Gallia Christiana 1720 02/Instrumenta/Santonensis
457 INSTRUMENTA QUÆ AD P E R T I / I. Diploma Agnetis Pictavorum comitissee pro S Mariæ Santonensis parthenone. 1047. t t EG o Agwis comitifla comparavi de ▼illelmo de Parttniaco auctoritate filii mei Aquitanorum du- * la Sevre » cis Willelmi, infulam quz vocatur Vicus in pago Pic- tavenfi, sitam in maritimis aqua * Seuriz, habentem sinistro latere haud hiulcum caftellum Fonteniaci, ad orientem monafterium S. petri Malliacensu prospi— g cientem, quam de illo supradicto willeltno sic in- tregram emi, ut nihil penitus in ea remaneret, quod pro rectum debitum quivis unquam rechmare poffit, totam scilicet ecclesiam cum appenditiis, terram & ædificia, & quz inde exire debent confuetudines, pifcarias per omne maritimum circumquaque. Dedi Villelmo pro hac infula mille 3c quinquaginta nummorum solid. cum plurimis auxiliis quz sibi alias feci. Hanc meam emptionem annuit meus filius Pi&avinus comes ▼illelmus i similiter annuerunt uxor hujus Willelmi Partheniacenfis Arengarda nomine, & filius ejus prior natu Willelmus, & fratres ejus Gofcelinus S. Hilarii thefaurarius, & Simon, & Geldoinus. Horum pater cum illis nominatis filiis jurejurando fiduciam C mihi dederunt, nunquam in suturum hjrc mea emptio & venditio per aliquem de suis heredibus reclamaretur &c. Hanc infulam ficut emeram, concefli ecclelix quam apud Xantonas civitatem in honore sanctae virginis Mariz & omnium Sandorum humilis ejus ancilla de novo fundavi, & sandimonialibus in eadem omnipotenti Deo, sub S « Benedidi regula fervientibus pro redemptione animae rnex, & salute filiorum meorum, tali tenore supradictæ ecdeliz contuli, ecclefiam cum appenditiis, & omnia &c. Er fi forte locus qui est apud Xantonas omnino deftrueretur, sic deftino, ut ubicumque aufugeret abbatifla cum monachabus, vel deveniret, vel hospitaretur, hujus emptionis noftræ redditionem, vel expletum sibi & suis accipiat in vi— 1 vendi ufum. Quod fathim ut stabilc videretur, D. Willelmus & uxor Arengarda filiam quam habebant parvulam Deo & matri sux, & omnibus findis ad inibi fecviendum obtulerunt, & de hac venditione donum super akare matris miferunt. Hoc quoque donum confirmavimus, & fidelibus teli, cartam roborandam tradidimus. Signum Willelmi ducis Aquitanis, S. comiciflz Agnetis, S. Isemberti Pictavi episcopi, S. Arnulphi Santonensis episcopi, S. Willelmi Partheniaccnsis, S. "willelmi filii ejus, S. Jos- celini fratris ejus thefaurarii S. Hilarii, S. Simo* nis fratris ejus, S. Geldoini fratris ejus, S. Ebo- nclli fratris ejus, S. Beatricis fororiS eorum, S. Hu- gonis & Willelmi nepotum ejus, S. Hugonis p * ChateI— vicecomitis de * Caftroairaldi, S. Stephani Rufi de r*u^— Caftroairaldi, S. Johannis * de Chinone, S. Gui- • PruiiJy1. donis * de Pruliaco, fignum Willelmi Bastrrdi, S. Bu- * Morta— cardi * de Mauritania, his & aliis multis videntibus, gnes. Actum eft civitate Xantonis anno ab Iiicarn. m. xl vn. Indid. xv. Henrico rege Francorum in Dei nomine feliciter. Amen. Et sciendum quod omnes episcopi qui ad ecclefiam B. Mariæ adfuerunt dedicare, ex- eommunicaverunt illos qui donationes factas illi ec- cleliz deftruxerint. Ifti episcopi fuerunt Archcmbaldus sancta:Burdegaleflsis ecclelix arcbiepiscopuS, Hugo sanstx Bisunticcnsir, ecclesiæ indignus archiepifcopus, 458 ECCLESIAM SANTONENSEM NENT. L Aimo sanstre Bituricensis sedis archiprxTul, Arnulsus fanstre Santonica ecdesue novus episcopus, Hugo Ni* vemensis ecclelix humilis episcopus, Willelmus Er>- golifmensu ecdesue humilis fetior, Geraldus Petra- goricorum episcopus, Pudicus fanctz Nannericæ ec- defae episcopus, Jordanus sanstre Lemovicensis ec- clcsue episcopus. H. Excerpta ex tabulario Angeriacensi ad Ramnul- fum Santon. episeopum saectantia. DUm invigilare debeat cura pontificalis ecclesiis disponendis, ut iu ulium pcnonanim providen- tia mittantur, per quarum sollicitudinem iu divinis officiis gubernentur, inædificiis conftruantur, in ornamentis honorentur; ego Ramnulfus Santonicæ sedis episcopus, do & concedo ecclesiam sanstz Maric de Corma * monafterioS. Johannis, ut eam semper ha— *deCorme beat & iu « ternum poflideat ad laudem & honorem Dei ^rchbrejby- & beate Mariz femper Virginis. Hujus donationis car— tcra/u <ic tam ligno cnicis confirmo. ^*. S. Petri archidiaconi. Arvcrn. S. Gaufridi capellani episcopi. S. Johannis prioris de Mauritania. Ex chartnl. Angerinc. ftl. rv. rx. xt. verfi. ’Idem Ramnulsus episcopus subseribit cum Amalvind archidiacono, & willelmo archipresbytero, chartae 3ua Willelmus Legerii archipresbyter capellam S. Ra- egundis, qux est in caftro Talemonio concedit An- geriacensi monafterio per manum & consilium Ram- nulfi Santonanun episcopi, annuentibus Benedicta atque Jofcelino ejusdem capellz capellanis, hoc donum corroborante Ramnulfo praefati caftri domino. Idem Ramnulfas Angeriacenfis monasterii benefactor pracipnus, seanentem edidit chartam. Cum conliaerarem ego Ramnulsus Dei gratia San- tonenfis episcopus ecclesiam * S. Arcdii sitam juxta ♦ Herie oppidum Maftacii, bellorum incendiis confumptam, u & per imperitorum sacerdouim inertiam libris ac or— fuit eredum )namentis denudatam, pofleflionibus quoque suis ex— capitulum spoliatam, ad horum reftaurationem magno esse opus auxilio patenter intellexi. Unde ex pastorali cura ab J omniporente Deo mihi commissa, consilium cum per- sonis probabilibus habui, ut prxfatam ecclefiam in dispontione virorum Deum timendum mitterem, per quorum indullriam ea qux male peflundata jacebant, in bonum ftanim erigerentur, diruta cofiftrucrentur, disperfa colligerentur. Ad quod perficiendum nichil melius arbitratus sum, quam ut cœnobio Angeliacensi adjungeretur » Ramnulsus Santonensis ecdeliz humilis episcopus > & archidiaconi ejus Amalvinus & Petrus, & canonici ejus, communi alTenfu ecclefiam B. Petri de * Mestacio, * Mastaj. ■’cum appendiciis suis, cimiterio, vincis, terris, &c. donant ecclelix S. Johannis, & Afculfo abbati, & monachis. Factum eft hoc anno ab Incarn. Domini M. xcix. Urbano II. Romanæ Sedis pontificatum exornante, Amato archiepifcopatum Burdegaicnsem admi- niftrante pariterque beati Petri legatione fungente, philippo in Francia regnante, Villeimo ducatum Aquitanis tenente. Ramnulsus Santonensis venerandus episcopus dedit ecclefiam quandam * Pariniacum nuncupatam, in ho— * Pregnac tiore caftri Maftazii siratn, Deo & S. Johanni præcur- sori, concedente petro venerabili archidiacono, a"" atque Conftantino archipresbytero. Hoc autem donum F f iij 459 I N S T R U • CrefTe factum est apud * Creffiacnm vicum, iu manu Hugonis i •fy™ratuI monachi in dotno monachorum » riteoiCa’Uc pofterorum utilitati consuleremus, convenien- fubja— dara inter abbatem i>. Johannis, & canonicos S. Ste- « r. tephani factam de capella S. Marix qux eft infra muros * Morta— * Mauritanix litteris subnotavimus. placuit enim 8nc* przfato abbati ut illud juris quod in supradicta ca- • S. Ro— pclla habebar, & ecclefiolam * S. Romanicum rena main de Ulrici Amuchonis pro ecclesia de Barzan canonicis re- ^cicuont* a • v « * i c* linqueret. Haec autem commutatio tn capitulo San- tonensi facta est przsenubus & benigne faventibus Ratnnulso Sanconarum epifcopo, Petro quoque ar- chidiacono, & ▼illelmo ardiipresbytero cum aliis multis. S. Josccramni de Mauritania. Ex tabul. Angeriac. frl. iv. xx. xi. Pxtalalar. Ramnulsus Santonensis episcopus & canonici majo- ’PiOar’1"1 r’s ecclesueejusdemcivitatis, conceflerunt abbati Rai— 1 naldo & monachis S. Cypriani eccleliam S. Leodegarii gc qux in ecclefia de Tanae adquifieranr, & eccleliam S. Mariz de lfla, & decimam de S. Severo, & cetera omnia qux in episcopatu adquilierant. S. Ramnulfi episeopi, petri archidiaconi, Arduini, Helix, Adatn, Rainaldi, Chai, Gaufftedi de Chat, & aliorum » Philippe R. Mabiiloniut iu appendice ud rem. V. Annal. pag. tto. edidit quamdam chartam, ubi sit mentio Ramnulfi » sed iu multis emendandam ex observationibtu D. Jac. Boyer qui eam legit chartularii Anger. frl. fe. eoi. i. primo legi debet au. m. xc. non m. xcvi.q^ quidem indictio kiv. ab ipfi Mabillonio notata convenit an. ( * havo— looo, non vere tofi. Secunde*procerum qui in charta diseMS™ « rece » se, ltttr suppisnde snnt nomina hoc mode: tct Hugo de Surgeriis, Albuinus de Rocaforti, Aimericus Bechetus, Oftendus Conftantinus, & Wil- lelmus filius ejus, Hugo Serpentinus,’Willelmus Galterius, Mainardus Oftendus, Ademarus Funcllus, Gausiidus Geraldus, Amaldus de Chambone, Johannes de Santonia, Ramnulsus Lambertus, Ram- Bulphus de Vilarciaco, petrus Trenchardus, Gerardus de landa Herminia fisainte Hermine) Willelmus Johannes, & Morinus frater ejus, & Villelmus Bemardus. Tertio pag. ito. linea t7. pefi gradu adde pergit. I. Ia. abbatia lege abbatem. /. se. Ildebrandum lege Aldebrannum. Z. is. Santonicx diacesis lege Santonis ecclesiarum. pag. S4.0. lin. so. poft Tzunuco adde sufpirans. bn. it. Altanus lege attavus ejus. Ramnulsus Santonensis episcopus donavit ecdefiam de Chero Deo sanstoque Johanni die fando Nativi- taris ejusdem, in manu domni Ansculfi abbatis audiente petro archidiacono, & Marchario priore fanstre Radegundis. Ex chartulario Angeriac. fol. lxii. columnae, idem Ramnulsus benedixit Fulcherium monasierii B. Maria Tauniacensis, vulgo Taunaj-Charente abbatem pri- mum, anno m. xc. non m. xc vi. ut habetur in appendice unnal. Benedict. tom. j. pag. 6 ; o. III. Charta de decima Nioli quam Petrus de Ntolo atque Willelmus clericus fratres comparaverunt, \i, t Sunt » — & postea beatæ Mariæ reddiderunt, Willelmo sedem Santonensem tenente. 11 j j. n Ntiquorum relatione didicimus, & in carrulis noftris feriptum habemus, quod dux Aquitanorum Gausiidus, donavit ecdesue beatx Marizdecimam de Niolio, unde syIva noviter extirpacafuerat, vel unde in pofterum extirpanda erat. Hanc utique donationem conceflir poftea vrillelmtis Fre^dandus, tempore do- • S Mariæ minæ Hei lendis abbatilsie *, sicque ecclesia B. Marix S*nt*n. annis multis tenuerat decimam illam in pace. Poft multum vero temporis Gaafrediu dc Ponte, & frater MENTA 460 i ejus petrus de Niolio volentes ipsam decimam eidem ecclesue beatae Mariæ subcrahere, & fibi quasi propriam subjicere, zftivo tempore rapuerunt er.m in arca de manu dotninz Agnetis monache per violentiam i sed non poft multos dies per redum judicium factum ia curia willelmi comicis Pictavienfis, satisfacientes ei de injusia calumnia, refticuerunt fibi & dominabus integre quod invaserant. Eodem anno supradidus Gausiidus prarfentem vitam perdidit morte prxoccupa- tus, cujus obitum cum audiflet dominarum congregatio, praeparata proceflione sua ver erunt apud sandutn Eutropium, ibique in capitulo antequam corpus se- pulturx traderetur, petrusdeNiolioatque willelmus clericus fratres ejus supra memorari Gaufredi, jam dictam calumniam & querelam gratis dlmiferiint do- minabiis, rogantes eas ut pro animabus patiis & fratris 5 eorum annivessarium facerent Terne1 in anno j & con- ccfliun eft eis; & ut hoc diiuiflum firmius haberetur, ipsis manibus suis ligna crucis iu charta fecerunt, dantes eam in manibus dominarum Emx videlicet sa- criftanx, atque Theodorz, iftis videntibus Wllldmo Gabiliant Comitis przposico, domino Francone, Hei ia vicario. ▼ illelmo David, multifquc aliis nobilibus viris. Ex altera parte Pontio priore S. Eutropii, Iterio monacho, petro Girbcrti, atque Pipino canonicis S. petri » Villelmo de Pino, Aimaro capellano didan- tc ac scribente ipsam cartam, petro Cirberti, FuJchc- rio, Rufo, Villelmode Petragorico capellanis ecclc- six beatæ Mariae teftibus, atque aliis pluribus, anno Incarnationis Domini M< c. XXXIH. rcgbatKC Ludovico q Francorum rege, Villelmo Aquitanorum duce, V I- Iclmo Sanctonensi pontifice iu Dei nomine. Atren. S. Ademari scriptoris S. Petri S. Willclxni Num —f fratris. IV. Charta Bernardi Santonensis episeopi ecclesiam Er chaH. S, Nicolai de Mornate Raymundo’5* abbati S. Rufi concedentis. BErnaaoUS Dei gratia Sanctonensis epileo* pus, dilectis in Chrifto fratribus Raymundo abbati 11 Uc canonicis S. Rufi tam przsentibus quam futuris in perpetuum. Episcopalis officii efle dignoscicur, reli- giosa loca diligere, eifque ex intuitu pietatis congrua D impertiri beneficia. Eapropter, diledi in Domino f.a- tres, confidcrara honeftr.te & religior.e veftra, qiue in dies propitiante Domino magis ac magis dilarrtur, eccleliam S. Nicolai de N*omaco cum pertinentiis suis, confilio capituli noftri, & communi cor niventia fra- trum ejusdem ecclesue, donamus, perreniisquctemporibus quiete habendam conredin ns, ut ordo canonicus ibidem a vobis confervetur, falvo jure & auctoritate Xantonensis episeopi, in obedentia prioris & fratrum ejusdem ecclesue, qui ad regendas capella- nias eidem epifcopo przsentati fuerint, & in ceteris omnibus quse ad dignitatem pertinent episeopi & mi- niftroium ejus, & falvo cenfu quem sub anntu pen- sione quinque folidorum eccleliz Xantoncnsi reddere eadem consuevit ecclesia. Uc igitur hxc donatio noftra g firmior certiorque habeatur, præsenrcm inde canam fieri, & ligilli noftri munimine roborari fecimus, manu propria subscribentcs. Si qua ergo ecclcfiaftica secularisve persona, hanc noftrx donationis paginam fciens contra eam temere venire tentaverit *, nisi femcl, fecundo, tertiove commonita condigne resipueric, iram & indignationem omnipotentis Dei, & apoftolorum ejus Petri & Pauli incurrat, & excommunica- tioni fubjaceat. Datum apud fandum Florentium juxta Niortum, decimo fexto calendas Sept. Dom. Incarnationis anno m. c. lix. indictione vn. Romano pontifice domno Adriano papa IV. Henrico rege Anglorum & duce Aquitanorum, epifeopatus vero noftri anno decitno octavo. EgoBernaidus Xantonensu episcopus. 