LXIV
Al medesimo
Perché il Gassendi gli richiede un giudizio delle proprie opere, il Campanella lo dá con ampiezza e senza reticenze, da filosofo cristiano.
Clarissimo viro sapientiae cultori Petro Gassendo
salutem plurimam.
Legeram pridem, domino Naudaeo facultatem faciente, Observiationes tuas circa duos solis asseclas. Et quantum placuerint, tibi etiam signifícaram, cum dominus Gaffarellus abs te mihi idem munus aliudque de quatuor fictis solibus Romae observatis, me inspectante, mihi obtulit. In utroque diligentiam, exactas descriptiones mathematicas et utilitates ex eis provenientes laudo; aliisque bonis veritatis amatoribus imitationem earum cupidissimus instaurationis scientiarum ipse commendo. Verum quoniam iudicium completum a me requiris, respondeo non mihi piacere quod asseris, huiusmodi apparitiones casu temerario prorsus fieri, nullo iubente auctore universitatis, nec operante per eas quidpiam nec adnuntiante. Si enim tu absque ratione hoc doces, stultum qui tibi credat putabis, credo. Si ratione profecto, et mundus ratione regatur longe potentiori quam tu, et ratione significet, et operetur quidquid in eo videmus, oportet. Neque enim nos corpora nostra tanto artificio aedificavimus quantum vix capere et admirari post diutinas omnium eorum perscrutationes philosophi potuerunt.
Sed mens longe nostra praestantior. Puderet quidem te, si in domo tua quippiam te nesciente, displiceret etiam si te nolente, fieret. Cometas ergo et phaenomena tantae molis frustra fieri ex se Deo nullo auctore quomodo concipere potes, o vir dottissime? An putas quaedam curari ab opifice rerum, quaedam vero negligi. Nec enim volens negliget, sed non volens. Ergo in tanta mole versatus, ut ait Plinius, non potest
