Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Engolismensis
INSTRUMENTA AD ENGOLISMENSEM ECCLESIAM SPECTANTIA. I. 1 £ » cfiarto— GumbaldUs Engolismensis episcopus jubet ut dral. tcck— qutcumque tn temtono urbis Engollsmæ fa Engo— vineas plantare voluerit, pro unoquoque juncto terræ quatuor solvat denarios. SANCTORUM decrevit authoritas
Propterea igitur ego Gunbaldus qui per donum Dei Æqualismorum eccleliz episcopus przcfle exilio, przvidi naufragium, vel confractam poteftatem fandi petri senioris canonice ipsius civitati, quomodo a paganorum perfecutione potcftas ipsius eccleliz erat proflata, fic a perfidis chriftianis erat confufa. propterea inivi confilio cum canonicis ipfius ecclesiæ, vel nobilium laicorum, ut quicumque homo, sive clericus, 1 sive laicus infra duos miliarios circa ipfius civitatis, in ipso territorio, quod sancti Petri poteftas a defle videtur, aut militare, aut vineas ædificare voluerit, pro uno quoque juncto, similicer & pro plurimis qua- tuor denariis in feftivitate fandi Petri ad potcftatcm ipfius ecclefix per lingulos annos poft quinquennio transa&o reddere cenluimus Gunbaldus epifeopos firmitate a me facta. Eroiginus archidiaconus. Godinus levita. Marcellus levita. Item Froterius claviger S. Petri. Adalramnus prxpolitus. Item Eroi- gius facerdos seu Coraula. Illo abbas five claviger S. Eparchii. Gaufleno vicecomite. Adalmando vicario. Data in mense Nov. anno xxv. regnante Carolo filio Ludovico regi. 0 II. Guillelmus comes Engolismensis cedit ecclesiæ Eoeoapi cathedrali ecclesiam sancti Bibiani, einnMo. GLorioliflimo domino & michi poft Deum fortis limum patronum fando Petro principem apoftolorum, cui traditz sunt claves januae cclcftis, in cujus honore vel pontificium in Equalifma civitate ecclesue senioris canonicx, ubi domnus Ebulus episcopus rettor prxesse videtur. Ergo nunc venerabilis Guillelmus comes, confideravi fragilitatem hujus sieculi
cedo ad prædiftum locum sancti Petri, suifque canonicis, in communia fratrum, in pago Sanctonico, in vicaria Pedrezacinse, in villa qux vocatur Tavaniaco, i capella mea, qux eft fundata in honore fandi Bibiani, cum manfibus & mancipiis dede… shic plnret villa a Guillelmo comite concesse nominantur, sed sine ulla temporii nota.) III. Villelmus comes Engolismensis quædarn tribuit Eotahlar, ecclesiæ cathedrali. WIllelmus comes bcatiffimo Petro, iucujus honore mater ecclefia Engolisma in civitate miro labore conftru&a flavescit, urgente in ea Hugoni epis- copo (tribuit) ante feftivitatem S. Johannis Baptilbe septem diebus fic dimidium, dua$ partes de venda, sicut olim tertiam partem, id eft vicccomicalem ipsa sedes habere videbatur. 445 ECCLESIÆ E P IV. txrn^æ Grimoardus EngOlisto. episcopus dat ecclesiæsuæ Clarie. nonnulla altaria & sacristiam. IN nomine Domini Dei & Salvatoris noftri Jesu Chrifti Grimoardus episcopus Divina ordinante providenda. Notum fit omnium fidelium Chriftianorum przsencium & futurorum solcrtix, quia me superno amore acccnso, pro remedio animz mez & otniuum catholicorum, ut pius Dominus peccaminum noftrorum maculas tergere & supemis civibus adfdsei dignetur, dono atque dimitto aleare Equalisunoru matris ecdeliz, quod olim fundaram esse videtur in honore beatiflimi’ Petriapoftolorum principe, cum altarioS.Michaele, necnon & fando Stephano » videlicet & fando Hila- rio, cum segreftania, hoc eft mansus de Tornaco….. Hxc omnia superius conscripca ad ftipendia fratrum ibidem Domino militandum, ea scilicet conditione, ut quandiu iu hac luce permansero, nocturnis horis pro me Psalmtim Daviticum decantare Audeant, atque in celebrationibus miisarura cotidianis diebus propriam missam decantent. Poft disceflum quoque meum simili modo, ficut mos eft, defunctorum celebrare non desistant, & omnibus diebus unum paupe- rem iu helemosynam teneam * ahfyae tempo- vis instriptisne. Sic autem exflisis infirnmentnm *. iu manibus meis subcerfirmavi, & canonicis ipsius loci adfirmare rogavi, & nobilibus Iaicis firmari. Simili— * ter disposui tempus per omne ut domum capitis ipfius ecdesue cooperire & gubernare atque exornare procurent. In margine antem legitur t Omnes isti epis- cepi excommunicatio affirmant. Grimoardus episcopus & lflo episcopus. V. EanJnt OfgeriUs canonicus dat ecclesiæ cathedrali toMari ». altare crucifixi. s o a t. fNido nascenus Ecdesue apoftoloram pedet glotne- 1 rabantur copia terrena fidelium, quo radlius ubertas frugum cœlemam iu mentibus fiscundans exuberaret eorum iaque ego Dei servus S ; Petri Engo- lisinensis ecdesue matris canonicus nomine Œgerius, spem animae mex committens fando vultui Crucifixo, (ancto que altari ad pedes ejusdem Crucifixi fundato in monafterio & Petri memoratz civitatis, quia utraque Domino annuente a me sunt condita ex proprietate mea, cum consilio timendum Deum volo generalica- tem ex hoc perpetuam Heri. Igitur ut perpetualiter deveniat communialiter ad generale dominium omnium clericorum illius loci hoc altare