461 ECCLESIÆ S. E^o Eldradus Xantonensis archidiaconus, conccsll &, suoscripfi.Ego Helias Xantonensis ecclefix decanus concedi & fubfcripfi. Ego Johannes archidiaconus con- cefli Sc fabscripfi. Ego Michael cantor Xantonenfis cc- desiz, conceffi & subfcripfi. Ego willelmus canonicus Sc archiprelbyter de Surgeriis concefli & fubscripli. Ego . r/.„., * Adetnarus Carbonelli canonicus conceffi & fubscripli. • lacm ut’ « e r pmamm Ego G. Mameaci concclii Sc subfcripfi. Ego Helias Bernarilo canonicus concefli & fubscripli. Ego Petrus papini con- jut-rogatu & subfcripfi. Ego Villclmus Aleardi canonicus concedi & fubfcripfi. Ego Robertus capell. conceffi & subfcripfi. Ego petrus Helix canonicus conceffi & fubscripli. Ego Ademarus subfcripfi fic conceffi. V. Judicium BernardiSanton. episcopi, pro abbatia <£ Stephani de Vallibus, adversus JFT de Monte — Andronis dominum castri Didoniæ, ejus libertati infestum. np, T7Go Bernardus Sanctonenfisepiscopus, omnibus l\in Chrifto fidelibus tam prarfentibus qaam siicuris. Cum in sccalaribus negotiis antiqua sit consuetudo te- stibus & feripto, quæ rationabili & prudenti consilio gefta sunt, ut rata habeantur, firmare, expedit in ecclc- siafticis id fieri, quibus malignantium pravitas impugnans veritatem supius nititur obviare. Notum itaque fieri volumus, quod ecclefia B. Stephani de Val. quam Vu. de Monte-Andronis dominus caftri Didoniæ super quibufdam, ea eam renitente, infeftabat, ab omni exactione & illius & omnium succclsorum suorum itn- munem se fecit. Cum de illis inter se altercarentur, hoc modo afferebat fi quidem Vu. ille, inmanfionariis hominibus illius ecdefix, quam illuftres viri qui eam fundarunt posseflionibus suis Sc reditibus ditarunt, quasoam exactiones & consuetudines fe habere, de quibas has exteris praeferebat, dicens quod homines • /.quoties, illius eccleliz armis illum sequi quxrens * terram suam hosies sui ingrederentur, & quod ad mandatum suum cum illos vocarer, venire debebant quod nisi facerent, pafcua qux fua efle dicebat, Sc vias, & aquas, & • s. inhibe— ornn, a qu « illius csi*cnt’>Ilis inhiberent *. Contra vero tentur. ecclefia ifta inftantius cum omni reluctamine hzc omnia negabat, afferens quod nec consuetudines ictas, nec vigeriam, nec exactionem aliquam in hominibus suis habebat, nec habere debebat ; nam ex his omni-1 bus & aliis exactionibus a primo lapide per tempora Ionga fe suilse liberam Sc nomines suos, Sc else debere dicebat. Cum vero haec efiet prædifti Vu. impeti- tio, Sc negantis ecclesue refutatio, inter eos pax inventa eft, mediante concordia, & finis fic huic im- petitioni, & querelz ecclesue impolitus, ut impofte- rumexrincta radicitus ita succiderenir, quod nec ille Vu. nec aliquis succeflor ejus fuper his iu aliquo cc- defiam illam, vel homines suos infeftare, nec aliquid ab eis violenter unquam exigere deberet, nolens…. Ecclelia quod suum erat retinere, quod fxpe fit : dedit x. libras effordatorum nummorum cariutiveprxdido Vu. & juftae an injuftæ forent illo consuetudines & & exactiones, quafcunquc sc ibi habere dicebat, cc— _ elefiæ illi Sc hominibus suis omnes eas finivit & conceflit tam in vigeria, quam contra lioftes terram suam ingredientes, prosecucione & hominum ante fe advo- cauonem & in czteris omnibus exactionibus quæ qua- licunque modo ab hominibus illis exigebat, indulxa & concelsa libertate illis Sc pascuarnm, & aquarum, Sc viarum qtue omnia communia debent esse : con- ceffic nihilominus ut si super aliquo de hominibus illis clamaret pro quolibet delicto, nec per fe, vel per alium ad exequendam inde sibi juftiuam vocaret, nec cogeret, si clamans ad abbarem pœdictx ecclefix querelam fuam illi oftenderet, qui de homine suo ante se jufticiam & clamanti faceret. Factam eft hoc & con- ccfliun a jamdicto Vu. v. Idus Decembris in domo A N T O N E N S I S. 462 religioforutn fratrum de Sabluricellis, apud S ; Ro manum de Bcnais, * ubi ratum haberetur impofterum. ♦ s— a »
» Iplemet huic cartz ipsa manu subjacens, signum fecit in prafentia noftra, videntibus Sc audientibus Siguino abbate illius ecclesue de Val. & Johanne vicario fratre Sabluncellenli, & Vu. Aleardi capellano noftro ca-4 thedrali canonico Xan&onico, Sc magiftro Gabardd de Medis, & magiftro Ollensio de Didonia prelbyter ! s, Rainnulpho domino de Takmundo caftro, & Helii filio suo, Sc Guiberto de Didonia Sc Vu. Bo- vone, & Gombaudo Arnaudi militibus, & aliis multis tam clericis quam laicis. Quod nos ne a memoria decideret, ad munimentum rei, praesentcm chartam exinde præcepimus fieri, & figilli noftri impressione muniri anno quo factum eft m. c. li. ab Inc. Domini 3 Indict xv. Romano pontifice domino Eugenio, Lit- dovico rege Francorum & duce Aquitanorum, domino Gaufrido Burdegalensi archiepifcopo, episoopatus noftri anno x. VI. Privilegium Ademari Xantonensis super ecclesid de Arpes & aliis bonis, AD a m a r u s Dei gratia Xanctonensis episcopus dilectae iu Chrifto filix Agneti ecdefis S. Marix abbatiflx ejusque fororibus in eadem ecclelia Dei fer- vitio conftitutis & deinceps conftitnendis in perpe- ruum. Juris & xquitatis dictat disciplfna, necnon sa- erorum canonum afleverat auctoritas ad epifcopale spectare officium loca religiosa diligere, eisque caritatis intuitu congrua impertiri beneficia. Eapropter, dilectae in Domino filix, confiderara honneftace atque religione veftra quz in dies, Deo annuente, magis ac magis dilatatur, ecclesiam S. Marix de Arpes cum omnibus ad jus ipsius ecclefic pertinentibus robis Sc ecclefix veftrr perpetuis temporibus habendam donantes concedimus, eandam ecclesiam fic cetera bona quae ibidem inprxsen- tiarum poflidetis, aut in futurum, Deo annuente, acquirere poteritis, auctoritate pontificali vobis confirmantes, recentis xn. nummis in AflumptioneS. Mariæ nobis fic successoribus nolhis annuacim pcrsolvendis, aeque falvo in omnibus & per omnia jure Xanstonensis epifeopi ac- que niiniftronim ejus. Statutum itquidem fuit a nobis atque concelsum, quod vobis liceat capellanum iu ) praefata ecclelia epifeopo Xanctonensi præscnrare, cumque de prxsencatione veftra recipiendum decrevimus fi in aliquo, quod absu, notabilis non extiterir. Quod ut hxc noftra donatio firmior certiorque in pofterum habeatur, fuccelsoribufque noftris evidens ac manifefta pcrfiftat, ad evitandum controverfix obli- vionis incommodum, prxfens inde feriptum fieri sigil- lique noftri munimine corroborari fecimus. Hujus autem donationis noftræ teftes fune ifti dilecti filii noftri Johannes Aunisiensis archidiaconus, cujus con- silio & assenfu hoc donum fecimus, magister Arnau- dus, Petrus dc Phalac notarius nosbci, ccclcsiac S. Petri canonici Aimericus Bertet, Helias Arnaudi capeilani S. Marix, Iterius scriba, willelmus Fascetus, Johannes Thebbaudus facerdotes, Agnes prxfata abbatilsa, Agnes sacriftana, Hymbcrea Maremnuepriorissa, Ga- larda, & plures alii tam clerici quam laici. VII. De ecclesia S Bartholomæi in pago Altdensi tempore Rernarde Santonum c iscopi ædificata. TEmporibus Ludovici regis minoris, lilii Ludovici Magni regis Francorum, qui mortuo Guillelmo Pidavorum comite apud S. Jacobum, filiam ejus confilio Sc voluntate patris cum confutatu Piflavenfi, & Aquitarorum ducatu sibi conjugio copulavit » I N S T R U * pais insiirrexerunt in pago Alniensi * duo viri consangui— b d*Auuis. ncj > E)bo de Maloleone, & Gausridus dc Rupesurti cum filiis sceleratis, filiis inquam Belial, disperdentes rotam terram, & interficientes homines, & caftrum Julii supra mare potitum cum viris & munitionibus nihilhominus pofliderc cupientes. Hoc igitur castrum cum adjacenti patria dominus Isambertus vir per omnia pacificus jure paterno polTederat, quoad usque przaictus comes invidis ftimulo agitatus, dandcftina obfidionc exinde quali idem illum expulerat. Et quo- niam przfati duo viri Elbosius & Gotfridus videbantur esse ae genere & familia ipfius Isamberti, adeuntes Ludo vicum regem impetraverunt ab eo tam verbis pacificis, quam armis dominium totius terrz, retenta ab eo dunuxat munitione caftri Julii, cum medietate redituum Rochellx. Deinde duobus his pacificatis, g qui prius discordiam inter fe propter eandem pofles- nonem habuerant, siluit terra in confpectu eorum a praeliis, & dum pacifice dominarentur in territorio Alnifienfi.multituao hominum tam indigenarum, quam advenarum ex divecsis orbis partibus illuc per terram & mare applicantium, poftulaverunt a prxdictis dominis ad habitandum, campum Guillelmi de Syre, qui erat villae & portae contiguus. Quia enim grave erae eis propter vix longitudinem adire parochialem ecclesiam S. Marix de Connia in fuperiori parte ipfius villae sitam, polluta verant libi in campo praedicto ecclesiam fieri in honore S. Barcholomxi apoftoli. Praenominati igitur duo viri eorum petitioni acquiefcentes, convenerunt priorem Ayensem Guillelmum videlicet, & alios fratres suos, ad quorum jus spectabat parochia matris’ ecdesue totius Rochellæ, putantes ut commodam, ubi dictum est, aedificarent ecclesiam : & ad zdificium operis urgendum largiri sunt monachis xx.cubitos terrz in longitud. & totidem in latitud. ubi Guillelmus prior inftantibus fratribus cœpit aedificare ecclefiam per ma- num Petri de Mogono monachi sui, cui hoc opus pro remedio animz sux injunxerat. Unde iratus Bernardus Xantonenfis episcopus, in cujus dioccefi est Rupella, • f. inter— °PUS Guillelmo priori interdit *. Qua de dfcit. caufa Guillelmus prior, consilio fratrum fuorum, cum domino abbate Cluniacenfi perrexit, & papz Eugenio apud Signiam civitatem tunc conftituto rem geftam exponens, licentiam & conceflum & libertatem aedificandi ecclefiam ficut volebat, ab eodem papa obtinuit j infuper ad confirmationem rei litteras apoftolicas ad Xantonensem pontificem deftinacas revexit, datas anno M. c. Lii. Signi ? x. Kal. Martii. j VIII. EataM. Charta Arnaudi Gtmo militis qua S. Stephano & kSmw d* VaNibUS’mu^ta mala *lua intulerat » t.u, ne cedit locum de Desens esitque monachus. * AI. T ? 6° A R.N a u D v s ♦ Gemo, miles de Vall. ex- Gammo. JD cogitans quanta mala ecdeliz S. Stephani de Vallibus & ejus membris intuleram &c. dedi prxfatae ec- clefue locum qui vulgo appellatur Desens : praeterea quidquid juris habebam in duabus manfionibus Petri Bru & Vu. Fou, & x. solidos lingulis annis ad illuminandum ecclesiam. Actum apud Valles in manu Vu. j Funelli abbatis qui tunc ecclefiam regebat, qui me monachum fecit, & ad religionem hujus ecclelix me fuscepit, Incarnati Verbi anno m. cc. ivi. Innocente papa III. regnante Philippo rege Francorum, Richardo rege Angliæ, Othone ducatum Aquitanis feliciter gubernante, Henrico epifcopo Xantonenli. Teftes sunt S. prior ejusdem abbatiæ, G. prior S.Palladii, S. mona- chuS, P. archipresbyter Arverti, R. de Montandra clericus, A. Andros clericus, Vu. Bocha & P. Savaris milites, & domina Ncœbrica qux hoc donum voluit & cooccffit. MENTA 464 IX. Innocentius papa III. confert nonnullaspræhendas vacantes in ecclesia Santonensi lepijeopo & capitulo seribens. CUm de ordinanda ecclefia veftra per dilectos fi- lios… archidiac. & A. Fulcheiii canonicos vef— tp. 3 8. tros cx parte una i & magi ft ros A. veftrum & P. decani • 5’ ecclcfix veftrae procuratores ex altera, habitus fuiflet in prxsentia noltra tradUcus ; ex utriusque partis afler- tione nobis conftitit evidenter decem in eidem ecclefia vacare prxbendas, quarum septem vacavere rsmdiu, quod earum ad nos fecundum ftatura Latei arensis concilii eft don.itio devoluta. Nos ergo unam ex il’is dilecto filio magifteo Fulcher. archiprcsbytc’o de Mattario conferentes, & facientes ipfum a pracfa— *, noftre. tis procuratoribus in przfencia veftra * recipi ad camdcm ; sic duximus ftatucndutn, ut dilecti filii
