catur. Sed hac in re hoc magni momenti discrimen, quod Grotium fefellit, est advertendum: quod, ubi personae considerantur ut pares, ibi personarum aequalitas secum trahit rerum aequalitatem, ac proinde commensu simplici comparantur; at, ubi personae considerantur ut impares, ibi inaequalitas personarum secum trahit inaequalitatem rerum, ac proinde commensu duplici comparandae, ut eo pacto aequalitas constet. Idque ex ea ratione: quia res hominum, non homines rerum caussa comparati[1].
[2] Omnis societas omnino duplex, inaequalis et aequalis.
[3] Inaequalis est inter parentes et liberos, inter potestatem civilem et subditos, inter Deum et homines. Haec societas a potiori parte dicitur «regimen».
[4] In hac Dei hominumque societate homines debent immensum Deo, qui nos creavit ex nihilo et, singulis momentis conservans, tuetur a nihilo. Quod infinitae potentiae, sapientiae et bonitatis est munus: quare infinito est a nobis honore, qui est nostrae infirmitatis et alienae fidei seu protectionis significatio, prosequendus.
[5] Aequalis societas est inter fratres, cognatos, amicos, cives, hospites, hostes, qui ab antiquo verbo «hostire» (aequare) dicti sunt, unde plautinum proverbium: «Par pari referto, hostimentum est».
[6] Haec societas generis nomine caret. Tu diceres «sodalitatem», sed acceptione propria, qua significat «libertatem»; nam «sodes» proprie significat «si audes», eodem sensu quo «libere». Species autem dicuntur «consanguinitas», «cognatio», «amicitia», «civitas», «gentilitas» (inter eos eiusdem gentis seu nationis), «hospitium», «hostilitas» et (inter homines omnes) «humanitas».
- ↑ Institutiones, I, 2 (De iure naturali, gentium et civili), § 12.
