Cronica (Salimbene de Adam)/Glossario

E Wikisource

 Nota Indice dei nomi 

GLOSSARIO

[Le voci sono date nella loro forma e grafia principale, ma nel testo si trovano spesso forme e grafie secondarie. Es.: stultiçare e stultizare; trabuccus, trabuchus e trabucus; trufare, truffare e truphare; ecc.

I numeri si riferiscono alle pagine del testo. Relativamente al II volume, si riferiscono alla numerazione continuativa e posta fra parentesi quadre.]

Abbatia, 364, 895.

abbatissa, 90, 91, 576, 652.

abintus, dal di dentro, 111.

ablactare, svezzare, 795.

absortus, assorto, 141.

abusio, 144, 310.

acellerare, 19.

acephali, senza comandanti, 6, 391, 829.

accessorium, 587.

acetosus, del sapore dell’aceto, 612.

acia = bipennis, azza, 19.

acolitus, acolito (chierico che serve il sacerdote all’altare), 492.

açardum, ad açardum ludere, giocare d’azzardo, 898.

adaptatio, 904; adaptationis modus, 346.

adhereticius, appiccicaticcio, 124.

administratio, provincia (dei frati Minori), 930.

admirandus, ammiraglio, 9.

admirative, in modo ammirativo, 63,

admiratus, ammiraglio, 9, 14.

advocare, fare l’avvocato, 852.

advocatus, avvocato, assessore del podestá, 75, 132, 239, 685.

affidhamentum, affidamento, garanzia, 680.

afifidhatus, rassicurato, 676, 698.

aforis, di fuori, 589.

agregator, 96.

ala, navata di chiesa, 385, alchimia, 233.

alienator, alienatore, 86.

allegoricus intellectus, senso allegorico, 347.

alleviare, 151.

alterus, altero, 870.

amasia, amante, 37, 480, 563, 584, 615, 926.

ambasciare, mandare ambasciatori, 20.

ambaxator, ambasciatore, 271, 513, 683, 701, 754, 757, 761, 763, 764, 776, 832, 872, 920, 922.

amiragius, ammiraglio, 771.

anagogicus intellectus, senso anagogico, 347.

ampulla, ampolla, 20.

ancianaria, anzianato, ufficio dell’anziano, 716.

ancianus, anziano (carica del comune), 650, 666, 716, 840.

angaria, gravezza, 582.

angelorum ordines, 584, 817.

animata corda, corda animata (con filo attorto), 143.

aniversarium, giorno anniversario, 565.

anniversalis (dies), giorno anniversario, 743.

annuatim, annualmente, 94, 500, 538, 546, 646, 650, 691, 693, 745.

Annuntiatio beate Virginis, 811.

annuntiatrix, 926.

antipapa, 518.

antiphona, 197, 448, 798.

apocrisarius, 195.

apertio, 632.

apodiare se, appoggiarsi, 577.

apodiatius, appoggiato, 381.

apoplexia = infirmitas gutturis, 872.

apostata, 259.

apostatare, 240, 260, 371, 373, 379, 471, 602, 665.

apostema, 879.

apostolicus = papa, 4, 22, 386.

apotecarius, confettiere, 544.

apparentia, 181, 289, 425, 458, 799.

appositio ciborum, genere di vivanda, 312, 407, 623, 640, 641.

apropiare, avvicinarsi, 7.

apud, a, 105, 106, 203, 242, 258, 299, 346 ecc.

aquisitio, 366.

arcarii, sagittarii, saettatori, 40, 482.

arcator, arciere, 8, 44.

archicancellarius, 2.

archidiaconus, 578, 703.

archiepiscopalis Ecclesia, 384, 578, 789; a. civitas, 427; archiepiscopale castrum, 573.

archipresbiter, arciprete, 86, 97, 578, 580, 593, 606.

archipresul, 10.

architrinus, 108.

arengum, arengo, 701.

arethos (voce greca), virtú, 195.

arguitio, 359.

arom aticitas, 811.

artica (voce greca), nartece, 242.

artista, artigiano (voce ancor viva in tale accezione, nel dialetto parmense), 272.

ascella, 46.

Ascensio, dies Ascensionis, 27, 469, 810, 811; in vigilia Ascensionis, 686, 702.

ascultare, 54, 60, 107, 264, 265, 363, 815.

ascultatio, 265.

asen (voce in volgare), 241.

asoldare, 21.

assasinus, sicario, soldato prezzoiato, 535, 718, 805, 913, 926.

assaxinus, 532.

assessor, assessore (assistente del podestá), 75; assessor potestatis, 239.

assis, idis, asse, 296, 527.

assimilare, rendere somigliante, assomigliare, 165, 238, 333, 394, 445, 458, 493, 494.

associare, 132, 147, 333, 334, 575, 578, 647, 842.

a sub, 104.

Assumptionis festum, 738, 803, 837, 853; octava Assumptionis, 728.

astrologus, 238, 513, 739, 775, 785.

astur, astore, sparvero, 129.

attinere alicui, esser parente di qualcuno, 75, 242, 442, 469, 533, 607, 615, 641, 679, 734, 884, 931, ecc.

athleta, 12.

auctorare, 31.

auctoritas, citazione, 28, 56, 71, 106, 136, 137, 138, 179, 197, 203, 204, 219, 330, 349, 355, 357, 358, 359, 360, 361, 377, 389, 519, 586, 588, 602, 645, 653 .

aureola, 431.

aureum florentinum, 740, 746, 760.

auscultare, 54, 60, 107, 264, 265, 363, 815.

autenticatio, 268.

avar(o) (voce in volgare), 137.

aven (voce in volgare), 240.

aventurare, 137.

axungia, sugna, 630.


Bacellarius, bacelliere, 434.

baculus pastoralis, 33.

baiula, balia, 507.

baiulus imperii, 59.

baldakinus, 724.

balestarius, balestriere, 130, 255, 685, 698, 706, 722, 867.

balista, 17, 690, 761, 867, 909.

balistarius: v. balestarius.

ballo (voce in volgare), 137.

balneare, 17, 318, 507.

balsamita vinea, 456.

bancus, 363.

banderia, 131.

banditor, banditore, 670.

bannire, 256.

banniti, 270, 271, 462, 481, 484.

bannus, 698, 839, 900, 905.

baptismus, battesimo, 104.

bara, bara, 845.

baratare, barattare, scambiare, negoziare, 86.

baratator, 86, 774, 775.

barbacana, barbacane, 8.

barbacanum: v. barbacana.

barbanus, zio, 84, 96, 543, 668, 839, 847.

barbitonsor, barbitonsore, 109, 847.

baro, barone, 3, 6, 10, 18, 19, 20, 21, 31, 32, 33, 34, 37, 45, 86, 120, 240, 242, 249, 256, 288, 346, 393, 485, 498, 678, 684, 695, 697, 704, 836, 851, 866, 932, ecc.

baroniçare, farla da barone, 575, 794.

bastardus, 246.

beccarius, beccaio, 57, 520, 542, 643, 647, 749, 752, 840, 922.

benefactor, 251.

beruarius, berroviere (soldato mercenario), 273, 282, 538, 723, 869, 912, 923, 924.

bestialitas, 750.

bettefredus = turris lignea, 802, 908.

bigonça, bigoncia, 318.

binda, benda, 102.

binomius, di due nomi, 97.

bipennis, que et acia nominatur, 19.

birota, biroccio, 44.

bissus = byssus, bisso (tela finissima), 245.

bixettum, 368.

bizancius, 19, 20, 23, 779.

bivium pytagorice littere, 51, 242, 269, 382, 400.

bladum, biada, 47, 684, 697, 715, 732, 733.

bolus, pezzetto, 526.

bonitas, 505, 506.

bononinus (piccola moneta), 644, 839.

botacius, bottaccio, 159.

botta (voce in volgare), 241.

brachium (misura), 546, 708.

branchia, branca, 745.

brentator, brentadore (scaricatore di vino), 724, 726.

breviarium, breviario (libro dell’ufficio ecclesiastico), 799.

briga, briga, 923.

brolettum, broletto (spiazzo davanti al palazzo del Comune), 717.

bubalus, bufalo, 274.

burdo peregrinationis, bordone del pellegrino, 317.

burgenses, 317, 339, 921.

burgensis homo, 545.

burgus, borgo (piccola cittá o sobborgo), 61, 132, 240, 481, 687, 715, 716, 717, 728, 748, 832, 873, 878, 914, 932.

bursa, borsa, 742.

buza (specie di nave grande, dal ventre ampio), 11.


