedis, ut errata corrigas, aedificanda aedifices et destruenda destruas, abbates, priores, seu alii locorum eorumdem rectores, ut canonicam correctionem evitent, appellationis obstaculum interponunt ac sic tuum conantur propositum impedire, ut neque de intrinseca vel extrinseca correctione locorum ipsorum aliquid valeas ordinare. Volentes igitur et fraternitati tuae deferre et praesumptionibus occurrere malignantium, devotioni tuae auctoritate praesentium indulgemus ut, quoties te ad Ecclesias conventuales dioecesana tibi lege subjectas, necessitas vel utilitas traxerit, nonobstante appellationis objectu, si qua interposita fuerit in elusionem ecclesiasticae disciplinae, libere, de prudentium et religiosorum consilio, in eis corrigenda corrigas et statuas quae secundum Deum fuerint statuenda.
Datum Laterani, VIII Kal. Maii.
XXV. DECANO ET CAPITULO CATALAUNENSI. De electione episcopi Catalaunensis. Cum nuper Ecclesia vestra pastoris foret regimine destituta, vos convenientes in unum, super electione habuistis pontificis substituendi tractatum. Sed intelligentes quod vestra vota erant divisa, licet aliquos duxeritis nominandos, ad electionem tamen nullatenus processistis, et ad sedem curastis potius apostolicam appellare. Cum ergo dilecti filii, R. archidiaconus et G. canonicus vester ex una parte ad nostram praesentiam accessissent, postulabant a nobis dilectum filium Willelmum de Jovis-Villa, Ecclesiae vestrae canonicum, in episcopum sibi dari. Verum, dilectus filius decanus Meldensis, qui pro parte altera missus fuerat procurator, licet proponeret dilectum filium, J. [Apogr. Conti, T.] majorem archidiaconum Ecclesiae, a parte pro qua venerat postulatum, petiit tamen ex adverso electionis vobis licentiam non auferri, sed remitti potius utramque partem ad Ecclesiam memoratam, ut illic vobis personam eligeretis idoneam in pastorem. Nolentes igitur vos eligendi potestate privari et partes ad propria remittentes, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus districte praecipimusque quatenus infra mensem post praesentationem litterarum istarum, personam idoneam de gremio ejusdem Ecclesiae, si talis in ea poterit reperiri, vobis canonice in episcopum eligatis, et si electio facta fuerit in concordia, ipsam venerabili fratri nostro, W. Remensi archiepiscopo Sanctae Sabinae presbytero cardinali, apostolicae sedis legato, repraesentare curetis; quam si canonice factam repererit et de persona idonea celebratam, per eum mandavimus confirmandam et electum in episcopum consecrandum. Quod si forsan non poteritis convenire, sed plures duxeritis eligendos, eidem archiepiscopo et venerabili fratri nostro episcopo Parisiensi et dilecto filio primicerio Metensi dedimus in mandatis, ut, omni gratia et timore postpositis, examinatis prudenter et studiis eligentium et meritis electorum, quem magis utilem Ecclesiae viderint, electionem ipsius, dummodo canonica reperiatur, nullius contradictione vel appellatione obstante, confirment, reducentes in irritum, si quid ante susceptionem praesentium litterarum invenerint attentatum; alioquin utraque electione cassata, personam vobis idoneam, sublato appellationis obstaculo, in episcopum assignare procurent, ut vos ipsi tanquam episcopo vestro debitam exhibeatis reverentiam et honorem, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compellentes; si vero non omnes his exsequendis valuerint aut voluerint interesse, vel etiam convenire, praedictus Parisiensis episcopus, cum eorum altero, ea nihilominus exsequatur.
Datum Laterani, VIII Kal. Maii.
XXVI. PATRIARCHIS, ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ABBATIBUS, PRIORIBUS, ET UNIVERSO CLERO IN TRANSMARINIS PARTIBUS CONSTITUTIS. De legatis destinatis in terram sanctam . (Laterani.) Si sub potenti manu Domini humiliasset se populus Christianus nec praesumpsisset contra stimulum calcitrare, sed flagellum, quod ex justo judicantis judicio suae videbat imminere cervici, suis criminibus imputasset, ascendisset ad Dominum forsitan clamor noster, et ipse qui miserator et misericors est, tristitiam nostram in gaudium convertisset. Verum quia omnes declinavimus, simul inutiles facti sumus, nec est qui faciat bonum etiam usque ad unum, nec placatus est hactenus Dominus nec pepercit, sed usque nunc manus ejus mansit ad flagellum extenta. Sane, si dissimulasset populus cismarinus crucis injuriam et opprobrium Crucifixi, nec se flagellatum in occupatione terrae nativitatis Dominicae credidisset, vos tamen qui et strages virorum vestrorum et victrices hostium acies e vicino vidistis, non debuistis profanationem civitatis Hierosolymitanae, coinquinationem templi Dominici, vincula et captivitates vestrorum, occisionem gentis nostrae ac translationem salutiferae crucis, in qua salus mundi pependit, siccis oculis intueri, qui debuerant potius deducere lacrymas per diem et noctem, ut sic saltem Dominum ad misericordiam provocarent, quatenus cum vos conversi fuissetis ad ipsum, et ipse converteretur ad vos, et propitius fieret peccatis vestris et vestrae dignaretur miseriae misereri. [Verum quia nec cismarini nec ultramarini hactenus, sicut debuerant, Dominum placaverunt, quasi frustra praedecessores nostri Romani pontifices laborarunt, frustra laboravit etiam populus Christianus, nisi forsan quamplures, etsi Hierusalem terrenam recuperare nequiverint, coelestem tamen, ut credimus, palma [Raynald. per palmam. ] martyrii adepti sunt. Cum ergo nos praedeeessorum nostrorum vestigiis inhaerentes, fidelium populos ad subsidium terrae sanctae duxerimus commonendos, et jam, eo faciente qui actiones nostras aspirando praevenit et prosequitur adjuvando, multi nobiles et potentes de regno Francorum, imo etiam multa de diversis partibus multitudo, assumpserint signum crucis, et in subventionem vestram viriliter accingantur, ne, quod absit, inanis sit labor eorum, si, zizania inter eos superseminante homine inimico, angelus qui de ipsorum medio colligat omnia scandala non mittatur, dilectis filiis nostris S. tituli Sanctae Praxedis, et P. tituli Sancti Marcelli presbyteris cardinalibus, apostolicae sedis legatis, viris providis et discretis, tam in opere quam sermone potentibus, laborem injunximus peregrinationis, ut uterque vel alter eorum exercitum Domini cum humilitate praecedat et eum in concordia foveant, et ad pacem revocent impacatos.] Verum ne in vacuum nos et ipsos laborare contingat, si ultra maligni populi demereantur merita quod cismarini, non de suis meritis sed divina potius miseratione sperantes, obtinere nituntur, universitatem vestram monemus, et exhortamur attentius et per apostolica vobis scripta mandamus quatenus tales vos exhibere curetis et sic commissos vobis populos informetis ad opera pietatis, ut, cum vobis et nobis fuerit Dominus complacatus, exercitui suo vim tribuat et inimicos crucis in eorum tradat manibus et confundat, haereditatem suam haeredibus Dei, cohaeredibus autem Christi restituens, ut inhabitent in ea qui diligunt nomen ejus. Volumus etiam et discretioni vestrae praecipiendo mandamus, ut praedictos apostolicae sedis legatos sicut personam nostram, imo nos in eis, benigne recipere ac honorifice pertractare curetis, salubria monita et statuta ipsorum, quae per se vel nuntios aut litteras suas duxerint facienda, suscipientes humiliter et inviolabiliter observantes et convenientes ad vocationem ipsorum; alioquin sententiam quam uterque vel alter eorum tulerit in rebelles, ratam haberi volumus et inviolabiliter observari. Nos enim eorum utrique legationis officium duximus committendum, ut in terris suae legationi commissis evellant, destruant, disperdant, aedificent et plantent, prout quaeque sollicitudine sua cognoverint indigere, ac in illis, cum de paganorum manibus fuerint liberati, statum Christianitatis reforment et statuant quae secundum Deum et fidem catholicam viderint statuenda. Ut autem nihil eis desit ex his quae ad plenitudinem legationis pertinent exsequenda, plenariam illis concedimus facultatem ut, cum necesse fuerit, vice nostra etiam illa exsequantur quae nostro sunt speciali privilegio reservata, firmiter inhibentes, ne quis eorum processum, provocationis objectu audeat impedire. Quod autem scribimus communiter pro ambobus, specialiter etiam pro utroque mandamus, si forsan non poterint convenire.
Datum Laterani.
XXVII. S. TITULI SANCTAE PRAXEDIS PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Committitur ipsi legatio in Orientem. (Datum, ut supra. ) Cum aliquos ex fratribus nostris, exigentibus variis Ecclesiae necessitatibus, ad varias provincias destinamus, sic debemus injunctae illis legationis onus jurisdictione auctoritatis ecclesiasticae compensare, ne ipsorum fiat labor inanis, si tenuis eis fuerit collata potestas, cum plerique ipsorum praesumant propositum impedire, quos praesumptionem suam intellexerint non posse districtionis ecclesiasticae gladio pio cohibere. Cum ergo te in ultramarinam provinciam de fratrum nostrorum consilio, non tam Ecclesiae quam totius populi Christiani exigente necessitate, a nostro latere destinemus, plenae legationis officium tuae discretioni committimus, ut cum dilecto filio, P. tituli Sancti Marcelli presbytero cardinale, apostolicae sedis legato, quem ad partes destinamus easdem, vel etiam per te solum, evellas, destruas, dissipes, aedifices et plantes, juxta quod quodlibet sollicitudine tua cognoveris indigere. Ut autem nihil tibi desit ex illis quae ad plenitudinem legationis pertinet exsequenda, plenariam tibi auctoritate praesentium concedimus facultatem, ut, cum necesse fuerit, vice nostra illa etiam exsequaris quae nostro sunt speciali privilegio reservata, firmiter inhibentes, ne quis processum tuum provocationis objectu audeat impedire. Tu ergo tanquam vir providus et discretus, sic deferas apostolicae sedis honori, sicut tibi vides ab ipsa deferri, ut et nos consulas in quibus videris consulendos et plenitudinem auctoritatis nostrae requiras in quibus eam cognoveris requirendam, et sic modeste procedas in omnibus et discrete, ut et quae agenda sunt agas et ab illis abstineas a quibus fuerit abstinendum, ac talem te omnibus exhibere procures, ne cui merito possis esse suspectus.
Datum, ut supra.
XXVIII. CAPITULO ANDEGAVENSI. De electione episcopi Andegavensis. (Laterani, IV Kal. Maii.) Cum olim Ecclesia vestra vacasset, et vos de praeficiendi vobis pontificis electione tractantes convenire non potuissetis in unum, quidam vestrum dilectum filium, W. archidiaconum ejusdem Ecclesiae, quidam vero . . . . . . cantorem Sancti Martini Turonensis, sicut dicitur, elegerunt. Cumque venerabili fratri nostro Octaviano, Ostiensi episcopo, tunc apostolicae sedis legato, utraque fuisset electio praesentata, ipse auditis quae fuerant hinc inde proposita, utramque cassavit; sed utraque pars ad nostram duxit audientiam appellandum. Verum cum dilecti filii Robertus, Hugo et Reginaldus, concanonici vestri ex una parte ad nostram praesentiam accessissent, postulabant a nobis memoratum archidiaconum in episcopum sibi dari; magister vero Petrus et Bricius, canonici ejusdem Ecclesiae, qui pro alia accesserant, ex adverso petebant vobis electionis licentiam non auferri, sed remitti potius utramque partem ad Ecclesiam memoratam, ut illic vobis eligeretis personam idoneam in pastorem. Nolentes igitur vos eligendi potestate privare, ipsos ad propria duximus remittendos, per apostolica vobis scripta districte praecipiendo mandantes quatenus infra mensem post susceptionem praesentium, personam idoneam canonice vobis in episcopum eligatis, et si electio facta fuerit in concordia, ipsam venerabili fratri nostro Turonensi archiepiscopo praesentetis, qui eam, si canonice factam repererit et de persona idonea celebratam, metropolitica fretus auctoritate confirmet et electum in episcopum non differat consecrare. Quod si forsan non potueritis convenire, sed plures duxeritis eligendos, noveritis nos venerabilibus fratribus nostris . . . . . . . Bituricensi et eidem Turonensi, archiepiscopis et episcopo Lexoviensi per scripta nostra mandasse ut ipsi, omni gratia et amore postpositis, examinatis prudenter et studiis eligentium et meritis electorum, si alterutram electionem invenerint confirmandam, eam, cessante cujuslibet contradictione et appellatione, confirment; alioquin, utraque cassata, vobis personam idoneam, sublato appellationis obstaculo, in episcopum assignare procurent; vos ut ipsi tanquam episcopo vestro debitam exhibeatis reverentiam et honorem, monitione praemissa, per censuras ecclesiasticas, appellatione postposita, compellendo.
Datum Laterani, IV Kal. Maii.
Scriptum est illis, super hoc, addito: Nonobstantibus litteris ad venerabilem fratrem nostrum, Pictavensem episcopum et conjudices suos, ab his qui prius venerant impetratis; quod si non omnes his exsequendis valueritis aut volueritis interesse vel etiam convenire, tu, frater Bituricensis, cum eorum altero, ea nihilominus exequaris.
Datum Laterani, ut supra.
XXIX. CAPITULO PRAGENSI. De absolutione episcopi Pragensis . (Laterani, III Non. Maii.) [Veniens olim ad apostolicam sedem dilectus filius, A. Pragensis canonicus, contra venerabilem fratrem nostrum Pragensem episcopum proposuit coram nobis quod, cum esset filius sacerdotis, in Ecclesiam fuerit Pragensem intrusus et contra ejusdem Ecclesiae privilegium, imperiali ei liberalitate concessum et per sedem apostolicam confirmatum, hominium dilecto filio, nobili viro, duci Bohemiae praestitisset et regalia recepisset ab eo, sic subjiciens Pragensem Ecclesiam servituti.] Proposuit etiam quod uxorem evidenter haberet, de qua filios generavit; quod sigillum adulterinum confinxit; quod sit ebriosus, fornicator, publicus histrio, ita quod quadam vice, cum duobus joculatoribus contra tres alios histriones certamine inito, enormiter fuit laesus in naso et eo fere, sicut apparet hodie, mutilatus, et unus reliquorum trium joculatorum, contra quos decertabat, qui ibidem interiit, ab eo creditur interfectus. Ad hoc subjunxit idem A. quod thesauro Ecclesiae Pragensis usque ad mille marcas per eum male distracto, consiliariis ipsius ducis usque ad quinquaginta villas et amplius conferre non timuit, in grave Pragensis Ecclesiae detrimentum, et ipsi duci notabile quoddam castrum dedit, quod eidem Ecclesiae pietatis intuitu fuit ab O. quondam Bohemiae duce, collatum. [Unde praedictum episcopum, ad festum beati Martini proxime tunc futurum, meminimus nos peremptorie citavisse, sed tandem ad petitionem ipsius, usque ad festum Resurrectionis Dominicae tunc primo venturum, ipsi datas duximus inducias prorogandas. Idem vero episcopus per nuntios et litteras, ad suam excusationem, viarum discrimina, consecrationem chrismatis imminentem, et quod filius nobilis viri Bohemiae principis esset per ipsum baptizandus, tunc temporis allegavit. Licet autem excusationes hujusmodi, sicut erant, frivolas aestimantes, ipsum reputaverimus contumacem, nec procuratores ejus in causa possemus admittere criminali, eis tamen dilectos filios nostros, G. Sancti Angeli, et H. Sancti Eustachii, diaconos cardinales, concessimus auditores, ut, si possent, ipsum aliquatenus excusarent. Cumque praedictus A. coram eis repetisset objecta, ei fuit ex adverso responsum quod, cum olim super hoc ad venerabilem fratrem nostrum C. Magdeburgensem archiepiscopum, litterae fuerint impetratae, idem A. qui contra episcopum solus agebat, in objectorum se videns probatione deficere, depositis vestibus et pedibus nudis, ad pedes ejus humiliter se prosternens, veniam postulavit, et quod adversus eum calumniose processerat est confessus. Caeterum, cum super hoc stare mandatis ejusdem archiepiscopi juravisset, ipse praecepit eidem sub debito praestiti juramenti, ut contra eumdem episcopum de caetero talia proponere non auderet. Nos igitur intellectis, per cardinales eosdem quae fuerunt hinc inde proposita, cum nobis ex ipsius A. confessione constaret ipsum juramentum hujusmodi praestitisse, ac tale recepisse mandatum, super impetitione praedicti episcopi silentium ei duximus imponendum; propter contumaciam tamen episcopo citationem et purgationem, propter infamiam indicentes,] et venerabili fratri nostro archiepiscopo Salsburgensi per apostolica scripta mandantes quatenus eumdem episcopum denuntians ab officio pontificali suspensum, donec post purgationem suam iter arriperet ad sedem apostolicam veniendi, ab eo publice cum duobus episcopis et tribus abbatibus, qui bonae opinionis existerent et vitam ejus nossent, tam illo tempore quam transacto, nisi aliquod praedictorum esset adeo manifestum, ut propter illud ab ejusdem Ecclesiae praelatione deberet merito amoveri, canonicam purgationem super objectis reciperet, ex parte nostra injungens eidem, ut usque ad Dominicam qua cantatur Laetare Hierusalem, proxime tunc futuram, nostro se conspectui praesentaret; quod si forsan in purgatione deficeret, aut nostro se contemneret conspectui praesentare, ipsum a Pragensis Ecclesiae praelatione, sublato appellationis obstaculo, amoveret licentiam vobis auctoritate nostra concedens, alium per electionem canonicam in episcopum eligendi. Caeterum cum praedictus Salsburgensis archiepiscopus ad nostram praesentiam a quibusdam principibus mitteretur vices suas dilectis filiis, praeposito et H. [ Baluz. N.) decano Salsburgensi, delegavit, asserens quod episcopum ipsum ad praesentiam suam bis peremptorie citavisset. Unde cum episcopus ad terminum sibi secundo praefixum nec ivisset, nec misisset aliquem responsalem, qui suam saltem absentiam excusaret, delegati praedicti, sicut per suas nobis litteras intimarunt, in eum excommunicationis sententiam protulerunt. Sed quoniam episcopus tandem accedens ad eos quod citatio archiepiscopi nullatenus pervenisset ad eum proprio juramento firmavit, absolutionis ei beneficium praestiterunt. Deinde, discussa diligentius veritate, cum nullum depositione dignum de objectis ei criminibus notorium invenissent, admiserunt purgationem ipsius, cum venerabiles fratres nostri, Ratisbonensis et Hamburgensis episcopi et dilecti filii, C. de Brumen, B. de Sazau, S. de Cladomb, abbates, eum pariter compurgarent, et ipsum tandem ab objecta sibi absolventes infamia, in integritate bonae famae restituere curaverunt, et injunxerunt eidem ut nostro se conspectui praesentaret: quod ipse tam celeriter quam humiliter adimplevit. Nos igitur laboribus ejus pio compatientes affectu, et gravaminibus ejus volentes in posterum praecavere, ipsum cum gratiae nostrae plenitudine ad vos remittimus absolutum, discretioni vestrae per apostolica scripta mandantes, quatenus bonae famae denuntietis eumdem et ei de caetero sicut patri et pastori vestro debitam exhibeatis reverentiam et honorem, et si quis eum temere super praedictis impetere forte voluerit, praesumptionem ejus, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescatis.
Datum Laterani, III Non. Maii.
XXX. NOBILI VIRO . . . . COMITI TROPEAE. Nobilitati tuae, quam hactenus fidelem et devotam sumus experti, ut in illa quae fit comiti Celanensi in regesto quarti anni domini Innocentii.
