 1 |
Sermones 3  |
x
[recensere]- SERMO X. De infidelibus ad baptismum ducendis. In psalmum XXVIII.
Omnes qui arduas operum sublevant, et solantur angustias, probant ad solatium laboris datam nobis naturaliter cantilenam. Hinc nautae cantu superant marina discrimina; hinc immensa pondera adducunt levamine canticorum; hinc viantes colles arduos facit transcendere vox sonora, hinc praeliatores ipsos praecedens cantus subire concitat amara bellorum. Ac ne multis, omne quod duri est operis, quod laboris, dulcis vincit et efficit cantilena. Sic nos, fratres, Quadragesimae jejunio cantica divina jungamus, ut abstinentiae pondus coelestis temperet, et sublevet symphonia provocante nos ad haec Davide beato, qui dum fistula pecus charum mulcet, et oblectat in pascuis, cantu dura didicit superare bellorum, cantu valuit vocare gentes, reducere Judaeos fugare daemonem, Dei filios ad superni patris obsequium convocare, sicut bene invitans ejus cecinit melodia. Afferte Domino, inquit, filii Dei (Ps. XXVIII, 1). Putasne coelestes taliter appellat iste virtutes? aut homines Dei aptat in filios? et terrenam carnem coelestem sublevat ad naturam? Afferte Domino, filii Dei. Homines, fratres, homines nuncupat hic propheta, quos Dei filios alibi sic decantat: Ego dixi dii estis, et filii excelsi omnes (Psal. LXXXI, 6). Audivimus fratres quo nos tulit divina dignatio, quo paternitas extulit nos superna: credamus nos Dei filios, respondeamus generi; vivamus coelo; patrem similitudine referamus, ne perdamus vitiis quod sumus per gratiam consecuti. Afferte Domino, filii Dei. Videtis, quia coelestis Pater sentit amorem donis, datis affectum, probat muneribus charitatem. Et revera, fratres, filium se nescit, visceribus caret, naturam negat, ingratus est patri, qui auctorem vitae suae non obsequiis placat, non devincit cultu, muneribus non honorat. Afferte Domino, filii Dei. Videamus quid sit illud, quod nos tanto patri hic Propheta commonet, et hortatur afferre. Afferte Domino, filii Dei, afferte Domino filios arietum. Hoc est totum quod expetit, quod requirit, ovium fetus, vile terreni pecoris germen, stratos per viam partus, semina effusa per campos, divino Patri, ut divina soboles offerat, admonetur. Aut forte Judaicas victimas, sacrificia cruenta, balantes sub cultris hostias, Creator omnium nunc requirit Deus? Et ubi est illud quod dicit? Non accipiam de domo tua vitulos, neque de gregibus tuis hircos, quoniam meae sunt omnes ferae silvarum, jumenta in montibus, et boves. Cognovi omnia volatilia coeli, et species agri mecum est. Si esuriero, non dicam tibi: meus est enim orbis terrae, et plenitudo ejus (Psal. LX, 9-12). Et si ista repulit, quos arietum filios sibi deposcit afferri? Ad Abraham loquitur: Accipe filium tuum dilectum, et offeres mihi in holocaustum (Gen. XXII). Aries Abraham maturus ad innocentiam, grandaevus ad fidem perfectus ad hostiam, paratus ad holocaustum, afferebat filium suum, filium arietis: immo se immolabat in filio, sanctificabat mentem suam, laetificabat fidem suam, ut esset idem victima et pontifex, sacerdos et sacrificium. Patris erat passio ibi tota, ubi filius immolabatur; ignarus filius sistebatur, nescius filius aptabatur vinculis, ut tolleret de passione martyrium, praemium de poena patris, de conflictu patris raperet coronam. Denique patris suspensa est dextera, patris gladius est remotus, quia non quaerebatur mors filii, sed patris charitas probabatur: nec expetebatur sanguis filii, ubi tota victima in patris dilectione constabat, scriptura dicente: Nunc scio quia diligis Deum, quia non pepercisti unigenito filio tuo propter me (Gen. XXII, 12).Abraham diximus arietem, ut Isaac arietis filium probaremus: ac si luceret quos arietum filios propheta vult domino nos offerre. Afferte Domino filios arietum. Filios patrum, patriarcharum, prophetarum, apostolorum, martyrum, confessorum, Christianus modo ut afferat admonetur: quando grex dominicus fidei laxatur in pastum, quando agnos suos coelestis pastor ad ovile dominicum vult deferri, ne dispersi per inculta gentium, luporum devorentur incursibus. Sed quid admoneat vox divina, planius jam loquamur. Afferte Domino filios arietum. Afferte domino baptizandos, afferte quos fides concipiat, non caro; afferte quos Dei gratia generet, non mundana natura; afferte quos agnos praestet innocentia, non habeat pecoris hebetudo: afferte, afferte, quos sponte venire aut necessitas vetat, aut aetas impedit, aut ignorantia retardat, aut tenent vitia, aut delicta remorantur, aut exspectatio decipit, aut fallit confusione paupertas, adducite volentes, attrahite nolentes, facite vobis de aliena necessitate mercedem: servum catechumenum si habet dominus, adducat, ut habeat jam fidelem; filium pater offerat, non retardet, ut cui praesentem vitam praestitit, conferat et futuram. Vir conjugem deducat ad fidem, ne quod unum est in carne spiritu sit divisum. Amicus amicum attrahat ad salutem, ut de gratia divina humanam comprobet charitatem. Peregrinum civis, possessor hospitem Dei ducat ad mensam, ut sine suo sumptu de divinis copiis sit humanus. Attrahite nolentes; nemo dicat, Non vult, quia et Abraham, ut offerret filium, colligavit (Gen. XXII, 9); et Loth angeli, ut subtraherent flammis, extractum manibus sustulerunt (Gen. XIX, 16), et Petrum Dominus ut iret ad martyrium quo nolebat, auxilii sui virtute praecinxit, dicens Praecinget te alius, et deducet, quo non vis (Joan. XXI, 18). Et pater coelestis non solum volentes suscipit, sed attrahit et nolentes, dicente filio: Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me, attraxerit illum (Joan. VI, 44). Quomodo se Christianum credit, qui non Christo annosa et vetera ducit? Aut quomodo domum suam judicat ovile Dei, ubi non pascuale germen Dei pecus dat balatum? Obsecro et obtestor, fratres charissimi, per Dominum nostrum, ut in hoc vigiletis omnes, quatenus his diebus nullus a Dei gratia, nullus a regeneratione divina relinquatur extorris, quatenus quod aliis Deus est per suam gratiam collaturus, vestrum crescat, et redundet in gaudium. Homines sumus sub incerto viventes: et nescimus quid pariat superventura dies (Prov. XXVII). Agamus ergo, dilectissimi, ne servi, ne filii, ne conjuges, ne parentes praeventi morte, et praesenti vita careant, et non perveniant ad futuram.
- SERMO XI. De jejunio et tentationibus Christi.