S. sancti patris domni episcopi Engolifm. Rohotiis & omnium clericorum ejus. S. Arnaldi episcopi Petra- goric. S. Islonis episcopi Santonicensium *, & omnium clericorum supradidorum episcoporum subscriptio, iv. Kal. Februarii anno m. xxi. ab Incam. IndiA. m. VI. Etndon Guillelmus L Engolismensis episeopus bona ad fabular hospitalitatem exercendam canonicis concesset, & injuste postmodum ablata restituit. « 063. TN Dei nomine ego Willelmus Engol ismensis episeo- A pus ad hoc cathcdrz episcopali me sublimarum ag- £^tch.j 4. novi, m epeod perierat requiram, efi qned abjectam 1 • reducam, qnod erat fractamsolidem, efi qnod pingtte cfi ferte cnftodiam. Ego igitur Dominior przceptum inltitutionis pro jpofle fragilitatis noftræ exequi deli- derans, opus eximiz caritatis quod noftrofum anul- laram erat incuria prxdecesTorum reftaurarc disposui, tniniftcrium scilicet nospitalitatis. Qjiia enim Dominus JGOLISMENS1S. 446 A in Evahgelio * hespes, inquit, eram > efi collegftis me} mtdus eram efi coope napis me i esnrrvi efi dedifiit £ mihi manducare ; fitivi cfi dedistis mihi bibere, & cætera hujusinodi, quid aliud innuit nisi uc ad eam caritatis accingamur adoperationem, per quam eternæ btati- nidinis sordamur retributionem. Unde bene a patribus primis inftirutum, sed male a polieris ordinatum in- juite poflidenrium de manibus hopitalicatis beneHciuni eripui, & jufto ordine canonicis reftituL Ea tamen ratione uc per dies lingulos reficiant pauperes, ex qui- bus unum pro salute aninue domni Grimoardi epif- copi & defunctorum omnium noftre congregationis fratrum deputavimus colligendum. Pro peccads vero & negligentiis vivorum, alium. Noftris vero, salutari ® pro commemoratione, diftinximu » tertium. Statuimus quoque ut Quadragesimali tempore omni die tredccim ad refectionem colligantor, quibus devota humilitate ministretur. Statuimus, & hoc perpetuo manere decrevimus in prxfentia & adftipulatione domini Andronici Burdegalenlis metropolitani, & domini Willelmi episcopi Agennenfis, domini quoque Ar- nulphi San&onensu episcopi, & domini Hicterii Le* movicensis episcopi, domini etiam willelmi Petra- goricensis episcopi, regnante D. N. J. C. anno ii. regni philippi regis ; ab Incarn. vero Domini anno m. iuli, mense m. xi. mensu. VIL 2 Ademari Engolismensis episcopi charta, de electione Amati in archiepiseopum Burdiga- lensem, & donis monasterio S. Maxentii factis i EGe Ao ! m ar u s Dei gratia Engolisnue sedis t• 88 episcopus, sui Santonas ad linodum in qua ab omnibus nobis Amatus Burdegalz civitati archiepis- copus electus eft ; ubi nobis fatis convenienter abbas Aeam sancti Adjutoris Maxentii servivit & honora- vit. Nobis quoque amore sancti Maxentii placuit et dare cum consilio clericorum meorum ecclesia $ de epifeopatu meo Flomiad & Uraci j quarum prima conftructa eft in honore S. Remigii, alia in honore S. Bibiani. Hoc donum firmavit mecum Achardus ar- q chidiaconus meus, & Arnaldus de Porta, videntibus monachis & laicis qui ibi aderant, Imberto cantore, Johanna monacho, Radulpho Groflo, & JohannS Marmoreo ; Sequenti tempore Giraudus capellanus harum aec- cleliarum veniens ad monachicum habitam in manu Goffredi monachi, conceflit eas pio Adjutori Maxentio, ridentibus Arnaldo clerico nepote suo, Au- dcbcrto&c. anno ab Incarnat. Domini x. ixxxvni. praeficiente Guillelmo comite in Aquitania. Sequenti item tempore idem ipse Ademarus sedens in capitulo S* Petri Engolisiiur, venit ad me Garnerius abba fucccflbr Adz i & ego eis eafdem aecclesias cum illa de Mohtebo quæ in honore S. Salvatoris est confccrata, dedi videntibus iftis teftibus Achardoar> £ chidiacono, Rainaldo epifcopo Petragoricensi, Ugone abbate, Arnaldo de— Porta &c. & multis aliis ibi fc- dentibus. Hoc dotium affirmavit Guido de Roca, cujus juris erat, in camera sua, videntibus Fulcaudo de Salacans, & Guidone Davit. Jordanus de la Branda firmavir hoc donUm vidente Giraodo Ulrico ; Stepha- nus de Jartiac & Gotfredus frater ejus ad Viuac cum miflallo aecdesue, videntibus Goffredo Rotberto, Audicrio de Viuac. Guido Davit & Osbcrtus frater ejus ante aeccldiam, videntibus Rotberto Letgcrio & Berhardo epifcopo, &C. anno ab Incamat. Domini m. xcviii. Indictione v. Guillelmo in Aquitania & Philippo rege iu Francia. £x chartularie S. Maxentii Pictav. cap. se. xnttt< +f7 I N S T R U VIII. 1 Pxpr.xdiao Ademarus Engolifm. episcopus sacrorum costodis abutar. nominationem sibi attribuens, a canonicis in jus vocatur | causa cadit, & litis definitioni consenfit. , 089. TjOc donum Grimoardi episeopi inviolatum nec 1 a contradictum tenuerunt canonici ejusUem eccleliz sub temporibus trium epifeoporum poli Grirnoardum sibi succedentium. Succedente autem quarto Ademaro epifcopo, xiiI. przsuhtus ipsius anno, contigit defunctum efle Ucbertum, qui sacrorum cuftodiam, quam vulgo segreftaniam vocant, a primis annis willelmi episcopatus usque ad xm. aidum fuperius annum ipfius Ademari episeopi obtinuit. Defuncto igitur Ucberto Adcmarus episcopus tentavit fibi ufurpare sa- crorum cuftodis confticutionem, tali scilicet modo, uc quem suo arbitrio eligeret, volentibus aut nolenti- bus canonicis, cuftudcm sacrorum llatueret. Quod sieri renitentes canonici, rationem cum eo habuerunt, & ex utraque parte ftatutus est dies quo utriufque partis causa ageretur. Canonici vero milia legatione aa Pe- tragoricenfis & Xanthonicenfis ecclelix clericos, fibi advocaverunt, & quot poterant ex eis convenire fecerunt. Diu igitur ventilata parcis utriufque causa, * quum, tandem judicatum eft, ut * quem ex tcftamento Gri- moardi episeopi in proprietatem canonicorum ceflerat ipsius segreftianz polsdSo, jure etiam eorum sacrorum cuftodis fit confticutio j ita ut ipfi quem idoneum fciant ad hoc, bonis quidem probarum moribus, sua