XXXI. ARCHIEPISCOPO ROTHOMAGENSI. Ut rebelles regis Anglorum castiget. (Laterani, Non. Martii.) Fraternitatem tuam credimus non latere qualiter charissimo in Christo filio nostro, Joanni, illustri regi Anglorum, quantum cum Deo potuimus, adesse curaverimus hactenus et deferre, inter ipsas primitias promotionis ipsius ad exaltationem regiam intendentes. Ne igitur credamur mutasse propositum vel aliter quam olim sentiebamus de ipso sentire, nunc etiam ipsum sincerae dilectionis brachiis amplexamur, et in magnificentia sua manutenere volumus et fovere. Ideo fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus, quatenus, si qui in Normannia vel aliis partibus cismarinis eidem regi subjectis contra eum praesumpserint rebellare et ipsi debitam subtraxerint reverentiam et honorem, praesumptionem eorum auctoritate nostra suffultus, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compescas, mandatum apostolicum taliter impleturus, quod et nostram et regiam gratiam valeas uberius promereri.
Datum Laterani, Non. Martii.
In eumdem modum scriptum est Cantuarien. archiepiscopo.
XXXII. A. SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI, VERONENSI EPISCOPO De archidiaconatu Veronensi. (Laterani, VI Id Maii.) Cum olim dilectus filius, G. tituli S. Mariae trans Tiberim, presbyter cardinalis, in Lombardiae partibus legationis officio fungeretur et ad ejus audientiam pervenisset, quod archidiaconatus Veronensis Ecclesiae tanto tempore jam vacaret, quod secundum Lateranensis concilii decreta ad nos ejus erat donatio devoluta, ipse dilectum filium, G. subd. nostrum, canonicum Basilicae beati Petri, archidiaconum Veronensem instituit, et . . . . clericum, de eodem archidiaconatu ipsius nomine investivit, tibi et clericis Veronensibus litteris suis districte praecipiens, ut ipsum G. in archidiaconum Veronensem recipere, ac omnia quae ad archidiaconatum spectabant ei curaretis in integrum assignare. Vos vero credentes vobis super institutione hujusmodi non modicum gravamen inferri, nuntios vestros ad sedem apostolicam destinatos misistis, rationes multiplices proponentes, quare praedicti cardinalis institutio facta de archidiacono non teneret. Unde nos inquisitionem totius negotii venerabili fratri nostro, Ferrariensi episcopo, et dilectis filiis, abbati de Vangadicia, et priori Sancti Salvatoris de Ficarol, duximus committendam, apostolica ipsis auctoritate mandantes ut attestationes utriusque partis redactas in scriptis sub sigillis suis nostro apostolatui destinarent, praefigentes vobis terminum quo recepturi sententiam ad nostram praesentiam veniretis. Ipsi vero juxta mandatum nostrum in ipso negotio procedentes, receptas attestationes utriusque partis nostro apostolatui direxerunt; ac tu cum quibusdam clericis Veronensibus, pro ipsius decisione negotii ad nostram praesentiam accessisti. Cumque super ipso negotio fuisset coram nobis aliquandiu disceptatum, mediantibus tandem venerabili fratre nostro Octaviano, episcopo Ostiensi, et dilectis filiis Petro tituli Sanctae Caeciliae et Joanne tituli Sanctae Priscae, presbyteris cardinalibus, causa eadem de licentia nostra fuit per arbitrium terminata. Verum ne te vel successores tuos, clerum vel Ecclesiam Veronensem contingat aliquando super hoc indebite molestari, auctoritate praesentium districtius inhibemus, ut absque speciali mandato Romani pontificis, quod etiam non sit per suppressionem veritatis aut expressionem falsitatis elicitum, circa institutionem archidiaconi vel ordinationem archidiaconatus Ecclesiae Veronensis nullus omnino procedat, nisi forte Veronensis episcopus et ejus capitulum, unanimi consensu, canonice duxerint procedendum. Quod si contra formam hujusmodi cujuscunque fuerit temeritate processum, nos quod taliter fuerit attentatum decernimus irritum et inane. Nulli ergo, etc. prohibitionis et constitutionis infringere.
Datum Laterani, VI Idus Maii.
XXXIII. EIDEM. Adversus improbas appellationes. (Datum, ut supra. ) Tua nobis fraternitas intimavit quod quidam abbates, priores, monachi et alii clerici Veronensis dioeceseos, nimis dissolute viventes, non verentur multa turpia perpetrare et lucris illicitis inhaerere, quibusdam etiam, quod deterius est, maculatis haeretica foeditate; quorum malitiam detestandam si quando juxta debitum pastoralis officii exstirpare labores, ut liberius in malitia concepta perdurent, vocem protinus appellationis emittunt, ut ita, imposito tibi silentio, canis mutus non valens latrare dicaris et fautor etiam vitiorum. Quare indulgeri tibi suppliciter postulabas ut, non obstante contradictione vel appellatione cujuslibet, in eis posses talia emendare. Nos igitur tibi tanquam fratri charissimo, quantum justitia sinit, deferre volentes, ne hujusmodi praetextu maleficia quae publice interest puniri, remaneant impunita, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus quatenus, cum appellationis remedium non ad defensionem iniquitatis, sed ad subsidium innocentiae fuerit institutum, si praemissi excessus et similes in his qui dioecesana sunt tibi lege subjecti, fuerint manifesti, cum, secundum traditiones canonicas, accusatione non indigeant manifesta, in eos qui talia perpetrarint, provocationis obice nonobstante, rigorem exercere judiciarium non omittas. Si vero adversus aliquos clericorum praedictorum, super non manifestis criminibus quaestio coram te fuerit intentata semoto appellationis diffugio, si qua interposita fuerit in elusionem ecclesiasticae disciplinae, per districtionem ecclesiasticam hujusmodi poteris coercere. Nulli ergo, etc., concessionis, etc.
Datum, ut supra.
XXXIV. EIDEM. De argumento simili. (Dat. ut supra. ) Tua nobis fraternitatis intimavit quod laici Veronensis dioeceseos, viri etiam et feminae, nimis dissolute viventes, non verentur quaeque turpia perpetrare, quibusdam maculatis haeretica faeditate, nonnullis adulteriis et usuriis, aliorumque criminum generibus variis et diversis. Quorum malitiam detestandam si quando juxta debitum, etc., in eumdem modum ut supra, usque in finem.
Datum ut supra.
XXXV. EIDEM. De questione archidiaconi Veronensis . (Dat. ut supra. ) Cum pro quaestione archidiaconatus Veronensis Ecclesiae, de quo dilectum filium, G. subdiaconum nostrum, canonicum Basilicae beati Petri, investierat dilectus filius, G. tituli Sanctae Mariae trans Tiberim presbyter cardinalis, cum in Lombardiae partibus legationis officio fungeretur, tu et idem G. in nostra nostris super attestationibus essetis praesentia constituti, et nobis et fratribus quaestionis ejusdem, quae de mandato nostro fuerunt in Lombardia receptae, fuisset aliquandiu disceptatum, tandem eodem G. omni juri, quod ex institutione facta per cardinalem praedictum et electione per canonicos Veronenses in archidiaconum Veronensem habebat, in manibus venerabilis fratris nostri Octaviani, Ostiensis episcopi et dilectorum filiorum P. tituli Sanctae Caeciliae, et J. tituli Sanctae Priscae, presbyterorum cardinalium, renuntiante omnino, tu et idem G. eorumdem episcopi et cardinalium de licentia nostra vos arbitrio commisistis; qui, deliberato consilio, dictum G. canonicum Veronensis Ecclesiae instituere curaverunt, et ad augmentandos redditus ejus in ipsa Ecclesia, tantum dari eidem a te de redditibus episcopalibus praeceperunt, unde centum libras Veronenses recipiat annuatim. Nos igitur, quod per praedictos episcopum et cardinales, deliberatione provida, de licentia nostra et communi fratrum nostrorum assensu dignoscitur esse factum ratum habentes, eorum arbitrium, sicut est sine pravitate prolatum et ab utraque parte sponte receptum, auctoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti pagina communimus. Nulli ergo, etc.
Datum, ut supra.
XXXVI. BITURICENSI ARCHIEPISCOPO, EPISCOPO NIVERNENSI , ET ABBATI CLUNIACENSI. Quomodo procedendum sit adversus suspectos de haeresi (Laterani, IV Idus Maii.) Accedentes nuper ad apostolicam sedem quidam burgenses de Charitate, contra venerabilem fratrem nostrum, Altissiodorensem episcopum, querimoniam intenderunt, asserentes quod, cum olim idem episcopus in eos tanquam suspectos de haeresi excommunicationis sententiam promulgasset, ipsi tandem ad dilecti filii nostri P. tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, praesentiam accedentes, juraverunt se mandatis Ecclesiae parituros. Unde cardinalis ipse, in consilio apud Divionem habito, praesentibus multis archiepiscopis et episcopis, eos tam ab excommunicatione quam infamia prorsus absolvit et poenitentiam eis competentem injunxit, quam ipsi postmodum humiliter compleverunt. Cumque, sicut eis injunctum fuerat, ad nostram praesentiam accessissent, de processu negotii per cardinalem eumdem redditi certiores, pro ipsis venerabilibus fratribus nostris, Eduensi et bonae memoriae Matisconensi, episcopis, et tibi, fili abbas nostras curavimus litteras destinare, ut eos qui ad praesentiam nostram accesserant, denuntiaretis auctoritate nostra catholicos et fideles, nec permitteretis eos ab aliquo super erroris infamia propulsari, dummodo nihil de caetero contra fidem catholicam machinentur opere vel sermone. Mulieres autem quasdam de Charitate, quae pro simili causa nostro se conspectui praesentarant, et nos eis feceramus beneficium absolutionis impendi, senes quoque ac valetudinarios et mulieres, quos haec infamiae nota resperserat et propter hoc fuerant vinculo excommunicationis astricti, vestrae discretioni commisimus, ut statueretis de ipsis quod videretis secundum Deum et fidem catholicam statuendum. Verum dictus Altissiodorensis episcopus nec sic ab eorum molestatione desistens, contra eos primo ad venerabiles fratres nostros, Parisiensem, Suessionensem et Silvanectensem episcopos, secundo ad dilectos filios decanum Parisiensem, magistrum scholarum Aurelianensium et magistrum P. Werel, litteras impetravit. Cum autem secundi judices, attendentes quod per litteras directas ad ipsos primae non fuerant litterae revocatae, burgenses ipsos a jurisdictione sua penitus absolvissent, intelligentes burgenses ipsi quod idem episcopus malitiose ageret contra eos, cum, ut gravaret famam eorum, ad diversos judices litteras impetraret, ne causam prosequeretur postmodum coram ipsis, ad nostram audientiam appellarunt. Superveniens autem supradictus episcopus proposuit ex adverso quod cum olim praedicti burgenses super haeretica pravitate fuissent mala fama respersi nec ipsius se voluissent conspectui praesentare, qui propter hanc causam frequenter ad villam eorum de Charitate cum multis viris religiosis accessit, in eos excommunicationis sententiam promulgavit; tandem vero ad villam eamdem, propter hoc, bonae memoriae Senonensem archiepiscopum cum quibusdam suffraganeis ejus adduxit; sed burgenses ipsi eorum praescientes adventum, se tunc temporis absentarunt. Archiepiscopus autem cum diem eis apud Altissiodorum assignasset, nec ipsi voluissent in ejus praesentia comparere, testes contra ipsos recepit et eos tandem tanquam haereticos condemnavit. Et licet in concilio apud Divionem habito a legato dicti burgenses curaverint comparere, in eo tamen non de condemnatione ipsorum, sed excommunicatione solummodo fuit actum. Praeterea burgenses ipsi injunctam sibi poenitentiam non servarunt, sed factus est potius novissimus error priore deterior, cum participare postmodum haereticis contra sacramentum proprium praesumpsissent. Unde cum ipsi burgenses in absolutione sua se tanquam haereticos et publicanos petierint evitari, si mandatis Ecclesiae non parerent et injunctam sibi poenitentiam non servarent, excommunicari meruerant et ab omnibus evitari. Licet autem dicti burgenses proposuerint assertive, quod nec prius nec postea participassent haereticis, sicut objectum fuerat ex adverso, tandem confessi fuerunt, quod quidam eorum, priusquam legati se conspectui praesentassent, participarant eisdem, sed postmodum ab eorum communione curarunt penitus abstinere, injunctam sibi poenitentiam adimplentes. Verum episcopus cum instantia postulabat ut vel ipsi articulos in quibus erraverunt se fatentes errasse, proponerent in communi, vel testes reciperentur quos ipse produceret ex adverso. Cum igitur tanto in his sit sollicitius procedendum, quanto sine fidei fundamento, quod superaedificatur minus imo nequaquam poterit praevalere, quia sine fide impossibile est placere Deo, discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus quatenus, nisi dicti burgenses publice ac distincte suum confiteantur errorem et profiteantur catholicae fidei veritatem et juxta vestrae discretionis arbitrium sufficientem cautionem praestiterint, et satisfactionem exhibuerint, competentem testes quos idem episcopus vel alius super haeretica pravitate, haereticorum communione, vel poenitentia non servata vel aliis ad ipsum negotium pertinentibus duxerit producendos recipere procuretis. Et, si vobis de aliquo constiterit praedictorum, vel alio quod ad damnationem eorum sufficiat, ipsos in priorem sententiam reducatis et tanquam ethnicos et publicanos mandetis ab omnibus evitari; commonentes attentius et efficaciter inducentes principem saecularem, ut ex quo nos quod ad officium nostrum pertinet fuerimus exsecuti, ipse quod ad eum pertinet exsequatur, attentius provisuri, ut, si fidem diligitis, mandatum nostrum fideliter impleatis. Quod si non omnes, etc. duo, etc.
Datum Laterani, IV Id. Maii.
XXXVII. JOVINO, MAGISTRO SCHOLARUM AURELIANENSIUM. De electione prioris Graciacensis. (Laterani, Idib. Maii.) Ecclesia Sancti Austregisili Graciacensis suo viduata priore et votis fratrum ipsius super electione facienda discordantibus invicem, tandem appellatione facta, partes ad nostram praesentiam accesserunt, quibus dilectum filium L., tituli Sanctae Crucis presbyterum cardinalem, dedimus auditorem; in cujus praesentia dilectus filius magister P. de Vico, qui se a majori et saniori parte asserebat electum, taliter proponebat, quod de consuetudine Ecclesiae Graciacensis existit ut, cum eam priore carere contingit, fratres ejusdem Ecclesiae tres de canonicis Ecclesiae Sancti Austregisili Bituricensis, quam tanquam matricem habent Ecclesiam et majorem, eligere ac nominare tenentur, decanus vero et capitulum ipsius majoris Ecclesiae unum ex tribus nominatis, quem tamen voluerint, eis in priorem assignant. Accidit ergo quod, priore Ecclesiae supradictae defuncto, canonici ejus coeperunt de substituendo priore tractare, et cum omnes fere in ipsum magistrum P. canonicum majoris Ecclesiae, convenirent, decanus suus, qui ex familiari odio prosequebatur eumdem, coepit multis modis laborare qualiter posset impedire promotionem ipsius, quosdam ex canonicis minoris Ecclesiae precibus, quosdam minis studens revocare a proposito jam concepto. Sed major pars per ipsum magistrum suae praevidens utilitatem profuturam Ecclesiae, in suo constanter perseveravit proposito, et ipsum magistrum, convocatis his qui vocandi erant, secundum consuetudinem minoris Ecclesiae in priorem unanimiter nominavit, et nominatione illa majoris Ecclesiae capitulo praesentata, pars major ipsi nominationi favorem praebuit pariter et assensum, sicut idem magister per decreta, utriusque canonicorum Ecclesiae subscriptionibus insignita, evidenti nitebatur argumento probare; et licet quidam malitiose ab illorum voluntatibus dissentirent, nil tamen rationabile prodebant, quare illius contradicere nominationi deberent. Unde cum majoris partis haberet assensum, electio ejus stare debebat, etiam non obstante contradictione paucorum. Propter quod idem magister electionem suam confirmari petebat, multas ad hoc rationes et allegationes inducens. Dilectus vero filius A. praedictae majoris Ecclesiae canonicus, quantum ad consuetudinem minoris Ecclesiae ac majoris, ejusdem magistri narrationi concordans, taliter proponebat e contra quod, cum minoris Ecclesiae priore defuncto, fratres ipsius super electione seu nominatione tractaturi prioris in capitulo saepius convenissent, quidam eorum ad eligendum vel nominandum priorem nullatenus voluerunt procedere cum effectu. Verum cum jam ventum esset ad circa finem sex mensium, qui electioni faciendae a Lateranensi concilio praefiguntur et canonici minoris Ecclesiae viderent tempus effluere, ne jus suum ad majorem Ecclesiam transferretur, tandem in capitulo convenerunt; cumque diutius super electione tractassent, quidam eorum, quinque videlicet, in ipsum A. et duos alios canonicos Ecclesiae convenere majoris, praesentibus aliis nec contradicentibus, uno tantum excepto, qui ex nostra et dioecesani sui parte prohibuit ne aliqua, nisi de communi consensu, electio seu nominatio fieret. Praedicti vero quinque se ac sua et electionem suam protectioni sedis apostolicae supponentes, sub appellationis emissione terminum praefixerunt, quo appellationem prosequerentur emissam. Quo facto, tam ipsi quam alii qui praesentes erant, nec contradixerant electioni eorum, a capitulo recessere; ipsi vero quinque electionem suam decano et capitulo majoris Ecclesiae, ad quos electionis approbatio vel reprobatio pertinebat, unanimiter praesentantes, unum ex tribus nominatis sibi conferri, et in priorem praefici postularunt, appellationem quam fecerant innovantes, ne quis contra electionem eorum praesumeret aliquid attentare; sed ille solus qui, sicut superius est expressum, inhibuit ne aliqua electio seu nominatio fieret, nisi de communi consensu, prohibuit iterato ne illorum approbaretur electio et adjecit tunc primo, quod secum in hac prohibitione consortes habebat, illos videlicet qui ad electionem seu nominationem trium voluntates suas exprimere nec electioni contradicere voluerunt. Ad quorum inquirendas diligentius voluntates, decanus et capitulum utrique parti jus suum illaesum conservare volentes, diem illis assignare curarunt, ad quem communiter accedentes, si scirent, contra electionem impedimentum canonicum allegarent. Qui convenientes ad diem, cum quinque qui, sicut superius enarratur, elegerant, electionis suae confirmationem ab ipsis decano et capitulo cum instantia postularent, et pars esset altera requisita si quid vellet contra electionem praedictam objicere, praedictus magister P. inhibuit ne ibi super electione inquireretur ulterius aut etiam tractaretur, et appellationem ad sedem apostolicam interponens, se protectioni nostrae ac suos supposuit electores, tunc primo dicens quinque in ipsum de canonicis minoris Ecclesiae consensisse. Unde idem A. electionem ipsius magistri, cum secundum consuetudinem Ecclesiae facta non fuerit, tanquam nullam requirebat haberi et suae tanquam canonicae nostrum impendi favorem. Verum praedictus magister ejusdem A. narrationem asserebat destitui veritate, cum post prohibitionem et appellationem ad nos legitime interpositam tractatus ille quo se dicit cum aliis nominatum, die non assignata, prout moris est, ad eligendum fuerit celebratus et illa qualiscunque nominatio ratione multiplici reprobanda, facta tantummodo fuerit a duobus, cum unus illorum qui nominationem de illo fecerunt R. de Burgonovo videlicet, prius praebendam suam spontanee resignarit, unde vocem habere non potuit nominandi. Cum igitur haec et alia multa fuissent ab utraque parte in ejusdem cardinalis praesentia recitata et ipse nobis ea fideliter retulisset, quia nobis plene non potuit de veritate constare, discretioni tuae, de utriusque partis assensu, per apostolica scripta mandamus quatenus de utriusque nominatione diligenter inquiras, et si neutram earum canonicam et de persona idonea celebratam fuisse cognoveris, capitulo minoris Ecclesiae apostolica auctoritate injungas, ut infra quindecim dies ad nominationem canonicam de persona idonea faciendam procedant, eam capitulo majoris Ecclesiae, sicut est de consuetudine, praesentantes, qui eam, nonobstante decani sui absentia, cum Bononiae morari dicatur, auctoritate nostra, [ sublato appellationis impedimento, confirment; aut tu, eis forsan nolentibus confirmare, confirmes. Si vero capitulum minoris Ecclesiae non potuerit, sive noluerit ad nominationem habere processum, aut talem fecerit quae merito debeat reprobari, tu, auctoritate nostra ] suffultus, nullius contradictione vel appellatione obstante, eis in priorem de persona idonea providere non tardes. Contradictores, etc. Testes, etc. nullis litteris obstantibus, si quae apparuerint praeter assensum partium, etc.