Quod curiositas humana, quod veterum labor, quod sapientia mundana quaerens, et diu quaerens, non potuit invenire, hoc scire et nescire facile praestitit lex divina. Unde malum, culpa unde, vitiorum vis unde, unde criminum furor, unde corporum bella, unde conflictus animae, unde vitae tempestas tanta, unde mortis naufragium tam crudele nesciret homo, nisi Dei lex diabolum prodidisset? Diabolus mali auctor, nequitiae origo, rerum hostis, secundi hominis semper inimicus, ille laqueos tendit, lapsus parat, foveas fodit, aptat ruinas, stimulat corpora, pungit animas, cogitationes suggerit, immittit iras, dat virtutes odio, vitia dat amori, errores serit, discordias nutrit, pacem turbat, affectus dissipat, conscindit unitatem, sapit malum satis, bonum nil, violat divina, humana tentat. Hinc usque ad Christum tetendisse tentator temerarius sic refertur: Et cum jejunasset quadraginta diebus, et quadraginta noctibus, postea esuriit; et accedens tentator dixit ei: Si filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant (Matth. VI). Audientes ista in Deum non vadant, non criminentur naturam, non contumelientur auctori, non accusent carnem, de anima non quaerantur, non impetant tempora, astris non imputent, infamare desinant innocentiam creaturae, malum sentiant accidens, non creatum, et creatorem boni Deum, diabolum inventorem mali: ac sic ascribant diabolo mala, bona Deo; declinent mala, faciant bona, habituri in bonis adjutorem Deum, qui dat posse quod jubet, et quae praecipit, facit ipse: quia sicut diabolus impellit ad mala, sic Deus deducit ad bona. Nemo ergo quasi concreatis sibi vitiis obsequatur, et quod est criminis esse putet naturae, sed sumat cum Christo arma jejunii, criminum propellat impetus, prosternat castra vitiorum, et de ipso auctore mali sumat Christo dimicante victoriam, diabolo victo vitia nil valebunt: quia exstincto tyranno solutae acies sunt tyranni. Audi Apostolum dicentem. Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem: sed adversus spiritualia nequitiae in coelestibus (Ephes. VI, 12). Tunc, inquit, Jesus ductus est in desertum a spiritu. Non a diabolo, ut esset divinus cursus, non humanus incursus, ut esset spiritus praescientiae, inscitia non esset humana; et esset potestas Dei, potestas non esset inimici. Diabolus semper primordia boni pulsat, tentat rudimenta virtutum, sancta in ipso ortu festinat exstinguere, sciens quod ea subvertere fundata non possit. Hoc non ignorans Christus diabolo se quaerenti, patienter indulsit, ut inimicus laqueo suo ipse teneretur, et caperetur inde, unde capere se putabat; sicque a Christo victus, cederet Christianis. Et cum jejunasset, inquit, quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Videtis, fratres, quia quod Quadragesimam jejunamus, non est humana inventio, auctoritas est divina, et est mysticum, non praesumptum; nec est de terreno usu, sed de coelestibus est secretis. Quadragesima quatuor decades quadratam fidei continet disciplinam, quia semper est quadrata perfectio. Quaternarius numerus et denarius quae in coelo, et in terra teneant sacramenta, quia aperire modo non vacat, explicemus Domini coepta jejunia. Et cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus. Homo, Deus in te jejunat, in te esurit; immo jejunat tibi, tibi esurit, qui sibi sicut nescit manducare, sic non potest esurire. Ergo cum propter te jejunat Christus, te esurit. Et cum jejunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit. Hoc non est infirmitatis signum, sed est insigne virtutis; quia cum dicit, postea esuriit, quadraginta diebus et quadraginta noctibus probat in illo esuriem non fuisse. Esuriem sentire, et vincere, est laboris humani: divinae virtutis est esuriem non habere. Ergo Christus non jejunio lassescit, non esurit fame, sed esurivit Christus, ut tentandi materiam diabolus inveniret, quia ad jejunum non audebat accedere, quia sic jejunantem, Deum non hominem sentiebat. Tunc sensit hominem, tunc mortalem credidit, tunc eum putavit posse tentari, quando eum esurire callidus explorator inspexit. Et accedens tentator dixit. Accessit tentantis dolo, non obsequentis affectu. Accessit pejus impudens quam recessit, sed esurienti quid obtulerit, audiamus. Dic ut lapides isti panes fiant. Lapides esurienti offert: humanitas talis est semper inimici; sic pascit mortis auctor; sic invidus vitae, Dic ut lapides isti panes fiant. Diabole, fallit te provisio tua. Potest famem vertere in saturitatem, qui potest in panem lapides immutare. Quid illi consilium tuum, cui sua sufficit virtus? Dic ut lapides isti panes fiant. Diabole, et prodidisti te, et tuum Dominum non pavisti. Dic ut lapides isti panes fiant. Miser! malus vis esse, sed non potes; cupis tentare, sed nescis; esurienti tenera offerre, non dura debuisti; famem non asperis palpare, sed blandis; inediam non horridis urgere debueras, sed gulosis. Istis non modo Dei Filium, sed hominis filium tu laqueare non posses. Ad praesentiam Christi deperire tibi artes tuas, tentator, intellige. Dic ut lapides isti panes fiant. Potest de lapidibus panes facere, qui aquas convertit in vinum. Sed signa fidei sunt praestanda, non dolis; credenti danda sunt, non sunt danda tentanti; et facienda sunt ad petentis salutem, non ad facientis injuriam. Diabole, tibi ut quid signa, cui nil subvenit ad salutem, cui totum restat ad poenam, cui et signa proficiunt ad ruinam? Sed accipe responsum, ut te intelligas, et subjiciaris auctori. Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Audi Patris Verbum verba salutis nostrae esurire, non panem, et agere ut homo semper vivat coelesti verbo, terreno pane non semper: ac sic Deo vivat, ut sui nescius sit laboris; quia vere illa vita est, quae sudorem nescit, dolores non habet, non habet finem.
- SERMO XII. De eisdem.
Quoniam jejunii vernum, et tempus bellorum spiritualium cernimus advenisse, sicut Christi milites, deposito corporis animaeque torpore, virtutum procedamus ad campum, ut membra quae sunt nobis hiemali otio mollita, exercitio coelestium roborentur armorum. Dedimus corpori annum, demus animae dies; impendimus nobis tempora, tempus deputemus auctori; vivamus Deo paululum, qui saeculo viximus totum; seponamus domesticas curas, Ecclesiae maneamus in castris; vigilemus in acie Christi; somnum cubilium non quaeramus, jungamur fortibus; ab amplexibus separemur mollibus; amor nos teneat triumphorum, parvulorum non avocent blandimenta; auribus nostris insonet vox divina; familiaris strepitus nostrum non confundat auditum; cibus parcus de coelesti sumatur annona; terreni luxus copiae non quaerentur; in poculis sobrietatis mansura servetur; vires ebrietas non enervet. De stipendiis quidquid exuberat, commilito pauper assumat; pestilens effusio nil perdat; in conflictu habebis in auxilium, esurientem socium quem cibabis. Sic muniti, fratres, instructi sic, indicemus bella peccatis; statuamus criminibus pugnam, conflictum vitiis nuntiemus, securi de victoria: qui nec arma coelestia hostes poterunt superare terreni, nec divino regi adversa poterunt contraire mundana: nec in procinctu fidei constitutos, praevenire poterit inimica subversio; neque cautos, vigilantes, sobrios, diabolus perturbare suis superventionibus praevalebit; certe neque nos taliter armatos publico conflictu provocare audebit: dolis appetere non praesumet. Animus in coelesti speculo perseveret; diaboli fraudulentas et occultas deprimat et declinet insidias. Est quidem diabolus per se nequam, fit tamen nequior provocatus. Audi Apostolum dicentem: Diabolus sicut leo rugiens circuit, quaerens quem devoret (I Petr. V, 8). Jejunantibus nobis, diabolus esurit, qui nostris semper saturatur ex culpis. Ille cibum nostrum deducit in crapulam: potum nostrum in ebrietatem diffundit, ut mentem faciat amentem, carnem luteam reddat, corpus animi domicilium, animae vas, murum spiritus, virtutum scholam, Dei templum, in scenam criminum, in vitiorum pompam, voluptatem redigat in theatrum. Capit ille satietatem, voluptatem percipit, expletur epulis, quando nos luxus solvit, libido stimulat, pompa rapit, impellit ambitio, urget ira, furor implet, succendit invidia, cupiditas inflammat, curae sollicitant, lites vexant, lucra capiunt, usurae vinciunt, chirographa ligant, premunt sacculi, elidit aurum. Quando moriuntur virtutes, vivunt vitia, voluptas effluit, honestas perit, misericordia deficit, abundat avaritia, regnat confusio, succumbit ordo, prosternitur disciplina. Ista militant adversum militem Christi; istae sunt satanae cohortes, istae diaboli legiones, ista sunt quae mundum sepulcris obsederunt, debellaverunt populos, vastarunt gentes, orbem totum duxere captivum. Ista sunt quibus nullus per se potuit obviare mortalis: et ideo ad vincenda ista Deus venit ipse, coeli rex ipse descendit, ipse victor singularis advenit, jejunium quadragesimae statuens in procinctu, ut quaterna decade jejunii quadraturam mundi totam muro inexpugnabili communiret. Jejunium, fratres, scimus esse Dei arcem, Christi castra, murum spiritus, vexillum fidei, castitatis signum, sanctitatis tropaeum. Hoc Adam servasset in paradiso, quem inde detraxit gula (Gen. III). Hoc in arca custodivit Noe (Gen. VII), mundum ebrietas cum demersit. Per hoc Loth Sodomiticum restinxit incendium, qui per ebrietatem incesti est adustus incendio (Gen. XIX). Hoc Moysem divini fervoris fecit lumine perlucere, quando comessatio et ebrietas Israeliticum populum simulacrorum tenebravit erroribus (Exod. XXXII). Hoc Eliam pervexit ad coelum, quando Achab impium ebrietas ad inferna dejecit (IV, Reg. II). Hoc Joannem in natis mulierum fecit esse majorem, quando temulentia Herodem principem imperio mulierum reddidit homicidam (Marc. VI). Quadragesimae jejunium, fratres, vetustas diaboli prodidit et patefecit insidias. Diabolus namque qui manducantem contempserat Christum, bibentem velut hominem computarat, ubi jejunantem vidit, suspicatur Deum, Dei Filium confitetur. Si Filius Dei es, inquit, dic ut lapides isti panes fiant (Matth. IV). Sic dicendo, diabolus hominem vult monstrare, non Deum: non cibum parare vult, sed vult amputare jejunium. Si filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Post jejunium, panem non divina virtus, sed infirmitas humana disquirit, nec sic lassescit fame Deus, ut ad providendum sibi cibum, quod est suae potestatis, abdicat. Ex sequentibus itaque diabolus aperit quid conetur, Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Satis hominem probare vult, cui non ascensum providit, sed ruinam: humana conditio ad ascensum difficilis, facilis invenitur ad lapsum. Si filius Dei es, mitte te deorsum. Erras, diabole: nec tentare nosti: cadere non potest Deus. Tunc ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, et dixit ei: Haec omnia tibi dabo, si procidens adoraveris me. O ausus diaboli! Deo dicit, adora me: sed sensit mox virtutibus Deum, poenis judicem, supplicem praemiis quem quaerebat: nam Christi nomine, nomine jejunantis coepit ab obsessis corporibus effugari, et dare tremens illi gloriam, cui superbus callide irrogarat injurias: jejuniis vicit, ut nobis vincendi vires, vincendi formam taliter largiretur. « Hoc, ait, genus non ejicitur, nisi in jejunio et oratione. » Jejunemus ergo, fratres, si volumus imitari Christum, si volumus fraudulentas diaboli superare versutias.
