 9 |
Sermones 11  |
XC[recensere]
- SERMO XC. De eisdem.
Erigi nos sanctorum lapsibus, sanctorum trepidatione fundari, cunctatio nos hodie Zachariae docuit sacerdotis: qui cum non credit Dei promissa, sed discutit; et opera divina, non fide percipit, sed humana ratione disquirit, infidelitatis culpam longa silentii condemnatione persolvit. Audierat ab angelo: Exaudita est deprecatio tua: et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium. Qui tunc respondit: Unde hoc sciam? Ego enim sum senex, et uxor mea processit in diebus suis (Luc. I). Nonne quantum senectute longa spem posteritatis amiserat, tantum longo vitae usu fuerat edoctus quod Deus impossibile nil haberet? Legerat tanti temporis sacerdos, sciebat veteranus pontifex lege naturam, non auctorem naturae posse constringi; et tempus homini posse, suo non posse praescribere conditori. Noverat de Abrahae et Sarae emortuis extrema senectute corporibus, et a patris matrisque nomine famosissima sterilitate summotis; Isaac ad totam fecunditatem Israelitici germinis erupisse (Gen. XXI), cui non obfuit tantum defuisse naturam, quantum nasci profuit auctoris beneficio, non naturae. Didicerat Rebeccae (Gen. XXV) et Annae (I Reg. I) effetis diu, diu naturae suffragio destitutis, dedisse Deum quod sterilitas abnegaverat. Edoctus ergo tantis, quid est quod dicit: Unde hoc sciam? Ego enim senex sum, et uxor mea processit in diebus suis? Fratres, satis ad Deum trepida, satis ad divinas virtutes hominis est imbecilla natura, nec talem se in causa invenit qualem se aestimat ante causam; et satis se ignorat antequam se rebus probet, et experiatur exemplis. Petit coelum, petit alta, scrutatur superna, movet coelum, pulsat coelum; sed cum coelum moverit, coeli pondera non poterit sustinere. Ambit fidei subire verticem, ardet coelum sua penetrare virtute; sed aethereas in vias ubi incedere humanis gressibus inchoat, et cum suam deorsum respicit ad naturam, non tantum fidit de praeteritis, quantum trepidat de ruina. Sic B. Petrus cum per aequora divinos imitatur incessus, et novus viator molle iter duris gressibus calcat, ante de lapsu supplicat quam gaudeat de donato (Matth. XIV). Sic nunc Zacharias, qui cum diu fleret diabolum posse, regnare mortem culpa hominis unius, nasci homines ad labores, ad gemitus, ad pericula, optare licet aerumnosa; moritura, nec tamen posse pignora promereri; stare inter acies criminum, obsideri vitiorum catervis, infirmitatum quati et quassari semper impulsu; videre eminus vexilla virtutum, spem legis, gratiae libertatem, nec tamen illuc quemquam propriis posse viribus pervenire; velle bona, et non facere; crimina odisse, nec vincere; debere jam misereri Deum, debere jam taliter subvenire captivis; pontifex ergo iste cum Dei aures continua et tali querela, tali lamentatione pulsaret, Deus sic pia, sic justa poscenti, ex germine ipsius responsionis suae sumpsit et instituit mirabile documentum, quo crederet posse Deum dare vitam mortuis, salutem reddere desperatis, si senectuti mortuae sobolem, si sterilitati dedisset filium desperatae, sicut evangelicus aperit sermo, cum dicit: Exaudita est deprecatio tua, et uxor tua Elisabeth pariet tibi filium, redemptionis hujus nuntium, hujus salutis praevium; qui Deum non, sicut tu, voce audiat, non gemitibus flectat. Non ad impetrandum nostra ille, sicut tu, suffragia requirat, sed ipse in nostro ordine constitutus, et angelico honore fultus, Deum satis ab omnibus desideratum, nec illi umquam cognitum, etiam ipsis angelis invisum, manu teneat, amplectatur gremio, et jam conspicuum mundo ulnis felicibus tradat, palmis beatissimis assignet, humanis oculis pervidendum, Deum cognitum faciat universis, perducat Dominum ad consortia servulorum, misceat reis Judicem, censorem in se testetur noxiorum suscepisse personam, ac si probet condemnationis humanae sententiam cessaturam, quando ipse agitur, ipse currit per veniam, qui reos erat daturus ad poenam. Ut luceat hoc mysterium pietatis immensae, Zacharia, tuus filius suum Dominum poenitentiae demergit in baptisma, in remissionem diluit peccatorum: quia voluit fons dilui, cognitor suscipere veniam, Judex ipse suam subire sententiam, ne damnaret reos, ne vindictam proferret in noxios; ascendit crucem, degustat mortem, sepulturam patitur, intrat infernum, qui puniri voluit, ne puniret, qui amari magis voluit quam timeri. Quod ubi Zacharias, fratres, audivit, tantum se meruisse suis precibus sacramentum, rei ipsius consideratione territus, sacramenti ipsius aestimatione turbatus, nec se mereri tantum credidit, et Deum dubitavit ad haec talia et tanta descendere. Hinc est quod dicit: Unde hoc sciam? Ego enim senex sum, et uxor mea processit in diebus suis. Hoc est dicere, Quomodo me habere filium ratio non permittit humana, ita nasci et mori Deum majestas non sinit sempiterna. Cui angelus veniabiliter non credenti poenam signi tantum dedit, non perfidiae: cautelae est tarde de Deo humilia credere, de Deo tardius contumeliosa sentire. Adjecit Angelus, dicens: Ego sum Gabriel. Ut ex nomine tanto, et ex merito ministri tanti, pontifex promissionis fidem pensaret, et crederet qualitatem. Ego sum Gabriel, qui asto ante Deum, et missus sum loqui ad te. Dum dicit nomen, designat meritum; cum se refert astare, se missum refert; servitutem fatetur, ne praerogativa nominis debitum celaret obsequium. Ego sum, inquit, Gabriel, qui asto ante Deum, et missus sum loqui ad te, et haec tibi nuntiare. Vere magnus Dominus, et sapientiae ejus non est numerus (Psal. CXLVI). Infirmantem curat de vulnere, nutantem de ultione confirmat, de supplicio fidei perficit argumentum, dicendo: Et ecce eris tacens et non poteris loqui. Ut ex te et in te credendi regulam consequaris, et vernaculo exemplo Deum posse credas facere quod promittit: nam cum vult, tuae vocis organum claudit; et cum vult, tui aperire oris officium profecto potest; et cum vult fecundam ex sterili facere, ex fecunda sterilem cum promittit, potest; cum vult largiri partus officia, obsequia naturae cum vult, praevalet denegare. Egit ergo angelus ut tali documento pontifex eruditus non dicat amplius: Unde hoc sciam? Qui totius creaturae indicio potuit approbare quod Deus omnia possit; et qui coelum, terram, mare, et omnia quae in eis sunt, ex nihilo legerat substitisse, credere debuit quod potuit ex aliquo facere quod vult, et desperato reddere quod promittit; et qui totum fecit ex eo quod non erat, ex eo quod est quidquid vult facere non laborat. Et erat plebs exspectans Zachariam, et mirabantur quod tardaret in templo. Egressus autem Zacharias non poterat loqui ad illos, et cognoverunt quod visionem vidisset in templo. Ille autem erat innuens illis, et permansit mutus. Egreditur pontifex gestans in ore sterilitatis indicium, portans in pectore conceptionis figuram, ut cum mater pareret filium, daret filius vocem, tunc verbi pater ederet sacramentum, et ante natus daret patri veniam, quam dilueret crimina vetusta populorum. Et quia qui non credidit, tacuit, merito propheta, quia credidit, gloriatur, dicendo: Credidi, propter quod locutus sum (Psal. CXV). Fratres, dat verbum fides, negat infidelitas verbum. Si nos ergo, fratres, sicut dixi, sanctorum lapsus erigit, firmat trepidatio beatorum, nihil umquam Deo esse impossibile judicemus, neque inquiramus quemadmodum facturus sit, quod promittit, cujus voluisse fecisse est, cujus dedisse est promisisse.
- SERMO XCI. De eisdem.