Cacare, 748, 872.

caccarelli homines, 519.

calcaneus, calcagno, 562.

calcina, calcina, 102.

camarlengus, 567.

camelus, 129.

camera, 265.

camerarius (comes), 679.

caminata, cantinata (sala con camino), 556.

camisia, camicia, 102, 191, 407, 575, 926.

campana, 150, 374, 458, 477, 651, 668, 835, 836, 855, 906, 908, 920.

campanella, 448, 798.

campanile, 615, 624, 759, 802, 891, 909, 915.

campestre bellum, battaglia campale, 675, 686.

campsor, cambiavalute, 272, 647, 804, 912.

campus sanctus, 21.

canavarius, canovaio (magazziniere), 37.

cancellarius, cancelliere, 5, 13, 262, 263, 318, 635.

cancellate manus, mani in croce, 272.

cancio, canzone, 444.

canipa, canapa, 728.

canna, canna, 737.

canonica, canonica (casa dei canonici), 759.

canonice, secondo le leggi canoniche, 86, 97.

canonici, 57, 84, 626, 725; c. cathedrales, 916.

canonicus, 457, 476.

canoniçare, 49, 100, 252, 458, 552, 652, 685, 699, 852.

canoniçatio, 28, 101, 686, 724, 852.

cantilena, 262, 505, 725.

cantio, 61, 349, 608, 679.

cantionum inventor, 478, 542, 607.

cantor, 342, 448.

cantus, fractus, modulatus: v. fractus, modulatus.

capatus artis, 566.

capella, berretto, 99, 134.

capella, cappella (d’una Chiesa), 50, 575.

capella, chiesetta, 36, 853.

capella, paramenti pontificali, 296.

capellanus, 42, 43, 325, 626, 822, 843.

capellina, berretto, 742.

capellus rubeus (dei cardinali), 325, 709.

capitanaria, capitaneria, 721.

capitaneus, 270, 273, 393, 484, 539, 666, 667, 687, 706, 717, 734, 746, 761, 763, 780, 781, 911, 912, 927, 932; c. beruariorum, 723; c. militum, 707; c. populi, 228, 701, 706, 720, 728, 729, 731. 745, 749, 761, 765, 840, 842, 902; c. societatis, 541; c. soldaliciorum, 833.

capitellum, mazzo, 698.

capitulum, capitolo (riunione di frati Minori), 345, 479; sala di riunione dei frati Minori, 53, 232, 797; c. provinciale, 144, 266, 316, 318, 319, 321, 442, 664, 791, 930; c. generale, universale, 95, 145, 155, 231, 232, 257, 338, 342, 436, 437, 440, 447, 449, 455, 457, 464, 828, 920.

cappa, cappa (dei frati), 624.

capo, cappone, 480.

capriolus, capriolo, 274.

capsella, cassetta, 317.

caputium, cappuccio (dei frati), 29, 107, 365; c. longum, 147; probationis c., 147, 148.

caravanna, carovana, 6.

cardetus, cespuglio di cardi, 527.

cardinalatus, 246, 326, 556.

caristia, 47, 483, 647, 697, 699, 702, 708, 718, 720, 732, 733, 834, 880.

caritative, caritatevolmente, 362, 414, 457, 529, 894.

caritativus, caritatevole, 101, 432.

carnales, carni, 840.

carnalis, 341, 512.

carnis privium, carnevale, 896.

carpinales (nome derisorio dei cardinali), 325.

carrocium, carrotium, carroccio, 18, 31, 35, 40, 48, 49, 83, 84, 130, 131, 133, 278, 291, 304, 484, 485, 701, 707, 730, 733, 734, 837, 838.

casale, casolare, 22, 248.

casale, famiglia, 50, 51, 75, 77, 80, 82, 84, 241, 248, 533, 538, 623, 694, 738, 779.

casamentum, 292, 498, 703, 713, 853.

caspium, 752.

castellanus, castellano, 24, 805, 806. .

castellum, macchina di guerra, 12.

castra lignorum, 133.

castrata (castanea), castagna incisa (voce ancor viva nel dialetto Parmense), 789.

catabriatus (mantellus), 364.

cathedrales canonici, 916.

cathedralis Ecclesia, 383, 385.

cathedralis magister, 301.

cathedratus magister, 316, 334, 434, 624, 828, 920, 930.

catholicus, arcivescovo, patriarca, 17.

cativo (voce in volgare), 137.

cattus, gatto, (macchina da guerra): v. gattus.

cavagna (voce ancor viva nel dialetto Parmense), cesta, 840.

cavallo (voce in volgare), 137.

cavare, scavare, 45, 129, 252, 462, 728.

cavata, cavo, scavo, 462.

caçara, catara, eretica, 727.

cedula, 117.

cellarium, cantina, 66, 874, 919.

cementarius, 8.

ceparia, ceppala, 47.

cerasa, ciliegia, 321.

cerdonicum opus, opera da calzolaio, 739.

ceroferarius, portatore di cero, 492 .

cereus paschalis, 470.

cerpijosi oculi, 315.

certificare, accertare, 13, 141, 897.

cerusa, cerussa, biacca, 898.

cervicosus, 147.

cervisia, 312.

cespitare, incespicare, 286, 323, 432, 462, 476, 560.

chorea, danza, 44, 900.

choreifare, danzare, 108.

cilicinus, 365.

cinerum quarta feria, 334.

cima, cima, 732.

cingulum clericale, 4, 612.

ciphus, coppa, 315.

circa, cerca, questua, 61.

circa, fossa (intorno alla cittá), 484, 485.

circulus indictionum: v. indictio.

circumvolutio, 909.

cismontani (fratres Minores), 156, 231.

cita (voce in volgare= cittá), 251.

citare, far premura, 221.

claudenda, chiudenda, chiusura, 720.

claustrum, chiostro, 305, 429, 471. 758.

clausula, 143, 606.

clausura, chiusura, 84, 287, 434, 566.

clausura, fortificazione, 15, 49, 272, 278, 279, 932.

clava, 58.

clavicularius, carceriere, 602.

clerica, chierica, 143, 420, 465, 473.

clericunculus, chierichetto, 206.

clericus, 132, 508, 579, 729, 781, 794; clerici seculares, 563, 595.

cleta, fascina, 19.

coadiutor, 83, 423.

cocodrillus, 20.

coepiscopus, vicario del vescovo, 193, 423colare, far vela, 562.

collatio, colazione, 164.

collecta, imposta, 527.

collecta, orazione, 552, 652.

collectores decimarum, 729.

comes, 19, 21.

comestibiles res, 483, 786.

comestibilia, 159, 167, 554, 752.

comitiva, 317, 321, 326, 881.

commatres, comari, 851.

commune, comune, 31, 35, 41, 44, 49, 107, 132, 271, 272, 282, 292, 478, 534, 540, 542, 543, 644, 650, 651, 680, 683, 687, 691, 692, 697, 698, 700, 701, 703, 720, 721, 742, 749, 805, 917, 918, 929.

communis persona, persona imparziale, 445, 546, 678.

communicare, far la Comuníone, comunicarsi, 96, 491, 492, 612.

communio, Comunione (sacramento cristiano), 481.

compassivus, compassionevole, 432 .

compater, compare, 286, 840.

compeditus, 24.

compilare, 253.

compilator, 266.

completorium, compieta, 429, 451.

complexionatus bene, di buona complessione, 432.

comprehensor, 489.

compromissum facere, 841; per c. eligere, 651.

conca, 623.

concanonicus, canonico della medesima Chiesa, 473, 476.

concionare, concionare, 749.

concionator, 56, 105.

concludere, 323, 336, 361, 616.

concordare, andare d’accordo, 251, 700.

concordare, mettere d’accordo, 56, 105, 776; se concordare, 687, 701.

concordia, patto, 256.

conductus, habere in conductu, prender a servizio, 783.

concreare, 879.

confessio, confessione (religiosa), 103, 143, 239, 247, 333, 340, 366, 367, 372, 384, 416, 815, 817, 826.

confessor, confessore (sacerdote), 641, 801.

confines rumpere, rompere i confini (imposti), 865; ponere in confinibus, mandare a confine, 865; recedere de confinibus, andarsene dal confino, 866; stare in confinibus, 241.

confinium, confino, 697, 907.

confortare, 811.

confortativus, confortatore, 312.

coniecturare, 16, 249.

consanguineus germanus: v. germanus.

conscientiatus, coscienzioso, 85.

consiliarius, 288, 518, 685.

consilium populi, 701; c. generale, 701, 720, 761; c. populi generale, 729.

consistorium, 323, 326, 329, 474, 475, 736 .

consobrinus, 76.

consolatorie, 364, 430.

constare, costare, 640.

constellationis virtus, 296.

contemplativus, 170.

conticinium, prima parte della notte, 16.

contracantus, id est secundarius cantus, 264, 265, 552.

contrariari, 349, 691.

contrastare, 271.

contrata, 47, 48, 61, 265, 279, 367, 452, 454, 463, 464, 546, 641, 684, 687, 728, 748, 752, 761, 768, 820, 867, ecc.

contrarietates, contraddizioni, 310.

contus, sive darda, dardo, 781.

conventare, appartenere a un convento, 301.

conventatus, appartenente ad un convento, 829, 849.

conventualia loca, conventi, 375.

conventualis missa: v. missa.

conventus, convento, 52, 53, 57, 139, 145, 150, 229, 230, 263, 301, 303, 305, 310, 316, 321, 333, 334, 335, 337, 338, 339, 363, 367, 400, 414, 427, 430, 432, 437, 438, 444, 445, 453, 454, 455, 456, 457, 462, 464, 466, 468, 469, 470, 476, 482, 483, 572, 657, 688, 750, 762, ecc.

conversus, converso (frate laico), 345, 577.

convicanea, della medesima parrocchia, 384.

coopertorium, 367, 527.

coquina, 144.

coquinarius, capocuoco, 799.

cordetenus, 335, 382.

cophinus, cesto, 456.

cordatus, coraggioso, 270.

cordula, cordicella, 923.

cornu, spegnitoio, 470.

corona imperii, 292, 498, 777.

coronabilis, 784.

coronatio imperii, 347, 736.

coronator, 36.

corporale, corporale (panno sul quale si posa l’ostia consacrata), 612.

corporalis possessio, 853.

corpus dominicum, 487, 488, 480, 490, 492, 530, 814.

corrector ad mensam, 793, 903.

corrector fraternitatis, 551.

corrector Ordinis fratrum Minorum, 606, 719, 901.

corrigere ad mensam, 334.

cracitare, gracidare, 691.

credentia (de) littere, credenziale, 754.

crina, 274.

cristere, clistere, 295, 639.

crucesignare, 312, 568, 623, 639, 704.

