Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Condomiensis
INSTRUMENTA AD ECCLESIAM CONDOMENSEM SPECTANTIA. L Litteræ Hugonis episcopi pro fundatione abbatia Condomensis. IN nomine sununz & individuae Trinitatis, ego Dei gratia episcopus Hugo * fecundum tranfitoriat nobili- MÆwGriyo— tatis gradum alto florens germine parentum, & pro deciduo putrescentis carnis flore terreno sublima- fuitdator. tus honore, infra pectoris armarium sepius volvebatur illud SaIomonicum : quanto gradus altior, tanto casus gravior. Et dum hoc lollicita meditatione mecum agerem, & omnem siecularis dignitatis ordinem de die iu diem in pejus declinando deficere viderem, paululum confidens in tam fragili flore nobilitatis,. qui tam cito amittit honorem suie viriditatis, perrer- Ifai.40. ruit mc illud teftimonium Esaix : Omnis caro fenum, Jbid. 7.8. & ****** gloria ejus quasifiot feni. Et illud : Exfic- catum esi fenum, efr cecidit flot, verbum autem Domini manet in aternum. Ad hxc quotidie illo admo- Psal. t 02. nebar exemplo quod David profert in Pfalmo : Homo 11’ Jient fenum diei ejus, tamquam fios agrisic efflorebit. IbiJ. / I. Et hoc quod sequitur : spiritus pertransibit in illo, & non subsisiet, & non cognoscet amplius iocumsuum, & cætera. His ergo & hujufmodi scriptu- rarum teftimoniis aliquantulum correctus, ea quz mihi contulit benevolentia parentum ad radicem fz- cularis honoris propagandam, illuc decrevi ut de- portarentur ubi fures non effodiunt, nec furantur, Tomus II. D & ob promilsa centupla retributionis Deo dispofui con- ferre. Salubrius mihi & illis exiftimans fecundum Deum confudere, si hoc quod contulerant pro amore camis peccati & vitii fomentum, per me fandbe Dei Eccleliz produceretur in augmentum. Sed ut hoc convenienter posset fieri, & ne ulla in pofterum tempus meis patentibus servarerur occasio, hoc disponere volui communi confilio, Sc plurimorum provincialium con- firmare teftimonio. Anno igitur Dominica Incarnationis m. xi. glorioso Henrico Romanam urbem imperante, Rothberto autem Franciam regente, Sedi vero apoftolicz sununæ sanditatis viro Benedicto prxfidence, apud provin- ciam Vafconiam Sanctione illuftri viro ducatum ob- tinente : ego supra nominatus Ugo, licet immeritus _ prae sui, fecundum lineam camis eidem duci propin- quus & affinis, inico confilio cum eodem duce, Sc provincialibus epifeopis, & abbatibus, ceterisque terrx principibus, id eft, Arnaldo epifeopo & Arnaldo vicecomite, & cum conjuge sua, eorumque filio Arnaldo, ejusque conjuge Adalias, Bernado vicecomite, & Arnaldo Lupo vicecomite, Amnardo, Gau- zelmo, Arhuino, Gaufelmo alio vicecomite, aliifque bonis hominibus, qui in prssentia aderant, terrenis poftposuis heredibus, omnis meæ posieflionis Chrilium neredem feci, & fecundum Psalmiftam : Elegi abjec— ppa ; t g tus effle in domo Dei mei, magis quam habitare in n. tabernaculis peccatorum. Omnem itaque portionem meæ hereditatis, quam in pago Leumannia : * libere „ utp & absolute & absque ulla parentum occalione polsedi, Leomaniæ. F. e ij 439 I N S T R l Domino Deo, principiqne apoftolorum Petro, sedi- que Romanx in conspectu plurimorum dedi ; in primis ecclefiam sancti petri, & locum Condomus, quod in- terpretatur quasi domus sublimis, cum omnibus appen- ditiis. Et ut hoc donum apud Deum semper eflct in me- moria, placuit mihi, seu duci Sanctioni, vel aliis principibus terne, clericos siecuhriter & absque regulari difciplina ibi