 Croffotanneromachia |
Alumnus desidiosus  |
FICEDULAE
| Salmaci, vel iaculum vel pictas sume pharetras Et tua cum duris venatibus otia misce. |
Mollior aura graves aspirans temperat aestus,
Quique altus iacuit madefactus ab imbre resedit
Pulvis odoro; arbos pomis onerata laborat
Puniccis: vulgo haec aurum haec imitata pyropum
Plurima pampineis dependet vitibus uva.
Annua cura, novem pariens fastidia menses,
Vosque catenati pessum modo abite, labores:
Otia quaerentem me raptat aperta per arva
Autumnus, mellita ferens qua gaudia pinguis
Hac peritura manu pascit ficeta volucris. 10
Excutior somno: facilis dat phosphorus atra
Sub nocte attritus medicato e stipite flammam;
Quae venatoris viridi dum inducor amictu,
Apto dum pandum capiti de more galerum,
Apparat arabiae ferventia pocula glandis
Queis nil ieiunam potius descendit in alvum.
Eque cavo scapulas instructus arundine ferro,
Sulphure fulmineo gravidam plumboque pharetram
Accipio: fumat folium stans tortile labris.
Iamque flagro crepitante volans rapit esseda mannus. 20
Clamosae ante ortum linquuntur moenia solem
Parthenopes, quaque Herculeam via ducit ad Urbem[1]
Est iter: herculeum cupido meta ultima litus.
Haec loca flammato quondam vastata Vesevo
Obruta quum cinere exitio dedit oppida, centum
Quae steterant annos, nigroque bitumine campos
Alte, armenta viros infando funere mersit;
Culta modo arva tenent: silvis quin obsita tellus
Frugiferis, poma Hesperidum non invidet hortis;
Omnia ubi, Vertumne, tuis, ubi cuncta renident 30
Muneribus cumulata tuis, Pomona, sed omnes
Pompeiana, inter, socia spatiatur in ulmo
Vitis, nectareum Lacrymae[2] latura saporem;
Pinguibus et passim ficulna exuberat arbos
Fructibus: hisque tamen facies non una colorque.
Castaneae[3] rubet in morem pars, altera duro
Cortice vix sese, visuque nigerrima[4], condit
Fronde sub hirsuta; cerae pars magna cadentique
Assimilis pendens (genus hoc ad litora Teucris
Vectum nostra ferunt, Troiaeque a nomine nomen)[5] 40
Colla plicat lacrymans, laceros ostentat et artus.
Haec vos ficus alit, dulces mea cura volucres,
Effetas alio postquam sub sidere praeda
Uberior, nostrique vocat clementia coeli,
Agmine cum toto migrantes gentis adulto.
Quas ego dum inspicio luco protectus opaco
Ramorum furtim densam volitare per umbram,
Arma manu arripio, mentis vix compos, anhelo
Corda micant pulsu, flexaeque foramine cannae
Postico[6] intrudo teretes cum fomite capsas, 50
Haud mora iucundi coepturos praelia Martis.
Inde cavum laeva ferrum dextraque retentum,
Malleolum subter digitus simul impulit index,
Letiferum incenso contorquet pulvere plumbum.
Verum ubi disploso sonuerunt sulphure bombi,
Primaque deiicio quaesitam praemia praedam,
Atque aliae avulsas volitare per aëra pennas
Videre et socias proscissas turpiter artus,
Diffugiunt; qua phoebeos umbracula mori
Excludunt ictus, ilexve nigerrima ramis 60
Aufert conspectum, remeant, trepidantque silentque.
Hic latuisse diu cogit pavor, hic quoque pestem
Pellere posse ratae, nostramque evadere dextram.
Nil agitis! vestram evincet patientia fraudem,
Ut clare insonuit tenebrosos passa per aestum
Secessus, fuerat plumis ubi clausa novandis,
Capta oculis fringilla[7] (fides nam magna vocanti)
Desiluisse audent, et aperto credere sese
Haud timidae coelo; dulci quin carmine quaedam
Arcessita procul ferro venit obvia nostro. 70
Credula pro nimium! misero crudelia leto
Te quoque fata premunt. Victos modulamine quondam
Blando ita Sirenum[8] verrentes aequora nautas
In brevia et scopulos, miserum, nil tale verentes
Impactos memorant animam liquisse sub undis.
At non ceratas cantu gens praebuit aures
Pellacem comitata virum, quem callida Circe
Admonuit, blandasque dedit depellere mortes.
Quo moerore gravi amentes sese aequor in altum
Praecipites misere: tulit tria funera pontus. 80
Obruit unda gulam, damnosaeque organa vocis.
At tu, Parthenope, diri solatia casus
Munere habes divum, clarae felicibus Urbi
Quod facis auspiciis nomen: nam gurgite postquam
Iactatum aequoreo corpus summa extitit unda,
Devexere procul Capreis natalibus austri
Ereptum ad litus, qua tingitur aequore parvus
Sebethus: pia Calliopes te sanguine cretam
Admirans texit defletam turba sepulchro.
Aucta tuo nova facta est Urbs pulcherrima rerum 90
Nomine, pracque aliis felici subdita caelo
Fumantem hine scopulum, latum hine circumspicit aequor
Ut folia extremae quando sub sidere Librae
Prima momordit hyems, iusto defecta calore
Non intermisso volvuntur ab arbore lapsu;
Haud aliter certam per dextera vulnera mortem
Me mittente cadunt, et terram pondere plangunt
Ficedulae: quot damna, eheu, quot vulnera cerno!
Ignitum huic violens rupit praecordia plumbum,
Concretaeque atro foedantur sanguine plumae. 100
Olli avulsi oculi, confractaque crura, vel acer
Abscidit huic humens ictus de vertice rostrum,
Allisove iacet cervix obtrita cerebro,
Turpiter. Ast aliae, tormenti viribus actae
Quas pilulae strinxere, solo trepidantque gemuntque
Dantque incompositos vano conamine saltus.
Prona recumbit humi pars: creber anhelitus ora
Ilia et aegra quatit, plenoque e gutture sanguis
Volvitur; eiectum tellus simul ebibit imbrem.
Successu iam caedis ovans, votisque potitus 110
Reticulum complere paro; sed cerea primus
Afflatu explorare labor confinia caudae
Et patulum immodico lumbum qui clune renidet.
Desine, Parnassi iuga te ardua, musa, colentem
Dedecet in nigram mecum migrare culinam.
Notae[recensere]
- ↑ Ercolano sopra la quale distrutta ora siede Resina.
- ↑ Vino famoso. Vedi il Ditirambo di Ugo Bassi.
- ↑ Fico castagnuolo.
- ↑ Fico brogiotto.
- ↑ Fico troiano.
- ↑ Fucile a retrocarica.
- ↑ Fringuello cieco stato in muda, al cui canto accorrono i beccafichi.
- ↑ Partenope, Lisia, Leucosia, figlie di Acheloo e di Calliope.