crucesignatus, 26, 40, 302, 338, 463, 530, 674, 681, 704.

crucifígere, 373, 815, 816.

crucifixus, 69, 197, 281, 296, 812, 813.

crucis signatio, 333, 530.

culcidra, cuscino, 110, 134.

culmus, colmo, 693.

cultivare, 584.

cultra = culcidra, cuscino, 135.

cuppa, coppa, 150, 296, 344, 372, 508.

curare (voce in volgare), 137.

curia, dieta imperiale, 38; corte, 37, 243, 249, 253, 258, 287, 312, 323, 336, 459, 468, 500, 543, 557, 561, 679, 704, 754, 819, 854, 903; festa, 694, 738; (papale), 43, 122, 231, 246, 256, 264, 305, 323, 324, 338, 438, 441, 456, 460, 461, 468, 552, 556, 557, 622, 623, 651, 671, 708, 734, 747, 787, 792, 807, 849, 852, 855, 886, 896, 920; tabernalis c., 620.

curialis, cortese, 36, 51, 74, 86, 101, 105, 138, 147, 261, 264, 333, 410, 432, 445, 544, 546, 572, 575, 623, 658, 741, 746, 766, 797, 852, 866, 869, 873.

curialitas, 68, 89, 158, 159, 160, 315, 320, 344, 444, 446, 478, 505, 572, 736, 791. 799, 911.

curialiter, cortesemente, 147, 207, 297, 301, 318, 321, 329, 457, 529, 623, 627, 741, 754, 763, 840, 842, 894.

curiositates, 509.

currerius, corriere, 131.

cursorie legere, 132.

curtis, 59, 248.

custodia (Ordinis fratrum Minorum), 262, 312, 592, 798, 815.

custos (Ordinis fratrum Minorum), 53, 142, 156, 157, 237, 262, 263, 319, 363, 436, 449, 455, 457, 552, 592, 792, 798, 799, 848, 849.

cyclus indictionum: v. indictio.

cynamomi pulvis, polvere di cinnamomo, 321.

cyragrica, chiragra, gotta alle mani, 812.

cyroteca, guanto, 381, 742.

cythara, 59.


Dabyr, 128.

dactillus, 66.

dalmatica, pagamento sacerdotale, 122.

damnificare, 611, 647, 692, 719, 757, 782, 840, 850.

damnificatio, 715.

dapifer, 622, 623.

darda, dardo, 781.

decapitare, 283, 379, 534, 643, 684, 918.

decennarium, 501.

deceptorie, 533.

decetero, 29, 52, 162, 345, 381, 474, 479, 581, 664, 705, 713, 719, 727, 756, 781, 808, 817, 834, 853, 868, 893, 901, 921, 927, ecc.

decima, 293, 413, 579, 581, 582, 583, 584, 608, 610, 613, 628, 629, 728, 729, 731, 755, 850.

decipula, 275.

declamatorie, 343.

decollare, 283, 534, 627, 926.

Deere tales, 594, 793.

decretista, 580.

deductio (cfr. déduit) divertimento, 811, 869.

defensatrix, 710.

deforis, 650, 666.

deiformis paupertas, 680.

deliberatissimus, 671.

delitiosus, 505.

denarius, 2, 220, 279, 327, 368, 527, 640, 666, 724, 804, 825, 876, 880; d. aureus, 746, 858; d. grossus, 66; d. grossus argenteus, 775; d. parvus, 693, 838, 880.

deordinatio, perturbazione, 685.

de plano (cfr. Dante, Inf., XXII, 85: denar si tolse, e lasciolli di piano), agevolmente, 926.

deplumare, 693.

depostetiarum, 589.

derisive, 371, 672.

derobare, 617.

derupare, saccheggiare, 694.

desco (voce in volgare), 137.

despective, 331.

despectus (valde despectus cfr. Dante, Par., XI, 90: né per parer dispetto a maraviglia), disprezzato, 796.

desponsare, 57.

desub, 386.

devotio (verberatorum), 565.

dextrorius, destriere, 50, 60, 478, 533, 732, 742, 857, 865, 905.

diaconatus, 453.

diacones, 451.

diaconus, 325, 469, 553; d. cardinalis, 463.

dictamen, 75, 108, 268.

dictare, 265, 338.

dictator, 39, 53, 75, 108, 264, 268, 287, 311, 419, 432, 447, 498, 551. 552, 792, 793.

dies Lune, Lunedì, 38, 122, 255, 665, 668, 700, 717, 742, 775, ecc.; dies Martis, Martedí, 94, 97, 256, 669, 775, 841, ecc.; dies Mercurii, Mercoledì, 137, 793, 842, ecc.; dies Jovis, Giovedí, 132, 484, 694, 706, ecc.; dies Veneris, Venerdí, 675, 678, ecc.; dies Sabbati, Sabato, 703, 705, 707, 741, ecc.; dies Dominica, Domenica, 28, 131, 144, 255, 437, 457, 650, 675, 686, 748, 750.

diffinitores, consiglieri (al ministro generale o provinciale, nell’Ordine dei Minori), 316, 319, 664.

diffiteri, 32.

dimicor, 390.

directum (per)..., a filo di..., 700.

disciplinam dare, stabilire che qualcuno si punisca con le verghe, 230, 331.

discolus, discolo, indisciplinato, 471.

disconficere, sconfiggere, 678.

disconficta, sconfitta, 685.

disconfictus, 286, 667, 690, 706, 837.

disconveniens 157.

disconvenienter, 323, 760.

discreti (fratres Minores), 143, 231, 301, 319, 449, 801, 849.

discretus homo, 300.

discus, tavola (Statuta Communi Parmae, II, 352), 449.

dispensator, 86.

districtus, 18, 278, 300, 311, 339, 543, 566, 690, 691, 721, 724, 744, 892.

diversicolor, di colori diversi, 230.

diversimode, 105, 107, 116, 144, 283, 320, 498.

diversimodus, 274.

dogmatiçare, 154.

domesticitas, 465.

domicella, donzella, 245.

domicellus, donzello, 43, 230, 891.

dominica de Passione, 881; d. olivarum, 668, 694; d. septuagesima, 741, 788.

dominica (dies): v. dies.

dominicalis, prima dominicalis, 41; dominicale officium, 41.

dominus legum, legista, 56, 480, 761.

domus, chiesa cattedrale, duomo, 282, 431.

domus, convento, 110, 164, 304, 445, 450, 465, 467, 479, 482, 577, 615, 624, 656, 673, 694, 696, 705, 891, 892, 894, 906, ecc.

doniator, donneatore, corteggiatore di donne, 608, 613, 616.

dongellus, donzello, 694.

dormitorium, dormitorio, 655, 757, 758, 855.

dromedarius, 129.

ducatus, 14, 278, 754.

ducissa, duchessa, 686.

duodenarius, 499.

duplerius, doppiere, 843.

dyadema, 22, 33.

dyocesis, 265, 566.


Ebdoma, 14, 15, 44, 668.

ecclesiasticus, favorevole alla Chiesa, 873.

eclipsis, 232, 239.

edificatorius, 115.

eSugare, mettere in fuga, 32.

elefantiosus, lebbroso, 3.

elefas, 129, 130, 131.

elemosinarius, 259, 474.

emenda, soddisfazione del danno, 117.

emispherium, 674.

enghestaria, guastada (vaso panciuto con il collo stretto), 589, 618.

enigmata, 32.

ephoth, 81, 128.

epitogium: v. opitogium.

epylogus, 30.

Epyphania, 808, 887; octava Epyphanie, 197.

episcopalis Ecclesia, 385.

episcopatus, papato, 251.

episcopium, vescovado, 86, 459, 748, 749.

episcopium, palazzo del vescovo, 83, 460.

equitatura, cavalcatura, 376, 465, 623.

erubescentia, vergogna, pudore, 61, 206, 440.

erubescibilis, 61.

esualis, commestibile, 349.

Eucharistia, 44, 349.

Exaltationis sancte Crucis (festum), 760.

excommunicare, 29, 44, 348, 499, 652, 729, 737, 772, 788.

exemplificare, 243, 267.

exemplifícatio, 306.

exenium, 94, 96, 117, 138, 146, 318, 410, 577, 578, 589, 590, 622, 627, 646.

exbhumare, 237, 298, 834.

existentia, consistenza, 181, 182, 289, 458.

exmembrabilis mors, 785.

exnacce, navi da carico, 10.

exoculare, cavare gli occhi, 514.

exoculatus, privato degli occhi, 498.

explanare, 641.

expropriare, 381, 808.

expropriatus, 27.

extasis, 794, 795.

extaticus, 265.

exterminatus, sterminato, 676.

extimator, 700.

extirpatrix, 222.

extrinseca pars, 538, 706, 716.

extrinseci, 571, 676, 679, 682, 706, 728, 760, 774.

eya, 569.