degentes penitus amovere, &mo- nachos Deo jugiter lervientes, & sub regulari jngo militantes in illorum loco fecundum instituta vel monita sancti Bencdidi ibi ordinare, & hoc juflu & apoftolica auctoritate firmare. Ad hoc omnium commune votum idonee perficiendum, quemdam noftrum filiolum, nomine Petrum, divinitus nobis collatum, virum omni virtute probaram, apoftolica auctoritate ut przclTet ceteris in loco patris conftintimus, abbatem- que fccundtun inftituta patrum benediximus. Quem etiam ut jugum Chrifti fuave, & onus ejus leve aliis regulariter imponeret, paterna ammonirione submo- nuimiiS. Monachos vero, ut sibi quasi patri & seniori iu omnibus obcdirent, devote poltulavimus, infuper anathematis lege indiximus. Sed qaia pleraque loca maxima calamitate obpressa audivimus, & iam omnino defolata noftris tenwori- btis vidimus, ob hoc przcipue quia aliquanti sub specie regiminis usurpantes sibi dominium, dum ab aliis defendere debent locum, ipfi peflimum & abominabilem immittunt ufum, assiduis comeftionibus bona loci tur- piter confumentes, impomineque supervenientes, non familiariter, sed hoftiliter hospitantes ; & quod his omnibus est intolerabilius, vendunt abbatias ipsis < abbatibus t & hoc Ht quod ipsi non in loco spiritua- lium patrum ceteris przcsse videntur, sed bonisqux comparantur turpiter dominando abutuntur, & inde gravia fcandala iu monafteriis oriuntur. Nos ab illa si- moniaca hætesi declinantes, & quae Dei sunt, Deo reddentes, pro obedientia tradita & remedio animz meæ meorumque parentum, item Garsue Sandii co- miris, & filii sui Sanctii Garfiæ comicis, & Guillcrmi Sancii comitis, & Gumbaldi episcopi, & Guillelmi comitis, & Garsue comitis, & Bemardi Guillcrmi comitis, fc Urachx comiciflae, Sc ceterorum tam vivorum quam defunctorum : ita ordinamus & confti- tuimus ut ipse locus, scilicet Condomus, tali liber- rate fit condonatus, ut ex hac die in deinceps nullus meorum heredum fit particeps : quidquid ad nos per— £ cinere usque huc videbatur, adsolvendutn pertineat, ipseque cum ceteris fuis fidelibus, quorum nomini adfcribirur, amodo in perpetuum poflideat. Monachi autem ibi Deo servientes nulli fzculari personæ propter honorem loci refpondeant, nec comiti, vel epifcopo, aut ceteris coacti aliquod servitium faciant, excommunicationem episcopi non timeant, nifi rationabili caufa exiftenrc legalem efle cognofcant : sed & hanc libertatem semper habeant, ut abbatem ex se ipfis eligant ; omnino tamen prohibemus ne quis pretio inter eos honorem adipisci velit, quia Apoftolus dixit : gni dat efi api recipit, anathema fit. Hanc igitur noftram deferlptionem, & apoftolicz auctoritatis confirmationem n quis meorum heredum infringere voluerit, & Deo fuifque fidelibus vim in— £ ferre & noftro dono studueric, ullus cujufcumque ordinis sit, qui violare velir, cum Sem & Japhet non habeat partem benedictionis, sed cum Cham fervo servorum mercedcm recipiat maledictionis, & cum omni sua polfeflione perditioneque animz incurrat sententiam Sodomz & Gomorræ, fiat, fiat, anathema, maranatha *f-. Hæc deferiptio acta eft iv. Kal. Augufti Ugone epifcopo, & Sanftione duce jubente, Domino autem sine fine regnante. Amen, Amen, Amen. J M E N T A 440 A n. Ejusdem Hugonis charta, inqua multapossejfiones abbatiæ Condomensis enumerantur. QUoniam vita prarfens inceno tramite graditur, Sc immensis mundus tribulationum quatitur turbi- nibus, homo quoque hodie vivens cras