89$ ECCLESIA AGINNENSIS. 894 Iterum exstincta est per deccssem Antonii Goulard canonici & cantoris, in suprema curia Burdegalensi præsidis, ex nobili familia de Brassac oriundi, ac fiindatoris duorum hebdomadariorum.* sed tandem re- diviva sub Nicolao de Villars anno 1607. cura & industria Jacobi du Cros Aginnatis. Insigne S. Caprasii capitulum pluribus privilegiis decoratur. Decem canonicis, & priore, prima digni- tate, constat, ac duodecim insuper præbendariis, & duobus hebdomadariis. Exstat & tertium capitulum Pugeoli, verum obscurius, in quo sex tantum canonici numerantur. Plurimas reiigiosorum domos in suo ambitu continet Aginnensis civitas, Prædicatorum scilicet, Miuo- rum, CarmeIitarum laxioris observantiæ & Discalceatorum, Eremitarum S. Augustini, Capueiuorum, Minimorum S.Francisci de PauIa, Tertii ordinis S. Francisci, & Jesuitarum ; præter seminarium a D.Bar- tholomæo d*EIbene inceptum, & ab iilustrissimo Julio Mascaron perfectum. Nec pauciores habet san- ctimonialium, nempe VisitatlonisB.M. Carmelitarum, Annuntiatarum institutionis B.Johannæ, ordinis S. Dominici, & Tertii ordinis S. Francisci ; quibus Filiarum orphanarum, ac earum, quas vocant de Caritate, domus adjungendæ. Addenda insuper nosocomium infumorum, & generate pauperum hospi- tium, in quo variæ artes exercentur. Dioecesis in 12. archipresbyteratusdividitur, Agenni videlicet, Marmandæ, Villæ-novæ, Tonne- rini, Montispesati, Tumoni, Fumeæ, Villæ-regalis, Montis-dari, Lauzuni, & S. Fidis, in quibus sunt parochiæ circiter 385. cum annexis 13 5. De abbatiis diœcesis scorsum agemus. Antistitum seriem damus ex tabulario episcopatus, aliisque monumentis & scriptoribus recens a no- bis detectis, schedis ac monitis clarissimi D. de la Benazie S. Caprasii prioris dignissimi plurimum adjuti. EPISCOPI AGINNENSES. I. S. CAPRASIUS. J ANNI O C APR ASIUS nobiIis AginnensisIucem CHRISTI Evahgelicam, quam prius hauserat, in suam civitatem invexit, plurimos ad Christi fidem præ- dicatione & miraculis adduxit, iisilemque salutis subsidia, cooperante sibi Vincentio diacono, se- dulo ministravit. Tanti progressiis dæmonis invi- diam furoremque concitarunt, christianam religio- nem ab ipsis incunabuIis Agenni exstinguere ag- greditur, usus opera Daciani Hispaniæ præfecti, cujus procuratio, ut tunc descriptæ provinciæ e- rant, ad Aquitaniam usque pertingebat, & suis finibus Nitiobriges includebat. Aginnum igitur an. ] 303. 303 « adveniens Dacianus, spirans minarum & cædis in Christianos inquisivit, ac immanem per- secutionem adorsus est. Turbatus pusillus fidelium grex, clam ab urbe secessit, ac per abrupta eremi, & fragosas convallium cautes divagatus in speIun- cis delituit. Gregem secutus pastor, omnia circum- quaque scopulorum diversoria peragravit Hosdi- vinis colloquiis recreabat, illos emendicatis subsi- diis fovebat, omnes erigebat exemplo, ac poenis & præmiis æternis propositis ad martyrium præ- parabat. Demum pridie nonas Octobris, cum, ut fert traditio, excelso e monte cui hodie a S. Vincentio nomen, pateret aspectus in urbem, & ipse in ejus platea perspiceret oculis illustre specta- culum, nempe Fidem virginem, eo nomine, pro cujus defensione viriliter decertabat, dignissi- mam, cum suppliciis tortoribusque committi, & post longa craticulæ ardentis supplicia excarnifi- catam ac tostam ab angelo columbæ specie donari corona, ipsamque interim sponso Christo vitæ suæ reliquiaS, holocausto jam fere peracto, con- secrare, sensit in se caritatem accendi eo igne qui virginem absumebat, atque præivisse puellam at- tcndens, erubuit non saltem sequi. Extemplo mar- tyrii desiderio æstuans, Aginnum revertens, prius L Deum precatus, ut omnia in meIius convertens ■ ■■■ 1 sibi in illo articulo quid rei faciendum esset, non ANNI obscuro significaret indicio, & si quidem in are— CHR1STI nam deseendendum esse statuisset, ex proximo pu- mice emicare faceret protinus aquam : nec mora, eodem loci temporisque vestigio, fons vivus e- manat mirabiliter eductus, aquam jugem abunde suppeditans. Ad aquæ aspectum cor designati mar- tyris magis magisque exarsit, & ad certamen quo dein gloriose perfunctus est, se protulit, lllico enim ductus ante præsidis tribunal cliristianam fidem prositetur, judicis ac tortorum minas con- temnit, tandem invictus in confessione Christi ab- l scisto capite martyr occubuit, ut prolixius recitant gesta ejusilem sancti apud Surium & martyrolo- gium Romanum. Festus ejus dies celebratur xx. Octobris in tota diœcesi, ac præcipue in collegia- ta ipsius æde celebri dedicata 4. Decembris, in qua sacrum ejus caput servatur, sub cujus etiam nomine Pitardus Leodii episcopus templum exs- truxit circa an. 840. Ceterum dotata fuit a Carolo magno hæc basilica. Sunt & varia divi Ca- prasii tam intra, quam extra diœcesim religiose consecrata templa. De episcopali S. Caprasii dignitate inter doctos , ambigitur. Non defuere qui monachum tantumLi- ’rinenlem fuisse asseverent, quos Antonius Lesea- ses canonicus cathedralis & ipse Aginnas, opuscolo in eam rem scripto, vuIgatoque anno 1622. perpetua hujus ecclesiæ, ut ait, traditione refellit. Sane ejus gesta eum martyrem duntaxat appellant, in quibus DuIcidius episeopus sanctorum Caprasii & Fidei corpora levasse, & sub eorum nomine templum dedicasse memoratur ; ubi episcopatus mentionem non fecit Duloidius. Quin etiam ecclesiæ S. Caprasii martyris meminere Gregorius Turon. hist. lib. 6. cap. 12. & Aimoinus lib. 3.cap. 69. & 70. qui omnes de episcopatu Caprasii filent, quando itaque primum inter episcopos locum S. Lll iij