Factiones, faccende, 448.

falsificare, 39, 645, 647.

famen, parola, 114.

famiglia, servitú, 623.

fantastici homines, 438.

fantasticus, 662.

farrum, farro, 699.

fascenine, canti della culla, 508.

fasianus, 211, 274.

fatatus, fatato, 902.

faxiolus, fagiolo, 702, 738.

ferto, piccola moneta, 16.

fatuitas, azione sciocca, 79.

feretram, 50.

feria, secunda f., 834, ecc.; tertia f. 126, 450, ecc.; quarta f. 334, 811, 902, 903, 908, 931, ecc.; quinta f. 787, ecc.; sexta f. 16, 59, 215, 239, 401, 514, 741, 787, 801, 834, 881, 914, 931, ecc.

festine, 529.

festum exaltationis sancte Crucis, 428.

feudum, 518, 524.

fibus, castoro, 204.

ficulnea, fico, 608, 745, 828.

fidelitates, giuramenti di fedeltá, 38 .

ficus, escrescenza inutile, 215.

filiaster, figliastro, 167.

filomela, usignolo, 567: v. philomela.

finaliter, 290, 302, 309, 521, 639, 643, 846, 908, 926.

firmare, fermare, 566.

firmatum esse, essere stabilito, 701, 914.

firmus cantus, canto fermo, 262, 264, 793.

fisicus: v. phisicus.

fiasco, fiascone, 159, 446.

fiorentini aurei, 740, 746, 760.

fiorentino (voce in volgare), 251.

fiorinus aureus, 391, 615, 629.

focaria, amante, 584, 612, 926.

forbannire, 286.

forbannitus, 271, 277, 649, 870, 874, 882, 918, 925.

forenses, foresi, 134, 319, 429, 444, 450, 573, 692, 849; cittadini espulsi, 640, 676.

forestaria, foresteria, 443, 445, 572 .

forinseci, cittadini espidsi, 40, 929.

forinsecus, 34, 322, 385, 928.

fornaria, fornaia, 94, 117.

fornata, infornata, 492.

fortificare, 760.

fortificatus, 61.

fortilitia, fortezze, 543, 694.

fortitudo, luogo fortificato, fortezza, 272.

forum, rifornimento, 14; f. dare, 16.

fossatus, 715.

fractus cantus = melodiatus, modulatus, 262, 264, 793.

francare, affrancare, 745.

frater germanus, fratello, 76, 244, 246, 317, 322, 431, 477, 480, 519, 527, 542, 543, 546, 624, 648, 694, 718, 738, 769, 850, 871, 875, 891, ecc.

fraternitas, comunitá fraterna, 301.

frontispicium, facciata, 83, 96.

fugare, aiutare nella fuga, 572.

funda denariorum, tasca di denari, 212.

fundibularii, 282.

fundicus, fondaco, 61.


Gabia, gabbia, 716.

galea, galea, 1, 8, 9, 10, 11, 12, 19, 20, 768, 771, 833.

galeo, galeone (veliero da guerra), 11, 20.

garbo (de) tunica, 414.

gartio, garzone, 171.

gastaldus, 37, 574, 819.

gattus, gatto, 870.

gattus, gatto (macchina da guerra), 8, 19, 570.

gaça, tesoro, 710.

gemebundus, 881.

genuflectere, 318, 442, 470, 801, 858.

genuflexio, 321, 322, 817.

gerfalcus, girifalco, 129.

germanus, fratello, 265, 301, 451, 477, 519, 850, 916, 927.

germanus consanguineus, cugino, 50, 84, 377, 509, 694, 763, 882, 884, 914.

germanus frater: v. frater germanus.

ghirus, ghiro, 801.

gibosus, gibboso, 203.

girare, girare, 485.

glarea, ghiaia, 107, 222, 279, 283, 715, 806, 890.

glosa, glossa, 69, 220, 413, 423.

gramaticales magistri, 380.

gramaticalos regule, 217.

grandiusculus, 47.

granescere, fare il grano, 738.

granescere, granire, 738.

grantia, fattoria di monastero, 891.

grifes, grifi, 771.

grifo, grifo, 524, 784.

grilla, grillo, 104.

grosities, grossezza, 572.

grossus, grosso, 39, 58, 86, 262, 465, 612, 652, 718, 720, 792, 840.

grossus, grossolano, 268.

grossus, grosso (moneta), 66, 698, 702, 718, 720, 775, 840.

guardianus, guardiano (del convento dei frati Minori), 142, 150, 333, 338, 362, 429, 444, 453, 454, 455, 457, 464, 468, 469, 572, 573, 578, 627, 669, 724, 792, 796, 797, 799, 800, 849, 855, ecc.

guarnaca, guarnacca, 911.

guascapus, 99.

guastare, devastare, 706.

guerra, 41, 56, 87, 94, 101, 105, 203, 249, 257, 273, 274, 275, 277, 294, 298, 438, 439, 462, 479, 481, 486, 520, 525, 526, 527, 532, 535, 538, 542, 543, 575, 652, 667, 671, 683, 745, 761, 775, 779, 782, 830, 832, 834, 844, 871, 890, 907, 910, 919, 925, ecc.

gulositas, 786.


Hastiludium, tornèo, 38, 44, 60, 244, 280, 531, 734, 760, 898.

helemosinarius: v. elemosinarius.

herbulari, raccoglier erba, 9.

hereditare, 242, 533.

heremitica vita, 477.

heremitorium, 29, 143, 249, 321, 419, 449, 815.

hereses, 26.

heresis, 402.

heretica, 723.

hereticus (aggettivo), 349.

hereticus (sostantivo), 26, 29, 41, 103, 252, 340, 626, 627, 661, 725.

historiatus, 785.

hom(o) (voce in volgare), 137.

homuntio, omicciattolo, 442.

honor(e) (voce in volgare), 137.

hora, h. tertia, 278, 437, 605, ecc.; h. nona, 27, 59, 239, 453, 482, 577, 605, 906, ecc.

hospitalarius, ospedaliere, 12.

hospitale, 12, 103, 108, 143, 672, 715, 748, 750.

hospitium (alloggio del podestá), 763.

hostia, ostia consacrata (dell’Eucarestia), 55, 479, 489, 491, 492, 612.

hostiarii (del papa), 605.

hymbrex, embrice, 787.


Idioma: v. ydioma.

ierarchia angelorum, 817.

ignis agrestis, 9, 12, 19, 20.

ignominium, 756.

illi de..., la famiglia dei..., 480, 501, 537, 568, 544, 680, 684, 722, 761, ecc.

illuminare, miniare, 262.

illuminatus intellectus, 656, 662, 739, 766.

illusor, 107.

imbalsamare, 700.

impertitus, 32.

impinguatus, 732.

imponere quod..., accusare di..., 288, 365, 574.

improperare, rimproverare, 206, 339, 664, 665.

improperium, 20.

inaltatus, inalzato, 738.

inbalsamare, 700.

incantator demonum, 820.

incarcerare, 25, 780.

incarceratus, 574, 917.

incarnatio, 39, 44, 85, 93, 95, 96, 126.

incassum, inutilmente, 237, 302, 339, 383, 507, 562, 689, ecc.

incenatus, senza aver cenato, 805.

incensare, 597.

incidenter, 487.

incinerare, incenerire, 21.

incisa = taleata, 45.

inconsolabiliter, 122.

incontinenti, immediatamente, 271, 284, 445, 466, 476, 538, 556, 676, 718, 798, 800.

incorporare, 141, 421, 635, 917.

increata sapientia, 412, 427, 494.

incriminare, 329.

inculcare, piantarsi, 323.

inculpabilis, incolpevole, 929.

incurabiliter, 456.

indevotio, 854.

indevotus, 553.

indicativum presagium vicine cladis, 6.

indicibiliter, indicibilmente, 107.

indictio, indizione, 44, 51, 95, 134, 400, 450, 650, 665, 666, 667, 668, 670, 674, 681, 683, 686, 694, 696, 703, 704, 706, 709, 714, 716, 719, 721, 728, 731, 732, 745, 755, 757, 758, 807, 809, 827, 835, 879, 895, ecc.

indignabunde, 207.

indivinus, indovuto, 775, 913.

indulgentia (peccatorum), 245.

inexaudibilis (sanctus), 726.

infallibiliter, infallibilmente, 107.

infamator, 885.

infatuatus, 33.

inferius, a nord, 485, 656.

infernales pene, 323, 427, 806.

infemales spiritus, 40.

infirmitorium, infermeria, 102, 110, 138, 263, 274, 303.

infistulatus, malato d’ulcera, 799.

influentie divine, 793.

infugare, mettere in fuga, 707.

infula rubea, berretto rosso, 545.

infule regales, 23.

ingegnerius magister, maestro ingegnere, 570.

inguinaria loca, inguine, 95.

inhonorare, disonorare, 169.

inimicali, essere nemico, 774.

immediate, 258, 439, 450, 556, 809, 812, 813.

in instanti, nell’istante, 443.

inquisitor eretice pravitatis, 809.

instantia, 228.

insudare, sudar sopra, 21.

insultus, assalto, 284, 690, 762, 905.

integraliter, 95, 533.

intellectus (allegoricus, anagogica, ecc.), senso, 347.

intendança (voce in volgare), amante, 554.

interdictum, interdetto ecclesiastico, 729.

interpretare, 180, 422.

intrinseca pars, la parte (politica) che tiene la cittá, 680, 717, 728, 777.

intrinseci, 485, 676, 679, 680, 683, 706, 727, 730, 760, 761, 774, 775, 782, 871, 908, 911.

intromittere se de aliqua re, occuparsi di qualche cosa, 101, 108, 203, 233, 272, 306, 375, 394, 399, 404, 418, 439, 522, 650, 701, 757, 851, 855, 910, 925.

inunctus, 23.

investire (regno), 674.

inviolabiliter, inviolabilmente, 258.

invitatorium, 167.

ioculator, giocoliere, buffone, 43, 75, 243, 258, 382, 443, 468, 513, 521, 556, 586, 613, 889.

iohanniçare, giovanneggiare (imitare Giovanni: verbo scherzoso), 108.