de Ta ! emundo& de Batiaco abbares P daven.& Xanton. discesiim, 3c Hel… de Grxcia c. nonicus Engolismen. quibus fuper hoc dirigimus scripra noftra ; revocato in irritum, fi quid de ipfis, poft quam ad nos devoluta extitit donatio earumdem, invenerint attentatum*, reliquas sex peifonis idoneis conferant, aflignent, & faciant, appellatione remota, tam prz- fatum Fulcher. quam illos guibus ipfi prxbendas eas- dem contulerint, pacifica ipsorum polseflione gaude- re : quod si tres aliz per vos non fuerint ordinata :, ’nec in ordinatione ipsarum poteritis concordare, ipsas personis idoneis, sublato appellationis obftaculo, afli- gnare procurent, contradictores per censuram eccle- uafticam compefcendo. Quocirca univerfitati vcftræ per apoftol. scripta mandamus, atque præcipimus, quatenus quod ab eis de dictis præbendis fuerit ordinatum ratum habentes, line contradictione qualibet firmiter obfcrvecis. Datum Laterani xi. Kal. Maii pontificatus noftri anno xv. X. Charta Ludovici Transenarini pro Angeriaco. IN nomine sanctx& individuae Trinitatis Ludovicus Dei gratia Francorum rex. Si loca fanda Divino cul- cui mancipata ob amorem Dei & fanctorum ejus rite dis- Dponimus, atque in melius reformamus, a fummoremuneratore ia nobis recompensari pro certo confidi- mus. Quapropter omnium sanctz Dei Ecclcfix fidelium tam przfentium quam & futurorum noverit solcr- tia, & prudens induftria, quod noftrx dignitatis ad- ientes prxscntiam Ragarius comes illufter, & Eblo humiliter noftram expetierunt clementiam, quatinus quandam abbatiam in honore S. Johannis Bspriftæ, in loco qui dicitur Angeriaco, nunc a priftino penitus honore desolatam, cuidam fervo Dei nomine Martino caufa emendandi per praeceptum noftrx re^alitatis conferre dignaremur. Quod & fecimus. Un^e hoc noftrx altitudinis decretum fieri, ac memorato Martino donare praecipimus, per quod prxfacam ecclefiam cum :omni integritate quandiu advixerit teneat, & mona- " chos inibi Deo regulariter viventes auxiliante collocet : ipsi monachi fecundum regulam S. Benedicti omni tempore poft disccflum illius abbatem eligant sibi, & nullus comes aut aliqua persona praepotens aliquod prznominatx abbatix S. Johannis inferat, sed fccun- dum aliorum morem locorum sub regula jam dicti almi Benedicti militantium immunis, sub noftra defenfio- ne, 3c succeflorum nostrorum permaneat. Et ut hoc noftrx audoritatis * emolumentum per succedenria * muni temporum curricula inviolabiliter pcrseveret, manu mentum, propria subterfirmantes, annuli imagine noftri corroborari praecepimus. Signum domini Ludovici ^lorio- fiflinu regis, —f* Odilo notarius ad vicem Eiri episcopi recognovi 465 ECCLESIÆ S recognovi. Actum Pi&ivlsciritate, vn.Id. Januarii, i * indictione xiv. anno autem vi. regnante Ludovico mnene.o— i » re8c Francorara > iu Dei nomine. Arnen. t/iartul. xr. f^uod tnu » — X I. davimut U «rtabilneai Charta Willelmi Aquitanorum ducis ™9+o. pn Angeriaco. nutn. t O. * v HOc est praeceptum quod fecit Willelmus dut Aquitanorum ad monafterium sancti baptiftx Johannis IngiriacenGs. Cum olim Aquitanis diflipata essent ab atrocibus barbaris cuncta coenobia, Villel- * mus dux, clarumque fidus Aquitanis, lux & decus libus ? rX U" patriae, cum * przfulis, abbatibus, suadentibiis inclitis ducibus, cunfitisquc principibus suis, quandam abba— p tiam in honore beanHimi prxeurforis Chrifti Johannis aedificatam, ubi caput ipsius lntitatum efle dinoscitur, corpufqoe sancti tonfefloris Reverendi in loco An- geriaco nuncupato, pro redemptione atque salute ani- mæ sux cundorumque parentum suorum ancillare cupiens, id praeceptum affirmatum habetur, quatenus nemo sorec deinceps mancipium neque vernula in fer- vicio domino suo politus, fi propter expellendam animam suam a gehennx igne loco ipso adiuerere, at subjectus adelle voluerit, ibi que vita viduata rumpendi seculi ad Chriftum migraverit, quitquit de sub- stantia sua loco sansto dimiferit, totum foret fratribus regulariter ibi famulantibus nemine contradicente. Fecit itaque memoratus dux hoc donum praenominati przcurforis Chrifti Johannis » necnon & beati Reve— f rentii ex his pofleflionibus quibus continuo audituri * indomi— eftis. Itaque ex alodo suo indominicatu * quod eft nicato. /itum in pago Sandonico ultra fluvium Cherantonia nuncupatum, curtam unam qux vocatur Pariacus cum ecdelia, & omnia qux ad medietatem pertinent. Item in ipso comitata curtam alteram dimiaiam qux voca- tur Fraxina. Non vero procul ab ipso loco villulam di- •S.George midiam qtue vocatur Paliacum * cum ecclesia integra t*c "* ( b’C recensentnr plurime villa, curter, pradia, & ^natoTal— *omis**tim ecclefia de Fontanico *, ejr de Niriaco *, kburgenfi. ecclefia qua sunt infra caftrum Metultnse*, & infra • Fontenet, caftrum jtfortinse, ecclefiola de Cracmartio, ecclefia • Mefle. Murouif * cum infulis, dua capella S. Petri & • Muron. S. Reverentis iu villa de Bencon ; & poft plura dona subjicitur :) dedit itaque supradictus dux aquam vo- £* Ja Tre— Trcsenciam * pisces ferentem juxta fluvium £ "’Vultuniue * non procul aTalniaco oppido*.Itcm placuit tone* B°U’nrihi, atque bona decrevit voluntas ut quandam filvam • Taunay— 4°^ est ’lta iu PaS° Arjcniflc quæ appellatur * Exul- Charante. verro, pro remedio animx mex & patris mei, vel ** c b0’1 omnis progeniei noftrx ad cœnobium almi przcurso. ouvert cfori fti johannis baptiftz, quod nos ipli aedificavimus, deberem concedere, quod ita & feci. Habet ipsa terra & ipsa Glva in circuitu lacerationes
s d* poft quadam alia dena fic habetur’.)… salinas ccc. & pilcatorias xx. duas. Hoc itaque przcepnim Willelmus filius fuus, inftar genitoris sui confirmare juffit. Hic vero prsefens G. recipiens honorem patris sui cum omnibus principibus nobilium suorum confirmare præcepit, aisertumque perpetim renere, s Tandem poft comminationes exilii & ejectionis ah Aquitania, & poft alia dena iftasub- scriptionet habentur.) Signum Guiilelmi, & iterum Guiilelmi qui hanc condonationem fecerunt. S. Gifle- berti episeopi. S. Arberti vicecomitis. S. Kadelonis vicecomitis. S. Airaldi vicecomitis. S. Ebbonis. S. Hu* gonis. S. Mainardi vicecomitis. S. Joscelini. S. Rai- naldi. S. Airaldi. S. Bernardi. S. Bcnranni. S. Johan- Trans— n’s* S. Grimaldi. Data mense Julio regnante * Lodo- marino. vico rege anno xv. Tomut /s. ANTONENSIS. *66 XII. Charta alterius Willelmi Pictavi comitis tseAipuiis ducis pro Angeriaco » CHarra Viilelmi comicis quam scribi juffit de 107). rebus quas ipse dedit fando Johanni Baptiftx. poftquam in hujus mundi turbine in aeterna tabernacula’recipi mereamur. Igitur ego Willelmus Pictavorum comes & Aquitanorum dux, reminiseens enormitatem meorum lcelecum, dampnatorumque panas perhorrescens, fandorum gloriam inhianter de- siderans, ex mei juris hereditate concedo Domino Deo, & ejus baptiftx Johanni, & fando confeflorl I Reverendo aliquid pro remedio animx mex & genitoris mei Willelini, & genitricis Agnetis, atque omnium parentum meorum. Sunt autem res ipsa : sicz in episco- patu Santonense, & iu comitatu PidaVenfe ift villa 2use dicitur « Lolaicus, hoc eft, ipsam eandem ecclc- am cum omnibus ibi pertinentibus, id est fepulturam & baptifterium cum fiseo pesoyteri ccclcfix pertinenti, cum offerendis & decimis de omni jarrigia, vel de omnibus locis ecclefix pertinentibus quesuis & inquirendis, uc ab hodierno die & deinceps habitatores loci Johannis beati Baptiftx habeant & poffdeanc jure perpetuo. Hanc autem donationem facio in præfenua domni Hugonis abbatis Clunienfium & domni Oddonis ejusdem loci abbatis, videlicet B. Johannis, Sc quaro- plurimorum nobilium monachorum seu laiconun. Si , quis autem &c. Actum publice apud fandum johan- ’nem baptiftam anno ab Incarnatione Domini mlxxiii. Indictione x. epacta ix. concurrente 1. relidente in sede apoftolica domno Gregor io, gubernante Francorun » rempublicam Philippo rege, officium episcopatus San* tonicz fedis gerente domno Bofone. Signum Willclmi Aquitanorum ducis *j- « XIII. Epistola Johannis papæ XIX. pro Angeriaco. Johannes episcopus servus fervorum Dei, urbis ^irCd Romat vicariu s beatorum petri & Pauli apoftulo— (o’j *. rum, omnibus arehiep i scopis & epifeopis Galliamm degentibus, cum W ille Imo religioso duce Aquitano- > rum, & Goffiedo comite Engolisinx civitatis commoranti, necnon Helia comite Pccragoricæ urbis de- genti, fimulque Eliis Hugonis caftro Leziniaco habi- tantibus j itemque Villclmo de Parteniaco, & alio Villelmo de Talamonte, pariter cum Willelmo vice- comire filio Kalonis de Castello-oniaco, Aimerico de Taleburgo, Villelmo de Surgeriis, & Albuino, om- nibufque fenioribus, minoribusve Aquitanis partibus commorantibus falutem beatiffimam cum benedictione apoftolica. Rogamus vos omnes, suorascripti leniore » * & qui hic nomiuetenus non sunt pomi, vos, veftrique succelsores usque in perpetuum cuftodire hujus noftrx epiftolæ textus. Videlicet ut monafterium sanctiflimi ac bcatilTimi præcursoris & martyris Chrifti Johannis, & confelToris domini Reverendi, posicorum in loco qui dicitur Angeriaco, ab hac przsenti die Kal. Maia- rum, defendere ac benigne tractetis cum religioso domno Aimerico ejusdem patre loci, cum cuncta ca- terva monachorum a Deo libi credita ita venerari, su cuti decet in omnibus, maxime tamen pro eo quod, regulam sandiffimi patris Benedicti inibi inviolabiliter audivimus cuftodiri. Quapropter obnixe precamur & prxeipiendo præcipimus, ut nullus Cr ab hac hora inantea usque in facula sxculorum res przdicti tno- nafterii temerare, & quod abfir, aliquid exinde au- serre przsumat, nisi tantummodo ex consensu ejusdem • S. Sauveur de Loulay, & Nostre-Dame de la Jarrie-Audouin. Vtra^ue ccclefiain arcbipresbytcratu $. Johannis Angeriacensts. Gg 467 I N S T R C loci patris & omnium fratrum. Si quis autem hanc i noftram assenionem cuftodire voluerit, habeat benedictionem a filio S. Marix & a przcursore ejufdem Domini noftri Jefu Chrifti, & abfolutus fit a B. Petro apoftolo, & a me ejusdem palloris vicario, ab omnibus peccatorum vinculis, &c. Vos autem valete, & pro me orate. XIV. Charta Agnetis comitissee de consuetudinibus villæ S. Johannis Angeliacensis. C-iTtA T N nomine fanstre & individui Trinitatis, notum io$o. 1 fit omnibus fidelibus prxsentibus & futuris, quod ego Agnes comicilsa pœnitens de malcfa&is quz fece— ] ram ecdesue S. Johannis, & ccclesiis quz ad eam pertinent, in die confecrationis ecclesue, quando scilicet caput ipsius monafterii dedicatum eft, graria prxcurso- ris Chrifti invitante, veni ad selemnitatem cum duo- bus filiis meis mecum venientibus, comice Pidavensi Villelmo, qui cognominatus eft Aigret, & Guidone fratre ejus. In ipsa igitur consecrarione domno Arnulfo Xantonensi epilcopo, ac venerabili Willeltno Engo- lismensi epifeopo, honorabili quoque Brunone Ande- gavensi episeopo, folemniter benedicentibus caput monafterii, alliti ego, & duo Elii mei ante altare S. Johannis, & omnes illas violentias & injuftas exactiones quas in villa, vel in obedientiis fandi Johannis injuftc habuimus & tenuimus, in prxsentia Dei & fandorum cpiscoporum, & domni Gaufridi ejufdem monafterii abbatis, & omnium qui ad dedicationem < convenerant, pariter dimifimuS, & in perpetuum dimittimus. Burgum quoque S. Johannis, cum eccleliis quæ in eo funt, & alodium quod juxta eft, & omnia ad ipsum burgum pertinentia, omnem scilicet terram arabilem, cum vineis & nemoribus, & pratis, sylvis, & aquis, & fontibus, & molendinis, cultis & incultis, qux olitn reges Francorum & duces Aquitanorum S. przcursori Chrifti dederant, sed poftea raptores Sc mali homines abftulerunt, ego Sc filii mei » ecclefix S. Johannis ad integrum reftituimus, concedimus, Sc confirmamus ; curtem S. Johannis, & cuncta qux in ea fuerint, Sc omnes qui ad eam confugerint, cujus- cumque criminis rei unt, securos ab omnibus, & tutos esse praeripimus, Sc nullus his quicumque intra. ambitum ejus ruerint, aliquam violentiam inferre praesumat. Concedimus eriam ut omnes przpofiti eorum Sc vicarii, Sc sutores Sc pelletarii, Sc molendinarii, Sc hortulani, & omnes famuli proprii, Sc qui ballias corvm tenuerint, Sc minifteria eorum habuerint, Sc propria eorum opera egerint ; quos vel hereditario jure habuerint, vel ipfi de nominibus burgi, qui omnes fere jutis eorum funt, pro