eligant ex congregatione, quem illius temporis annuente episeopo confticuant, &c. Factum eft hoc anno ab Ineam. Dom. x. lxxxix. in perpetuum imperante Domino Jesu Chrifto, & in Galliis regnante Pnllippo, xiv. ejusdem Ademari prae- sulatus anno, mense v. mensisejusdem dic xii. Ind. vn. luna xxx. sub celtibus & caufx utriufque auctoribus Ramnulpho abbate cœnobii S. Amandi, Agno quoque priore cœnobii S. Pauli fub oppido Botonc- villx fiti, & Itctio monacho & procuratore cœnobii S. Eparchii, Petro etiam priore iu coenobio S. Dionysii in valle Montis-morclli politi. Interfuerunt duo ecclesue Xantonensu canonici Petrus Vitalis & Ardui- nus, & omnis congregatio canonicorum ejusdem ecclefiæ fandi Petri. Affuerunt autem laici, Audoinus Oftendi, & Gauscelmus Raimbaldi, & Gcrardus Reinaldi, & Willelmus Boniparis, &c. IX. Pxtodern Rræposttura Juliacensls, quæ plurimorum malorum {.itular. oCCafio fuerat, supprimitur ; ab Ademaro & capitulo exercenda, prout melius judicaverit, assegnatur. j o 6 TN nomine Patris & Filii & Spiritus sancti. Ego Ade- Aniarus gratia Dei S. Engolifm. ecclefiæ pontifex humillimus, notum Heri volo fuccelluris & przsentibus, quia adierunt humilitatem noftram ecclefiæ, cui Deo authore prxfidco, canonici, supplicantes quatenus prxpofituram unam qux juris pontificalis erat, communitatis eorum victualibus profuturam concederem. Præpositura si quidem ipsa per fuccedencia temporum curricula ad nos usque haereditario more poflidebatur, & aperta venalitate diltrahebatur. Quod quantum divinis inftitutionibus adversum fuerit, quam elimanda limonia procefferit, quicumque fanum fapit facile dijudicat. QuisquiS enim præpofitus ambitione hæredi- tativa succeflione pecunia promovebatur, necelsario diaconus habebatur, & inolita confuetudine ebdoma- darius levita in Dominica Refurrectione deputabatur. Propterca iu cantum pravae consuctudinis labes pullu- MENTA 44.8 larat, ut præpofiti, maxime suis utilitatibus dediti, communes canonicorum polselsiones diftraberent, & propriis ufibus res disiradas applicarent. Super quam sacrilegii injuriam cum canonici peifxpe conquelli ftiissent, aliquando contigit ut provifor rerum canonicarum fub præposuo canonicus conftitucretur confi- lio episeopi & canonicorum assenfu electus. Unde accidit ut homines villicationis illius, malivolo præpofiti confenfn confisi, in canonicum infurrexerint, morti- aue tradiderint. Cum autem tantis calamitatibus res fratrum agiuri perpenderem, imo ipsam tribulari ec- clefiam confpicercm, tadhis gravi dolore cordis in- trinfccus, fraternis quoque inclinatus supplicationibus, ut etiam simoniaca hxrelis quae in hac prspositura adhuc erat refidua, ab ecclefia noftra extirparetur ra- 3 dicitus, habita mecum, imo cum fpiritualibus viris & proceribus noftris diligenriflima deliberatione, Spiritus sancti cooperante consolacione, in capitulo S. Petri Engolifm. prepolituram ipsam in canonicorum transfudi usus, ut ab hodie in perpetuum nulla in eadem przpoficura subftituatur per quemlibet episcopum pertona, nulla exerceatur venalitas, nulla domincrur po- tcftas ; sed canonici prout eis melius vifum fuerit, communi consilio procuratores, judices, decimarios, vel quodibet provifores libi difpenfent, & quidquid pczpoficus suis proprietatibus delegare folebat, cano- nici sux communitati mancipent. Frxterea pro diuturna præpofitorum abusione multi fevi de relxis sanc- tuarii laicis dati erant, quos pro longa retentacione non pro recognita jufticia licut erant, perpelli fumus, tamen & illud canonicis concedimus, ut in quacum- que die a fevatis illis fevos illos extorquere canonici valebunt, extorqueant, & absque ulla contradictione noftra vel luccelTorum noftrorum poflideant. Erat autem haec præpofitura in pago Sanctonico, in villa Juliaco, & in quibufdam locis circumadjacentibus. Uc autem donatio hxc firmior & inviolabilior permaneret, E rigo Ii fm. comitem’Willelmum Tallifer nepotem meum, & Fredelandum iterum nepotem meum in teftimonium vocavi, ipsis & videntibus & concedentibus confirmavi, donum fub akare manu mea do fu i, plures alios ex utraque parte teftes adjunxi. Ifta fideliter conservan- tibus pax & noftra pontificalis absolutio j his autem obviantibus, hoc perturbantibus veniat omnis tnale- distio, & eis obviet quam propterea fecimus in synodo plenaria noftra fub anathemate excommunicatio, ei- Ddemque noftræ excommunicationis super inquietatores, si qui emerferint, a D. papa Urbano per supplicatio- nem noftram nobis applaudente corroboratio, & a regno Dei nili resipuerint eliminatio. Feci enim hanc donationem tam pro salute luccelTorum noftrorum, pro eccleliz noftræ tranquillitate, pro filiorum & ca- riflimorum fratrum noftrorum communi familiaritate, pro extirpanda simoniacz hzreseos siltcefliva radice. Actum Engolifmat solemniter, tn capitulo S. Petri, & ficut dictum eft fynodali excommunicatione corroboratum j anno Dominicæ Incarnationis m. x c v i. Indici, iii. anno pontificatus domini papx Urbani II. qui id ipsum suo confirmavit, viii. Aaemari Engolifm. xx. Philippo Francorum rege, Willclmo Tal- p lefer Engolifm. comite. S. Ademari episeopi. S. Baldrici abbatis Burgulienlis. S. Marbodi archidia- coni Andegavensis. S. Jordani Cabatnensis. S. Wil- lelmi Tallefer comitis. X. 449 ECCLESIÆ EN X. J Ademari Engolismensis præsulis episiola ad Urbanum papam qua se excusat quod