Iovis dies: v. dies.

ir = χείρ, mano, 933.

involvere, mettere in imbarazzo, 322, 361.

istrio: v. ystrio.

ita, , 622.

iubeleus annus, anno giubileo, 31.

iudex, giudice (uomo di legge e magistrato del Comune), 51, 75, 120, 132, 228, 336, 337, 342, 721, 792, 840, ecc.

iumentinus, di giumento, 296.

iuncata, giuncata, 321.

ius canonicum, 26, 86, 827, 916; i. civile, 26, 86; i. ecclesiasticum, 86.

iusta, tazza, bicchiere, 344.

iusticiarius, giustiziere, 480, 735, 753, 756; i. taxator, 16.

iuvencula, giovinetta, 388, 614.

iuvenculus, giovinetto, 59, 144.


Kalendarium, 347.


Laberintus, 273.

laborerium, lavoro, 102, 129.

lacune, lagune, 528, 788; lacunarum aque, 501.

laganum cum caseo, 792.

lampades, lampi, 828.

lana caprina, 399.

lancia, bilancia, 804.

langravia, 847.

langravius, 11, 21, 49, 212, 496, 507, 571, 572, 653.

lappa, cardo, 527.

latrina, 110, 424.

laycalis, 473.

laycus, frater 1., 140, 470, 569, 570; layci seculares, 581.

lavandaria (cfr. in dialetto Parmense lavandara), lavandaia, 243.

lavatorium, 293, 498, 798.

lectiones, 448.

lector, lettore (nei conventi dei frati Minori), 300, 311, 322, 340, 430, 432, 438, 450, 457, 466, 476, 574, 578, 605, 618, 627, 654, 676, 688, 739, 767, 792, 793, 814, 848, 903, ecc.

legenda, vita (d’un santo), 95, 126, 141, 190, 192, 204, 253, 261, 268, 305, 344, 449, 751, 768.

legista, 74.

legittimare, 242, 533.

leopardus, 130.

leprosus, 2, 254.

leuca, lega (misura itineraria), 38, 339, 464.

levare de sacro fonte, sollevare dal fonte battesimale, 45, 52 .

libra imperialium, 292, 498, 500, 544, 629, 698, 719, 737, 760, 783, 836, 842, 853, 855, 869, 876, 883, 895, 910, 918, ecc.; l. bononinorum, 839; l. grossa, 698, 702, 718; l. monete Bononie, 917; l. Parmensium, 871; l. Kavennatium, 691; l. Rexanorum, 683, 721, 729.

licenciare, 367, 383, 384.

ligatura, 612.

limphatum vinum, vino annacquato, 117.

linitio, ungimento, 560.

lione (voce in volgare), 251.

lipposi oculi, 315.

lisignolus (cfr. il parmense lesgnèul), usignolo, 264.

littera grossa, 327.

litteratura, 101, 105, 116, 145, 170, 204, 246, 259, 343, 447, 461, 468.

locus, convento, 55, 57, 59, 74, 76, 84, 95, 103, 104, 134, 229, 232, 234, 239, 274, 278, 295, 304, 333, 337, 342, 362, 364, 383, 428, 429, 437, 453, 454, 455, 456, 458, 464, 465, 479, 483, 544, 572, 592, 606, 607, 611, 618, 624, 640, 665, 666, 669, 700, 707, 721, 739, 740, 742, 743, 757, 796, 797, 807, 814, 830, 836, 853, 855, 869, 874, 876, 882, 885, 903, 921, 931, ecc.

logos = λόγος, 499.

logotheta (alta magistratura imperiale), 287, 499, 630.

longo (voce in volgare), 245.

loyca, logica, 431.

loycus, logico, 441.

lucius, luccio, 132, 278, 318.

lune dies: v. dies; l. prima, 745; l. primitiva, 745.


Macilentinus, 626.

macillentus, 138.

magister, m. in gramatica, 328; m. gramaticalis, 380.

magisterium, lavoro, 729; abilitá, 789.

magnalia, grandi cose, 52, 567.

magnanimis, 4, 182, 502.

magnati, 820, 903.

maioritas, maggior durata, 316.

malamortha, 22.

male ablata, maltolto, 56, 649, 668, 672, 806, 876.

malefactor, malfattore, 926.

malitiosus, malvagio, 497.

malleare, colpire con il martello, 524.

malogranatum, melograno, 745, 789, 828.

manberga, 848.

mandatum, abluzione dei piedi (nella Coena Domini), 448.

ad mane, a oriente, 777.

manganare, colpire con mángano, 131, 133.

manganella, piccolo mángano, 49, 83, 131.

manganum, mángano (macchina guerresca da lancio), 8, 19, 31, 35, 514, 666, 690, 925.

manipulus, veste sacerdotale, 612.

mannica, manica, 381.

mansio, mansione, 95, 853, 919; il rimanere, 819.

mansionarius, 198.

mantellus, 364, 368, 370, 372, 375, 381, 425, 627, 808.

mantum, manto (papale), 651.

mança, manza, 930.

marcescibilis, soggetto a marcire, 550 .

marcha, moneta, 16, 641.

marchio, 19, 21, 34.

marchionissa, marchesa, 931.

marcia, marca, 457.

marescalcus, 19, 630.

marina, marina, 768.

maritata, 280.

martiriçare, 305.

Martis dies: v. dies.

marubium, marrobbio, mentastro, 880.

matricula, 189.

matrix Ecclesia, cattedrale, 36, 262, 282, 383, 567, 725, 855, 873, 908, 917, 918.

mathematicus, 33, 34.

matutina, 6.

matutinum, mattutino (ufficio ecclesiastico), 55, 448, 458, 470, 745, 758, 788, 798, 805, 810.

mausoleum, 742, 932.

medietas, 623.

meditulium, 282, 925.

melica, grano saraceno, 33, 48, 697, 698, 702, 718, 720, 733, 738 .

mellificare, 173, 354.

melodiatus, fractus cantus, 264, 793 memorialis signum, 837.

menbratus bene, di buona complessione, 138.

mendicantes religiosi, 417.

mendicare, 59.

mennare (voce in volgare), 245.

menolatus, moneta mista d’oro e di rame, 14.

mensa depressa, tavola bassa, 382, 578.

mercatio, merce, 788.

mercatum, merce, 782; pro bono mercato, a buon mercato, 293, 700.

Mercurii dies: v. dies.

merda, 589.

merdaçoli homines, uomini merdosi (superbi), 519.

merdiferosus, merdoso (superbo), 539.

merditas, merdositá (superbia), 211, 214.

metaplasmus, 267.

methafora, metafora, 232.

metropolis, 278.

metropolitanus, 579, 581.

meçadhria, mezzadria, 729.

meçena porcina, lardone, 627.

miles, cavaliere (nobile), 5, 9, 10, 12, 17, 20, 37, 38, 40, 43, 44, 50, 52, 53, 58, 67, 68, 84, 86, 94, 98, 102, 120, 130, 133, 134, 138, 159, 239, 240, 248, 249, 254, 270, 271, 273, 279, 280, 284, 286, 291, 317, 318, 336, 367, 419, 442, 446, 485, 500, 517, 531, 538, 543, 558, 560, 561, 566, 568, 626, 640, 668, 671, 672, 675, 677, 683, 684, 685, 687, 694, 697, 702, 706, 707, 717, 722, 729, 730, 734, 739, 741, 747, 755, 757, 760, 778, 832, 840, 851, 856, 857, 870, 871, 872, 874, 875, 876, 921, 925, 928, 932, ecc.

miles de curia, istrione, 73, 513, 613, 644, 854.

miliaria parva, 706.

milica: v. melica.

milites stipendiarli, soldati mercenari, 780, 781, 911.

militia, cavalleria (formata di nobili), 14, 254, 279, 283, 463, 677, 680, 683, 695, 706, 730, 841.

mina, misura di capacitá, 495.

minare, menare, 737.

miniare, 338.

minister generalis, ministro generale (dell’Ordine dei Minori) 448.

minister provincialis, ministro provinciale (dell’Ordine dei Minori), 103, 453, 572, 578, 794, ecc.

ministerium (generale) (dell’Ordine dei Minori), 59, 142, 147, 156.

ministratio, provincia (dell’Ordine dei Minori), 930.

minorare, diminuire, 892.

minutta, erbaggi, 694.

mirilegus: v. murilegus.

missa, 41, 48, 144, 197, 296, 319, 338, 346, 367, 412, 416, 437, 442, 448, 450, 458, 469, 477, 488, 491, 492, 576, 577, 605, 608, 613, 740, 741, 797, 801, 811, 814, 843, 847, 853, 873, 926, ecc.

missale, 612.

misticus intellectus, senso mistico, 347.

mitra, mitra (del vescovo), 33, 316, 469, 474.

mitrati (abbates et episcopi), 836.

modernus, 77, 198, 368, 786.

modius, Ferariensis, Parmensis, 495.

modulatus, id est fractus, cantus, 262.

mola asinaria, 285, 286.

molendinarius, molinaio, 900.

molendinum, molino, 904.

monarchia, 33.

monasterium, 554.

monoculus, 244, 499, 775.

monomachus, combattente da solo, 5.

montanarii, 369.

montanea, montagna, 462, 687, 708.

monticulus, 925.

mora, pilone (del ponte), 838.

moralis intellectus, 347.

mordaces, avversari mordaci, 176, 238, 338, 365, 377, 441, 579, 613, 617, 848.

morigeratus, 74, 75, 105, 187, 188, 189, 195, 208, 242, 262, 658, 746, 792.

mortalis guerra, 832.

mortalitas, quantitá di morti, 83, 462, 684.

mortaliter peccans, anima in peccato mortale, 917.

mortuus, ucciso, 44, 47, 49, 84, 121, 122, 133, 272, 291, 571, 667, 675, 678, 683, 687, 694, 707, 718, 730, 732, 740, 775, 832, ecc.

motivum verbum, parola atta a muovere l’animo, 73.

moço (voce in volgare), moggio, 717.

muleta, multa, 527.

multimode, 868.

multiplicitas, 408, 410.

mundanus, mondano, 564.

mundialis, civile, laico, 337.

muralia, 248, 853.

murare, costruire in muratura, 93, 94, 96, 102, 104, 643, 676, 678, 701, 932.

muratus, costruito in muratura, 539.

murilegus, gatto, 171, 211, 275, 566, 869, 870.

muçus lupus, 721.