moriturus prxftolatur : fatagendum eft cunctis sane Capientibus juftis solerter insiftcrc operibus, & vitam quz nullo sine clauditur, totis appetere viribus. Sane ad illam j*. nequaquam pervenitur, nisi bonis actibus curratur. prol. in Rrg. Ergo dem tempus habemus, operemur bonam ad em— M Gal— *• nes, sicut apoftolus ammonet, efi ambulemus in ia— a. cem vita, ne tenebra menis nes comprehendant : hoc j /. ° quippe infimis & majoribus dicitur, juftis & peccatoribus przcipitur, egenis & divitibus injungitur, unicuique fecundum propriam virtutem & confcientiæ puritatem. Cunctis audientibus Chriftus clamat hutna- nitus : Penite ad me omnes api laberatis efi onerati Matt eftri > efi ego reficiam ve/. Ab hac refectione nullus jf.’"’ excufatur, nec inopia, nec infirmitate j ficut ipse cuidam ex przdicatoribus praecepit dicens in Evangelio t cito in plateas efi vicos civitatis, efi pauperet Lnc. t ac debiles, caco » efi clandos compelle intrare, us 2 t. impleatur demus mea. Multis namque bona voluntas a Deo pro opere computatur, illi videlicet qai fa- cultate indigent operationis, porro divitibus & principibus sieculi hujuS, maximeque sandtae Ecdesue remoribus qui opibus abundant, honoribus tument, 2 superba dominatione gaudent, salute corporis & sos- pitate vigent, pofiibilicatem bene operandi nabent, & voluntate carent, atque ad exercenda bona opera pigri remanent, quid aliud debetur, nisi gehenna & confufio numquam terminum habitura. Ego itaque (Jgo, quamvis indignus, officium gerens przfulatus, divitiis locuples, & abundans honoribus, quia Deus omnipotens mihi polse contulit bene operandi, ipfius favente clementia velle aflumsi, & potius sitiens animz salutem quam corporis, nolui piger remanere in operibus bonis. Scio enim quia cui Reget S. plus committitur, plus ab eo exigitur. Ergo de rebus mihi a Deo commiflis & conlatis, cedo ipfi locum nomine & memoria dignum, ficut olim concedi Con- domum in honorem (ancti petri principis apoftoio- y rum, locatum eadem ratione & in genui rate, quam jam diximus, & in primo hujus seriei privilegio des- criplimus, quod iu archivis ejusdem csnobii hodie relervatur. Sed quia de ftatu & ordinatione ipsius monafterii fatis in eodem privilegio disseruitnus, nec bonum nobis visumeftquidquid idem locus, scilicet Condomus, promeruit diversu temporibus Uve a nos- tris temporibus, seu a viris Deo dignis & fidelibus noftris in usque diebus, hoc eft, eccleliis, vicis, a- landis, vel territoriis fucandum colligamus, & in uno corpore redigamus, ne quando oblivione deleantur. primam itaque omnium ecdeliarum de his qu « fando petro debentur, sive primum alaudum, ponimus in Aurelianum insia Vasconiam conditurum, & nomine sancti Cyrici decoratum. Hunc locum meus :genitor Gumbaldus Deo & fando Petro devote obtu- * lit cum terris, & vineis atque casalibus, aquis aqua- rumve decursibus, intrandi & exeundi aditibus, & cunctis ad eum pertinentibus, absque ulla refervacione pro salute sua ex redemptione sui spiritus. Huic fubjungitur in eadem Vafconiz provincia sancti Petri ecclesia, Sangor nuncupata, & ipfius nomine infignita, quam meus patruus & Vafconiæ comes Sanctius eidem cœnobio fideliter delegavit cum omnibus qux ad ipfam pertinere videbantur : quo obeunte, succcflit illi frater ejus Guillelmus Sanctius, meus itidem patruus, & agnoscens eleemosynam sui « lecclsoris, firmiter roborare infricuit, ut simul accipere mererentur portionem iu