- SERMO XIII. De eisdem.
Ecce tempus quo miles procedit ad campum, recurrit ad Dei jejunia Christianus. Ecce tempus quo carnis otia, quo mentis ignavia, quo ventris cura, et tota est familiaris obsequii deponenda torpedo. Ecce tempus quo in armorum coelestium meditatione, animae et corporis exercendae sunt vires. Ecce tempus quo residente Christo astantibus angelis nostra luctaminis exercenda est fortitudo. Nunc est tempus quo gula cum jejunio, abstinentia cum crapula, cum luxuria castitas, cum perfidia fides, pietas cum impietate, patientia cum furore, cupiditas cum liberalitate, misericordia cum avaritia, humilitas cum superbia, sanctitas cum reatu, Christo remunerante confligit. Si quis ergo, spectante Deo, coelesti resonante jam tuba, angelico insistente occursu, cubiculi irretitus illecebris, enervatus mollitie palmarum, resolutus in totum jugalibus blandimentis, ad exercitium virtutis venire neglexerit, perdit luctaminis praemium, virtutis gloriam, certaminis palmam, justitiae coronam, desertoris etiam crimine mulctabitur in futurum: Hodie, fratres, Christus rex noster commilitones suos de evangelico allocutus est tribunali, indixit hostibus bella, promisit praemia pugnaturis, retulit bellorum causas, inimicorum dolos prodidit et conatus; ubi, et quando, et quomodo confligendum sit nobis triumphali constitutione signavit. Et quamvis solus possit obtinere victoriam, propter nos tamen, et nostram formidinem, adesse tota jussit praesidia de supernis. Qui ergo ista noluit audire, qui statuta regis nostri talia, et tanta, scire contempsit, judicate si non ipse se exuit nostrae militiae sacramentis, et coelesti contubernio reddidit, et fecit extorrem. At vos, fratres, qui sequi vultis in hoc Quadragesimae jejunio jejunii Dominici formam, pugnaturos vos, sicut praediximus, contra vitiorum turmas, contra acies criminum, contra informes concupiscentiarum formas, contra daemonum totas aerias, totas diffusas, et innumeras legiones, triumphaturos vos ex ipsis quae Dominicum jejunium subsequuntur tentationibus approbate. Ubi enim Dominus Quadragesimae jejunium indefesso illo virtutis suae aggressus est documento, mox diabolus occurrit pugnaturus dolis, quia jejunanti viribus obsistere non valebat. Quantum enim crapulationi deditis dominatur et ebriis, orantes timet tantum, tantum refugit ille jejunos, dicente Domino: Non ejicitur nisi in jejunio et oratione (Matt. XVII). Sed qua fraude diabolus tentare ausus sit, audiamus: Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Audistis quid de jejuniis ipse sentiat, et judicet inimicus. Si Filius Dei es. Videtis quia jam non hominem, sed Dei Filium credit, quem liberum a ventris conspexerat servitute. Sensit, sensit diabolus jejunium cunctis virtutibus anteferri. Joannem viderat urbium delicias, squalentis eremi habitatione mutasse, mollitiem carnis vestis asperitate calcasse, agresti cibo mundi totam frenasse luxuriam, et, quod solum deitatis insigne est, hominibus dimisisse peccata. Et tamen non ei dixit: Si Filius Dei es. At ubi Dominum vidit jugiter jejunantem, proclamat: Si Filius Dei es (Matth. III). Errat diabolus, qui contra Dominum astutiae suae nequitias et argumenta jaculatur. Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Quid est quod jejunante Christo Deitatis signa tota in sola panis promissione perquirit? Et quem Dei Filium continua jejunii significatione praesentit, esse Dei Filium de provisione panis, de cura ventris desiderat approbare? Si Filius Dei es, dic ut lapides isti panes fiant. Quare non dixit: Si Filius Dei es, dic ut homines, aut angeli, aut aliquid aliud fiant, sed dic ut lapides isti panes fiant? Signum panis petit, qui signum jejunii pertimescit. Signum panis petit, ut jejunii tremendum sibi refugiat signum. Panem malus ingerit consultor, ut virtutem mutet, ut propositum violet jejunantis. Sed videamus quid responderit de pane Panis qui de coelo descendit: Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo quod procedit de ore Dei. Quam vere vivit in verbo Dei, Dei Verbum. Quam vere panis non indiget pane. Quam divine lapides convertit in homines, qui de lapidibus Abrahae filios ad indicium suae majestatis exsuscitat. Et quia impudens inimicus nescit semel vinci, ad multiplicem vincentis triumphum, Statuit Dominum super pinnaculum templi, et ait: Si Filius Dei es, mitte te deorsum (Matth. III, 12). O signum! Mitte te deorsum: convenientius dixerit, Si Filius Dei es, ascende ad coelum, cum sit hominis utique ad ima cadere, Dei sit ad superna conscendere. Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Sic suis suadet, sic suis providet semper; sic suos elevat, ut de alto praecipitet validius in ruinam. Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Consiliis suis diabolus se prodit, Mitte de deorsum. Lapsus quaerit, praecipitia imperat, et tali consilio, per Africam martyres facit, sine clamore, dicendo: Si vis martyr esse, mitte te deorsum, ut eos impellat de alto ad mortem, non de humili tollat, et elevet ad coronam. Et sicut se diabolus consiliis suis prodit, ita responsione sua Dominus se revelat, dum ait: Non tentabis Dominum Deum tuum (Deut. VI). Se utique Dominum, se utique Deum intelligi voluit, haec dicendo, qui non de pinna templi tantum se dedit ad terram, sed e coelis se ad inferos usque jactavit, ut non cadentium forma, sed esset resurrectio mortuorum. Advertite, fratres, si possit saevius inimicus, quamvis saepe victus, homini cedere, qui audit et sentit Dominum Deum, et tamen adhuc tentare non desinit. Posuit eum super montem excelsum et ostendit ei omnia regna mundi, et gloriam eorum, et ait illi, Haec omnia tibi dabo si procidens adoraveris me. Haec dicit, non qui possit dare, sed fallere; nec promissa conferre, sed ipsa auferre promissionibus, quae habentur. Haec omnia tibi dabo. Offert quae Dei sunt Deo, auctori quae auctoris sunt repromittit: suadet ut adoret ab omnibus adorandus, et, caecatus ausibus suis, ante judicium judici quemadmodum simplices deciperet confitetur. Cui Dominus non tam testimonio legis, quam divinitatis suae respondet imperio: Dominum Deum tuum adorabis (Deut. VI), tu Dominum Deum illum, cui genu flectunt omnia non solum coelestia et terrestria, sed etiam inferna (Philip. II). Adorabis ergo tu in inferno stridens et ejulans eum quem ad te adorandum modo temerarius desertor invitas. Itaque diabolus toties, et taliter repercussus a Domino, circa nos servos ejus modo toto furore discurrit; et sicut Christus milites suos, ita ille suos alloquitur, et armat ministros. Dicit ergo diabolus: Tempus nos modo graviter jejunii observatione debellat: per gulam, per crapulam, per ebrietates, per luxuriam, homines attentare non possumus; armate lites, seminate discordias, excitate odia, concitate iras, inspirate mendacia, extorquete perjuria, suggerite blasphemias, vaniloquia diffundite, infundite dolos, conflate avaritiam, lucra turpia providete, ut quod venter modo ad luxuriam non dependit, vel sacculus claudat, et reponat ad poenam. Cavete ante omnia ne misericordia, ne eleemosyna, ne humanitas praeteritos labores nostros deleat, praesentes auferat, tollat futuros. Sed nos, fratres, et nostri regis agnoscentes monita, et quae diabolus suis mandaverit audientes, jejunia nostra sine lite, sine clamore, sine ira, sine dolo, sine simulatione, cum tota misericordia, charitate, pietate peragamus: ut Dominus Christus, qui, spretis pecorum cruentis victimis, spiritus contriti et contribulati cordis sacrificium requisivit, cum silentio pacis jejunii nostri hostias placatus et propitiatus assumat.