Natalis (dies) Domini, 790.

Nativitas Christi, 772, 783, 788.

Nativitas Domini, 476, 534, 708, 723, 757, 763, 788, 789, 838, 871.

Nativitas (beate) Virginis, 129, 145, 730, 930: octava Nativitatis beate Virginis, 765.

naturalis sensus, 170.

navigium, 691, 693, 715, 749, 932.

navis, navata (di una Chiesa), 385.

necari, annegarsi, 715, 788.

necatus, annegato, 240, 257.

nepotulus, 324.

nigromancia, 566, 576, 622.

nigromanticus, 43.

nisus, astore, falcone, 147, 292, 838.

nocturnale officium, 41.

nominatus, rinomato, 84.

notare, 263.

notarius, 94, 336, 337, 342, 375, 479, 507, 558, 657, 687, 734, 778, 852, ecc.

novembrius (mensis), 18.

novercari, trattare aspramente, 325.

noviciatus, noviziato (d’un Ordine religioso), 150, 367, 400.

novitius, novizio (d’un Ordine religioso), 145, 160, 393.

numerus aureus, numero d’oro (uno degli elementi del computo ecclesiastico della Pasqua), 347, 745.

nutritius, 61.


Obriçum aureum, oro splendente, 831.

obviare, 233.

obedientia, comando (d’autoritá religiosa), 57, 110, 148, 231, 321, 466, 483, 570, 572.

obedientialis littera, lettera d’obbedienza (ordine scritto dall’autoritá dei Minori), 266.

observantie, osservanze (regole d’osservanza religiosa), 393.

obstentare, ostentare, 320.

obtenebratus, 824, 857.

occasione, per causa di..., 43, 72, 77, 78, 98, 110, 114, 154, 203, 264, 268, 339, 343, 441, 450, 469, 513, 514, 520, ecc.

occasionaliter, 365, 751.

octava Assumptionis, 728; o. beati Antonii, 571; o. beati Francisci, 641, 835; o. Nativitatis beate Virginis, 931; o. Pasche, 741, 811; o. Pentecoste, 834, 908.

odis = odisti, 778.

officiales, 753, 756.

offitium, funzione religiosa, 799; o. dominicale et nocturnale, 41; o. diurnum atque nocturnum, 873; o. ecclesiasticum, 367, 372, 437, 448, 544, 723, 733; o. vespertinum, 605, 668, 797.

olla, 292, 300.

omelia, 656.

omnifarie, in ogni modo, 20.

operarius, 273.

opitogium = epitogium, guarnaça, sopravveste, 381, 911.

opprobriose, 737.

ordinamentum, 729.

ordinarium (offícii ecclesiastici), 437.

ordinatio cardinalium, 674, 703.

ordines celebrare, consacrare i chierici, 34.

oricalcum, 99.

originale, autografo, 710; originalia sanctorum, 361, 895.

ortolanes eruce, bruchi da orto, 732.

ortolanus, ortolano, 103.


Palafredus, palafreno (cavallo da viaggio), 230.

palancatum, palancato, steccato, 133, 279, 684.

palatium, 19, 25, 30, 33, 36, 56, 75, 96, 140, 234, 241, 248, 253, 272, 279, 282, 285, 286, 299, 336, 377, 382, 438, 442, 459, 478, 479, 500, 513, 554, 557, 616, 618, 622, 624, 641, 642, 645, 666, 667, 696, 701, 703, 708, 724, 746, 749, 761, 805, 851, 853, 866, 873, 891, 894, 902, 929, ecc.

paleata domus, casa ricoperta di paglia, 787.

palee, paglia, 606, 737, 787, 8ox.

paliurus, paliuro (specie di rovo), 527.

palla, panno con cui si copre l’ostia consacrata, 492.

pan, quod est totum, tutto (in lingua greca), 195.

pannus, panno, 304.

papalis, papale, 365, 429, 576, 622.

papatus, papato, 576, 622, 675, 689, 717, 827.

papilio, padiglione, tenda, 46, 293, 558, 707.

papiro (de) carte, 657.

pappa, pane, cibo, (locuzione popolare e scherzosa, cfr. Dante, Purg., XI, 105: innanzi che lasciassi il pappo e il dindi), 218.

parabola, parabola, 331; permesso, 650.

parabolice, per mezzo di parabole, 238.

paragrafus, paragrafo, 825.

paramenta pontificalia, 296, 316; (sacerdotali), 612.

paradisus, 323, 334, 373, ecc.

paralisis, 126.

paraliticus, 476.

paranigma, enigma di parole (cfr. παραίνιγμα), 35.

Parasceue, 101, 245, 448, 901.

pare (voce in volgare), 241.

parlamentum, colloquio, 756, 764.

parochia, 464, 588.

parochiales, parrocchiani, 413, 608.

parochialis, parrocchiale, 586, 605, 631, 724.

parpalio (cfr. dialetto parmense, parpaión ) farfallone, 786.

parva (misura di lunghezza), 706.

parvificare, svalutare, 647.

Pasca, 27, 33, 40, 312, 676, 808, 837, 839, 840, 903.

paschalis festivitas, 347.

Passione (de) ebdoma, 668.

passus, transito, passo, 677.

pasta, pasta, 786.

pastillum anguillarum, pasticcio d’anguille, 321.

pastoforium, cameretta, 919.

pastorale officium, 324; p. regimen, 472, 474.

pastoralis baculus, 33, 316, 317.

patena, patena, 492.

patibulum, 284, 286.

patitus, id est gopellus, zoccolo, 519.

patrari, compiere, 9.

paulatine, a poco a poco, 555, 856.

paupercula, 75, 102.

pausare, fermarsi, riposare, 17, 864.

pecia: v. petia.

pedagium, pedaggio, 892.

pedissequa, 76, 247, 317, 427, 723.

pedissequus, seguace, 268.

pedites, 38, 40, 50, 98, 102, 130, 133, 255, 291, 500, 675, 687, 698, 702, 706, 707, 722, 730, 778, ecc.

pelare, 501.

pelliceus, di pelle, 99.

pelliparius, pellicciaio, 275.

penitentiarius, 231, 671, 792.

penitentias dare, taxare, fissare delle penitenze, 232, 236, 709.

penitengagite = penitentiam agite, 370.

pennellus, banderuòla, 802, 907.

Pentecostes, 40, 66, 316, 463, 477, 750, 828, 834, 847, 891.

per, circa (con le misure di distanze), 75.

perambulatorium, 891, 892.

perartissimus, difficilissimo, 118.

percantare, incantare (con formule magiche), 54.

percussorius, 877.

percussura, 241.

peregrinare, 620.

peregrini, pellegrini, 31, 32, 44.

pergamenum, pergamena, 310, 532.

persequi, esser inseguito, 165.

personam amittere, perdere la vita, 543.

pesatorium farine, pesa della farina, 883.

petia, pezzo, 110, 292, 800.

petraria, petriera, 8.

phariseus, 117.

philomena = philomela, usignolo, 264, 567.

philosophus generalis, 336.

phisica, 656.

phisicus, 336, 342, 436, 461, 605, 879.

phytonissa, pitonessa, profetessa, 234.

piçare, pizzicare, 499.

pignatta, 150.

pilastrum, 834.

pillares Ecclesie, pilastri della Chiesa (i cardinali), 784.

pincerna, coppiere, 119.

pinça, id est lingula, terre, 913.

pir = {{{1}}} πυρ, ’fuoco, 933.

pirata, 8: v. pyrata.

piscis = pyxis, pisside, 491, 560.

pissintunicis, piscia in tunica (detto spregiativamente dei frati Minori), 54.

pistare (cfr. dialetto Parmense pistár) pestare, 708.

pianeta sacerdotalis, 100.

plano: v. de plano.

plantus, pianto, 904.

platea, piazza, 500, 542, 702, 734, 735, 820, 835, 883.

plebes, pieve, Chiesa plebana, 86, 580, 606, 615, 694, 842, 907, 909, 915, 926.

plenarie, 72, 476, 800, 818, 820.

plenarius, pieno, completo, 530, 803.

pleniter, 530.

plumatium, piumazzo, 869, 914.

pluviuncula, 880.

podagricus, 812.

podhesta (voce in volgare), 137.

poetria, poesia, 119.

polvere (voce in volgare), 245.

pomerium, orto, 16.

ponderositas, 804.

pondus, misura di peso, 702.

pontificalia, scilicet baculus, mitra, et anulus, 474.

pontifícalis, pontificio, 28.

populares, popolari (appartenenti alla classe popolare), 291, 338, 485, 668, 748, 760, 762, 872, 921, 925, 932, ecc.

popularis, appartenente alla classe popolare, 545, 903.

portarius, portiere, 371.

portitor, 642.

positive, 171, 199.

posse, potenza, 677.

possessio (ctr. in dialetto Parmense posiòn), podere, 290, 335, 339, 626, 646, 734, 743, 749, 825, 843, 866, 875. ecc.

potagium, sive pulmentum, guazzetto (cfr. in dialetto Parmense potacc’), 799.

potatorium, abbevveratoio, 498.

potestaria, podesteria, 56, 138, 285, 532, 538, 643, 665, 740, 765, 782, 871, 872, 911, ecc.