Aurum de terra legere qui noverunt, ubi divitem senserint venam, ibi quidquid artis est, quidquid laboris impendunt: et nos quia in sancto Zacharia coelestem novimus latere thesaurum, in ipso totum quod sermonis est nostri, quod vestri auditus est, occupemus, quatenus commune lucrum fit, quod fuerit communi labore quaesitum. Fuit, inquit, in diebus Herodis regis Judaeae sacerdos quidam nomine Zacharias, ex vice Abia. Hoc jam diximus. Et uxor ejus de filiabus Aaron (Luc. I). Sic coepit evangelista, ut in conjuge sacerdotis servata sacerdotalis stemmatis generositas monstraretur. Erant, inquit, ambo justi ante Deum. Ambo justi, quia in ambobus erat una justitia. Ambo justi, quia constabat inter eos non de diligentia, sed de sanctitate conjugium. Ambo justi, quia sexu dispares, pares meritis habebantur. Ambo justi, quia ut erat in duobus una caro, sic erat in duobus unus spiritus. Imitentur conjuges, ut quos conjungit affectio, jungat et virtus. Erant, inquit, justi ambo ante Deum. Ambo justi ante Deum. Et ubi est illud: Non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens (Psal. CXLII)? Ante homines forte quis putetur justus, quia homines ut culpas corporum norunt, sic vitia mentis ignorant: ante Deum vero, cui pectoris claustra patent, quem cogitationum secreta non latent, quis innocens habetur et justus? Estne homo qui corde non peccet, non cogitatione delinquat, non offendat dubitatione, non lapsum trepidationis incurrat? Moyses dubitat (Num. XX), Aaron deviat (Exod. XXXII), Petrus negat (Matth. XXVI), et quis justus? Et quomodo ambo justi ante Deum? Ante Deum, sed per Deum. Ambo justi ante Deum. Non labore, sed gratia. Audi Apostolum: Justificati gratis per gratiam ipsius (Rom. III). Et iterum: Non ex vobis, Dei donum est; non ex operibus, ne quis glorietur (Ephes. II). Et iterum: Quid habes quod non accepisti? si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis (I Cor. IV)? Evangelista ergo sic refert, non quid non habuerit, sed quid acceperit; non quid quaesitum sit, sed quid donatum. Erant, inquit, ambo justi ante Deum, incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Dei sine querela. Incedentes dixit, ut eos ostenderet cucurrisse virtutibus, non stetisse; et ambulasse in via justitiae, non sedisse; nec remansisse in itinere mandatorum, sed ad mandatorum plenitudinem pervenisse. Incedentes in omnibus mandatis et justificationibus Dei sine querela. Beati, fratres, quos culpa non percutit, non vulnerat crimen; sed beatiores isti quos tetigit nec querela. Sine querela. Si pueritia, si adolescentia, si juventus sine querela exstitit, ubi tota querela est, qualis horum senectus? Si tale initium, qualis finis? Ascendisse justificationum vertices, colles mandatorum, nec in aliquo titubasse, est gratiae singularis, est unicae felicitatis insigne. Et non erat, inquit, illis filius, eo quod esset Elisabeth sterilis. Non dixit, Non erant illis filii, sed Non erat illis filius, quia singularis futurus erat, qui erat de talibus nasciturus. Audi Dominum dicentem: Non surrexit major in natis mulierum Joanne Baptista (Matth. XIII). Eo quod esset Elisabeth sterilis. Sterilis corpore, sed fecunda virtutibus; tarda soboli, sed non tarda Deo; non germini clausa, sed tempori; non negata pignori, sed servata mysterio. Et ambo, inquit, processerant in diebus suis. Processerant: sic describitur sacramentum senectutis, quae nondum decidit meritis, non aetate deficit, sed procedit; nec sentit detrimenta corporis, quae sumit augmenta virtutis. Fratres, Elisabeth sanctae partus non ablatus est, sed dilatus, donec transiret tempus carnis, passio corporis, conjugii necessitas, voluptatis causa, cupiditatis sensus, et totum quod humanum confundit, gravat, onerat conscientiam. Mundabatur enim longo tempore sacrificii domus, sanctitatis hospitium, metatus metatoris Christi, angeli domicilium, aula Spiritus sancti, Dei templum. Nescitis, inquit Apostolus, quia templum Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis (I Cor. III)? Denique ubi tota corporis sedata querela est, et in totum facti sunt sine querela, mox sterilitas fugit, reviviscit senectus, fides concipit, parit castitas, na citur major homine, par angelis, tuba coeli, praeco Christi, arcanum Patris, Filii nuntius, signifer superni Regis, peccatorum venia, Judaeorum correctio, vocatio gentium, et ut proprie dicam, legis et gratiae fibula, quae diploidem summi sacerdotis sancto patri jungebat in pectore. Evangelista ergo virtutes patris matrisque describit, ut ex generatorum tantis meritis dignitas germinis nosceretur; et probaretur major homine, qui in ortu suo excedebat legem nativitatis humanae. Sed si processurus est, jam nascatur Joannes, quia instat nativitas Christi; surgat novus Lucifer, quia jubar jam veri Solis erumpit; det vocem praeco, quia adest judex; clamet tuba, quia venit Rex; et quia processurus est Deus, angelus jam praecedat. Verum, quia quod supra homines est, homo referre non sufficit virtutes nascentis angeli, angelus jam loquatur. Dixit angelus ad Zachariam, Ne timeas Zacharia: exaudita est deprecatio tua, ecce Elisabeth uxor tua pariet tibi filium; et vocabis nomen ejus Joannem; et erit tibi gaudium et exsultatio; et multi in nativitate ejus gaudebunt. Erit enim magnus coram Domino; et vinum et siceram non bibet; et Spiritu sancto replebitur adhuc ex utero matris suae; et multos filiorum Israel convertet ad Dominum Deum ipsorum; et ipse praecedet ante illum in Spiritu et virtute Eliae, ut convertat corda patrum in filios, et incredulos ad prudentiam justorum, parare Domino plebem perfectam. Vacat humanus sermo, silet praedicatio tractatoris, quando angelico praeconio Joannis profertur gloria; virtus insonat, laus collaudatur; nec est quod illi adjiciat homo, cui Deus contulit totum. Spiritu sancto, inquit, replebitur adhuc ex utero matris suae. Videtis quemadmodum Joannes ante pervenit ad coelum quam tangeret terram, ante accepit divinum Spiritum quam haberet humanum, ante suscepit divina munera quam corporis membra, ante coepit vivere Deo quam sibi, immo ante vixit ille Deo quam Deus viveret illi, juxta illud Apostoli: Vivo autem jam non ego, vivit vero in me Christus (Gal. II). Sexto mense suae matris exsultat in utero, et in uterum Virginis venisse nuntiat Christum. Fervens nuntius, qui ante gestivit nuntiare quam vivere; impatiens dux, qui antequam perveniret ad corpus pervenit ad Regem; ante rapuit arma quam membra; ante aciem petiit quam lucem; et ut vinceret mundum, vicit ante naturam, ipse sine visceribus viscera matris exsuscitat; et quia tardabat corpus, solo spiritu implet evangelizantis officium. Quid dicam? Joannes antequam Christum praecederet, se praecessit. Patris, matris, filii corda unus atque idem implet Spiritus sanctus: ut uno sanctitatis organo resonet nativitatis Dominicae cantilena. Nec mirum, fratres, semper ortus regios honorat festivitas, dulcis gratificat symphonia. Et nos, fratres, nativitatem Christi glorificemus canticis, honoremus muneribus: quia mentitur fidei, si quod facit magus (Matth. II), non facit Christianus.
- SERMO XCII. De eisdem.