- SERMO XIV. De fructibus eleemosynae, in psalmum XL.
Praeliorum peritis militaris tuba personat disciplinam, imperitis tantum terrificum dat clamorem; ut magistra bellorum dat suis vires, hostibus dat pavorem. Qui sine tuba dimicat, miles non est: fertur furore, non praelio; virtute non agit, sed periculo; quaerit perire, non vincere. Hoc diximus, ut Christi miles intelligat coelestis quare provisa sit cantilena. Constituti in campo saeculi pugnam cum diabolo, cum vitiis sustinemus. Quoties ergo nobis intonat propheticus clangor, toties nos in pace cautos, et in acie fortes, et in praelio reddidit invictos. Namque hodie beatus Psalmista ad intelligentiam nos supernam convocat per clamorem: Beatus qui intelligit super egenum et pauperem (Psal. XL, 2). Et quae est intelligentia, ubi est, professa paupertas? Vis est intelligentiae, si rimetur viscera, si deprehendat occulta, si tecta nudet. Verum subjecta oculis, exposita in publico, ingesta rebus, non est intelligere, sed videre. Nuditate algidus, tabidus fame, siti aridus, lassitudine tremens, defectu luridus, quod egenus sit intelligere quis labor? Et si labor intelligentiae nullus est, unde est intelligentiae fructus? Oremus, fratres, ut ipse nobis intelligere intelligenda concedat, qui se intelligi in paupere sic demonstrat. Quod ipse qui coelum tegit sit nudus in paupere, quod in esuriente esuriat saturitas rerum, quod sitiat in sitiente fons fontium, intelligere quomodo non magnum est? Quomodo non beatum intelligere, quod ei sit ampla paupertas, cui angustum est coelum; qui ditat mundum, quod egeat in egente; quod frustum panis, aquae calicem dator omnium quaerit; quod se Deus amore pauperis sic deponat, ut non adsit pauperi, sed ipse sit pauper? Hoc cui videre dederit Deus, ipse videt. Sed quomodo aut in se transfuderit pauperem, aut se in pauperem fuderit, dicat ipse jam nobis: Esurivi, inquit, et dedistis mihi manducare. Non dixit esurivit pauper, et dedistis illi manducare; sed esurivi ego, et dedistis manducare mihi (Matth. XXV, 35). Sibi datum clamat quod pauper acceperit, se manducare dicit quod comederit pauper; quod bibit pauper; sibi testatur infusum. O quid agit amor pauperis! gloriatur in coelo Deus unde pauper erubescit in terra, et hoc reputat in honorem sibi, quod pauperi computatur injuria. Dixisse suffecerat; dedistis mihi manducare, dedistis mihi potum; sed praemittit, Esurivi, sitivi, quia parvus fuisset amor pauperis quod pauperem suscepisset, nisi et passiones pauperis suscepisset: et certe verus amor non nisi passionibus probatur. Verus amor est fecisse suas angustiati angustias: nimis est quod sapit Deo pauperis cibus, qui totius creaturae bona non esurit, saginatum se in esca pauperis prophetizat in regno coeli, coram omnibus angelis, in conventu resurgentium. Quod Abel passus sit (Gen. IV), quod servavit mundum Noe (Gen. VI), quod Abraham fidem suscepit (Gen. XV), quod Moyses legem tulit (Ex. XX), quod Petrus crucem resupinus ascendit, Deus tacet, et hoc clamat solum quod comedit pauper. In coelo prima est esurientis annona, prima stipendia pauperis tractantur in coelo, erogatio pauperis prima divinis scribitur in diurnis. Beatus cujus nomen toties Deo legitur, quoties ratio pauperis recitatur in coelo. Sed istius beatitudinis audiamus et fructum, In die mala liberabit eum Dominus. Qui se novit per mala saeculi vitam ducere, eleemosynae semper secum auxilium ducat, ad praesidium sibi turmas pauperum vocet, in pastu pauperum largus prorogator exuberet, pauperum frequentet donum, non trepidet erogando; deficere nescit cui porrigit manum parcus acceptor; exhauriri thesaurus is non potest, de quo sufficit nummus: In die mala liberabit eum Dominus. In die mala illi Deus liberator assistet, qui a malis pauperem liberavit. In angustiis illum Deus clamantem audiet, qui pauperem cum clamaret audivit. Non videbit diem malum, qui dies bonos habere pauperem fecit. Videbit diem malum, qui diem judicii sine advocatione paupertatis intraverit: Sine causa accusant peccata, quem pauper excusat. Excusari non potest, quem fames pauperis accusarit. Dominus, ait, conservet eum et vivificet eum. Non dixit, conservat et vivificat; sed dixit, conservet et vivificet. Dixit, non ut denuntiantis vox sit ista, sed rogantis. Qui audivit rogante megenum, ecce audivit orbe toto pro se Ecclesiam sic rogantem: Dominus conservet eum et vivificet eum. Conservet, ne rapiatur ad poenam; vivificet, ut resurgat a mortuis et recipiat vitam. Et non tradet eum in manu inimici ejus. Cujus inimici? nempe diaboli: ipse est inimicitiarum princeps; despicit inimicos, qui ipsum inimicitiarum calcarit auctorem. Dominus autem adjuvet eum super lectum doloris ejus. Exsequitur propheta omnes aerumnas fragilitatis humanae. Dominus autem adjuvet eum super lectum doloris ejus. Quis est lectus doloris nostri, nisi corpus nostrum? in quo anima jacet, et jacet dolens, et dolet, quae coelum repetere cupiens premitur corporis terra. Universum stratum ejus versasti in infirmitate ejus. Justum non versat in stratum, nec injustum; sed stratum Dominus versat infirmo. Caro ergo est, quae versatur et versat. Ipsa est ergo quae in adversis volvitur, in prosperis versat. Dominus ergo versat stratum nostrum, quando nobis adversa vertit in prospera: et quia in lecto doloris, hoc est in lecto corporis animus volvebatur aegrotus, ipse qui volvebatur, proclamat: Ego dixi, Domine, miserere mei, sana animam meam, quia peccavi tibi. Quia per consensum carnis sentit animi se contraxisse languorem, ut anima sanetur, implorat: et misericordiam petit fidens, quia in pauperem misericordiam fecit. Beatus qui fenerando pauperi, ipsum sibi judicem praestitit debitorem.