regno Dei. ECCLESIÆ < Ecclesiam sancti Petri Sanagorensis, quam Amancus Lebreftensu eodem tempore quasi propriam vindica- ’oinSpicileg. bat, datis Siguinis * duobus equis magni precii, & vi- Siguinus. ginti folidis redemit ad augendum honorem sancti Petri Condomenfis, cui fideliter defervire ftuduit. poftea fcquitur sancti Stephani ecclesia Berringus dicta, quam ego jam tradidi fando Petro cum omni censu ecdesustico, deprccans ut ipse mihi fuccurrat iu futuro, cui me toto cordis affectu commendo. Iu tomo xffi. Spicilegii, ubi ha charta Hugpnit, dua qua sequuntur excusa sunt, multa alia prodi a Condomenjis monafterii, mtflta quoque ecclefia ad illud pertinentes enumerantur consequenter poft hac verba fecunda charta Hugonis : toto cordis affcdu commendo ; std hac minime sunt ex contextu littera- rum Hugonis. Slui ea legere volet, consulat tomum XHt. Spicilegii. III. Bulla Gregorii Papæ V1Z qua confirmat fundationem & donationes factas ab Hugone Aginnensi episeopo. 107e. a o o r i u s episcopus, servus fervorum Dei, Vjldilecto in Chrifto Alio Raymundo abbati monafterii sancti Petri liti in loco qui dicitur Condomus, suisque succelsoribus in perpetuum. Superrue misera- tionis relpectu ad hoc univerfalis Eccleuz curam suf- cepimus, & apoftolici moderaminis sollicitudinem gerimus, ut juftis precandum votis attenta benignitate faveamus, & libramine equitatis omnibus iu ncccflitate politis, quantum Deo donante pofsumus, subvenire debeamus. Proinde juxta petitionem tuam przfato monafterio, cui tu prxesse ainosceris, hujusmodi privilegia prarfenti auctoritatis noftrx decreto indulgemus, conceaimus atque confirmamus ; ftatuentes nullum regum, vel imperatorum, antillicum, nullum quacumque dignitate prxdinim, vel quemcumque alium, audere de his qux eidem venerabili loco a quibullibet hominibus de proprio jure jam donata sunt, vel in sutu- rum, Deo miferanre, jufte collata fuerint, sub cu- juflibet causæ occafionisve fpecie minuere vel auferre, & sive suis usibus applicare, vel aliis piis de caulis per sux avaritiæ excusauonem concedere : sed cuncta quæ ibi jufte oblata sunt, vel offerri contigerit, tam a te, quam ab eis, qui in tuo officio locoque succelserint, perenni tempore illibata & sine inquietudine volumus poffideri, eorum quidem usibus pro quorum suftcnta- rione & gubernatione concessa tunc, modis omnibus profutura. Et quia Ugo episcopus idem monafterium ex bonis hereditatis suæ ditatum Romanx Ecclesue juri contradidit, ad futuram defenfionis sux cautelam confti- niram est, ut lingulis annispenlisquinquefolidorum monetae illius terrx apoftolicx sedi reddatur. Nomi- natim igitur confirmamus eidem monafterio illas pof- seffiones, quas praedictus Ugo episcopus ejusdem mo- nafterii fundator, in pago Leumanue ex jure patrimonii sui przfato loco contulit : videlicet ccclcfiam sancti Petri & locum Condomus, quod interpretatur domus sublimis, cum omnibus suis appendiciis. Item confti- tuimuS, ut obeunte abbate, non alius ibi quacumque obreptionis astutia ordinetur, nisi quem fratres ejus- dem loci communi consensu fecundum timorem Dei elegerint. Hoc quoque praefenti capitulo subjiingimus, ut ipsum monafterium & abbates ejus, vel monachi ab omni sxcularis servitii fint infeftatione securi, omnique gravamine mundanae oppresiionis remoti, iu sanstre religionis obfervatione leduli atque quieti, & nulla aliqua habeanrur occasionc subjecti. Hzc igitur omnia qux hujus przcepti decretique noftri pagina continet, tam tibi quam cunctis qui in eorum loca succelserint, in perpetuum servanda de- 2ONDOMENSIS. 