Datum Laterani, Idibus Maii.
XXXVIII. ARCHIEPISCOPIS, EPISCOPIS, ET ALIIS ECCLESIARUM PRAELATIS, COMITIBUS, BARONIBUS, CIVIBUS, ET ALIIS PER REGNUM SICILIAE CONSTITUTIS. De causa Walteri Brenensis . (Laterani.) Opera testimonium perhibent veritati et nostri animi puritatem actionis sinceritas manifestat, quae abscondita cordium publicat et consilia etiam occulta revelat. Nostis etenim omnes et singuli, qualiter pro charissimi in Christo filii nostri, Siciliae regis illustris, honore ac regni quiete, nec personis fratrum et consanguineorum nostrorum pepercerimus hactenus, nec onera vitarimus expensarum, sed regni necessitatibus in rebus subvenerimus et personis, opponentes nos murum pro eo ascendentibus ex adverso et tam intra regnum quam extra iniquorum consiliis obviantes. Nec fuit labor noster inanis, sed in tantum profecimus, Domino faciente, quod hodie plene fuisset regno tranquillitas restituta, nisi hostem dejectum familiaris inimicus erigere praesumpsisset et in gremio regis fovere serpentem et in domini sui excidium servum furentem armare. Cum autem dilectus filius, nobilis vir Walterus, comes Brenensis, ad nostram praesentiam accessisset, verentes ne regis et regni hostibus adhaereret, fieretque novissimus error pejor priore, si non posset in jure suo favorem apostolicum obtinere, memores ejus quod legitur, Arma tenenti omnia dat qui justa negat, recognovimus ipsi jus suum et eum ad regis obsequium duximus admittendum; ne, si aliter ageremus, videremur obviare justitiae veritatique resistere. Est enim in partibus vestris notorium et fere omnibus manifestum, qualiter H. quondam imperator, cum W. filius inclytae recordationis regis Tancredi ipsi se reddidit, ei et haeredibus ejus principatum Tarenti et Litii concesserit comitatum. Nostis autem, quod idem W. et sorores ipsius in nullo penitus deliquerunt, per quod deberent facta sibi concessione privari, cum aetatis beneficio excusentur. [Recepimus ergo ab eodem comite super crucem et Evangelia publice juramentum, quod nec per se nec per alium quidquam contra personam vel coronam regiam attentabit, sed potius hostes regis et regni, nominatim autem Marcowaldum, Diubuldum et fratrem ipsius Oddonem de Laviana et ejus germanum viriliter impugnabit. Quod ipse fideliter exsecutus, bis, concedente Domino, mirabiliter obtinuit de Diubuldo triumphum, et prostratis multis ex fautoribus ejus, Oddonem de Laviana et Sa. Diubuldi germanum, cum quibusdam aliis adhuc detinet vinculis alligatos. Volentes igitur per eum regi et regno plenius subvenire, ipsum contra Marcowaldum in Siciliam destinamus, sperantes in Domino quod desideratam de ipso victoriam citius assequetur. Licet autem usque adeo in obsequio regis et regni jam eluceat fides ejus, ut de puritate intentionis ipsius nullus penitus debeat dubitare, ut tamen omnis penitus suspicio sopiatur, dilectum filium R. tituli Sanctorum Marcellini et Petri presbyterum cardinalem, apostolicae sedis legatum, et nobilem virum Jacobum, consobrinum et marescalcum nostrum, in Siciliam duximus dirigendos, concessa eis plenaria potestate ut gerant in illis partibus vices nostras et personam regiam, si de Marcowaldi manu fuerit liberata, faciant per familiares regios fideliter custodiri. Comiti etiam dedimus in mandatis, ut procedat juxta dispositionem eorum, et ipsorum statutis humiliter acquiescat. Speramus enim quod marescalcus ipse, sicut olim strenue contra Marcowaldum se habuit, sic nunc etiam prudenter et discrete procedet et regiam in omnibus tuebitur dignitatem. Monemus igitur universitatem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica scripta praecipiendo mandamus quatenus marescalcum ipsum, sicut personam nostram, recipientes hilariter et honorifice pertractantes, ei et legato praedicto sicut nobis humiliter intendatis et cum eis pariter, et, ad mandatum eorum contra excommunicatum et perfidum Marcowaldum assistatis comiti memorato viriliter et potenter: mandatum apostolicum taliter impleturi, quod in hoc appareat plenius fides vestra et constantia vestra fiat omnibus manifesta; scituri quod honorem eidem marescalco impensum reputabimus nobismetipsis exhibitum, et pro eo vobis et vestris curabimus, dante Domino, magnifice respondere. Si quis autem, quod non credimus, eum inhonorare praesumeret, praesumptionem ejus, tanquam in nostram et regiam injuriam redundantem curaremus graviter vindicare.
Datum Laterani.
XXXIX. P. EPISCOPO, IN ARCHIEPISCOPUM PANORMITANUM ELECTO, REGIO FAMILIARI, ETC. Ut Walterum Brenensem adjuvet. (Datum . . . . . ) Non potest facere filius nisi quod patrem videbit facientem, nec arbor bona faciet fructus malos. Sane bonae memoriae Walterus, Panormitanus archiepiscopus, qui te sibi adoptavit in filium, qui et parvulo prius lac potum tribuit et non escam, et crescenti scientiae panem fregit, et majori tandem cibum solidum ministravit, ut in te mortuus quoque viveret et suam imaginem expressius figuraret, in corde docili mores proprios digito suo scripsit et sic sigillo suo ceram adhuc rudem impressit, ut adhuc etiam eum recte intuentibus repraesentet. Noverat etenim tanquam doctus, quia quod nova testa capit, inveterata sapit; et ideo, ne acesceret quod vasi quis infunderet non sincero, vas tui pectoris adhuc crescens non permisit nisi redolenti incerniari [ sic ] liquore, nec massam terrenam passus est malitiae aut nequitiae corrumpi fermento, sed immunem eam ab omni contagio conservavit. In bonam quoque olivam plantam inseruit, quam plantavit, ut fierent tandem filii tui sicut novellae olivarum in circuitu mensae tuae, ac tu Romanam Ecclesiam, sine cujus rore non poteras roborari, non impinguares oleo peccatoris, sed exsultationis oleo irrigares, et ei tam multitudinem quam plenitudinem tuorum fructuum devoveres. Nunc ergo sicut in moribus, sic etiam in cathedra succedens eidem, in devotione sedis apostolicae ipsius te demonstrans haeredem, eligens non solum persecutionem pati propter justitiam, sed malens etiam pro Ecclesiae Romanae reverentia exsulare, quam habitare in tabernaculis peccatorum; verum quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, in tribulatione amplius dilataris, et sicut aromata melius flagrant, sic plures currunt in odorem unguentorum tuorum, dum aestus persecutionis ea in te cogit amplius aestuare. Oleum enim effusum nomen tuum. Ecce siquidem usque adeo fecit tecum Dominus in tentatione proventum, ut non solum familiares et domestici te sequantur, sed illi etiam qui sunt foris, eloquentiae tuae dulcedine, ab eo qui ad illos foras exierat recedentes, ad commonitionem tuam, ad mandatum nostrum humiliter redierint, et devote a nobis consolationis remedium et salutis angelum exspectantes. Factum est autem, Domino concedente, ut in litterarum tuarum susceptione, dilectus filius, nobilis vir Walterus, comes Brenensis, apud nos praesens existeret et tam litterarum ipsarum tenorem quam nostram intelligeret plenius voluntatem. Ei ergo sub quanta potuimus districtione mandavimus ut, postpositis sollicitudinibus aliis, ad iter protinus se accingat et in Siciliam in regis et regni subsidium transfretare festinet. Ipse autem mandatum apostolicum, licet videretur initio nimis grave, ut, dimissis propriis, aliena negotia procuraret, humiliter tamen et devote recepit et se promisit illud celeriter et hilariter impleturum. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur in Domino, et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus de auxilio Dei et ejusdem comitis adventu securus, in incoeptae devotionis fidelitate persistas; quoniam in proximo desideratum diutius regis et regni salutare videbis, quod Dominus, pro illorum salute qui de ipsius miseratione confidunt, misericorditer et mirabiliter praeparavit. Tu autem de plenitudine gratiae nostrae securus, nec movearis in aliquo nec turberis, nec qualibet occasione praesumas, ut quod per nos laudabiliter est incoeptum velimus relinquere inexpletum. Scribimus autem Saracenis, prout eis scribi per tuas litteras postulasti.
Datum, etc.
XL AUTISSIODORENSI EPISCOPO. Quid clericorum nomine intelligantur et qui censeatur decedere intestati. (Laterani.) [Cum tibi de benignitate sedis apostolicae sit indultum quod ordinatio rerum clericorum ab intestato decedentium libere in tua potestate ac dispositione permaneat, volens omnem materiam scandali removere, quod aliquando inter te et tuos canonicos est subortum super duobus nos consulere studuisti .] Primo, an appellatio vocabuli clericorum tam ad canonicos quam ad non canonicos extendatur; secundo, an illi qui in dispositione et voluntate alterius suam committunt ultimam voluntatem, nil per se penitus ordinantes nec determinantes quid, cui loco vel personae conferri debeat, dicantur decedere intestati. Primae igitur [consultationi tuae duximus respondendum quod appellatio clericorum non solum alios, sed etiam canonicos comprehendit. In secunda vero dicimus, quod qui extremam voluntatem in alterius dispositione committit, non videtur decedere intestatus.
Datum Laterani.
XLI. EPISCOPO NOVIOMENSI. Quomodo procedi oporteat cum agitur de proprietate. (Laterani, V Kal. Junii.) [Pastoralis officii] debitum sollicita mente prosequeris, cum justitiae zelo succensus, super dubiis juris articulis per apostolicae sedis oraculum, a qua tuae pendet jurisdictionis auctoritas, responsum humiliter expetis et devotus exspectas; ne forte nova opinionum varietas aut juris expositio varia novitate distincta, non juris effectum pariat, sed justitiae potius defectum inducat. [Sane, sicut nobis per tuas litteras intimasti, contingit aliquando ut, cum is qui se asserit spoliatum, suum trahit spoliatorem in causam, inter ipsa juris auspicia requisitus quo malit experiri judicio, litem proprietatis ingreditur, de illata sibi violentia nullam faciens mentionem. Cum autem adeo fuerit in causa processum ut testes sint hinc inde producti, novum judicium super possessorio nititur inchoare,] dicens, quia non videtur possessorio renuntiare judicio qui rem coeperit vindicare, cui ex adverso resistitur, quia dum querelam proprietatis sponte proposuit, praejudicium sibi fecit in quaestione possessionis, quam secundum juris ordinem prius proponi licuit et debuit terminari. Quid igitur in his statuendum sit, tua fraternitas requisivit. Nos autem consultationi tuae taliter respondebimus, quod possessorio quidem judicio, quod de recuperanda seu adipiscenda possessione proponitur, antequam renuntiatum sit aut conclusum in proprietatis judicio primitus instituto, agi potest ab eo qui rem coeperit vindicare, cum legali sit provisione statutum, eum qui fundum vindicaverit ab eo, cum quo interdicto Unde vi, potuit experiri, pendente judicio interdictum posse nihilominus intentari, aliis possessoriis judiciis suo robore duraturis, quae vindicationem dominii sui natura praecedunt. Si vero renuntiatum fuerit seu conclusum, ut jam possit proprietatis causa diffinitivae sententiae calculo terminari, ne lites litibus inculcentur et via possit fraudibus aperiri, causa non decisa, posessorio non erit utendum, nisi judex qui de causa cognoscit, hoc ipsum ex justa causa viderit expedire, puta cum ex perspicuis indiciis facile arguitur iniquitas invasoris et spoliato casu seu malitia probandi dominium subtraxerit facultatem. His igitur et aliis causis inspectis quae continent aequitatem aut juste moverint animum judicantis, postquam etiam conclusum fuerit, posse agi possessorio judicio non negamus.
Datum Laterani, V Kal. Junii.
XLII. CAPITULO SIPONTINO. De dignitate et auctoritate archiepiscopi Sipontini. (Laterani, VIII Kal. Junii.) In litteris bonae memoriae Alexandri papae, praedecessoris nostri, perspeximus contineri, quod olim Garganici canonici suam ad eum querimoniam detulerunt, asserentes quod, cum in privilegiis praedecessorum ipsius, Sipontinae et Garganicae ecclesiae archiepiscopo scriberetur, ipse, Garganica ecclesia de privilegio suo subtracta, scripserat archiepiscopo tantum Ecclesiae Sipontinae. Insuper ad suggestionem vestram in privilegio ipso quaedam subtrahi fecerat et quaedam apponi, quae praedecessorum ejus privilegia minime continebant. Praeterea postulabant ab eo, ut, cum Sipontina et Garganica Ecclesia duae sedes archiepiscopales existerent, in Coena Domini chrisma confici faceret in utraque, ac ex his qui praeficerentur Ecclesiae Vestanensi pastores, unum in Sipontina et alium in Garganica praeciperet consecrari. Cumque idem praedecessor noster tam Sipontinis canonicis, qui tunc erant, quam Garganicis mandavisset ut cum privilegiis praedecessorum ipsius et praesertim felicis recordationis Eugenii papae, cui Garganici multum videbantur inniti, ejus se conspectui praesentarent, utraque partium suos propter hoc ad eum nuntios destinavit. Eis ergo in ipsius praesentia constitutis, felicis recordationis Benedicti, Paschalis et Eugenii privilegia diligenter inspexit, ex quorum tenore manifeste cognovit Ecclesiam Sipontinam tantummodo sedem archiepiscopalem existere, cum eosdem praedecessores nostros non nisi archiepiscopum ecclesiae Sipontinae in eisdem privilegiis nominasse constaret. Privilegium vero ejusdem Eugenii papae abrasum et corruptum in quadam sui parte liquido deprehendit, quia cum in titulo ejusdem privilegii fuisset tantummodo positum Archiepiscopo Ecclesiae Sipontinae, ultima syllaba dictionis ipsius abrasa fuerat cum praecedento vocali, duabus praecedentibus syllabis dictionis ejusdem remanentibus integris, et G. litterae superposita linea titulari, loco ejus quod abrasum fuerat, haec dictio Garganico erat sub brevitate notata. Ex sequentibus etiam manifeste perpendit privilegium ipsum in praedicta tantummodo fuisse parte falsatum, cum, licet in titulo ipsius privilegii haec dictio Garganico quocunque modo fuisset vitio falsitatis inserta, inferius tamen non recipiebatur sub protectione apostolicae sedis nisi Ecclesia Sipontina, Garganica ei tanquam subdita confirmata. Inspexit quoque scriptum bonae memoriae Benedicti papae, cujus tempore in ecclesia vestra sedes archiepiscopalis fuerat constituta et ex tenore ipsius quem Garganici pro se facere reputabant, comperit manifeste tantum Ecclesiam vestram archiepiscopalem sedem fuisse constitutam ab ipso, cum ipse Leonem, quondam Sipontinensem archiepiscopum, non in Sipontinam et Garganicam, sed in Sipontinam tantum Angeli obtentu se assereret promovisse. In privilegio quoque praedicti Paschalis reperit contineri quod ipse inter alia Vestanensem episcopatum ecclesiae Sipontinae concessit, de Garganica non habita mentione. In alio etiam privilegio ejusdem Paschalis habebatur expressum, quod ipse oblationes ecclesiae beati Michaelis Alberto, quondam Sipontino archiepiscopo, confirmavit. Idem igitur Alexander, praedecessorum suorum inhaerens vestigiis, cum Garganici nihil penitus probavissent in privilegio ejus positum fuisse vel demptum, nisi quod supradicti Eugenii papae privilegium continebat, tam ipsorum quam dictorum praedecessorum suorum privilegia confirmavit, statuens de consilio fratrum suorum non duas sed unam tantum archiepiscopalem sedem existere, videlicet Ecclesiam Sipontinam, et ne de caetero Sipontinus et Garganicus, sed Sipontinus archiepiscopus solummodo diceretur; chrisma quoque confici et Vestanensem electum per archiepiscopum consecrari in Ecclesia Sipontina decrevit, secuti bonae memoriae G., archiepiscopus Sipontinus, Maragdum Vestanensem electum in eadem ecclesia consecrarat. Subjunxit autem ne scriptum suum in archidiaconatu et aliis dignitatibus, si quae olim canonice concessae fuerant Ecclesiae Garganicae saepius nominatae, aliquod ei praejudicium generaret, et licet bonae memoriae Lucius papa, praedecessor noster, praedecessoris sui sententiam confirmasset, Garganici tamen sententiae non parentes, tempore felicis recordationis Urbani papae, praedecessoris nostri, sopitam controversiam suscitarunt, dicentes quod vos verum privilegium saepedicti Eugenii papae praesumpseratis infringere ac aliud falsum confingere in Ecclesiae Garganicae detrimentum; et ut non per vos, sed per eos videretur falsitas procurata, tres litteras ultimas hujus dictionis, Sipontino de privilegio falso feceratis abradi, et hanc dictionem, Garganico, loco earum apponi. Unde idem Urbanus bonae memoriae Barensi archiepiscopo et Melphiensi et Trojano episcopis, per apostolica scripta mandavit ut a canonicis Sancti Angeli requisiti, ab his quos ipsi exprimerent nominatim, veritatem diligenter investigare curarent super privilegiis, quae vos dicebamini vel falsasse vel incidisse in ecclesiae Garganicae detrimentum. Verum, quamvis archiepiscopus et episcopi memorati quamplures testes receperint productos ab eis, interveniente tamen obitu tam ejusdem Urbani quam sanctae memoriae Gregorii successoris ipsius et guerris in Siciliae regno subortis, non fuit amplius tunc processum. Deinde, cum Garganici depositiones testium receptorum bonae memoriae Coelestino papae, praedecessori nostro, praesentare curassent, ipse illas recipere noluit, sed potius latam a supradicto Alexandro papa sententiam confirmavit et Garganicis super praedictis omnibus perpetuum duxit silentium imponendum. Tandem, cum partes ad nostram praesentiam accessissent, exhibitas nobis depositiones testium praedictorum fecimus publicari; sed post disceptationem longam hinc inde praemissam, vester proposuit procurator quod in personas testium ab altera parte productorum vellet opponere, ac eas objectu quorumdam criminum reprobare. Quare, nos partium parcentes laboribus et expensis, bonae memoriae Melphiensi, et venerabili fratri nostro Vigiliensi episcopis dedimus in mandatis ut, cum neutra partium ante publicationem testium se velle in personas eorum excipere praedixisset, ab ipsis juramento recepto quod hoc malitiose non facerent, audirent et in scriptis redigerent, quae super objectis criminibus pars vestra contra testes praedictos, vel pars altera contra vestros, ducerent proponenda, et ea nobis mitterent sub suarum testimonio litterarum, festum Omnium Sanctorum pro edicto peremptorio partibus assignantes, quo recepturi sententiam nostro se conspectui praesentarent; ad quod si qua partium venire contemneret, nos nihilominus procederemus in causa, quantum justitia pateretur. Mandavimus etiam eisdem episcopis, ut privilegia Paschalis, Eugenii et Alexandri, et alia communia documenta quae Garganici requirebant, sibi facerent per censuras ecclesiasticas exhiberi et ea nobis dirigere non differrent. Iidem ergo episcopi, juxta mandatum apostolicum procedentes, receperunt testes ab utraque parte productos et tam depositiones eorum quam privilegia quae ipsis fuerunt a Sipontinis exhibita, nobis sub sigillis suis dirigere procurarunt. Licet autem ad praefixum vobis terminum pars vestra non veniret, imo nec post terminum etiam diutius exspectata, quia tamen terminus ipse peremptorie vobis fuerat assignatus et absentia vestra divina praesentia supplebatur, dicta testium examinavimus diligenter et omnibus quae utrinque proposita fuerant plenius intellectis, cognovimus manifeste, quod nihil a Garganicis fuerat sufficienter ostensum, per quod ejusdem Alexandri deberet sententia retractari. Quare ipsam de fratrum consilio in consistorio nostro per diffinitivam sententiam voce viva confirmavimus et nunc etiam auctoritate apostolica confirmamus, etc. usque communimus. Nulli, etc.