- SERMO XV. De centurione.
Audituri estis hodie, fratres, quemadmodum cohortis Romanae centurio dux factus est militiae Christianae; et merito, quia ante coepit docere quam credere. Venit, inquit, Jesus Capharnaum, et accessit ad eum centurio rogans et dicens: Domine, puer meus jacet in domo paralyticus, et male torquetur. Et ait illi Jesus: Ego veniam et curabo eum. Et respondens centurio, ait: Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur puer meus: nam et ego homo sum sub potestate constitutus, habens sub me milites, et dico huic, Vade, et vadit; et alii, Veni, et venit; et servo meo, Fac hoc, et facit (Matth. VIII, 5). Videtis centurionem, antequam discipulatus subiret officium, locum magisterii fuisse sortitum. Praebet enim petendi formam, dat normam credendi; fidei pandit causas; virtutum commendat exempla, qui nondum christianae scholae ingressus est disciplinam. Accessit ad eum centurio rogans eum. Hoc est sapere, non rogare. Puer meus jacet in domo. Causas pueri quasi magister agit: vere centurio, qui stipendia terrena centenarium coeli mutavit in fructum, et servitutem militiae saecularis in divinam sustulit dignitatem. Domine, puer meus jacet in domo. Qui vocat Dominum, fatetur suam fideliter servitutem. Et quomodo hic centurio, qui sic agnoscit Dominum, puerum suum ausus est profiteri; quasi nesciens servi peculium ad Dominum pertinere? Aut ignorat communia qui docet tam secreta, tam profunda? puer meus. Meum dico quia jacet: si tuus esset, Domine, non jaceret. Probat hoc propheta, cum dicit: Ecce nunc benedicite Dominum, omnes servi Domini, qui statis in domo Domini (Ps. CXXXIII, 1). Qui statis, non jacetis, ait; stant servi tui, hominum servi jacent. Puer meus qui jacet, ut tuus sit, surgat: meus, quia paralyticus: ut tuus sit, jam sanetur. Meus, quia male torquetur; ut tuus sit, jam non sit in poena. Domine, tuos servos non decet malis subjacere, injuria est tua tuorum poena servorum; tuos servos possidere non debet vis malorum; servi tui etsi patiuntur mala, non patiuntur ad poenam, sed subeunt ad coronas. Adversa illis non sunt necessitatum causae, sed sunt causa victoriae. Servi hominum sunt, qui mala patiuntur inviti, quia illis in desperatione sui domini nequeunt subvenire. Tu autem, Domine, cui virtutes serviunt, curationes parent, obtemperant sanitates, quomodo computabis servum tuum, quem servum tantorum conspicis esse morborum? Nota est circa malos bonitas tua, pietatem tuam etiam impii confitentur, clamant exteri misericordiam tuam. Hunc tuum dicerem, quem jacentem tua benignitas non requirit? Jacet in domo, et male torquetur. Hinc est quod offerre eum, et offerre tibi, poenae non sinit magnitudo, ne familiaris infirmitas publice ostensa et dolori sit, et pudori. Movit centurio judicem talia et tanta dum perorat; et sic movit, ut ad servum suum coeli Dominum ipsum ire velle perficeret. Ego, inquit Christus, veniam et curabo illum. Fratres, non centurio ad pietatem pietatis traxit auctorem; neque ad hoc ille ire compulit Christum, ad quod venerat Christus: sed centurio magis sic sentire, sapere sic docetur, quare ad servum in servo venerit Christus; quare ad hominem in homine venerit Deus; utique ut levaret jacentes, elisos erigeret, solveret compeditos, et eos quos jam nemo nec afferre, nec offerre poterat, ipse operis sui vector clementissimus bajularet. Sed jam quid responderit centurio audiamus: Domine, inquit, non sum dignus ut intres sub tectum meum. Dedit debitum de humilitate responsum; et ipsum esse Dominum singulari pavore signavit, deducere dum veretur ad animae suae domum, ad secretum cordis sui, ad tectum suae conscientiae, ad penetrale mentis, in quo familia cogitationum incondita et confusa versatur; nec patitur aulam pectoris humani sine vitiorum strepitu in sinceritatis silentio permanere. Magistro ergo timore respondit: Domine, non sum dignus ut intres sub tectum meum. Hinc est quod Petrus, ubi Christum rerum cognovit auctorem, exclamavit dicens: Exi a me, Domine, quia peccator sum (Luc. V). Sic eum Petrus exire a se rogat, quomodo centurio eum ad se supplicat non venire; agit enim uterque ne indignitas hospitii in hospitis manet injuriam. Non sum dignus ut intres sub tectum meum. Hoc benedictum esset antequam Deus hospitium nostrae carnis intraret: at nunc quid sic centurio tectum suum Christum vetat intrare, quem totum videt intra tectum sui corporis jam manere? Fratres, centurio jam videbat in Christo corporis sui formam, sed passiones in illo sui corporis non videbat. Natus est in carne Christus, sed natus est de Spiritu sancto: accepit hospitium carnis, sed in aula virginis, ut et veritas esset corporis humani, et de pollutione humani corporis nil haberet. Bene ergo centurio tectum suum indignum judicat Christo, quia sub singulari tecto manebat nostri corporis Christus: juxta illud prophetae, Vigilavi, et factus sum sicut passer solitarius in tecto (Ps. CI, 8). Sed dic tantum verbo, et sanabitur puer meus. Centurio iste cum sine lege esset, nihil sine lege egit, dicit: Dic tantum verbo. Quia dictum erat, Dixit, et facta sunt (Ps. XLVIII, 5). Et si omnia perfecta sunt dictu, quomodo dictu solo unius infirmitas non curetur? Dic tantum verbo, et sine verbo quod dicitur? Sed iste postulat verbum non de loquendi usu, sed de virtute faciendi; verbum de quo dictum est: Misit verbum suum, et sanavit eos (Ps. CVI, 20). Dic verbo tantum. Quia iste credidit in verbo omnes manere virtutes. Verbum tuum, Domine, sanitas est; verbum tuum vita est; verbum tuum ubi accesserit, inde confestim fugit dolor, infirmitas mox recedit; verbum in quo Petrus cum laxaret retia, piscium multitudinem cepit, sine quo et ignorantiae noctem pertulit, et nullum fructum pervigil piscator invenit. Domine, inquit, laborantes per totam noctem nihil cepimus, sed in verbo tuo laxabo retia (Luc. V). Et quasi non sufficeret quod de verbo egerat, verbo praestari posse quod postulat, rebus astruit, commendat exemplo. Nam et ego homo sum sub potestate positus, habens sub me milites, et dico huic, Vade, et vadit; et alii, Veni, et venit; et servo meo, Fac hoc, et facit. Nam et ego homo sum. Hoc est dicere, tu Deus. Sub potestate positus. Hoc est, tu ipsa potestatum potestas. Habens sub me milites. Hoc est, tu virtutes. Et dico huic, Vade, et vadit. Hoc est: Dic infirmitati, vade, et vadit. Alii, Veni, et venit. Hoc est, Dic sanitati, veni, et venit. Et servo meo, Fac hoc, et facit. Ille puer meus erit et tuus servus, cum receperit sanitatem. Audiat; quid audiat? Sanus factus es, jam noli peccare (Joan. V); faciat justitiam, ut liberetur a paralysi omnium peccatorum, et possit psallere cum propheta: Convertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi; quia eripuit animam meam de morte, oculos meos a lacrymis, pedes meos a lapsu. Placebo Domino in regione vivorum (Psalm. CXIV, 7-9). Fratres, imitetur centurionem, qui ad centesimum fructum desiderat pervenire. Ne ergo leviter centurionis hujus prudentiam transeamus, hodie de ipso dicta sufficiant: quia mysterium permagnum est, quo Gentilis geritur in figuram.
- SERMO XVI. De duobus daemoniacis.