voluntate sua de quolibet gradu elegerint, quieti ac liberi fint ad fervidum eorum. Nu 11 usque ex his in expeditionem, vel in exercitum eat, nisi comes bellum campeftre facere voluerit. Clerici quoque, Sc milites, ac mulieres viduz, & pauperes omnes, & peregrini qui orationis causa trans- cunc, in cuftodia abbatis, & defensione eccleliz per—. pecuo maneant. Si comes & comicifla vel aliquis hominum de supradictis hominibus querimoniam fecerit, abbas de his omnibus iu coria sua juftiriam faciat, & extra curiam suam nullus eam de hominibus suis facere juftitiam compellat. In hac immunitate Sc libertate sunt etiam illi duo vici intra burgum S. Johannis, quorum unus vocatur Rua Alerici, alter Rua epif- copalis. Nundinas atqre mercata ecclesue S. Johannis libere habenda concedimus. Hominibus vero cujuf- cunque negotiationis causa transeuntibus, venientibus Sc redeuntibus, nullam ulterius violentiam inferemus. Ceterum fi aliquis de capite suo, aut de consuetudine sua foris fecerit, prius conveniendus erit ; & si emendare noluerit, ad jufticiam cogendus erit. Stagnum I M E N T A 468 < de blado Sc vino fuo quotiens voluerint, facient, & minagium numqnam dabunt : & fuper ftagnuiu eorum nullus aliud ftagnum facere audebit. Habebit etiam abbas conductum in villa S. Johannis, si quem conducere voluerit, per se aut per przposuos suos, securus erit in villa in eundo & redeundo. Prepofici S. Johannis & vicarii, de clamoribus qui ad eos ve- niene, juftitiam facient, quod capiendum erit capient, & quod folvendum erit, solvent : neque in captione, neque in folutione, aliquis eis vim inferre, vel in aliquo rcfiftere prxsumat. Homines eorum fu- pradisti si monomachiam facere fufeeperint Sc etiam pro ea fidcjuflores dederint, aut faciant, aut non faciant, bannum non dabunt ; si pro defensione eccle- faetSc pro rebus S. Johannis arma protulerint Sc iu B quolibet loco sanguinem fuderint, nulli de hoc nisi abbati respondere habebunt. Ipfius enim eft dominium, Sc quicquid in burgo omne habemus, ab ipso procedit, venda, & nummularium, & tabulae ejus abbatis funt propriz, quicumque habere voluerit, ab ipso habebit, Scipse cuicumque voluerit dabit. Tabulas nummulariorum ubicumque & quomodo voluerit, ipse disponet, & ubi eas else przceperit, ibi erunt. Si aliquis causa vendendi aliquid iu burgum attulerit, vel alius pro eo illud emere qtudierit, nullus alteri vendat, quoufque ipse dimittat. Ipse etiam abbas habet in villa credendam quindecim aiebus. Habet etiam prxeonem in villa, Sc nullus alius ibi habet nec habere potest praeconem. Si aliquis domum aut vineam, auc quamlibet terram vendere, vel emere voluerit, non valebit emptio aut venditio absque conceflionc abba- 3 tis : sed uterque emptor scilicet & venditor abbati ad juftitiam ftabunt, Sc quod sine ipso factum eft, irritum erit. Si abbas in aliqua domo nummum vel obolum, vel quemlibet censum habuerit, propter hoc tota domus in dominio ejus erit : nullus alius eam vel cra- dere, vel capere, vel auferre, vel dare alicui poterit, etiamsi mulcomajorem censum in ea habuerit. Uc autem in paucis multa colligamus, in burgo Sc in cunctis pertinendis ejus, & iu omnibus quz superius concefla Sc confirmata sunt fecundum lapiendam a Deo libi datam, abbatem ficut dominum dominium suum libere & potenter habere concedimus Sc exer- cere. Sed quia ecclelia consuetudinariam procurationem nobis debet, quam prz nimia paupertate ferre non potest, placuit domno abbati, Sc fratribus ejus D monachis, ut de redditibus ecclesue concederent nobis pro ipsa procuratione minagium, fornagium, prr- pofituram, credentiam quindecim dierum, & in pa- necariis diebus Dominicis unum denarium, peagium quoque de fale Sc gema, fi causa vendendi transferatur, aliter aurem nec peti debet, nec dari. Ad in- dicium tamen procurationis quam huc usque habuimus, retinuimus, ut decur comiti Sc comitiflæ, quando in hanc villam veniemus, aut nos aut succelsores noftri, fecundum quod unicuique monachorum illo die in refectorio dabitur una præbenda. His ita finitis Sc deliberans, ego Agnes comirissa, Sc duo filii mei chariflimi supradi&i pro amore Chrifti Sc S. praecur- forisejus, quieti ac libertati ecclefiæ providentes, ne p quilibet eam amplius de fuo jure valeat defraudare, manfionem etiam noftram quam in burgo inhabitamus, & furnos cum domibus in quibus sunt, & domos quamvis perpaucas, fi quas tamen in burgo habemus, & omnia qux in burgo, vel in his qux ad eum pertinent, poflidemus, omnia de abbate & de ecclelia habere volumus, & concedimus : ita scilicet ut omnibus annis publicae monerx septem denarii pro his omnibus eccleliz S. Johannis censualicer perfolvan- tur. Omnia igitur fient superiuS fcripta & definita sunt, concedimus, & confirmamus, ego Agnes comirifla, & duo filii mei. Er ut firma in perpetuum maneant, ponimus singuli in teftimonium veritatis lingula grana incenfi super altare S. Johannis, oblationem Deo in odorem fuavicatis. Si quis sane in pofterum, rex aut 469 ECCLES1Æ S. princeps, aut dox, comes, vicecomes, aut quaslibet j persona ecclefiastica vel sacularis, hujus noftrx confti- tuuonis decretam refcinderc voluerit, & oblationem bonx voluntatis noftrz, quam Deo & S. przcursori ejus facimus, deftruere præsumpscrit, si bis aut ter commonitus satisfastione idonea non emendaverit, hereditatis & honoris noftri dignitate perpetuo careac, & perpetrate iniquitatis reus, in extremo examine « terni ignis, qui paratus eft diabolo & angelis ejus, supplicio tremendo fubjaccar. Omnes autem qui hanc donationem noftram firmiter & jufte servaverint, sic pax Domini noftri Jesu Chrifti cum cis, & in przfcnd nærediutem noftram iu pace feliciter regant, & in futuro fempitemz hereditatis praemia percipiant. Amen. Facta eft autem haec conftitutio in celebri folemnitate consecrationis ecclcfix, ad quam totius Aquitanis muldtudo maxima convenerat, cum scilicet caput cc- clesee dedicatum eft, in prxsentia supradistonim an- ^NTONENSIS. 470 L prxdidum eft super aleare B. JohanhlspOsui. Er ut iu perpetuum firmiter & integie ecclesia S. Johannis hac oinnia fupradicta poffidaat, manu propria inferias ligno crucis firmavi, & baronibus meis, & aliis circumstan- tibus ad corrobandum tradidi. Teftes sunc hujus doni Hugo Angeliaccnfis ecdesue electus in abbatem, Alde- bercus abbas Lucionensis, Rotgo monachus camerarius, Bernardus monachus facrifta, Rainaldus monachus cellerarius coquinx, Rotbercus monachus qui hanc scripfic chartam, Rannulsus Lemovicensis epifeo- pus, Maingodus Metulensu, Guillelmus de Mausiaco, petrus Fortis, Hugo de Pontibus, Hugo Tirol, Ro- gerius capellanus comicis, & multi alii. Ada eft hzc charta anno ab Incarnar. Dom. m. c. xxxi. fedente in sede apoftolica * Anacleto II. Giraldo Engolif— t menti epifcopo, & fan&r Romanx Ecdesue legato, Guillelmo Gardradi Sanronensi epifcopo, regnante in Francia rege Ludovico cum filio suo Philippo. Snbscriptiones ita erdina/ifur : tiftitum, & domni Gausridi ejusdem monafterii abbatis, qui ad ejus etiam confirmationem auctoritatis sua I ligna subfct ipfcre. S. dom. Arnulfi ep. Xanton. S. dom. Willelmi episcopi Engolismenfis. S. Brlinonis episcopi Andegavensis. S. Gausiidi abbatis Angeliaccnfis. S. domnz Agnetis comitiHx. S. domni Gausiidi comitis. S. domni willelmi Aigret. S. domni Guidonis fratris ejus.S. domni Fulconis comitis Engolisinensis. S. domni Aimerici vicecomitis Thoarcensis* S » Stcph. Magalaudi. XV. Charta alterius Willelmi ducis Aquitan. pro Angeriaco. , , , j. Tp Go Viitatuus Aquitanorum dux, notum ’’F, fieri volo omnibus tam prxsentibus quam suturis, quod pro salute & remedio animat meae & parentum meorum, dono & concedo Deo & Angeliaccnsi ec- defiat, qux fundata eft in honore S. Johannis Bap- tiftx, & monachis ibidem Deo fervientibus, cameras meas, & domum, & plateaS, & foflacum, qux omnia in aspectu ipsius monafterii habuerant, & poflederant antecelsores mei duces Aquitanis i confuetudines etiam quas ccclcfia S. Johannis antiquitus solebat habere in burgo illo concedo, & volo ut libere & integre ecclefia illa deinceps & quiete poflideat. Et quicumque obnoxius in aliquibus infra curiam S. Johannis confugiens se miserit, nemo inde illum extrahere audeat qualicunque culpa reus teneatur, sed securus in illa immunitate, sicut in ecclesia ab omni invafione per- maneat. Hoc donum feci in capitulo S. Johannis Bap- riftx in manu Hugonis qui tunc erat electus in abbatem ipfius ecdesue, pro salute animz mex, & praecipue pro invafione quam feceram in ipfa ecclefia, in die quo’ nativitas B. JohanniS Baptiftx celebratur •> quia inva- scram monachos celebrantes diem feftum in ipfa ec- defia, & oblationes ipfius ecclesue in proprioS usus redegeramunde culpabilem & reum in ipfo capitulo ubi hoc donum feci me coram omnibus monachis allidentibus reddidi. Et egrediens a capitulo coram ip- sis & baronibus meis, nudis pedibus fatisfaciens, & virgas in manibus tenens, ulique ante altare, super quo caput prxcursoris erat, humiliter deveni, & ibi ante prxcursoris Chrifti caput humi projectus, pro his facinoribus & malefactis culpabilem & reum me recognovi, & per hoc pergamenum hoc donum sicut Tornus II. XVI. Alia ejusdem Willelmi Aquitania ducis charta pro Angeriaco, EGo Willblmus Aquitanorum dux, ille videlicet qui Tolosanz matris filius sui, propter enormitatem peccatorum meorum dono & concedo Deo, & S. Johanni & monachis Angeliaccnsibus, quidquid in concha de Efncnda habebam, cum omni libertate, & sine aliqua mala confuetudine. Hzc enim concha tenet a cruce quz eft in via ufque ad portum Savarici. Concedo itaque abbati domno Gossie- do, cujus tempore hoc donum atque conceffionem feci, atque monachis Angeliacenfibus przsentibus ac futuris, ut in eadem concha molendina, piscatorias, vel aliud quodlibec ædificium faciant. Solummodo de } redditibus conchae patris mei anniverfarium, & meum solemniter per lingulos quosque annos celebrent ; aquicavi enim ibidem burgum S. Johannis de Esnenda, de exercitu, & talliata, atque omni mala consuetu- dinejpro quibus domnus Gosfrcdus abbas dedit mihi calicem unum in quo erant c. unciz auri. Hoc donum feci apud Mausucum in curia Ottonis sub umbraculo, illis videntibus, Willelmo de Mausuco, Octone fratre suo, Bordino sacerdoce, Aimerico dc Hispania, Guil- lclmo Isemberti, Giraldo dejarrie, cum baculo dato ibidem in manu domni abbatis Gausridi confirmavi. Signum Willelmi ducis Aquitanorum, illius qui To- losana matre natus eft, Willelmus de Malsiaco. XVII. Charta pro Tauniacenfi abbatia olim Angeria- censi subjecta. SAndis atteltantibus scripturis innumerabiles viros 1090 « a c mulieres fuifsc firmiter retinemus, qui amore & defiderioxeernæ felicitatis percipiendz fuccenfi, propriis corporibus parcere defpexerunt. Verumtamen tantz beatitudinis ingreflus non solum martyribus sanctis conceflus eft, sed & omnibus boni operis actionens habentibus praevius patet. Ad hujus igitur tantz bca- tftudinis dulcedinem Gaufridus de Tanniaco fufpi- rans, inter cetera mifericordiz opera, qux facere studuit, quoddam beneficium, cujus attavus ejus nomine Mafcelinus inceptor extiterac, ficut in con- fequentibus apparebit, fatis convenienter ad finem G g ij 47t I N S T R l usque perduxit. Eft autem ecclefia bcatz Mariæ semper j virginis infra Tauniacenfes muros fundata, qux de fandi martyris Ypoliti corpore venerando fit przcipue gloriosa. In hac quoque a prxfato Mascelino collo- cantur canonici, ut devota mente servo Dei famularentur, quorum numerum, majoribus suis defunctis, Gausiidus adauxit in diebus suis. Canonici vero male viventes sepius ammoniti, dum vitam suam corripere nollent, in prxsentia venerabilis RamnulfiSantonicx sedis epifeopi ecclefiam tali tenore relinquunt genera- liter omnes, uc in eadem ecclefia monachi ponantur, & abbas qui die nostuque Deo pariter & martyri fuo dignam fer vinitem exhiberent. De quorum relictio- ne Gausiidus vehementer admirans & gaudens ; quippe qui quod diu delideraverat, sine difficultate adimpleri videbat, concito gradu pergit ad Angcriacense cœno— j bium, Odoni ejufdem loci abbati qux facta fuerant per ordinem relaturus, & ut ecdeliam ordine mo- nastico corroboraret fecundum canonicorum petitionem omnimodo rogaturus. Vix tandem apud abbatem auditus, turba cleri ac populi fubfcquente, capitulum ingreditur. Ibi nempe circumflante conventu in manu pnefaci abbatis Odonis ecclesiam, ubi fieri abbatiam precabatur, ordinationem quoque & omnia qux ipsius liint ecclesue, vel qux ponunt esse, Deo sandoque Johanni per hanc cartulam jure perpetuo fubjugavit, qaam