ad citattiMMt. Claromontense concilium non prostciseatur, & pofiulat ut confirmet a se definita circa præ* pofituram de Juliaco. DOmino papæ Urbano Engolisin. ecclefix sacerdos indignus Ademarus salutem & debitam obedien- tiam. Quoniam Arvernis, ubi me vocaftis, Pater Reverende, adefle noh polium, graviter tolero *, ad- sum tamen przsens spiritu, per omnia mandaris veftris obedi eurus, quem gravis incommoditas a veftris modo defraudat jocundis obtutibus. Uc enitn venim, fatear, prxter illa qux circa nos sunt quotidiana bellorum incommoda, tanta me corporis infirma affecit imbecillitas, xtatis ingravefeens ponderavit antiquitas, ut equitandi laborem amiserim, ipsa vita mtchi pene su oneri. Excufaum igitur habeat gravedinem, imo impoffibiliutem meam veftra paternitas, & compatiatur pedibus veftris proftrato feni difciedonis apoftolicz mansueta caritas. Preterea unum quid, domine mi, veftræ fuggero paternitati, quem uc digniun eft, favoralis exhilarate vifitatione rescriprionis. In ecclefia michi commissa, przposuura quxdam fuit, quæ ab antiquo & per precium & per ambitionem ad- quirebatur, & quasi jure hereditario pofliJcbatur. Hanc quoniam praeceptis veftris, ut pote canonicis, obedire volebam, in communes ufus canonicorum ( noftrorum, Deo gratias, in commune viventium in perpetuum profutura transfundens attribui. Et ne de extero eis auferatur, feripto & excommunicationis noftræ officio confirmavi. Supplico igitur paternitati veftræ, ut particeps liris cjusJcm cleemosinæ, ut super inquietatores, fi qui cmcrserint, gladium S* Petri ex- tendatis, & tuitione veftra ecclesum Engolisinenfem lxtificetis, & refpechi apoftolico quod canonice petimus corroboretis. Orantem pro nobis paternitatem veftram Dominus ad perpetuam dirigat tranquillitatem. XI. Urbani II. papæ epistola ad canonicos Engo- iiukrn. listoenfes, qua præpofituræ de Juliaco attri- butionem ipfis ab Ademaro factam confirmat. toytf. TJRbamus episcopus servus fervorum Dei di- lectis filiis Engolism. eccleliz canonicis salutem & apoftolicam benedictionem. Officii noftri nos hortatur authoritas pro ecclcfiarum ftatu sollicitos efle, & quz recte flatura funt ftabilire. Illam igitur cons- tirutionem, quam veneub. siarer noder Ademarus episcopus de prxposuura illa conftituit, quz eft in villa Julliaco in pago Sanctonensi, nos litterarum przsentium authoricate firmamus. Conftkuimus enim ut prxpositura eadem nulla unquam venalitate diftra- hatur, nulla unquam vel consanguinitatis, vel siic- teffionis occafione fratrum communiter in Engolif- tnenfi ecclelia viventium gubernationi & vidui fubtra- hatur *, i » ut nec epifeoporum Engolifmcnfium alicui liceat illius villx feu præpofituræ redditus in ufus alios vendicare, sed tam ipsa quam czrcra qux jufte hodie poflidetis, & quxeunique vel de amiflis recuperare, vel aliunde legitime poteritis adquirere, vobis veftris- que succefloribus in communi vita permanentibus integra semper & illibata permaneant. Si quis vero conftitutioni huic & decreto noftræ auchoricatis pertinaciter contraire remptaveiit, per convenientes inducias monitus, nisi fttisfadione congrua emendaverit, S.Spiritus gladio fic apoftolicz diftri&ionis ultione plec- tatur.Data apudClarummontem Arvemix xi. Kal. Dee. per manum Johannis S. R. E. diaconi cardin. Ind. m. an. Dom. mxc vi. pontif. domni Urbani II. P. P. V1U « Tomus II, G O L I S M E N S I S. 450 1 XIL Charta Willelmi comitis Engolijin. teloneumfalis canonicis mapiris ecclesiæ concedentis. EGo ▼ 11> 111 m v s T a 11 » B a comes Engolism. fic Villgrinus filius meus, donamus Sc concedimus B. Petri maiori Engnlismensi ecdesie fic ejufdem loci canonicis tneloneum salis quod hr.bemus in nave Balsellis. excepu pane B. Eparchii. Hoc autem donUm Facimus pro noftrarum noftionimque parentum redemptione animaram iu praesenria Ademari episcopi, Mainardi Cramalli, Irerii Archcmbaldi » S. ▼illclmi comitis *f*. S. Vulgrini *f*. B XIII. Charta Petri L Engolism. apiseopi, qua declarat Ex ciurtil ; monafierium S. Eparchii a jure abbatiæ Angeriacenfis esse liberum. alii I ! ngo » Hjrntns. QUoniam conttoversiarum decisiones, five alia n < « » qualibet facta de facili ab humana recedunt me- moria, ego Penus Dei gratia Engolisin. episcopus, ad cavendam icerauc liris vexationem, concordiam quæ inter ecclesom Angtliacenscm fic ecclefiam S. Epar- chii, in prxsentia D. ▼. Dei gratia tituli S. Petri ad vincula presbytcri cardinalis, & S. Sedis apoftolicæ legati, & noftra, fic D. M. Andegav. episcopi, & alio- C tum religiosorum quamplurium facta eft, duraturis commendare siriptis neceflarium duximus. Cum enint AngeliacenCis ecclesu ecclesiam S. Eparchii ex antiqua Engolisin. epifeopi & comitis donatione ad jus suum pertinere, & per le abbatem & priorem, fic alias perfonas in ea aebere conftitui nncreret j econrra vero ecclelia S. Eparchii fe ab illius subjecHone prorfus libe— ram fore fic immurem aftrreret, P. abbas Angeliac. fic fratres sui quamplures primo apud Andegavutn iu prxsentia D. legati fic noftra, przsentibus etiam B. Xantonenfi episeopo, fic E. archidiacono, fic He… decano Xanton. Sc P. B. Martialis abbate, ecclefix S. Eparchii sub cdionem fic obedientiam, quam ab ea exigebant remittentes, omnimodam libertatem con- D ceflerunc, fecundo vero in capitulo B. Petri Sedis En- golifm. in prxsentia noftra, prcsente Geraldo ab- bate