Usor:Sakvaka/Syntagma musicum/Pars I/Membrum I/Caput I

Caput i.

De psalmodia chorali a Davide et Salomone instituta, et quæ post, a veteri Ægyptiorum diversissima, in Ecclesiarum Græcarum Latinarumque Choris recepta est.

Plana et vetus alias dita, quæ in suis Notis æqualem servat mensuram, sine prolationis incremento et decremento, choralis scilicet musica, a choris, ubi plurimum exercetur, denominationem habet, et publicam in Ecclesia Psalmos et hymnos decantandi consuetudinem indicat, cum in Veteri Testamento a Mose, Davide, et Salomone institutam, tum in Novo a Christianis receptam et frequentatam.

Primus consituisse Cantores David legitur, qui Asapho, Idithum, Heman et reliquis ministerium canendi ad Arcam et Tabernaculum Dei demandavit, ut expresse scriptum est. 1. Paral. 15. et 16. et 25. atque 2. Paral. 5. ubi Salomonem quoque patris sanctionem confirmasse indicatur, ut Cantores, qui sub Asapho, Heman et Idithum erant, concinerent stantes ad orientalem Altaris plagam. Unde et Athanasius in synopsi Sacræ Scripturæ ait: David primus spiritum psallendi accepit, primusque Psalmos composuit et scripsit, et prædictos Psalmistas ipse ex Sacerdotibus selegit ac instituit; Stationem quoque locorum illis et ordinem melodiæ, ac tempus psallendi matutinum et vespertinum determinavit, et ita ordinavit, ut alii aperto, alii clauso Tabernaculo; alii a dextris, alii a sinistris starent, atque ita Deo psallerent, laudemque ac hymnum voce canerent, quidam vero confessionem ac laudem præluderent, etc.

Ea per Choros canendi consuetudo postea, ut Christianis dignissima, sic etiam est nata in Ecclesia (unde Christianorum nomen prodiit, Act. 11.) Antiochena, quæ post eam, quæ in Samaria collecta, et illam, quæ Cæsareæ plantata est, proxima fuit colonia, ex Ecclesia Hierosolymitana deducta. Quomodo in eæ Flavianus et Diodorus, viri pii et orthodoxi, primum instituerint morem Davidicos Psalmos duobus in Choris decantandi, memorat Theodoretus lib. 2. Eccl. hist. cap. 24. Admirabile hoc, inquit, par piorum virorum Flavianus et Diodorus, Sacerdotalis functionis ius nondum consecuti, cum populo conversabantur, dieque ac noctu instigabant omnes ad pietatis fervorem. Hi primi, in duas partes divisis cœtibus Psalmos accinentium, instituerunt alternis Davidicam Melodiam decantare; quod cum Antiochiæ cœptum esset, pervagatum usquequaque est, et ad fines orbis terrarum pervenit.

Tempus, quo id factum fuerit, a Suidæ annotatur, qui explicans vocem χορὸς ita scribit: χορὸς ἐστι τὸ σύστημα τῶν ἐνταῖς ἐκκλησίαις ᾀδόντων. διῃρήθησαν δὲ οί χοροὶ τῶν ἐκκλησίων εἰς δύο μέρη ἐπι Κονσταντίου ὑιοῦ Κονσταντίνου τοῦ μεγάλου καὶ Φλαβιανοῦ ἐπισκόπου Αντιοχείας, διχῆ τοὺς Δαυιδικοὺς Ψαλμοὺς ὄιδοντες ὅπερ ἐν Αντιοχείᾳ πρῶτον ἀρξάμενον εἰς πάντα περιῆλθε τῆς οἰκουμένης τὰ πέρατα. Hoc est: chorus est congregatio simul canentium in Ecclesia. Divisi autem sunt Chori Ecclesiarum in duos ordines sub Constantio, filio Constantini Magni, a Flaviano Episcopo Antiochiæ, ita ut alternis Davidicos Psalmos concinerent. Quod quidem cum Antiochiæ primo cœptum esset fieri, in omnes mundi terminos transiit.

Annumerat autem Chronologia Constantii imperio annum a Christo nato 342. Unde tam vetusti supputantur Chori Musici, ut ultra mille ducentos annos duraverint. Polydorus descriptionem Chori recenset lib. 6. de rer. inv. c. 2. Chorus multorum vocibus constat, ita ut ex pluribus una reddatur, fiatque concentus ex dissonis: auctor Seneca et Macrobius. Chorum ἀπὸ τῆς χαρᾶς, id est, læticia dici autumat Plato lib. 2. de Legibus.