Christus quod transferat maria, quod loca circuit, non est res humani desiderii, sed causa est salutis humanae. Ambulat Christus, non ut videret loca, sed ut homines, qui variis casibus perierant, inveniret. Qui loca fecerat, quid novi videret in locis? Aut illi quid aberat, qui ubique erat? Ut homo videbatur in locis, sed ubique videbat ut Deus; videbat utique, et desperatos videbat, quibus ibat divina remedia largiturus; ibat ad eorum curam, quibus humana jam defecerat cura, sicut hodierna probatum est lectione. Cum venisset, inquit, Jesus trans fretum in regionem Gerasenorum, occurrerunt ei duo, habentes daemonia, de monumentis exeuntes saevi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam (Matth. VIII). Lubet scisse et vidisse Dominum quid mali, quid periculi illis haberetur in locis; et ideo illuc isse ut sic desperatis, afflictis, sic miseris subveniret. Occurrerunt ei duo daemonia habentes, de monumentis exeuntes. In monumentis sedem fecerant mortis auctores. Attendite quae saevitia, quis furor, quae rabies daemonum erga humanum genus: quamvis breve tempus hominum ferre non possunt, contenti non sunt mori homines, sed vivos homines gestiunt sepelire; se sepulcris mandant, ut homines reducant in sepulcra: pascuntur cadaveribus, putredine saginantur, deliciantur fetore, quibus tota voluptas est homines interire. Sed sentiamus quid machinentur fraudibus, quid moliantur malis, quorum crudelitas modum non habet in aperto. Quid faciunt isti quando divitias ostentant, nisi ut avaritiam serant? Ut inserant superbiam, pompam proponunt. Singularitatem venditant, ut quod est communionis, excludant. Ut iram nutriant, causas colorant. Ut pietatem violent, affectibus dant querelas. Philosophiam fingunt, ut faciant nihil scire homines plus quaerendo. Deos multos figurant, ut Deus, qui unus et verus est, nesciatur. Occurrerunt ei duo, daemonia habentes. Quando ad duos homines daemonia multa, ad unum legionem totam significat convenisse: hoc ideo facit, ut doceat cavendos esse daemones, non timendos; simulque monstrat, quam sit potentia Christi singularis, quod nomine solo Christi fugatur omnis daemonum multitudo. Occurrerunt ei duo, daemonia habentes. Exhibiti non volentes venerunt; imperantis jussu, non suo ausu; attracti sunt inviti, non sua sponte currentes. Denique ad praesentiam Christi homines exeunt de monumentis, et versa vice captivos ferunt, a quibus fuerant captivati; sistunt poenis, quorum cruciatibus torquebantur: aptant ad sententiam, a quibus addicti fuerant jam sepulcris. Occurrerunt ei duo daemonia habentes saevi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam. Videtis quia daemones venientibus ad Christum praecluserant viam, transitum denegarant. Etenim daemonum ista cura, ne ad Deum homines possint reditum invenire. Non enim aliter possunt homines possidere, nisi eos ab auctoris sui societate subducant. Ita ut nemo posset transire per viam illam. Hinc est quod Christus factus est via. Ita ut nemo posset transire per viam illam. Illam, non istam. Ego sum, inquit, via (Joan, XIV). Ut ad viam per viam, ad Deum per Deum venientibus obsistere vis daemonum non valeret: ad Deum nisi per Deum potest perveniri. Sed jam quid daemones clamaverint, audiamus. Quid nobis et tibi, fili Dei? Hoc est dicere: Vitae auctor quid tibi cum mortuis? Habitator coeli, quid tibi cum sepulcris? Odor paradisi, quid tibi cum fetore? Quos de coelo dejecisti, quos de paradiso exclusisti, quibus nunc tollis urbes, regiones habitabiles negas, permitte inhabitare nos vel sepulcra: et si nos persecutione tanta digni sumus, tu tanta non es dignus injuria. Quid nobis et tibi? Quid? quod judici et reo, quod vindici et poenali, quod regi et desertori. Quid nobis et tibi, fili Dei? Hoc dicunt possessori fures, hoc domino praedones, tenent spolia, praedam gestant, et quid sibi cum eo sit qui sua reposcit interrogant. Quid nobis et tibi, fili Dei? Quid? Ut reddatis homines, mundum restituatis auctori; et veniente Creatore, sciatis vobis in creaturis amplius nil licere. Quid nobis et tibi, fili Dei? Venisti ante tempus torquere nos? Quid nobis et tibi? Et vobis cum hominibus quid? Quid nobis et tibi, fili Dei? Agnoscunt, agnoscunt Deum, judicem confitentur, clamant judicium se debere, et de tempore praescribunt. Quid nobis et tibi, fili Dei? Venisti ante tempus torquere nos? Auctori temporum tempus opponunt. Venisti ante tempus torquere nos? De tempore sic queruntur, quasi ipsum cum tempore fecerint, ut vivos condiderint in sepulcris. Venisti ante tempus torquere nos? Tempus abscindit, praevenit mortem, sepelit vivos crudelitas immatura: et de tempore queritur, quasi ante tempus habere debuerit injuste quod desiderat, et non ut exorta est ejus malitia, mox puniri: de tempore causatur nequitia saeculi indurata. Malis patientia brevis est, bonis tarda ultio; quod laesis longum est, angustum est ad laedentes. Erat, inquit, non longe ab eis grex porcorum multorum pascens. Daemones autem rogabant eum dicentes: Si ejicis nos, mitte nos in gregem porcorum. Digna petit indigna servitus. Mitte nos in gregem porcorum. De monumentis mitti se precatur in porcos nequitia, quia fetores amittere nescit, sed mutare. Mitte nos in gregem porcorum. Coenum petunt ruentes coelo; post aethereas habitationes ambiunt volutabra porcorum. Mitte nos in gregem porcorum. Grex in gregem mittitur, ut prodatur daemonum multitudo: ut appareat hoc duos portasse homines, quod numerositas non valuit sufferre porcorum. Ait illis, Ite. At illi exeuntes abierunt in porcos; et ecce impetu abiit totus grex perpraeceps in mare, et mortui sunt in aquis. Traditur vile pecus non pro voluntate daemonum, sed ut tali facto innotescat, quomodo in homines saeviunt, quomodo quaerunt mortes hominum, qui sic porcos ut perderent quaesierunt. Daemones omne quod est, agitur, movetur, vivit, ardent perdere, non habere. Ne quis ergo talis fieri homo praesumat, humano generi inimicitia vetus, fixa ira, malitia destinata est. Daemones nisi vincti non cedunt, laedere non valent nisi jussi. Traditur ergo vile pecus, ut luceat daemonibus in homines nil licere, quibus in porcos jussum est ut liceret. Nos ergo aut vitiis nostris facimus ut illi accipiant potestatem nocendi, aut virtutibus subjecta nobis daemonum colla Christo triumphante calcamus.
- SERMO XVII. De daemoniaco.