S. Eparchii, & R… priore ejufdem ecdesue » Jordano, Bcrtrando, Arnaldo, Sc Geraldo monachis suis *> deinde tertio in capitulo S. Eparchii, eisdem przsentibus, Sc toto conventu ; qtlarto vero & ad ultimum in capitulo S. Johan. Angeliac. in festivitaœ apoftolorum Philippi & Jacobi, toto conventu asTensurn praebente, prsrdida libertas Sc subjedionis immunitas przfatx ecclesue B. Eparchii in prxsentia quoque noftra concefla eft. Huic ultime concefle liberrati interfuerunt G… abbas S. Eparchii, Sc quam plures monachi sui, B… prior, R… sacrifta, R. prior de Agernaco, B… prior de Marciiiaco, Jordanus, Vi… vicarii. Interfuit etiam Jos. abbas S. Amanti i, Kal… ardhidiac. Jo… thefaurarius, & Gombaldus canonicus Engolism. Nos vero huic providentes crmfastiorii, ecdesum de Aent cum decimis suis U omni jure fuo in recompcn- sationem ecdesue Angeliac. donavimus, & etiam super eodem dono contra omnes calumniatores authorica- tem Sc defenfionem fecundum juftiriam eidem exhibituros nos Sc succelsores noftros concedimus. Hxc autem donario primo a nobis apud Andeqavum, in prz- sencia &manu D. legati cum baculo Seneas episcopi facta eft, przsentibus D. abbate Angeliac. & quam- {>lurimis monachis suis, Villelm. videlicet Cambor- ereo, B. de Pardella, Vil.de Laulay ; fecundo vero in capitulo Sedis Engolism. toto conventu assenfum prarbente ; tertio in capitulo S. Eparchii quarto & ad ultimum iu capitulo Angeliac. in feitivir. apoft. Phi- lippi & Jacobi iu facie totius conventus. Si quando Ff 1 N S T R U etiam Cluniae, ecclefia abbatiam S. Eparchii fupradi— ? dam subjectionem in ea exigendo molestire tentave- ric, Angcliac. abbas Sc ejus succelsores fecundum ju- stiriam, authoritatem ei & defenlionem iu judicio prxftare teneantur inrereflc, & quod acceperunt re- ftirururi, nili fecerint. De ordine autem concordiæ przsatx & exigentia nobis & fuccelsoribus noftris pro ipfa ecclesia & decima xx. solidos inforciarorum in feltivitare omnium fandorum abbas Angeliac. tkejus succeflores annuacim persolvent. Hoc autem totum factum eft de collaudatione & arbitrio D. legati prx- disti, in cujus manu ego & uterque abbas, videlicet Angeliae. & B. Eparcnii, uc suo staremus arbitrio & Voluntati nos posuimus, anno ab Inc. Dom. u. c. lxi. pontificatus D. Alexandri papz III. anno n. Ego Petrus Engol. episcopus. Ego Kalo archidiac. Ego Johannes j thesaurarius. Ego Gumbaldus canonicus. XIV. Charta erectionis decanatus in primam Engolif- uciani En— mensis ecclesiæ dignitatem. gofij. ir U yfaiSL "WZ111 % 1— « o s Dei gratia Burdigalensis archie- « aij. W piscopus, Petrus decanus Xantonensi$, & magis- ter Guillelmus prior de Royano, Willelmo Divina pro- Videntia episc. & capitulo Engolisinensi in perpetuum. Cum de praeficiendo in ecclesia veftra decano sub certa forma mandatum ad nos Sedis apoftolicz defeendiflet, Universis veftrum, & lingulis die ad hoc ftatuta, coram nobis in veftro capitulo congregatis, vos, domine epis- cope, cum archidiacono, the (aurario, cantore, facrifta’ & sex aliis. Metuentes vobis & dignitatibus veftris præ- judicium impofterum generari, petitioni a pluribus de c pitulo factx de magistro Ameneo in decanum prae- ficiendo praemittentes in primis, pofanodum operante illo qui facit utraque unum, uc janua discordiz, qux videbatur aperta inter partes videlicet praedictas & alios de capitulo, perenniter clauderetur, univerfi & linguli dispoGrioni noftre in omnibus & per omnia dilTenciones fuper thesauraria, cantoria & magiftri- scolaftu & vota veftra sub corporalis juramenti vinculo contulistis. Sic igitur magilho Amaneo de communi consenfu capituli canonice coram nobis ele- cto, & a vobis, domine episcope, poftmodum confirmaro de consenfu veftri capituli, necnon de prudentium virorum conlilio ftatuimus & fic providi— ] Inus in veftra ccclcfia perenniter observandum, videlicet quod capitulum perpetuo absque pontifice deca- hum libere eliget, & electus a capitulo epifcopo præ- senubirur, & episcopus confirmabit electum, nifi per- sonx electæ vel elestioni obviaret aliquid de canonicis infticutis. Dotavimus infuper decanatum de communi consenfu omnium in hunc modum:percipiet enim decanus duas prxbendas canonicales & dimidiam in- te^re, & de communitate per annos lingulos decem libras, donec ecclesiam de Flayac vacare contigerit ; qua vacante, & in proprietatem decanatus convcrfa, a przftatione decem librarum communitas fiet immunis. Percipiet infuper medietatem terrx du Mayne quz ad capitulum dignofcicur pertinere ; decanus fiquidem confirmatus, in urbe & in fuburbio in caufis tractandis jurisdittionem plenam habebit, salva episcopali jurif distione. Prztereain hominibus capituli, & injuriis sibi fadis, & terris propriis, iurifdidionem plenam habebit ubicumque causam tractare voluerit, & decanus poterit voctre quollibet qui sunt in epifeopatu ad civitatem & suburbia, SC ibidem audire causas, condempnare & punire poena canonica contumaces ; extra tamen civitatem vel suburbia non copioscet, salva tamen jiirifdiftiane episcopali, qui de iis poterit cognofcere, etiam præscntc decano. Przterea etiam ftatutum fuit quod in omnibus primum locum poft episeopum obtineat decanus. Homagia univerfa fidelitatis qux ad capitulum pertinent fient decano, fic M E N T A 451 L achapramenta erunt ejusdem. Sigillum sacrifta per manum decani habebit, jurans quod nihil line confensn