Sensim nos sermo evangelicus ad altiora promovet, ad superna extollit. Nec mirum, fratres, si Eliam currus aetherius evexit ad coelum (IV Reg. II), cum quotidie ista Evangeliorum quadriga, hominum genus coeli perferat et transmittat ad regnum. Ecce jam nos ipsa, fratres, de partu sterilis ad Virginis partum et a Joannis ortu ad ortum nostri fecit proximos Salvatoris. Sed quod superest adhuc de Zacharia pontifice patientius audiamus, ut ad cunabula nostri Regis regali itinere pervenire possimus: qui ob hoc coelestis quadrigae fidam conscendimus sessionem, ut sollicitas et arduas compendiorum semitas vitaremus. Sed enim lectum est: Et factum est ut impleti sunt dies officii ejus, abiit in domum suam (Luc. I). Ita uni templo astabat tribus tota: parebant millia sacerdotum, propter quod ipsa observatio pontificalis officii erat divisa per plurimos, dispensata per tempora, distributa per vices, ne aut ordinem sacerdotii multitudo confusa turbaret, aut alter legendo jugiter alteri debitum negaret officium. Post haec autem concepit Elisabeth uxor ejus. Erat illis conjugii facultas, erat illis licentia donata generandi, quibus inerat adhuc legis adolescentia, instabat adhuc religionis infantia. Lex, fratres, illicita prohibuit; licita non negavit; intra donum tenuit, supra donum conferre nil potuit; naturam rexit, supra naturam hominem non erexit. Lex fidei janua, gratiae nuntia, Evangelii praevia, paedagogus religionis infantiae, remisit in sacerdotio legali conjugii castitatem, ut in pontificatu gratiae venturam perpetuae virtutis gloriam nuntiaret. Secundum hanc ergo indulgentiam Elisabeth annositate jam mortua, sanctum reviviscit in partum, et arida atque exarata rugis membra medullis vitalibus in viscera fecunda viridantur: ipsum quoque tempus, ipsum, in quo desierat, revocatur ad corpus; et vetustate nimia domus uteri dilapsa, in faciem novam repente reparatur; stupet ordo, deficit consuetudo, miratur ipsa natura, et ex apparatu mansionis, hospitis meritum dignitasque innotescit. Verum Joannes in generali habitaculo satis se miratus est esse peregrinum, qui se exclusum tempore, abdicatum natura, receptum se in eo auctoris beneficio didicit, non parentis. Et celabat se mensibus quinque, dicens, quia sic mihi fecit Dominus. Bene totum fecisse Dominum confitetur, quae sibi collatum per hominem nil videbat. Et occultabat se mensibus quinque, quia etsi erat divini muneris, sui tamen temporis non erat quod habebat. Celabat se mensibus quinque. Erubescit anus feta, verecundatur vetula primi partus, et puerperam senectus abscondit extrema, ne sterilitatis opprobrium risus fecundae senectutis augeret. Quod autem risui subjacet senilis et veterana conceptio, persimilis hujus sterilitatis et aetatis Sara probat (Gen. XVIII), quae sibi cum reddi partum, donari filium, cui jam vita prope deerat Domino promittente cognosceret, et ipsa de suo partu risit; et quod risui posset esse omnibus praegnans, et onerata canities, ipsius germinis testatur ex nomine, dicente Scriptura: Et vocavit nomen filii sui Isaac (Gen. XXI). Quod interpretari risum docuit, adjiciens: Risum mihi fecit Dominus. Hinc est quod Elisabeth sacrum vult celare mysterium, dicendo: Quia sic mihi fecit Dominus. Ut modo conceptus fatiget verecundia, quamdiu negati partus aerumna afflixit; pater tacet ex poena, ex verecundia mater celat. O quanta silentio vox nascitur! O quanta taciturnitate tuba saeculis inclamatura generatur! O quod secretum divini Judicis dat praeconem! Quia sic mihi fecit Dominus in diebus quibus respexit auferre opprobrium meum inter homines. Honor conjugii, matrimonii dignitas, est procreatio dulcium liberorum; satis enim grave est, et satis triste, et virginitatis carere praemio, et filiorum solatia non habere; sustinere onera matrimonii, et ad fructum matrimonii non venire. Hinc est quod gaudet a se ablatum sterilitatis opprobrium, dicendo: Quia sic mihi fecit Dominus in diebus quibus respexit auferre opprobrium meum inter homines. Quia hoc apud homines miserum computatur, apud Deum vero reatus nullus est, ubi parentis culpa nulla est, sed judicium denegantis. Certe si hoc affert aliqua corporalis infirmitas, necessitas in causa est, non voluntas. Sed jam nunc omnis ignava carnis intelligentia sit remota, tota corporei sensus abjiciatur infirmitas: et quaecumque est ingenii humani omnis excludatur intentio, fidei pateant oculi, cordis reserentur aures, mentis currat et incurrat incessus: ut pervenire ad mysterium virginei conceptus, ad sacramentum partus virginei penetrare possimus, adjuvante Domino Jesu Christo, qui ex ea genitus nunc in coelestia regna cum Deo Patre et Spiritu sancto vivit per infinita saecula saeculorum. Amen.
- SERMO XCIII. De conversione Magdalenae.
Ad prandium, et ad Pharisaei prandium venisse Christum sollicitus forsitan miratur auditor. Pharisaei domum Christus intravit, non accepturus Judaicos cibos, sed divinam misericordiam largiturus; neque accubuit pocula saporata melle floribus odorata sumpturus, sed poenitentis lacrymas ex ipsis oculorum fontibus potaturus: Deus delinquentium gemitus esurit, sitit lacrymas peccatorum. Rogabat, inquit, Dominum quidam Pharisaeus, ut manducaret cum illo: et ingressus domum Pharisaei, discubuit. Et ecce mulier quae erat in civitate peccatrix, ut cognovit quod accumberet Dominus in domo Pharisaei, attulit alabastrum unguenti, et stans retro secus pedes ejus, lacrymis coepit rigare pedes ejus, et capillis capitis sui tergebat, et osculabatur pedes ejus, et ungebat unguento (Luc. VII). Videtis quia ad Pharisaei mensam venit Christus, non ut carnalibus repleretur escis, sed ut in carne negotium coeleste monstraret; neque ut probaret posita humanitus ante se, sed post se gesta divinitus approbaret. Christum namque semper agnoscimus per humanos actus divinas exercuisse virtutes, dum nova et praeter usus mortalium cuncta esse quae ab eo etiam corporaliter gesta sunt comprobantur. Pharisaeus ad manducandum vocat Christum: quid ibi quaerit mulier non vocata? Claustra domus non prorumpit extraneus, convivii secretum non praesumit non invitatus intrare, cibos paratos relaxandis mentibus post laborem perturbare non audet arbiter luxuriosus; et quid est quod haec mulier ignota, immo male nota, onusta luctibus, plena lacrymis, clamosa planctu, nescio janitore, nullo conscio, ipso ignorante pastore, domus aditus percurrit omnes, transit totas ministeriorum catervas, ipsum convivii pervolat ad secretum, et facit domum laetitiae domum lamentationis et planctus? Fratres, non rogata venit illa, sed jussa; intravit exhibita, non praesumens: ipse sic fecit eam sisti sibi, qui illam coelesti sententia jussit absolvi. Denique dum Pharisaeus veste clarus, primus in sigmate, in ipsis oculis Christi tumens, epulis homini, non Deo placiturus, festivus infunditur, venit mulier, et venit retro, quia reus animus post tergum stat ad veniam, quia per culpam novit se vultus fiduciam perdidisse; venit satisfactura Deo, non homini placitura cum venit; venit pietatis illa, non voluptatis exhibitura convivium. Denique et poenitentiae ponit mensam, fercula compunctionis apponit, panem doloris infert; potum lacrymis temperat in mensura, et ad delicias deitatis totas, totam pulsat cordis sui et corporis symphoniam, organi planctus dat clamorem, citharam per suspiria longa modulatur, gemitus aptat in fistulam; et dum pectus ipsam conscientiam arguens saepe percutit, facit placitura Deo cymbala personare; dumque taliter apportat divinis oculis cibos, totas misericordiae copias sic reportat. Ecce mulier quae erat in civitate peccatrix. Exaggerat evangelista mulieris facinus, ut accumulet indulgentiam largitoris. In civitate peccatrix. Civitate peccaverat, quia fama sua famam totius tetigerat civitatis; sicque jam non peccatrix solum, sed ipsius civitatis facta fuerat ipsa peccatum. Haec cognovit quod nisi ab illo solo civitatis peccatum non posset auferri, qui solus mundi venerat abolere peccatum. Et ut cognovit quia accumberet Dominus in domo Pharisaei. Non ad stantem, non ad sedentem audet venire peccatrix: Deus cum stat, corripit; cum sedet, judicat; prostratis conjacet, cum decumbit. Ut cognovit quod accumberet Dominus in domo Pharisaei. Inclinem ad miserandum supernam didicit majestatem; et ideo credidit quod esset ad veniam sibi promptus, qui Pharisaei venerat tam promptus ad mensam. Attulit alabastrum unguenti. Portavit oleum, quia medicinam lethali vulneri a superno medico perquirebat. Stans retro secus pedes ejus. Ad pedes tendit semper citam veniam qui requirit. Et bene stans, quia jam cadere non potest, qui ad pedes Christi meruit pervenire. Stans retro secus pedes ejus. Ut Christi vestigiis innixa percurreret per viam vitae, quae per viam cucurrerat mortis. Lacrymis rigabat pedes ejus. En mutatur ordo rerum, pluviam terrae coelum dat semper: ecce nunc rigat terra coelum, immo super coelos et usque ad ipsum Dominum imber humanarum prosilit lacrymarum, ut juxta Psalmistam et de aquis fletuum cantetur illud: Et aquae quae super coelos sunt, laudent nomen Domini (Psal. CXLVIII). Lacrymis rigabat pedes ejus. O quanta vis in lacrymis peccatorum! rigant coelum, terram diluunt, exstinguunt gehennam, delent in omne facinus lata divina promulgatione sententiam. Et capillis capitis sui tergebat. Dominicos pedes lavat lacrymis, crinibus tergit. Vacat ab excusatione paupertas; inhumanitas veniam non habebit, quia in totum sibi natura sufficit ad obsequium Creatoris. Et capillis capitis sui tergebat. In peccatricis caput purgandis criminibus refluebat unda, ut sua fonte mulier in novum baptisma suorum dilueret illuviem peccatorum. Et capillis capitis sui tergebat. Ut juxta Psalmistam verticem capilli (Psal. LXVII), ex quo ambulaverat in delictis suis, in sanctitatem tali verteret servitute. Et osculabatur pedes ejus. Praecesserant intervenientes lacrymae, ut oscula devota sequerentur, quia lacrymae satisfactionis sunt documentum, oscula sunt reconciliationis indicia. Et ungebat unguento. Mulierem super caput Domini fudisse oleum, alio evangelista referente, cognovimus (Matth. XXVI): non est ergo quod facit haec mulier mollis et carnalis obsequii, sed plenae humanitatis est sacramentum; quia in capite Christi Deus est, in pedibus evangelizantium pacem. Orate, fratres, ut et nos in unguine Domini commereamur aliquatenus computari, et ungamur unguento quod pedibus funditur Salvatoris: quia sicut oblatio est, cum offertur unguentum; ita chrisma perfectum est, de Dominicis vestigiis cum redundat. Cujus autem mulier ista typum praeferat, vel quam magnum praefiguret arcanum, donante Deo, tunc dicemus, quando ea quae sunt in sequentibus exponentur.