postmodum, depicta cruce fua propria manu, principali altari sansti Johannis superpofuic, viden- tibus illis quorum nomina in fumtnicare cartulz fcripta habentur. Hujusinodi autem abbatiam tali condicione Odo abbas acccpiflc perhibetur, ut quemlibet de monachis suis in ea abbatem ordinari juflerit vel ipse vel’ succelsores sui, illi scilicet ordinando virga paftoralis in capitulo dabitur, & ibidem auferetur, fi negligenter vivens deponi promeruerit. Sane novicios, qui per ejus doctrinam & magifterium adhaerere Deo voluerint, iu congregatione fua recipiet, ac poftea ad monafterium sancti Johannis profeflionem luam facturos adducet. His ita firmatis Romam pedit Gaufri- dus, notificans Urbano papæ reverentiffimo, qualiter ecdeliam suam de manu canonicorum male viventium jufto Dei judicio ereptam ad gradum libertatis per Odonem erexerat. Unde papa valde laetificatus, ex auctoritate Petri & Pauli & sua, quicquid de ecclefia fiebat, & danti & accipienti diligenter annuit, fe- quutus antcccflorcm suum Aldebrannum magnx & ammirandæ sandiratis virum, qui dum adviveret, hoc ] ipsum Gaufrido concesfifle cognofcirur. Itaqueapofto- Lc « sedis auctoritate & privilegio, Odo abbas prardic- tusquofdamde monachis suis cranfrniltc Tauniacum, quibus prxfecic abbatem nomine Fulcherium. Ad hunc ergo benedicendum cum acceflisset prxdictus Santo- nensis eccleliz przsul, & paupertatem novellx abbatiae visu corporeo intueretur, motus tam pietate quam prxsentium prece, ptout divina benignitas dispofue- rar, ei compatiendo fubvenit. Sciant, inquit, omnes quicumque in illis partibus Santonix ecclcfiarum fiunt posseflbres, quz dominii vel juris Tauniacensis domini exiftunt, i me datam else liberalem licentiam, qua cuique volenti licebit, quod in eisdem ccclesiis suum eft, proprium donare loli sanctu Ypolito martyri. Quo audito Gausiidus hoc idem facere conceflit I nominibus suis, videlicet ut de rebus omnibus, quas- cumque ab eo fcodaliter tenere videntur, tribuant suam reditudinein praefato martyri, si eis placuerit. Sed & proceres qui aderant, fimilcm dederunt licentiam, Hugo scilicet de Surgeriis, Albuinus de Roca- forti, Aimericus Bechetus, Oftendus Conftantinus, & Willelmus filius ejus, Hugo Serpentinus, Willel- mus Galterius, Mainardus Oftendus, Adcmarus Fu- nellus, Gausiidus Geraldus, Arnaldus de Chambonc, Johannes de Santonia, Ramnulfus Lambertus, Ramnulfus de Vilarciaco, petrus Trenchanhis.Gerardus de san£laHerminia, Willelmus Johannes, & Morinus frater ejus ▼illelmus Bernardus. Tunc demum accedens J M E N T A 472 propius Gausiidus in conspcctu memorati pontificis, todufque prxsentis senatus, flexo genu ante Odonis abbatis præfcnriam, corti textu Evangelico, quem utraque manu tenebat, iterum conceflit atque donavit eidem Odoni & sequacibus suis, tam ipse quam filii sui ad medium deducti & allati Talniaccnfcin abbatiam, sicut prius solus fecerat apud S. Johannem. Deinde celebratur benedictio abbatis, quæ quidem Gaufrido sepius nominato tantum gaudium generavit, ucmox dederit ei scilicet novello abbati & polleris suis tantum calefactionis omni tempore in bofco fuo, qui vo- catur Forcftis, quantum unus asinus deferre poterit aflidue quoricnfcunque pergat in die. De alio quoque bofco Cneseiaco nomine, officinas totius monafterii fieri conftituit, & sicut ipsa neceflitas officinarum ex- petierit, de eodem bofco ipsas semper renovari. Ad nxc etiam addidit viridiarium de la Marzella cum terra arabili juxta pofita, necnon & molendina de la Bessa donavit, quemadmodum Tefcia mater ejus tenuit fic habuit dum vixerit. Horum vero quz donantur, teftes exiftunt ipse episcopus Ramnulfus, Odo abbas, Ans* culsus prior, Humbenus monachus, Oftendus Consi tantinus, Aimericus Bechetus, & alii complures. Fasta funt autem hxc anno ab Incarnatione Domini millelimo nonagefimo, Indictione xiv. regnante Philippo rege Francorum, duce Aquitanorumwillelmo, epifeopo Santonaruxn Ratnnulfo. Hiisunt teftes, Tet- baudus Gotmarus, Willclmus Galrerius, Rotbcrtus de Gcmaudac, Embo de Tauniaco, willelrr.us Ebrot- nus. Ex noftris vero Bernardus de Melerio, Rorbertus Garna, Fulcherius camerarius abbatis, Virberrus Talo, — Arberrus de Sarre, & multi alii. Ex chartulario Angeriacenfi fol. Ixvt. fidelitertxscri- pfi^eadent omninoservata ortographia D. Jacobus Boyer. XVIII. Charta fundationis Bassescensis abbatiæ. UNivetsis catholicæ fidei cultoribus toro orbo ter— (o 0 a. rarum degentibus cognitum volo fieri, quoniam ego Vardradus adhuc juvenis cum elsem Romae in diebus sandx Quadragesunz, quatenus per temporalis exercitii cursum in libro calcius vitae merear « scribi, præcepturo eft mihi a domino Benedi&o sandæ Ro- manæ Eccleliz* uc monafterium monachorum ordini *pontifiCei congruum in honore beati procomartyris Stephani, D& beati Petri apoftolorum principis ædificare satanc- rem. Hoc igitur mandatum toto animi desiderio susii- piens, fic humili puraque devotione ovanter amplectaris, itinere feftinato ad propria sum reverfus. Convocatis itaque parentibus meis, familiaribus & amicis, de negotio injuncto privarim Sc publice cum eis folli- citus cœpi tractare j quorum tandem confilio, difpo- nente Dei providentia, inventus eft locus tantx rei fatis conveniens. Eft namque villa quxdam in posses- fione mea quz appellatur nomine BrUiacus in territorio Xantonensi, prout videtur tali operi satis accepta- bilis. Exiftunt enim ex una pane fluvius Carentonis *, • la Cha- fic filva, prata, X’molendina *, ex altera autem parte r’ntc- virgulta, & horti, & vinea, & terra frudibilis ufibus humanis fatis apta. In hac villa igitur adveniens do- i minus Illo Xantonensis episcopus, ficut mos eft cpiscoporum, monafterii fundamenta defignavic ; cujus pia arnmonitione fic adjutorio tantum opus sufcepi. Quid plura ? incepto igitur monafterio, atque decenter perfecto, monachifque in eodem difpoGtis, inii conlilium cum amicis, quatenus de meis propriis rebus disponerem ex quibus monachi regulariter in hoc monafterio inhabitantes vivere polTent. Quapropter ego "Warclrardus fupradi&us Domino Deo ac eisdem monafterii fandi Stephani Baffiacensis fupradicti habitatoribus, ejus in perpocuum succeflaris offero Sc offerendo dono filvam meam nomine Nlariina, prata, fic virgulta, & hortos, Sc aquam, & molenainos, & omnia qux infra & circa cam funt, qux mei jutis sH ECCLESIÆ I efle videntur j item & villa in qua monaftctiutn suum eft, & terram totam qux infra villam, & circa villam eft, parochiam, & decimam, pr « polituras, & omnes consuetudines, & domos, & mansiones, & hortos, & virgulu, prata, & vineas, & culturas meas, & aliarum terrarum agriculturas, & campum fandi Romani & bofcum Dardena, & virgultum, & vineas, & terram quz ante bofcum sunt, & omnes tosius parochis redditus. Quid plura, insuper omnem alodcm meum> ubicumque fit, & omne quod in dominium habere videor. Et si quis de parentela mc.i supradicto monafterio aliquid dare voluerit, nullus aliorum ultra requirat, & si requifierit, talis reqaifitio omnino irrita fiat. Quicumquc iterum de dominatu meo, vel de feodo meo, vel aliquid quod mei juris esse videtur habuerit, & dare volaerit, limiliter dono-, &. si omnis parentela mea moriendo defecerit, tota poflelsio mea & fedales mei ad monafterium ficut fu- pradidum est & in vita, poft mortem meam monas- terio beati Stephani fupraaicto, sine ullo retentu dono jure perpetuo. Igitur poftquam perfectum eft monas- terium monachisque traditum, & auro & argento, palliis, diverfoque genere metalli, & terris, pratis, & vineis, & silvis, & molendinis, & redditibus multis, aliisque rebus quamplurimis, fatis decenter pro viribus meis adornatum eft, timor magnus sine dubio cordi meo iniuesit, metuens ne parentum meorum improbitare poft deccflum meum monafterium diflipare- tur. Qua de causa inito confilio cum uxore mea Rixan- di, Romam perrexi, & omnia quz supradicta sunt conspectui domini mei papx Benedicti aliorumque qui ibi aderant ex ordine enarravi, atque fupplica devotione exorans humiliterquc obnixis precibus depre- cans, ne malignorum infestauone conturbaretur : quod pietatis eius benignitas componere prxeepit. Unde toto cordis affeAu providentia : veftrx excellentiam expofeo, ut scriptorum veftrorum apicibus corroboretur, & authoriutis veftrx sigillo sigillcuir. Hxc autem omnia recitata sunt Romx, & confirmata iu przsentia domini Benedicti Romanx Ecclesiæ pontificis, & aliorum epifeoporum nobiliumque virorum, qui ibi gratia oratio- nis advenerant, quorum ita * fune nomina : domnus * /. ista. Xantonensis episcopus, cujus consilio & induftria hoc zdificium praeparatum est, Grimoardus Engolis- menlis episcopus, Gilebertus episcopus Pictavicnfis, • Sanx * dux Gafconiz, Seguinus archiepiseopus Burde- aV°’gal.& alii archiepiscopi & abbates. Item Guillelmus Aquiraniæ dux, Guillelmus comes Engolifm. & alii comites, vicecomitcs, & marchioncs & alii quam- plures. Acta sunt hxc regnante Roberto Francorum rege, anno ab Incarnatione Domini millesimo fecundo Indictione xv. Haud immerito observat Mabilloniui iu annalibui, notas chronicas hujut infirumenti, cujut pauca descripfit, tjse vitiosat, (fr cum atate nonnullorum, epifeoporum ibidem commemoratorum non convenire. XIX. Fundatio abbatiæ S. Stephani de Vallibus. Exoatogra— 1 phoistabu— a fiynodo Santonenfi an. M. LXXV. .Stcpk, nota— confirmatur. t0 II’ 2Uoniam omnes apud orthodoxos divinz legis auctoritate fancitum, ratum, immo etiam incon- m tenetur, tenendumque judicatur, fluxa scilicet atque momentanea ut immobilibus, necnon fempiter- nis mutentur, petrus Gamnonis filius, Arnaldufque frater ejus humiles atque indigni fervi fervorum Dei, deftinaverunt locum dc Valle in Stephani protomarti- ris honore. Petro autem viam carnis univerfaliter in- greslo, Arnaldus cum de patrimonii, tum etiam de polsellione fui beneficii omnifariam adhibito assenfu, iANTONENSIS. 474 A ducis Aquitaniae Gaufridi scilicet, necnon Goder3nni episeopi, alioruinque Xantonix principum, abbatiam condidit, abbatemqueabbatixprzfecit : quo facto, uc suum hoc inftiuitum nullatenus pollet duci in irritum, urbem Xandonic.ini adiit sub tempore tynodi generalis, ibique circumcirca altantibus epifcopo Bofone, Eleazaro, & Gofcelino archidiaconis, cxterisque auctoritatis magnx viris, conceflit, confirmavit, con- firmarique ab omnibus obeinuir, ut neque ille ipse, nec quisquam sua de progenie prxdidam abbatiam subjugaret alicui eccleliz j sed libera, & ab omni jugo hujusmodi fervitutis permaneret fine his : quidquid vero & ipse fundator, & quilibet reiigiofi contulerunt fupranominatx abbatix, idem episcopus conceflit benigne, & inpofterum spopondit fe concelsurum abfque B ulla retractatione, itnmo protecturum officioliflime. Quid plura, ne quis ore temerario tale viri profanaret inftinitum, volens ac devotus inftimit fubditatn fore przsuli Xanstonenlium in his tantum qnx sunt ad dominium : si quis autem de prxdicti fundatoris prosapia xvo venienti agere tentaverit ilhid contra decretum, S. synodus Xanstonensis ejusdem viri im- pulsa precibus decrevit perpetui anathematis spiculo infodiendum, atque a liminibus noftræ matris ecclelix arcendum, ac sequcftrandum. Facta autem eft & firmata hxc carta u. lxxv. anno ab Incarnatione Domini, regnante Philippo rege Francorum, & Gausiido duce AquitanenGum, & Bofone epifcopo Xantonenli. Signum archiepiscopi Burdegalensis Goscelini, S. Guil- lelmi Engolismensis episeopi, S. Bosonis episeopi, S. Guiilelmi Petragoricorum episeopi, S. Arnaldi Gam- * «• nonis, S. Eleazari archidiaconi, S. Gaufridi Aquica- nix, S. Gaufridi Mauritaniae, S. Helix Didonis, S. Odonis abbatis S. Johannis, S. Seguini abbatis En- golisinx, S. Goscelini abbatis S. Stephani dc Bachac, S. Arnaudi militis, S. Hugonis de Leziniaco, S. Geraudi dc Ranco, S. Audcbeni comitis dc Marcha. XX. Notitia de ejusdem abhatiæ fundatione Ex en fit ti & historia. tai— ; J NOtum sit tam prxfentibus quam feturis quod fundatores abbatiæ de Val. P. videlicet & A. frater eius, burgum & burgi habitatores ficuti per metas D dividitur, immunes ab omni consuetudine dederunt ecclesiæ, & in manu principum Didonix, Mauritaniæ, consulis Aquitaniae, & episeopi Bosonispoflidendos, jure hxredicario concesserunt ; dederunt & paludem ecclesue subjacentem ex integro, nil juris ibi retinentes, prxter dimidiam partem avium G in ftagno ibi habito quondam caperentur. Dederunt & alia mulca, scilicet terras, vineas, decimam totius parochis tam panis quam vini, quam omnium etiam qux decimantur *, ita quidem ut meflis ad aream a colonibus deportaretur, & vindemia ad cubas