decani & majoris parris capituli figillabic. Decanus etiam habebit primas domos vacantes, quas scilicet viderit competentes, nili fuerint domus qiue pofliden- tur nomine dignitatum. Si episcopus aliquibus de urbe vel fuburbiis sive de toto episcopatti diem in civitate aflignaverit, in abfentia ejus decanus de caulis illis cognofcet * nifi episcopus aliquas de extrinfecis aliquando alii duxerit delegare, matrimoniales causas audiet decanus in civitate & fuburbiis, si archidiaco- nus consuevit audire epifcopo fiquidem in urbe & subuibio & in toto epifeopatu jiirisdidio sua & jus suum atque coertio salva manet. In compenfationem vero hujus jtinsdidionis quam archidiaconus in urbe j & snburbiis habere confuevcrar, dimidiam praebendam perpetuo percipiet, nec aliquam de cztero habebit jurisdictionem ibidem j sed ii aliquibus dc epifeopatu in urbe diem ftatuit idem archidiaconus, ibi dc caulis illis, li voluerit, cognofcet. Porro capitulum absque pontifice iu inftituendis canonicis & præbendis ordinandis, ut episcopus absque capitulo, nihil poterit ordinare. In vicariis feu baliis aflignandis episcopus cum capitulo, si voluerit, interfit, salvo in omnibus jure suo *, episcopus autem archidiaconatum, thefaurariain, cantoriam, & dignitatem magiftriscolatus folus libere & perenniter ordinabit. Decanus vero primum (hilum iu choro a dextris poft mortem Gardradi archidiaconi vel tranllariorem habebit, in quo poftquam fuerit electus, & poltmodum confirmatus, per manum can- _ toris debet solemniter inftallari-, polTefliones etiam om- — nes, & alia jura qux episcopus & archidiaconus Sc aliz personæ habent & poffidenc, integre & perenniter retinebunt, quibus sua jura in integrum refervamus, przmiilis omnibus iu suo robore duraturis ; quzstiones etiam omnes quas habebar capitulum contra epifeopum & alus personas dignitates habentes, omnino rcmissjr sunt & sopitz. Ad hoc universis & lingulis veftrum autoritate Sedis apoftolicz quam in disposi- tione ifta de consenfu lingulorum & omnium specia- liter retinuimus, & exprclse przcipitnus in vimite & debito præftiti juramenti, ut si forte quicumque suac salutis immemor & quietis ecclesiæ perturbator contra epifeopum vel quemlibet de ecclena hujus occatione ftatuti vel contra ipfum ftatutum intentet aliquid machinari, omnes & finguli extra epifeopum tamquam 3 excomtnunicatum & perjurum bona fiae se ftatuant, ftatim & perenniter * defenfores; omnibus autem fta— * jcfinicn tutum iftud bona fide fervantibus fit pax hic, & in tct ervum. Actum eft hoc publice in refectorio ecdeliz nostrx, Incarnati Verbi anno millefimo ducentesuno decimo tertio, mense Novembrio. Aftiterunt aurem cnm fieret hzc dispolitio una nobiscum W. episcopus, magifter Atnaneus novus decanus, G. archidia- conus, Vili, thesaurarius cantor, He facrifta, W.G. Xan- ronenfis archidiaconus, W. de S. Johanne, Hz. de Gratia, J. Mabelli & nepos suus Helia de Feneftra, R. Vigerii pœnitentiarius, Helia de Marorin, Ite- rius, J Roberti, Audonius, Brodranus, Ameas, Ar. Scscal. W. de Marcheio, J. Guyot, J. Guis, w. Ra- k nulfi, Jordanus de S. Johanne, Hei. Arma, J. Ma- relli, J. nepos suus, H. de Monte-Morelli & L. Gros. XV. Excerptum ex actis originalibus in bibliotheca illustriissirni D. de Coistin Franciæ ducis, episcopi Mettenfis (olim Segueriana,) titulo t Fondations d’Eglises, a folio t pS. verso & deinceps. INvenitur in litteris quod dominus Esblo de Rupe— C ! rCa forti, dominus de Torcio fecit homsgium-ligium 1197’ domino Roberto epifcopo, pro fortalicio & repaiio dc Torcio cum pertinentiis. poft mortem dicti Esolonis, 4B ECCLESIÆ EN domina Hiudia relicta sua domina de Torcio, ratione patrimonii sui, fecit predi&um homagium domino Guillelmo episeopo pro dido repario de Torcio cum pertinentiis ; & tn Teptenario « fictae dominz Hindiat venit dictus dominus Guillelmus episcopus persona- liter apud Tordum, & ad introitum foliatorum dicti reparii, qint sunt proximiora ecclefiæ de Torcio, epis- copus mandavit dicto domino de Torcio quod por* taret libi omnes claves didi riparii, & etiam carcemm distr* loci, allerens si hoc ius habere in dicto ripario, qtue episeopo Engolifmenu debebant reddi omnes claves dumcfletibi, & ipsedebebat3cpotcratpergentes & custodes suos custodire & tenere dictum sortalitium cutn pertinentiis & ecclesiis, equis domiui de Torcio & familia, suos equos stabolare in marthociis dicti reparii, & incaroeratos quos invenirer iu ipso repario, j fi eflent condemnandi ad mortem, idem episcopus per gentes fuas poterat condemnare, ve ! facere ab* lolri per sententiam, fecundum quod ei videretur) & tenere & explicare locum tamquam vertis dominas. Ifto modo di&iu dominus de Torcio portavit claves reparii de Torcio, & tradidit disto epifcopo ad mandaram ipfius iu introitu feiTatorum qui sunt prope diflam ecclesiam, recognoscens omnia pntmissa vera esse iu prxsentia episeopi. Et exinde episcopus cum fsmilin sua & cum multis aliis qui sequebantur cum, intravit tunc riparium & ferit de machoriis expelli omnes equos quos invenit ibi, & suos & fa- miliz sux & eorum qui fecum erant, ibi reponi. Claves vero reparii tradidit gentibus suis cuftodiendas, ut ipfi aperirent & clauderent volentibus intrare & exire, nomine dicti episeopi, & non alio, quod fa— l ctum est. Episcopus edam exiftens in repario sede per gentes fuas aperire omnes carceret