- SERMO XCIV. De eadem, et Pharisaeo murmurante, ac Christo respondente.
Quoniam sermone proximo partem primam hodiernae percurrimus lectionis, admirati pariter sumus quo fervore, qua fide, quali ausu, quanta obsequii novitate, peccatrix mulier ipsius vestigia contigerit Salvatoris: modo quid Pharisaeus tacens dixerit, quid Christus, cui loquuntur tacita, responderit, audiamus. Videns, inquit, Pharisaeus, qui vocaverat eum, ait intra se dicens: Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis est mulier quae tangit eum (Luc. VII). Pharisaee, quod conspicis non est ignorantia, sed potestas; est divini judicii, non erroris humani. Pharisaee, erras, nescire magis potuit si fuisset propheta, quia prophetia non est humani arbitrii, muneris est divini: unde propheta scit non quantum vult, sed quantum dederit ille qui tribuit prophetiam. Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis est mulier quae tangit eum. Mulieris malae tactus urit male conscium, parem polluit, suspectum notat, hominem malae voluntatis infamat: caeterum peccatrix fit bona, fit sancta, fit innocens, cum tetigerit veniae largitorem. Stercora contingunt, sed non inquinant solem. Medicum cum tangunt vulnera, putredo non polluit. Judicem quamvis tangat reus, non potest maculare cum supplicat. Sic peccator cum Dominum tangit, non Dominum sordidat; sed ipse et peccato caret omni, et rapit subito sanctitatem. Probat hoc mulier in profluvio sanguinis constituta, quae ut tetigit fimbriam Domini, non fimbriam polluit, sed ipsa mox inquinamento vetustae caruit passionis. Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis est mulier quae tangit eum.. Pharisaeus Christum prophetam crederet, si exposita oculis, nota populis si videret. Quid putas crediturus erit, cum mox eum mentis suae arbitrum, cordis sui judicem, testem conscientiae suae, cogitationum suarum didicerit cognitorem? Putasne vel tunc fatebitur Deum, quem modo post virtutes tantas judicat nec magistrum? Hic si esset propheta, sciret utique quae et qualis est mulier quae tangit eum. Mulier habebat vulnus, sciebat illud, et ideo taliter tanti vulneris medicum perquirebat; Pharisaeus perfidiae morbo saucius, superbiae flamma febriens, per phrenesim se nesciebat insanum. Hinc est quod Christus illuc primum curam vertit, ubi ignota saeviebat infirmitas, ut coelestis medicus uno medicamine duos curaret aegrotos. Videns Pharisaeus qui vocaverat eum, ait intra se, dicens. Cui, quia intra se cogitaverat Pharisaeus, Christus publica voce respondit; et dum Pharisaei cordis patefecit arcanum, ipsum fuisse totius prophetiae demonstrat auctorem. Respondens, inquit, Jesus, ait: Simon, habeo tibi aliquid dicere. Tibi, cui opus est medicina, et nescis quaerere medicinam; tibi, qui Deum magistrum vocas, et Dei deseris disciplinam: ignoras quoniam magistro magnam facit injuriam, qui se discipulum fatetur ejus, cujus non sequitur institutum? Nam sicut discipuli probitas laus est magistri, ita magistri vituperatio discipulus nesciens disciplinam. Simon, habeo tibi aliquid dicere. Respondit, magister, dic. Iterum, magister, dic, et non Deus dic. Jam jam Deum sentiens, quem vocat magistrum. Duo, inquit, debitores erant cuidam feneratori: unus debebat denarios quingentos, et alius quinquaginta. Non habentibus illis unde redderent, donavit utrisque; quis ergo eum amplius diligit? Respondens Simon dixit: Aestimo quod is cui plus donavit. Et Dominus, recte judicasti. Audistis quemadmodum coelestis creditor totum debitum charitate compensat, et ad incrementum totius fenoris amoris solius exigit et requirit usuram. Plectendus debitor, qui dilectione sola suam negligit redimere cautionem. Vis scire, homo, quid Deo debeas? Quod factus es, Dei creditum est; quod es rationis capax, Dei fenus est; quod discretionem mali bonive possides, accepisti; et quod vivendi normam acceperis per chirographum legis, stipulanti Deo spopondisse te non potes diffiteri. Sed dum te per vitia carnis in lutum instar suis demergis, et quadrupedum more vivens qua praeditus es ratione privaris, et in gurgite criminum boni malive perdita discretione confundis, et divinae legis substantiam dissipas, mundana voluptate captivus, factus es gloriosi fenoris debitor luctuosus, cui deficientibus virtutum lucris criminum multiplicatur usura. Sed licet in hac re cecideris, licet fueris in ista devolutus, vide ne desperes: homo, remansit tibi unde piissimo satisfacias creditori. Absolvi vis? Ama. Charitas cooperiet multitudinem peccatorum (I Joan. IV). Negationis crimine quid pejus? et tamen Petrus amore solo valuit hoc delere, probante Domino, cum dicit: Petre, amas me (Joan. XXI, 12)? Inter omnia Dei praecepta amor obtinet principatum. Diliges, inquit, Dominum Deum tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tua, et ex tota virtute tua (Matth. XII). Ama ergo, homo, Deum, et ama totus, ut possis omnia sine labore vincere et delere peccata. Tenerae militiae, delicati conflictus est amore solo de cunctis criminibus reportare victoriam, sicut ex sequentibus elucescit. Conversus, inquit, ad mulierem, dixit Simoni. Quid est, quod conversus ad mulierem, Simoni loquitur Christus? Quia cum poenitentem respicit, arguit oblatrantem. Dixit Simoni: Vides hanc mulierem? Intravi in domum tuam, aquam pedibus meis non dedisti, haec autem lacrymis rigavit pedes meos, et capillis capitis sui tersit; osculum mihi non dedisti, haec autem ex quo intravi non cessavit osculari pedes meos; oleo caput meum non unxisti, haec autem unguento unxit pedes meos. Propterea, dico tibi: dimittuntur illi peccata multa, quoniam dilexit multum; cui autem minus dimittitur, minus diligit. Probatum est quia dilectio delet et abluit universa peccata. Quid est autem quod dixit: Cui minus dimittitur, minus diligit? Ergo ad peccandum satis est ut major charitas comparetur? Absit.Charitas de praeteritis subvenit, non liberat de futuris; charitas nescit peccare cum diligit; charitas non est charitas, si delinquit; charitas Dei custos est sanctitatis. Fratres, si nos esse peccatores novimus, et esse nolumus peccatores, pedibus Christi demus lacrymas, spargamus capillos, figamus oscula, pietatis oleum tota devotione fundamus; ut dicatur nobis: Dimittuntur vobis peccata multa, quia dilexistis multum.Imitemur hanc mulierem, quam conspicimus non solum caruisse peccatis, sed ad totum sanctitatis verticem pervenisse. Quae sit autem haec mulier, quia hodiernus :SERMO Charitatis nos distulit, sicut jam promisimus, in sequentibus Deo auctore pandemus.