Venisse Dominum trans fretum in regionem Gerasenorum, et exeunti ei de navi statim occurrisse hominem de monumentis habentem spiritum immundum, catenis et compedibus vinctum, evangelico hodie sermone cognovimus (Marc. V, 3); qui domicilium haberet in monumentis, auctor mortis, mortis incubat mansiones, et humanae necis avidus, quos crudelitate sua occidere non potest, vivos gestit feraliter funerare. Saevit, furit interitus nostri avarus exactor, cui poena est quod homo nascitur; quod tardius moritur, cruciatur: hominis hanc ipsam brevissimam vitam amandare horrida nititur per sepulcra; confusus hostis, et ad utrumque perversus ingerit sepulcris vivos, mortuis apponit cibos, mera fundit, ut et vivos enecet, et mortuos inquietet. Catenis et compedibus vinctus tenebatur homo: vinctus alieno crimine, et habitatoris scelere, habitaculum innocens torquebatur. Diaboli culpa hominis redundabat ad poenam, et praedae miseriis praedo saginabatur inclusus; nec facientem, sed patientem exsecrabilis exponit invidia. Huic morbo cupiens Dominus subvenire, transfretat mare: hoc est, ad fluctuantis mundi terminos corporis nostri navigio transmittit, ad littora pervenit salutis nostrae repleta naufragiis, et regionem caecis ignorantiae tenebris infusam, lucis suae splendore perfundit, callidi hostis deprehensurus insidias, ipsumque principem nequitiae spiritualis cum suis legionibus, regia potestate fugaturus; ut tandem reddat liberos, quos diu tenuit potestas inimica captivos. Videns, inquit, Jesum a longe, cucurrit et adoravit eum, et clamans voce magna, dixit: Quid mihi et tibi, Jesu fili Dei summi? Adjuro te per Deum ne me torqueas. Ad nutum Christi conversus est ordo poenarum; ante latrocinante diabolo homo vexabatur innocuus; nunc homo currit, sed diabolus incurrit: inclinatur caro, sed immundus jacet, et prosternitur spiritus. Cucurrit et adoravit (Matth. IV). Quid est, diabole, quem trina tentatione provocabas ad lapsum, quem promissione regni ut te adoraret subdolus ambiebas, nunc tremens et miserandus prolaberis et adoras? Ecce qui honores omnes regni promittebat et gloriae, habitare fetidis corruptione cadaverum reperitur in tumulis. Sic, sic iste decipit cum promittit, ut ad inferna secum pertrahat, cum de supernis se consulentis consulentes fallax promissor illudit. Quid mihi et tibi, fili Dei summi? Nam et modo ut adulator, non ut devotus et obsequens hic adorat, evadere cupiens poenam, praedam perdere pertimescens. Credit infelix ut eum quem tentatione vincere, quem muneribus nequivit inflectere, possit adulatione pulsare: sed ille consuevit vinctos absolvere, revocare captivos, nec acquisitos, sed conditos a se sibi restituere terminos: hostem libera virtute percellere, nec factione pellaci inimicum suorum requirere possessorem. Et clamans voce magna, dixit: Quid mihi et tibi, Jesu fili Dei summi? adjuro te per Deum ne me torqueas. Quid agit? quid patitur fragilitas humana talibus et tantis subjecta miseriis? Ecce diabolus patrona voce hominis hominem petiturus inclamat: et tota membra hominis hosti suo suam militant in ruinam. Quid mihi et tibi, Jesu fili Dei summi? Quid mihi et tibi? quod puniendo et judici, quod regi et desertori, quod invasori et domino. Quid mihi et tibi, Jesu fili Dei summi? Si agnoscis filium, utique non nescis haeredem: si haeredem nosti, haereditatem rapere cur praesumis? Adjuro te per Deum, ne me torqueas. Timet tergiversator, et simulat: fatetur filium, sed ne Deus intelligatur solita arte contendit: adjurat Deum per Deum, ut alterum videri ipsum faciat, ut astantium decipiat et fallat auditum. Interrogabat eum Jesus, quod tibi nomen est? Interrogat: non ignorat, sed implet judicem, servat ordinem cognitoris: nomen interrogat, ut de conditione discutiat, judicet de reatu, addicat de crimine, Deum se esse data sententia perdemonstret. Respondit legio, quia multi sumus. Christi interrogatio nostram ignorantiam sic depellit; nobis aperit quod latebat, ad unum legio. Evidens est desidia militis, si deserat aciem, si gressum retrahat, si confligere pertimescat; ibi unum numeroso hoste fortiorem praevidet esse captivum. Ad praesentiam regis isti quid sunt, qui ut unum, et nedum tironem caperent, toto cohortis suae agmine convenerunt? ubi essent si vexillum ibi jam crucis, si Christi signa vidissent? Age, Christiane, incede securus, manus tanta et tam multa quae sic metuit inermem, procul fugiet, si videat, si sentiat, si cognoscat armatum. Deprecabantur eum spiritus dicentes, mitte nos in porcos. Vide ubi Satanas sedem desiderat collocare. De sepulcris in porcos. Semel infectus putredine, habitacula fetida et immunda perquirit; sordibus delectatur et coeno, qui utique semper fetore criminum et squalore pascitur vitiorum. Sed sic est odor ejus tartareus et crudelis, ut eum nec porcorum natura sufficeret sustinere: denique demergi in mari, et fluctibus maluit deperire, quam ejus immunditiam pati et putredinem tolerare. At quid possunt praesumere daemones, qui nec porcos quidem contingere praevalent, nisi eos potestas divina permiserit? Miser est qui, relicto judice, frustra carnificis requirit favorem; qui nec vexare, nec parcere, nec minuere potest tormenta, nec addere, sed facit totum addictus ipse verbero ad jus et arbitrium judicantis.
- SERMO XVIII. De socru Petri in firma et sanata.
Hodierna lectione didicit attentus auditor quare coeli Dominus, restaurator universorum, terrenas et serviles intraverit mansiones. Sed nihil mirum si ad omnia dignanter accessit, qui clementer venerat omnibus subvenire. Cum venisset, inquit, Jesus in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem et febrientem (Matth. VIII, 14). Videtis quae res ad domum Petri invitaverit Christum: utique non discumbendi voluptas, sed jacentis infirmitas; non prandendi necessitas, sed salutis occasio; divinae virtutis opus, non humani pompa convivii. In domo Petri non vina, sed lacrymae fundebantur: turbabat ibi familiam non cura convivii, sed cura languentis: febris ibi, non edacitas aestuabat. Unde illuc Christus non epulas percepturus, sed vitam redditurus intravit. Deus quaerit homines, non humana; coelestia dare cupit, non concupiscit invenire terrena: Christus ergo recepturus nos, non nostra quaesiturus advenit. Cum venisset, inquit, in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem et febrientem. Ingressus in domum Petri Christus ad quod venerat, vidit: non aspexit qualitatem domus, non occurrentium turbas, non salutantium pompam, non familiae concursum; certe non ipsum praeparationis ornatum, sed inspexit gemitum languentis, febrientis attendit incendium. Vidit periculum desperatae, et statim manus ad opus suae deitatis extendit: nec ante ad humana discubuit Christus, quam mulier quae jacebat consurgeret ad divina. Tenuit, inquit, manum ejus, et dimisit eam febris. Videtis quomodo dimittit febris, quem tenuerit Christus: ibi non stat infirmitas, ubi auctor salutis assistit; accessus illuc mortis nullus est, ubi vivificatoris ingressus est. Tenuit, inquit, manum ejus. Quae necessitas tangendi erat, ubi inerat jus jubendi? Sed Christus tenuit manum mulieris ad vitam, quia Adam de manu mulieris acceperat mortem. Tenuit manum ejus. Ut quod manu praesumentis amiserat, manus repararet auctoris. Tenuit manum ejus. Ut acciperet indulgentiam manus, quae carpserat de morte sententiam. Et surrexit, inquit, et ministrabat ei. Et Christus mulieris indigebat obsequio, et mulieris provectae aetatis, senectutis summae, filiis aggravatae? sic in domo Petri non erat vernula, non minister, non familiaris, non propinquus, certe non uxor, quae matris obsequium praeveniret? et ad summam, Petrus ipse causas suae verecundiae non videbat, ut hoc anus, hoc socrus faceret magistro discipulus quod debebat? fratres, Christus ab illa humanum non exigebat obsequium, cui ministerium divinitatis impenderat: sed ministrare illam ad indicium redditae sanitatis admisit. Christus sic fugat morbos, ut vires pristinas mox reducat: ubi curat ars, ibi infirmitatis residet lassitudo; ubi sanat virtus, ibi languor vestigium non relinquit. Sed in hac lectione quid spiritualis intelligentiae lateat si scire volumus, verborum flosculos non quaeramus: qui saturitatis fructum quaerit, despicit amoena camporum: violae, rosae, lilia, narcissus, grati flores, sed gratior panis. Quod est odor naribus, hoc est auribus sermonis ornatus; quod dat panis vitae, hoc scientia dat saluti. Seponenda est ergo eloquentiae voluptas, quando scientiae deposcitur fortitudo. Cum venisset, inquit, Jesus in domum Petri. Ad domum Petri venit Christus, ut domus Petri veniret ad Christum. Tunc ad domum Petri venit Christus, quando habitacula nostrae carnis intravit. Cum venisset Jesus in domum Petri (Matth. VIII). Quae est domus Petri? illa, de qua dicit Dominus: Et tu, Bethleem, domus Juda, non es minima in principibus Juda; ex te enim exiet dux, qui reget populum meum Israel (Mich. V). Unde et Apostolus: Ex quibus Christus secundum carnem, qui est Deus benedictus in saecula (Rom. IX). Cum venisset in domum Petri, vidit socrum ejus jacentem et febricitantem. Vidit synagogam jacentem in perfidiae suae tenebris, decumbentem sub suorum sarcina peccatorum, vitiis ad phrenesim usque febrientem: et ideo tenuit manum ejus, quia non tantum verbo, sed et manibus Judaicae gentis operatur salutem. Audi prophetam, Deus autem Rex noster ante saecula operatus est salutem in medio terrae. Tenuit manum ejus. Ut ante prophetarum sanguine manus ejus mundaretur, quam ministrationis ecclesiasticae sumeret sacramentum. Et surrexit et ministravit. Hinc est quod erecta est quae jacebat, et ministrat Christo, dum sanctificat manus suas modo in operibus bonis, quas ante malis operibus polluebat. Vespere, inquit, facto obtulerunt ei multos, daemonia habentes, et ejiciebat spiritus verbo. Hoc humanitus quomodo intelligi potest, ut contempto die, vespere multos, et male saucios salutis avidi ad salutis remedia bajularent? Sed vespere est, cum finitur dies saeculi, mundus a luce temporum cum declinat. Sero lucis redditor venit, ut nobis gentibus, qui in nocte venimus saeculorum, diem redderet sempiternam. Vespere autem facto, obtulerunt ei multos daemonia habentes. Vespere, hoc est, novissimo tempore nos gentes offert Deo apostolorum pia et solemnis devotio: et pelluntur a nobis daemones, qui nobis idolorum cultus imperabant. Audi prophetam: Omnes dii gentium daemonia (Psal. XCV, 5). Ignorantes enim unum Deum innumeris diis serviebamus sacrilega et sordidissima servitute. Et ejiciebat spiritus verbo (Rom. X, 17). Quia ad nos Christus carne non venit, venit verbo: ubi ergo venit fides ex auditu, auditus per verbum, nos fecit liberos daemoniaca servitute, daemones reddidit ex impia dominatione captivos. Hinc est quod daemones sub manibus nostris torquentur imperantibus nobis, qui nos subjiciebant lignis, lapidibus adjiciebant, et vacuas quotidie per figuras inani timore vexabant. Modo est, fratres, ne nos infidelitas ad eorum revocet servitutem: non laqueemur auguriis, non divinatione fallamur, non capiamur sortibus, non a Manibus inducamur, non seducamur mortibus, non pestibus anhelantibus captivemur; sed nos nostrosque actus commendemus Domino, committamus Patri, credamus Deo; quia tempus hominum sicut Deus agit, et ideo sicut pater actus dirigit filiorum, et ut Dominus curam familiae non relinquit.