4*, A cernimus. Si quis vero regum, facerdonun, clericorum, judicum ac sirculariura personarum » hanc consti. tutionis noftrx paginam agnofeens, contra eam venire tentaverit, polsdsionis nonorifque sui dignitate ca- rear, reumque le divino judicio exiftere de perpetrata iniquitate cognofcar. Et nisi ea quz ab illo sunt male ablata, rcftitucrit, vel digna poenitentia illicite acta defleverit, a sacrariflimo corpore ac sanguine Domini Redemtoris noftri Jesu Chrifti alienus fiar. Cunctis autem eidem loco justa fervanribus fit pax Domini noftri Jesu Chrifti, quatenus & hic frudum boni operis percipiant, & apud diftri&um judicem prxmia aeternae pacis inveniant. Datum Lateranis vm. Idus Martii per manus petri fandz Romani Ecclesue prelbyter ! B cardinalis ac bibliochecarii, anno cercio pontificatus Domini VII. Gregorii papx, Indictione xiv. IV. Littera Seguini Condomenfis abbatis, de multis hujus abbatia bonis a se recuperatis. DUm prius sieculum, memorandarumque rerum monumenta non uniformi lege sandta, leddiverfæ intentionis aftipulatione alligata fecundum illuftrium virorum dicta considcraremus, multo honeftioris seu utilioris facti noftrum decretum fore exiftimavimus, scilicet quod tunc temporis in regalibus fifeis augendis, vel iu dividis Reipublicx adquirendis ftudiosa littera- C rum impreflione commendabatur pofterorum memo- rix, noftris temporibus lingula quzquc ad obtinendam memoriam diligenter informarentur, qiuecumque iu augmentum sandz matris Ecclesiæ deputarentur. Nam in nac ultima labentis sirculi aetate & pene naufraga mundi tempeftate tanto diligentius fieri credimus, quanto agnofcicur prius sieculum declinatam esse in panis. Quapropter ego Siguinus, licet indignus abbas loci qui dicitur CondomuS, dum vitam procclloso imminentis tempeftatis gurgite absque remige laborarem, & plurimorum delolationem locorum considera- rem, communi consilio fratrum decrevi, ut bona noftri loci jam a bonis hominibus data, & tum a peflimis ablata, undequaque fparsa in unum colligeremus, & & quz noftris temporibus pretio, vel quocumque alio Dplacito, Deo adjuvante, recupcraviirifls, noftrorum succeflbnim memoriae per chartas commendaremus ; & ac indivulfa in perpetuum permanerent, comicum vel epifeoporum, reftium & fidejulsorum legali austo- ritate Deo & fancto Petro, illius scilicet lod provifori, conftanter firmaremus. In nomine ergo fumnue & individuæ Trinintis, ego supradi&us Siguinus ceterique fratres, de quodam honore sancti petri Caufac nomine, & omnibus suis appenditiis cum Guillelmo Aftanova comite conventionem habuimus, & ut noftro loco sandoque Petro redderetur, pretio licet gravi & cariffimo eandem impetravimus. Qpem scilicet locum, ut relatu plurimorum audivimus, Gumbaldus comes, & poft eum E ejus filius Ugo episcopus hereditario jure poisederat, semperque cum honore iftius loci in suo dominio tenuerat ; sed Sanctio comes poft mortem Ugonis vim inferens, dedit fuse forori, scilicet Guarsincbe, poft cujus mortem iterato idem Sanctio sua poteftate Ame- rico comiti vendidit, qui & lilium suum Guillelmum ejusdem honoris quasi hzredem reliquit ; de cujus ma- nu vel poteftate, ut supra diximus, tali conventione extraximus, ut pretium mille folidorum daremus, cujiiS pretii exiftimanonem omnino folvimus, quamvis maximo labore