- SERMO XCV. De eadem, ubi de Magdalenae allegorica conversione.
Omnia quae a Christo corporaliter gesta referuntur, sic subnixa sunt historica veritate, ut plena semper sacramentis coelestibus comprobentur. Et quia, quod erat in facie lectionis jam perstrinximus sermone repetito, orate ut, sicut promisimus, interna ejus, Spiritu sancto revelante, pandamus. Inhonora est dictio, quae Dei facta humana tantum expositione depromit. Rogavit, inquit, Dominum quidam Pharisaeus ut manducaret cum illo (Luc. VII). Pharisaeus, fratres, catholicus dicitur Judaeorum; nam et resurrectionem credit, et a Sadducaeo resurrectionem negante dissentit. Hinc est quod rogat Christum, id est, resurrectionis auctorem, ut manducet cum illo: quia qui convivit Christo, mori nescit, utique vivit semper. Rogabat Dominum ut manducaret cum illo. Rogas, Pharisaee, ut manduces cum illo; crede, esto Christianus, et manducas ex illo. Ego sum, inquit, panis qui de coelo descendi (Joan. VI). Semper Deus majora tribuit quam rogatur; nam se manducandum dedit, qui rogabatur, ut manducandi secum fiduciam largiretur; et tamen sic hoc dedit, ut illud quod postulatus est non negaret. Nonne promittit hoc et sponte discipulis suis? Vos qui perseverastis mecum, manducabitis et bibetis in mensa mea in regno meo (Luc. XXII). Christiane, qui se tibi hic manducandum dedit, quid suum tibi denegare poterit in futurum? Et qui tantum tibi viaticum paravit ad victum, quid in illa tibi mansione perpetua non paravit? Manducabitis in mensa mea in regno meo. Audisti Dei convivium, sollicitus non sis de qualitate convii. Qui pervenire regis meretur ad mensam, manducabit quidquid regni dominatio possidet et potestas; sic qui ad convivium venerit Creatoris, habebit in deliciis suis quidquid continetur in creatura. Sed ad coepta redeamus. Et ingressus domum Pharisaei. Quam domum? Nempe synagogam ingressus accubuit. In synagoga, fratres, tunc accubuit, quando occubuit Christus: sed corpus suum Ecclesiae transmisit ad mensam, ut esset coelestis caro manducaturis gentibus ad salutem. Nisi manducaveritis carnem Filii Hominis, et biberitis ejus sanguinem, non habebitis vitam in vobis (Joan. VI). Quemadmodum autem manducetur caro Christi, quomodo bibatur et sanguis ejus, norunt illi qui sunt sacramentis coelestibus instituti. Ecce, inquit, mulier quae erat in civitate peccatrix. Quae mulier? Ecclesia sine dubio. In civitate peccatrix. Civitate qua? Illa de qua dixerat propheta: Quomodo facta est meretrix civitatis fidelis Sion (Isai. I)? Et alibi: Vidi iniquitatem et contradictionem in civitate, et iniquitas et labor in medio ejus et in justitia; et non defecit de plateis ejus usura et dolus (Psal. LIV). In civitate ergo perfidiae septa muris, superbiae turribus communita, distincta iniquitatum plateis, obserata contradictionum portis, depicta doli fucis, indurata silicibus usurarum, negotiorum doloribus aggravata, infamata lupanaribus, id est, idolorum templis, mulier haec, id est Ecclesia, gravissimum trahebat reatum ex tanta praecedentium colluvie peccatorum. Sed ubi audivit venisse Christum ad domum Pharisaei, id est, ad synagogam: ibi, hoc est, ad Judaicum Pascha, passionis suae mysteria tradidisse, aperuisse sui corporis et sanguinis sacramentum, manifestasse nostrae redemptionis arcanum, Scribas velut pessimos despiciens janitores. Vae vobis legisperitis, qui tulistis clavem scientiae (Luc. XI)! Irruptis contradictionum foribus, contempto ipso chori Pharisaici principatu, ardens, anhelans, aestuans ad totum legalis convivii penetrale pervenit: ibique reperit Christum inter amoris epulas et dulcia pocula traditum, Judaicam occubuisse per fraudem, juxta illud prophetae: Quoniam si inimicus exprobrasset mihi, supportassem utique; et si is qui oderat me, super me mala locutus fuisset, abscondissem me utique ab eo: tu vero, homo unanimis, dux meus et notus meus, qui mecum dulces capiebas cibos, in domo domini ambulavimus cum consensu (Psal. LIV). Ut cognovit accubuisse Dominum in domo Pharisaei, id est, in synagoga omni dolo, tota fraude addictum, passum, crucifixum et sepultum; tamen a fervore fidei tanta ista non retardatur injuria, sed portat unguentum, portat Christiani chrismatis oleum: et quia Christi faciem videre non meruit corporalem, stat retro non loco, sed tempore, inhaeret ejus vestigiis, ut sequatur; et jam desiderii plus quam conscientiae lacrymas fundit, ut quem abeuntem videre non meruit, mereatur videre redeuntem. Lacrymas ergo ad pedes Domini profluo amore perfundit; dum pedes evangelizantium regnum ejus bonorum operum manibus tenet, lavat lacrymis charitatis, confessionis labiis osculatur, et totum misericordiae profundit unguentum, donec conversus ad eam; quid est conversus? hoc est, reversus, dicat Simoni, dicat Pharisaeis, dicat negantibus, dicat populo Judaeorum: Intravi domum vestram, aquam pedibus meis non dedistis. Et haec quando dicet? Quando venerit in majestate Patris sui, et segregabit justos ab injustis, quasi pastor qui segregat oves ab haedis; et dicet: Esurivi, et non dedistis mihi cibum; sitivi, et non dedistis mihi potum; hospes fui, et non suscepistis me. Hoc est dicere, Aquam pedibus meis non dedistis; haec autem, dum meorum pedes lavat, pedes ungit, pedes osculatur, fecit servis quod vos Domino non fecistis (Matth. XXV), fecit pedibus quod capiti vos negastis, impendit minimis quod vos vestro denegastis auctori: Tunc dicet ad Ecclesiam: Dimittuntur tibi peccata multa, quia dilexisti multum. Quia tunc erit remissio peccatorum, quando tolletur materia tota peccandi, quando corruptio induet incorruptionem; quando mortalitas immortalitatem consequetur, quando peccati caro caro totius efficietur sanctitatis, quando terrena servitus coelesti dominatione mutabitur, quando militia humana divinum promovebitur ad regnum. Orate, fratres, ut et nos in parte Ecclesiae constituti, ad ea quae numeravimus pervenire mereamur, auctore ipso Christo, cui est honor et gloria una cum Spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen.
- SERMO XCVI. De parabola zizaniorum.