- SERMO XIX. De Scriba, cui Christus sequi se non permisit.
Hodie evangelista sic coepit: Videns, inquit, Jesus turbas multas circa se jussit ire trans fretum (Matth. I). Quoties circa Dominum se indocilis turba diffundit, et jactatur in conscientiae procella, quietem deserit, petit fluctus, portum deserit, naufragia intrat, ad excelsa contendens mergitur in profundum; tunc Christus hoc mare talibus turbatum turbis transfretari jubet. Videns, inquit, Jesus turbas multas circa se, jussit ire trans fretum. Non ut fugeret homines, qui hominum venerat ad salutem; sed insipientibus inducias dat credendi, errantes ut revertantur exspectat; patientiam praebet et veniam, qui non vult proferre sententiam; sustinet contumaces, qui vult non perdere, sed salvare quod fecit. Accedens, inquit, unus ex Scribis, ait illi, Magister, sequar te quocumque ieris. Discedit non accedit, qui promittit Dominum incaute sequi. Sed ad omnia posse quis promittit? Dixisset cautius, Sequar te quocumque jusseris: humanius certe, Quocumque volueris. Sequar te quocumque ieris. Sic dicit qui inter se et Dominum quid intersit, ignorat; sic dicit qui Christum Deum non intelligit, sed magistrum. Sequar te quocumque ieris. Petrus per mare sequitur, sed submergitur; ad passionem sequitur, sed negat. Et si Petrus sic deficit, succumbit ad pauca: iste quis est, qui se ad omnia sequi Dominum sic promittit? Sequar te quocumque ieris. Sic dicit iste, quasi posset cum Christo subire conflictum, per ignominiam crucis adire gloriam, intrare mortis arcem, mortem mortificare per mortem, penetrare ignotos tartari sinus, dirumpere inferni vincula, saeculis jam duratas animas, oblitas luce, propria revocare ad corpora, concutere terram, saxa scindere, sepulcra reserare, educere sepultos ab inferis, testes suae resurrectionis afferre. Adhuc adjiciat iste ire quocumque vadit Christus, supersedeat humeris angelorum, conscendat coelos, consideat Patri, apicem teneat omnium coelestium dignitatum, ad ista Christum, ad haec Dominum, scriba stultus, superbus vernula sequi se Dominum cur promittit? Sed accipit a Christo tam dignum pro tanta praesumptione responsum: Vulpes foveas habent, et aves coeli nidos; Filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. Quid est hoc? Vulpes viribus infirma, calliditate potens, inventrix doli, fraudis artifex, simulationis magistra, simplicitatis vacua, plena strophis, avium domesticarum praedo, tectis familiaribus inimica, merito hanc Christus in typum format Herodis, principis Judaeorum, qui pristinae libertatis oblitus, sub Romana potestate consistens, dominabatur arte, calliditate regnabat, imperabat fraude, praesidebat dolis, simulatione pollebat; et quia ab exteris gentibus non valebat referre praedam, familiarem plebem, vernaculos populos, velut aves domesticas devorabat. Probat hoc Christus quando Herodi mandat: Ite, dicite vulpi illi (Luc. XIII, 32). Vere vulpis, qui regnum dolis rapit, quod nec nascendo meruit, nec vivendo. Hic ergo Herodes in cordibus Scribarum usque ad necem Christi foveas sibi suorum scelerum collocavit: nec reliquit locum ubi Christus caput suum, quod Deus est (I Cor. XI, 3), reclinaret. Vulpes foveas habent et aves coeli nidos. Aves hic quoque appellat daemones in aere volitantes, qui et ipsi in pectoribus Scribarum malitiae suae nidos fecerunt, ubi tota nequitiae suae germina procrearent. Hinc est quod ubi se diabolus Judae animo immiscuit, mox et concepit doli fructum, et crimen peperit proditoris. Videtis quia Scribam Christus non repulit volentem, sed fingentem prodidit, et horruit praesumentem. Aut quare Christus, aut quare pietatis auctor, largitor salutis, istum venire volentem prohiberet, qui mox alium discipulum ire cupientem retinuit, ne abiret? Alius, inquit, discipulus ait, Domine, permitte mihi primum ire et sepelire patrem meum. Jesus autem ait illi, Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Numquid sic Christus negat ultimum pietatis obsequium? vetat extremum munus parentibus, quod debetur? Non pietatis obsequium negat, sed divinam praeponit humanis affectibus servitutem. Audite quid discipulus dixerit. Permitte mihi primum ire, et sepelire patrem meum. Hoc ei non primum esse debuit, sed secundum; terrenus pater coelesti postponendus est patri. Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Hoc est dicere, me sequere ad contumeliam passionis, ut mecum possis ad resurrectionis gloriam pervenire. Dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Fidei filius ad domum perfidiae cur rediret? Salutis proles perditum cum perditis cur defleret? Resurrectionis pignus ad sepulcra genitoris quid curaret? Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Quomodo mortui sepeliunt mortuos suos? Fratres, ipse dixit: Ego sum vita (Joan. XIV, 6). Quod est anima corpori, hoc est animae Christus; sine anima corpus non vivit, non vivit anima sine Christo: recedente anima, mox corpori fetor, corruptio, putredo, vermis, cinis, horror et omnia visu detestanda succedunt: discedente Deo, confestim venit in animam peccatorum fetor, corruptio criminum, vitiorum putredo, conscientiae vermis, vanitatum cinis, infidelitatis horror, et fit in corporis sepulcro vivo funus animae jam sepultae. Accedebat ad causam quod cavader perfidiae perfidis agebatur obsequiis et impietatis ministerio pietas curabatur. Ingressus, inquit, Jesus domum principis, vidit symphoniam (Matth. IX). Numquid tales piaculum de pietate non faciunt, qui ad luctum musicam, ad funera suorum extranea lamenta conducunt? ubi vero planctus non est, ibi est empta et mercenaria cantilena. Mortuum non artifex fistula, sed simplex plangit affectio. Christus ergo discipulum suum non deesse voluit exsequiis paternis, sed profanis luctibus noluit interesse.