Datum Laterani, VIII Kal. Junii.
XLIII. LITTERAE REGIS ARMENIORUM AD D. PAPAM. Respondet epistolis quas ad ipsum papa scripserat, quae exstant, lib. II, epistol. 153, 155. (Sisi, 1 Octobris, an. 1201.) Paternitatis vestrae litteras, quas per dilectum et fidelem nuntium nostrum nobis direxistis, ea qua decuit reverentia et devotione suscepimus et per earum significata pleno collegimus intellectu vos charitatis visceribus regiam majestatem nostram amplexari. Continebant etiam quod in devotione et amore apostolicae sedis persisteremus, et in hoc semper perseverare cupimus et optamus, et testis est rerum effectus, dum de omnibus negotiis nostris ad apostolicam sedem appellamus. Misistis autem nobis per eumdem nuntium nostrum vexillum Sancti Petri in memoriam dilectionis sedis apostolicae, quod semper ante nos portari contra inimicos crucis ad honorem sanctae Romanae Ecclesiae faciemus. Nuntius vero noster nobis insinuare curavit se benigne et honorifice a beatitudine vestra esse susceptum et tractatum, et quod omnibus petitionibus nostris aures pietatis vestrae diligenter et efficaciter accommodastis; quod quidem mellifluis litteris vestris perspicue intelleximus. Super his omnibus praedictis sanctae paternitati vestrae gratiarum actiones exsolvimus assiduas. [Precari autem et exhortari nos voluistis, ut contra conatus et violentias paganorum nos murum opponeremus ascendentibus ex adverso. Quod quidem qualiter hactenus fecerimus, vestrae, prout credimus, non exstat incognitum paternitati, atque de caetero pro lege nostra et defensione fidei Christianae, muniti vestra gratia, fortitudinis nostrae clypeum in manu forti et brachio extento contra barbaricas nationes opponemus, quousque desideratum subsidium nobis mittatis. Mandastis nobis saepe et saepius quod teneremus pacem Antiochiae et comiti Tripolitano: quod amoris vestri gratia nunc usque bene observavimus. Verum nulli veniat in dubium quod, per Dei gratiam, bene non habeamus posse Antiochenorum repugnantiam et audaciam refraenare.] Quomodo autem et qualiter nuper adversum nos se habuerunt, sanctam paternitatem vestram latere nolumus. Miserunt nuntios suos comes Tripolitanus et Antiocheni ad Roconodinum, crucis inimicum et adversarium nostrum, et contra nos se ei alligaverunt et machinati sunt ad invicem quod Roconodinus crudelissimus ex una parte, comes Tripolitanus et Antiocheni ex altera, nos infestare non cessarent, donec a regni solio nos eliminarent. Quod cum audivimus, nostros misimus exploratores, qui tandiu insidiati sunt quoad usque ceperunt praedictos nuntios; quibus ante pedes potentiae nostrae adductis, trementibus et verentibus, rei veritatem aperta voce nobis exposuerunt. Dehinc ad fines Antiochenorum, accessimus, ibique per tres menses cum multo labore et sudore inviti plurima sustinuimus. Post haec, quidquid voluerunt Antiocheni, non timore illorum sed precibus vestris, moleste ferentes supplevimus. Eapropter in regno nostro non modica damna incurrimus et a servitio Dei et Christianitatis nos declinare invitos oportuit. Venientibus autem desideratis legatis vestris, praevia divina potentia, in praesentia ipsorum rei certitudinem per eosdem nuntios, si vita eis comes fuerit, explicari faciemus. Ad haec, sanctitati vestrae supplicamus ut diu exspectatum et desideratum succursum festinanter transmittatis. Magna etenim discordia inter barbaricas nationes est emersa et desaeviunt crudeliter ad invicem, et si, antequam inter eos concordia fuerit reformata, subsidium miseritis, Christianitas exaltabitur; et si, quod absit, antequam veniat subsidium, inter eos concordia fuerit reformata, non erit qui eorum violentiam possit cohibere, reliquiae Christianitatis VIX aut nunquam poterunt eis resistere. [Super hoc quod nobis scripsistis de negotio Rupini, dilecti nepotis nostri, quod, absente alia parte, super re incerta nec vultis nec debetis proferre judicium, hoc decet sanctitatem vestram, hoc exigit universale jus. Verum propulsati sumus non modica laetitia eo quod causam nostram in manibus legatorum vestrorum commisistis, et litteris et firmis mandatis, non in manibus personarum nobis suspectarum. Super quo sanctitati vestrae gratiarum actiones exsolvimus assiduas et omnium Conditori laudes referimus copiosas. Ad haec piissimam paternitatem vestram exposcimus, et flexis genibus flagitamus quatenus cum legatis vestris, de quibus non modicum confidimus, venerabilem archiepiscopum Maguntinum, ad succursum terrae sanctae, futurum in eadem causa nostra judicem constituere dignemini, quia nihil est de quo nos laetificari magis possitis. Scripsistis etiam nobis quod per litteras vestras misistis comiti Tripolitano, ut de alieno jure se subtraheret: quod gratum duximus et acceptum, et vobis immensas gratiarum actiones exsolvimus. Sed sciatis nil nobis profuisse, quia insidiatur ut lupus in absconditis et non cessat nocte dieque, si quos potest, Antiochenos et pretio et precibus attrahere. Igitur sanctitatem vestram latere nolumus, quod mense Julii exercitum nostrum coadunavimus contra barbaricas nationes, quas durius cum Dei auxilio laedere sperabamus, propter discordiam inter eas emersam; in quo negotio misimus pro Templariis morantibus in regno nostro, de possessionibus valentibus viginti millia bysantiorum, ut venirent in auxilium nostrum ad honorem Dei et defensionem Christianitatis. Qui Antiochiam usque venerunt et nos in propria persona cum gaudio et exsultatione usque ad fines Antiochiae obviam eis eximus. Ad haec destinavit nobis litteras magister Templi ex parte vestra directas, quas cum vidissemus, eo quo decuit honore, suscepimus. Quibus perlectis, per earum tenorem intelleximus vos nos precari, ut eis redderemus Gaston, et nos in momento pro magistro et quibusdam fratribus suis misimus, secundum preces vestras, causa loquendi cum eis qui ad nos venientes communicaverunt nobiscum colloquia. Post multas vero verborum nebulas, rogavimus magistrum Templi, ad supplendas preces vestras, ut ipse et dominus patriarcha Antiochenus et nos mitteremus nuntios nostros simul ad sedem apostolicam, quia per manus vestras ipsum Gaston, sopita omni occasione, Templariis reddere volebamus, et Rupinum, dilectum nepotem nostrum ad nutriendum et custodiendum bona fide et sine malo ingenio in ipso castello eis tradere cupiebamus, et ut deberent semper esse auxiliantes praedicto puero ad acquirenda jura sua, in quantum dignitas ordinis sui permitteret, et ut quolibet damnum in regno nostro per ipsum castellum non contigisset, et donec nuntii nostri irent et redirent precum vestrarum obtentu, quantum valebant redditus pertinentiarum ipsius castelli in corpore terrae nostrae Templariis restituere volebamus.] Nos itaque et puer, dilectus nepos noster, hac conditione fieri confratres eorum quaerebamus et ad acquirendum aliud castellum, nomine Trapesach, eis pertinens, cum omni gente nostra et viribus nostris eis similiter auxiliari volebamus. Videntes autem ipsi Templarii me tanto negotio circumventum, et scientes copiosum exercitum paganorum contra nos in bello esse coadunatum, in humilitate nostra contritum nos exaudire contempserunt, imo conventum quem ad partes regni nostri direxerant redire mandaverunt. Et nulli veniat in dubium quod precibus quibuslibet, exceptis vestris, ad hanc formam pacis de ipso castello pervenire nequivissent. Misimus iterum eis, rogando, ut pro Dei amore in regnum nostrum venirent et ex quo non placebat eis nobiscum contra paganos exire, saltem Dei pietate regnum nostrum usque ad reditum nostrum recommendatum haberent. Qui in obstinatione sua perseverantes neque hoc neque illud facere voluerunt, imo nobis exeuntibus contra crucis inimicos, regnum nostrum luporum morsibus auctoritate sua reliquerunt. Tamen cum Dei auxilio sani et salvi redeuntes, invenimus terram nostram precibus vestris illaesam et intactam. Ex his conquerimur Deo et vobis. Nam quid inde factum sit, vestrae non exstat incognitum sanctitati. [Praeterea, nos obedientiae vinculis de caetero apostolicae sedi esse alligatos non dubitetis. Ea propter, si placet sanctitati vestrae, cuilibet alteri Ecclesiae Latinae nec volumus nec debemus alligari. Hinc est quod sanctitatem vestram suppliciter flagitamus quatenus nobis litteras apertas mittere dignemini, ut non teneamur neque Latini de terra nostra, de qualibet conditione, excepta sancta Romana Ecclesia, quilibet Ecclesiae Latinae, et quod non habeat potestatem nos seu Latinos de terra nostra excommunicandi vel sententiam in regno nostro proferendi super Latinos quaelibet Ecclesia, excepta, ut dictum est, sede apostolica.] Praesentium, denique, latorem, dilectum et fidelem nostrum militem, nomine Garnerium Teutonem, ad pedes sanctitatis vestrae dirigimus, cui super his quae ex parte nostra vobis dixerit, tanquam nobis ipsis credere non dubitetis.
Datum Sisi, primo die mensis Octobris.
XLIV. L. REGI ARMENIORUM ILLUSTRI. Quod rex et regnum Armeniae excommunicari aut interdici non possint, nisi de speciali mandato papae. (Laterani, Kal. Junii.) Regiae serenitatis devotio promeretur et sinceritas tuae charitatis exposcit ut non solum tibi, sed etiam toti regno tuo specialem gratiam faciamus, et ob tuae devotionis meritum totam Armenicam Ecclesiam honoremus. Tu enim prae caeteris praedecessoribus tuis, quorum exstat memoria specialius, in nostra et Ecclesiae Romanae devotione persistis et apostolicae sedis primatum et magisterium recognoscens, ad eam velut ad matrem tuam humiliter et devote recurris. Propter quod ab ea debes rationabiliter honorari. Accepimus autem ex litteris quas regia nobis serenitas tua destinavit, quod, eum regnum Armeniae obligatum sedi apostolicae obedientiae vinculis recognoscas, illud, sicut non debebas, ita etiam non volebas obligari cuilibet alteri Ecclesiae Latinorum. Unde petebas tibi per litteras apostolicas indulgeri ut, praeter Romanum pontificem nullus Latinus in te vel regnum tuum vel homines regni tui, sive Latinos, sive alios cujuscunque conditionis, excommunicationis aut interdicti possit sententiam promulgare. [Volentes igitur, quantum cum Deo possumus, tuae serenitati deferre et cum honestate nostra petitiones regias exaudire, tuis precibus inclinati, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne quis in te vel regnum tuum, aut homines regni tui, cujuscunque conditionis existant, qui mediantibus tantum ejusdem regni praelatis sedi apostolicae sint subjecti, praeter Romanum pontificem aut ejus legatum, vel de ipsius speciali mandato, districtionem ecclesiasticam audeat exercere. Nulli ergo, etc. inhibitionis, etc.]
Datum Laterani, Kal. Junii.
XLV. LITTERAE CATHOLICI ARMENIORUM AD D. PAPAM. De primatu papae et de persecutionibus Ecclesiae Armenicae. (Scripta, anno praeterito 1201.) [Post Deum, qui est caput omnium bonorum, apostolicam sedem tenenti et summo capiti totius Ecclesiae et totius terrenae sedis magno Christi confessori, primae domui hospitalitatis totius populi et religionis; successori beati Petri, majoris nati post Christum principis et patris totius mundi, sedenti secundum Deum et portanti Christum in corpore suo, INNOCENTIO, Dei gratia, summo pontifici et universali papae summae sedis Romanae urbis, quae imperiali triumpho universum mundum suo subjugavit dominio, et nostro in Christo patri spirituali, tantae civitatis gloria sublimato, GREGORIUS, minimus episcopus Catholicus omnium Armeniorum, peccator et servus fidelium Christi, omnesque archiepiscopi, episcopi, abbates, sacerdotes et clerici sub nostro regimine viventes, orationes in Domino assiduas.
Quia supra sedem dilecti discipuli Christi sedetis universaeque dominamini Europae, eo amplius vos de jure venerari debemus, et quia pater estis totius fidei Christianitatis, mandatum vestrum cum amore recepimus et posuimus super oculos et faciem nostram et referimus laudes Creatori totius mundi et benedicimus Deum Patrem nostrum, qui dignatus est in nos tantum amorem habere, ut ipse amor noster fieret,] et voluit baptizari, ut exemplo sui omnes baptizaremur et fratres in ipso fieremus. Nam, dicente eo per os Joannis evangelistae: Vos mei discipuli eritis, si alter alterum dilexeritis (I Joan. IV, 12); hoc, summe pater, in vobis est, quia Deus pater principium et caput fuit novem ordinum, quod ostendit nobis per Filium suum, et mandastis salutem in eo et per ipsum nobis qui longius et prope vos sumus. Visu oculorum remoti sumus a vobis, sed lege et charitate unum quasi sumus, quia baptismus nos omnes unum fecit per regenerationem, et sumus oves unius pastoris, qui est gratiae claritas et majestas Dei Patris omnipotentis, et omnes nos coadunavit in unum ovile, scilicet Ecclesiam Dei vivi et didicimus quod curia Christi curia est sanctitatis, et sumus obumbrati sub umbraculo cujusdam lapidis de monte abscisi sine manibus complectentium, sicut Daniel dicit; et quia in hac forma, ut dictum est, coadunati sumus, nec removemur, imo in sinu maternae pietatis vestrae quasi in eodem sumus ovili amplexati, et in vestro paterno sinu nutriti, cupimus etiam et volumus, ut in loco herboso, aquoso et amoeno, secus fontem fidei vestrae et praeceptorum legis et Ecclesiae quiescamus et nutriamur et sugamus quotidie mamillas vestras; et inebriemur lacte de pectore vestro manante, et inde producamur. Didicimus etiam ex hoc fundere sanguinem pro lege Christi, sicut Paulus apostolus Tharsis dicit, cornu aliarum legum. Verum gavisi sumus in Christo, quia audivimus a vobis legem nostram prope Romanam esse admotam, quae est totius mundi Ecclesia catholica et sedet in capite Italiae et Hispaniae, et ab ea a principio habuimus legem, et nunc usque neque augmentavimus neque minuimus, imo tenemus ejus consuetudines secundum instituta praecedentium sanctorum Patrum, haec quae audivimus et cognovimus, et absit quod a sancta Romana Ecclesia removeamur usque in finem. [In Christo igitur gavisi sumus, quia mater Ecclesiarum, quae totum orbem sua claritate irradiat, voluit catholicam Ecclesiam Armeniorum bono corde respicere et consolari. Eo namque quod ita nos respexit gaudemus in Christo. Nam oculi nostri nobis non dederunt malum exemplum, ad instruendum fratres et subjectos nostros, ut praecipitarentur, docente Christo, ne ostendamus gentibus malam consuetudinem. Nos vero qui minimi sumus, certissime scimus, et per nos tota Armenica Ecclesia novit vestrum apparentem et clarum amorem; et ideo clarius vestrum recognoscimus amorem, quia diligitis in Christo nostrum dilectum filium Leonem, triumphantem regem Armeniae; et sic adimpletum est quod per apostolum Paulum dicitur: Honorate alterutrum (Rom. XII, 10); et Dominus dicit: Quod tibi vis fieri, alii facias (Matth. VII, 12). De caetero, Ecclesia Armeniorum per me et per populum, tam majores quam minores qui sunt in montibus et abbatiis, simul manibus elevatis, pacem a Deo exigimus et gratiarum actiones vestrae exsolvimus paternitati propter honorem quem rex noster triumphator a vobis semper recepit. Nostrae itaque parvitatis voluntas fuit et est et erit in perpetuum quod, quandiu, Deo volente, hac dignitate freti fuerimus, dilectum in Christo filium nostrum, regem, omnes barones et fideles suos sub vestro dominio stare faciemus. Hinc est quod precibus assiduis vos precamur ut non tradatis oblivioni ipsum regem nostrum vobis devotum neque orientalem plagam neque domum Dei; imo succurrite oppressis, prout Deus vobis inspiraverit, et gentibus et caeteris necessariis.] Nam preces sanctorum habent potestatem juvandi debiles. Igitur propter rumores quos evangelista pacis nobis nuntiavit, scilicet quod inter illustres reges Francorum et Anglorum sit pax reformata, gavisi sumus, sicut fuerunt sancti apostoli, veniente super eos Spiritu sancto in monte Sion, et Dominus dixit eis: Iterum videbo vos, et gaudebit cor vestrum, et gaudium vestrum nemo tollet a vobis (Joan. XVI, 22). Hoc gaudium novum, quod a sanctitate vestra audivimus, sic credimus sicut si duodecim apostoli et Dominus tredecim nobis dixissent, et sic speramus, Deo dante, per eos legis observatores ab inimicis crucis liberari nostris temporibus. Sed ab hac credentia longe sumus et morimur sicut propheta; et, si modo contigisset, sicut contigit Ezechieli, ponere signum in frontibus illorum qui suspirant propter destructionem Hierusalem, mandatum propterea vestrum, sicut nobis mandatis, adimplevimus, et omni tempore adimplebimus, verbo aperiemus portam eundi ad Christum, quam quidem nobis ostendistis et aperuistis in omni sanctitate et charitate. Unde vestra sanctitas trahet cor lapideum ab hominibus et ponet suis sanctis precibus cor carneum. Nam verbum vestrum non cadit inter spinas neque supra petram neque in loco infructuoso neque in loco ubi sub meridie volucres inveniunt semen, et comedunt illud; neque in loco ubi siccat et non affert fructum, sed in bono loco, qui deferat fructum centenum, sexagenum et trigenum. [Recepimus ex parte Dei et vestra remissionem peccatorum et idem mandatum augmentavimus, auctoritate Dei et vestra omnibus sub sacerdotio nostro constitutis, et praeconium non cessamus alta voce mittere et praedicare sanitatem infirmis et remissionem peccatorum. Et Dominus dixit contrito, Remittuntur tibi peccata (Joan. II, 12), et quia credidit, recepit sanitatem. Iterum dixit ei: Tolle grabatum tuum, et ambula (Joan. V, 8), quia qui plus diligit, plus accipit; et vos qui consilium Dei scitis, hoc quod remittitis remissum est. Idem habemus mandatum, praecepto Dei et vestro, remittendi peccata omnibus qui pro lege Dei fundunt sanguinem. Nam nostra vita alligata est filiis ancillae Abrahae, qui crescunt sicut spinae, nos volentes suffocare et sicut serpentes deglutire volentes et propter inflammationem suam nocte dieque non cessant mordere creaturas Christi, nec permittunt eas quietem habere, sed semper exasperant et infestant. Mane dicimus: Quando veniet vesperum? et sero: Quando veniet mane? cum dolore et anxietate nunc usque sustinuimus, nec est qui ad laetitiam nos pertrahat.] Anxietates autem et angustiae et pruritus noster nos semper faciunt vigilare et desudare in orationibus, et non permittunt quietem habere, quandiu viderimus Christum inhonoratum et crucem Christi propositam non dubitari, Ecclesias dirui, sacerdotes servos fieri et omnia Christi mandata conculcari et vilipendi a barbaris gentibus non circumcisis sed retaliatis; et vita nostra non est nisi solummodo poena, dolor et gemitus. Nam hoc non solum non audimus, imo quotidie videmus et in corpore portamus. Ideo, sanctitas vestra magis et magis debet orare. Audistis enim non solum Christianos ab ortu solis esse seminatos et dispersos et ligatos; imo, quod gravius est, non solum ligant nos, sed et derident. De caetero autem ponite studium vestrum contra mortem et ad portandum pondus nobiscum contra illos qui inhonorant Christum, collum supponatis. Nec moremini pro Dei pietate mittere subsidium, ne, peccatis exigentibus, nimia nostra dilatio fiat confusio; quia nostrum credere decepit nos, et patimur quotidie naufragium sine spe humani subsidii.