potestas, podestá (capo del Comune), 5, 31, 44, 47, 56, 75, 84, 93, 94, 97, 98, 105, 130, 132, 133, 134, 137, 138, 139, 228, 239, 25r, 253, 256, 271, 273, 280, 286, 293, 368, 377, 477, 482, 485, 538, 540, 546, 577, 640, 643, 646, 650, 651, 665, 666, 669, 675, 676, 677, 680, 697, 701, 702, 707, 718, 720, 721, 724, 728, 734, 742, 744, 749, 760, 761, 765, 771, 832, 838, 839, 840, 842, 865, 871, 872, 874, 882, 883, 888, 900, 902, 911, 912, 918, 927, 929, 930, ecc.; p. mercatorum, 717.

potestative, con ogni forza, 887, ecc.

pover(o) (voce in volgare), 137.

prebenda, 202, 416, 574, 578, 581, 594, 603, 709.

prebendare, fornire di prebenda, 85, 324.

prebendatus, fornito di prebenda, 246, 416, 581, 584, 603.

preceptores, precettori (capi delle provincie, nell’Ordine degli Ospedalieri), 829.

preclamare, 784.

preclamor, 785.

prederia, petriera, 31, 35.

predicabilia, argomenti di predica, 451.

prefigurare, 26, 27, 28, 163, 185, 326, 352, 404, 418, 419, 420, 421, 422, 488, 489, ecc.

prelatio, prelatura, 76, 203, 204, 205, 206, 220, 222, 223, 363, 474, 563, 593, 893, 895, 914, 916, ecc.

premiare, 62, 63.

prenosticare, presagire, 401, 769.

presbiteri, 578.

prescitus, predestinato, 885.

presentialiter, di presenza, 825.

previsor, 35.

primas, 24.

primicerius, 541.

primitiva luna, 745.

principatus, 9, 10, 754, 759, 760.

prior, priore (d’un Ordine religioso), 305, 468, 671, 676.

priorissa, prioressa (dell’Ordine di S. Chiara), 74.

privatim, nascostamente, 32, 667, 697.

privative, in senso negativo, 171, 219.

processionaliter, processionalmente, 239, 668, 724.

proditorie, proditoriamente, 729, 737.

procurator Ordinis Minorum, 456.

profundare caputium, gettare il cappuccio, 107.

proiector, lanciatore, 833.

prolocutor, oratore, difensore, 116, 238, 248, 296, 338, 342, 353, 355, ecc.

promocundus, 516.

prosa, canto ecclesiastico, 100, 163, 494, 512, 552.

provincia (dell’Ordine dei Minori), 571, 654, ecc.

provocativa ad lacrimas compassio, 132.

provocativum oppobrium, 83.

Psalterium legere, 135, 343, 889.

pullulationes salicum, cime dei salici, 732.

pullulatus, pullulato, 762.

pulviculus, 169.

puncta cordis, 879.

Purificationis festum, 239, 303, 449, 880.

pustillare, postillare, 252.

putana, puttana, 530.

pynaculum, 46.

pytagorice littore bivium: v. bivium.

pyrata, 9, 57: v. pirata.


Quadragesima, Quaresima, 17, 57, 407, 465, 839, 896, 898, 903, 904, ecc.

quadragesimale tempus, tempo di Quaresima, 592, 896.

quadrati (equi), 326.

qualia, quaglia, 274.

quanti (voce in volgare), 137.

quarterius, quartiere, 173.

quaternitas, 341.

quaternus, quaderno, 53.

quatinus, affinché, 77, 171.

quilla, voce acuta, 262.


Radificare, radicarsi, 521.

ranfreda, 47.

rationem tacere, amministrare la giustizia, 251.

ravioli, 786.

raxone (voce in volgare), 251.

reciaculum, 222.

recidivare, ricadere (in una malattia), 454.

reclamare, 344.

recompensare, 258.

recompensatio, 381.

rectificare, 687.

redolentia, profumo, 811.

refectorarius, refettoriere, 150, 344, 345, 456 .

refectorium, 157, 167, 319, 445, 469, 618, 748, 798.

refocillare, rifocillare, 19.

regia, porta principale, 567.

regione (e), di faccia, 283, 317, 558, 567, 691, 749, 806, 91 x, ecc.

regnicola, 520, 680, 933.

regolium, orgoglio (ornamento femminile) cfr. parlare de rigolio (= orgogliosamente) Patecchio. Noie ed. Novati, R. Istituto Lombardo di lettere e scienze, 1896, p. 500.

regratiari, ringraziare, 140, 155, 318, 319, 579, 843, 891, 905.

regula, Ordine religioso, 542, 671, 674.

reinduere, vestire di nuovo, 381, 808.

relaxare, rilasciare, 21.

religio, Ordine religioso, 29, 52, 140, 157, 170, 229, 232, 235, 236, 377, 386, 391, 393, 434, 436, 650, 705, 794, 825, 829, 875, 886, ecc.

religiosus, frate, religioso, 11, 73, 85, 179, 229, 239, 321, 381, 382, 387, 388, 391, 393, 417, 434, 436, 478, 542, 544, 567, 653, 815, 853, 916, 917, ecc.

remorsus, rimorso, 489, 688.

repatriare, rimpatriare, 21.

repagulum, chiavistello, 889.

repe, refe, 540.

repensata, ripensandoci, dopo aver mutato parere, 777.

repensio, compenso, 381.

repetitor (nell’Ordine dei Minori), 57, 450.

responsiva epistola, lettera di risposta, 297.

responsorium, responsorio (canto ecclesiastico), 232, 448, 552, 618, 821.

Resurrectionis dominica, festum, 66, 811.

retroguardia, 20.

reversati oculi, 315.

rexanus (solidus), 697, 698, 718.

ribaldaria, ribalderia, 416.

ribaldus, ribaldo, 367, 368, 372, 375, 380, 399, 402, 404, 416, 420, 422, 424, 704, 807, 808, 888, 906, 921; soldato mercenario, 912, 930, ecc.

risus, riso (cereale), 321.

rithmus, 108.

robator, ladro, 744.

roccha, rocca, 666, 687.

rosacea aqua, 544.

rospus, rospo, 274.

rubeo (de) indutus, vestito di rosso, 737.

rubrica ordinarii (officii ecclesiastici), 43.

runcinellus, ronzinetto, 881.

rusticiter, aspramente, 691.


Sabbatismus, celebrazione del sabato (presso gli Ebrei), 632.

sabbatum, 28, 38, ecc.: v. dies; s. quattuor temporum, 34.

sabulum, sabbia, 102.

saccus cilicinus, 99, 365.

sacrarium, sive sacristia, sagrestia, 293.

sacramentaliter, come sacramento, 557.

sacrista, sagrista, 248, 477, 491, 492, 494, 795, 797.

sacristia, sagrestia, 150, 248, 292, 293.

sagittarius, saettatore, arciere, 17.

sala palatii, 322, 513, 554, 556, 577, 919.

salandra (specie di nave leggera), 20.

salarium, 646.

saldivum (cfr. in dialetto Parmense salda), terra palustre ed incolta, 528.

saline aree, 337.

salsamentum, salsa di pesce, 321.

salvare, salvare, 29.

sanctimonialis, monaca, 554.

sando, sandone (nave da carico, formata da un gran ponte di carico), 47.

sartor, sarto, 852.

sbegna, nome burlesco, dato alla vigna, macchina da guerra, 514.

scacco (voce in volgare), 240.

scaccorum ludus, 57, 86, 240, 869.

scaccum mattum accipere, 537; dicere regi scaccum, 521; scaccum alicui dicere, 616.

scardava, scárdova (pesce), 278.

scarletum, scarlatto, 538, 742.

scarulatica indumenta, indumenti di scarlatto, 75.

scarpa, 381.

scismaticus, 41.

scolaris, scolare, 43, 56, 246, 434, 449.

sconficta, 684.

scorpionis signum, 401, 745, 786.

scrineum, scrigno, cassa, 889.

scriniolum, scrignetto, cassetta 513.

sculpire, scolpire, 701.

scuriata, scuriata, frusta, 442.

scutifer, scudiere, 24, 37, 500, 869, 891.

scutella, scodella, 405, 610, 903.

secretarius, segretario, 67.

secularis, secolare, laico, 53, 54, 95, 105, 107, 144, 157, 179, 215, 229, 230, 233, 261, 275, 362, 364, 366, 376, 419, 492, ecc.

secundarius cantus = contracantus, 265.

sella, sella, 672.

senescalco (voce in volgare), 137.

senescalcus, 258.

sensatus, 138.

sensus naturalis, 540.

sententiare, dare sentenza, 801.

september = mensis septimus, 428.

septembrius (mensis), 18.

septimana pascalis, 466.

septuagesime dominica, 741.

sequentia, 262, 263, 552.

sergentes, soldati a piedi, 9.

sericum, seta, 245, 293.

serventesium, 608.

serviciales, servi, 365.

sextarius, 33, 44, 47, 48, 495, 667, 697, 698, 702, 717, 718, 720, 728.

sextorium (cfr. siesta), grosso panno, 150, 898.

sic, , 110, 576, 587, 782.

similari, assomigliare, 369.

simonia, 468.

simoniace, 615, 709.

simphoniam cantare, 889.

sinagoge, 164.

sindonicus saccus, sacco di tela, 365.

sinistrare, danneggiare, 763.

skina, stinco, 924.

sociare, metter insieme, 700.

solarium, piano superiore, 546, 574, 577, 787, 891; ripiano, 690.

solatiari, sollazzarsi, 258, 279, 867.

solatiosus, sollazzevole, 75, 382, 478, 505, 513, 542, 847, 869, 884, ecc.