Si dicta vel facta Christi passim carnalibus sensibus subjicerentur, torpesceret animus meus, vacaret, dormiret ingenium, cor tabesceret, exstingueretur quidquid humani vigoris est et caloris. Proposuit, inquit, illis parabolam (Matth. XIII). Sicut in lapide friget ignis, latet ignis in ferro, ipse tamen ignis ferri ac lapidis collisione flammatur; sic obscurum verbum verbi ac sensus collatione resplendet. Certe si mystica non essent, inter infidelem fidelemque, inter impium atque pium discretio non maneret, et esset devotus sicut contumax, iners sicut qui laborat, pervigil ut ille qui dormit: nunc vero cum petit anima, mens pulsat, quaerit sensus, sperat pietas, fides exigit, meretur intentio, apparet et sudantis fructus, et poena desidis, et justitia largitoris simul, quia plus accepta sapiunt quam possessa, inventa magis quam subjecta delectant. Hinc est quod doctrinam suam Christus parabolis velat, tegit figuris, sacramentis operit, reddit obscuram mysteriis. Proposuit, inquit, illis parabolam. Illis, hoc est, non suis, sed extraneis, inimicis utique, non amicis; spectantibus ad calumniam, non audientibus ad salutem. Ideo in parabolis, inquit, loquor eis, quia videntes, non vident; et audientes, non audiunt, neque intelligunt. Quare? Quia qui calumniatur praeterita, videre praesentia non meretur; neque dignus est agnoscere gratiam, qui legem ne cognosceretur, abscondit. Vae vobis, inquit, legisperitis, quia tulistis clavem scientiae; ipsi non introistis, et eos qui introibant, prohibuistis (Luc. XI). Proposuit, inquit, illis parabolam, dicens: Simile est regnum coelorum homini. Et quid offendit Christus, si in similitudinem hominum factus est, ut pereunti humano generi subveniret? Scandalizat Dominus, si, ut manumittat servos, inveniatur in habitu servitutis? quando quidquid est majestas futurae, quidquid adventus et regni, ecce homini comparatur. Simile est, inquit, regnum coelorum homini qui seminavit bonum semen in agro suo; cum autem dormirent homines, venit inimicus ejus, et superseminavit zizania in medio tritici, et abiit. Audistis quemadmodum sator mundi reruni principia bona sevit, nec ullum malum ab originis processit auctore; ab inimico superseminatum est malum, malum non est a rerum parente procreatum. Et vidit Deus, inquit, omnia quaecumque fecit, et ecce bona valde (Gen. I). Bona, et valde bona: nam quem Deus faciens vocavit mundum, inficiens reddidit inimicus immundum; et hominem quem Deus in paradiso deliciarum collocavit ad vitam, inimicus in hac laboris vita detraxit ad mortem; et affectum quem carni Deus inseruit per naturam, inimicus in parricidium per invidiam commutavit. Cain probat hoc qui primus germano sanguine terram tinxit, et in exitum fraternum mortis dignus exstitit dedicator (Gen. IV). Sic ex discordia nata mors semper humanam scindit et separat charitatem. Et quia longum est ire per singula, vel paucis aperire compellimur, inimicus qualiter bonis mala, virtutibus vitia, vitalibus mortalia, nostram semper superseverit ad ruinam. Nonne ex uno homine Deus omnem replevit terram, et semine ex uno pius sator totum genus hominum tantam multiplicavit ad messem? Sed inimicus mox homines in unum redegit omnes; et superseminando mala quod bene satum fuerat, delevit diluvio, non rigavit. Sic legem divinis et veracibus satam praeceptis, humanis et mendacibus fucavit inventis: ut de sacerdote fieret persecutor, de doctore depravator existeret, de defensore legis redderetur immicus. Sic creaturas ad agnitionem conditas Creatoris, ut nesciretur Deus, deos esse mentitus est. Hinc sapientes saeculi fecit stultos, speculatores mundi docuit nihil videre, professores scientiae fecit scientiam non habere, inquisitores rerum omnium dimisit ignaros. Sic evangelicam segetem satam coelesti semine haeretica zizania superseminando confudit inimicus, ut manipulos fidei gehennae fasciculos faceret, ne triticum fieret coelestium horreorum. Et quid plura? Posteaquam est ipse in daemonem conversus ex angelo, ne qua creatura in suo statu consisteret, arte, dolis, machinis, fraude contendit. Sed jam praesentis parabolae verba pandamus. Simile est regnum coelorum homini. Cui? Utique Christo. Qui seminavit bonum semen. Quia in ipso rerum semine nescit malum conditio Creatoris. In agro suo. Hoc est, in mundo, dicente ipso Domino, Ager hic mundus est (Matth. XVI). Cum autem dormierunt homines. Id est, sancti Patres, patriarchae, prophetae, apostoli, martyres, in sopore mortis temporaliter dormientes, quia sanctorum mors somnus est; peccatorum vero mors est, quia in inferno poenae vivunt, vitae pereunt peccatores. Veniens inimicus ejus. Id est, diabolus. Superseminavit zizania. Superseminavit, non seminavit. Praecedunt Creatoris bona, mala diaboli postsequuntur; ut malum quod est ex diabolo, sit accidens, non natura. Superseminavit zizania in medio tritici. Quia diabolus haereses inter fideles, inter sanctos peccatum, inter pacificos lites, inter simplices dolos, inter innocentes nequitiam gratis serere consuevit: non ut acquirat zizania, sed ut triticum perdat; nec ut reos capiat, sed ut adimat innocentes. Hostis plus ducem quam militem petit; nec obsidet mortuos, sed impugnat viventes: sic diabolus non peccatores quaerit capere, quos possidet subjugatos, sed ut justos capiat, sic laborat. Superseminavit zizania in medio tritici, et abiit. Quia diabolus impellit quidem viribus ad ruinam, sed posteaquam prostraverit, derelinquit; diabolus non quaerit hominem, sed hominis interitum quaerit. Fratres, ille malis nostris gaudet, turget ruinis nostris, nostris vulneribus convalescit, nostrum sanguinem sitit, nostra saturatur ex carne, nostris vivit ex mortibus. Diabolus hominem non vult habere, sed perdere. Quare? Quia ad coelum unde ille cecidit, non vult, non fert, non patitur hominem pervenire. Et quia nos sermo trahit longius hodie, reliqua differamus, ut et communem relevemus laborem, et quae dicenda sunt plenius exsequamur. Deus autem noster et mihi dicendi gratiam, et vobis audiendi desiderium donare dignetur.
- SERMO XCVII. De eadem.
Quia festinus antehac sermo, ut communem temperaret laborem, ad totum parabolae praetereuntis non valuit pervenire secretum, nunc reliqua, Domino revelante, pandamus. Proposuit, inquit, illis parabolam, dicens: Simile est regnum coelorum homini qui seminavit bonum semen in agro suo; cum autem dormirent homines, venit inimicus ejus, et superseminavit zizania in medio tritici, et abiit. Cum autem dormirent homines (Matth. XIII). Insidiator in noctibus latitat, in diebus vigilantes fugit, appetit dormientes, fortis conflictum petit, provocat palam spectantibus omnibus, et coram populis vult habere victoriam. Maximae infirmitatis indicium est dormientibus irruisse. Cum autem dormirent homines, venit inimicus ejus. Malus numquam non stultus. Quid hic egit inimicus? Esto quod dormierint servi, numquid et Dominus dormiebat? Esto quod oculos servorum sopor clauserit post laborem; numquid et dominantis oculos ulla vicerat lassitudo? Inimice, lucis refuga, vigilasti, laborasti, sed non latuisti: nam, dormientibus servis, Dominus ipse te videt: desertor coeli praevenisti, fecisti, sed non profecisti. Deo perire non potest quod ipse custodit: fraudis auctor, in Dominum non committis, sed in servos, dum facis ut negligentiae illorum quod tuae fraudis est ascribatur. Ille, ille te videt, qui totius et fraudis testis est et laboris. Manent ergo laboris sui fructus benefacientem, manent et nequitiae suae poenae fraudantem; illi triticum ad horreum coeleste portabunt, tu tibi zizaniorum tuorum portabis fasciculos ad gehennam. Cum autem dormirent homines, venit inimicus ejus, et superseminavit zizania. Ut quid? Ut periret dominica messis, et hoc ad lucrum quid pertinebat inimici, nisi quod invidiae spiritus hominum damnum suum computat lucrum, et quod perierit hominibus, hoc se aestimat acquisivisse? Sed diabolus hoc ideo, ut diximus, tenebris celantibus est molitus, ut adulteratae messis noxa redundaret ad servos, et hinc poenam sumerent, unde speraverant palmam. Denique vigilantes servi prae timore, ista cur evenerint expavescunt: hoc metuentes, ne zizaniorum germina ad illorum redirent offensam, quorum conscientia praeter jactum boni seminis nil habebat. Hinc est quod auditum sui domini praevenerunt, ne securi de innocentia, reatum de silentio sustinerent: cum vocatur innocens ad reatum, dum purgari aestuat, urget et stimulat cognitorem. Cum autem crevisset herba et fructum fecisset, tunc, inquit, apparuerunt et zizania. Quod latet in herba, manifestatur in spica; et quod celatur in germine, aperitur in fructu: sic quos credentes putamus pares, fide dispares invenimus, sic judicii prodit messis quod Ecclesiae germen occultat. Juxta illud dictum Dominicum: Ex fructibus eorum cognoscetis eos (Matth. VII). Flores multi, multitudinem fructuum pollicentur, sed exanimati ventorum flabris, ad fructum paucissimi perseverant: sic credentes in Christo multi Ecclesiae videntur in pace; ubi autem persecutionis procella perflaverit, pauci martyrii reperiuntur in fructu. Sed Euphemia sancta plus solvit in fructu quam promisit in flore; quae, manente virginitatis flore, copiosum martyrii pervenit ad