fecundum conventionem. Nam mulam optimam & unum caballum sccundum ipsius ele&ionem Ero septingentis folidis dedimus in pretium, insuper ex ona moneta trecentos solidos denariorum. Qua firmata conventione coram plurimis teftibus, ex integro dedit super altare sancti Petri, quod tunc temporis videbatur poflidere j & hoc ita libere Sc E e iij absolute, & tali ratione, ut nullus umquam ex suis A heredibus, & nulla alia quxlibet suspecta persona ullam vim monachis inculisset, sed unctus Petrus cum filis proprie in dominio iu perpetuum possedisset & ut iu sua via & omnibus locis au&orisaret, & legalirer confirmaret cum textuEvangelionim, & ligno Dominicae crucis Deo iu przsenria plurimorum promifit, & duos fidejusibres fciucec vicecomitem Rugerium de Gavarer, & Guillelmum Arnaldum de Vilera, in manu fratrum dedit ea ratione, ut si eam umquam vel ipse comes seu ullus suorum, vel cujascumquc personx homo, diabolo instigante, vim vellet inferre, vel ulla oc- casionis intentione placitum commonere, ipfi in fide- litate Dei fic fandi petri placitarent, fic si opus eflet, fic contra omnes defcnsarent. I £up fiquuntur in tomo Xttt. Spicilegii p. uonsemt ex contextu episiola’Seguini abbatis, sed per- tinere videntur ad hisioriam MS. hili. Condein. lite tomo Spicilegii tI. contentam- V. E » iibiioth. Bulla Julii / /. qua vetat ne cedente vel decedente con— Marra Condomiensi præsule, alius præter cernant les cardinalem Amanevum de Albreto eligatur. maisons de ° Foix, Ar— I ^Pjac. TUlius episcopus, servusserVorum Dei universis Albret, Na— J & suigulis prxsentes litteras inspecturis salutem fic varre &c. apoftolicam benediitionem. Cum jamdudum felicis depuis fan recordationis Alexander papa VI. prxdecelsor nofter jusqaa l’an * J 14*
MENTA 444 . in adminiftratorem ecclesue Cbndomiensis, tunc pa- ftoris solatio deftitutx, dilectum filium noftrnm Amanevum S. Nicolai in carcere Tuliano, de confilio fratrum noftrorum, de quorum numero eramus, prx- fecerit *. & quidam frater Johannes de Marra, pro electo fe gerens, nihilominus in illa se intrusit, a qua illum fultum przsidio quorumdam judicum secula- rium expellere nequivit, prout nequit, iu praejudicium noftrorum fic sedis noftræ, ac ipsius cardinalis damnum, & gravamen non modicum. Nos cupientes eumdem cardinalem in foturum a fimili moleftia libera- re, & prxeipue Sedis iftius auctoritatem vigere, uc decet, non ut ipsi cardinali morem geramus, auan- quam itti non immerito plurimum afficimur *, sed ut j auctoritas ipsa integra persiftat, dilectis filiis capitulo 3 ecclesiæ Condomicnsis ordinis S. Benedicti, in vir- ttite sanstz obedientix, ac sub excommunicationis latae sententiz, & privationis omnium & fingulorum be- neficiorum fic officiorum ecclcCafticorum suorum pœ- nis, quas quemlibet eorum contra faciendo ipso facto incunere decernimus, per przsentes districte eis fic eorum lingulis praecipiendo mandamus, ne dicto Jo- hanne de Macra intrufo cedente vel decedente, aut alias ecdesum prœdidam dimittente, ad aliquam electionem seu poltulationem procedant j nos enim quam- cumque poftulationcm feu electionem quas per eos alias quam ut prxfertur fieri, necnon quidquid secus — a quoquam super his attemptari contigerit, ac inde secuta quzeumque, irrita Sc inania, ac nullius roboris vel momenti fore, auchoritate apoftolica decernimus. Datum Bononiae anno Incarn. Dom. m. b. x. pridie idus Octobris, pontificatus noftri anno septimo.