vocato decimatore cum terragii prxpofito. Dederunt & furnum, & in falcibus parochis a<l calefactionem fumi nccefiaria, excepto defenfo mari circumjacente. Dederunt & alia multa, qux hic non continentur scripta, continentur t autem in antiquis ecclefiæ paginis. Horum quxaam succelsor eorum certius, scilicet A. Gamo, eccleliz detrahere conabatur, paludis partem scilicet non modicam, & falcatas in palude aedificatas, & prata & salcunm necessaria i unde coram epifcopo Ademaro cum multi agerentur controverfix, tandem de juris exeeurione deficiens lententia paflus c(L A. autem viam univcrGe carnis ingreflb, coram fucccflore ejus Hugone, cum causa ifta ventilaretur, tamen indefinita rem an fit, poft tot & tam diuturnas habitas querelas, tamen Deo miserante per Fulconem de Maftacio, & Gifardtim de Didoni », & Benedictum de Mauritania, & filium ejus Gaufridum, ad quem feodi fpestat obtentus, & prxter Gg iij 475 INSTRUI alios quftmplurc* Iioncslos viros t.im clericos ijii.im ; l.nicos, huic controversee finis impoGtus eft hoc modo : Paludem cui amplius infisbcbntjde jure efle ecclelix cognovit & ad in regni m ecdesue reddidit poflidendam, nil ibi juris retinens. Abbas vero pacificam eam habere volens, duas brosaftas fccni annuatim ad domum fuam deportandas dum vixerit, guoniam de inopia fœni conquerebatur, libenter permint, partem vero paludis ejusdem 3tiam P. Benedicti sub censu duorum solidorum pofli- et, A. przdictus uxori siue in dotem dederat dum obtineret ; hoc etiam abbas & ecclefia dominx reliquit dum vixerit obunendumjqua defuncta, miniftris ecclesiæ, vel palus, vel census line querela reddatur. Qiiod fi prxfatus A. tnleatam ibi facere voluerit, vidui domus fu.r necelsiriam, per manum abbatis fumat, & ædificer, 1 & dum vixerit obtineat : eo vero defuncto ad eccle- som, ut fuerit ædificata, sine querela reddatur. De ralcatis vero Vu. pct. qux de jure eccIcGx fuerant, A. prxdidus poft exceHum suum v. solidos annuales & cenfuales reddidit ecclesiæ habendos, terragia vero totius colonis ecclelix qux ipfi in eleemofynam dederat, nunc autem detrahere conabatur, & conceflit ecclelix habenda, & jure perpetuo poflidenda : de prxfatis vero talcacis dum prxaidus A. & uxor ejus vixerint, sex nummos cenfuales ecdesue reddent ; quibus defunctis ad ecclesiam sine querela reddantur omnes census taleatarum in palude, ab abbate sibi de- lnonftrata aedificatarum. Hujus rei teftes lsembardus, G.deDomzac, B. deRufinac & alii plures. Sig. Benedicti de Mauritania, S. Fulconis de M artae io, S. He- lix, S. Gamnonis, S. Petri, S. Gausiidi, S. Candidx matris eorum. Heli.iS de Didonia cum uxore sua Avicia Sc lilio Gautero cognomine Gifardo, regnante Philippo rege, atque Wil. Pidavcnsi comite concefle- runt quidquid poffidebant in prxf.ua villa memoratae ecclelix. XXI. Ex chartul. Docunlentum de iis qUæ huic monasterio acqUisivit z S’ abbas Bonus. i.7o. « X » TOtum sit omnibuS tam prxsentibus quam futuris, J^l quod abbas Bonus acquifivit eccleham S. Palla— f dii dc Bren. alsensu episcoporum Sanctonicx sedis, scilicet domni Goderanni atque Bofonis, & tertiam partem ejus decimx ejusdem ecclelix de Gioberto cognomento Spada, & de Petro Ramone, & de Fulcone Cementario qui eam poflidebat, sed poft mortem fupradidli abbatis Boni magna altercatio fuit de przfata ecclefia & decima inter abbatem Reginal- dum fucccflorem ejus, & Willelmutn Aichardum & fratrem ejus Fulcaldum. Tandem quidem Deo an- nuente tam ecclesiam quam decimam quz juris illorum erant, Deo & S. Stephano, & monachis ipfius loci, & abbati Reginaldo & succefloribus suis con- ceflerunt jure perpetuo, annuente G i far do & Helia fratre ejus ad habendum atque poflidendum, ut neque ipsi, neque succeflores eorum propter hanc rem ali- quod humanum servitium ulterius requirant, vel habeant proptersocietatem loci, vel fratrum ; hoc do- mnn Itisccpir Reginaldus abbas in capitulo suo a Ful- caldo Echardo. Teftes hujus donationis existunt Urfus monachus, Arnaldus monachus, Raimundus Arnaldus Petri miles, Daguardus, Martinus Gauselini. De ftagno quod ad caput præfatz ecclcfix adjacet hoc conftitucrunt, ut meaia pars omnium pifeium iit in ufu monachorum, & duz partes molendinorum ; hoc enim ex pane Consbntini Crafli eft de terra de Bernazac, quod ipse dedit S. Stephano, & Reginaldo abbati, succesToribusquc suis jure perpetuo apud oppidum Ponti pro remedio animx fuz Sc parentum, vidente Roberto de Ponto, & Gubaldo dc Csyo milite &c. Helias cognatus Eenedidi Galabni dedit partem fuam decimi de parochia S. Palladii S. Stephano de MENTA 476 l Vallibus in manu Petri abbatis Saure, & concedente Gifardo, & Benedictus Galabru conceflit j poftea fuit disscnsio inter Seduinum abbatem & Heliam Gumbau- dum de hac pane dccitnx, & fecerunt concordiam tali pacto : quod Helias Gumbaudi conceflit partem ift.nu pro fe & antccefloribus suis, & Gauflcr.indus qui erat prior dc S. Palladio dedit ilii caritatem solid. xxv. Teftes sunt Segiiinus abbas, Petrus Iterius, Gaufle- rancius, Gumbaudus monachi, Forefterius &c. Astum anno m. lxx. ab Incarnatione Domini, regnante Philippo rege Francorum, A. epifcopo Xanctomun temporibus ducis. J XXII. Immunitas monasterii a Reginaldo abbate definita. EGo ReoinaldUs « abbas notum fieri cupio, quod in quadam terra quæ est apud Podium-Rebellem, quam prxdece flores mei Martinus atque Bonus abbates in allodio poflederant, hominem quemdam hos- pitare nolens, acce(Ii ad Heliam dominum de Dido- nia, atque Giiillermum Mainardi vicarium, atque exteros viros qui fubfcripri sunt, ego causam judi- vi, ne forte inpollerum aliqua fuspicione moveret. Conccffit itaque jam didus Helias de Didonia, ut ficut ecclefia Vallis terras in allodio poslederat, ita , homines ibi commanentes liberi & immunes essent J ab omni confuetudine & scivitio, ut non ibi quic- quairi exigeret vicarius, live piæpofitus, nisi tantum abbas de Val. Hujus conceffionis teftes sunt Renaldus abbas, Gofcelinus, Helias de Didonia, Willelmus Mainardi vicarius, Robertus de Ponto, Willelmus Gumbaudi, Helias Gumbaudi, Petrus de Trena, Willelmus Viviani, m. xcviii. anno ab Incarnatione Domini, regnante Willelmo duce Aquitanorum qui Tolofanam accepit uxorem, & Ramnulfo epifcopo Xan&onico. Nobilis vir Bernardus Desioz.a ecclefiolam in honore S. Germani antiquitus confli tatam, tunc desertane eidem Rainaldo donavit ; ut autem hoc donum firmum maneret, inqnitfiheda, Amatum archiepifcopum ad- ) eunt, qui ut erat sar.ctilEmus, fandam viri intelli- gens devotionem, piis petitionibus annuit, & quz- cumque ad illam ecclefiam pertinerent. Facta est donatio apud Burdcgalam in ecclefia metropoli per ma- num Amati archiepiscopi & Eblonis archidiaconi, & Bernardi cTEfcoza an. m. c. iv. regnante willelmo duce Aquitanorum nepote Fulconis comitis Andega- vensis, & Ranulfo epifcopo Xandonensiiun. XXIII. Alexandri papæ bulla pro monasterio S. Steph. de Vallibus. ALexander episcopus fervuS fervorum Dei, dilectis filiis Petro’Willelmi abbati monafterii S. Stephani de VallibuS, ejusque fratribus tam prar- sentibus quam futuris regularem vitam proscfiis in perpetuum &c. Quapropter, dilesti in Domino filii, ves- tris juftis populationibus libenter annuimus, & prz- fatum monAfterium in quo divino mancipati eftis ob- seq uio, sub B. Petri & noftra protectione fufeipimus, & præsentis seripti privilegio communimus, ftatuentes uc quafcunque poflessiones, quxeunque bona idem monafterium in prxfenti jufte & canonice poflidet aut in futurum conceflione pontificum, largitione regum vel princi- pum, oblatione fidelium, feu ali is juftis modis, propitiante Domino, poterit adipifei, firma vobis, veftrisque succcs- ■ Rainaudus Malliacenfis monachus abbatix Vallium S. Ste- phnni praeficitur a Gaufrido Malliae, abbate, rogatu Ramnulfi Santon. episcopi & Helix de Didonia circa aa. 1081. « X tom. v. annal. Mabill. p. 64. 6. frt ECCLESIÆS soribus illibata permaneant, in quibus hxc propriis du- ? ximus exprimenda vocabulis t villam de Vallibus fic dominium ejufdeni villx liberum & abfolutu cum cimi- terio ejufdem loci, cum decimis, juftitiis, & universis pertinendis suis, jus quod haberis in villa dc Arcis, ecclescun S. Saturnini, ecdeliam S. Palladii, ecdeliam S. Augultini, ecclefiam S. Sulpicii, ecdeliam S. Eparchii, ecdesum S. Martini de Arcis, eccldiam de Ba- nella, ecclefiam S. Petri de Graia, ccclcliam S. Martini de Dots, ecdeliam S. Germani de Langoira j sepulcu- ram quoque ipsius loci liberam esse concedimus, ut eorum devotioni fic extremz voluntati qui fe illic se- peliri deliberaverunt, nili excommunicari, vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen justitia illarum ccclefiarum a quibus mortuorum corpora alsumuncur. ] Sane novalium veftrorum, quæ propriis manibus aut sumptibus colitis, live de nutrimentis veftrorum animalium, nullus a vobis decimam præfumat exigere *, cum autem commune interdictum fuerit, liceat vobis clausis januis, exduGs excommunicatis & interdictis, non pulsatis campanis, fuppressa voce divina officia celebrare. Obeunte vero te nunc ejufdem loci abbate, vel tuorum quolibet fuccelsorum, nullus ibi qualibet fubreptionis aftutia, feu violentia praeponatur, nisi quem fratres communi assenfu, vel fratrum pars consilii sanioris de sua, vel de Malliacensi ecde- ua fecundum Dei timorem, fic B. Benedicti regulam praeviderint eligendum. In parochialibus vero ecdefiis quas tenetis, liceat vobis presoyteros eligere, epif- copo przfentare *, quibus G idonei fuerint, episcopus ( curam animarum committet, ut de plebis quiacm cura episeopo, vobis autem de temporalibus debeant ref- pondere 5 terras quoque, prata fic omnia alia quæ Arnaldus quondam de Mauritania, fic succeflores ejus ecclesue veftræ pia largitione dederunt, necnon prata, cenas fic terragia qux dedit Arnaldus Gamno fic prx- posid ipsius, Ramnulfus videlicet Gunbaldus, eiaem ecclefix obtinenda jure perpetuo confirmamus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum liceat fice. Ego Alexander catholicae Ecclesue episcopus, ego Bernardus Portuensu ecclesue episcopus, ego Hubaldus prelbyter cardinalis tituli S. crucis in Jerusalem, ego Johannes prelbyter cardinalis SS. Johannis fic Pauli tituli Pam- machii.ego Guillelmus prelbyter cardinalis tit. S. Petri ad Vincula, ego Jacynthusaiacon.card. S. Mariæ in Cosmydyn, ego Hugo diae. card. S juxta templum Agrippx. Datum Verul. per manum Gratiani fandae Rom. Eccl, subdiaconi & notarii vu. Calend. Julii, Indict. m. Incamat. Dominicae an. x. c. ixx. pontificatus vero domini papx anno xi. XXIV. Charta Othonis Aquit. ducis pro B. Maria de Sabluncellis. OTO dux Aquitaniae, comes Pidaviz, omnibus prx- fentibus & futuris chartam iftam videntibus 1 « lutem.Sciatis me concellisse, &przfenti charta consirmafle 1 R. abbati, & fratribus de Sabluncellis pro amore Dei & pro salute animae meae & parentum meorum, omnes cleemofynas, dona, concefliones, quas suis prædeceflo- ribus ante me fecerunt comites Pictavienfes *. videlicet locum in quo sua eft abbatia de Sabluncellis, & quid- * MafevHIe. quid habet iu* Malavilla, ut ducit via * de Parirach * %Ctrien’ad campos * de peyrateaux arcis, & in villa 1 fancti ^, ejr^au’Romani de Benais, five in parochia ejus tam in landis, ruina areis quam in paludibus, tam in terra culta quam inculta ; mineo— prxterea quidquid habent in monte b Toulon, cum ^Tœirrk lubjacenti palude & landis fic bufehis circumflantibus, Ce far. terris cultis, vel incultis. Locum quoque de c Bertegilcs cum landis, fic bufehis, & præterfluenti pallide, qux palus extenditur a loco dc Sabluncellis versus usque * S. Romain de Benais. b Toulon. c Bertegiles. A N T O N E N S 1 S. 478 l 1 ad molendinum de Gado j rursus conlirmo illis lo* cum qui dicitur b de Mansagro cum nemore & terta culta sive inculta, dulci vel salsa t fic cum externis » & cum captione volatilium & quadrupedum fic pife cium.Confirmo etiam eis landam « de Pcndcnte-Capra, qux extenditur vcisus nemus quod dicitur Ulmus | necnon etiam landam qux dicitur d de Arbore-cur- vata, fic extenditur ad ampliationem praedictam, us- 3ue versus « Gorzan de Favaus. Iterum confirmo eis- em uc quxeumque, sive ad aedificia conftruenda fic reparanda, sive ad quotidianos ufus eccleliz, sive domorum fuarum, iu lignis & lapidibus, pascuis fic aquis, seu aliquo alio modo accipiant, libere fic quiete, fine omni precio, & sine omni contradictione &exac- 3 none in sorefta qux vocatur t Baconeis. Hoc quoque adjicitur in vendendo res fnas, & emendo alienas, seu tranfeundo per loca ditioni mez subjesta, nihil ab eis