fructum. Accesserunt, inquit, servi patrisfamilias, dicentes ei. Accesserunt, fratres, mente non corpore; non loco, sed fide; dixerunt non clamore vocis, sed cordis tacito cum dolore: Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? Seminasti, non seminavimus: nos quod perfecte facimus, tibi semper nostro assignamur auctori, et tu in iis quae nobis facienda praecipis, ipse operator assistis. Ergo si nos operis tui facis esse pro tua dignatione consortes, non nobis solis quod zizania nascuntur ascribas. Domine, aut tecum nos munit innocentia, aut nobiscum te reatus attingit; nos nostro operi non potuimus invidere, magnis sudoribus offensam non potuimus comparare; tu quod vis, unde vis, quando vis, habes; nos praeter tuam gratiam nil habemus, per quam stamus, vivimus, movemur et sumus (Act. XVII), et sine qua jacemus, deficimus et perimus. Ergo nos haec nobis sic laboravimus, ut perirent? Sed quis hoc fecerit, qui solus non dormis, nobis dormientibus, tu vidisti; et si tu vidisti, juste Judex (factum quis scit? ille qui vigilat, non ille qui dormit (Ps. CXXVI) ergo tu prode eum, ut nos quos sic anxios conspicis, facias sic securos. Ait dominus, Inimicus homo hoc fecit. Inimicus homo hoc fecit; et tu quare hoc cum videres, Domine, permisisti? Quare? Quia timere fraudes non potest, cui nil potest deperire; et quia plus est mixta discernere quam prohibere mixturam, majus est reparare perdita quam illaesa servare; simul quia oportet zizania esse, ut qui probati sunt manifesti fiant (I Cor. XI). Servi autem dixerunt ei, Vis imus et colligimus zizania? Sic devoti servi indefessum promittunt laborem, nec patiuntur Dominicae messis videre vel temporaliter feditatem; sed Dominus, quem tempora non fatigant, et quando vult potest abolere suae messis injuriam, vetat dicendo: Non. Et quare prohibuerit mox revelat. Ne forte colligentes zizania, eradicetis simul cum eis et triticum. Sic imperiti erant cultores, sic operis nescii, sic discretionis scientiam non habentes, ut evellentes zizania, eradicarent et triticum? Ubi sunt prophetae per Dei spiritum prophetantes? Ubi Petrus cui Pater revelat (Matth. XVI)? Ubi Paulus in quo operatur (Gal. II) et loquitur (II Cor. XIII) Christus? Ubi omnes sancti, plane sancti, sed servi, tantum scientes, quantum singulis scientiarum largitor indulsit? Sed dicis, Hoc occultum nil erat, nil erat ibi occultum, quando aliud videbatur in specie, aliud habebatur in flore; et quod hodie erat zizania, cras in triticum vertebatur: sic hodie habetur haereticus, qui crastina fit fidelis; et qui ad praesens peccator cernitur, ad futurum justus assistit. Hinc est etiam quod auctor utraque referebat ad messem, id est, usque ad judicium divinae patientiae suae et nostrae poenitentiae tempus, ut qui de se malo commutarit ad bonum, Dominicum deputetur in triticum, coelestibus horreis aggregandus; qui se de fideli fecerit infidelem, gehennae deputetur incendio. Et quid plura? Si zizaniis non Dei patientia subveniret, nec Matthaeum de Publicano evangelistam, nec Paulum de persecutore apostolum Ecclesia possideret. Denique Ananias eradicare triticum tunc quaerebat, quando ad Saulum missus, de Paulo talia querebatur: Domine, quanta mala fecit sanctis tuis (Act. IX)! hoc est, eradica zizania; quid ad lupum ovis? quid ad contumacem devotus? quid ad persecutorem talis praedicator missus? Sed cum Ananias videret Saulum, Paulum Dominus tunc videbat; cum Ananias persecutorem diceret, tunc Dominus praedicatorem sciebat; et cum ille eum zizania judicaret inferni, Christus eum vas electionis, triticum in coelesti horreo jam ponebat. Vade, inquit, quia vas electionis est mihi.
- SERMO XCVIII. De parabola grani sinapis.
Audistis hodie, fratres, quemadmodum grano sinapis tota regni coelestis comparata est magnitudo. Et quid est quod potestatem tantam, sic parva, sic minima, immo minimorum minima similitudo concludit? Sic enim ait Dominus: Cui simile est regnum Dei? et cui simile aestimabo illud (Luc. XIII)? Cum dicit: Cui est simile, quasi quaerentis indicat et producit affectum. Et ille solus Verbum, scientiae fons, dicendi flumen, qui omnium corda rigat, sensus aperit, ingenium dilatat, in invenienda similitudine nunc laborat? Sed quid invenerit audiamus. Simile est, inquit, regnum coelorum grano sinapis. Quaerens in coelo et in terra, nil invenit nisi granum sinapis, in quo potentiam totam supernae dominationis includat; et illud regnum singularitate potens, aeternitate felix, divinitate fulgens, diffusum toto coelo, tota terra dilatatum, in grani sinapis coarctat et concludit angustias? Simile est regnum coelorum grano sinapis. Spes ista est credentium tota? Exspectatio ista est fidelium summa? Ista est felicitas virginum longis continentiae laboribus comparata? Ista est gloria martyrum totius effusione sanguinis conquisita? Hoc est quod nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit (I Cor. II)? hoc est quod ineffabili sacramento diligentibus Deum promittit Apostolus esse praeparatum? Fratres, non facile Dominicis moveamur in dictis; nam si infirmum Dei, fortius est hominibus; et stultum Dei sapientius est hominibus (I Cor. I), hoc minimum Dei tota magnitudine mundi magnificentius invenitur; si modo hoc granum sinapis nos sic nostris seminemus in mentibus, ut intelligentiae magnam nobis in arborem crescat, et sensus altitudine tota levetur ad coelum, ac totos scientiarum diffundatur in ramos atque ita ora nostra ferventia vivido fructus sui sapore succendat, et ita igne seminis sui toto nobis ardeat, et flammetur in pectore, atque nostrae ignorantiae totum nobis auferat sua degustatione fastidium. Simile est regnum coelorum grano sinapis, quod acceptum homo misit in hortum suum, et crevit, et factum est in arborem magnam, et volucres coeli requieverunt in ramis ejus. Grani sinapis, sicut dicit, instar est regnum Dei, quod de supernis affertur verbo, suscipitur auditu, fide seritur, credulitate radicatur, spe crescit, confessione diffunditur, virtute tenditur, et dilatatur in ramos, ad quos vocat aves coeli, id est, spirituales sensus, atque in ipsis eas quieta suscipit mansione. Veniat haereticus, veniat, quia redeuntibus Ecclesiae semper patescit ingressus; veniat, audiat, et pietati Dominicae jam desinat oblatrare: Si coelestis regni majestas omnis ad grani sinapis similitudinem venit, quid quaeritur quod Deus ad hominem, Dominus servi descendit in formam? Sic enim venit, haeretice, ut tibi totum per fidem cresceret, cui jam totum defecerat per naturam. Simile est regnum coelorum grano sinapis. Sed sinapis revertamur ad granum: sic tota regni summa manet, et consistit in regno coelorum. Christus est regnum coelorum, qui, velut granum sinapis, in hortum virginei corporis missus, orbe toto crucis in arborem crevit, ac tantum dedit fructus sui saporem, cum teritur passione, ut quidquid est vitale suo saporaret et condiret attactu. Nam sicut in integritate grani sinapis virtus habetur occulta, apparet vero virtus ejus vehementissime si teratur; ita Christus corpore teri voluit, qui suam noluit latere virtutem. Et nos, fratres, teramus istud granum sinapis, ut ejus vim in hac similitudine sentiamus. Christus rex, quia tota ipse est origo regnandi; Christus regnum, quia in ipso est regni sui tota majestas; Christus homo, quia totus homo reparatur in Christo; Christus granum sinapis, unde magnitudo tota Dei, tota hominis exiguitate minoratur. Et quid plura? Omnia ipse factus est, ut in se repararet omnes; Christus homo accepit granum sinapis, hoc est, regnum Dei accepit homo Christus, quod habuit semper Deus Christus; misit in hortum suum, hoc est, in Ecclesiam sponsam. Hujus horti saepe meminit in Canticis Canticorum, dicendo: Hortus clausus (Cant. IV). Ecclesia hortus est Evangelii vomere orbe toto diffusus cultura, clausus stimulis disciplinae, ab omni pessimo gramine apostolico labore purgatus, fidelium plantariis, liliis virginum, rosis martyrum, confessorum viriditate amoenus, fragrans floribus sempiternis. Hoc itaque granum sinapis in hortum suum misit Christus, id est, promissione regni sui, quod radicatum est in patriarchis, natum est in prophetis, crevit in apostolis, in Ecclesia fecit arborem magnam, multiplices dedit in donationibus ramos, quos enumerat Apostolus, dicendo: Alii datus est sermo sapientiae, alii verbum scientiae, alii cura sanitatum, alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera linguarum (I Cor. XII). Audistis, fratres, istud granum sinapis in arborem quam prorupit, audistis quas fundavit radices, audistis quales quantosque se jam diffuderit et secaverit in ramos, in quibus coeli, non aeris, aves, in pennis sapientiae et prudentiae volatu, fidei securitate requiescant. Et tu audi, si vis terrenas bestias non timere, si vis evitare aves rapaces, voraces vultures, hoc est, aves aereas, quae sunt omnes nequitiae spirituales; elevare a terra, terrena deserere: sume alas columbae propheticae deargentatas (Psal. LXVII), sume pennas divini Solis fulgore radiatas, evola in specie auri, ut in tantis et talibus ramis jam nullis laqueis attentanda requiescas semper, et de volatu tali valida; et de tanta mansione secura. De similitudine sequenti, sequenti verbo, Domino docente, declarabimus.