XLVI. CATHOLICO ARMENIORUM. Respondet superiori epistolae. (Dat. ut supra; id est, Laterani, Kal. Junii.) Quod die ac nocte in lege Domini mediteris, ex litterarum tuarum tenore cognovimus, quas variis auctoritatum floribus decorasti, de thesauro cordis tui nova et vetera proferens et haec illis et illa istis doctius intermiscens, ut uberius juncti simul flosculi redolerent. Sane, licet didiceris ex verbis Apostoli, quod omnes unum corpus sumus in Christo, singuli autem alter alterius membra (Rom. XII, 5), et quod cunctos, quos sacri baptismatis unda regenerat, fratres facit, quoniam unus est Pater noster qui est in coelis (Matth. XXIII, 9), prout in Evangelio veritas protestatur, in nobis tamen qui beato Petro successimus, Christianae fidei magisterium recognoscis. Unde, secus fontem sanctae fidei nostrae ac praeceptorum legis et Ecclesiae quiescere desideras et nutriri, ut sugas mamillas nostras quotidie et inebrieris lacte doctrinae a sede apostolica emanantis. Et licet loco quidem a nobis remotus existas, fide tamen nobis gaudes tam te quam Armenicam Ecclesiam couniri, cum ex illo sitis ovili de quo Dominus in Evangelio protestatur, alias, inquiens, oves habeo quae non sunt ex hoc ovili, et illas oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor (Joan. X, 16). Oves enim hujus ovilis uni Dominus pastori commisit, Petro videlicet, cum inquit ad eum, Pasce oves meas (Joan. XXI, 17), innuens per verbum tertio repetitum, quod quicunque fidem habuerit Trinitatis, in quacunque trium orbis partium regione ac trino fidelium ordine, cum Noe, Job et Daniele, sive in lecto, sive in agro, sive in mola consistant, Petri magisterio sunt commissi. Gavisus es igitur quod mater Ecclesiarum omnium, quae totum orbem sua irradiat claritate, catholicam Armeniorum Ecclesiam bono corde respiciens voluit consolari, in hoc illud impletum intelligens quod inquit Petro Dominus Jesus Christus: Ego pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conversus confirma fratres tuos (Luc. XXII, 32). Asseris quoque quod ab Ecclesia Romana fidem ab initio Armenica suscepit Ecclesia quam tu et coepiscopi tui et grex tibi et ipsis commissus, non minuistis in aliquo nec auxistis, sed sicut accepistis, sic usque hodie inviolabiliter observatis, ejus tenentes consuetudines secundum sanctorum Patrum praecedentium instituta. [Nos igitur qui diligere debemus proximos ut nos ipsos, de tuae fidei puritate gaudemus in Christo et te, velut venerabilem fratrem nostrum et magnum Ecclesiae Dei membrum, gerimus in visceribus charitatis, ac charissimum in Christo filium nostrum Leonem regem Armeniorum illustrem honorare disponimus, et universam Armeniorum Ecclesiam, utpote filiam sedis apostolicae specialem, specialiter confovere. Ne autem haeres sit filius ancillae cum filio liberae, imo ne ancillae filius haeredis liberae sibi amplius haereditatem usurpet, sed ancilla potius et ejus filius expellantur, posuimus signum Thau in frontibus gementium et dolentium, ita quod per Dei gratiam crucesignatorum exercitus Venetias jam applicuit pro parte majori, unde in proximo naves ascendent in terrae sanctae subsidium transituri.] Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attentius et per apostolica tibi scripta mandamus quatenus, in divini nominis timore persistens et in apostolicae sedis reverentia perseverans, praedictum regem et universam Armeniorum Ecclesiam in lege Domini et nostra devotione confirmes, et eis, sicut per alias litteras nostras mandavimus, formam apostolicae remissionis exponas, et exhorteris ipsos attentius, ut se murum pro domo Domini opponant ascendentibus ex adverso nec dubitent, si opus fuerit, pro illo fundere sanguinem, qui pro eis crucis non dubitavit subire tormentum; cum sic regnum sibi possint acquirere sempiternum et terrena in coelestia, laudabili commercio commutare. Exspectent autem efficax de coelo auxilium et festinum de terra succursum et spem suam ponant in eo qui est in se sperantium fortitudo, qui facit in tentatione proventum, et post lacrymationem et fletum, gaudium et exsulationem inducit.
Datum, ut supra.
XLVII. LITTERAE SISENSIS ARCHIEPISCOPI, REGIS ARMENIAE CANCELLARII, AD D. PAPAM. Mitram et pallium et indulgentiam petit. (Data, verisimiliter, Sisi, 1 Octob. anno 1201, sicut et epist. 42.) Paternitatis vestrae litteras, ea qua decuit reverentia et devotione, suscepimus, et per earum continentiam pleno collegimus intellectu sanctitatem vestram parvitatem nostram charitatis visceribus amplexari. Continebatur etiam in litteris illis ut magisterium et primatum sanctae sedis apostolicae recognosceremus et in devotione ipsius persisteremus, et ut non solum regem, verum etiam et barones et reliquum populum, ad fidem et unitatem ejusdem induceremus. In verbo veritatis ad hoc laborat nostra sollicitudo, ad hoc inclinata est nostra intentio. Tenemur nempe de obedientiae vinculis et devotionis reverentia, omnibus mandatis sanctae sedis apostolicae pro viribus obsecundare. Eapropter nulli veniat in dubium ut ab his quae honori et utilitati ejusdem spectare videntur vel videbuntur nostram subtrahamus voluntatem; imo manus ad aratrum mittemus et, ut bonus arator, spinas et tribulos eradicare studebimus, et terram bene laboratam ad honorem sanctae apostolicae sedis colere et exornare usque ad messem, Deo auxiliante, non deficiemus. Super his igitur omnibus praedictis, in quibus parvitatem nostram vestra sanctitas dignata est monere et exhortari paternitati vestrae, quas sufficit nostra valetudo, gratiarum actiones exsolvimus, de debito et merito vobis adstricti. [Quia vero in remotis partibus inter barbaricas nationes ad Dei servitium sumus constituti, et in propria persona vestram nequivimus, quod moleste ferimus, visitare paternitatem, flexis genibus cordis, vestrae supplicamus sanctitati ut nos non tradatis oblivioni, imo tanquam obedienti vestro, mandatum vestrum humeris nostris imponere non dedignemini, scientes nos ad omnia beneplacita vestra promovenda et exsequenda, tam mente quam animo, promptos et paratos esse. Praeterea, nova vestra planta effecti, multa precum instantia exposcimus, ut in memoriam dilectionis sanctae sedis apostolicae annulum, mitram et pallium nobis mittere dignemini, et ut eamdem remissionem, quam peregrinis transfretantibus pro Dei servitio conceditis, ex parte vestra militibus pugnantibus sub illustri rege nostro contra crucis hostes, pro honore et defensione Christianitatis, confirmare possimus; quatenus hujus remissionis gratia, sumptis animi viribus, in bello fiant audaciores.]
XLVIII. ARCHIEPISCOPO SISENSI RESPONSIVA. Respondit epistolae superiori et mittit ei pallium. (Dat. ut supra; id est, Later. Kal. Junii; vide epist. 43.) Non processit ab homine, sed a Deo, (quoniam nec caro nec sanguis, sed is potius, cujus vices in terris gerimus, Jesus Christus tibi misericorditer inspiravit) ut, sicut per tuas nobis litteras intimasti magisterium sedis apostolicae recognosceres et primatum et in ipsius devotione persistens, non solum charissimum in Christo filium nostrum Leonem, regem Armeniae illustrem, sed populum ad id induceres et barones. Recognoscis etenim et per tuas litteras profiteris, obedientiae vinculis et devotionis reverentia te teneri universis mandatis sedis apostolicae pro viribus obedire. Ideoque ab his quae ad honorem et utilitatem ipsius spectare videntur, tuam non subtrahis voluntatem. Nos igitur tantae fidei puritatem et tantam devotionis constantiam attendentes, [ei a quo bonum omne procedit, licet exsiles, quas possumus tamen gratiarum exsolvimus actiones, quod tam pium tibi tribuit intellectum et animum tam humilem inspiravit. Tibi quoque, sicut venerabili fratri nostro et magno Ecclesiae Dei membro, deferre proponimus et preces tuas in his quae a nobis, secundum Deum, postulaveris exaudire. Super eo autem quod a nobis per tuas litteras postulasti, ut fraternitati tuae pallium destinemus, annuere tuis desideriis cupientes, per dilectos filios Soffredum, tituli Sanctae Praxedis et Petrum, tituli Sancti Marcelli, presbyteros cardiles, apostolicae sedis legatos, quos in terrae sanctae subsidium destinamus, pallium, insigne videlicet plenitudinis pontificalis officii, de corpore beati Petri sumptum, transmittimus, tibi ab ipsis vel eorum altero, juxta formam solitam quam sub bulla nostra dirigimus, solemniter conferendum. [Monemus igitur fraternitatem tuam ac exhortamur attentius, et per apostolica tibi scripta mandamus, etc., ut in illa quae scribitur Catholico usque confirmes, et eis formam apostolicae remissionis exponas, etc., usque in finem.
Datum, ut supra. ]
XLIX. REMENSI ARCHIEPISCOPO, SANCTAE ROMANAE ECCLESIAE CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. De divortio Philippi Francorum regis. (Laterani, III Non. Julii.) Quantumcunque charissimum in Christo filium nostrum Philippum, regem Francorum illustrem, et nos in eo, super negotio matrimonii expedire velimus, in duobus tamen charissimae in Christo filiae nostrae, J. reginae Francorum illustri, nos convenit providere, ne indefensa sit et examinetur a suspectis judicibus causa ejus; cum nec justitia id permittat nec nos debeamus in hoc nostram conscientiam vulnerare. Quantum autem ipsius regis voluerimus serenitati deferre, fraternitatem tuam jam credimus ex transcripto, quod dilecti filii magistri F. Aurelianensis decanus, et W . . . Sancti Frambaudi thesaurarius, a nobis secum detulerunt, noscere potuisse. Si ergo rex ipse desiderat expedire, libenter testes quos super consanguinitate, affinitate, seu maleficio, duxerit producendos, faciemus admitti, dum tamen testes, si quos praedicta regina ad defensionem suam producere forte voluerit, per delegatos judices admittantur. Cum ergo nos in omnibus, in quibus cum justitia, possumus, regiae velimus serenitati deferre, fraternitati tuae per apostolica scripta mandamus quatenus regem ipsum moneas et inducas ne illa requirat a nobis, quae sine juris injuria et tam nostrae quam ipsius animae detrimento et infamia, etiamsi vellemus, non possemus aliquatenus adimplere; quia super his in quibus eum honeste possumus exaudire, nullam moram vel difficultatem volumus adhibere.
Datum Laterani, III Non. Julii.
L. ILLUSTRI REGI FRANCORUM. De eodem argumento. (Dat. verisimiliter, ut supra, id est, Later. III Id. Julii. Saltem, ante VIII Id. Septembris.) [Doloris aculeus nostrae mentis intima penetravit et cordi nostro moeror irruit improvisus, cum in eo de nobis serenitas regia, sicut accepimus, conqueratur super quo ab ipso gratiarum et meruimus et exspectavimus actiones. Proposuerunt enim dilecti filii magistri, F. Aurelianensis Decanus, et W. thesaurarius Sancti Frambaldi, nuntii tui, ex parte regiae celsitudinis in audientia nostra querelam, firmius, ut eis injunctum fuerat, sicut credimus, asserentes quod te in causa matrimonii severius tractabamus, quam alii principes in simili causa consueverint pertractari. Nam olim inclytae recordationis Ludovicus, pater tuus et Fridericus quondam imperator et nuper charissimus in Christo filius noster Joannes, rex Anglorum illustris, coram praelatis in terris propriis constitutis, adversus eas quas habere videbantur uxores quaestionem, servato juris ordine, intenderunt et ecclesiastico ab eis fuerunt judicio separati: quod postmodum sedes apostolica minime retractavit. Caeterum si verum attendas, imperator praedictus ab ea quae conjux dicebatur ipsius, licet in regno Teutonico, fuit tamen per legatos sedis apostolicae separatus; et nos in regnum tuum legatos nostros destinare curavimus ut de matrimonii causa cognoscerent et eam, servato juris ordine terminarent. Licet autem praedictus Ludovicus, quondam pater tuus et praesens etiam rex Anglorum ab his quas sibi junxerant, praelatorum terrae suae judicio, fuerint separati, super divortio tamen non fuit ad sedem apostolicam querela delata. Unde quod a praelatis ipsis factum fuerat, cum nullus penitus reclamaret, noluit revocare. Utrum autem apostolica sedes dissimulare valeat querimonias oppressorum et mulierum praecipue, quae quanto infirmioris conditionis existunt, tanto sunt amplius in sua justitia confovendae, utinam intelligeret regia serenitas plenius per seipsam, vel illi eam melius docuissent qui consiliarii ejus et familiares existunt et in utroque sunt jure periti! Cum autem sententiam illam divortii, tanquam inordinate prolatam, bonae memoriae Coelestinus papa, praedecessor noster, duxerit revocandam, nos, ne si causa tua maneret diutius in suspenso, cor regium sollicitudo nimia molestaret, per legatos nostros, quos in regnum Francorum direximus, te voluimus expedire; qui hodie forsan negotium ipsum, veritate comperta, juxta desiderium tuum terminassent, nisi eorum judicium declinasses. Per te namque recessum est a judicio, postquam charissima in Christo filia nostra Inseburgis, regina Francorum illustris, ab appellatione recessit. Novimus autem et in hoc etiam tuae serenitati compatimur, quod hujusmodi querimonia non quidem ex ratione, sed sensualitate procedit; cum aequitatem, severitatem appelles et justitiam quasi violentiam aegre feras. Caeterum potuisset apostolica sedes, nisi tuo detulisset honori, non solum praedictam retractare sententiam, latam juris ordine non servato, sed in latorem ipsius ultionem canonicam exercere, sicut bonae memoriae Nicolaus papa, praedecessor noster, in Guntarium Coloniensem et Tetgualdum Treverensem archiepiscopos, in casu pene simili, legitur processisse; qui et latam ab eis revocavit sententiam et eosdem archiepiscopos deposuit ab officio pastorali; imo etiam in Lotharium regem et superinductam excommunicationis sententiam promulgavit, quoniam idem rex occasione sententiae ab eisdem archiepiscopis promulgatae, relicta Tetberga quam sibi legitime copularat, Gualdradam quam superinduxerat, in conjugem retinebat.
Nos autem serenitati regiae, quantum cum Deo potuimus, deferre volentes, nec in eum qui sententiam tulerat, cum tibi sit consanguinitate conjunctus, processimus. nec in personam superinductae vel tuam, sententiam aliquam duximus proferendam, sed terram tantum post frequentes commonitiones subjecimus interdicto. Cum ergo non secundum severitatem juris, sed aequitatem potius te duxerimus pertractandum, non demereri sed promereri potius devotionem tuae serenitatis credidimus; nec laedi te putavimus, si juste prosequeremur justitiam, sed juvari.] Vellemus autem ut nunc saltem, acquiescens consilio saniori, patienter moram modici temporis sustineres et permitteres ut tam te quam nos ipsos super tanto expediremus negotio, servata pastoralis officii gravitate. Nos enim non minus quam te credimus in hoc negotio impeditos, cum molestum sit nobis celsitudinem regiam molestare, et a via recta discedere non sit tutum, ne propter regem terrenum coelestis Regis incurramus offensam. Quid autem praedictis nuntiis tuis ad honorem regiae serenitatis duxerimus offerendum, ne sinistra interpretatione forsitan depravetur, tibi praesentibus explicamus. Obtulimus enim quod, si beneplacito regio resideret, duos viros honestos, providos et fideles, ad tuam praesentiam mitteremus, qui non extra regnum Francorum, sed Stampis etiam, ubi praedicta regina moratur, sive ipsa litem in eorum vellet praesentia contestari, sive nollet ut contumax respondere, dummodo advocatum, si peteret, obtineret, super impedimento affinitatis vel consanguinitatis aut aliis quae proponerentur, audirent et testes tuos recipere procurarent; deinde, si regina contumax non fuisset, sed lite potius contestata, poteret recipi testes suos, quia id ei non possemus de jure negare, sicut regalis prudentia non ignorat, ipsimet in expensis nostris, ne charissimus in Christo filius noster, Canutus, rex Danorum illustris, germanus ipsius, si vocaretur ab eis, se per importunitatem temporis, maris turbationem et viarum discrimina, sicut hactenus, excusaret, properarent in Daciam, testes quos ipse induceret recepturi et audituri rationes, si quas duceret proponendas. Quod si tuo beneplacito resideat ut aliquis honestus, providus et fidelis, de regno tuo ad examinationem hujusmodi facti adderetur eisdem, ipsi quoque, cum aliquo tali viro de regno Daciae, testes reciperent ex parte reginae, statimque cum festinatione redeuntes in Franciam, si reginae voluntas libere posset induci, depositiones testium publicarent, et, examinato negotio, proferre sententiam, appellatione postposita, non differrent: alioquin, causam sufficienter instructam referre secum ad nostram praesentiam procurarent; quoniam coram nobis regina ipsa per suum procuratorem nec locum suspectum nec advocati defectum, nec aliam exceptionem allegare posset ad subterfugium nec etiam appellare. Quod si etiam malles in regno tuo proferri sententiam, nos eam cum consilio fratrum nostrorum occulte formatam, mandaremus in regno tuo solemniter publicari, nec pateremur decisionem hujus negotii prorogari, quin illud, quantum in nobis esset, curaremus quanto citius expedire. Ad hoc etiam pro te fuimus inclinati ut, nuntiis nostris ad tuam praesentiam accedentibus, si de ipsius reginae libera procederet voluntate, eligerentur aliqui de regno tuo viri discreti, qui causam ipsam, consentientibus partibus, mediante justitia terminarent. Quod autem liberum ejusdem reginae consensum voluimus [et] causam ipsam, personis de tuo tantum regno committere, vel sententiam per eosdem in tuo regno formari, hoc ad duplicem causam noveris esse provisum: et propter justitiam, quae non patitur ut judex aut locus parti, maxime quae impetitur, debeat esse suspectus; et propter cautelam, ne propter validam suspicionem talis posset sententia revocari, ut sic et nostrum opprobrium et tuum dispendium vitaremus. Licet autem idem nuntii tui quod eis obtulimus non duxerint acceptandum, si tamen serenitati tuae, sicut credimus, visum fuerit expedire id, cum per litteras et nuntios tuos requisiti fuerimus, faciemus, cum nil tibi negare velimus quod cum honestate nostra concedere valeamus. Et ut plenius intelligas nostrae propositum voluntatis, per quod te cupimus expedire, in praesentia nostra coram nuntiis tuis reciperemus ab his, qui mittendi essent a nobis ad hoc negotium exsequendum, corporaliter juramentum, quod ad expediendum illud bona fide, quanto melius possent, procedere non tardarent. Monemus igitur serenitatem regiam, et exhortamur attentius quatenus paternae dilectionis affectum quem circa te habemus intendas, considerans diligenter quod alia forma nobis non occurrat ad praesens, per quam citius hujusmodi possit negotium expediri. Saepe vero contingit quod nimia festinantia nimiam generat tarditatem; quod in causa matrimonii semel expertus, ne iterum experiaris, evites. Nam si ab initio in ea ordo fuisset judiciarius observatus, hodie forte nullius dubitationis scrupulus remansisset. Utinam igitur quid liceat, quid expediat et quid deceat diligenter attendas; et, de anima tua sollicitus, agas quod divinae complaceat voluntati. Ad hoc regiam celsitudinem monemus attentius et hortamur quatenus praedictam reginam, sicut te decet et ipsam, honorifice facias pertractari, cum si nec tibi copulata fuisset, sed ex aliqua necessitate divertisset ad regnum Francorum, ipsam honorare merito debuisses. Quod ea praesertim debes facere ratione, ne tuae causae processus valeat aliquatenus impediri.