loci, & cameras, ut fi quos inveniret ibidem lncarceratol, faceret de eis ut supradidum eft. Er cum diu sic suisset in dicte repario, sic jus suurn paedidum exercendo, praedictum dominum de Torcio presentem, & conficencem eum- dem episcopum uc prxdeceflores suos tale jus habuisse in dicto repario ab antiquo, & habere, & volentem etiam per espardtim curix, judicavit, prout moris eft, de dicta confectione, recognitione & przdicto expleto} quod elgardum idem dominus de Torcio approbavit » Et recedens de repario idem episcopus cum dictis clavibus usque ad dicta foliata qux sunt prope dictam ecclesiam, ibidem recitavit jus suum psxdiOum dicto domino, & quz jure suo utendo przmilsa fece— ] rat, qux dominus de Torcio iterato recognovit praemifla ; & fuit per esgardum curix episeopi judi- caram de iis i quo facto episcopus reddidit ei aidas daves, dicendo : commendo vobis illas claves, 8t cuftodiam reparii hujus de Torcio, qno usque nos vel succeflores noftri huc venientes, eas a vobis requlra- mus *, qui dominus eas hoc modo recepit. Interfuerunt autem iis prxsenres vero & teftes rogati fratres P. Fontis-dalds, Guillelmus Baffiacensu, & de Loco-Dei abbates, dominus HymoGus, domino Ro- fino, dominus Guillelmus, dominus de Novo-vico & magna multitudo clericorum & Iaicoram. poftmortem vero dicti Eblonis, Eblo junior filius suus fecit dictum homagium episeopo Guillelmo ; & poft mortem illius Eblonis junioris, (casu fortuito mor— ] tuus eft & deccflit line liberis,) dominus Savaricus de Vivaonamiles, habens in uxorem sororem dicti Eblonis junioris, fecit dictum homagium epifcopo Guillelmo, & in ifto & in omnibus aliis prxmiflis homagium fecit epifcopo de redditione caftri & clavium publice, illud idem quod in pczcedenti pagina fuperius est eiprelsum &similiter ex parte episeopi deesgardo& commenda. Tenuu l/. GOLISMENSIS. 454 A xvr. Pulla Johannis papæ XXII. qua Galhardum ab Arelatenjisede ad Engolifimensem transta- tum cum facultatesemper utendi pallio, a juris- dictione archiepiseopi & capituli Burdiga* lensis eximit. JO a n N a s episcopus servus servorum Dei * venerabili siatr i Galhardo episeopo Engolisinenfi sa- em & apoftolicam benedictionem. Per fonam ruam paterna ptofequentes iu Domino charitate, votis tuis libenter annuimus, iu iis praeferam, qux personz tux j qilietem refpicere dignofeunnir. Sane pro pane tua suic nobis humiliter supplieatum ut te, qui ex cenis & rationabilibus causis per re tunc nobis expositis, re- gimini Arelatensis ecclesue cui przeras sponte ceflifti, quemve poft hujusinodi ceflionem tuam per nos ad- missatn, ad nue supplicis petitionis instantiam ad En- golisinensem eccleliam tunc pallore carentem autho- ritate apoftolica, & de fratrum noftrorum eonfilia duximus transferendum, curam & administrauonem ipsius tibi plenarie committendo, a jurifdi&ione venerabilis fratris noftri archiepiscopi & dilectorum fi- lionim capituli, & ecclelix Burdegalensis metropoli- tanx tuam ecdefiam Engolifmenfem ad vitam tuam eximere de benignitate apoftolica dignaremur. Nos igitur volentes in hoc personatn tuam, cui per alias noftras litteras ufum pallei ad vitam tuam duximus — reservandum j contemplatione prefertim ipsius pallei > in quo plenitudo pontificalis officii designatur, fpo- cialiter honorare, personatn tuam a jurisdi&iotie archiepiscopi, capituli & ecdesue praedictorum ex certa scienria noftra, quamdiu prxsueris ecdesue Engolis- mfcnsi prædi6te, eximimus de gratia speciali, ita quod soli Romano pontifici de extero subefle noscaris, nec idem archiepiseopus, vel ejus officialis, aut quivis alii iu te, vel officiales aut vicarios tuos jurisdi&o- nem aliquam valeant exercere, nonobftanribus qui- buscunque privilegiis, 0C litteris apoftolicis eifdem archiepiscopo, capitulo, & ecclesue Burdegalenfi con- ceflis, etiamsi, de ipso plenam & expressam oporteret iu przsentibus fieri mentionem ; nos enim itritum decernimus & inane, si quid contra hujusinodi exemp-* ) tionem noftram contigerit anencari ; nulli ergo om- nino hominum liceat hanc paginam noftræ exemptio- nis, & conftitutionis infringere, vel ei ausu terne- rario contraire ; si quis autem hoc attentare przfump- serit, indignationem omnipotentis Dei, & beatorum Petri & Pauli apoftolorum ejus se noverit incusiirum. Datum Avenlone, nonis Martii, pontificatus noftri anno fecundo. XVII. Charta Hugonis Engolismenses episeopi pro P, outtiH- monastrrio de Grosse-boseo. HU g 0 Dei gratia Ehgolisinensu episcopus dile— 115 j. stis in Chrifto filiis Guillelmo abbati Fontis-vivi, ejufque fratribus canonicam vitam profeflis veram in Chrifto falutem. Caritatis pia devotio, & suseepti a Deo episcopalis officii cura nos ammor.et religiofis de- sideriis facilem przbereconsensum, utjufta vora humilium de coniensu noftro celerem sortiantur effec- tum. Eapropter, fratres xariflimi, veftris juftis poftu- lationibtis annuentes, eccleliam S. Petri dc * SofnniacO *Sofrinuc. consilio & affcnsu canonicorum ecclelix S. Petri En- golism. fedis, falvo jure & dignitate Engolismensis episeopi, vobis veftrisque succelforibuS in perpetuum damus & concedimus, ut eam integi e cum pertinendis suis ecclesia veftra in perpetuum habeat & poflide.it. Uc autem hxc noftra donatio & conceflio certior & F f ij 455 I N S T R ( hrmior habeatur, in hac rarta propria manu subscrip— A funus, camquc sigillo noftro muniri fecimus. Huic donationi interfuerunt Chalo Engolisin. thefaurarius, Guillelmus Vendrici facrifta, Geraudus Benedicti, Rai- naldus dc Monte— Berulfi, Tetrus Charelli, Johannes de Scnovila, & Focaudus de Veireires, sacerdotcs & canonici. Hoc autem factum eft v. Kalcnd. Novcmbr. Dominicz Incarnationis an m. c. lv. Romano pontifice Dom. Adriano IV. Ludovico rege Francorum, Acnrico duce Aquitanorum, Willelmo Talafcr comite Engolifmenli. Ego Hugo Engolismensis episcopus sub- feripti. SS. XVIII. Petri episcopi Engolismensis charta pro eodem I monafierio. 