- SERMO XCIX. De parabola fermenti.
Bene cucurrit hodiernae series lectionis, ut evangelica mulier mater nostra acciperet a Domino fermentum, per quod nobis hodie hoc templum tantam sanctitatis exigeretur et surgeret in massam. Sic enim coepit Dominus: Cui simile aestimabo regnum Dei? Simile est fermento, quod acceptum mulier abscondit in farinae mensuris tribus, donec fermentatum est totum (Luc. XIII). Bonus Dominus, amator suorum Christus, regni sui similitudines iterat, variat comparationes, quas non de occulto sumit, non captat de coelestibus, sed profert de quotidiano usu, de communi conversatione proponit, ut ad omne genus hominum perveniat, quod est omnibus profuturum, juxta illud prophetae: Audite haec, omnes gentes, auribus percipite, omnes qui habitatis orbem, quique terrigenae, et filii hominum, simul dives et pauper (Ps. XLVIII). Si quid de divinitatis occulto, si quid de secreto regali, si quid de penetralibus divitum afferret in medium, hoc nesciret pauper, non caperet mediocritas, notum simplicitas non haberet: nunc vero loquitur nota diviti, usitata pauperi, omnibus vitae ipsius necessitate vernacula, quia homo in Dei vocatione quaeritur, non discernitur in ejus vocatione persona. Sed lectam similitudinem replicemus. Cui simile, inquit, aestimabo regnum Dei? Sic dicendo appendit animos auditorum, et attonitos reddit stupore toto, quid regno Dei, quid imperto divino valeat comparari: atque illis mente per multa et magna pervagantibus coeli Dominus in hospitio pauperis, in manu panicoctariae mulieris regni sui invenit et format exemplum, dicendo: Simile est fermento, quoa acceptum mulier abscondit in farinae mensuris tribus, donec fermentatum est totum. Ante regnum suum grano sinapis comparabat, nunc illud efficit simile fermento. Ante sinapis granum memorat accepisse virum, mulierem nunc asserit accepisse fermentum. Dicit ante exiguum semen virum sevisse in magnae arboris incrementum, mulierem modo fermentum breve ad profectum totius massae abscondisse manifestat. Vere, sicut dixit apostolus Paulus: Neque vir sine muliere, neque mulier sine viro in Domino (I Cor. XI). Ad unum regnum diversum sexum varia similitudo perducit, neque virum separat a muliere vocatio Christiana, quos Deus conjungit, natura sociat, et mira similitudine similes reddit habitus, forma componit, et facit Deus, ut sit homo unus duo, duo unus, alter ipse homo in copula conjugali; ne sit aut singularitas destituta, aut confusa conjunctio. Sed quare has similitudines regni sui Dominus per virum producit et feminam? Quare majestatem tantam tam vilibus, tam disparibus format exemplis? Fratres, pretiosum latet in hac vilitate mysterium, dicente Apostolo, Mysterium hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in Ecclesia (Ephes. V). Comparationibus istis humani generis negotium geritur principale, per virum et mulierem mundi causa saeculis tractata finitur: Adam primus homo, mulier prima Eva, ab arbore scientiae boni et mali (Gen. III), ad evangelici sinapis ardorem deducuntur, ut oculos quos illecebrosa arbor aperiendo clauserat, sinapis arbor grani sui collyrio et acritudine ipsa dum claudit aperiret; ut ora quae venenosae arboris gustus infecerat; salutaris arbor flammeo gustus sui sapore sanaret; et ista arbor igneo pastu suo conscientiam toto conversationis suae ardore succenderet, quam frigidam illa toto jam rigore perfecerat. Neque hic jam vel agit; vel confunditur nuditas, ubi hominem totum tegit venia, fidei facit calere vestitus: sed hoc per granum sinapis, quod acceperat vir, confertur feminae. Quid vero per fernientum quod accepit mulier, conferatur homini, sollicitius perscrutemur. Simile est, inquit, regnum Dei fermento, quod acceptum mulier, abscondit in farinae mensuris tribus. Res de usu geritur: vir in agro sinapis arborem serit, domi mulier fermentum procurat, et panes praeparat alimoniae, quia virum foris exspectat labor, intus mulierem domestica cura constringit. Hinc est quod Sara sterilis et anus ex ista praeparatione fermenti, et ex tribus mensuris, tres subcinericios panes dominicae hospitalitati offert mystico et apponit obsequio (Gen. XVIII), ut sterilitas mundi tota senectute conclusa, in mensuris tribus, hoc est, in aequalitate Patris, et Filii, et Spiritus sancti, fermentum fidei collocaret, et Domino suo tres panes poneret confessione Trinitatis; atque pro munere hoc totam Christiani germinis fecundaret ad prolem. Sed ad proposita redeamus. Mulier accepit a Deo fermentum fidei, quae acceperat a diabolo perfidiae fermentum; abscondit in mensuris tribus, hoc est, in tribus hominum temporibus, quod est ab Adam usque ad Noe, a Noe usque ad Moysen, a Moyse usque ad Christum; ut mulier quae corruperat fermento mortis in Adam totam massam generis humani, fermento resurrectionis totam carnis nostrae massam redintegraret in Christo; ut mulier quae confecerat panem gemitus et sudoris, panem vitae coqueret et salutis; et esset omnium viventium mater vera per Christum, quae erat in Adam mater omnium mortuorum. Ob hoc namque Christus nasci voluit, ut sicut per Evam venit ad omnes mors, ita per Mariam rediret omnibus vita. Quae Maria hujus fermenti implet typum, similitudinem praefert, consignat figuram, dum de supernis suscipit fermentum Verbi, et humanam carnem in alvo Virginis, immo in alvo Virginis coelestem totam conspersit in massam. Sed quid allegorici sensus in hac similitudine maneat, jam prodamus. Mulier quae accepit fermentum, Ecclesia est: fermentum quod accepit, coelestis doctrinae est sacramentum: mensurae tres in quibus perhibetur abscondisse fermentum, Lex, Prophetae, Evangelia, ubi divinus sensus mystico absconditur et celatur in verbo, ut fidelem non lateat, lateat infidelem. Quod autem dixit: Donec fermentatum est totum; illud est quod Apostolus dicit: Ex parte scimus, et ex parte prophetamus: cum autem venerit quod perfectum est, cessabunt quae ex parte sunt (I Cor. XIII). In conspersione scientia nunc divina est, aspergit sensus, levat corda, incrementat ingenia, et doctrinarum more ad sapientiae coelestis dilatat, suscitat, diffundit augmentum, fermentatur totum. Quando? Adveniente Christo.