solatium, sollazzo, 75, 279, 513, 557, 811, 846, 851, 883, ecc.

solaio (voce in volgare), 137.

soldadherius, assoldato, 730, 765, 842.

soldalicii, assoldati, 833.

soldanus, 13, 14, 15, 16, 255, 686, 774.

solidus imperialis, 33, 44, 48, 102.

sollemnis, 77, 100, 103, 107, 108, 261, 262, 322, 383, ecc.

somarius, somaro, 14, 43, 150, 243, 743.

ad sortem electi, tirati a sorte, 650.

soror germana, 794, 855, 884.

spata, spada, 67, 68.

spatarius, armigero, 209.

species, spezie, aromi, 544.

specificare, 183, 189, 350, 441, 766, 817, 833, 899.

spelta, 33, 44, 48, 697, 698, 702, 718, 733.

spermologus, diffusore del verbo, 515.

spia, 909.

spiritualis, 296, 330, 338, 364, 414, 426, 429, 430, ecc.

sporta, 14, 61, 474.

stagmen, stamigna (tela robusta), 368, 381.

stampus, 479.

stanga, stanga, 825.

statio, bottega, 272, 540, 749.

statio, fermata, 98.

stationarius, bottegaio, 544.

stigma, 47.

stipendiarii milites, soldati mercenari, 780, 781, 911.

stola, stola (del sacerdote), 612.

stolium, stuolo, flotta, 9, 11, 31.

strata, strada, 47, 48, 50, 102, 252, 272, 279, 281, 317, 321, 484, 485, 515, 642, 656, 666, 715, 740, 750, 760, 853, 914, ecc.; s. principalis, 678; s. publica, 132, 728, 782, 807, 832, 835, 837, 869, 872, 900, 914, 932, ecc.

stratilates, capitani (cfr. {{{1}}}οτρατη-λάτης), 162.

strictorium, fascia, 923.

strictura, strettoia, 14, 17.

stultiçare, vaneggiare, 79, 227, 367, 381, 402, 411, 416, 417, 422, 661, 704, 726, 762, 764, 778, 808, 889, 896, 901, 904, 932, ecc.

sturio, storione, 573.

sturmum, zuffa, 255, 837.

subdiaconus, 469, 477, 492, 799.

subiugare, soggiogare, 32.

subsannare, dileggiare, 338.

sultellares, sandali, 102, 560, 612.

subtiliatus, raffinato, 786.

successive, successivamente, 94, 325, 653, 794, 887.

successorium ius, diritto successorio, 3, 19, 21, 22.

sufflatorium, soffietto, 917, 923.

suffraganei episcopi, 578.

suffusio oculorum, indebolimento della vista, 314.

superfluitas, 407; superfluitates, 310.

superbo (voce in volgare), 137.

superinundare, straripare, 278.

superius (nelle determinazioni di localitá) a sud, 484, 760.

superpellicium, 450.

superstare, sovrastare, 102.

supestitiositas, superstizione, 421.

suppeditare, soggiogare, 496.

supplantare, 288.

suppositivus, messo in sostituzione, 520.

surrogare, surrogare, 629.

suspensio, impiccagione, 530.

sutellares: v. subtellares.

sutilissimus, sottilissimo, 903.

symonia: v. simonia.

synodus, 334.


Tabernalis curia, osteria, 620.

tabernaria, taverniera, ostessa, 794.

taleata: v. Taleata (in Indice).

talia, taglia, 923.

talia, taglio, 706.

tansare, difendere, proteggere, 782.

taxare, fissare, 231, 345.

taxator iustitiarius, 16.

ad taxillos ludere, 368, 478, 898.

teca (cfr. dialetto parmigiano tega), baccello, 465.

teloneum, banco di cambiavalute, 272; dazio, 892.

templum, in quo corpus Domini conservatur, 491.

temporalia (bona), 69, 211, 413, 414, 475, 581, 604.

temporales, giorni di digiuno delle quattuor tempora, 44.

temporales res, 37, 72.

temporalia nundinarum beati Martini, 700.

temporalis (opposto a spirituale), 26.

tenaces, tenaglia, 526.

tença, tenda, 707.

tenir, 251.

terra (voce in volgare), 137.

terra, cittá, borgo, 384, 429, 467, 481, 482, 526, 545, 546, 646, 657, 672, 684, 698, 722, 731, 762, 820, ecc.

testrinum opus, mestiere di tessitore, 656.

testum, testo, 923.

tetra, quattro (cfr. τέτταρα), 710.

thema, 331.

theotocon {{{1}}}(θεοτόκος), Madre di Dio, Maria Vergine, 710.

thesaurarius, tesoriere, 317, 732.

theta, quod est positio, 499.

thuribulum, 577.

thurificare, incensare, 577.

tinca, tinca, 278, 840.

tiriaca, teriaca (medicamento), 579.

toalia, tovaglia, 372.

tomera, tomaia, 922.

tonsorare, 903.

tormentare, 283, 479, 501, 882, 883, 913, 917, 923, 924, 929, 930.

tortio, tortura, 126, 636.

tortuositas, tortuositá, 749.

totaliter, 73, 75, 82, 95, 105, 110, 121, 145, 164, 215, 233, 238, 244, 258, 259, 269, 274, 278, 282, 304, 338, 429, 439, 482, 509, 532, 542, 546, 548, 557, 581, 601, 706, 759, 772, 788, 795, 803, 812, 857, 864, 866, 868, 921, 923. ecc.

toxicare, avvelenare, 227.

trabuccum, trabucco, 514.

trabuccus, trabucco (macchina guerresca da lanciare sassi), 131, 570, 666, 683, 690, 698, 925, 930.

translapidare, 784.

trapezite seu campsores, 272.

trappo (voce in volgare), 245.

traulus, balbuziente, 765.

traça, treggia, 44.

trebium, trebbio, 703.

treugua, tregua, 3, 23, 24, 30, 47, 676, 727, 910, 911, 914, ecc.

tribulatio, 29.

tripudium, 38.

tristare, rattristare, 233.

tropologicus intellectus, senso tropologico, 347.

trottare, trottare, 180.

truffa, beffa, 109, 110, 399, 438, 562, ecc.

truffare, beffare, 75, 514, 534, 590, 725, ecc.

truffator, beffatore, 86, 107, 109, 110, 114, 116, 238, 562, 774, 775, 888, ecc.

truffatone, per beffa, 325, 365, 37 1, 443, 5 I 3, 626, 672, ecc.

truffatorius, beffatore, 115, 310, 402, 514, 589, 724. ecc.

trutannice, 325, 933.

trutannus, 116, 324, 820, 933.

tueri, essere custodito, 915.

tunice habituales (dei frati Minori), 900.

turben, turbine, 524.

turropli, 254.

turta, torta, 321, 589, 590, 627, 752, 768.

turulus (cfr. in dialetto Parmense stórel), torno, 690.

tutti (voce in volgare), 137.


Ultramarinus, 7, 45, 46, 50, 59, 76, 97, 115, 249, 310, 338, 381, 427, 460, 483, 703, 774.

ultramontani (fratres Minores), 156, 231.

unicornis, unicorno, liocorno, 811.

unicornus, unicorno, liocorno, 456.

universitas, 21, 238, 434.

usualiter, usualmente, 889.

usura, 611.

usurarius, usuraio, 104.


Vadum, 572.

vagipalari, vagare, 463, 762, 927.

valles, valle (laguna), 243, 691, 693.

vallive aque, acque vallive (lagunari), 573.

valor, 292, 518, 587, 671, 700, 749, 765, 813, 849, 872, 886, 908.

varia pellis, 101, 742; pelles de variis, 538; capellina de variis, 742.

vas, nave, 11.

vassallus, vassallo, 758.

vastum facere, devastare, 484.

vectis ferreus, 928.

veges, veggia (cfr. Dante, Inf., XXVIII, 22: «né veggia, per mezzul...»), 509, 527, 745.

vendicare, 33.

Veneris dies: v. dies.

venuto (voce in volgare), 251.

verberatorum devotio, 565.

verificare, 42, 68, 69, 168, 384.

versificator, 116.

vespertinum (officium ecclesiasticum), 448.

via universe carnis, 95.

vibrator, vibratore, 833.

vicarius guardiani, 464.

vicedominus, vicedomino (rappresentante), 692.

vicinia, vicinia (parrocchia), 98, 262, 724, 889.

victualia, vettovaglie, 19.

viella, viola (strumento a corda), 60, 468.

vilificare, spregiare, 109, 152, 157, 169, 290.

villa, villaggio, 274, 275, 285, 317, 428, 485, 543, 642, 724, 734, 749, 769, 852, 853, 921, ecc.

villan(o) (voce in volgare), 137.

villicare, amministrare, 228.

vinculare, incatenare, 29, 284, 495.

viridia, giardini, 15.

viror, verdezza (forza), 816.

virtuosus, virtuoso, 596, 784.

visitator (Ordinis fratrum Minorum), 90, 149, 787; v. monasteriorum, 87.

vulgaris (sermo), (lingua) volgare, 459; Gallicus v., 827; in vulgari, in (lingua) volgare, 247, 465.


Xamitus = pallum, sciamilo (specie di drappo), 724, 743.


Ycona (cfr. {{{1}}}εικών) immagine, 31, 32.

ydioma, dialetto, 116, 171.

ydria, urna, 482.

yle (cfr. {{{1}}}?λη), mondo, 710.

yllariter, lietamente, 572.

ystoriographus, 325.

ystrio, 60, 73.


Zeloso (voce in volgare), 137.


Çendale, zendale, 102.

çiçania, 32.

çopellus, zoccolo, 519.