1177. E T R u *’gresta Engolismensu episcopus, 1 dilectis in Chrifto filiis Bemardo abbati dc Grolso- bofco, ejusque religiolis fratribus monachicam vitam profeffis perpetuam in Chrifto salutem. Juftis petendum votis facilem przberc aflcnsum, & ea qux a rationis tramite non difeordant, effectu prosequente complere debemus. Eapropter, dilecti in Domino filii, quia Deo donante, ecclesue veftræ religio, vita, ftatus, & habitus in melius mutata sunt, nos veftris juftis & honeliis petitionibus grato & benigno concurrentes alsensu, ecclefiam & Petri dc Sofriniaco, 3uam de dono bonæ memorix domini Hugonis prx— I ecelsoris noftri Engolismensis episcopi ecclefia veftra polfedit, vobis veftrisque succefloribus in perpetuum donamus & concedimus, uc eam integre cum perti- nentiis suis, falvo jure & dignitate Engolismenfis epifeopi ecclelia veftra in perpetuum libere habear & quiete poflideat. Et ne aliquis propter mutationem religionis & ordinis ecdeliam vcftram turbare vel inquietare prxfumat, nos donationem a przdecelsore noftro factam, racam & firmam habemus, & eam prz- senrium auctoritate confirmamus, ftatuentes ut nullus contra donationem & confirmationem noftram venire prxfumat. Si quis autem contra venerit, iram ornni- potentis Dei incurrat, & fit anathema in perpetuum. Fasta eft autem hujus donationis confirmatio apud Grofliim-boscum sequenti die poft fertum purificationis B. Marix, anno ab Incarnatione Domini m. c. lxxvii. in capitulo, audientibus Burgundione Engolismenfis ccclevue magiftro scolarum, & Rocberco de S. Gcr- mano, & Iterio clerico noftro, & Petro dc Sarazac, & Johanne dc Grana, & Geraldo cantore, & Petro Borncllo, & quamplurimis aliis. Hae duo infirumenta que D.Jac. Boyerexscripfit, publica luce donamus, ut pateat monafierium de Grojso-bosco, primitus nuncupatum Fontis-vivi, occupatum fuisse u canonicis Regularibus, tum cefiisse monachi/, procul dubio Cifiercienfibus. Certe non re peri- tur infirumentum fundationis » nec aliud infirumentum hu duobus antiquius. J M E N T A 456 XIX. Charta fundationis parthenonis dEspanhac, benesicio Ademari, Corona abbatis. IN notnine S. & individuae Trinitatis. Omnibus Chrifti fidelibus tam przsentibus quam futuris, Di— 111’* vina favente clementia, sit notum quod ego Adema- nis, Dei permilfionc ecclesue S. Marix de Corona abbas, de consensu & voluntate fratrum noftrorum, Divinat pietatis intuitu, &vt religionis ordo augmen- tetur, donamus iu perpetuum atque tradimus ecde- sum d’Espanhac cum omnibus pertinendis suis infra aquam Celeris, videlicet terris cultis atque incultis, 5 lilvis, pascuis, seu ceteris rebus tibi dominæ Eliza- bcch& omnibus aliis dotninabus qux ad eundem Io- cum causa vivendi religiose accefferint, ut ibidem sub ordine disciplinae & contemplatione Dei vivere valeant. Libertatem etiam talem vobis atque prædidz ecclesue, auctoritate Dei & ecclesue B. Mariz de Corona, & noltra concedimus quod io nulla pietatis exa&ione vel servitio domui eccleliz B. Maris dc Gorona teneamini, excepto quod pro reverenda * duos aureos pro censu annuatim in fefto Pentecoftcs domui dc Corona perfol- vendos retinemus. Verum si in eadem ecclefia congregationem dominarum fieri contigerit, & priorilsam ibi Domino concedente, habere voluerint, libertatem eligendi fecundum Deum inter vos habeatis, falvo 2 tamen jure confirmationis quod nobis ac noftris fuc- celsoribus rcservamus. Si autem controversia de electione inter dominas, quod Deus avertat, insurgetet, ad nullum alium przlatum propter definirionem ejus- dem, nisi ad nos vel succelsores noftros volumus uc recurratis, omnique contradictione, & appellatione cclsante. praeterea decimas propriorum laborum, Bc nutrimentum animalium vcftrorum vobis remittimus & donamus, hoc tamen salvo, si aliis hominibus terras aliquas de veftris ad colendum conccflcritis, dicti ho- mines exinde decimas solvcre noftris fratribus tenebuntur. Si vero insuper fratres noftri de sylvis didae ecclefix arbores ad aedificia fua resecare voluerint, facultatem eis plenam retinemus. Praeterea si in pradiOa ecclefia aliquid corrigendum emendandumque nobis Dvcl succelsoribus noftris visum fuerit, corrigendicmen- dandique volumus habere potcftatem. Si autem, quod absic, contingeret quod ibi dominarum conventus fieret, vel nullae penitus ibi dominæ habitarent, nullum per prxdictana donationem praejudicium volumus ecclefix B. Marix de Corona exinde generari, immo vellemus supradistam ecclefiam cum rebus jam didhs absque diminutione aliqua recuperare. Ut autem prx- sata donatio majorem habeat firmitatem, præfentem paginam noftro sigillo duximus confirmandam. Afta sunt hxc apud Figiacum anno ab Incarnatione Domini m. cc. x. mense Februarii. • Hodie hæc jura vigent, & pro duobus aureis quindecim solidi noftræ monete persolvuntur.