exigatur, obtentu cujuflibet confuetudinis, videlicet pafcheriæ, vectigalium, & tributi, & vallia- ue, seu cujuflibet alterius exactionis i neque a subdi- tis eorum laborantibus in terris & aquis, pratis, vineis, & hortis eorum ; prxterea lignorum seu lapidum opifices, & omne operariorum genus, quandiu operibus praedictorum fratrum intendunt, vel dum de opere ad propria remeant, fic domibus suis ad opera veniunt, sicut cærera familia salvi maneant undique & iilxsi : nec per aliquam violentiam minis- terialium meorum quenquatn operariorum ab operi- bus eorum amoveri fic alias traduci sit lici tum. Qpid- Z quid etiam a baronibus meis, & ab aliis hominibus meis acquirere dono & emptione poterunt, illud eis liberum & quietum annuo perenniter possidendum. Insuper confirmo prxscriptis fratribus ficut continetur iu cnarta fecundi V. C. M. N. comicis pistaviensu atavi mei duas masuras de sorefta mea ad ampliationem circa locum de Sabloncellis, & nemus quod * Lemeum dicitur, cum circumfluentia pratorum & * Lemur. paludis. Terminus autem quo dividitur illud nemus, 3uod Lemeum dicitur, eft sorefta, fic via quz ducit e * Balcnzac ad pratum sanctx Gemmæ. Amplius *Ba ! enzac. confirmo eis annuam levatam anguillarum in fluvio Carontonx a civitate Xanctonica usque ad caftrum quod dicitur * Merplins. Et sicut burgenfes Xando— * Merplns. nenses de consuetudine ibant ad fubmonitionem co- D mitis cum navibus suis ad levatam illius faciendam, similiter faciant ad fubmonitionem fratrum de Sablon- cellis, sine omni remoratione, nisi fratres voluerint eos rekxare. Confirmo etiam fupradictis fratribus iu Xanctonensi epifeopatu per singnlas villas, singulos hospites qui eis deierviant ; & ob hoc ab exercitu fic equeftri convocatione & talliata liberi habeantur. Rursus confirmo cis quadraginta solidos publicae monetae, quos eis reddendos prxeepit avunculus meus Richardus rex Anglix per manus prxpofai * de Ro— * chela lingulis annis. Uc autem hxc mea conceflio fic cflcIle- confirmatio flabilis perpetuo maneat fic inconculsa, eam litteris annotari feci, fic figilli mei munimine roborari, teftibus Gaufredo de la Cela senefcallo i Pictavis, Petro Bcrtin, Raymundo Mu io de Lozay preposito Xanctonensi, & multis aliis, apud * Sulbiliam * Soubixe. octavo die Mardi, comitatus mei anno primo. XXV. Charta fundationis percelebris abbatiæ S. Mariæ apud Santonas, QUandiu mortali came circundati, in hac lacry- marum convalle degimus, poteftate liberi arbi— l0.- trii sruimur j & quia non mercatibus noftris ^ratuita Dei bonitate abundant divitis rerum temporalium, o- pcfque comitantes terrenarum delitiarum, nontanquain • Le moulin du Gad. b Malaigre. c Chevre-PenduS * Arbrecour. * la Gorsc de Fayaux. t forest de Baconay. 479 I N S T R U fervi mali abuti debemus eifdem in superbiam : sed A quia pulvis & cinis fumus, reminiscentes & in pul- verem ac cinerem nos teverfuros, feientes creatura- rum omnium opifici, humani quoque generis Re- demptori, de iis quz ipfe dementi manu condona- vit, offerre debemus temporalia, ut ab eo in cœlefti gaudio percipere mereamur sine fine manfura. Quapropter in nomine summi Salvatoris noftri Dei ego Gaufridus comes, & uxor mea Agnes, perpendentes animarum noftrarum sarcinas, & pertimcscentes ultimum valdeque pertitnescendum judicii diem, in quo unufquisque ae fastis propriis rationem redditurus eft ac recepturus, atque prout geflerit live bonum, sive malum judicandum. Deliberavimus pariter pro remedio peccatorum noftrorum, necnon pro salute parentum tam vivorum quam mortuorum, ex rebus p noftris votum Deo omnipotenti offerre, & monafte- ritun puellarum in honore Dei omniumque Salvatoris, & gloriofx semper virginis Mariz, in polselfione nof- cra apud civitatem Santonas, in loco aa id opportuno a novo fundare. Quod quidem opus ardente intentione aggrefli, prout poflibilicas noftra assensum prxbct, annuente clementia mifcricordis Dei, fideliter insifti- mus ut monachas ibidem fub ditione abbatissie Domino servientes, ex propriis facultatibus, qux nobis fcili- cet jure hxreditario proveniunt, sive legitima pecuniarum nostranun comparatione providenter fovere disponimus, ut pariter cura illis quz ipfe deinceps Domino tribuente acquisicrint, ad quotidianum usutn earum etiam dona noftra proficiant, ut ab ei$ ad Dominum pro nobis & universu Chriftianorum populo afiidue fiat oratio. Ipsam namque rerum necessariarum, ( ieram donationem linetis comprehendere, & ferip- tura annumerare decrevimus, & notitiam inde nocitam manibus propriis roborantes confirmavimus, & fideles noftros, nobiiesque utriufque ordinis viros, laicalis videlicet ac clericalis, corroborare aficnsus sui collatione rogavimus. Igitur facultatis ipfius fum- ma ut certius declaretur, ipsas res nominarim exprimere curavimus. Donamus huic sacro loco sanctx Marix in hoc pago Sandonico curtem unam scilicet Pontem-Labum, cum ecclefia B. petri & appendiciis suis, S. Mariæ dcValansay, & ecclesia S. Supplicii cum universa integritate, & utilitate uniufcujusque ecclesiæ, & totius curtis > ecclesiam eciam S. Johannis de Anglis cum integritate sua, & redecimatione de’ universu medietatibus noftris dominicis, curtem quo-1 que aliam qux nominatur Corma-Regalis, cum ec- * s. poft clesia iu honore S. Petri apoftoli & B. Nazari i noftris *, B.Nazarii, cum tota parochia sive integritate, & utilitate ipfius ponenJta ccclefiz, & totius curtis : ibi quoque juxta de lylva noftra dominica tantum delegamus ad complantan- nostriTcum dum, & hospitandum cultores, ut fiant inter przno- tota paro— minatam curtem, & illam salcem exrirpadonem tre- chl*. centi manti terrx integri. Item in hoc ipso pago Sanc- tonico, loco qui dicitur Maritimus, donamus Domino & S. Marix ccclcfiam S. Saturnini Marenniz, & S. Jufti, & S. Petri de Salis, & sancti Minini de Seazillac, & S. Laurentii dc Gado cum parochiis & utilitatibus universu. Insuper dedimus di&z ecdesue eccleliam S. peni, & S. Eutropii de Broa, cum decima totius terræ Maremniæ, tam agrorum quam vinea—’ rum, nemorum aeque • marmorum, eundarum que aliarum rerum unde decima progredi debeat, a monte Aquilino usque ad Chapusium, ficut illa omnis terra clauditur ex duobus matis lateribus, canali videlicet Scudra, & Broadgio. In supra autem dicto Maritimo donavimus Domino & S. Mariz septem mansos terrx, quos ego Agnes legitime datis pretii, & fex millium solidorum, cum de milite quodam Petro de Didonne. Item in eodem loco adauxi ego Gausiidus tres mansos integros terrx, dando & concedendo domui domina- • Jus sortafTe judiciorum, quae fiebant per aquam frigidam in vase marmoreo. Vide gloflariura nostrum ad calcem instrumentonun. MENTA 480 rum iu burgo S. Saturnini. Item de fylva noftra quae vocatur Baconeis de omnibus arboribus, quæcumque fuerint ncceflaria, ad domos scilicet aedificandas vel reftaurandas, ad cuppas, ad dolia, ad vallum, ad naves, ad fumos calefaciendos, & ad omnia facien- da qtuEcamque fuerint domibus necessaria. Damus Œin infula cui Olarion * nomen eft, quamque ♦ OlcroB* ima soli fertilitas, & amoenitatis commoditas nobilitat, ecclesiam S. Dionyfii cum appendiciis & utilitatibus suis, & duos mansos terre. Item in ea- dem infula Olarionis adauximus in dotem hujus mo> nafterii, in ipso confecrationis momento fandi officii venerabilirace compuncti, alios duodecim mansos > prrtcr illos duos superiores, & decimam omnium ro- liatum, cervorum, cervarumque, quz iu ipsa capta fuerint * ad librorum volfuras. Adjunximus autem do— * M * nis noftris monetam & monetagium, per cambitum Pertum* totittS episcoparas Xantonensu, medietas cujus proce- debat a nobis, aliam vero medietatem emi ego Agnes > de Macelino Tauniaci domino, dato precio trium millium solidorum, & duobus equis de pretio. C011- gregatis autem monetariis, monetam qui facerent et aivcrsis civitatibus, fecimus eos facere fidelitatem & securitatem S. Marix, in abbatilsæ manu Conftantix* & omnibus fub caftimonix jugo sibi parentibus. Dedi* musquc ad monetam fabricandam domum juxta arram pontis suam exeuntibus de civitate, quz est ad dex- teram. Offerimus etiam Deo & B. Mariæ abbatiam S. * Palladii, quam Villelmus vicecomes deidit sponte » & bona voluntate concedit, a quo procedebat ex ge- , nere ipsa abbatia clim appendendis, scilicet cum horto ’adjacente, muro circumdanti ecclesiam B* Mariæ > cum qnibusdam domibus & hortis suis, & cum qua- dam cultura terrae, qux est ad montem Abadeus, & cum terra per partes divifa, qux eft ad Tairat, juxta viaIn arenarum de Valay, quae terra etiam vocatur S. Palladii. Donamus etiam eccleliam de Naveras cum tota terra Deo & beatae Marix, & decima omnium extirpationum quz in syiva Baconeis factx sunt > vel fastre fuerint, ita ut ecclesia B. Mariae libere in sempiternum poffideat. Insuper Chrifti pietate com- puncti {latuimus uc quotannis abbatilsa mi fio venatore suo quoquo modo poterit, habeat de praefata lylva ad recreandum fœmineam imbecillitatem apruni unum cum sua fera, cervum cum cerva, damum cum dama, caprum cum caprea, duos lepores. In pago Piftavensi ) ego Agnes comitissa, dedi ecclelix B. Marix infulam qua* dicitur Urcus in maritimis aquae Scuriæ, quam emi de Vilelmo de parteniaco pro mille quingentis folidis, & aliis auxiliis, qux sibi alias fecit nutu & authoritate filii noftri Vilclmi Aquitanorum ducis : ipsam itaque infulam scilicet, & ecclesiam iu honore S. Marix cum suiS appendendis, 3c totam terram & aedificia, & qux inde exire videntur, uli modo dedi & habendam concedi, ut ecclesia B. Mariæ integra libere pollideat. In pago autem Andegavenside- dimus przdistre ecclelix ego Gausiidus & uxor mea Agnes, terram de Montepolicio, cum ecclefia iu ho- nore S. Marix, cum omni parochia, Sc decima, & exteris appendendis live utilitatibus univcrfis. Dcdi- mus etiam eccleliam S. Germani cum decimis sibi per- E linentibus, de Monte-Gadon, & molendinis, & car- teris utilitatibus. Curtes igitur praenominatas & terras » 3uafcumque dedimus Deo & B. Marix, sic concf- imus poflidendas, ut nec nos ipli, nec pnepofiti * nec famuli, nec foreftarii noftri, nec ullus homo nos in eo ibi arbergamentum, aut exercitum, quxsi tam, procurationem aliquam, aut cavangadam, vi • Olim SS. Petri, Pauli, Laurentii & Pancratii, quæ s suo sundatore * S. Palladio ibidem sepulto. poftea nomen accepit. Palladius autem vivebat tempore S. Gregorii Magni, a quo impetravit reliquias ad confecranda basilicæ quam condiderat, altaria ; ibi enim erant tria supra decem. Vide epistolam olim 50. lib. V. S. Grceorii Magni, nunc 4.9. lib. v. Jam est ecclesia parechialis. Quidam tamen ec- clcliam S. Eutropii putant efle Palladianam. aut terrore
- 8t ECCLESIÆ S aut terrore aliquo ulterius habeamus. Confuetudinem A etiam illam qux vigeria dicitur, scilicet de homicidio, de furto, raptu, incendio, Deo & B. Mariæ finimus. H*c omnia prxdicta ficut scripta sunt concedimus B. Marix & sanstimonialibus in loco ifto Deo famulantibus, ubicumque sint in eccleliis, in tercis, iu vigeribus, in ftagnis, in curcibus, in mantilibus, in pratis, in allodiis, in silvis, in villis & pagis, in aquis aquarumque decursibus, iu paludibus, m cera & denariis, in boscis, salinis, molendinis, piscatio- nibus, in foreftibus, in cenfibus & decimis, & vineis, & utilitatibus universis *, & prztcrea in aliis rebus quas conceflinms, sive alix hominum personx concedent. Ut plane nulla humana poteltas Regis, ducum, comicum, vicecomitum, galftadionum, scarionum, vel archiepiscoponim, episcoporum, vel tam ecclestafticx militiae quam fccularis officii præsumat, audeat, pertentet aliquid de rebus & facultatibus auferre mona- fterio B. Marix, quod ego Gaufredus comes & Agnes comitilsa de propriis sumpribus conftruximus. Has itaque omnes fupraferipeas res & poflefliones in di- venis locis condituras, sicuti a nobis moderno tem- pore conflat esse posselsas suis, sive comparatas, a die presenci in speciales ufus monacharum coenobii fanda : Mariz delegamus, atque de noftra polfeflione iu earum polseflionem, quatenus cum aliis qux libi Soft-hac undequaque acquirere potuerint, absque ulla iminutione, aut contradictione teneant, pol&deant, m quicquid pro utilitate monafterii agere decreverint, liberam & firmiffimam licentiam in omnibus habeant. Si vero ab hodierna die & : deinceps aliquis ex heredibus vel succefloribus, aut violentiis calumniam in— * ferre tentaverit, iram Dei & S. Mariæ, & omnium fandorum incurrat, & quod moliebatur minime efficiens, infuper etiam legibus coercitus, panibus monasterii auri libras ccntuin perfolvere cogatur ; uc prxsens donatio noftra