LI NOBILI VIRO, JACOBO, CONSOBRINO ET MARESCALCO NOSTRO. De matrimonio regis Siciliae cum Aragonici regis sorore. (Laterani, Non. Junii.) Ad tuam volumus audientiam pervenire, nos charissimi in Christo filii nostri, illustris regis Aragonum, et reginae matris ipsius, litteras et nuntium recepisse, firmiter promittentium, quod parati sunt nobilem mullerem, sororem regis ipsius charissimo in Christo filio nostro, Friderico, illustri regi Siciliae, copulare. Promittunt autem quod, si opus fuerit, ad liberandum regem ducentos milites in expensis suis, in regis ejusdem subsidium destinabunt, vel prout venerabiles fratres nostri archiepiscopi et episcopi et dilecti filii nobiles viri, comites regis familiares, ut audivimus, postularunt, et nos posse credimus obtineri, ipsa regina in persona propria illuc cum quadringentis vel quingentis militibus, juxta mandatum nostrum, ad regis defensionem accedet. Verum, ne amittant operam et impensam, si causa qualibet matrimonium non fuerit consummatum, cum nec contrahi sponsalia sola possint, sibi potunt pro tantis expensis debita securitate caveri. Postulabant quoque donationem propter nuptias fieri nobili memoratae, ac si regina eadem, tanquam mater, ad regem accesserit nutriendum, certos sibi redditus assignari, ex quibus sibi et filiae ac regi possit honorifice providere. Licet autem contractum hujusmodi regno utilem et regi non solum nunc, sed etiamsi in omni pace regnaret, honorabilem reputemus, quia tamen super hoc per nos et dictos familiares jam dudum habitus est tractatus, ad consummationem negotii noluimus sine conscientia eorum procedere, sed honori suo duximus deferendum. Unde eisdem [per apostolica scripta mandavimus, ut super hoc tam infra se quam tecum, et cum dilecto filio R. tituli Sanctorum Marcellini et Petri presbytero cardinale, Casinensi abbate, apostolicae sedis legato, consilium communicent et quod ad consummationem hujus negotii statuerint, nobis significare procurent, idoneos nuntios, super praedictis omnibus sufficienter instructos, ad sedem apostolicam destinantes; ut cum nuntio nostro, quem propter hoc destinare proponimus, ad regem et reginam Aragonum accedant et sponsalia contrahere non postponant, caeteraque perficiant quae super hoc fuerint consummanda. Ideoque discretioni tuae per apostolica scripta mandamus, quatenus familiaribus ipsis studeas suadere uti ad hujus negotii consummationem intendant, et tu ipse ad id des operam efficacem.
Datum Laterani, Non. Junii.
Scriptum est in eumdem modum, Casinensi abbati.
In eumdem modum, familiaribus regiis, usque consummanda.
Datum, ut supra.
LII. BITURICENSI ARCHIEPISCOPO Non temere accusandum est matrimonium quod per multa tempora constitit. (Laterani, II Non. Junii.) Veniens ad apostolicam sedem dilectus filius, nobilis vir And. de Calviniaco, fideli nobis relatione monstravit, qualiter matrimonium quod inter eum et dilectam in Christo filiam, Dionysiam, uxorem suam, contractum exstiterat, coram bonae memoriae praedecessore tuo fuerit accusatum, qualiter etiam super accusatione processum fuerit. Litteras quoque tam confirmationis quam commissionis, quae a felicis recordationis Coelestino papa, praedecessore nostro, super hoc diversis temporibus emanarant nobis exhibuit et contra latam sententiam rationes plurimas allegavit; proponens praeterea quod circa quindecim annos cum praedicta uxore sua in bona voluntate permanserat et quinque liberos susceperat ex eadem. Quia vero ingressus ecclesiae sibi fuerat interdictus et nos, recepta secundum formam Ecclesiae cautione, ab interdicto fecimus eumdem absolvi, fraternitati tuae de communi fratrum nostrorum consilio, per apostolica scripta mandamus quatenus, cum negotium ipsum ad sedem apostolicam sit translatum, tu eum, sententia non obstante, super ipso matrimonio non molestes, nec permittas ab alio molestari, sed si quis contra mandatum aliquid duxerit proponendum, illud referat ad apostolicam sedem. Et quia contra conjugium quod tanto tempore jam duravit, et ex eo proles multiplex est suscepta, actio non facile consuevit admitti, praesertim in gradu remoto inter personas pacifice commanentes, ipsa provideat tua fraternitas discreto consilio, circumstantiis universis diligenti meditatione pensatis, quid deinceps super ipso negotio sit agendum.
Datum Laterani, II Non. Junii
LIII. NOBILI VIRO AND. DE CALVINIACO. De eodem argumento. (Dat. ut supra. Id est: Laterani, II Non. Junii.) In nostra praesentia constitutus, fideli nobis relatione monstrasti, etc. In eumdem fere modum usque in finem. Volentes igitur plenius quieti tuae paterna sollicitudine providere, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne quis te vel uxorem tuam contra formam praemissam super hoc audeat molestare. Nulli ergo, etc.
Datum, ut supra.
Scriptum est Turonensi archiepiscopo et episcopo Cenomanensi, ut sive Bituricensis archiepiscopus, sive alius, eum vel uxorem suam super hoc, contra formam praemissam, praesumpserit molestare, praesumptionem ipsius, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione postposita, compescatis. Quod si non ambo, etc.
Datum, ut supra.
LIV. MAGISTRO HONORIO ARCHIDIACONO RICHEMUNDIAE. Determinatur controversia de Archidiaconatu Richemundiae . (Dat. ut supra. Id est: Laterani, II Non. Junii.) [Post electionem et confirmationem venerabilis fratris nostri, Eustachii Eliensis episcopi, vacante archidiaconatu Richemundiae, quem tenuerat,] cum id ad venerabilis fratris nostri Eboracensis archiepiscopi notitiam pervenisset, agentis tunc in partibus cismarinis, [eum tibi propria liberalitate concessit, dans Eboracensi capitulo suis litteris, ut te in archidiaconum, sicut moris est, recipere procurarent; cujus noluerunt mandato parere; propter hujusmodi rationes: Quia videlicet bonae memoriae Coelestinus papa, praedecessor noster, inter alia, quae decano et capitulo Eboracensi suo privilegio noscitur indulsisse, ordinationem quoque canonicorum seu personarum, sicut ab ipsa fundatione loci erat hactenus observatum, liberam esse decrevit, ut videlicet idonea et honesta persona, cui archiepiscopus ipse vacantem in Ecclesia Eboracensi praebendam vel dignitatem duceret conferendam, secundum antiquam ipsius Ecclesiae consuetudinem, praesentaretur capitulo et decano], receptus autem a capitulo in canonicum, per librum et panem, per manum decani deberet in capitulo investiri, postmodum vero in osculo fratrum receptus, de conservanda fidelitate ipsi Ecclesiae, libertatibus et consuetudinibus juri consentaneis pro viribus defendendis, non detegendis secretis capituli, juramentum consuetum et debitum interponeret, et tunc de mandato decani et capituli, prout moris est, per manum installaretur cantoris. [Et, si quis contra consuetudinem istam antiquam et approbatam in ipsa Ecclesia esset per aliquem introductus, nec pro persona nec pro canonico haberetur. Quod si archiepiscopus vacantem in Ecclesia ipsa praebendam vel personatum infra terminum Lateranensis concilii, secundum formam praescriptam, canonica admonitione praemissa, personae idoneae non conferret, liceret decano et capitulo auctoritate apostolica, nullius contradictione vel appellatione obstante, illud, juxta ejusdem concilii statuta, conferre. Cum igitur in litteris archiepiscopi directis capitulo, decani mentio nullatenus haberetur, per cujus manum debebas in capitulo investiri, ejus mandato fuit merito contradictum,] et illa praeterea ratione quod, cum idem praedecessor noster J. de sancto Laurentio de cancellaria Eboracensi curaverit manu propria per annulum investire, mandans nuntio suo, ipsius nomine, stallum in choro et locum in capitulo et processione, cum integritate reddituum et omnibus ad cancellariam pertinentibus assignari, tu pro eo quod proventus ipsos in contemptum praesumpsisti mandati apostolici retinere, per decanum et capitulum Eboracensem fuisti excommunicationis laqueo irretitus; unde non eras ad dignitatem interim admittendus. Cui praeterea illa ratio repugnabat, quod ante investituram a capitulo habitam, archidiaconali te officio ingessisti. Unde, juxta privilegii continentiam pro persona non debebas haberi, praesertim cum tibi homicidia, sacrilegia, incendia et alia multa gravia et enormia objicerentur, quae, archidiaconatum ipsum manu armata tibi usurpare contendens, perpetrare minime timuisti. [Ipsius igitur institutione propter praemissas rationes et alias a capitulo reprobata, ipsi, ne juris sui dispendium sustinerent, intelligentes etiam archidiaconatus ipsius dispositionem ad eos, tam auctoritate Lateranensis concilii quam indulti sibi privilegii, devolutam, habito prudentum consilio, illum dilecto filio, Rogerio de sancto Eadmundo unanimiter contulerunt, investientes eum de ipso, prout moris est, et solemniter installantes. Processu vero temporis, praefatus archiepiscopus, ab apostolica sede rediens in Northmanniam , post resignationem et abjurationem a te factam et receptam ab ipso, eidem R. archidiaconatum contulit antedictum. Petebat igitur ab impetitione tua prorsus absolvi, et archidiaconatum ipsum, tam ratione primae quam secundae concessionis, sibi rationabiliter assignatum per sedem apostolicam confirmari]. Ad cujus objectiones ex ordine taliter respondebas, quod, licet decani mentio in litteris archiepiscopi directis capitulo expresse facta non fuerit, non tamen ob hoc exclusus videri poterat vel debebat, sicut pars proponebat adversa; imo continebatur in capitulo, sicut pars continetur in toto, cujus decanus pars est honorabilis, archiepiscopus vero caput existit, ne in uno contingat corpore, non sine monstruoso prodigio, duo capita inveniri. Quod autem te excommunicationis sententia lata per decanum et capitulum non ligaverit, multipliciter ostendere satagebas; tum quia fructus cancellariae nequaquam perceperas, cum tantum spiritualium procurator esses ab archiepiscopo constitutus, tum quia nec tu, nec alius, occasione mandati simplicis, per quod coercitio nemini mandatur, potuit coerceri; praesertim cum illa sententia qualiscunque, post appellationem a te interpositam fuerit promulgata. Unde venerabilis frater noster, Cantuariensis archiepiscopus, tunc apostolicae sedis legatus in Anglia, communicato multorum coepiscoporum et aliorum prudentium virorum consilio, pronuntiavit te hujusmodi sententia non teneri, sicut ex rescripto litterarum ipsius legati ostendere satagebas. Administrationi autem archidiaconatus, cum tempore illo absens fueris, te minime ingessisti; sed cum videres postmodum investituram tibi a capitulo contra justitiam denegari, de mandato superioris archidiaconatum ingressus, coepisti in eo, prout ad tuum pertinebat officium, ministrare. Quod autem homicidia, vel alia hujusmodi, per te illic fuerint perpetrata, vel quod archidiaconatum renuntiaris aut etiam abjuraris penitus denegabas; asserens quod eo tempore quo pars adversa te renuntiasse vel abjurasse dicebat et sibi archidiaconatum fuisse collatum, archiepiscopus te pro archidiacono et adversarium pro excommunicato habuit pariter et intruso. Unde auctoritate litterarum nostrarum de mandato dilecti filii nostri P . . . . . tituli Sancti Marcelli presbyteri cardinalis, tunc apostolicae sedis legati, coram venerabili fratre, nostro Rothomagensi archiepiscopo et suis conjudicibus in Northmannia et demum coram bonae memoriae Lincolniensi episcopo et conjudicibus suis in Anglia, idem archiepiscopus super intrusione ipsum adversarium traxit in causam, nosque receptas attestationes super ipso negotio meminimus recepisse. Adjecisti praeterea quod, si etiam ea fecisses, per adversarium tamen tuum tibi non poterant objici cum effectu, cui potius super ipso archidiaconatu esset silentium imponendum, et approbata institutione tua, tibi restitutio facienda ex confessione partis adversae in judicio facta et saepius repetita ostendere nitebaris. Ipse namque Rogerius a nobis interrogatus in jure, ex quo tempore archidiaconatus Richemundiae sibi per capitulum fuerit assignatus, respondit quod circa festum Ascensionis proximum triennium compleretur. Cum igitur ex data litterarum nostrarum constaret, tempore illo archiepiscopum apud sedem apostolicam constitutum et in eis per nos antiquum jus fuerit declaratum, ut tempus quo ad apostolicam sedem accessit, et apud illam permansit vel recessit ab ipsa, non esset infra tempus sex mensium computandum, liquido constare dicebas, tempus illud archiepiscopo minime cucurrisse, sed si etiam quadriennium effluxisset, sicut prioris responsi poenitens ultimo loco proposuit pars adversa, quod ex parte tua de jure non posse fieri dicebatur, cum etiam tunc arripuisset iter ad sedem apostolicam veniendi, licet illud non fuerit continue prosecutus, impedimentis multiplicibus retardatus, interpretatio rescripti nostri ad tempus etiam hujusmodi pertinebat, cui praeterea praescriptio nocere non poterat in exsilio constituto. Factum autem capituli eumdem R. non potuit excusare, quoniam, cum institutio facta per archiepiscopum praecessisset quod superior ordinaverat capitulum tanquam inferius non poterat reprobare; cum etsi contra statutum privilegii non fuisset admissus, ipsi tamen, quia nec fuerant exsecutores privilegii constituti, nec poterant simul esse judices et actores, contra te praesertim, absentem et non contumacem, procedere non valebant. Si quid ergo per ipsos erat contra factum archiepiscopi proponendum, hujusmodi quaestio ad tribunal erat superius deferenda, ut auctoritate finiretur ipsius. Pendente proinde institutione tua, facta per illum ad quem [ suppl. pertinebat], tam jure communi quam auctoritate privilegii antedicti, per quod collatio personatuum et praebendarum archiepiscopo reservatur, idem R. non debuit in locum viventis obrepere, cum sciverit vel scire debuerit hoc jure canonico interdictum. Ait enim beatus Gregorius Eum qui contra justitiae regulam in archidiaconatum alterius provehi se consensit, ab ejusdem archidiaconatus honore deponimus, qui, si ulterius in loco eodem ministrare praesumpserit, se participatione sacrae communionis noverit esse privatum. Hujus ergo auctoritate decreti adversarium tuum asserebas ab archidiaconatus officio, quem male receperat, deponendum; praesertim cum illi primae irreptioni vehementer insisteret et per institutionem ejusmodi suum niteretur propositum demonstrare, ipsumque archidiaconatum tibi restitui suppliciter postulabas. Nos igitur, auditis his et aliis quae partes in praesentia nostra proponere voluerunt, et plenius intellectis, [quoniam constitit nobis archidiaconatum praemissum tibi per Eboracensem archiepiscopum et primitus fuisse concessum, et quod, institutione facta per ipsum, secundum juris ordinem minime reprobata, archidiaconatus non vacans nec potuerit nec debuerit in alium rite transferri, memorato R. qui contra justitiae regulam in archidiaconatum alterius provehi se consensit, super eo silentium duximus imponendum, sententialiter decernentes ut institutio facta per Eboracensem archiepiscopum de te sortiatur effectum. Exinde vero, si super renuntiatione vel abjuratione aut aliquo praemissorum aliquis, qui velit et valeat, adversus te duxerit proponendum, ordine poterit judiciario experiri.] Nulli ergo, etc., diffinitionis, etc.
Datum Laterani, Kal. Junii.
LV. DECANO ET CAPITULO EBORACENSI. De eodem argumento. (Laterani, III Non. Junii.) In eumdem modum, decano et capitulo Eboracensi, usque experiri. Quocirca, universitati vestrae per apostolica scripta mandamus atque praecipimus; quatenus quod a nobis est de jam dicto magistro Honorio provida deliberatione statutum, sublato cujuslibet contradictionis et appellationis obstaculo, humiliter observare curetis, recipientes ipsum tanquam archidiaconum, et a subditis recipi facientes. Nos enim si quid in praejudicium ejus de ipso archidiaconatu fuerit aliquatenus ordinatum, decernimus irritum et inane. Quod si forte (quod non credimus) mandatum nostrum nolueritis adimplere, noveritis nos venerabilibus fratribus nostris, Eliensi et Norwicensi episcopis, et dilecto filio decano Lincolniensi, dedisse firmiter in mandatis ut vos ad id per districtionem ecclesiasticam, contradictione et appellatione cessante, cogere non omittant.
Datum Laterani, III Nonas Junii.
Illis scriptum est super hoc contradictores, etc. hoc addito: Si vero dictus R. de Sancto Eadmundo possessionem archidiaconatus praesumpserit detinere, vos praesumptionem ipsius etiam per subtractionem aliorum beneficiorum suorum, appellatione postposita, compescere procuretis. Quod si non omnes, etc.
Datum, ut supra.
LVI. REGI ANGLORUM. De eodem argumento. (Later., verisimiliter Kal. vel III Non. Junii.) Cum, partibus apud sedem apostolicam constitutis, super archidiaconatu Richemundiae diutius fuisset in nostra praesentia litigatum, nos pro dilecto filio, magistro Honorio, exigente justitia, sententiam duximus proferendam, sicut ex rescripto nostrae diffinitionis seriem plenius continente perpenditur evidenter. Quocirca celsitudinem regiam rogamus attentius monemus, per apostolica tibi scripta mandantes, quatenus pro devotione apostolicae sedis et nostra, cum et ipse magister apud nos quae ad honorem et exaltationem regalis magnificentiae pertinebant saepe curaverit promovere, nec impedias nec impediri permittas quominus quod nobis est, etc., usque statutum sortiatur effectum; ejusdem Honorii obsequium excellentiae regiae multipliciter poterit existere fructuosum. Nos quidem, si quid, etc. venerabilibus etiam fratribus nostris, usque firmiter in mandatis, ut archiepiscopo, decano, et canonicis Eboracensibus ac clericis archidiaconatus ipsius, quibus super hoc scribimus, in exsecutione mandati nostri, cessante appellatione, ipsi quae praemisimus, etc., contradictores, etc.
Datum Laterani.