Psalmodiæ vetustioris, tempore Galieni, anno Christi 260 imperantis, a Nepote Ægypti Episcopo institutæ, meminit Eusebius lib. 7. cap. 22. In aliis, inquiens, multis (excepto videlicet errore de mille annis, quibus Chiliastarum hæresis initium dedit Niceph. lib. 6. cap. 21.) Nepotem laudo ac diligo, cum propter fidem, sedulitatemque et exercitium in Scripturis, tum propter multam ipsius Psalmodiam, qua etimamnum multi ex Fratribus delectantur. Sed diversa fuit ab Antiochena ista psallendi ratio in Ægypto, ubi unus apud Ægyptios Fratres, Psalmos cantabat, reliquis sedentibus, et attente taciteque auscultantibus, quam consuetudinem describens Cassianus lib. 2. cap. 10. Cum solennitates, inquit, quas illi Synaxes vocant, celebraturi Fratres in Ægypto conveniunt, tantum a cunctis silentium præbetur, ut cum in unum tam innumerosa Fratrum multitudo conveniat, præter illum, qui consurgens Psalmum decantat in medio, nullus hominum penitus adesse credatur. In Ægyptiorum etiam Psalmodiis monophonis usitatum fuit, ut Psalmos δοξολογίᾳ S. Trinitatis concluderent, teste Cassiano libro dicto cap. 9. Illud etiam, inquit, in hac provincia vidimus, ut uno cantante, in clausula Psalmi omnes astantes concinant cum clamore: Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto: nusquam in toto Oriente audivimus, sed cum omnium silentio ab eo, qui cantat, finito Psalmo orationem succedere. Hanc vero glorificationem Trinitatis tantummodo solere Antiphona terminari. Hæc Cassianus.

Cæterum in gratiam Antiochenæ Psalmodiæ choralis templa seu Oratoria sub piis Imperatoribus Constantino, Theodosio, et alii sita ædificarunt, ut choro, in quo psallentes starent, peculiaris locus assignaretur. Eusebius enim in Panegyrica oratione, quam lib. 10. hist. Eccl. cap. 4. de templorum ædificatione et inauguratione, Paulino, Tyriorum Episcopo, dedicat, ita inter alia structuram templorum describit: Quapropter chorum hunc multo maiorem complexus, eternum ambitum muro munivit, ut tutamen esset operis universi: Deinde vestibulum magnum et in sublime ad Solis usque radios erectum, extendit, ita, ut etiam illis, qui procul extra sacros muros consistunt, conspicuum illorum, quæ intra eos sunt, aspectum exhibeat.

De usu Psalmodiarum, etiam nocte usitatarum, Clericis Ecclesiæ Neocæsarianæ consueto, Basilius Magnus commemorat, inquiens: Ἐκ νυκτὸς γάρ ὁρθρίζει παρ´ ἡμῖν ὁ λαὸς ἐπὶ τὸν οἶκον τῆς προσευχῆς etc. id est: De nocte populus consurgens antelucano tempore domum precationis petit, inque labore et tribulatione, ac lacrymis indesinentibus, facta ad Deum confessione: tandem ab oratione surgentes ad Psalmodiam instituuntur. Et nunc quidem in duas partes divisi, alternis succinentes psallunt: Καὶ νῦν μὲν διχῆ διανεμηθέντες ἀντιψάλλουσιν ἀλλήλοις, atque ex eo simul eloquiorum Dei exercitationem ac meditationem corroborant, et cordibus suis attentionem, et rejectis vanis cogitationibus, mentis soliditatem suppeditant. Deinde uni ex ipsis hoc muneris dato, ut, quod canendum est, prior exordiatur, reliqui succinunt, atque ita Psalmodiæ varietate, precibusque, subinde intersertis, noctem superant: Illucescente iam die pariter omnes velut ore ac corde uno, confessionis psalmum Domino offerunt, ac suis quisque verbis resipiscentiam profitentur. Hactenus Basil.

Sic ab Asiaticis, Africanis, Ægyptiis et Europæis Græcis Ecclesiis eadem psallendi consuetudo in Latinas et Italicas cransiit, secundum Sibyllinum oraculum: ἐξ ἰάδος γαίης σοφὸν ῖξεται ιταλίῃσιν. Ac in fasciculo temporum legitur Pontianus, Episcopus in Romana Ecclesia, statuisse, ut Psalmi per dies noctesque in omnibus Ecclesus canerentur. Etiam Ethnicus, Plinius secundus, libro Epistolarum decimo ad Traianum Imperatorem, de Christianorum Psalmodiisita scribit: Christiani soliti sunt stato die ante lucem convenire, carmenque Christo quasi Deo dicere secum invicem. Et quomodo Mediolani ac alibi Psalmodiarum consuetudo cœperit et frequentata fuerit, usus et vis Ecclesiasticæ Psalmodiæ infra pluribus commonstrabit, cap. 9.