fidelium noftrorum nobilium- que virorum authoritate roborata firma in perpetuum perseveret. Signum Gausiidi comitis, 5. Agnetis uxoris ejus, S. Aimerici dc Rancon, S. Franconis Capitolini, S. Oftcnfii, S. Ilgcrii de Tauni aco, S. Alboini de altero Tauniaco, S. Petri de Didona, S. Gileberti de Mauritania, S. Gumbaudi de Momaco, S. Arnaudi de Cosnaco, S. willelmi ducis Aquitanorum, S. Gau- fridi comitis fratris illius, S. Willelmi comitis de Martais, S. willelmi vicecomitis de Odeniaco, S. Hugonis de Liziniaco, S. Eblonis de Caftello Allonis, ] S. Willelmi de Parteniaco, S. Berlaii, S. Emerici de Rupechoart, S. Fulconis dc Bagalini > S. Willelmi Francisci de Chamilliaco, S. Gausridi Grafli de eodem, S. Galteri Ticionis, S. Airardi vicecomitis Toar- censis, S. Oudonii prxpofiti Andcgav. S. Fulcardi de Rupesorti. S. Gausiidi comitis Engolismensis, S. Ful- conis, Gausridi, Arnaudi, Mainardi filiorum ejus, S. Helis de Chalisio, S. Helix de Jarnaco, S. Fucandi de Rupe. Actum civitate Xantonas, anno incarnati Verbi m. xlvii. indict. xv. regnante Henrico Francorum rege feliciter. XXVI. £…Jr.r Fundationis confirmatio. thartil, REdore omnium ordinante Deo, Leo ego Romanx sedis papa innotefeat volo omnibus catholicae atque apoftolicz ecclelix cultoribus. quod Goffridus comes Andegavenfis, & Agnes comitilTa, locum S. Marix Sanctonenfis cœnobii, quod monachabus inibi sub beati Benedicti regula degentibus Deo devote fundaverunt, noftra auctoritate confirmarim auctorisari poftulaverunr & noftri regiminis tuitione confortari deprecati sunt ; quorum petitioni alsensum przbentes confirmamus, & conftitutionis tantae locum liberali, ut deprecati sunt, jure sub noltra deffenfione fufeipimus. Unde omnes Dei fideles carit at ive fubmonemus ne tantum opus Tomus II. ANTONENSIS. *8a difturbare, & diffipare Dei servicium vel Deo devotas patiantur. Quod fi aliquis huic divino operi insidiari prxsumpscrit, concessa vel concedenda calumniando & devaftando, iram perpetuz damnationis incurrat, Ac S. Dei genitricis omniumque fandorum accusatio- nem non evadat, & noftrum anatheira, quantum Dei judicio traditum nobis eft, apoftolica etiam au&o*- ricate concelsum Dei inimicum dare in mtericum, in « ternum damnatus fentiat. Hujus vero conscriptionis cartam ut firmiorem obtineret vigorem, ligilli noftri imprd&one signari curavimus. XXVII. Charta de dono abbatiæ S Palladii. E » rkaapi riuS Afuria ABbatum S. Palladii dltnisu sponte Guillelmus vi- cecomes comici GofFrido a quo habebat, ad cons- truendum cœnobium monacharum in honore S. Mariæ. Abbatiam vero ejusdem quam tenebat Cohftancinus Metalenfis a praedicto vicecomite, dimific similiter. Dedit etiam commutationem cuidam suo casato de eadem abbatia Willelmo Forlblandito. Omnes autem audorifaverunt sponte. In qua abbatia conftruxit* « /IcohIU- comes Goffridus & cotnitifla Agnes canonicos ad scr— tuit’ viendum S. Palladio & monachabus. XXVIII. Privilegium sive confirmatio archiepiseoporum & episcoporum in consecratione ecclesiæ, super charrnt. donis quæ comes Gausridus & Agnes comitisses vel alii fecerant vel facturi sunt. NOn solum qui loca divinis cultibus mancipanda exstruere, & rerum copia ad neceflitates fervorum live ancillarum Dei suftentandas rcligiofa munificentia ditare satagunc, praemium a largiflimo bo- norunt omnium remuneratore consequuncur i sed etiam illi qui eisdem alsensu saltcm & folatio in locorum ipsorum & Habilitate difponenda & conftituenda adjutores exiftunt, competentem mcrcedcm libi quoque repolitam esse confidunt ; quatinus qui fuerint prompta voluntate bonorum operum cooperato- res, nant etiam in retributione participes. Quapropter )in nomine Dei omnipotentis Parris & Filii & Spiritus fandi, nos omnes przsentes archiepiscopi, episcopi, abbates, alizque multimode clericalis ordinis perso- nz, ex diverlis urbibus & pagis ab illuftri comite Go£ » frido & uxore illius venerabili Agnete ad consecra- tionem ordinationemque monafterii hujus, quod ab ipfis recens videlicet fundatum, & laudabili aedificantium ftrenuitate jam propemodtun exactum eft, evocati ac religionis ftudio congregati fumus, ubi & debitum officii sacerdotalis congratulanter celebrantes, przsenti die, auod eft scilicet iv. nonas Novembris, monafterium hoc in honorem ac nomen Domini Salvatoris & gloriosifliiræ genitricis ejus semper vir- S*nis Marix dedicamus, atque in eo monaftictim or- nem ancillarum Dei sub abbati (se regimine secundum regulam S. Benedicti inftiruimus *. ut hic amodo in reliquum tempus, divina illuftrante & conservante gratia, supemz majeftati regulariter militetur, Deo- que regi regum pro incolumitate & salute chriftia— ni populi indelinenter supplicetiir. primum namque concorditer cenfemus, inftiruimus, atque salubriter provisum observari in pofterum pronunciamus, ex divina auctoritate, & concelTa minifterio noftro ec- cleliarum solJicitudine, uc hic per fu cc edent ia fecu- lorum tempora abbatia sic Domino tribuente famularum Chrifti, non cella cuicntam siibjedta monafterio. Et abbatiflz hic probabili lororum hujus cœnobii ce-* terorumque Dei fidelium electione ad animas faluti lucrandas fubftituantur, non aliqua pcrambicionc vel H h 483 I N S T R U vi cujusquam poteftatis suffulti, vel pecuniz commercio freta, inliliat aut irrepat ; quod qui conatus fuerit sive qui conari consenferint, nmoniaœ maledictionis sicuti reus sic & damnatus intereat, rerum eriam univecsarum donationes quas hic Domino san- ctxque Marix pro redemptione animarum siiarum, aut superius nominati fundatores, aut alii quilibet fidc- les contulerunt aut deinceps collaturi sunt, sive etiam facultates omnimodas qoas congregationis illius so- rores fibi legitima emptione comparaverunt, cum omni integritatis plenitudine & quiete, in quibuflibet pagis aut territoriis in ufus ipsarutn ac perennem hujus monafterii pofleflionem perpetualiter manere, affigna- ri, conftabiliri sub atteliatione divinae majeftatis, & tremendi jufti judicii Chrifti Jefu Domini noftri confirmamus, aftipulamur atque unanimi pronuntiatione sancimus. Has igitur inftitutiones noftras ordinatio- nesque ex austoritate divinz legis afliimptas, & mo- nafterio ifti a nobis aflGgnatas & roboratas, quicumque fideliter tenere & conservare ftuduerint, benc- fa&orum orationumque omnium hic per fecula futurarum a Domino Deo confortes deputentur. Si quis vero, quod abfit, earum deftructor aut violator per » ftiteric, excommunicationis noftrx fic anathematis damnatus poteftate nobis in apoftolis tradita dicente Matt. t S. Domino Salvatore : Sluodeuuque ligaveritis super 19 • terram erit ligatum & iu cælis, fic panis infernali- bus deputatus, nili forte refipiscens noxam illam fa- tisfactione correxerit : quod quidem ceflionis & con- ftabilitatis firmamentum uc veracius per tempora fuc- cessura credatur Hrmiufque confervetur, notitiam iftam confcribi juflimus & in auditum frequentiz popularis recitatam manibus propriis subseriplinius. ■j* Ego Archimbaldus S. Burdegalensis ecclesue archiepifcopus. ■f— Ego Hugo sanstre Bisontiensis ecclesue indignus archiepifcopus. -j— Ego Aimo S. sedis Biruricensu archiprxsul. ■f. Ego Arnulvus fanstre Sanctonicx ecclefix novus episcopus. ■f— Ego Hugo Niverniensu ecclcGae humilis epifc. -|Ego Willelmui Engolisincnsiscathedrxindignus fetior. -j— Ego Geraldus Petragoricorum episcopus. * f* Ego Pudicus S. Nanneticz ccclcfiæ episcopus. Ego Jordanus S. Lemovicenfis ecclefix episcopus. * adfkntlum Goffridi abbatis S. Johannis Angerbci *. Azomis abbatis S. Michaelis de Eremo. sf "num Johannis abbatis de Luzione. Golleni abbatis ignum. Leodcgarii. Abbatis de Bazaio. Frederici abbatis S. Florendi. Rainaldi abbatis S. Peni Burguliensis. Odrici abbatis S. Trinitatis Vindocini. Isembbrti clerici de pittavis defignati episcopi. Mangodi capicerii. Ingebaldi cantoris S.Hylarii. Bernardi diaconi. Jofcelini archidiaconi Ande- gavenfis. Goftrbdi thesaurariiNivcrnenfis. Maingodi thesaurarii Bilsonticensw. MENTA 484 A XXIX. Donum Willelmi Aquitanorum ducis de quibusdarn ecdefiis factum S, Mariæ Santonenfi. EGo ViLLiLMUs Dei gratia dux Aquitanorum ecdeliam S. Juliani de Sta pio cum decima & omnibus appenditiis suis, fic ecdeliam S. Marix de Clida, cum decima omnium rerum qux in territorio ejus sunt, dono & concedo, fic si quid juris inibi habeo, totum finio eccleliz S. Marix Sandonenlis fic abbatiflae Sibilis amitæ mcx, & conventui ejufdem loci, pro animabus patris mei, &:macris mex, parentumque meorum, a quorum dono idem donum eidem ccclesia- conceflum fuerat antiquitus. Hoc autem dono * con— donura B firmo tellamento manus mezscribens hanc *f* crucem, videntibus eadem abbatiss.t Sibilla, & comttissa Tho- losie avia mea, fic Agnete amita mea, & Arcmburgi de Volvent monacha; baronibus Gavaino, petro epifeopo, Oliverio, Prictio Lemozino capellanis, Johanne Pontolabcnfi, Bernardo Tolosie clientibus, Vitale Audeberto, Petro David, Giraudo Helia, plu- ribusque aliis. Facta in camera sancti Johannis fic data xii. cal. Septembris. XXX. Notitia de fundatione B. M. de Tenallia. NOtum sit succelsoribus : noftris quod agriculturam de Puteo-Novo, quee eft inter Trinnac & Salum, G er ardus de Blavia Willelmo abbati de Fontc-dulci fratribufque ibi Deo famulantibus, pro saluteanime siiae dedit, remoto omni redditu omnique confuetu- dinaria exactione quantum ad se pertinuit. In hac autem donatione legitimi fic idonei auditores affuere Richardus de paulinac, & Petrus Arbalefters. Deinde supradi&us abbas regulam fandi Benedicti propagare cupiens, duodecim fratres elegit, quibus tertium decimum patrem dedit, eosque ad locum qui Tenallia vocatur, ubi libere Dco> servirent ac regulariter vive- rent, ire disposuit. Sed quia paupertas plerumque animos fratrum minus perrectorum solet perturbare, illud providus abbas pettimescens, terram quam a Gerardo de Blavia dono fuscepcrat, tunc in communi p capitulo eis dedit. Illud vero donum poftea Geraldus U de Blavia & filii ejus scilicet Gauffieaus Rudelli, & Willelmus Freelandi libenti animo conceflerunt. In concellione Gaufredi auditores & teftes fuerunt Fulcho Guarini & Ramnulphus Peitavin. In concelTione vero Willelmi auditores fic teftes fuere Willelmus de Roca, & Villclmus Aichardi de Afneires. In hac autem supra- dicta terra monachi de Tenallia multas Agricolarum querelas invenientes, Geraldo de Blavia quantocius judicaret curaverant. Qui non poft multos dies ad villam dc Trinnac veniens, querelas pacificare cupiens, abbatem de Tenallia, necnon & rufticos que- relofos in prxsentia fua coadunare fecic. Ipse vero cum rufticis rationem ponens, quare terram quam pro E anima sua dederat calumniarentur s Responderunt : NoS, Domine, terram illam diu pertinuimus, fic eam line judicio amittere nolumus. Sed quia in tua curia praejudicari timemus, mitte nos ante Gifardum, fic ejus judicio fuxque curix libenter adquiefcemus. Quibus Gerardus, ne illos magis vi quam ratione cogere videretur, consenlit. Gerardus itaque diem quo judicium audirent instituic, & quia die conftituto przsens efle non potuit, Villelmum Viventii suum præpofimm juris sui rationem dicere, & pro se judicium audire mandavit. Die ergo conftituto, auditis clamoribus Giftr- dus baronesque ejus, rem rationabiliter difcuticnres, Judicium fecerunt. Sed ruftici magis voluerunt quere- ofi manere, quam judicio obedite. Abbas vero audiens eorum querelas clsc injuftas, eas tamen pacificare cupiens przposuos ejusdem terne Ville Imum Vivendi j scilicet & Rocbcrtum Vivendi ad se vocavit, a quibus qualiter querelofos pacificaret, confilium quzsivit. Laudaverunt itaque quatinus fupradidis querelofia aliquid daret, & terram line contradistione poflide- ret. Qui eorum confilio adquievit, & ut laudaverunt fecit. In prxscnria enim illorum omnes querelofos venire juflir, & unicuique fecundum terrx quantitatem quam requirebat dare difposuit. Qucrelofivcro fcien- res non amplius fuas querelas valentes, munera qux non sperabant libenter susceperunc, 3c ut monachi de Tenallia terram iu pace semper haberent przposuis au- ANTONENSIS. 486 V dientibus, Villelmo videlicet & Rotbcrto, conceflerunt, necnon & ipsi przpositi Villelmus & Rotbertus quic- 3iuid juris in nac terra supradicta habebant, pro re- emptione animarum fuarum Villelmo Conftantini & Fulcherio Fadac auditoribus concesserunt. Roc inftrumentum feriptum, ut videtur diu auto Ciftercieufii ordinis exordium defiripfit D. Jucobus liojtr ex urchetjpo fibi perhumaniter communicato u R. P. Jacobo de Meffilex. rectore collegii Sautonenfii Societatis Jesu au. 1713-