LVII. ARCHIEPISCOPO CANTUARIENSI. De judicio abbatis Torneae. (Later., II Non. Junii.) In nostra praesentia constitutus dilectus filius, R quondam abbas Torneae, proposuit coram nobis quod cum olim ad ejus monasterium accessisses, quod ipse in centum marcarum redditibus ampliarat, et ingressus capitulum monachorum, inquisitionem coepisses facere contra eum, ipse gravari se timens, ad sedem apostolicam appellavit; tu vero appellationi non deferens, eum ab administrationis officio suspendisti, et in ejus absentia, inquisitione post facta, ipsum usque ad monasterium de Ramessia, licet invitum, turpiter post te tractum, super crucem fecisti jurare quod te usque Londoniam sequeretur. Ipse igitur Londoniam veniens, appellationem quam prius interposuerat, solemniter innovavit, et ad venerabilem fratrem nostrum, Wintoniensem episcopum, et conjudices ejus commissionis, obtinuit litteras destinari, quas deferendas cuidam tradidit mercatori. Tu vero ipsum in Angliam redeuntem capi fecisti Londoniis, et in Eliensi monasterio carceri mancipari. Propter quod mercator qui litteras deferebat, venire in Angliam non praesumpsit; tandem vero a carcere liberatus, ad sedem apostolicam appellavit. Tu vero, ejus appellationi non deferens, sicut prius, in ipsum depositionis sententiam protulisti, et depositum in carcerem fecisti retrudi. Caeterum, cum fuisset a vinculis absolutus, ad praesentiam nostram venit, et ad venerabilem fratrem nostrum, Dunelmensem episcopum, et dilectum filium, magistrum Jo. de Londoniis, litteras impetravit, ut super propositis diligenter inquirerent veritatem, et causam ipsam, si partes vellent, concorditer fine debito terminarent; alioquin causam sufficienter instructam ad nos remittere non differrent. Proponebat igitur idem abbas quod praedicta omnia sufficienter fuerant coram eisdem judicibus comprobata. Verum dilectus filius, magister Honorius, archidiaconus Richemundiae, nuntius tuus, proposuit ex adverso quod, cum olim legationis officio fungeritis, ad monasterium de Tornea, ut ei visitationis impenderes gratiam, accessisti; cumque de vita ipsius R. diligentius inquisiisses de dilapidatione, incontinentia et turpi ejus conversatione, per testimonia tibi constitit monachorum. Unde, communicato prudentium virorum consilio, cum ab administrationis officio suspendisti, cum juxta canonicas sanctiones de dilapidatione suspectus debeat ab administratione suspendi. Nec appellaverat tunc temporis idem abbas; nec etiam si appellasset, tibi eum innotuerat appellasse; cum, sicut asserunt testes ejus, egressus capitulum in secreto collocutorio duxerit appellandum. Verum, cum postmodum apud Londonias appellasset, non solum appellationem interpositam recepisti, sed ministrasti etiam ad prosecutionem ipsius sufficienter expensas. Deinde, cum enormitates ipsius bonae memoriae Coelestino, praedecessori nostro, per tuas litteras intimasses, ipse tuam fraternitatem monuit [Apog. Conti, tuae fraternitati mandavit ], ut eum ab officio deponeres abbatiae, ac carceri mancipatum tandiu detineres, donec ad te mandatum ejus denuo perveniret. Ipse igitur depositionis sententiam expavescens, in praesentia multorum episcoporum et aliorum religiosorum virorum, renuntiavit spontaneus abbatiae, sed post paululum poenitens, se renuntiasse penitus denegavit. Tu igitur cum metropolitanus existeres ejus, et legationis officio fungereris, et ad hoc esses specialiter delegatus, mandati apostolici formam sequens, propter criminum evidentiam super abbatia ei perpetuum imponere silentium curavisti. Tandem vero, cum praedicto Dunelmensi et conjudici ejus sub forma praedicta sententiae tuae foret cognitio delegata, coram eis quod idem abbas renuntiaverit abbatiae, quod incontinentiae vitio laborabat, quod vasa quaedam monasterii praeter consensum monachorum alienaverat, quod tu ejus appellationi detuleras, et expensas ministraveras appellanti, quod auctoritate litterarum praedicti praedecessoris nostri, propter criminum evidentiam et spontaneam cessionem processeras ad depositionem ipsius, et de speciali mandato ejusdem praedecessoris nostri eum in monasterio Glocestrensi, ubi prius monachus fuerat, carceri manciparas, per testes legitimos comprobasti; deinde autem cum judices ipsi gesta omnia redegissent in scriptis, et terminum partibus assignassent, idem R. in manibus tuis et liti cessit, et renuntiavit spontaneus abbatiae, tuque renuntiationem ejus, ad multam quorumdam religiosorum virorum instantiam, recepisti. Caeterum, licet saepedictus R. se renuntiasse abbatiae ab initio denegasset, tandem tamen id in nostra praesentia confessus est, adjiciens quod, quia renuntiaverat spoliatus, ejus renuntiatio non tenebat. Praeterea, cum tu ei congrue promiseris providere, nec volueris adimplere promissum, nec ipse ratum habere quod fecerat tenebatur. Insuper metu fuerat ad renuntiationem inductus, cum tu ei fueris comminatus quod si ad nos cum judicum relatione veniret, obtineres a nobis quod eum in caveam poneremus. Contra hoc autem dictus archidiaconus replicavit, quod eidem R. prodesse non poterat nec debebat quod renuntiaverat spoliatus, utpote quem non adversarius, sed judex potius spoliarat. Metus autem quem allegaverat pars adversa, eum non poterat excusare, cum cadere non debuerit in constantem. Quis etenim constans praesumeret quod nos ad nutum tuum aliquem retruderemus in carcerem, et tyrannidem exerceremus in eos qui causas suas apud sedem apostolicam prosequuntur? Non ergo dictus R. debuit qualibet occasione praesumere quod nos hujusmodi vellemus saevitiam exercere. Quod autem praesumptio ejus frivola fuerit, apparuit ex post facto. [Licet igitur judex non semper ad unam speciem probationis mentem suam applicet, sed ex confessionibus, depositionibus, allegationibus, et in aliis quae in ejus praesentia proponuntur, formet animi sui motum, et tanta sit judicialis auctoritas ut semper debeat praesumi pro ea, donec contra ipsam aliquid legitime comprobetur, sub praetextu quasi tu contra praedictum R. coram Dunelmensi et ejus conjudice nihil penitus probavisses, standum tamen sententiae fuerat, nisi dictus R. eam ostenderet irritandam. Quia tamen praeter ista, constitit de ipsius renuntiatione spontanea, per quorumdam episcoporum litteras et confessionem ipsius, nos de consilio fratrum nostrorum ei super eadem abbatia silentium duximus imponendum.] Volumus autem ut eidem, divinae pietatis obtentu, de redditibus monasterii de Tornea in aliquo loco religioso congrue facias provideri. Nulli ergo, etc., diffinitionis, etc.
Datum Laterani, etc., II Non. Junii.
LVIII. EIDEM. Datur archiepiscopo facultas instituendi archidiaconos. (Laterani, II Kal. Junii.) Ex parte tua fuit in audientia nostra propositum, quod praedecessores tui correctiones excessuum, examinationes et decisiones causarum, in quibusdam ecclesiis quae ad te pertinent pleno jure, per se ipsos consueverant exercere, ita quod vices et officium archidiaconi gererent in hac parte. Tu vero pondus curae pastoralis attendens, alios vis in partem commissae tibi sollicitudinis evocare, et ad curam archidiaconalem in praedictis ecclesiis exercendam, duos archidiaconos ordinare disponis, ut levius in singulis fiat onus quod in plures fuerit distributum, et Ecclesia Cantuariensis tribus archidiaconis de caetero gaudeat, quae unum solum hactenus noscitur habuisse. Nos igitur propositum tuum in Domino commendamus, et ut illud effectui mancipes suademus, si tamen sine gravi scandalo et praejudicio aliquorum poterit adimpleri.
Datum Laterani, II Kal. Junii.
LIX. ELIENSI EPISCOPO, DECANO LINCOLNIENSI ET ARCHIDIACONO DE BEDFOR. Committitur eis ut examinent accusationem propositam adversus archiepiscopum Eboracensem . (Dat. ut supra, id est, verisimiliter, Later., II Kal. Junii.) Querelarum diversitas et frequentia quaestionum, quae nobis contra venerabilem fratrem nostrum, G. Eboracensem archiepiscopum, assidue proponuntur, nostrum fatigat vehementer auditum: qui, cum a nobis saepe commonitus fuerit et correctus, ut actus suos in melius emendaret, ipse nec admonitiones, sicut decuit, acceptare, nec correctiones, prout oportebat, asseritur admisisse; et licet a dilectis filiis, decano et capitulo Eboracensis Ecclesiae, tanquam pater a filiis, a quibusdam vicinis episcopis, et aliis nonnullis viris religiosis commonitus fuerit diligenter, ut ab ipsorum indebita molestatione cessaret, et se circa eos et alios subditos suos tanquam benignus pastor haberet, ac super aliis nonnullis quae pontificale fastigium decebant, suae corrigeret operationis excessus, ipse tamen propter hoc gravior est illis effectus, tanquam qui semper in illorum molestia gloriatur. Nolentes igitur haec et alia quae saepe nobis denuntiata fuerunt ulterius sub dissimulatione transire, discretioni vestrae per apostolica scripta praecipiendo mandamus, quatenus ad Eboracensem Ecclesiam accedentes, abbatibus, prioribus, et aliis personis honestis cujuscunque ordinis evocatis, praesente archiepiscopo, si voluerit, et se, si potuerit, defendente, sub poena excommunicationis, appellatione remota, prout necesse fuerit, injungatis eisdem ut testimonium perhibeant veritati, super quibus idem archiepiscopus a jam dictis decano et capitulo monitionem accepit, testes recipientes eorum, quos voluerint producere, ad illa probanda in quibus dicunt ipsum archiepiscopum excessisse, inquirentes per illos et famam quoque communem, utrum archiepiscopus ipse sit utilis et sufficiens ad regimen pontificalis honoris, audituri nihilominus et super his probationes, appellatione postposita, recepturi, si quae forsan idem archiepiscopus contra capitulum vel aliquem de capitulo duxerit proponenda, et omnia sub sigillis vestris inclusa nobis quantocitius transmittatis, eisdem, archiepiscopo, decano, et capitulo certum terminum assignantes, in quo per se vel sufficientes responsales nostro conspectui se praesentent, et irritum, appellatione postposita, post reducentes, si quid idem archiepiscopus per se vel per aliquem alium, contra capitulum vel eorum immutaverit aliquem, post appellationem ab eis rationabiliter ad apostolicam sedem emissam. Quod si non omnes iis exsequendis valueritis aut volueritis interesse, duo vestrum, etc.
Datum Laterani, ut supra.
LX. ARCHIEPISCOPO MESSANENSI Relaxat sententiam excommunicationis, qua archiepiscopus Messanensis tenebatur astrictus (Later., XIII Kal. Julii.) Quantum nos et Ecclesiam Romanam offenderis, nolumus nunc litteris explicare, sed conscientiae tuae relinquimus discernendum. Nos autem licet offensam nostram et apostolicae sedis injuriam in te potuissemus graviter vindicare, tuae tamen honestati parcentes, non solum de commissis non infliximus tibi poenam, sed excommunicationis sententiam, quam ipso facto incurreras, per venerabilem fratrem nostrum, Regin. archiepiscopum, secundum formam Ecclesiae mandavimus relaxari, sic tamen ut suspensionis sententiam observares. Verum quia, sicut accepimus, praeteritum jam damnas errorem, et ea efficaciter promoves quae nobis aestimas complacere, dilecti fratris nostri, G. tituli Sancti Vitalis presbyteri cardinalis, precibus annuentes, suspensionis sententiam, qua teneris astrictus, de solita sedis apostolicae mansuetudine relaxamus. Reservamus tamen adhuc nobis tanti correctionem excessus, ut juxta tuorum exigentiam meritorum misericordiam tecum vel judicium faciamus. Monemus igitur fraternitatem tuam et exhortamur attente, per apostolica scripta mandantes, quatenus in devotione nostra et regia fidelitate persistas, et taliter regis et regni hostibus te opponas, ut gratiam nostram possis plenius promereri, et praecedentem offensam per satisfactionem aboleas subsequentem.
Datum Laterani, XIII Kal. Julii.
LXI. ABBATI ET CONVENTUI CISTERCIENSI. Adversus desertores ordinis Cisterciensis. (Later., XIV Kal. Julii.) Cum paci ac quieti eorum qui Mariae officium elegerunt paterna sollicitudine providemus, officii nostri debitam prosequimur actionem, qui quanto ferventius in Dei servitio perseverare noscuntur, tanto amplius, ne ab eo valeant revocari, debent in suo laudabili proposito confoveri. Hinc est, quod, cum fugitivi Cisterciensis ordinis super receptione sua, aliquoties litteris impetratis, contra debitum vos molestare praesumant, ob favorem religionis et ordinis vestri volumus et mandamus, ut hujusmodi ordinis vestri desertores, si super receptione sua forte litteras impetraverint, in quibus non contineatur ut recipiantur salva ordinis disciplina, vel si regulare fuerit et honestum, tales litterae, ne ipsarum occasione possitis a divinis laudibus revocari, nullam obtineant firmitatem, et ne earum obtentu ad fugitivorum receptionem aliquis vos compellat, auctoritate apostolica prohibemus. Nulli ergo, etc., prohibitionis, etc.
Datum Laterani, XIV Kal. Julii.
LXII. JOANNI, QUONDAM LUGDUNENSI ARCHIEPISCOPO. Mittit collectas de sancto Bernardo. (Later., VI Id. Junii.) Negare noluimus quod petere voluisti, cum ex eo tam nobis quam tibi fructus aeternae retributionis accrescat. Petisti namque, rogatus a fratribus, ut ad honorem beati Bernardi, primi Claraevallensis abbatis, quem apostolica sedes sanctorum ascripserat catalogo venerandum, nos ipsi collectam et alias orationes, ore proprio, dictaremus, tum propter auctoritatem dictantis, tum propter stylum dictaminis, cum majori devotione dicendas. Et ecce, sicut potuimus, ad instantiam dilecti filii, fratris Rainerii, petitionem tuam curavimus exaudire.
Perfice, quaesumus, Domine, pium in nobis sanctae religionis affectum, et ob obtinendam tuae gratiae largitatem, beatus Bernardus, abbas et doctor egregius, suis apud te semper pro nobis meritis et precibus intercedat. Per Dominum nostrum, etc.
Grata tibi sit, Deus, hujus oblatio Sacramenti, quod in memoriam Dominicae passionis tuae offerimus majestati. Per Dominum nostrum, etc.
Suum in nobis, omnipotens Deus, cibus quem sumpsimus operetur effectum, ut incorporet sibi nos esus edentes, qui tecum, etc.
Datum Laterani, VI Idus Junii.
LXIII. CAPITULO CAPUTAQUENSI. Ecclesia Caputaquensis commendatur archiepiscopo Salernitano. (Later., II Id. Junii.) Quantae prudentiae ac honestatis venerabilis frater noster, archiepiscopus Salernitanus, existat, quantam persecutionem propter justitiam patiatur, vestra discretio non ignorat. Adhuc enim peccatis exigentibus exsulat, nec ad sedem suam redire permittitur, cum domos ejus in ipsius oculis possideant alieni, et sponsa ejus serviat violentis. Volentes igitur, tam ejus necessitati consulere quam vobis et Caputaquensi Ecclesiae providere, procurationem ejusdem Ecclesiae ipsi archiepiscopo, tam in spiritualibus quam in temporalibus, de consilio fratrum nostrorum, commisimus, donec vel Ecclesia ejus pace gaudeat exoptata, vel nos aliud duxerimus statuendum. Monemus igitur devotionem vestram et exhortamur attentius, et per apostolica vobis scripta mandamus, quatenus ei de caetero, tam in spiritualibus quam in temporalibus, devote ac humiliter intendatis, et taliter pareatis eidem quod Ecclesia vestra per studium ejus in statum possit resurgere meliorem .
Datum Laterani, II Idus Junii.
In eumdem modum abbatibus, prioribus et universis clericis in Caputaquensi dioecesi constitutis. Datum, ut supra.
LXIV. P. TITULI SANCTI MARCELLI PRESBYTERO CARDINALI, APOSTOLICAE SEDIS LEGATO. Datur ei facultas condendi testamenti. (Later., III Id. Junii.) Pium videtur habere propositum cui sua novissima memorantur, et in augmento temporis ejus potius decursum attendunt. Cum ergo memor conditionis humanae de novissimis cogites, et diligenti praevisionis oculo hujus vitae mortalis ultima metiaris, tuis precibus annuentes, disponendi de rebus tuis, cum tibi videris expedire, auctoritate tibi praesentium liberam tribuimus facultatem. Nulli ergo, etc., concessionis, etc.
Datum Laterani, III Idus Junii.
LXV. EXONIENSI EPISCOPO. (Later., XIII Kal. Maii.) Solet annuere, etc., usque assensu S. Petroci, S. Stephani, Perani, Thohou, Probos, S. Petri de Plinton, de Branton, S. Stephani Exoniensis et de Colinton ecclesias, et capellaniam de Bosean, ad Exoniensem ecclesiam pertinentes, cum terris et decimis, et aliis pertinentibus, libertatibus et rationalibus consuetudinibus suis, sicut eas juste ac pacifice possides, tibi et Exoniensi ecclesiae auctoritate apostolica confirmamus, etc. Nulli ergo, etc.
Dat. Laterani, XIII Kal. Maii.
LXVI. EXONIENSI EPISCOPO. Ne filii patribus suis succedant in beneficiis ecclesiasticis. (Later., IV [ al. III] Id. Junii.) Abolenda est in Ecclesia Dei consuetudo perversa, et quae contra formam canonicam attentantur, pastorali sunt sollicitudine corrigenda. Sane ad audientiam nostram noveris pervenisse, quod in dioecesi Exoniensi plerumque contingit, ut, decedentibus ecclesiarum vicariis vel personis, eorum filii, absque conscientia tua, ecclesias vacantes invadant, et, ut eas licentius valeant detinere ac tuam auctoritatem eludant, ad nos vocem appellationis emittunt, et sanctuarium Dei jure nituntur haereditario possidere. Volentes igitur obviare, sicut convenit, huic pesti, fraternitati tuae auctoritate praesentium indulgemus ut filios clericorum, quos in ecclesiis dioeceseos tuae patribus nullo medio sic inveneris substitutos, ecclesiis et ecclesiasticis beneficiis spolies taliter occupatis, nonobstante appellationis objectu quae interponitur in elusionem ecclesiasticae disciplinae. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, IV Idus Junii.
LXVII. ABBATISSAE ET MONIALIBUS ROMARICENSIBUS. De eadem re. (Laterani, III Id. Junii.) Occurrere debet apostolica sedes praesumptionibus malignorum et eorum excessus pastorali sollicitudine cohibere. Sane, ad audientiam apostolatus nostri pervenit, quod, cum monasterium vestrum ad Ecclesiam Romanam nullo pertineat mediante, clerici qui per vos ecclesias vel ecclesiastica beneficia sunt adepti, in eis filios vel nepotes suos quasi successionis jure substituunt, et haereditate nituntur Dei sanctuarium possidere. Faciunt enim secum filios vel nepotes suos de beneficiis quae possident in solidum investiri, ut sic uterque possideat quasi totum, quod si alter decesserit, reliquus in plena integritate remaneat, nec socium, nisi quem taliter forsan praesentarit, admittat; sicque contingit quod interdum pueri vix quinquennes, idiotae quoque, ac discretione carentes, in Ecclesiis obtinent personatum. Si autem aliquis talium filios non habuerit vel nepotes, filiae vel nepti suae obtentum beneficium dat in dotem, et de ipso tanquam de propria haereditate disponit. Si quando vero quisquam eorum prius viam fuerit universae carnis ingressus, quam filium vel nepotem suum juxta formam praemissam secum de beneficio suo fecerit investiri, nihilominus filius vel nepos ipsius ei succedere nititur et patris beneficium obtinere. Si quis autem eorum semen non reliquerit super terram, nec clericus aliquis ex ejus consanguinitate compareat, laicus qui propinquior ei sanguine fuerat, per manum alicujus clerici vacantem ecclesiam recipit, et percipit fructus ejus. Caeterum, si super his interdum non annuitis votis petentium vel eis beneficium investiturae negatis, rapiunt bona vestra, et ecclesias spoliant quas requirunt, et aliter etiam vos non dubitant molestare, guerras et dissensiones contra vos saepius suscitantes. Quia vero abusus hujusmodi canonicis obviat institutis, volentes monasterio vestro paterna sollicitudine providere, auctoritate praesentium districtius inhibemus ne quod ex ecclesiasticis beneficiis, quorum donatio ad vos spectat, vel duobus conferatur in integrum, vel post patrem nullo mediante filio tribuatur, aut cuiquam assignetur in dotem, vel ad consanguineos tanquam jure haereditario devolvatur. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, III Idus Junii.
Scriptum est super hoc TREVERENSI ARCHIEPISCOPO et EPISCOPO TULDENSI, praecipiendo ut si quis abbatissam et moniales ipsas contra inhibitionem praedictam molestare praesumpserit, ipsi praesumptionem ipsius, monitione praemissa, per censuram ecclesiasticam, appellatione remota, compescatis. Quod si non ambo, etc., alter vestrum.
Datum, ut supra.
LXVIII. JOANNI ILLUSTRI REGI ANGLORUM. Redarguitur de his quae egerat adversus episcopum Lemovicensem. Utinam gemitus et dolores prudenter attenderes quos nobis in Ecclesiarum oppressionibus et afflictionibus clericorum frequenter infligis! Utinam celsitudo regalis anxietates animi nostri respiceret, quibus affligimur vehementer cum per eam coepiscopos nostros audimus irreverenter offendi, et in opprobrium nostrum ac divinam injuriam ignominiose tractari! Accepimus enim quod tu villas, possessiones, et alia bona venerabilis fratris nostri, Lemovicensis episcopi, per ministros tuos violenter fecisti et irrationabiliter occupari, quasdam a villis et hominibus ejus exactiones indebitas exigendo, ad oblationes etiam altaris Sancti Leonardi, quae ad ipsum episcopum pertinere noscuntur, fecisti manus extendi, et per tuos facis recipi servientes. In quo quantum regali magnificentiae derogatur cognoscere poteris, si velis diligentius intueri sicque universa bona ipsius episcopi per seneschalces et ministros tuos occupari fecisti quod extra civitatem et villas suas cogitur exsulare. Nolentes igitur, quantumcunque personam tuam in Domino diligamus, ut apud Deum nostra conscientia nos accuset si haec dimiserimus ulterius incorrecta, celsitudinem regiam monemus attentius et hortamur in Domino per apostolica scripta mandantes, quatenus eidem episcopo ablata restituas universa, et de damnis etiam illatis sibi ac suis et injuriis satisfaciens competenter, ab ipsius indebita molestatione desistas, et permittas eum tam in civitate quam Lemovicensi dioecesi liberam mansionem et quietam habere. Alioquin noveris nos venerabili fratri nostro, Bituricensi archiepiscopo, firmiter injunxisse ut, post frequentes et diligentes admonitiones tibi factas ex parte tam nostra quam sua, te ad hoc per interdictum terrae, ad quamcunque deveneris, dum in ea praesens exstiteris, nullius contradictionis vel appellationis obtentu, nostra fretus auctoritate compellat
LXIX. BITUNTINO EPISCOPO; ET MARSICANO, SUBDIACONO ET CAPELLANO NOSTRO. De electione archiepiscopi Tranensis . (Later., VIII Kal. Julii.) [Licet Tranenses canonici ab initio dissensissent, tandem tamen omnes unanimiter consenserunt, dilectum filium G., fratrem Casinensis abbatis, in archiepiscopum eligentes; cujus electionem venerabilis frater noster, P., Portuensis episcopus, tunc apostolicae sedis legatus, examinari praecepit], et examinationem redactam in scriptis fecit sigillis dilectorum filiorum, archidiaconi et magistri Petrarchae, muniri, cum suo quoque sigilio ad sedem apostolicam transmittendam. Litteras quoque suas nobis pro dicto fratre Casinensis abbas deprecatorias destinavit, quas cum decreto electionis omnium canonicorum subscriptionibus roborato, nec non et litteris suffraganeorum et populi, tres de canonicis Tranensis Ecclesiae ab universo capitulo destinati nobis humiliter praesentarunt, petentes electionem canonicam de persona idonea celebratam auctoritate apostolica confirmari. Nos autem ad majorem cautelam a praedictis canonicis juramentum recepimus, non a nobis exactum, sed ab ipsis oblatum, et factum electionis, sicut est et moris et juris, examinavimus diligenter. Interim vero [nuntius praedicti Casinensis abbatis suas nobis litteras praesentavit gravem contra jam dictum legatum querimoniam continentes, quod, postquam electionem examinaverat, et eam ad nostrae transtulerat deliberationis examen, nuntiis jam directis, iterum eamdem electionem malitiose nimis examinare praesumpsit;] unde petebat per viros idoneos suspicione carentes de ipso facto diligenter inquiri. Cumque praefatus supervenisset episcopus, et ea quae gesta sunt intellexissemus ab ipso, de communi [fratrum nostrorum consilio examinationem secundam, tanquam a non suo judice factam, postquam negotium ad nostrum fuerat translatum examen, censuimus irritam et inanem.] Quia tamen ex his quae de quibusdam juramentis et promissionibus factis audivimus, non levis in animo nostro dubitatio est suborta, ut secundum Apostoli dictum manus cito nemini imponamus, super his per inquisitionem legitimam voluimus plenius edoceri. Quocirca discretioni vestrae per apostolica scripta mandamus quatenus ad Tranensem accedentes Ecclesiam juramenti vinculo canonicos astringatis, ut super electionis processu plenam et meram aperiant veritatem, diligenter et fideliter inquirentes de juramentis et promissionibus, et aliis articulis ad negotium facientibus, utrum videlicet aliqua promissio vel datio facta fuerit a quo et cui, quando et ubi, quibus mediantibus vel praesentibus, utrum recepta vel spreta; et quis eam recepit aut sprevit, et si quisquam promissionem vel donationem noverat praecessisse, quare postea eligebat; distinguentes inter scientiam et auditum, et inter eos qui ab initio contradixerant et alios qui consenserant a principio, de quo fuit et a quibus, qualiter et quare juratum, sicque fideliter omnia conscribentes, sub sigillis vestris ad nostram praesentiam destinetis. Quod si non ambo his exsequendis infra mensem potueritis interesse, alter vestrum, etc.
Datum Laterani, VIII Kal. Julii.
LXX. PRIORI ET CAPITULO SAGIENSI. De electione episcopi Sagiensis. (Lateran., VIII Kal. Julii). Post obitum Sagiensis episcopi, votis eligentium in diversa divisis, tu, fili prior, cum quibusdam ex canonicis pro parte tua, pro parte vero altera archidiaconus Oximensis et quidam similiter de canonicis, ad sedem apostolicam accessistis. Ut autem de processu negotii notitia plenior haberetur, utrinque de mera veritate dicenda praestari fecimus juramenta. Tu ergo, prior, pro parte tua, coram dilecto filio, J. tituli S. Priscae presbytero, et Hug. S. Eustachii diacono, cardinalibus, deposuisti juratus, quod defuncto episcopo Sagiensi fratres in capitulo convocasti, proponens coram ipsis qualiter per F. et L. praedecessores, qui de gremio Sagiensis Ecclesiae non fuerunt, canonicorum erant redditus diminuti, et multa gravamina passa fuerat Ecclesia Sagiensis, consulens eis ut aliquis de ipsa eligeretur Ecclesia, qui paupertatem vestram expertus compassionis vobis viscera exhiberet. Cumque hoc verbum omnibus placuisset, tu sub professionis debito et obedientiae vinculo promisisti quod ab hoc proposito non recederes, praesertim cum juri canonico consonaret, per quod electio de gremio Ecclesiae statuitur facienda, si persona ibi reperiatur idonea. Id etiam promiserunt a te singuli requisiti. Tu ergo, et benedixisti omnibus hoc statutum perscrutantibus, et in transgressores de universorum assensu excommunicationis sententiam protulisti. Exin, tribus tibi canonicis sociatis, ad venerabilem fratrem nostrum, Rothomagensem archiepiscopum, et charissimum in Christo filium nostrum, Joannem illustrem regem Angliae, accessisti, ut defuncti obitum nuntiares. Sed cum nihil proficeres apud eos, ad tuam Ecclesiam es reversus. Post haec vero, rex ipse Sagium veniens, duos nuntios capitulo destinavit, ex parte ipsius proponentes quod decanum Lexoviensem in episcopum recipere procurarent. Respondentibus autem canonicis quod utiliores et meliores haberentur in Ecclesia Sagiensi, regii nuntii subjunxerunt ut tres de Ecclesia et tres de extraneis nominarent, unum quem rex vellet in episcopum recepturi. Exclusis autem nuntiis, cum super hoc commune consilium haberetur, canonici omnes in te vota sua voluntate libera transtulerunt, ut quot et quos velles de capitulo nominares. Tu autem plenius sciens merita singulorum, S. Sagiensem et W. Chobon archidiaconum et magistrum G. et R. de Merula nominasti, et canonici omnes te, licet invitum, pariter nominarunt, parati unum ex his quinque recipere in pastorem. Redeuntibus vero nuntiis, litteras regias recepisti ut tu cum sex vel septem de canonicis Argentonium ires, litteras portans de rato, ut quod cum ipsis faceres, caeteri acceptarent. Venientes autem illuc tecum nonnulli de canonicis cum hujusmodi litteris in te vota sua unanimiter contulerunt, ut quem eligeres reciperent in pastorem, instantes postmodum apud regem ut in aliquem de gremio Ecclesiae consentiret. Cumque id obtinere non possent, nec ipsi vellent recipere de nominatis a rege, recepta licentia tandem ad propria sunt reversi. Post aliquot vero dies nuntii regis denuo advenerunt rogantes ut satisfieret regiae voluntati. Sed licet antequam id proponerent, tu ad sedem apostolicam appellasses, in crastinum tamen te vidente, iidem nuntii thesaurum Ecclesiae rapuerunt, et deponentes illum apud abbatiam Sancti Martini, die sequenti equos tuos et omnia bona canonicorum per violentiam abstulerunt, et vestros exinde famulos expellentes, abreptis domorum clavibus, portas exteriores et alias firmarunt, et consanguineis canonicorum in quadrigis abductis et carceri mancipatis, bona eorum fuerunt omnia totaliter occupata; quibus etiam, sicut audisti, fuit commercium victualium denegatum. Postmodum etiam nuntii cum majore villae ad capitulum redeuntes, dixerunt canonicis quod nec manducarent nec biberent quousque satisfacerent regiae voluntati. Tu ergo cum canonicis cruce textuque Evangelii receptis ecclesiam processionaliter exivisti, ipsam et episcopatum totum interdicto supponens, et appellans iterum, quinque de fratribus ad ecclesiae custodiam dimisisti. Caeteris autem tecum apud Trapam manentibus, sub poena excommunicationis ne quis ab eorum societate recederet inhibere curasti. Et cum neque per venerabilem fratrem nostrum Cantuariensem, neque per jam dictum Rothomagensem, a quo benigne recepti fuistis, restitutionem obtinere possetis, timentes ne metu regio canonici qui apud Sagium et obedientias morabantur, procederent ad aliquem eligendum, ab ipso metropolitano vestro litteras impetrastis, ut excommunicationis vinculo subjacerent qui sine conscientia prioris et capituli eligere attentarent. In crastinum vero convenientibus tam matricis ecclesiae quam obedientiarum fratribus universis, sex duntaxat exceptis qui apud Sagium morabantur, et de electione tractantibus, vota omnium in R. de Merula convenerunt. Duodecim autem, de quibus tres ad nostram praesentiam accesserunt, metum regium allegantes et electioni factae interesse timentes, recesserunt, firmiter promittentes quod salva pace regis electum libenter reciperent in pastorem, et contra ipsius electionem non irent nisi coacti. Die vero sequenti, habito prudentium consilio, electionem in capella Sancti Andraee apud Rothomagum solemniter celebrastis, ipsam metropolitano per quosdam de capitulo praesentantes, et cum eam noluerit confirmare, dictus S. archidiaconus, pro te priore, capitulo, et electo, ne quid in vestrum praejudicium fieret, sedem apostolicam appellavit tandem, ab ipso archiepiscopo benedictione recepta, iter arripuistis ad sedem apostolicam veniendi. Postmodum vero R. de Argenteio miles ex parte regis et R. abbatis, Camiletum accedens, rogavit et multa promisit ut rediretis, filium ipsius R. in episcopum recepturi, addens quod vobis nolentibus et volentibus futurus esset episcopus Sagiensis. Iterum etiam idem abbas per quemdam clericum et servientem suum vos super eodem attente rogavit. Sed vobis in priore manentibus voluntate, coeptum iter prosecuti fuistis. Electo autem apud Sanctum Moranum sublato de medio, venientes Lucam in capella episcopali, habito . . . . . quondam Lucen episcopi, et aliorum prudentium consilio, S. archidiaconum, unum de quinque a principio nominatis, solemniter elegistis; et cum ipso pariter ad sedem apostolicam accedentes, electionem ipsius petebatis suppliciter confirmari, electione partis adversae (quae facta fuerat ab excommunicatis, appellatione praevia, postquam vos iter arripuistis ad sedem apostolicam veniendi, electo vestro vivente) de filio illius qui Sagiensem Ecclesiam et canonicos spoliarat, penitus reprobata. Caeterum ex parte adversa Arnaudus presbyter et professus, licet narrationi tuae, fili prior, in aliis fere omnibus concordaret, per maledictionem tamen tuam se non intellexisse proposuit excommunicationis sententiam in aliquem fuisse prolatam, rationem supponens quare super electione Lexoviensis decani regia petitio non fuerit admittenda, cum ipsius consanguinei essent Sagiensis Ecclesiae inimici, et quod ea die qua Ecclesiam proponebas exire propter persecutiones praemissas, V. de Aspris, ipso et quibusdam aliis praesentibus, ad nos appellans, ne sine assensu capituli ad electionem procederes interdixit. Addidit etiam quod rediens nuntius ex parte regis proposuit, quod id de ipsius non processerat voluntate, portans archiepiscopo litteras continentes quod canonicos ad propria redire faceret, et eis plene omnia resignaret. Tu autem, prior, archidiacono Corboniensi et R. fratri ejus ut ad Sagiensem Ecclesiam accederent injunxisti, nuntiaturi quod invenirent de restitutione facta vel etiam facienda; postmodum vero cum quibusdam canonicis Argentonium accessisti, ubi cum non posses colloquium habere cum rege, honore ejus, qui erat in dioecesi Sagiensi, sententiam in Nativitate Domini relaxasti; exinde vero Rothomagum veniens, de consilio archiepiscopi omnes fratres ad octavam Circumcisionis Dominicae convocasti; quibus apud Rothomagum constitutis, cum omnes convenire non possent ad vocationem archiepiscopi, qui apud abbatiam Sancti Audoeni morabatur, tu cum tribus archidiaconis et quinque aliis canonicis illuc ivisti; cujus stare, post multa verba, sicut sacerdotes, legali consilio promisistis. Fuit autem ipsius consilium quod ad matricem Ecclesiam ipsius canonici, obedientiales vero ad suas obedientias remanerent, ipso autem non audente ad Ecclesiam suam redire, in locis competentibus faceret provideri, et quod ad electionem non procederent donec restitutionem plenariam obtinerent, sub poena excommunicationis inhibens ne sigillo capituli apud superiorem invento sine consensu capituli sigillarent. Quod etiam prius factum fuerat per priorem, ad cujus petitionem et aliorum novem archiepiscopus idem excommunicavit omnes qui sine consensu communi eligere attentarent. Quatuor autem ex ipsis, scilicet W. archidiaconus Carboniensis et magister Guarinus Costr. ipse testis, et Martinus Blandinensis, ad archiepiscopum accesserunt, ut absolveret eos a promissione, quam sibi prior fecerat, de non assumendo aliquo in episcopum nisi de gremio esset Ecclesiae, postulantes. Quibus respondit archiepiscopus, quod Deus non erat ut eos posset ad hujusmodi absolvere sacramento. Cumque magister Guarinus Costr. se dixerit non jurasse, respondit archiepiscopus, Ite in nomine Domini. Die vero Sabbati octavas Circumcisionis sequente, omnibus canonicis, in archiepiscopali capella manentibus, sex exceptis qui remanserant ut ecclesiam custodirent, cum tu, prior, proposuisses quod licet quinque nominati fuissent, per R. tamen de Merula Ecclesiae vestrae melius poterat provideri, archidiaconus Corboniensis si electionem velles facere requisivit. Respondenti autem tibi quod velles eligere, ipse pro se suisque subjunxit quod interesse propter promissionem quam fecerant archiepiscopo non audebant, cujus perlectis litteris appellavit, et cum decem et novem exivit; tu vero cum sociis tuis, sequenti Dominica, R. de Merula elegisti; electionem autem archiepiscopo confirmare nolente, ipse archidiaconus Corboniensis appellationem interpositam innovavit, et cum parte sua rediens ad ecclesiam Sagiensem et pro excommunicata partem alteram habens, habito consensu regio et prudentum virorum consilio, Herbertum filium praefati R. abbatis elegit; sed electus ipse, nisi nobis placeret, noluit consentire. Petebatur proinde pro parte ista facto suo tanquam legitimo apostolicum favorem impendi. Quod autem praemissa electio de jure stare non posset, multipliciter ostendere satagebat. Fuerat enim ab excommunicatis post appellationes multiplices et contra promissionem factam praefatis archiepiscopis attentata. Cum enim praefatus Rothomagensis archiepiscopus ad petitionem tuam, fili prior, excommunicasset eos qui eligerent sine tuo capitulique consensu, te tuosque tenuit hoc edictum, in quod faciendo partem incidere praesumpsistis, licet idem archiepiscopus per suas nobis litteras intimarit quod in eos excommunicationis sententiam promulgarat qui ad electionem procederent regula canonum non servata. Apostolicam sedem appellaverat etiam H. archidiaconus Oximensis, ne ipso contempto eligeretur aliquis in pastorem. V. etiam de Aspris in egressu ecclesiae Sagiensis, et archidiaconus Corboniensis in archiepiscopi capella itidem appellarunt, ne absque communi consensu capituli deberet electio celebrari. Vos etiam promittendo quod juxta consilium praefatorum archiepiscoporum eligere deberetis, a primo videbamini proposito recessisse. Quod si pars altera tanquam excommunicata jus in electionem nullum haberet, sicut ex parte tua, fili prior, exstitit allegatum, cum quidam de canonicis partis tuae ad electionem ultimam vocati non fuerint, et sic merito intelligantur exclusi pariter et contempti, hac solummodo ratione factum ultimum partis tuae proponebatur penitus irritandum, cum plus noceat contemptus unius quam contradictio plurimorum. Verum has objectiones pars tua refellere nitebatur, negans se penitus in excommunicationem aliquam incidisse. Cum enim ab initio ipsius negotii, de communi consensu omnium fuerit ordinatum ut nullus eligeretur extraneus, sed de gremio duntaxat Ecclesiae, in qua plerique idonei habebantur, nec hujusmodi statuto per sequentia fuerit derogatum, cum etsi compromissum fuisset in consilium praefatorum, per hoc tamen non recederetur a primo statuto, quia consulere potuissent et etiam debuissent, ut secundum illud statutum is de gremio eligeretur Ecclesiae qui posset in ea idoneus inveniri; et si tibi, fili prior, de facto fuerit per aliquos contradictum, de jure tamen contradici non potuit, cum de communi consensu quinque fuissent de gremio Ecclesiae nominati, ut unus assumeretur eorum. Quare unus ex ipsis sine contradictione qualibet eligi poterat et debebat. Appellationes etiam interpositae id non poterant impedire, quoniam Oximensis archidiaconus non poterat appellare, cum non sit canonicus vel professus, nec ad electionem alius admittatur, sicut ex canonicorum depositionibus evidenter apparet. Cumque canonici et professi per testes etiam partis ipsius archidiaconi nominentur, ipse inter numeratos hinc inde minime reperitur. Aliis autem provocationibus dicebatur fuisse delatum, cum, inspecto principio, quod cujusque rei potissima pars existit, non sine communi consensu capituli electio fuerit celebrata. Defuncto igitur electo priore, de cujus facto principaliter agi non poterat de medio persona sublata, nisi forsitan ut de juribus latae sententiae quaereretur, pari potestate ad secundam fuit electionem processum, cum electus ipse de quatuor fuerit primitus nominatis, cui absentia quorumdam, fili prior, tuae parti faventium nocere non poterat vel debebat, cum longius extra provinciam constitutus eos causa necessitatis ad electionem convocare nequiveris vel etiam exspectare, praesertim cum se ratum habituros promiserint quidquid super ordinatione ipsius Ecclesiae tu et alii faceretis. Adversariis ergo tanquam excommunicatis ad electionis jure semotis, in te tuosque qui tecum aderant potestas totius capituli residebat. Unde, factum tuum propter praemissas et alias rationes favore petebas apostolico roborari. Nos igitur his et aliis diligenter auditis et cognitis, quia constitit nobis, prima electione pendente, post appellationem ad sedem apostolicam interpositam factum partis alterius ab excommunicatis perperam attentatum, illud decrevimus irritum et inane. Electionem autem illam ultimam a te, fili prior, et tibi faventibus tanquam a toto capitulo propter praemissas rationes et alias canonice celebratam, communicato fratrum consilio, exigente justitia, sententialiter confirmamus. Nulli ergo, etc.
Datum Laterani, VII Kal. Julii.